कच्छ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छः, पुं, (केन जलेन छृणाति दीप्यते छाद्यते वा, उच्छृदिर दीप्तिदेवनयोः छृद् वा अन्येष्वपि इति डः । कं जलं क्व्यति परिछिनत्ति इति वा, छो छेदने + आतोऽनुपेति कः” । ३ । २ । ३ । इति कः ।) अनूपप्रायस्थानम् । इत्यमरः । २ । १ । १० । काछाड् इति भाषा । (यथा, किराते १२ । ५४ । “कच्छान्ते सुरसरितो निधाय सेना- मन्वीतः स कतिपयैः किरातवर्य्यैः” ॥) सिन्धूनां सरसाञ्च प्रान्तभागः । इति मधुः ॥ जलाशयप्रान्तदेशः । इति रमानाथः । नदी- पर्ब्बतादिसमीपम् । इति साञ्जः ॥ (यथा महा- भारते । १ सम्भवपर्ब्बणि शाकुन्तले ७० । १६ । “नदीकच्छोद्भवं कान्तमुच्छ्रितध्वजसन्निभम्” ॥) तुन्नवृक्षः । इत्यमरः । २ । ४ । १२८ तु~द् इति भाषा । परिधानाञ्चलम् । इत्यमरमेदिनोकरौ ॥ काछा को~चा क~ड्सी इतिभाषा । शेषस्य पर्य्यायः । कक्षाः २ कच्छा ३ कच्छोटिका ४ । इति हेम- चन्द्रः ॥ कच्छटिका ५ कच्छाटिका ६ । इति शब्दरत्नावली ॥ नौकाङ्गम् । इति हेमचन्द्रः ॥ (देशविशेषः । यथोक्तञ्च । “गणेश्वरात् पूर्ब्बभागे समुद्रादुत्तरे शिंवे । कच्छदेशः समाख्यातस्तन्त्रे श्रीशक्तिसङ्गमे” ॥)
कच्छः, त्रि, (केन जलेन छृणाति दीप्यते इति । छृद् + बाहुलकात् डः ।) जलप्रान्तः । इति नानार्थे अमरः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छ पुं।
जलाधिकदेशः
समानार्थक:जलप्राय,अनूप,कच्छ
2।1।10।2।3
शाद्वलः शादहरिते सजम्बाले तु पङ्किलः। जलप्रायमनूपं स्यात्पुंसि कच्छस्तथाविधः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
कच्छ पुं।
नन्दिवृक्षः
समानार्थक:तुन्न,कुबेरक,कुणि,कच्छ,कान्तलक,नन्दिवृक्ष
2।4।128।1।2
कुणिः कच्छः कान्तलको नन्दिवृक्षोऽथ राक्षसी। चण्डा धनहरी क्षेमदुष्पत्रगणहासकाः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
कच्छ पुं।
अञ्चलः
समानार्थक:कच्छ
3।3।29।4।1
मास्यमात्ये चाप्युपधे पुंसि मेध्ये सिते त्रिषु। अभिष्वङ्गे स्पृहायां च गभस्तौ च रुचिः स्त्रियाम्.। प्रसन्ने भल्लुकेऽप्यच्छो गुच्छः स्तबकहारयोः। परिधानाञ्चले कच्छो जलप्रान्ते त्रिलिङ्गकः।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्
कच्छ पुं।
परिधानम्
समानार्थक:अन्तरीय,उपसङ्ख्यान,परिधान,अधोम्शुक,कच्छ,अन्तर
3।3।29।4।1
मास्यमात्ये चाप्युपधे पुंसि मेध्ये सिते त्रिषु। अभिष्वङ्गे स्पृहायां च गभस्तौ च रुचिः स्त्रियाम्.। प्रसन्ने भल्लुकेऽप्यच्छो गुच्छः स्तबकहारयोः। परिधानाञ्चले कच्छो जलप्रान्ते त्रिलिङ्गकः।
पदार्थ-विभागः : वस्त्रम्
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छ¦ त्रि॰ केन जलेन छृणाति दीप्यते छाद्यते वा छृ--छद-बा॰ ड।
१ जलप्राये देशे।
“खच्छन्द्रोच्छलदच्छ-[Page1616-a+ 38] कच्छकुहरच्छातेतराम्बुच्छटा” काव्यप्र॰
“चमूचरैः कच्छभुवांप्रदेशः” माघः।
२ तटे
३ नौकाङ्गे च पु॰
४ परिधानाञ्चले, स्त्री(काछा) हेम॰
५ वाराह्याम्,
६ चीरिकायाञ्च (झिल्लि) स्त्रीमेदि॰
७ देशभेदे पु॰ स च देशः वृह॰ सं॰ कूर्म्मबिभागे दक्षि-णस्यां दिशि उक्तः
“अथ दक्षिणेन लङ्केत्युपक्रम्य” कच्छो-ऽथ कुञ्जरदरी सताम्रपर्ण्णीति विज्ञेयाः” तत्सीमा च
“गणेश्वरात् पूर्ब्बभागे समुद्रस्योत्तरे तटे। कच्छदैशः स-माख्यातः” शक्तिसङ्गम॰ त॰ उक्ता।
८ तुन्नवृक्षे पु॰(तुं द) हेम॰।
९ मुखसम्पुटे
१० आकाशाच्छादने
११ कूर्म्म-कर्परे च निरु॰ कच्छपशब्दे विवृतिः कक्षाशब्दे उदा॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छ¦ mfn. (-च्छः-च्छा-च्छं) Contiguous to water, (land, &c.) m. (-च्छः)
