अभिधान
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधानम्, क्ली, (अभिधीयते अनेन, अभि + धा + करणे ल्युट् ।) नाम । इत्यमरः ॥ कथनं । यथा । “तवाभिधानाद्व्यथते नताननः” । इति भारविः ॥ शब्दकोषः । यथा । “कृत्तद्धितसमा- सानामभिधानं नियामकं” । इति वोपदेवः ॥ (आख्या । नामधेयं । “आख्याह्व अभिधानञ्च नामधेयञ्च नाम च” । इत्यमरः । “शिखरिणि क्वनु नाम कियञ्चिरं किमभिधानमसावकरोत्तपः” । इति साहित्य- दर्पणे । उक्तिः । उल्लेखः । निर्द्देशः ।)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधान नपुं।
नाम
समानार्थक:आह्वय,आख्या,आह्वा,अभिधान,नामधेय,नामन्,संज्ञा,अभिख्या,गोत्र,प्रादुस्
1।6।8।1।3
आख्याह्वे अभिधानं च नामधेयं च नाम च। हूतिकारणाह्वानं संहूतिर्बहुभिः कृता॥
पदार्थ-विभागः : नाम
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधान¦ न॰ अभि + धा--भावेल्युट्।
१ कथने। करणेल्युट्
१ नामनि,
२ शब्दार्थप्रतिपादके निघण्टुकोषादिना-मके ग्रन्थे च। तथा च शब्दादानामर्थविशेषे शक्तिग्राहकंकोषादिकमेव अभिधानशब्दवाच्यम् तच्चामरादिनांनाकोषादिकम्। तत्र च प्रायेण एकार्थवाचकानां पर्य्यायशब्दानां क्वचिच्च नानार्थानामपि शब्दानां संघ उपदिष्टःतेषां शक्तिग्राहकत्वञ्च अभिधाशब्दे दर्शितम्।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधान¦ n. (-नं)
1. A name, an appellation.
2. Speaking, speech.
3. A vo- cabulary, a dictionary. E. As before, ल्युट् aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधानम् [abhidhānam], 1 Telling, mentioning, speaking, naming, denotation; एतावतामर्थानामिदमभिधानम् Nir.; गोशब्दस्य वाही- कार्थाभिधानम् S. D.
(In gram.) Asserting or predicating something of another, as the subject of an assertion, (which then can be put in the nom. case only); predication, assertion; See P.II.3.2 Sk.
A name, appellation, title, designation; अभिधानं तु पश्चात्तस्याहमश्रौषम् K.32; तवाभिधानाद् व्यथते नताननः Ki.1.24; (at the end of comp.) called, named; ऋणाभिधानाद् बन्धनात् R.3.2.
An expression, word.
Speech, discourse महत्तमा- नामभिधानयोगः Bhāg.1.18.18.
A dictionary, vocabulary (of words), lexicon (in these last 4 senses said to be also m.)
A song, षट्पादतन्त्रीमधुराभिधानम् Rām.4.28,36. -Comp. -चिन्तामणिः N. of a celebrated vocabulary of synonyms by Hemachandra. -माला a dictionary. -रत्नमाला N. of a vocabulary of words by Halāyudha. -विप्रतिपत्तिः Incongruence of the word and the sense intended to be conveyed thereby; केयमभिधान- विप्रतिपत्तिर्नाम । यदन्यथाभिधानमन्यथाभिधेयम् । ŚB. on MS. 9.3.13.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अभिधान/ अभि-धान n. telling , naming , speaking , speech , manifesting
अभिधान/ अभि-धान n. a name , title , appellation , expression , word
अभिधान/ अभि-धान n. a vocabulary , dictionary , lexicon
अभिधान/ अभि-धान n. putting together , bringing in close connection VPra1t.
अभिधान/ अभि-धान n. ( compar. -तर) KaushBr.