तरल
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरलः, पुं, (तॄ + “वृषादिभ्यश्चित् ।” उणां । १ । १०८ । इति कलप्रत्ययश्चिच्च ।) हारः । हार- मध्यमणिः । (यथा, महाभारते । ८ । ९४ । १९ । “प्रकीर्णका विप्रकीर्णाश्च राजन् ! प्रवालमुक्तातरलाश्च हाराः ॥”) तलम् । इत्यजयपालः ॥ (जनपदविशेषः । तद्देशवासिनि बहुवचनान्तः । यथा, महा- भारते । ८ । ८ । २० । “वत्सान् कलिङ्गान् तरलानश्मकानृषिकानपि ॥”)
तरलः, त्रि, (तॄ + कलच् ।) चलः । (यथा नैषधे । ५ । २४ । “आः स्वभावमधुरैरनुभावै- स्तावकैरतितरां तरलाः स्मः ॥”) षिड्गः । भास्वरः । इति मेदिनी । ले, ९५ ॥ मध्यशून्यद्रव्यम् । इति धरणिः । द्रवीभूतश्च ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरल पुं।
हारमध्यगमणिः
समानार्थक:तरल
2।6।102।2।3
मण्डनं चाथ मुकुटं किरीटं पुन्नपुंसकम्. चूडामणिः शिरोरत्नं तरलो हारमध्यमगः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, अचलनिर्जीववस्तु
तरल वि।
चलनम्
समानार्थक:चलन,कम्पन,कम्प्र,चल,लोल,चलाचल,चञ्चल,तरल,पारिप्लव,परिप्लव
3।1।75।1।2
चञ्चलं तरलं च एव पारिप्लवपरिप्लवे। अतिरिक्तः समधिको धृढसन्धिस्तु संहतः॥
पदार्थ-विभागः : , क्रिया
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरल¦ पु॰ तॄ--अलच्।
१ हारमध्यस्थे मणौ, अमरः
२ हारे,।
३ तले मेदि॰।
४ चपले,
५ कामुके,
६ विस्तीर्णे,
७ भास्वरे,
८ मध्यशून्ये--द्रव्ये,
९ द्रवीभूते पदार्थे च त्रि॰ हेमच॰।
१२ हीरके रत्ने
१० यवाग्वाम्,
११ सुरायाञ्च स्त्री घरणिःतत्र भास्वरे
“तारावितानतरला इव यामवत्यः” किरा॰
“व्याधानुसार्य्यमाणतरलतारामृगा” काद॰।
“उत्क-ण्ठितासि! तरले” सा॰ द॰।
“तारापतिस्तरलविद्युदिवाभ्रवृन्दम्” रघुः।
“वैरायितारस्तरलाः” माघः। हार-मध्यमणौ
“प्रवालमुक्तास्तरलाश्च हाराः” भा॰ क॰
९४ अ॰
१४ अ॰।
“हारांस्तरलविद्धाश्च सूर्य्यभासा विभूषिताःहरिवं॰
१५
२ अ॰। भृशा॰ अभूततद्भावे क्यङ्। तरलायते
“तथापि तरलायते चेतः” उद्भटः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरल¦ mfn. (-लः-ला-लं)
1. Trembling, tremulous.
2. Libidinous, lech- erous, wanton.
3. Luminous, splendid.
4. Hollow.
5. Liquid, liquefied m. (-लः)
1. The central gem of a necklace.
2. A necklace.
3. Bottom, depth, lower or under part. f. (-ला)
1. Rice gruel.
2. Wine, vinous or spirituous liquor.
3. A bee. E. तॄ to pass, to go or move, affix अलच्।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरल [tarala], a. [तॄ-अलच्]
Trembling, waving, shaking, tremulous; तारापतिस्तरलविद्युदिवाभ्रवृन्दम् R.13.76; घन इव तरलबलाके Gīt.5; Śi.1.4; U.5.11; Ś.1.25.
Fickle, unsteady, transient; वैरायितारस्तरलाः स्वयं मत्सरिणः परम् Śi.2.115; Amaru.3.
Splendid, sparkling, glittering; तारावितानतरला इव यामवत्यः Ki.8.56.
Liquid.
Libidinous, wanton.
Hollow.
Extensive, wide.
लः The central gem of a necklace; मुक्तामयो$प्यतरलमध्यः Vās.35; or हारांस्तारांस्तरलगुटिकान् (Malli. considers this as an interpolation in Meghadūta).
A necklace.
A level surface.
Bottom, depth.
A diamond.
Iron.
Thorn-apple.
ला Rice-gruel.
Spirituous liquor.
A bee. -Comp. -नयना, -लोचना a woman with rolling or tremulous eyes. -प्रतिबन्धम् a. variety of necklace with a brilliant pearl in the centre; Kau. A.2.11.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
तरल mf( आ)n. ( तॄ? See. तरंग)moving to and fro , trembling , tremulous MBh. etc.
तरल mf( आ)n. glittering R. vi , 4 , 33 Ragh. xiii , 76 S3ak.
तरल mf( आ)n. unsteady , vain Bhartr2. Amar. Ra1jat. iii , 515
तरल mf( आ)n. libidinous L.
तरल mf( आ)n. liquid W.
तरल mf( आ)n. hollow L.
तरल m. a wave BhP. xf.
तरल m. the central gem of a necklace MBh. viii , 4913 Hariv.
तरल m. a necklace L.
तरल m. a ruby L.
तरल m. iron L.
तरल m. a level surface( तल) L.
तरल m. the thorn-apple Npr.
तरल m. N. of a poet Ba1lar. i , 13 S3a1rn3gP.
तरल m. pl. N. of a people MBh. viii , 237
तरल n. 83232
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Tarala : m. (pl.): Name of a people.
Karṇa had once defeated Tarala warriors in battle and made them pay tribute (taralān…yo jitvā samare vīraś cakre balibhṛtaḥ purā) 8. 5. 20.
_______________________________
*2nd word in left half of page p733_mci (+offset) in original book.
Mahabharata Cultural Index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Tarala : m. (pl.): Name of a people.
Karṇa had once defeated Tarala warriors in battle and made them pay tribute (taralān…yo jitvā samare vīraś cakre balibhṛtaḥ purā) 8. 5. 20.
_______________________________
*2nd word in left half of page p733_mci (+offset) in original book.