1. Marshy ground, a marsh, a morass.
2. Ground bordering water or watery soil, as the bank of a river, the margin of a lake or tank, a mound or causeway, &c.
3. Level land skirting mountains.
4. A tree, the timber of which is used for making furniture, &c. com- monly Tun, (Cedrela Tuna, Rox.)
5. Another tree, (Hibiscus Populneoides.)
6. A part of a boat. mf. (-च्छः-च्छा) The hem of a garment tucked into the waistband: see कक्ष। f. (-च्छा)
1. A plant, (Lycopodium imbricatum, Rox.) See वाराही।
2. A cricket. E. क water, छो to cut or break, क affix; or कच् to bind, छ aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छ [kaccha] च्छा [cchā] टिका [ṭikā] कच्छाटी [kacchāṭī], (च्छा) टिका कच्छाटी The end or hem of a lower garment which, after being carried round the body, is gathered up behind and tucked into the waist-band.
कच्छः [kacchḥ] च्छम् [ccham], च्छम् 1 Bank, margin, skirt, bordering region (whether near water or not); यमुनाकच्छमवतीर्णः Pt.1; गन्धमादनकच्छो$ध्यासितः V.5; Śi.3.8; Māl.9.16.
A marsh, morass, fen. 'जलप्रायमनूपं स्यात्पुंसि कच्छस्तथाविधः' Nm.
The hem of the lower garment tucked into the waistband; see कक्षा.
A part of boat.
A particular part of a tortoise (in कच्छप).
A tree, the timber of which is used for making furniture of (तुन्न, Mar. नांदुरकी); Mb.1.7.21.
A populous region.
च्छा A cricket.
The plant Lycopodium Imbricatum (वाराही). -Comp. -अन्तः the border of a lake or stream; marshy place; Ki.7.39; कच्छान्ते सुरसरितो निधाय सेनाम् 12.54. -देशः N. of a place in the South.-पः (-पी f.)
a turtle, tortoise; केशव धृतकच्छपरूप जय जगदीश हरे Gīt.1; Ms.1.44,12.42 (thus explained by Durga; कच्छं आत्मनो मुखसंपुटं पाति स हि किंचित् दृष्ट्वा शरीर एव मुखसंपुटं प्रवेशयति).
a tumour on the palate.
an apparatus used in the distillation of spirituous liquor.
an attitude in wrestling.
the tree Cedrela Toona (Mar. नांदुरकी)
one of the nine treasures of Kubera.
(पी) a female tortoise.
a cutaneous disease, wart or blotch.
a kind of lute; also the lute of Sarasvatī. -भूः f. marshy ground, morass. -रुहा a kind of grass (दूर्वा).
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कच्छ mfn. a bank or any ground bordering on water , shore ;([ cf. Zd. kasha , voura-kaSa , the " wide-shored " , the Caspian Sea ; cf. कक्ष])
कच्छ mfn. a mound or causeway
कच्छ mfn. watery soil , marshy ground , marsh , morass MBh. Megh. Pan5cat.
कच्छ mfn. N. of several places e.g. Cutch Pa1n2. VarBr2S.
कच्छ mfn. Cedrela Toona (the timber of which is used for making furniture etc. ) L.
कच्छ mfn. Hibiscus Populneoides L.
कच्छ mfn. a particular part of a tortoise L.
कच्छ mfn. a particular part of a boat L.
कच्छ m. pl. N. of a people( v.l. for कक्ष) VP.
कच्छ mf. the hem or end of a lower garment (tucked into the girdle or waistband) L. , (probably a Prakrit form for कक्ष)
कच्छ mf. N. of a plant L.
कच्छ mf. girdle , girth( v.l. for कक्षा) Ni1lak. on MBh. ( ed. Bomb.) iv , 13 , 22.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Kaccha : m. (pl.): Name of a Janapada.
Listed by Saṁjaya among the (northern) Janapadas (also called deśāḥ saṁkīrtitāḥ 6. 10. 68) of the Bhāratavarṣa (ata ūrdhvaṁ janapadān nibodha gadato mama) 6. 10. 37, 5; (kacchā gopālakacchāś ca) 6. 10. 55.
_______________________________
*1st word in right half of page p645_mci (+offset) in original book.
Mahabharata Cultural Index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Kaccha : m. (pl.): Name of a Janapada.
Listed by Saṁjaya among the (northern) Janapadas (also called deśāḥ saṁkīrtitāḥ 6. 10. 68) of the Bhāratavarṣa (ata ūrdhvaṁ janapadān nibodha gadato mama) 6. 10. 37, 5; (kacchā gopālakacchāś ca) 6. 10. 55.
_______________________________
*1st word in right half of page p645_mci (+offset) in original book.