जिह्म
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्मम्, क्ली, (जहातीति । हा + “जहातेः सन्वदा- लोपश्च ।” उणां । १ । १४० । इति मन् ।) तगरवृक्षः । इति मेदिनी । मे, १३ ॥
जिह्मः, त्रि, (जहाति परित्यजति सारल्यमिति । हा + “जहातेः सन्वदालोपश्च ।” उणां । १ । १४० । इति मन् ।) कुटिलः । (यथा, महा- भारते । १ । १०२ । १८ । “सक्रोधामर्षजिह्मभ्रूकषायीकृतलोचनाः ॥”) मन्दः । इति मेदिनी । मे, १३ ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्म वि।
वक्रम्
समानार्थक:अराल,वृजिन,जिह्म,ऊर्मिमत्,कुञ्चित,नत,आविद्ध,कुटिल,भुग्न,वेल्लित,वक्र,रुग्ण,भुग्न
3।1।71।1।3
अरालं वृजिनं जिह्ममूर्मिमत्कुञ्चितं नतम्. आविद्धं कुटिलं भुग्नं वेल्लितं वक्रमित्यपि॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्
जिह्म पुं।
अलसः
समानार्थक:मन्द,तुन्दपरिमृज,आलस्य,शीतक,अलस,अनुष्ण,जिह्म,स्वैर
3।3।141।2।2
शब्दादिपूर्वो वृन्देऽपि ग्रामः क्रान्तौ च विक्रमः। स्तोमः स्तोत्रेऽध्वरे वृन्दे जिह्मास्तु कुटिलेऽलसे॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
जिह्म पुं।
कुटिलः
समानार्थक:जिह्म
3।3।141।2।2
शब्दादिपूर्वो वृन्देऽपि ग्रामः क्रान्तौ च विक्रमः। स्तोमः स्तोत्रेऽध्वरे वृन्दे जिह्मास्तु कुटिलेऽलसे॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्म¦ त्रि॰ हा--मन् सन्वत् आलोपश्च।
१ कुटिले
२ मन्दे
३ तग-रवृक्षे न॰ मेदि॰।
“सस्मितजिह्मवीक्षितैः” ऋतुसं॰। [Page3121-a+ 38]
“जिह्मं त्यजेयुर्निर्लाभमशक्तोऽन्थेन कारयेत्” याज्ञ॰।
“सुहृदर्थमाहितमजिह्मधियाम्” माघः
४ कपटे न॰।
“तदाशुकर्त्तुं त्वयि जिह्ममुद्यते” किरा॰
“जिह्मं कपटम्” मल्लि॰।
५ पिहिते त्रि॰
“जिह्मवारमपोर्णुत” ऋ॰
८ ।
४ ।
५ ।
“जिह्मवारं पिहितद्वारम्” भा॰।
६ अधस्ताद्वर्त्तमानेच।
“उच्चाबुध्नं चक्रतुर्जिह्मवारम्” ऋ॰
१ ।
११
१६ ।
११ ।
“जिह्ममधस्ताद्वर्त्तमानम्” भा॰।
७ अप्रसन्ने च।
“विधि-समयनियोगाद्दीप्तिसंहारजिह्मम्” किरा॰
“जिह्मम-प्रसन्नम्” मल्लि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्म¦ mfn. (-ह्मः-ह्मा-ह्मं)
1. Morally Crooked.
2. Dishonest.
3. Slow, lazy.
4. Dim, dark.
5. Oblique squint. m. (-ह्मः) A tree, (Tabernæmontana coronaria.) E. हा to quit, (a straight line,) मन् Unadi affix, and the root reduplicated, deriv, irr. हा मन् सन्वत् आलोपश्च |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्म [jihma], a. [जहाति सरलमार्गम्; हा-मन् सन्वत् आलोपश्च Uṇ. 1.138]
Sloping, athwart, oblique.
Crooked, awry, squint; Ṛs.1.12.
Tortuous, curved, going irregularly.
Curved, bent.
Morally crooked, deceitful, dishonest, wicked, unfair; धृतहेतिरप्यधृतजिह्ममतिः Ki.6.24; सुहृदर्थमीहितमजिह्मधियाम् Śi.9.62.
Dim, dark, pale-coloured; विधिसमयनियोगाद्दीप्तिसंहारजिह्मम् Ki.1.46.
Slow, lazy.
ह्मम् Dishonesty; falsehood; जिह्माप्रायं व्यवहृतम् Bhāg.1.14.4; समर्थस्त्वं रणे हन्तुं विक्रमे जिह्मकारिणम् Rām.4.27.36.
The Tagara tree. -Comp. -अक्ष a. crooked-eyed, squinting. -इतर a. 'other than lazy', not dull; जिह्मेतरैर्ब्रह्म तदप्यवाप्यम् N.3.63. -ग a. moving slowly. (-गः) a snake. -गति a. meandering, going tortuously; Ṛs.1.13; निहन्ति यो जिह्मगतीन् परान् पतगराडिव Śiva. B.19.36. -मेहनः a frog. -योधिन् a. fighting unfairly. -m. an epithet of Bhīma. -शल्यः the Khadira tree.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
जिह्म mf( आ)n. ( Nir. viii 15 )oblique , transverse. athwart RV. i f. TS. ii S3Br. v
जिह्म mf( आ)n. squinting (as the eye) i , 5 Sus3r. VarBr2S. etc.
जिह्म mf( आ)n. with इ([ S3Br. iii , v AitBr. v , 9 ]) , गम्, निर्-ऋछ्([ AV. xii , 4 , 53 ]) , . अस्([ S3Br. xi ]) , to go irregularly , turn off from the right way , miss the aim( abl. )
जिह्म mf( आ)n. crooked , tortuous , curved W.
जिह्म mf( आ)n. morally crooked , deceitful , false , dishonest Ya1jn5. ii , 165 MBh. etc.
जिह्म mf( आ)n. slow , lazy Naish. ii , 102
जिह्म mf( आ)n. dim , dulled Kir.
जिह्म n. falsehood , dishonesty Pras3nUp. i , 16 MBh. BhP. i , 14 , 4 ; Tabernaemontana coronaria L.
जिह्म n. See. आ, वि-.