घर्म

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

अमरकोशः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

घर्म पुं।

प्रस्वेदहेतोस्तापः

समानार्थक:घर्म,निदाघ,स्वेद

1।7।33।2।1

व्याजोऽपदेशो लक्ष्यं च क्रीडा खेला च कूर्दनम्. घर्मो निदाघः स्वेदः स्यात्प्रलयो नष्टचेष्टता॥

पदार्थ-विभागः : , शरीरजम्

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

घर्म [gharma], a. [घरति अङ्गात्; घृ-सेके कर्तरि मक् नि˚ गुणः Uṇ.1.146] Hot.

र्मः Heat, warmth; घर्मार्तं न तथा सुशीतलजलैः स्नानम् H.1.93; U.3.5.

The hot season, summer; निःश्वासहार्यांशुकमाजगाम घर्मः प्रियावेशमिवोपदेष्टुम् R.16.49; U.2.9.

Sweat, perspiration; अघर्मघर्मोदक- बिन्दुमौक्तिकैरलंचकारास्य वधूरहस्करः Śi.1.58.

A cauldron, boiler.

Sunshine;

A cavity in the earth shaped like a boiler.

A hot day.

Ved. A sacrifice.

Juice.

Milk (of cows).

The प्रवर्ग्य ceremony.

A kind of deity; घर्मः स्यादातपे ग्रीष्मे प्रवर्ग्ये देवतान्तरे ।-Comp. -अंशुः the sun; तमस्तपति घर्मांशौ कथमाविर्भविष्यति Ś.5.14. -अन्तः the rainy season; घर्मान्तक्षुभितजलेव जह्नु- कन्या Ki.7.25. -अम्बु, -अम्भस् n., -उदकम्, -जलम् sweat, perspiration; वदने घर्माम्भसां जालकम् Ś.1.29; Māl.9.17,1.37. -चर्चिका eruptions caused by heat and suppressed perspiration. -जातिः sweat-produced being; अहं भवो यूयमथो$सुरादयो मनुष्यतिर्यग्द्रुमघर्मजातयः Bhāg.8.5.21 -छेदः cessation of heat. -दीधितिः the sun; यः ससोम इव घर्मदीधितिः R.11.64. -दुधा, -दुह् f. a cow giving warm milk for offerings; घर्मदुघे इव धेनू Av.4.22.4. -द्युतिः the sun; Ki.5.41. -पयस् n.

sweat, perspiration; प्रतिकामिनीति ददृशुश्चकिताः स्मरजन्म- घर्मपयसोपचिताम् Śi.9.35.

warm water.

श्मिः the sun.

heat, radiance. -स्वेद a. Ved. coming with splendour, or showering down water, or coming to the oblation (Sāy.); perspiring with heat; घर्मस्वेदेभिर्द्रविणं व्यानट् Rv.1.67.7.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

घर्म m. (2. घृ)heat , warmth (of the sun or of fire) , sunshine RV. AV. etc.

घर्म m. the hot season R. i , 63 , 24 Ragh. xvi , 43 VarBr2S.

घर्म m. internal heat R. ii , 75 , 45 ( v.l. )

घर्म m. perspiration L.

घर्म m. day (opposed to night) Jyot. (YV) 9

घर्म m. a cauldron , boiler , esp. the vessel in which the milk-offering to the अश्विन्s is boiled RV. AV. vii VS. viii , 61 AitBr. i S3Br. xiv La1t2y.

घर्म m. a cavity in the earth shaped like a cauldron (from which अत्रिwas rescued by the अश्विन्s ; " heat " Gmn. ) RV.

घर्म m. hot milk or any other hot beverage offered as an oblation ( esp. to the अश्विन्s) RV. AV. iv , 1 , 2 VS. xxxviii S3Br. iv , xiv Ka1tyS3r. A1s3vS3r.

घर्म m. N. of तापस(author of RV. x , 114 )

घर्म m. of सौर्य(author of 181 , 3)

घर्म m. of a son of अनु(father of घृत) Hariv. 1840 ( v.l. )

घर्म m. ([ cf. ? , ? ; Lat. formus ; Zd. gare8ma ; Goth. varmya ; Germ. warm.])

Purana Encyclopedia

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

GHARMA : A King of the Aṅga royal dynasty.


_______________________________
*3rd word in right half of page 289 (+offset) in original book.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Gharma denotes in the Rigveda and later the pot used for heating milk, especially for the offering to the Aśvins. It hence often denotes the hot milk itself, or some other hot drink.

Vedic Rituals Hindi

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

घर्म पु.
(घृ+मक्) गाय अथवा बकरी का (उबलते हुए आज्य से मिश्रित) गरम दूध, महावीर पात्र में रखा हुआ, जिसका प्रयोग अश्विनों एवं वायु आदि के लिए आहुति में किया जाता है और उसी (महावीर पात्र में) स्थित शेष भाग का भक्षण यजमान एवं कुछ ऋत्विजों ः होता, ब्रह्मा, प्रतिप्रस्थाता एवं अगीध्र द्वारा ‘उपयमनी’ में लेकर किया जाता है, आप. श्रौ.सू. 15.11.1०-13 यह क्रिया प्रवर्ग्य (सोम) के समय की है। (जिसमें घर्म स्थित होता है। वह) वह आधायक (महावीर पात्र) भी इस शब्द से अभिहित होता है, शां.श्रौ.सू. 5.1०.31; द्रष्टव्य-दीर्घघर्म। अवटाये हुए दूध की गर्म आहुति (मो.वि.)