अष्टम
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टमः, त्रि, अष्टानां पूरणः । इति व्याकरणं ॥ (तस्य पूरणे डट् । नान्तादसङ्ख्यादेर्मट् ।) यथा । कात्यायनः । “अष्टमेऽशे चतुर्द्दश्याः क्षीणो भवति चन्द्रमाः । अमावास्याष्टमांशे च ततः किल भवेदणुः” ॥ इति श्राद्धतत्त्वं ॥ अपि च । “सावर्णिः सूर्य्यतनयो यो मनुः कथ्यतेऽष्टमः । निशामय तदुत्पत्तिं विस्तराद्गदतो मम” ॥ इति देवीमाहात्म्यं ॥
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टम¦ त्रि॰ अष्टानां पूरणः डट् मट्च। येन अष्टसंख्या पूर्य्यतेतस्मिन्।
“पैशाचश्नाष्टमोऽधमः”
“अष्टमं चायुषः स्थानमष्ट-मादष्टमं च यत्। तयोरपि व्ययस्थानं मारकस्थानमुच्यते” ज्योतिः परा॰
“गर्भाष्टमेऽव्दे कुर्व्वीत ब्राह्मणस्योपनायनम्” मनुः स्त्रियां ङीप्।
“सौविष्टकृत्यष्टमी” आश्व॰ सिष्टिकृतसंबन्धिनी अष्टमी आहुतिः” कर्क॰। सा च चन्द्रस्याष्टम-कलाक्रियाकूटाधाररूपे तिथिभेदे”।
“चतुर्द्दश्यष्टमी चैव[Page0519-a+ 38] अमावस्या च पूर्ण्णिमा पर्व्वाण्येतानि राजेन्द्र! राव-संक्रान्तिरेव च”
“अष्टम्यां वलिदानेन पुत्रनाशो भवेद्” ध्रुवम् पुरा॰।
“अष्टम्याः शेषदण्डे च नवम्या आद्य एवच। अत्र या क्रियते पूजा विज्ञेया सा महाफला” ति॰ त॰ पुरा॰।
“अपरपक्षाणामष्टमीष्वष्टकाः” आश्व॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टम¦ mfn. (-मः-मी-मं) Eight. f. (-मी)
1. The eighth day of the fortnight.
2. A medicinal plant: see क्षीरकाकोली, the last of a class of eight medicinal plants: see अष्टवर्ग। E. अष्टन् with डट् affix and मट् augment. [Page076-a+ 60]
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टम [aṣṭama], a. (-मी f.) Eighth; गर्भाष्टमे$ब्दे कुर्वित ब्राह्मणस्यो- पनायनम् Ms.2.36. -मः The eighth part.
मी The eighth day in a lunar half month; Ms.4.128; चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावास्या च पूर्णिमा । पर्वाण्येतानि राजेन्द्र रवि- संक्रान्तिरेव च ॥. Viṣṇu. P.
N. of a medical plant (कोटा- लता; Mar. क्षीरकाकोळी).
अष्टका Śrāddha; अष्टमी यज्ञपरता चातुर्मास्यनिषेवणम् Mb.13.142.15. [cf. L. octavus; Zend. astemo.] -Comp. -अंशः an 8th part. -कालिकa. [अष्टमः कालः भोजने$स्त्यस्य ठन्] one who omits seven meal times (i. e. full three days and the morning of the fourth) and partakes only of the 8th; नक्तं चान्नं समश्नीयाद्दिवा वा$हृत्य शक्तितः । चतुर्थकालिको वास्यात्स्याद्वा$प्य- ष्टमकालिकः ॥ Ms.6.19. -भावः the eighth condition or position (in Astr.).
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टम mf( ई)n. the eighth RV. ii , 5 , 2 x , 114 , 9 AV. etc.
अष्टम m. ( Pa1n2. 5-3 , 51 seq. ) the eighth part Mn. x , 120
अष्टम mfn. forming the eighth part of( gen. ) Gaut. S3ulb.
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
अष्टम वि.
अनाज की आहुति के लिए “आठवीं” लघु टोकरी का नाम, बौ.श्रौ.सू. 15.16।