असु
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असु, क्ली, (अस्यतेऽनेन । अस् + उ ।) चित्तं । उपतापः । इत्युणादिकोषः ॥
असुः, पुं, (अस्यन्ते इति । अस् + उ ।) प्राणः पञ्चप्राणेषु बहुवचनान्तः । असवः । इत्यमरः ॥ (“तेजस्विनः सुखमसूनपि संत्यजन्ति” । इति नीतिशतके । ९९ श्लोकः ।)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असु पुं-बहु।
पञ्चवायवः
समानार्थक:असु,प्राण
2।8।119।2।1
प्रग्रहोपग्रहौ बन्द्यां कारा स्यात्बन्धनालये। पूंसि भूम्न्यसवः प्राणाश्चैवं, जीवोऽसुधारणम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, वायुः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असु¦ पु॰ अस्यते क्षिप्यते अस--उन्।
१ चित्ते। कर्त्तरि उन्। [Page0556-a+ 38]
२ तापे। करणे उन्।
३ पञ्चवृत्तिषु वायुभेदेषु पु॰ ब॰ व॰।
“शेषेजातो भवेद्व्यमुः ज्योति॰।
“आचम्योदक् परावृत्य त्रिराचम्यशनैरसून्” मनुः।
“शरीरेभ्योऽमरारीणामसूतिव विचि-न्वति” देवीमा॰
“त्यजन्त्यसून् शर्म्मच मानिनो वरं त्यजन्तिनत्वेकमयाचितव्रतम्” नैषधम्। प्राणवृत्तीनां भेदविवक्षायामेवबहुत्वम् एकत्वविवक्षायां तु एकवचनान्ततामिच्छन्ति अतएव-
“प्राणापानौ समौकृत्वा” गीता
“प्राणोह पिता प्राणोह माते-त्यादौ प्राणशब्दवत् असुशब्दोप्येकवचनः” नानददसुं ऋ॰
१ ,
१४
० ,
८ ।
“उदीर्घ्वं जीवो असुर्न आगादप” ऋ॰
१ ,
११
३ ,
१६ ,
४ दशगुर्व्वक्षरोच्चारणकाले पलषष्ठ-भागे च
“गुर्व्वक्षरैः खेन्दुमितैरसुस्तैः षद्भिः पलं तैर्घ-टिका खषड्भिः” सि॰ शि॰
५ प्रज्ञायाम् निरो।
असु¦ उपतापे कण्ट्वा॰ यक्। असूयति आसूयीत्असूयामास। असूया। असूञ इत्येके असूयति ते।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असु¦ m. pl. always, (असवः) The five vital breaths or airs of the body. n. (-सु)
1. Reflexion, thought, or the heart as the seat of it.
2. Afflic- tion. E. अस to be, &c. and उ Una4di aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असुः [asuḥ], [अस्यते क्षिप्यते अस्-उन् Uṇ 1.1; cf. Nir.; स हि अस्तः शरीरे भवति तस्य तत्र नित्यमवस्थानम्]
Breath; मीनगन्ध्यसु- गन्धेन कुर्वन्ती मार्गदूषणम् Bhāg.6.13.13; life, spiritual life; Rv.15.1.1.
life of departed spirits.
Water.
Heat.
(pl.) (a) The five vital breaths or lifewinds in the body; असुभिः स्थास्नु यशश्चिचीषितः Ki.2.19; परीक्षितं दुर्लभानसून् प्रापितवान् K.175; Bh.2.11; (b) wisdom (प्रज्ञा Nir.).
The time taken in pronouncing 1 long syllables.
A sixth part of a pala q. v. n.
(सु) Reflection, thought.
Heart, mind.
Grief.-Comp. -तृप् (प) -भर a. Enjoying one's life, devoted to worldly pleasures; मातरं पितरं भ्रातृन्सर्वांश्च सुहृदस्तथा । घ्नन्ति हयसुतृपो लुब्धा राजानः प्रायशो भुवि Bhāg.1.1.67. -धारणम्, -णा sustenance of life, life, existence. -नीतः the lord of spirits; इमौ युनज्मि ते वह्नी असुनीताय वोढवे Av.18.2.56. (-तम्) the world of spirits. -नीतिः f. the life or the spirits (personified as a female deity invoked for the preservation of life); असुनीते मनो अस्मासु धारय Rv.1.59.5.
भङ्गः destruction or loss of life; मलिनमसुभङ्गे- प्यसुकरम् Bh.2.28.
danger or fear about life. -भृत्m. a living being, a creature. -सम a. as dear as life, dearly loved. (-मः) a husband, lover; मुहुरसुसममाघ्नती नितान्तम् Śi.7.17.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
असु m. (1. अस्) , Ved. breath , life RV. AV. etc.
असु m. life of the spiritual world or departed spirits RV. x , 15 , 1
असु m. (in astron. ) " respiration " , = four seconds of sidereal time or one minute of arc Su1ryas.
असु m. = प्रज्ञाNaigh.
असु m. pl. (in later language only असवस्)the vital breaths or airs of the body , animal life AV. Mn. iii , 217 , etc.
असु n. grief L.
असु n. (= चित्त)the spirit L.