अञ्जलि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलिः, पुं, (अन्ज + अलि श्रवणाञ्जलिपुटपेय- मिति बेणीसंहारनाटके) हस्तसम्प्रुटः । आ~ज्ला इति भाषा । कुडवपरिमाणं । इति मेदिनी ॥ (यथा रामायणे । न प्रभातं त्वयेच्छामि निशे नक्षत्रभूषिते । क्रियतां मे दया भद्रे मयाऽयं- रचितोऽञ्जलिः) ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलि पुं।
अञ्जलिः
समानार्थक:अञ्जलि
2।6।85।2।2
द्वौ संहतौ संहतलप्रतलौ वामदक्षिणौ। पाणिर्निकुब्जः प्रसृतिस्तौ युतावञ्जलिः पुमान्.।
: अर्धाञ्जलिः, वेदपाठकाले_कृताञ्जलिः
पदार्थ-विभागः : अवयवः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलि¦ पु॰ अन्ज--अलि। संयुतकरपुटे,
“श्रवणञ्जलि-पुटपेयमिति वेणी॰।
“न्यायप्रसूनाञ्जलिरिति” उदयनःकुडवपरिमाणे च अञ्जलिपरिमितद्रव्येच
“प्रकीर्णः पुष्पाणांहरिचरणयोरञ्जलिरयमिति” वेणी॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलि¦ m. (-लिः)
1. The cavity formed by putting the hands together, and hollowing the palms: being in this form carried to the forehead, it forms the appropriate salutation from inferiors of respectabiliy to their superiors.
2. A measure, a Kud'ava. See कुडव। E. अञ्ज to go, and लिच् Unadi aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलिः [añjaliḥ], m. [अञ्ज्-अलि Uṇ.4.2.]
A cavity formed by folding and joining the open hands together, the hollow of the hands; hence, a cavity. full of anything (changed to अञ्जल or ˚लि after द्वि and त्रि in द्विगु comp., P.V.4.12); न वार्यञ्जलिना पिवेत् Ms.4.63; सुपूरो मूषि- काञ्जलिः Pt.1.25; अरण्यबीजाञ्जलिदानलालिताः Ku.5.15; प्रकीर्णः पुष्पाणां हरिचरणयोरञ्जलिरयम् Ve.1.1. a cavityful of flowers; so जलस्याञ्जलयो दश Y.3.15.1 cavityfuls or libations of water; श्रवणाञ्जलिपुटपेयम् Ve.1.4. to be drunk by the cavity of the ear; अञ्जलिं रच्, बन्ध्, कृ or आधा fold the hands together and raise them to the head in supplication or salutation; बद्धः, कातर्यादरविन्द- कुङ्मलनिभो मुग्धः प्रणामाञ्जलिः U.3.37.
Hence a mark of respect or salutation; कः शक्रेण कृतं नेच्छेदधिमूर्धानमञ्जलिम् Bk.8.84; बध्यतामभययाचनाञ्जलिः R.11.78.
A measure of corn = कुडव; another measure = प्रसृत, or one-half of a मानिका. -Comp. कर्मन् n. folding the hands, respectful salutation; लुब्धमर्थेन गृह्णीयात् क्रुद्धं चाञ्जलि- कर्मणा Chāṇ.33.
कारिका an earthen doll making the अञ्जलि (?).
N. of a plant, Mimosa Pudica (लज्जालु) (Mar. लाजाळू). -पुटः-टम् the cavity formed by joining the hands together; hollowed plams of the hand.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलि See. s.v. below.
अञ्जलि m. ( अञ्ज्) , the open hands placed side by side and slightly hollowed (as if by a beggar to receive food ; hence when raised to the forehead , a mark of supplication) , reverence , salutation , benediction
अञ्जलि m. a libation to the Manes (two hands full of water , उदका-ञ्जलि) VP. etc.
अञ्जलि m. a measure of corn , sufficient to fill both hands when placed side by side , equal to a कुडव.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a mode of worship with both hands. He who worships a god by raising only one hand is liable to have that hand cut off. भा. X. २२. १९[1-3].
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अञ्जलि पु.
अञ्जलि (अंजली), प्रार्थना में दोनों हथेलियों के जोड़ने पर बना हुआ विवर, तै.सं. 3.3.8.4; श.ब्रा. 3.3.2.13; आप.श्रौ.सू. 2.1.5; भा.श्रौ.सू. 2.13.1; द्रवार्पणार्थ जल धारण करने एवं अगिन् में अन्य वस्तुओं को अर्पित करने के लिए 6.14.3।