चोल
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोलः, पुं, (चोलयति समुच्छ्रयति स्त्रीणां वक्षः- प्रदेशे इति । चुल उन्नतौ + अच् ।) कञ्चुलिका । का~चुलि इति भाषा ॥ (यथा, आनन्दलह- र्य्याम् । ६६ । “निजां बीणां वाणी निचुलयति चोलेन निभृतम् ॥”) तत्पर्य्यायः । कुर्पासकः २ । इत्यमरः । २ । ६ । ११८ ॥ कञ्चूकः ३ । इति जटाधरः ॥ कुञ्चुली ४ कुञ्चु- लिका ५ । इति शब्दरत्नावली ॥ स्त्रीणां निचोल इति रमानाथः ॥ पुंसोऽप्येतौ चोला इति ख्यातौ इति सुभूतिः ॥ नदादित्वात् चोली च । कुर्परः कफोणिर्जानु च तद्द्बयमस्यते क्षिप्यते अत्र कुर्पासः घञमनीषादित्वाद्रलोपः ततः स्वार्थे कः । इति भरतः ॥ * ॥ देशविशेषः । इति शब्दरत्नावली । अधुना ताञ्जोर इति ख्यातः ॥ श्मश्रुधारिवेदयागानधिकारिम्लेच्छविशेषः । स तु पूर्ब्बं क्षत्त्रिय आसीत् सगरराजेनास्य धर्म्मनाशं वेशान्यत्वञ्च चकार । इति हरिवंशः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोल पुं।
स्त्रीणां_कञ्चुलिशाख्यम्
समानार्थक:चोल,कूर्पासक
2।6।118।1।3
संव्यानमुत्तरीयं च चोलः कूर्पासकोऽस्त्रियाम्. नीशारः स्यात्प्रावरणे हिमानिलनिवारणे॥
पदार्थ-विभागः : वस्त्रम्
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोल¦ पु॰ चुल समुच्छ्राये कर्म्मणि घञ्।
१ स्त्रीणां कञ्चुके
२ आप्रपदीने वस्त्रे
३ कूर्पासके। (चोला) इति ख्याते पुंसांवस्त्रभेदे।
“द्रविडलङ्कयोर्मध्ये चोलदेशः प्रकीर्त्तितः। लब्ध-कर्णाश्च ते प्रोक्तास्तद्भ दोऽवान्तरो भवेत्” इत्युक्ते
४ देशे
“अपरे जनपदा दक्षिणेन” इत्युपक्रमे
“कौकुट्टकास्तथाचोलाः कोङ्कणा मालधानकाः” भा॰ भी॰
९ अ॰। जनपदोक्तौ। सन्थ देशः अधुना (ताञ्जोर) इति ख्यातः। [Page2972-b+ 38] स च वृ॰ स॰
१४ अ॰ कूर्म्मविभागे दक्षिणस्यामुक्तो यथाअथ दक्षिणेन” इत्युपक्रमे
“कर्णाटमहाटविचित्रकूट-नासिक्यकोल्लगिरिचोलाः”। तस्य राजाऽण्, सोऽभिजनोऽस्य वा अण्। चौल तन्नृपे तद्देशवासिनि च। बहत्वेतस्य लुक्। चोलाः
५ तद्देशवासिषु
६ तन्नृपेषु च ब--व॰। तन्नृपाश्च क्षत्रिया अपि म्लेच्छतामाप्ताः काम्बोजशब्दे
१९
०
६ पृ॰ दृश्यम्।
७ चीनदेशस्थह्रदभेदे शब्दार्थचि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोल¦ mf. (-लः-ली) A short jacket, a bodice. m. (-लः) or m. plu. (-लाः) A country, the modern Tanjore, the name is also supposed to apply to a part of Birbhum in Bengal. E. चुल् to be high or to elevate, affix अच् and ल being changed to ड चोड ut sup. or चोल a proper name, that of the king of the country applied to the country, or चुल कर्मणि घञ् |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोल [cōla] लो [lō] ण्डुकः [ṇḍukḥ], (लो) ण्डुकः A fillet for the head, a turban, tiara or diadem.
चोलः [cōlḥ], m. (pl.) [चुल् कर्मणि घञ्] N. of a country in southern India, the modern Tanjore.
लः, ली A short jacket, a bodice.
