जगती
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती, स्त्री, (गच्छति कार्य्यत्वात् नष्टा भवतीति । गम + “वर्त्तमाने पृषद्बृहन्महज्जगच्छतृवच्च ।” उणां २ । ८४ । इति अतिप्रत्ययेन निपा- तनात् साधुः । ततः शतृतुल्यत्वात् “उगितश्च ।” ४ । १ । ६ । इति ङीप् ।) भुवनम् । (यथा, रामायणे । २ । ६९ । ११ । “स्वप्नेऽपि सागरं शुष्कं चन्द्रञ्च पतितं भुवि । उपरुद्धाञ्च जगतीं तमसेव समावृताम् ॥”) पृथ्वी । (यथा, मार्कण्डेये । ९ । २२ । “तमायान्तं ततो देवी सर्व्वदैत्यजनेश्वरम् । जगत्यां गातयामास भित्वा शूलेन वक्षसि ॥”) जनः । छन्दोविशेषः । इति मेदिनी । ते, १०९ ॥ (सा च द्बादशाक्षरा वृत्तिः । यथा, छन्दो- मञ्जर्य्यां १ स्तवके । “त्रिष्टुप् च जगती चैव तथातिजगती मता ॥” अस्या उदाहरणादीनि छन्दःशब्दे द्रष्टव्यानि ॥) जम्बूवप्रम् । इति हेमचन्द्रः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती स्त्री।
भूमिः
समानार्थक:भू,भूमि,अचला,अनन्ता,रसा,विश्वम्भरा,स्थिरा,धरा,धरित्री,धरणि,क्षोणि,ज्या,काश्यपी,क्षिति,सर्वंसहा,वसुमती,वसुधा,उर्वी,वसुन्धरा,गोत्रा,कु,पृथिवी,पृथ्वी,क्ष्मा,अवनि,मेदिनी,मही,विपुला,गह्वरी,धात्री,गो,इला,कुम्भिनी,क्षमा,भूतधात्री,रत्नगर्भा,जगती,सागराम्बरा,इडा,भूत,इरा,रोदस्,रोदसी
2।1।3।4।3
सर्वंसहा वसुमती वसुधोर्वी वसुन्धरा। गोत्रा कुः पृथिवी पृथ्वी क्ष्मावनिर्मेदिनी मही॥ विपुला गह्वरी धात्री गौरिला कुम्भिनी क्षमा। भूतधात्री रत्नगर्भा जगती सागराम्बरा।
अवयव : भूरन्ध्रम्,मृद्
: अतिनिम्नप्रदेशः, कुमुदयुक्तदेशः, सर्वसस्याढ्यभूमिः, निर्जलदेशः, हलाद्यकृष्टभूमिः, शरावत्याः_अवधेः_प्राग्दक्षिणदेशः, शरावत्याः_अवधेः_पश्चिमोत्तरदेशः, भारतस्य_पश्चिमसीमाप्रदेशः, भारतभूमेः_मध्यदेशः, विन्ध्यहिमाद्रिमध्यदेशः, नडाधिकदेशः, कुमुदबहुलदेशः, बहुवेदसदेशः, बालतृणबहुलदेशः, सपङ्कदेशः, जलाधिकदेशः, अश्मप्रायमृदधिकदेशः, वालुकाबहुलदेशः, सिकतायुक्तदेशः, नद्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, वृष्ट्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, स्वधर्मपरराजयुक्तदेशः, सामान्यराजयुक्तदेशः, नद्यादिसमीपभूमिः, पाषाणादिनिबद्धा_भूः, गृहरचनापरिच्छिन्नदेशः, गृहरचनावच्छिन्नवास्तुभूमिः, ग्रामादिसमीपदेशः, पर्वतः, मेखलाख्यपर्वतमध्यभागः, पर्वतसमभूभागः, अद्रेरधस्थोर्ध्वासन्नभूमिः, यागार्थं_संस्कृतभूमिः, स्वभूमिः, पर्वतादयः, विजनः, अश्वेन_दिनैकाक्रमणदेशः, भयङ्करयुद्धभूमिः, प्रेतभूमिः, यज्ञे_स्तावकद्विजावस्थानभूमिः, ऊषरदेशः, देशः, जन्मभूमिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
जगती स्त्री।
लोकः
समानार्थक:जगती,लोक,विष्टप,भुवन,जगत्
2।1।6।1।1
त्रिष्वथो जगती लोको विष्टपं भुवनं जगत्. लोकोऽयं भारतं वर्षं शरावत्यास्तु योऽवधेः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
जगती स्त्री।
जगतीच्छन्दः
समानार्थक:जगती
3।3।71।2।1
रवेरर्चिश्च शस्त्रं च वह्निज्वाला च हेतयः। जगती जगति च्छन्दोविशेषेऽपि क्षितावपि॥
पदार्थ-विभागः : , पौरुषेयः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती¦ स्त्री गम--क्विप्
“पृषन्महज्जगच्छतृवत्” पा॰ शतृ-तुल्यत्वात् ङीप्।
१ भुवने।
२ पृथिव्यां
“आर्य्यभट्टमतेभमेश्चलत्वात् गतिमत्त्वेन तथात्वम्। अन्यमते जगदा-घारत्वात् तस्यास्तयात्वमिति भेदः।
३ द्वादशाक्षरपादकेछन्दोभेदे छन्दःशब्दे दृश्यम्।
४ जम्बुक्षेत्रे हेमच॰। ततो-भवादौ उत्सा॰ अञ्। जागत जगतीभवादौ। स्त्रियांटाप्। छन्दःशब्दे उदा॰।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती [jagatī], 1 The earth; (समीहते) नयेन जेतुं जगतीं सुयोधनः Ki.1.7; समतीत्य भाति जगती जगती 5.2.
People, mankind.
A cow.
The site of a house.
A field planted with jambu.
A kind of metre (see App.). -Comp. -अधीश्वरः, -ईश्वरः a king; N.2.1.-धरः a mountain. -पतिः A king त्रिःसप्तकृत्वो जगतीपतीनाम् Ki.3.18. -रुह् m. a tree.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती f. a female animal RV. i , 157 , 5 ; vi , 72 , 4
जगती f. of त्See.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a metre; फलकम्:F1: भा. III. १२. ४५; XI. २१. ४१; M. १२५. ४७; वा. 9. ५०; ३१. ४७.फलकम्:/F a horse of sun's chariot; फलकम्:F2: Br. II. २२. ७२; Vi. II. 8. 5.फलकम्:/F with गायत्रि Tr2s2t2ub; फलकम्:F3: वा. ५१. ६४.फलकम्:/F from the face of ब्रह्मा. फलकम्:F4: Br. II. 8. ५२; १३. १४५.फलकम्:/F [page१-621+ २७]
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
JAGATĪ : One of the seven horses which draw the cha- riot of Sūrya. Gāyatrī, Bṛhatī, Uṣṇik, Jagatī, Tṛṣṭubh, Anuṣṭubh and Paṅkti are the seven horses. (Viṣṇu Purāṇa, Part II, Chapter 8).
_______________________________
*6th word in right half of page 335 (+offset) in original book.
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जगती स्त्री.
एक छन्दस् का नाम, इसके चार पाद होते हैं एवं प्रत्येक पाठ में 12 अक्षर मो.वि; -जागत, जै.ब्रा. II.242.