तिब्बती-संस्कृत-शब्दकोशः(जीत सैन नेगी-कृतः)/भाग-२
- brkam
- = {brkam pa/}
- brkam chags
- १. सं. लोभः — ये हि लोभभयद्वेषमात्सर्यादिवशीकृताः त.स.१३०क/११११; ङ.को.३२१ २. वि. लुब्धः — लुब्धकेभ्योऽपि लुब्धधीः अ.क.३०.२९; अ.क.७९.५४.
- brkam chags can
- वि. लुब्धः, ओ धा — सा चास्य माता लुब्धा कुटुकुञ्चिका मत्सरिणी आगृहीतपरिष्कारा अ.श.११६ख/११६; = {brkam chags ldan pa/}
- brkam chags ldan pa
- वि. लुब्धः, ओ धा — विसृष्टे रात्रिभोगाय तेन हेम्नि सहांशुकैः । जनन्या सहिता लुब्धा गणिका समचिन्तयत् अ.क.७२.११; = {brkam chags can/}
- brkam chags pa
- = {brkam chags/}
- brkam pa
- १. क्रि. ( {rkam pa} इत्यस्य भवि.) इच्छामि — दुःखं नेच्छामि दुःखस्य हेतुमिच्छामि बालिशः बो.अ.६.४५ । २. सं. लोभः — लोभं मोहं भयं क्रोधं व्रीडाकार्यञ्च वर्जयेत् हे.त.७ख/२०; जा.मा.३०४/१७७; गृद्धिः — । {kha zas la brkam par 'gyur} आहारे गृद्धिर्भवति म.व्यु.२२२६; सप्त वर्षाणि न कामवितर्कमुत्पादयामास…न रसगृद्धिं न चित्तौद्विल्यमुत्पादयामास अ.सा.४५४ख/२५७; अ.सा.८२क/४६; तृट् — इच्छा काङ्क्षा स्पृहेहा तृङ् वाञ्छा लिप्सा मनोरथः । कामोऽभिलाषस्तर्षः अ.को.१.७.२७, २८; तृष्णा — कामेषु तृष्णा ल.वि.१२१क/१८१; स्पृहा मि.को.१२६ख; लौल्यम् — प्रचुरमांसलौल्यादतिप्रसङ्गेन निषेवमाणा मानुषमांसादा घोरा डाका वा डाकिन्यश्च संजायन्ते ल.अ.१५५ख/१०२; गृद्धता — दृष्ट्वा वै अथ उच्चारं गृद्धतां जनयत्यसौ शि.स. ५१ख/४९ ३. वि. लुब्धः — {rdzas la brkam pa} द्रव्यलुब्धः वि.प्र.९०ख/३.३.; लोलः — {yul la brkam pa} विषयलोलः शि.स.१३१ख/१२७; लोलुपः — {zang zing la brkyam pa} आमिषलोलुपः रा.प.२३६क/१३१; लोलुपजातीयेषु सत्त्वेषु बो.भू.७०ख/८३; गृद्धः — गृद्धो गृहीण तथा कामैर्यादृशे प्रव्रजित्व ते गृद्धाः रा.प.२४०ख/१३८; लुण्ठकः वि.प्र.१५२ख/१२१; घस्मरः, भक्षणशीलः — गूथघस्मरः बो.अ. ८.५३; आदरः — {nor ni 'phrog pa la lhag par brkam pa} अर्थहरणेऽधिकादरः अ.क.६.५२.
- brkam pa'i rang bzhin can
- वि. लोलुपजातीयः अभि.सू.१३.
- brkam par 'gyur
- क्रि. गृद्धिर्भवति — {kha zas la brkam par 'gyur} आहारे गृद्धिर्भवति म.व्यु.२२२६.
- brkams pa
- क्रि. {rkam pa} इत्यस्य भूत. ।
- brku ba
- क्रि. {rku ba} इत्यस्य भवि. ।
- brku bar bya
- हर्त्तव्यम् — ग्रासानुप्रदानेन यदा अश्वमधिरूढेन चैवमेष हर्त्तव्यमिति कायविप्रकारे वि.सू.१६ख/१८.
- brku bar bya ba
- = {brku bar bya/}
- brku bya
- १. स्तेयम् लो.को.१९४; {nor sogs brku bar bya ba dang brku rgyu} छो.को.६१ २. = {brku bar bya/}
- brkur
- = {brku ru/} {brku bar/}
- brkur bcug pa
- हारणम् — {rku'am brkur bcug pa dang mngags pas kyang} हरणहारणयोः । दूतेनापि वि.सू.१४क/१५; म.व्यु.९२३२.
- brkus
- = {brkus pa/}
- brkus te 'dzin pa
- स्तेयग्रहणम् — इह शरीरे निरावरणे जाते सति सर्वज्ञस्य द्वादशभूमीनां यत् ग्रहणं योगिनस्तत् स्तेयग्रहणमुक्तम् वि.प्र.६९ख/४.१२४.
- brkus pa
- १. क्रि. ( {rku ba} इत्यस्य भूत.) जहार लो.को.१९४; अहरत् २. सं. हारः — {de byas nas rku ba la ni khur brkus pa na'o} हारो भारस्य तत्कृत्य हरणे वि.सू.१४क/१६; वि.सू.१५ख/१७; {brkus pa nyid} हारत्वम् वि.सू.२८ख/३५ ३. भू.का.कृ. मुषितः — राजकुले येन मुषितः तस्यार्पणे वि.सू.१७ख/२०; चोरितः — {khyod kyi 'dzum mig gdong mdzes ni/} {ku mu da ut+pal pad ma las/} {brkus par nges so gzugs can ma} ध्रुवन्ते चोरिता तन्वि स्मितेक्षणमुखद्युतिः ।…कुमुदोत्पलपङ्कजैः का.आ. २.२७१; अपहृतः — प्रेत्या रात्रावुपागत्यापहृता अ.श.१२७ख/११७.
- brkus pa nyid
- हारत्वम् — हारत्वं स्तेयचित्तेन वि.सू.२८ख/३५.
- brko
- = {brko ba/}
- brko ba
- =I. क्रि. ( {rko ba} इत्यस्य भवि.) खनेत् — {cho ga ji bzhin thab khung brko} यथाविधि कुण्डं खनेत् स.दु.२४५/२४४ {II}. सं. । १. खननम् — {sngon du las ni byas pa'i sar/} {brko ba la sogs mi bya ste} परिकर्म्मितभूभागे न कुर्यात् खननादिकम् स.उ. १७.६; खनिः — {sa brko ba'i mtshan ma} भूमिखनिनिमित्तम् वि.प्र.१०७क/३.२८ २. निखननम् — मृतस्य सब्रह्मचारिणः शरीरपूजाकरणम् । दहनम् अस्य न चेत्…निखननमाप्लावनं वा नद्याम् वि.सू.९९क/११९ ३. खातम् — {me thab dag ni thams cad kyi/} {brko ba'i thun mong mtshan nyid do} सर्वाणि एतानि कुण्डस्य सामान्यखातेन लक्षणम् स.उ. २३.६.
