ईर्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ईर् [īr], 2 Ā. (इर्ते, ईराञ्चक्रे, ऐरिष्ट, ईरितुम्, ईर्ण); also 1 P. (p. p. ईरित)

To go, move, shake (trans. also).

To rise, arise or spring from.

To go away, retire.

To agitate, elevate; raise one's voice. -1 U. or-Caus. (ईरयति, ईरित)

To agitate, throw, cast; Śi.8. 39; discharge, dart, hurl; ऐरिरच्च महाद्रुमम् Bk.15.52; R.15.2.

To excite, prompt, urge; क्षेमंकरे$र्थे मुहुरीर्यमाणः Bk.12.6.

To cause to rise, produce.

To utter, pronounce, proclaim, say, repeat; Māl.1.25; इतीर- यन्तीव तया निरैक्षि N.14.21; Śi.9.69; Ki.1.26; R.9.8; निबोध चेमां गिरमीरितां मया.

To cause to go, set in motion, move, shake; वातेरितपल्लवाङ्गुलिभिः Ś.1; अपरागसमीरणेरितः Ki.2.5; Śi.8.2.

To draw towards, attract; उद्धतैरिव परस्परसङ्गादीरितान्युभयतः कुचकुम्भैः Śi.1.32.

To employ, use.

To bring to life, revive.

To elevate. -To raise oneself (Ā).

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

ईर् cl.2 A1. ईर्ते(3. pl. ईरतेAV. RV. ) , इरं-चक्रे, इरिष्यति, ऐरिष्ट, ईरितुम्; Ved. inf. इरध्यैRV. i , 134 , 2 , to go , move , rise , arise from RV. ; to go away , retire AV. xix , 38 , 2 ; to agitate , elevate , raise (one's voice) RV. : Caus. P. ईरयति(See. ईल्) , to agitate , throw , cast; to excite RV. AV. MBh. R. etc. ; to cause to rise; to bring to life; to raise one's voice , utter , pronounce , proclaim , cite RV. ChUp. Ragh. Sus3r. etc. Page170,3; to elevate RV. VS. TS. S3Br. : A1. to raise one's self AV. VS.