A garment reaching to the feet. -लम् A garment. -Comp. -उण्डुकः a diadem turban.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
चोल m. (= चोद)a jacket , bodice Naish. xxii , 42 ( ifc. f( आ). ; v.l. )
चोल m. pl. N. of a people in southern India on the Coromandel (= चोल-मण्डल)coast MBh. ii , vi ff. Hariv. 782 and 9600 R. iv , 41 , 18 VarBr2S. etc.
चोल m. sg. the ancestor of the चोलs Hariv. 1836
चोल m. a prince of the चोलs MBh. ii , 1893 PadmaP. v , 153 f. Ra1jat. i , 300
चोल n. (= चेल)garment L.
चोल n. a चोलwoman Vcar. v , 89.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--a son of आण्डिर after whom was named the the चोलदेश. Br. III. ७४. 6; M. ४८. 5.
(II)--one of the four sons of जनापीड; his kingdom चोलाः. वा. ९९. 6.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Cola : m. (pl.): Name of a Janapada and its people.
A. Location:
(1) South of Bhāratavarṣa: Listed by Saṁjaya among by the southern Janapadas (also called Deśas 6. 10. 66) of the Bhāratavarṣa (athāpare janapadā dakṣiṇā bharatarṣabha) 6. 10. 58, 5; (kaukuṭṭakās tathā colāḥ) 6. 10. 58; called Janapadas also in colāḥ pāṇḍyāś ca bhārata/ete janapadā rājan 6. 46. 50; mentioned along with Draviḍas 3. 48. 22;
(2) However, Arjuna is said to have conquered them in his expedition to the north before Rājasūya (dhanaṁjayaḥ/prayayāv uttarāṁ diśam) 2. 24. 1; (tataḥ suhmāś ca colāṁs ca…prāmathat kurunandanaḥ) 2. 24. 20.
B. Epic events:
(1) Arjuna defeated them before Rājasūya 2. 24. 20;
(2) They and their kings acted as servers in the Rājasūya of Yudhiṣṭhira (yatra sarvān mahīpālāñ…sacoladraviḍāndhrakān…yajñe te pariveṣakān) 3. 48. 18;
(3) On the second day of war, they were stationed at the right wing of the Krauñcāruṇavyūha of the Pāṇḍavas (colāḥ …dakṣiṇaṁ pakṣam āśritāḥ) 6. 46. 50, 39;
(4) While recounting the past victories of Kṛṣṇa, Dhṛtarāṣṭra mentioned his victory over the Colas 7. 10. 17.
_______________________________
*3rd word in left half of page p730_mci (+offset) in original book.
Mahabharata Cultural Index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Cola : m. (pl.): Name of a Janapada and its people.
A. Location:
(1) South of Bhāratavarṣa: Listed by Saṁjaya among by the southern Janapadas (also called Deśas 6. 10. 66) of the Bhāratavarṣa (athāpare janapadā dakṣiṇā bharatarṣabha) 6. 10. 58, 5; (kaukuṭṭakās tathā colāḥ) 6. 10. 58; called Janapadas also in colāḥ pāṇḍyāś ca bhārata/ete janapadā rājan 6. 46. 50; mentioned along with Draviḍas 3. 48. 22;
(2) However, Arjuna is said to have conquered them in his expedition to the north before Rājasūya (dhanaṁjayaḥ/prayayāv uttarāṁ diśam) 2. 24. 1; (tataḥ suhmāś ca colāṁs ca…prāmathat kurunandanaḥ) 2. 24. 20.
B. Epic events:
(1) Arjuna defeated them before Rājasūya 2. 24. 20;
(2) They and their kings acted as servers in the Rājasūya of Yudhiṣṭhira (yatra sarvān mahīpālāñ…sacoladraviḍāndhrakān…yajñe te pariveṣakān) 3. 48. 18;
(3) On the second day of war, they were stationed at the right wing of the Krauñcāruṇavyūha of the Pāṇḍavas (colāḥ …dakṣiṇaṁ pakṣam āśritāḥ) 6. 46. 50, 39;
(4) While recounting the past victories of Kṛṣṇa, Dhṛtarāṣṭra mentioned his victory over the Colas 7. 10. 17.
_______________________________
*3rd word in left half of page p730_mci (+offset) in original book.