आडम्बर
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बरः, पुं, (आङ् + दम् + वरच् । ततः द स्थाने ड । आडम्ब्यते डवि क्षेपे घञ् भावे वा । आडम्बं राति रमयति वा आतोनुपेति कः । मूलविभुजेति वा कः । आडम्बयति वा बाहुलकादरन् ।) पटहः । तूर्य्यरवः । गजेन्द्रगर्जनं । इत्यमरः ॥ आरम्भः । इति त्रिकाण्डशेषः ॥ पक्ष्म । दर्पः । इति मेदिनी ॥ क्रोधः । इति स्वामी ॥ हर्षः । इति शब्दरत्ना- वली ॥ (आयोजनं । एकत्र सन्निवेशः, यथा, भामिनीविलासे । “धातः किं नु विधौ विधातु- मुचितो धाराधराडम्वरः” ॥ युद्धं । रवार्थे यथा, “असारस्य पदार्थस्य प्रायेणाडम्बरो महान् । नहि तादृक्ध्वनिः स्वर्णे यथा कांस्ये प्रजायते” ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बर पुं।
युद्धपटहः
समानार्थक:पटह,आडम्बर
2।8।108।1।3
विस्फारो धनुषः स्वानः पताहाडम्बरो समौ। प्रसभं तु बलात्कारो हठोऽथ स्खलितं छलम्.।
पदार्थ-विभागः : , गुणः, शब्दः
आडम्बर पुं।
हस्तिगर्जनम्
समानार्थक:बृंहित,करिगर्जित,आडम्बर
3।3।168।2।1
मखेषु यूपखण्डेऽपि स्वरुर्गुह्येऽप्यवस्करः। आडम्बरस्तूर्यरवे गजेन्द्राणां च गर्जिते॥
पदार्थ-विभागः : , गुणः, शब्दः, ध्वन्यात्मकः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बर¦ पु॰ आ + डवि--क्षेपे, अरन्।
१ हर्षे,
२ दर्पे,
३ तूर्य्यस्वने,
४ आरम्भे
५ संरम्भे,
६ अक्षिलोम्नि, घनगर्ज्जि-ते,
७ आयोजने च। मत्वर्थे इनि! आडम्बरिन् त-द्युक्ते त्रि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बर¦ m. (-रः)
1. Charge sounded by musical instruments.
2. The roaring of elephants.
3. A drum used in battle.
4. Commencement.
5. The eyelid.
6. Pride, arrogance.
7. Anger, passion.
8. Happi- ness, pleasure. n. (-रं) Rubbing and moulding the body. E. आङ् before दम to tame or subdue, वरच् affix; द is changed to ड। [Page089-a+ 60]
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बरः [āḍambarḥ], [आ-डम्ब्-क्षेपे, अरन्]
Pride, arrogance.
Show; means, external appendage; विरचितनारसिंह- रूपाडम्बरम् K.5,39; निर्गुणः शोभते नैव विपुलाडम्बरो$पि ना Bv.1.115.
The sounding of a trumpet as a sign of attack.
Commencement.
Fury, anger, passion; दन्तिनामाडम्बररवेण K.114.
Happiness, pleasure.
The roaring of clouds and of elephants; धातः किन्नु विधौ विधातुमुचितो धाराधराडम्बरः Bv.1.4. cf... आडम्बरो$स्त्रियाम् । तुर्यशब्दे च संरम्भे गजेन्द्राणां च गर्जिते । Nm.
The eyelid.
A drum used in a battle; काचिदाडम्बरं नारीभुजसंभोगपीढितम् Rām.5.1.45.
(Hence) A charge sounded by musical instruments; the din or uproar of the battle; Mb.7.72.11. -रम् Rubbing and kneading the body. -Comp. -आघातः One who beats a drum.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आडम्बर m. a kind of drum S3Br. xiv MBh. R.
आडम्बर m. a great noise , S3a1rn3g.
आडम्बर m. noisy behaviour , speaking loud or much , bombast Katha1s. Sa1h. etc.
आडम्बर m. the roaring of elephants Ka1d.
आडम्बर m. the sounding of a trumpet as a sign of attack L.
आडम्बर m. ifc. immensity , sublimity , the highest degree of Uttarar. Katha1s. Ba1lar.
आडम्बर m. pleasure L.
आडम्बर m. the eyelid
आडम्बर m. (the war-drum personified) N. of a being in the retinue of स्कन्दMBh. ix , 2541.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--Instrument of war music. M. १३७. २९; १३८. 3.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ĀḌAMBARA : One of the five Pārṣadas whom Brahmā gave to Skandadeva. Brahmā gave Kunda, Kusuma, Kumuda, Damba and Āḍambara.
_______________________________
*2nd word in left half of page 86 (+offset) in original book.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Āḍambara was a kind of ‘drum.’ A ‘drummer’ (āḍambarāghāta) is mentioned in the list of victims at the Puruṣa-medha (‘human sacrifice’) in the Vājasaneyi Saṃhitā.[१]