- brko bar bya
- क्रि. खनेत् — उदकान्तं शिलान्तं वा खनेत् वि.प्र.९५क/३.८; खानितं भवेत् — {cha gnyis zabs su brko bya ste} द्विभागं खानितं भवेत् स.उ. २३.६.
- brko bya
- = {brko bar bya/}
- brko gzhog
- विदलकर्म, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते…सूचिकर्मणि विदलकर्मणि पत्रछेदे गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
- brkor
- = {brko ru/}
- brkor bcug
- क्रि. खानयेत् — उदपानं खानयेत् स.पु.८७क/१४६.
- brkos
- = {brkos pa/} {brkos nas} खनित्वा वि.प्र.९५क/३.८.
- brkos mkhan
- = {rkos mkhan/}
- brkos pa
- १. क्रि. ( {rko ba} इत्यस्य भूत.) २. भू.का.कृ. खातम् — {rdzing brkos} पुष्करिणी खाता वि.व.२१२क/१.८७; आखातम् — अमुक्तत्वे चोदकभ्रमाणाम् । अदत्तत्वे चाखातमूलपादस्य वि.सू.३३क/४२; खनितम् — तेन गत्वा खनितं यावत् पश्यति तत्सर्वं तत् तथैव वि.व.३६५ख/२.१६५; निखातम् लो.को.१९४; उत्खातम् तत्रैव ।
- brkyang
- = {brkyang ba/}
- brkyang nul
- प्रा. = {skyang nul} लेपः म.व्यु.६६७१; {ar ga'i zhal ba} बो.को.१७७.
- brkyang 'phyes
- = {skyang 'phyes/}
- brkyang ba
- =I. क्रि. ( {rkyong ba} इत्यस्य भवि.) प्रसारयेत् — सङ्कुचितं वा बाहुं प्रसारयेत् अ.श. २३२ख/२१४ {II}. सं. । १. प्रसारः — वामप्रसारेण दक्षिणसङ्कोचनेन वामे प्राणसञ्चारः वि.प्र.६१ख/४.१०९; म.व्यु.५१२०; प्रसारणम् — {rkang pa brkyang ba} पादप्रसारणम् प्र.अ.९क/११; सारः — अभिवादनयोगेन सर्वाङ्गुल्यग्रसारात् प्रवदति सुभगा स्वागतं योगिनश्च वि.प्र.१७७ख/३.१८७; विकाशः — कण्ठदन्ताक्षिवर्त्माङ्गुलिपर्वाणामपि चाभ्यवहरणचर्वणोन्मेषनिमेषाकुञ्चनविकाशक्रियासु अभि.भा. १४४; विकाशनम् अभि.सू.१३ २. पा. (वै.द.) प्रसारणम्, पञ्चविधेषु कर्मपदार्थेषु एकः — ‘उत्क्षेपणमवक्षेपणमाकुञ्चनं प्रसारणं गमनमिति कर्माणि’ इति सूत्रम् त.प.२८७ख/२८६ {III}. वि. विसृत्वरः, प्रसरणशीलः; तत्पर्यायाः : विसृमरः, प्रसारी, विसारिणी अ.को.३.१.२९; प्रसारितः — तद्यथापि नाम बलवान् पुरुषः समिञ्जितं बाहुं प्रसारयेत्, प्रसारितं वा समिञ्जयेत् म.मू.८९ख/२; पर्वापेक्षं पर्वहेतुकं समिञ्जितप्रसारितकर्म म.व्यु.६७३६; उन्मिञ्जितम् — यानीमानि सत्कायदृष्टिपूर्वंगमानि आत्मसत्त्वजीवपोषपुद्गलस्कन्धधात्वायतनाभिनिवेशसमुच्छ्रितानि उन्मिञ्जितानि निमिञ्जितानि…तानि सर्वाणि विगतानि भवन्ति स्म द.भू.२०७क/२५; प्रततः — {lag pa brkyang ba} प्रततपाणिः म.व्यु.२८४५; विततः — {'dab ma brkyang ba} विततपक्षः लो.को.१९५; प्रलम्बः — {rkyang pa brkyang bar mi 'dug} प्रलम्बपादं नासीत बो.अ.५.९२; प्रलम्बपादं भूम्याद्यलग्नपादं खट्वाद्यारोहणे सति नासीत बो.प.७३.
- brkyang ma
- ललना, तिसृषु प्रधाननाडीषु एका — द्वात्रिंशन्नाड्यः । द्वात्रिंशद्बोधिचित्तावहा महासुखस्थाने स्रवन्ते । तासां मध्ये तिस्रो नाड्यः प्रधानाः । ललना रसना अवधूती चेति । ललना प्रज्ञास्वभावेन रसनोपायसंस्थिता । अवधूती मध्यदेशे ग्राह्यग्राहकवर्जिता हे.त.२ख/४.
- brkyangs
- = {brkyangs pa/}
- brkyangs pa
- १. क्रि. ( {rkyong ba} इत्यस्य भूत.) २. भू.का.कृ. प्रसारितः — {lag brkyangs tshe} प्रसारिते पाणौ अ.क.९३.४९; अभिप्रसारितः, द्र.— {brkyangs te} अभिप्रसार्य वि.व.२०७क/१.८१; विसारितः, द्र.— {brkyangs te} विसार्य अ.क.६५.४१; उत्क्षिप्तः — {rtag tu lag brkyangs} नित्योत्क्षिप्तहस्तः म.व्यु.७२१.
- bska
- = {bska ba/}
- bska ba
- १. कषायः, षड्विधेषु रसेषु एकः — तिक्ताम्ललवणमधुरकटुकषायविवर्जितैराहारैः अ.श. ९क/८; म.व्यु.१९०३ २. = {gra po/}
- bska ba'i cha
- कषायोदकम् — लग्नस्य कषायोदकेन क्षोदमिश्रेण गते मयित्वा मन्दमन्दम् अपनयनं पूयशोणितस्य च वि.सू.७०ख/८७.
- bska ba'i btung ba
- कषायपानम् — शीताम्बुभृङ्गारनिविष्टदृष्टिः कषायपाने विहितावमानः । निद्रानिषेधप्रतिपन्नकोपः पथ्योपदेशप्रविशद्विषादः अ.क.५९.६७.
