कुक्कुट

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

कल्पद्रुमः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुटः, पुं स्त्री, (कुक् + सम्पदादित्वात् क्विप् । कुका आदानेन कुटतीति । कुट + कः ।) पक्षि- विशेषः । कुकुडा इति भाषा । तत्पर्य्यायः । कृकवाकुः २ ताम्रचूडः ३ चरणायुधः ४ । इत्य- मरः । २ । ५ । १७ ॥ कालज्ञः ५ नियोद्धा ६ विष्किरः ७ नखरायुधः ८ ताम्रशिखी ९ । इति जटाधरः ॥ रात्रिवेदः १० उषाकरः ११ वृताक्षः १२ काहलः १३ । इति शब्दरत्नावली ॥ दक्षः १४ यामनादी १५ शिखण्डिकः १६ । तन्मांस- गुणाः । (यथा, भावप्रकाशे । “कुक्कुटो वृंहणः स्निग्धो वीर्य्योष्णोऽनिलकृद्गुरुः । चक्षुष्यः शुक्रकफकृद्बल्यो रूक्षः कषायकः ॥ आरण्यकुक्कुटः स्निग्धो वृंहणः श्लेष्मलो गुरुः । वातपित्तक्षयवमिविषमज्वरनाशनः” ॥

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुट पुं।

कुक्कुटः

समानार्थक:कृकवाकु,ताम्रचूड,कुक्कुट,चारणायुध,दक्ष

2।5।17।2।3

दार्वाघाटोऽथ सारङ्गस्तोककश्चातकः समाः। कृकवाकुस्ताम्रचूडः कुक्कुटश्चरणायुधः॥

पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, पक्षी

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुट¦ पुंस्त्री॰ कुक--सम्प॰ क्विप् कुका आदानेन कुटति कुट-[Page2063-a+ 38] क। पक्षिभेदे चरणायुधे

१ ताम्रचूडे स्त्रियां जातित्वात्ङीष्। तस्य शुभाशुभलक्षणमुक्तम् वृह॰ सं॰ यथा-
“कुछुटस्त्वृजुतनूरुहाङ्गुलिस्ताम्रवक्त्रनखचूलिकः सितः। रौति सुखरमुषात्यये च यो वृद्धिदः स नृपराष्ट्रवाजि-नाम्। यवग्रीवो यो वा वदरसदृशो वापि विहगो वृह-न्मूर्धा वर्णैर्भवति बहुभिर्यश्च रुचिरः। स शस्तः सङ्ग्रामेमधुमधुपवर्णश्च जयकृन्न शस्तो योऽतोऽन्यः कृशतनुरवःखञ्जचरणः। कुक्कुटी च मृदुचारुभाषिणी स्निग्धमूर्तिरु-चिराननेक्षणा। सा ददाति सुचिरं महीक्षितांश्रीयशोविजयवीर्यसम्पदः”। तन्मांसगुणा भावप्र॰ उक्ता यथा
“कुक्कुटो वृंहणः स्निग्धोवीर्य्योष्णोऽनिलहृद्गुरुः। चक्षुष्यः शुक्रकफकृत् वल्योवृष्यः कषायकः। वातपित्तक्षयवमिविषमज्वरनाशनः”। अभक्ष्यप्रकरणेग्राम्यकुक्कुटस्याभक्ष्यत्वमाह मनुः
“छ त्राकंविड्वराहं च लसुनं ग्राम्यकक्कुटम्”

२ तृणोल्कायां(उको)

३ कुक्कुभखगे च

४ वह्निकणे स्कुलिङ्गे हेम॰। स्वार्थे क तत्रार्थेषु मेदि॰।
“शूद्रजातोनिषाद्यां तु सवै कक्कुटकः स्मृतः” मनूक्ते निषादीजाते शूद्रपुत्रे च

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुटः [kukkuṭḥ], 1 A cock, wild cock.

A wisp of lighted straw, a firebrand.

A spark of fire.

टी A hen.

A small house-lizard.

The silk-cotton tree.-Comp. -अण्डम् a. fowl's egg; कुक्कुट्या अण्ड कुक्कुटाण्डम् Mbh. on P.VI.3.42, Vart.2. -आभः, -अहिः a kind of snake. -आसनम् a. particular posture of an ascetic in religious meditation.

मण्डपः a place where one gets liberation (Jaina).

N. of a sanctuary in Benares; cf. मुक्तिमण्डप Skand P. -मस्तकः N. of a kind of herb (मिरीभेद). -व्रतम् a. vow observed on the seventh day of the bright half of भाद्रपद in honour of Śiva, by ladies for progeny. -शिखः N. of a plant (Mar. कर्डई).

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुट m. ( ifc. f( आ). Pa1n2. 4-1 , 14 Ka1s3. )a cock VS. i , 16 Mn. MBh. etc.

कुक्कुट m. a wild cock (Phasianus gallus)

कुक्कुट m. (= कुकुट)the plant Marsilea quadrifolia L.

कुक्कुट m. a whisp of lighted straw or grass L.

कुक्कुट m. a firebrand , spark of fire L.

कुक्कुट m. the offspring of a निषादby a शूद्रwoman(See. कुक्कुर) L.

कुक्कुट m. ( ई) L.

कुक्कुट m. ( Pa1n2. 4-4 , 46 ) a hen VarBr2S. lxiii , 3

कुक्कुट m. a small house-lizard L.

कुक्कुट m. the plant Dolichos pruriens Sus3r.

कुक्कुट m. (= कुकूटी)the plant Salmalia malabarica (or the silk-cotton tree Bombax heptaphyllum) Sus3r.

कुक्कुट m. hypocrisy(See. कौक्कुटिक) L.

कुक्कुट n. = कुक्कुटा-सनTantras.

Purana index

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

--the banner of Skanda, presented to him by वायु: the standard of कुमार; a cock not to be fed with श्राद्ध पिण्ड; फलकम्:F2: Br. III. 7. ४५५; १०. ४७; १२. ३४; १४. ४८; १९. ४४; M. २६०. ५०.फलकम्:/F killer of, goes to hell. फलकम्:F3: Br. IV. 2. १६५; २४. ५०; वा. १०१. १६३.फलकम्:/F Cock crying in प्र- दोष time is bad to the place. फलकम्:F4: M. २३७. 5.फलकम्:/F ^1 वा. ७२. ४५.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Kukkuṭa, ‘cock,’ occurs in the Yajurveda only.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

कुक्कुट पु.
मुर्गा, का.श्रौ.सू. 2.4.15 (इसके आवाज की तुलना पेषण-प्रस्तर के आघात से की गई है) द्रष्टव्य- ‘कुक्कुटोऽसि मधुजिह्व’ वा.सं. 1.16.