जम्बु
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बुः, स्त्री, (अम्यते इति । जमु भक्षणे + “अन्दू- दृन्फूजम्ब्रिति ।” उणां । १ । ९५ । इति कू प्रत्य- येन निपातनात् साधुः । बाहुलकात् ह्नस्वः ।) जम्बूः । इत्यमरटीकायां भरतः ॥ (यथा, -- “जम्बुर्ग्राही मधुरकफहा रोचनो वातहारी ।” इति हारीते प्रथमस्थाने दशमेऽध्याये ॥)
जम्बु, क्ली, स्त्री, जम्बूफलम् । तत्पर्य्यायः । जम्बूः २ जाम्बवम् ३ । इत्यमरः । २ । ४ । १९ ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बु नपुं।
जम्बूफलम्
समानार्थक:जम्बू,जम्बु,जाम्बव
2।4।19।1।3
बार्हतं च फले जम्ब्वा जम्बूः स्त्री जम्बु जाम्बवम्. पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गाः व्रीहयः फले॥
पदार्थ-विभागः : खाद्यम्,प्राकृतिकखाद्यम्, द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बु(म्बू)¦ स्त्री जम--अदने कू नि॰ बुक् पृषो॰ वा ह्रस्वः। (जाम)
१ वृक्षे अमरः तत्र ह्रस्वान्ते।
“तस्या जम्बोः फल-रसो नदीभूय पवर्क्षते” विक्रमादित्यः। परिणत-जम्बूफलोपभोगहृष्टाः” किरा॰। दीर्घान्ते। तस्याःजम्ब्वाः फलरसी नदी भूत्वा जलाधिपः” भा॰ भी॰
७ अ॰
२ जम्बुनामके द्वीपे च जम्बुद्वीपशब्दे दृश्यम्। जम्ब्वाःफलम् अण् पक्षे अञ्। जाम्बव तत्फले न॰। तस्या वालुक् लुप् वा लुपि व्यक्तिवचनत्वात्। जम्बु न॰ जम्बू स्त्री।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बु¦ mn. (-म्बुः-म्बु)
1. Jambu Dwipa, said to be so named from the Jambu tree abounding in it, and implying, according to the Puranas the central division of the world, or the known world: according to the Baud'dhas, it is confined to India.
2. A fabulous river, said to flow from the mountain Meru. f. (-म्बुः) A fruit tree the rose apple, (Eugenia janbolana;) also applied to every species of Eugenia. fn. (-म्बुः-म्बु) The fruit. E. जम् to eat, वुक् augment, and कु or कू Unadi affix; hence it is also written जम्बू।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बु [jambu] म्बू [mbū], म्बू f.
The rose apple tree and its fruit; द्राक्षेक्षुरम्भाजम्बूभिः Bhāg.8.2.13. -Comp. -खण्डः, -द्वीपः, -पर्वतः N. of one of the seven continents surrounding the mountain Meru. -नदी one of the seven heavenly rivers. -प्रस्थः N. of a village; तोरणं दक्षिणार्धेन जम्बूप्रस्थं समागमत् Rām.2.71.11. -मालिन् N. of a Rākśasa killed by हनुमत्.
जम्बु [jambu] म्बू [mbū] कः [kḥ], (म्बू) कः (-की f.)
A jackal.
A low man.
The rose apple tree.
An epithet of Varuṇa.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जम्बु f. the rose apple tree (Eugenia Jambolana or another species) Kaus3. 8 MBh. etc.
जम्बु f. the shrub नाग-दमनीL.
जम्बु n. the rose apple fruit Pa1n2. 4-3 , 165
जम्बु mf. (? ; g. वरणा-दि)= -द्वीपBhP. v , 1 , 32
जम्बु mf. N. of a fabulous river (flowing from the mountain मेरु; formed by the juice of the fruits of the immense जम्बुtree on that mountain See. MBh. vi , 277 f. ) BhP. v , 20 , 2
जम्बु mf. See. आढक-, काक-, गो-रक्ष-, महा-.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--the tree at इलावृतम् in the हिमालयस्. Br. II. १७. १२; १९. २९; III. २२. ३७; २७. १७; IV. ४३. १७.