- bska ba'i spos
- कषायधूपः — इदानीं धूपा उच्यन्ते ।…मोहने स्तम्भने च कषायधूपः । हरीतकीचूर्णं गुडसहितं कषायधूप इति धूपनियमः वि.प्र.१००क/३.२०.
- bska ba'i shing
- कषायकाष्ठः — इह प्रथमं चन्दनकाष्ठैरग्निं प्रज्वालयेत्सर्वकर्मणि देवगृहाद् आनयित्वा…स्तम्भने कषायकाष्ठैः वि.प्र.१३८ख/३.७५.
- bskang
- = {bskang ba/}
- bskang ba
- क्रि. ( {skong ba} इत्यस्य भवि.) *पूरयामि — येनाभ्युपेतोऽसि मनोरथेन तमेष ते ब्राह्मण पूरयामि जा.मा.१८/९; द्र. {kha bskang ba/}
- bskangs
- = {bskangs pa/}
- bskangs pa
- क्रि. {skong ba} इत्यस्य भूत. । द्र. {kha bskangs pa/}
- bskam
- = {bskam pa/}
- bskam 'gyur
- = {bskam par 'gyur/}
- bskam pa
- १. क्रि. ( {skem pa} इत्यस्य भवि.) *शुष्यति — जलधिवलयः शुष्यति अ.क.८०.५९ माला इवाशु शुष्यन्ति वेश्याः पण्यप्रसारके अ.क.५०.९४; अ.क.२९.२७; द्र. {bskams pa} 2. सं. शोषः — विरसा जीर्णवल्लीव दीर्घशोषानुबन्धिनी अ.क.५२.२८; शोषणम्; उच्छोषणम् म.मू.१५२क/६५.
- bskam par 'gyur
- क्रि. शुष्यति — पारिजातस्य लतां शुष्यति षट्पदः अ.क.४८.२९; म.मू.२७५क/४३१; उपशुष्यति — सर्वकुशलमूलान्युपशुष्यन्ति ग.व्यू.३१३ख/३९९; द्र. {bskams par 'gyur/}
- bskam par bya
- १. शोषयेत् — नोत्थितः पात्रं कर्षेत् प्रक्षिपेच्छोषयेद् वा वि.सू.७क/७ २. शोषणम् — नाशुचिम्रक्षितं चीवरम् । शोषणम्…छायातपे वि.सू.६९ख/८६.
- bskams
- = {bskams pa/}
- bskams nas
- शोषयित्वा — तोयं शोषयित्वा वि.प्र.३२ख/४.७; परिशोषयित्वा — सूर्यतापेन परिशोषयित्वा मुसलप्रहारैर्विभेदयन्ति का.व्यू.२३७ख/३००.
- bskams pa
- १. क्रि. ( {skem pa} इत्यस्य भूत.) *शुष्यते — मज्जमांसमपि चर्म शुष्यते यद्यपि रा.प.२४४ख/१४३; द्र. {bskam pa/} {bskam par 'gyur} 2. सं. शोषणम् — {sar pa ni nyi ma la bskams na'o} शोषणं नवानामातपे वि.सू.७०क/८७ ३. भू.का.कृ. शोषितः — शोषितो मे तनुः रा.प.२३९क/१३५; संसारदीर्घज्वरशोषितानां परायणं शान्तिरसायनं अ.क.५८.१६; उच्छोषितः — {khrag dang mchi ma'i rgya mtsho bskams pa} उच्छोषिता रुधिराश्रुसमुद्राः अ.श.१४०क/१२९; वि.व.१७२क/१०२; परिशोषितः, द्र.— {bskams nas} परिशोषयित्वा का.व्यू.२३७ख/३००; शुष्कः — {grib ma la bskams pa} छायाशुष्कः वि.प्र.८२ख/४.१६९; कायः शुष्कः स्थूलास्थिपञ्जरः अ.क.८९.४७; परिशुष्कः — वातातपपरिशुष्काणि ग.व्यू.२९२ख/१४ ४. वि. शोषमयः प्र.अ.४०ख/४६.
- bskams par 'gyur
- क्रि. शुष्यति — {lag pa g}.{yas pa bskams par 'gyur} पाणिः शुष्यति दक्षिणः वि.व.२९५क/१.१२०.
- bskal
- = {bskal pa/} {bskal ba/}
- bskal chung
- = {bskal pa chung ngu /}
- bskal chen
- = {bskal pa chen po/}
- bskal 'jig
- = {'chi ba} प्रलयः, मृत्युः — {lnga pa zhig pa dus kyi chos/} {bskal 'jig tshe 'gro blta ba'i mtha'/} {til bcas khyor chu sbyin bya'i yul/} {tshe 'da' tshe 'pho 'chi ba'o} ङ.को.२१६.
- bskal don
- = {bskal ba'i don/}
- bskal pa
- १. कल्पः, कालपरिमाणभेदः — कल्पाननल्पान् प्रविचिन्तयद्भिः बो.अ.१.७; एको ऽन्तरकल्पः कल्पः । विंशतिरन्तरकल्पाः कल्पः । अशीतिरन्तरकल्पाः कल्पः । स च महाकल्प इत्यभिधीयते । तदिह महाकल्पस्यैव ग्रहणम् बो.प.६; {'jig pa dang chags pa'i bskal pa} संवर्तविवर्तकल्पाः अभि.स्फु.२६६क/१०८४; {bskal pa bar ma} अन्तरकल्पः ग.व्यू.१६६ख/२४९; {bskal pa grangs med pa} असंख्येयकल्पः द.भू.२६६ख/५९; कालः — {sngon gyi bskal pa la} पुराकाले त.प.१४९ख/९७३ २. = {bskal ba/}
- bskal pa khri drug stong
- षोडशकल्पसहस्रम् अभि.सू.१३.
- bskal pa brgyad khri
- अशीतिकल्पसहस्रम् अभि.सू.१३.
- bskal pa nyi khri
- विंशतिकल्पसहस्रम् अभि.सू. १३.
- bskal pa stong phrag nyi shu
- विंशतिकल्पसहस्रम् अभि.सू.१३.
- bskal pa drug khri
- षष्टिकल्पसहस्रम् अभि.सू. १३.
- bskal pa drug cu rtsa bzhi
- चतुःषष्टिकल्पः अभि.सू.१३.
