कामला

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कामला, स्त्री, पुं, (कामल + टाप् ।) खनामख्यात- रोगः । अथ पाण्डुरोगभेदस्य कामलाया निदान- पूर्ब्बिकां संप्राप्तिमाह । “पाण्डुरोगी तु योऽत्यर्थं पित्तलानि निषेवते । तस्य पित्तमसृङ्मांसं दग्ध्वा रोगाय कल्पते” ॥ पित्तं कर्तृ । दग्ध्वा संदूष्य । रोगाय कामला- रूपाय । पाण्डुरोगिण एवातिशयितपित्तलसेवया कामला भवति । नायं नियमः । किन्तु कामला स्वतन्त्रापि भवति । यथा राजयक्ष्मा कासादुपे- क्षिताद्भवति । नायं नियमः । किन्तु राजयक्ष्मा स्वतन्त्रापि भवति । तद्वदेषापि ॥ * ॥ कामलाया लक्षणमाह । “हारिद्रनेत्रः सुभृशं हारिद्रत्वङ्नखाननः । पीतरक्तशकृन्मूत्रो भेकवर्णो हतेन्द्रियः ॥ दाहाविपाकदौर्ब्बल्यसदनारुचिकर्षितः” ॥ हारिद्रं हरिद्रावर्णम् । पीतरक्तशकृन्मुत्रः । पीते रक्ते वा शकृन्मूत्रे यस्य सः । भेकवर्णः वृहद्भेक- वर्णः । तस्या भेदावाह । “कामला बहुपित्तैषा कोष्ठशाखाश्रया मता” । एषा कोष्ठाश्रया अपरा शाखाश्रया । तत्र कोष्ठकामलामाह । “कालान्त- रात् खरीमूता कृच्छ्रा स्यात् कुम्भकामला” । कालान्तरात् खरीभूता अतिरूक्षीकृतसर्व्वधातुः । कुम्भकामला कोष्ठकामलेत्यर्थः । सा कृच्छ्रा कष्ट- साध्या ॥ * ॥ कुम्भकामलिनोऽरिष्टलक्षणमाह ॥ “छर्द्यरोचकहृल्लासज्वरक्लमनिपीडितः । नश्यति श्वासकासार्त्तो विड्भेदी कुम्भकामली” ॥ उभयोरपि कामलयोररिष्टलक्षणमाह । “कृष्णपीतशकृन्मूत्रो भृशं शूनश्च मानवः । सरक्ताक्षिमुस्वच्छर्द्दिविन्मूत्रो यश्च ताम्यति ॥ दाहारुचितृडानाहतन्द्रामोहसमन्वितः । नष्टाग्निसंज्ञः क्षिप्रं हि कामलावान् विपद्यते” ॥ * ॥ अथ कामलाचिकित्सा । “त्रिफलाया गुडूच्या वा दार्व्या निम्बस्य वा रसः । प्रातर्म्माक्षिकसंयुक्तः शीतलः कामलापहः ॥ अञ्जने कामलार्त्तानां द्रोणीपुष्पीरसी हितः । गुडूचीपत्रकल्कं वा पिबेत्तक्रेण कामली ॥ धात्रीलोहरजोव्योषनिशाक्षौद्राज्यशर्कराः । लीढा निवारयन्त्याशु कामलामुद्धतामपि ॥ कुम्भाख्यकामलायान्तु हितः कामलिको विधिः । गोमूत्रेण पिबेत् कुम्भकामलायां शिलाजतु ॥ दग्ध्वाक्षकाष्ठैर्मलमायसन्तु गोमूत्रनिर्व्वापितमष्टवारान् । विचूर्णलीढं मधुनाचिरेण कुम्भाह्वयं पाण्डुगदं निहन्ति” ॥ इति भावप्रकाशः ॥ * ॥ “मरीचतिलपुष्पाभ्यामञ्जनं कामलापहम्” ॥ इति गारुडे १८७ अध्यायः ॥ “तण्डुलीयकगोक्षुरमूलं पीतं पयोऽन्वितम् । कामलादिहरं प्रोक्तं मुखरोगहरं तथा” ॥ इति तत्रैव १८८ अध्यायः ॥

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कामला f. N. of an अप्सरस्L.

Purana index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

--a goddess enshrined at कमलालय. M. १३. ३२.