ग्राह
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राहः, पुं, (गृह्यते इति । ग्रह ञ उपादाने + भावे घञ् ।) ग्रहणम् । (गृह्णातीति । ग्रह + “विभाषा ग्रहः ।” ३ । १ । १४३ । इति व्यव- स्थापितविभाषया णः ।) जलजन्तुविशेषः । हाङ्गर इति भाषा ॥ जलहस्ती इति केचित् ॥ तत्- पर्य्यायः । अवहारः २ । इत्यमरभरतौ ॥ (यथा, महाभारते । १ । २१ । ५ । “भीषणैर्विकृतैरन्यैर्घोरै र्ज्जलचरैस्तथा । उग्रैर्नित्यमनाधृष्यं कूर्म्मग्राहसमाकुलम् ॥”) शिशुकः । इति राजनिर्घण्टः ॥ (आग्रहः । यथा, गीतायाम् । १७ । १९ । “मूढग्राहेणात्मनो यत् पीडया क्रियते तपः ॥” “मूढग्राहेणाविवेककृतेन दुराग्रहेण ।” इति श्रीधरस्वामी ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राह पुं।
ग्राहः
समानार्थक:ग्राह,अवहार
1।10।21।2।1
स्यात्कुलीरः कर्कटकः कूर्मे कमठकच्छपौ। ग्राहोऽवहारो नक्रस्तु कुम्भीरोऽथ महीलता॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्येतरः, जन्तुः, उभयचरः
ग्राह पुं।
ग्राहणम्
समानार्थक:ग्रह,ग्राह
3।2।8।1।2
ग्रहे ग्राहो वशः कान्तौ रक्ष्णस्त्राणे रणः क्वणे। व्यधो वेधे पचा पाके हवो हूतौ वरो वृत्तौ॥
पदार्थ-विभागः : , क्रिया
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राह¦ पु॰ ग्रह--जलचरे ण। (हां गोर) ख्याते जलचरभेदेअमरः
“सन्निमज्जज्जगदिदं गम्भीरे कालमागरे। जरा-मृत्युमहाग्राहे न कश्चिदवबुध्यते” भा॰ शा॰
२८ अ॰।
“जग्राहाजगरो ग्राहोभुजयोरुभयीर्बलात्” भा॰ व॰
१७
८ अ॰
“कृच्छ्राद् ग्राहाद्विमुच्यते” मनुः। भावे घञ्।
२ ज्ञाने
३ आग्रहे निर्बन्धेच।
“मूढग्राहेणात्मनोयत्पीडया क्रियते तपः” गीता।
“मूढग्राहेण अविवेककृतेनदुराग्राहेण” श्रीधरः।
४ आदाने हस्तव्यापारे
५ स्वीकारेजलचरभिन्नेऽपि कर्त्तरि वेदे ण।
६ ग्रहीतरि त्रि॰
“अध्वर्य्युं यजमानं वा ग्राहो विन्दति” शत॰ ब्रा॰
३ ।
५ ।
३ ।
२५ । कस्मिंश्चित् कर्मणि उपपदे अण्। तत्तत्कर्मग्राहके
“पार्ष्णिग्राहस्तु पृष्ठतः” अमरः।
“ऋक्थग्राह ऋणं दाय्यः” याज्ञ॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राह¦ m. (-हः)
1. Taking, either by seizure or acceptance.
2. A shark; according to some, the Gangetic alligator, (Lacerta Gangetica;) according to others, the water elephant, (the hippopotamus.)
3. Any large fish or marine animal. E. ग्रह् to take, affix घञ् or ण।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राह [grāha], a. (-ही f.) [ग्रह् भावे घञ्] Seizing, clutching; taking, holding, receiving &c.
हः Seizing, grasping; हस्तग्राहं तु तं मत्वा Rām.7.34.2.
A crocodile, shark; रागग्राहवती Bh.3.45.
A prisoner.
Accepting.
Understanding, knowledge.
Persistence, importunity; तव मातुरसद्ग्राहं विद्म पूर्वं यथा श्रुतम् Rām.2.35.18.
Determination, resolve; मूढग्राहेणात्मनो यत्पीडया क्रियते तपः Bg. 17.19.
A disease.
Any large fish or marine animal; जग्राहाजगरो ग्राहो भुजयोरुभयोर्बलात् Mb.3.178.28; Ki.13.24.
Morbid affection, disease.
Beginning, undertaking.
The handle (of a sword &c.).
Paralysis. -ही A female crocodile.
ग्राहम् [grāham], ind. (At the end of comp.) Taking, seizing; बन्दिग्राहं गृहीता V.1.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ग्राह mf( ई)n. ( Pa1n2. 3-1 , 143 ) ifc. seizing , holding , catching , receiving Ya1jn5. ii , 51 R. iv , 41 , 38
ग्राह mf( ई)n. taking (a wife) Ya1jn5. ii , 51 (See. कर्ण-, गिल-, धनुर्-, पाणि-, पार्ष्णि-, वन्दि-, व्याल-, हस्त-)
ग्राह m. a rapacious animal living in fresh or sea water , any large fish or marine animal (crocodile , shark , serpent , Gangetic alligator , water elephant , or hippopotamus) Mn. vi , 78 MBh. etc. ( ifc. f( आ). , iv , 2017 ; xvi R. ii )
ग्राह m. a prisoner L.
ग्राह m. the handle (of a sword etc. ) Gal.
ग्राह m. seizure , grasping , laying hold of Pan5cat. i , 10 , 1 ( v.l. for ग्रह)
ग्राह m. morbid affection , disease S3Br. iii
ग्राह m. paralysis (of the thigh , ऊरु-ग्राहAV. xi , 9 , 12 [ उर्MSS. ] MBh. v , 2024 and vi , 5680 )
ग्राह m. " mentioning "See. नाम-
ग्राह m. fiction , whim Bhag. xvii , 19
ग्राह m. conception , notion of (in comp. ) Vajracch. 6 and 9
ग्राह हक, etc. See. ग्रह्.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Grāha, ‘the seizer,’ is the name of a disease in the Śatapatha Brāhmaṇa.[१] In the Atharvaveda[२] it perhaps means ‘paralysis’ of the thigh.[३]