- bskal pa grangs ma mchis pa
- = {bskal pa grangs med pa/}
- bskal pa grangs med pa
- असंख्येयकल्पः — {bskal pa gcig la bskal pa grangs med par yang dag par 'jug pa} एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता द.भू.२६६ख/५९; कल्पासंख्येयः — {bskal pa grangs med mi nyung ba} अनल्पकल्पासंख्येयः त.स.१/३.
- bskal pa grangs med pa du ma
- अनेकासंख्येयः कल्पः अभि.सू.१३.
- bskal pa grangs med pa la bskal pa grangs med par yang dag par 'jug pa
- पा. असंख्येयकल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता (अ)संख्येयकल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता…एवं प्रमुखान्यप्रमेयाण्यसंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa grangs med par smon lam shin tu brtsams pa
- वि. असंख्येयकल्पप्रणिधानसुसमारब्धः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.८४७; मि.को.१०६ख ।
- bskal pa rgya mtsho
- कल्पसमुद्रः लो.को.१९६.
- bskal pa brgya
- कल्पशतम् — जम्बूद्वीपे पुमानेव सम्मुखं बुद्धचेतनः । चिन्तामयं कल्पशते शेष आक्षिपते हि तत् अभि.को.४.१०९; न प्रणश्यन्ति कर्माणि अपि कल्पशतैरपि । सामग्रीं प्राप्य कालं च फलन्ति खलु देहिनाम् अ.श.३९ख/३४; {bskal pa brgya yi bar du yang} यावत् कल्पशतानि च गु.सि. ९.२९.
- bskal pa gcig la bskal pa grangs med par yang dag par 'jug pa
- पा. एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता…एवं प्रमुखानि अप्रमेयाणि असंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa chung ngu
- अधमकल्पः, कल्पभेदः वि.प्र.१६८ख/१७७.
- bskal pa chen po
- = {bskal chen} महाकल्पः, कल्पभेदः अभि.को.३.८१; अशीतिरन्तरकल्पाः अभि.स्फु.५३२; एकोऽन्तरकल्पः कल्पः । विंशतिरन्तरकल्पाः कल्पः । अशीतिरन्तरकल्पाः कल्पः । स च महाकल्प इत्यभिधीयते बो.प.६; म.व्यु.८२९१.
- bskal pa 'jig pa
- = {bskal 'jig/}
- bskal pa thams cad khong du chud pas tha mi dad pa'i ye shes
- सर्वकल्पानुगमासंभिन्नज्ञानः, बोधिसत्त्वसमाधिः — सर्वकल्पानुगमासंभिन्नज्ञानेन बोधिसत्त्वसमाधिना…एतत्प्रमुखैरनभिलाप्यबुद्धक्षेत्रपरमाणुरजःसमैर्बोधिसत्त्वसमाधिवर्गावतारैस्तै बोधिसत्त्वास्तान् भगवतो वैरोचनस्य बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति ग.व्यू.३०६ख/२९.
- bskal pa thams cad la ming du gdags pa yang dag par 'jug pa
- पा. सर्वकल्पेषु संज्ञाकृतसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता…सर्वकल्पेषु संज्ञाकृतसमवसरणता सर्वसंज्ञाकृतेषु कल्पसमवसरणता । एवं प्रमुखान्यप्रमेयाण्यसंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa thung ngu
- ह्रस्वकल्पः — {bskal pa thung ngu la bskal pa ring por yang dag par 'jug pa} ह्रस्वकल्पदीर्घकल्पसमवसरणता द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa thung ngu la bskal pa ring por yang dag par 'jug pa
- पा. ह्रस्वकल्पदीर्घकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता…ह्रस्वकल्पदीर्घकल्पसमवसरणता सर्वकल्पेषु संज्ञाकृतसमवसरणता सर्वसंज्ञाकृतेषु कल्पसमवसरणता । एवं प्रमुखान्यप्रमेयाण्यसंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa dang po
- प्रथमकल्पः — {bskal pa dang po pa} प्रथमकल्पिकः स.उ.२.५; {snod bcud kyi 'jig rten chags nas ring po ma lon pa'i dus skabs} बो.को.१७९.
- bskal pa dang po pa
- वि. प्रथमकल्पिकः — एत औपपादुकाः सत्त्वाः प्रथमकल्पिकादयः स.उ. २.५; प्राथमकल्पिकः — {bskal pa dang po pa'i mi rnams} प्राथमकल्पिका मनुष्याः अभि.सू.१३.
- bskal pa phyed
- अर्धकल्पः अभि.सू.१३; {bskal pa phyed dang gnyis} अध्यर्धः कल्पः तत्रैव ।
- bskal pa bar ma
- अन्तरकल्पः — एकैकस्मिंश्च कल्पेऽनेकेऽन्तरकल्पनिर्देशाः ग.व्यू.१६६ख/२४९; अशीतिरन्तरकल्पा महाकल्पाः अभि.स्फु.५३२; एकोऽन्तरकल्पः कल्पः । विंशतिरन्तरकल्पाः कल्पः । अशीतिरन्तरकल्पाः कल्पः । स च महाकल्प इत्यभिधीयते बो.प.६; {mtshon gyi bskal pa bar ma} शस्त्रान्तरकल्पः म.व्यु.८२८२; {nad kyi bskal pa bar ma} रोगान्तरकल्पः म.व्यु.८२८३; {mu ge'i bskal pa bar ma} दुर्भिक्षान्तरकल्पः म.व्यु.८२८४.
- bskal pa bye ba
- कल्पकोटिः — {bskal pa bye bas thob mi 'gyur} न…प्राप्यते कल्पकोटिभिः प्र.सि. २.६; {de nas bskal pa bye bar thar pa med} यतो न मोक्षोऽस्त्यपि कल्पकोटिभिः रा.प.२४३क/१४१; कल्पकोटी — {bskal pa bye ba mtha' yas pa las 'byung ba la mkhas pa} अनन्तकल्पकोटीनिःसरणकुशलः म.व्यु.८५३.
- bskal pa bye ba brgya
- कल्पकोटिशतम् — {bskal pa bye ba brgyar yang} कल्पकोटिशतेनापि ज्ञा.सि.२३५/१५२.
- bskal pa bye ba stong
- कल्पकोटिसहस्रम् — {bskal pa bye ba stong du yang} कल्पकोटिसहस्रैश्च ज्ञा.सि. ९.१६.
- bskal pa bye ba mtha' yas pa las 'byung ba la mkhas pa
- वि. अनन्तकल्पकोटीनिःसरणकुशलः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.८५३.
- bskal pa 'byam klas pa
- कल्पप्रसरः लो.को. १९७.
