तक्ष्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

तक्ष् [takṣ], 1, 5. P. (तक्षति, तक्ष्णोति, तष्ट)

To chop, cut off, pare, chisel, slice, split; आत्मानं तक्षति ह्येष वनं परशुना यथा Mb; निधाय तक्ष्यते यत्र काष्ठे काष्ठं स उद्घनः Ak.

To fashion, shape, form (out of wood &c.).

To make, create in general.

To wound, hurt; अन्योन्यं च शरैः क्रुद्धौ ततक्षाते परस्परम् Mb.6.45.18.

To invent, form in the mind.

To make one's own, appropriate.

To cover.

To peel.

To make thin. -With निस्

to slice out of.

to form, create.

तक्ष् [takṣ], a. (At the end of comp.) Paring, cutting &c.; also तक्ष; Bṛi. S.87.2,24; also तक्षक q. v.; R.15.89.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

तक्ष् cl.1 P. क्षति( ep. also A1. impf. तक्षत्, अतक्षत्RV. ; rarely cl.2.3. pl. तक्षति[ Pa1n2. 7-1 , 39 Pat. ] RV. i , 162 , 6 ; impf. [ aor. ?] अतक्ष्म, 2. pl. अतष्टRV. ; once cl.5. [ तक्ष्णोतिPa1n2. 3-1 , 76 ] Pot. क्ष्णुयुर्La1t2y. viii ; See. also अप-; aor. , अतक्षीत्Pa1n2. 7-2 , 7 Ka1s3. ; 3. pl. क्षिषुर्RV. i , 130 , 6 ; Subj. तक्षिषत्[ Pa1n2. 3-4 , 7 Ka1s3. ] , S3a1n3khS3r vii ; pf. ततक्ष, once A1. क्षेRV. v , 33 , 4 ; 3 pl. क्स्कुर्RV. (8 times) etc. , once तक्षुर्, ii , 19 , 8 ; 2. du. तक्षथुर्, x , 39 , 4 ; pr. p. f. तक्षती, i , 164 , 41 ; pf.Pass.p. तष्टSee. s.v. )to form by cutting , plane , chisel , chop RV. etc. ; to cut , split MBh. Hariv. Hcar. ; to fashion , form (out of wood etc. ) , make , create RV. AV. ; to form in the mind , invent RV. ; to make (any one young ; double acc. ) , make able or prepare for( dat. ) RV. ; (in math. ) to reduce by dividing Gol. xiii , 14 ff. ; Lil. etc. ; = त्वच्Dha1tup. xvii , 13 ; to , skin ib. : Caus. तक्षयति( aor. अततक्षत्) Pa1n2. 7-4 , 93 Ka1s3. ; See. त्वक्ष्. . तक्ष्, " paring "; See. काष्ठ-.