करट
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करटः, पुं, (कं कुत्सितं रटति शब्दं करोतीति । रट शब्दे + पचाद्यच् ।) काकः । (यथा गङ्गास्तोत्रे । “वरमिह गङ्गातीरे सरटः करटः ।” इति ॥ किरति विक्षिपति मदवारि इति । कॄ + अटन् ।) हस्तिगण्डः । इत्यमरः । ३ । ३ । ३४ ॥ (यथा महाभारते । ३ । २७७ द्रौपदीहरणपर्ब्ब- णि ३८ । “कथं हि भिन्नकरटं पद्मिनं वनगोचरम् । उपस्थाय महानागं करेणुः शूकरं स्पृशेत्” ॥) कुसुम्भवृक्षः । निन्द्यजीवनः । एकादशाहादि- श्राद्धम् । दुर्द्दुरूटः । नास्तिक इति यावत् (अयं तु क्षत्रियभेदाभिप्रायेणोक्तः । तथा च महाभारते ६ । ९ । ६२ । “मालवा वल्लवाश्चैव तथैवापरवर्त्तकाः । कुलिन्दाः कालदाश्चैव दण्डकाः करटास्तथा” ॥) वाद्यविशेषः । इति मेदिनी ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करट पुं।
काकः
समानार्थक:काक,करट,अरिष्ट,बलिपुष्ट,सकृत्प्रज,ध्वाङ्क्ष,आत्मघोष,परभृत्,बलिभुज्,वायस,चिरञ्जीविन्,एकदृष्टि,मौकलि,द्रोण,बल
2।5।20।1।2
काके तु करटारिष्टबलिपुष्टसकृत्प्रजाः। ध्वाङ्क्षात्मघोषपरभृद्बलिभुग्वायसा अपि॥ स एव च चिरञ्जीवी चैकदृष्टिश्च मौकुलिः।
: काकभेदः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, पक्षी
करट पुं।
गजगण्डः
समानार्थक:गण्ड,कट,करट
3।3।34।1।1
काकेभगण्डौ करटौ गजगण्डकटी कटौ। शिपिविष्टस्तु खलतौ दुश्चर्मणि महेश्वरे॥
पदार्थ-विभागः : अवयवः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करट¦ पु॰ किरति मदम्--कॄ--अट्न्।
१ गजगण्डे
“कथंप्रभिन्नकरटं हस्तिनं वनगोचरम्। उपस्थाय महाभागंकरेणुः शूकर स्पृशेत्” भा॰ व॰
१७
७ । हस्तिगण्डेस्त्रीत्वमपि।
“ईषादण्डं महानागं प्रमिन्नकरटामुस्वम्। शशकीह्रयसे युद्धे कर्ण! पार्थं धनञ्जयम्” भा॰ क॰
३९ अ॰ स्त्रीत्वप्रमोगात्।
२ काके पुंस्त्री अमरः। स्त्रियां ङीष्।
“वरमिह गङ्गातीरे शरटः करटः कृशःशुनीतनयः” गच्छास्त॰
३ कुसुम्भवृक्षे पु॰
४ निन्द्यजीविनित्रि॰। स्त्रियां करटा।
५ नवश्राद्धे एकादशादिकर्त्तव्येश्राद्धे
६ दुर्दुरूढे दुरुच्छेद्यसतके वादिनि नास्तिकभेदे दु-र्दम्ये च
७ वाद्यभेदे च पु॰ मेदि॰। दुर्दूरूढक्षत्रियभेदाभि-प्रायेण
“मालवाः माल्लवाश्चैव तथैवापरमल्लवाः। कुलिन्दाःकालकाश्चैव कुण्डकाः करटास्तथा” भा॰ भी॰
९ अ॰। आहर करट इत्युच्यतेऽत्र कर्मणि आहरशब्देनास्य। मयू॰ स॰। आहरकरट तथा विधे कर्मणि।
८ दुःखेनदोह्यायां गवि हेमच॰। स्वार्थेकन्। काके पुंस्त्री श-ब्दर॰ स्त्रियां ङीष्।
९ स्तेयशास्त्रप्रवर्त्तके कर्ण्णीसुते पु॰
“कर्ण्णीसुतः करटकः स्तेयशास्त्रप्रवर्त्तकः। तस्याख्यातौ-तखायौ द्वौ विपुलाचलसंज्ञकौ” काद॰टीका।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करट¦ m. (-टः)
1. A crow.
2. An elephant's cheek.
3. Safflower or car- thamus.
4. A man of a low or degraded profession.
5. The first Sradd'ha or ceremony performed in honour of a deceased relation.
6. An atheist, an unbeliever, an oppugner of the doctrines of the Vedas.
7. A musical instrument, (Castanets?) f. (-टा) A cow difficult to be milked. E. क pleasure, &c. रट् to sound, and अच् affix; or कृ to do, and अटन् Unadi aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करटः [karaṭḥ], [किरति मदं, कॄ-अटन् Uṇ.4.81.]
An elephant's cheek; प्रभिन्नकरटौ मत्तौ भूत्वा कुञ्जररूपिणौ Mb.1.21.2.
Safflower.
A crow; Śānti.4.19.
An atheist, unbeliever.
A degraded Brāhmaṇa.
A man of a low profession.
A musical instrument.
The first Śrāddha ceremony performed in honour of a dead man; करट त्वं रट कस्तवापराधः Udb. -टम् Hard. (a variety of coral); Kau. A.2.11.
टा An elephant's cheek.
A cow difficult to be milked. -मुखम् A spot where an elephant's temple bursts; Mb.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
करट m. an elephant's temple MBh. Bhartr2. etc.
करट m. the spot between the forehead and ear of a bird VarBr2S.
करट m. a crow BhP. v , 14 , 29 S3a1ntis3. etc.
करट m. a kind of drum Comm. on VarBr2S.
करट m. a man of a low or degraded profession L.
करट m. a bad Brahman L.
करट m. an atheist , unbeliever , impugner of the doctrines of the वेदL.
करट m. a kind of funeral ceremony L.
करट m. Carthamus Tinctorius L.
करट m. pl. N. of a people MBh. vi , 370 VP.
करट m. of a royal dynasty
करट mfn. dark-red VarBr2S. 61 , 2 ; 6.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
KARAṬA : A place of habitation of ancient India. (Śloka 63, Chapter 9, Bhīṣma Parva).
_______________________________
*6th word in left half of page 390 (+offset) in original book.