- bskal pa ma yin pa
- अकल्पः — {bskal pa ma yin pa la bskal par yang dag par 'jug pa} अकल्पकल्पसमवसरणता द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa ma yin pa la bskal par yang dag par 'jug pa
- पा. अकल्पकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता…अकल्पकल्पसमवसरणता…। एवं प्रमुखानि अप्रमेयाण्यसंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa mi nyung ba
- अनल्पकल्पः — अनल्पकल्पोच्छिन्नाद् रूपात् पुनरपि रूपोत्पत्तिः अभि.भा.६८क/११३७.
- bskal pa tshad med pa
- अप्रमेयकल्पः ग.व्यू.२०८क/२९०.
- bskal pa tshad med par dmigs pa thams cad du byang chub sems dpa'i skye bas rnam par 'phrul ba yongs su ston pa
- अप्रमेयकल्पसर्वारम्बणबोधिसत्त्वजन्मविकुर्वितसंदर्शनः, बोधिसत्त्वविमोक्षः — अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र अहमप्रमेयकल्पसर्वारम्बणबोधिसत्त्वजन्मविकुर्वितसंदर्शनस्य बोधिसत्त्वविमोक्षस्य लाभिनी ग.व्यू.२०८क/२९०.
- bskal pa 'tshig pa
- कल्पोद्दाहः — कल्पोद्दाहे दह्यमानापि ल.अ.१४७ख/९४; द्र. {bskal pa'i me/} {bskal pas bsreg pa/}
- bskal pa bzang
- = {bskal pa bzang po/}
- bskal pa bzang po
- = {bskal bzang} 1. सं. भद्रकल्पः, कल्पभेदः — भद्रकल्पे तु ये बुद्धाः सप्तमोऽयं शाक्यपुंगवः म.मू.१९०क/१२५; तेषां सुमेरुपरमाणुरजःसमानां कल्पानामतिक्रान्तानामितो भद्रकल्पात्पूर्वं दशानां कल्पसहस्राणां प्रथमस्तेन कालेन अशोकविरजो नाम कल्पोऽभूत् ग.व्यू.८८ख/१७९; म.व्यु.८२९२ २. वि. = {bskal pa bzang po pa} भाद्रकल्पिकः — {bskal bzang byang chub sems dpa'} भाद्रकल्पिको बोधिसत्त्वः अ.क.४७.५; द्र. {bskal pa bzang po'i/}
- bskal pa bzang po'i
- भद्रकल्पिकः — {bskal pa bzang po'i byang chub sems dpa'} भद्रकल्पिको बोधिसत्त्वः वि.व.२०६ख/१.८१; {bskal pa bzang po'i byang chub sems dpa' chen po'i} भद्रकल्पिकस्य (महा)बोधिसत्त्वस्य स.दु.१३१/१३०; भद्रकल्पीयः — {bskal pa bzang po'i byang chub sems dpa'} भद्रकल्पीयो बोधिसत्त्वः वि.व.१९१ख/१.६६.
- bskal pa bzang po pa
- वि. भाद्रकल्पिकः — {bskal pa bzang po pa'i byang chub sems dpa'} भाद्रकल्पिको बोधिसत्त्वः अ.क.५४.८; द्र. {bskal pa bzang po/}
- bskal pa ring po
- दीर्घकल्पः — {bskal pa ring po la bskal pa thung ngur yang dag par 'jug pa} दीर्घकल्पह्रस्वकल्पसमवसरणता द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa ring po la bskal pa thung ngur yang dag par 'jug pa
- दीर्घकल्पह्रस्वकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता…दीर्घकल्पह्रस्वकल्पसमवसरणता श्रस्वकल्पदीर्घकल्पसमवसरणता सर्वकल्पेषु संज्ञाकृतसमवसरणता सर्वसंज्ञाकृतेषु कल्पसमवसरणता । एवं प्रमुखान्यप्रमेयाण्यसंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa la bskal pa ma yin par yang dag par 'jug pa
- कल्पाकल्पसमवसरणता, तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता…कल्पाकल्पसमवसरणता अकल्पकल्पसमवसरणता…एवं प्रमुखान्यप्रमेयाणि असंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa la 'jug pa'i ye shes
- पा. कल्पप्रवेश(समवसरण)ज्ञानम् — स यानीमानि तथागतानां कल्पप्रवेशसमवसरणज्ञानानि यदुत एककल्पासंख्येयकल्पसमवसरणता असंख्येयकल्पैककल्पसमवसरणता…सर्वसंज्ञाकृतेषु कल्पसमवसरणता । एवं प्रमुखान्यप्रमेयाणि असंख्येयानि कल्पप्रवेशसमवसरणानि, तानि सर्वाणि यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६ख/५९.
- bskal pa shes pa
- = {rtsis pa/}
- bskal pa'i gling
- कल्पद्वीपः, समाधिविशेषः — कल्पद्वीपो नाम समाधिः का.व्यू.२२२क/२८४.
- bskal pa'i snyigs ma
- पा. कल्पकषायः, कषायभेदः — {bskal pa'i snyigs ma dang nyon mongs pa'i snyigs ma dang sems can gyi snyigs ma dang lta ba'i snyigs ma dang tshe'i snyigs ma'i tshe}…{chos bstan pa} धर्मो देशितः कल्पकषाये सत्त्वकषाये दृष्टिकषाये आयुष्कषाये क्लेशकषाये सु.व्यू.१९९ख/२५७.
- bskal pa'i mtha'
- = {'jig dus} कल्पान्तः, प्रलयः अ.को.१.४.२२; मि.को.१३४क ।
- bskal pa'i bar
- आकल्पः लो.को.१९७.
- bskal pa'i byin gyi rlabs
- कल्पाधिष्ठानम् — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या उत्तरि सत्त्वकायनिर्माणं च यथाभूतं प्रजानाति…कल्पाधिष्ठानं च…ज्ञानाधिष्ठानं च प्रजानाति द.भू.२६६क/५८.
- bskal pa'i me
- कल्पोद्दाहः — सागरजले निमग्नाः कल्पोद्दाहेषु प्रक्षिप्ताः । भव्यास्ते धर्मपर्यायमिमं श्रोतुमसंदिग्धाः द.भू.१७३ख/६; कल्पाग्निः — {bskal pa'i me 'dra'i sku chen ma} कल्पाग्निवन्महातनुः स.उ.१३.२४; = {bskal pa 'tshig pa/} {bskal pas bsreg pa/}
- bskal par gnas pa
- वि. कल्पस्थः अभि.सू. १३.
- bskal par byas pa
- कल्पी कृ अभि.सू.१३.
- bskal pas bsreg pa
- कल्पोद्दाहः — कल्पोद्दाहं च दर्शेन्ति उद्दहित्वा वसुंधराम् शि.स.१७५क/१७२; द्र. {bskal pa'i me/} {bskal pa 'tshig pa/}
- bskal ba
- =I. सं. १. = {ring ba} विप्रकर्षः — {yul dang dus dang rang bzhin gyis bskal bas} देशकालस्वभावविप्रकर्षैः वा.टी.५७ख/१३; {yul gyis bskal ba'i phyir} देशविप्रकर्षात् त.प.१०६क/६६२ २. = {bar du chod pa} सम्बाधः — {bya ba ngan pas bskal bas/} {chos spyad pa'i go skabs med pa} कुकार्यसम्बाधत्वात् कृशावकाशं धर्मस्य जा.मा.३२४/१८९ ३. = {mi mngon pa nyid} तिरोभावः, अदृश्यात्मता प्र.अ.४०क/४६; तिरोधानम् प्र.अ.४०क/४६ {II}. भू.का.कृ. विप्रकृष्टः — {yul dang dus dang rang bzhin gyis bskal ba} देशकालस्वभावविप्रकृष्टः त.प. २५८ख/२३३; वा.टी.५७ख/१३; असन्निकृष्टः — उपमानं सादृश्यमसन्निकृष्टे बुद्धिमुत्पादयति त.प. १३१क/७१३ {III}. वि. विप्रकर्षी — प्रत्यक्षानुपलम्भसाधनत्वात् कार्यकारणभावस्य विप्रकर्षिणा सर्वज्ञेन सह कस्यचित् कार्यकारणभावासिद्धेः त.प.२६८क/१००५.
- bskal ba ma yin pa
- वि. अविप्रकृष्टः — त्रिविधविप्रकर्षाविप्रकृष्टरूपः पदार्थः वा.टी.६६क/२०, वा.टी.८५ख/४२.
- bskal ba'i don
- विप्रकृष्टार्थः, देशकालस्वभावविप्रकर्षैः विप्रकृष्टोऽर्थः — {bskal ba'i don gyi shes pa} विप्रकृष्टार्थविषयं ज्ञानम् त.प.२४०क/९५१.
- bskal ba'i yul
- १. विप्रकृष्टविषयः, देशकालस्वभावविप्रकर्षैः विप्रकृष्टो विषयः न्या.टी. ६०ख/१४८ २. = {bskal ba'i yul can/}
- bskal ba'i yul can
- विप्रकृष्टविषयम् १. वि. विप्रकृष्टविषयि — विप्रकृष्टस्त्रिभिर्देशकालस्वभावविप्रकर्षैर्यस्या विषयः सा विप्रकृष्टविषया (अनुपलब्धिः) न्या.टी.६०ख/१४८ २. पा. अन्यतरं ज्ञानम् — द्विविधं हि ज्ञानम् । सन्निकृष्टविषयं विप्रकृष्टविषयं च त.प.२४०क/९५१.
- bskal me
- = {bskal pa'i me/}
- bskal bzang
- = {bskal pa bzang po/}
- bskal bzang po
- = {bskal pa bzang po/}
- bskal yas
- मलरः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७८४.
- bsku
- = {bsku ba/}
- bsku mnye
- अभ्यङ्गनम् — अभ्यङ्गनस्नापनपूर्वकताव्याजेन वि.सू.१०क/११; उद्वर्तनम् — नानाविधशिरःस्नानोद्वर्तनैरागत्य स्नाति वि.व.२०८क/१.८२; {snum byug ste lag pas mnye reg byed pa'i ming} छो.को.६२.
- bsku mnye byas nas
- अभ्यङ्ग्य वि.सू.६ख/७.
- bsku mnye bya
- अभ्यङ्गः, तैलमर्दनम् — {rkyang lag bsku mnye bya} हस्तपादाभ्यङ्गम् वि.सू.९४क/११३.
- bsku ba
- =I. क्रि. ( {skud pa} इत्यस्य भवि.) लेपयेत् — भूमिश्चापि न लेपयेत् ल.अ.१७१क/१२९ {II}. सं. १. लेपनम् — स्तम्भानां गैरिकेण लेपनम् वि.सू.९९ख/१२०; उपलेपनम् — पृथिवीशोधनोपलेपनादिषु शि.स.८७ख/८६ २. अभ्यङ्गः, तैलमर्दनम् प्र.अ.१४८ख/१५९; म्रक्षणम् — {rkang pa bsku ba} पादम्रक्षणम् स.पु.४४ख/७९; वि.सू. ८७ख/१०५; उत्सादनम् श्रा.भू.१७७ख/४४२ । ३. अनुलेपनम् — अहं कुलपुत्र सर्वगन्धधूपवासनानुलेपनयुक्तीः प्रजानामि ग.व्यू.२१क/११८ ४. अञ्जनम् — {bsku ba grub pa} अञ्जनसिद्धः ग.व्यू.२९५ख/१६; {bsku ba'i thur ma} अञ्जनशलाका म.व्यु.९०३९.
- bsku ba grub pa
- अञ्जनसिद्धः — तद्यथापि नाम अञ्जनसिद्धः पुरुषो नेत्रयोरञ्जितमात्रयोः सर्वजनकायेनादृश्यशरीरो भवति ग.व्यू.२९५ख/१६.
- bsku ba'i thur ma
- अञ्जनशलाका म.व्यु.९०३९.
- bsku bar bya
- क्रि. म्रक्षयेत् — पादौ म्रक्षयेत् वि.सू.५६ख/७१.
- bsku bya
- = {bsku bar bya/}
- bsku byug
- उपनाहः यो.श.११५; समालम्भः लो.को.१९८.
- bskug
- क्रि. {skug pa} इत्यस्य भवि. ।
- bskugs
- क्रि. {skug pa} इत्यस्य भूत. ।
- bskung ba
- क्रि. {skung ba} इत्यस्य भवि. ।
- bskungs pa
- क्रि. {skung ba} इत्यस्य भूत. ।
- bskum
- = {bskum pa/}
- bskum pa
- =I. क्रि. ( {skum pa} इत्यस्य भवि.) संकुञ्चयेत् — संकुञ्चितं वा बाहुं प्रसारयेत्, प्रसारितं वा संकुञ्चयेत् अ.श.२३२ख/२१४ {II}. सं. १. सङ्कोचः म.व्यु.५११९; सङ्कोचनम् — तेन वामप्रसारेण दक्षिणसङ्कोचनेन वामे प्राणसञ्चारः वि.प्र.६२क/४.१०९, यतः सङ्कोचनं प्रसारणं भवति वि.प्र.२३३ख/२.३३; आकुञ्चनम् — गमनागमनस्थानोत्पतननिपतनाकुञ्चनप्रसारणादीनाम् बो.भू. १४०ख/१८१; सङ्कुञ्चनम् — {lag pa dang rkyang pa la sogs pa bskum pa} हस्तपादादिसंकुञ्चनम् वि.प्र.५६क/४.९८ । २. पा. (वै.द.) आकुञ्चनम्, कर्मपदार्थभेदः — ‘उत्क्षेपणमवक्षेपणमाकुञ्चनं प्रसारणं गमनमिति कर्माणि’ इति सूत्रम् त.प.२८७ख/२८६ {III}. भू.का.कृ. कुञ्चितम् — मध्यमयोः पृष्ठभागे स्वकरतलगतेऽनामिके कुञ्चितेऽधः वि.प्र.१७५क/३.१७६; सङ्कुञ्चितम् — बलवान् पुरुषः संकुञ्चितं वा बाहुं प्रसारयेत् अ.श.२३२ख/२१४; निमिञ्जितम् — यानीमानि सत्कायदृष्टिपूर्वंगमानि आत्मसत्त्वजीवपोषपुद्गलस्कन्धधात्वायतनाभिनिवेशसमुच्छ्रितानि उन्मिञ्जितानि निमिञ्जितानि…तानि सर्वाणि विगतानि भवन्ति स्म द.भू.२०७क/२५; संमिञ्जितम् — आलोकिते विलोकिते संमिञ्जिते प्रसारिते…संप्रजानचारी भवति बो.प.५६; सांमिञ्जितम् — सांमिञ्जितप्रसारिते श्रा.भू.६क/११.
- bskums
- = {bskums pa/}
- bskums pa
- १. क्रि. {skum pa} इत्यस्य भूत. २. भू.का.कृ. कुञ्चितम्; संकुञ्चितम् लो.को. १९८; द्र. {bskum pa/}
- bskur
- = {bskur ba/}
- bskur dka'
- वि. दुर्वहः — अविश्रान्तस्य संसारपथपान्थस्य दुर्वहः । कायोऽस्य यत्सदापायः किं पुनः पृथिवीभरः अ.क.२९.१९.
- bskur bgyi
- क्रि. प्रेषयिष्यामि — {sman zhig bskur bgyi} ओषधिं प्रेषयिष्यामि वि.व.१८९क/१.६३.
- bskur 'debs
- = {skur ba 'debs pa/}
- bskur ba
- =I. क्रि. १. {skur ba} इत्यस्य भवि. २. {skur ba} इत्यस्य भूत. ३. (ण्य.) प्रेषयति — अथ स दारको दारिकाया हारार्धहारमालां बध्नन् कण्ठेमणीन् प्रेषयति अ.श.२११क/१९४ {II}. सं. १. प्रेषणम् — {bskur 'os} प्रेषणीयम् अ.क.४०.१४; वहनम् — न्याय्यमितरेतरपाथेयवहनं भिक्षुभिक्षुणीनाम् वि.सू.३४क/४३; नयनम् — कक्षयास्य नयनमालयनकं दत्त्वा वि.सू.७ख/८; २. आप्लावनम् — {chu klung la bskur ro} आप्लावनं…नद्याम् वि.सू.९९क/११९ ३. पा. (विन.) प्रेषणम् म.व्यु.८३९४ {III}. भू.का.कृ. प्रेषितः — शक्रेण गन्धमादनात् पर्वतादोषधिरादाय तस्य राज्ञः प्रेषिता वि.व.१८९क/१.६३; संप्रेषितः; अनुप्रेषितः लो.को.१९८; अर्पितः — शक्रेण गन्धमादनात् पर्वतादोषधिरादाय तस्य राज्ञः प्रेषिता । राज्ञा अन्तःपुरस्यार्पिता वि.व.१८९क/१.६३; प्रहितम् — इमानि ते भगवन्नमिताभेन तथागतेन अर्हता सम्यक्संबुद्धेन प्रहितानि का.व्यू.२०८ख/२६६.
- bskur ba 'debs pa
- = {skur ba 'debs pa/}
- bskur bar gyur pa
- आरोपितः — {rgyal po'i khur ni bskur bar gyur} आरोपितोऽधिपत्वभारः जा.मा.३१९/१८५.
- bskur bar bgyi
- = {bskur bgyi/}
- bskur bar bya
- १. नयेत् — नैनमन्यत्र नयेत् । प्रक्षिप्तं स्थविकायां नयेत् वि.सू.७ख/८ २. निर्वाहयितव्यः — अवश्यं निर्वाहयितव्यो मया सर्वसत्त्वानां भारः शि.स.१५३ख/१४८ ३. = {bskur bar bya ba/}
- bskur bar bya ba
- १. संप्रदानम् — ( {ba}){skur ba bskur bar bya bas ma spangs pa ni} प्रेषितस्याप्रतिक्षिप्तस्य संप्रदानेन वि.सू.६८क/८५ । २. = {bskur bar bya/}
- bskur bar 'os pa
- = {bskur 'os/}
- bskur 'os
- वि. प्रेषणीयम् — उचितं चिन्त्यतां किंचित् प्रेषणीयमतोऽधिकम् अ.क.४०.१४.
- bskul
- = {bskul ba/}
- bskul gyur
- = {bskul bar gyur pa/}
- bskul 'debs
- चोदनम् — परचोदनदक्षाणाम् बो.अ.५.७४.
- bskul nas len pa
- समर्थनम् लो.को.१९९.
- bskul ba
- =I. क्रि. १. ( {skul ba} इत्यस्य भवि.) अध्येष्यामि लो.को.१९९ २. ( {skul ba} इत्यस्य भूत.) अचोदयत् — उग्रान् स सेनाग्र्यानचोदयत् अ.क.६६.३२; चोदयति स्म; संचोदयति स्म — अथ खलु राष्ट्रपाल पुण्यरश्मे राजकुमारस्य शुद्धावासकायिका देवता अर्धरात्रकालसमये संचोदयन्ति स्म रा.प.२४४क/१४२ ३. (ण्य.) चोदयति — {de nas lha mo rnams kyis bskul} चोदयन्ति ततो देव्यः हे.त.२४क/७८; म.व्यु.२८०७; प्रेर्यते प्र.अ.८१क/८९ {II}. सं. १. चोदनम् — {lhag pa'i bsam pa bskul ba zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} अध्याशयचोदननाममहायानसूत्रम् क.त.६९; चोदना — अत्र द्विधा चोदना । एका प्राणनिष्पत्तये । द्वितीया षोडशवर्षावधेः सुखनिष्पत्तये वि.प्र.४८क/४.५०; संचोदनम् — सत्त्वपरिपाकसंचोदनमुपादाय ल.अ.१४८क/९४; ग.व्यू.१७०ख/१५३; संचोदना — इमाः संचोदनागाथा निश्चरन्ति स्म ल.वि.२ख/२; प्रेरणम् प्र.अ.८१क/८९; प्रेरणा प्र.अ.११ख/१३; समादापनम्, ओ ना — कल्याणमित्रैः समादापना कर्तव्या भवति सू.अ.१४२ख/२०; नियोगः — विहारस्वामिनः देवतार्थञ्च गाथाभाषणे भिक्षूणां नियोगस्य वचनम् वि.सू. ६०क/७६; प्रयोजनम् गु.स.१२१ख/६८; क्षेपः, प्रेरणम् — ध्वन्यन्तराणां क्षेपः प्रेरणम् त.स.८०क/७४३; *समवधानम् — समवधाननिष्कर्षणे तत्र इन्धनस्याग्न्यन्तरवृत्तम् वि.सू.४१क/५१ । २. = {gsol ba gdab pa} अध्येषणा, याचनम् — त्रयः स्कन्धाः पापदेशनापुण्यानुमोदनाबुद्धाध्येषणाख्याः पुण्यराशित्वात् ।…याचनमध्येषणायाम् एकार्थत्वात् शि.स. १५९क/१५२; {sangs rgyas la bskul ba} बुद्धाध्येषणा बो.प.२२ । ३. स्तोभः; स्तोभनम् — ऐःकारं स्तोभनं प्रोक्तं भ्रमणं कम्पनं स्मृतम् । एषो हि सर्वस्तोभानां रहस्योऽयं प्रगीयते गु.स.१२८क/८२ {III}. भू.का.कृ. चोदितः प्र.अ.१५क/१७; संचोदितः — पूर्वकुशलमूलसंचोदितस्य ल.अ.५८ख/५; जा.मा.१३८/८०; प्रचोदितः — नाथो महामतिप्रचोदितः । धर्मं दिदेश यक्षाय प्रत्यात्मगतिसूचकम् ल.अ.५८क/४; प्रेरितः — चेतना छन्दसहिता ज्ञानेन प्रेरिता च तत् सू.अ.२३०क/१४१; प्रयुक्तः — यदि अन्येनेश्वरादिना प्रयुक्तोऽनिच्छन्नपि करोति त.प.१९०ख/९७; ईरितः प्र.अ.१००ख/१०८.
- bskul bar
- प्रेरयितुम् — ताँस्तावद्वक्ता न प्रेरयितुमीशः, तेषां नष्टत्वात् त.प.१५७ख/७६९.
- bskul ba dag pa nges sbyor du smra ba
- शुद्धप्रेरणानियोगवादः, नियोगवादस्यावान्तरभेदः प्र.अ.११ख/१३.
- bskul ba dang 'brel ba'i bya ba nges sbyor yin pa'i phyogs
- प्रेरणासङ्गतकार्यनियोगपक्षः, नियोगवादस्यावान्तरभेदः प्र.अ.११ख/१३.
- bskul ba med pa
- अचोदितः प्र.अ.१२ख/१४.
- bskul ba las byung ba
- वि. = {bskul byung} चोदनाजनितः — {bskul ba las byung ba'i blo} चोदनाजनिता बुद्धिः त.स.८५ख/७८५; चोदनाजनिते ज्ञाने त.स.११२ख/९७३; चोदनाप्रभवः — चोदनाप्रभवं ज्ञानम् त.स.११३क/९७८.
- bskul ba'i rkyen
- पा. (व्या.) ण्यन्तप्रत्ययः प्र.अ.१५क/१७.
- bskul bar gyur pa
- भू.का.कृ. चोदितः — प्रणिपत्य सर्वभावेन मञ्जुश्रीचोदितेन च । साधनापटले टीका पुण्डरीकेण लिख्यते वि.प्र.२९क/४.१; गु.सि.४.२२; प्रेरितः — जनन्या प्रेरितः अ.क.३९.९२; आदिष्टः — वैयावृत्यकरणमादिष्टम् वि.सू.२५क/३१; प्रत्यादिष्टः — अहो मधुरतीक्ष्णेन प्रत्यादिष्टोऽस्मि कर्मणा जा.मा.२९४/१७१.
- bskul bar bya
- १. प्रचोदयेत् वि.प्र.११३ख/३.३५; चोदयेत् २. प्रेर्यम् प्र.अ.१७-४/३७.
- bskul bar bya ba
- = {bskul bya/}
- bskul bya
- = {bskul bar bya/}
- bskul byas pa
- भू.का.कृ. चोदितः, प्रेरितः — मत्कर्मचोदिता एव जाता मय्यपकारिणः बो.अ. ६.४७; बुद्धनिदर्शनि रश्मि प्रमुञ्ची ताय स चोदित आयुक्षयान्ते शि.स.१८१क/१८०.
- bskul byung
- = {skul ba las byung ba/}
- bskul ma btab pa
- १. प्रतोदसंचोदना — अभूतगुणसंभावना प्रतोदसंचोदनेव भवति साधूनाम् जा.मा.२०७/१२१ २. प्रत्यादिष्टः — अथ स महासत्त्वः प्रकृत्या शुद्धाशयः प्रत्यादिष्ट इव तेन वचसा समुपजातव्रीडसंवेगश्चिन्तामापेदे जा.मा.२११/१२३ ३. प्रोत्साह्यमानः — प्रोत्साह्यमानोऽपि साधुर्नालं पापे प्रवर्तितुम् जा.मा.४१६/२४५.
- bskul ma thag
- प्रचोदितः समानः लो.को.२००.
- bskul med
- = {bskul ba med pa/}
- bskus
- = {bskus pa/} {bskus te/} ° {nas} म्रक्षयित्वा — म्रक्षयित्वा सर्पिषा तैलेन वा वि.सू. ७७क/९४; हे.त.४ख/१०.
- bskus te bor ba
- पूतिमुक्तः — {sman bskus te bor ba} पूतिमुक्तभैषज्यम् म.व्यु.८६७३.
- bskus pa
- =I. क्रि. ( {skud pa} इत्यस्य भूत.) उपलिम्पति स्म — गन्धोदकेन स्वकस्वकान् कायान् उपलिम्पन्ति स्म ल.वि.१७७क/२६९; अभि अञ्ज् अभि.सू.१३ {II}. सं. १. अभ्यङ्गः — {til mar bskus pa} तैलाभ्यङ्गः प्र.अ. १४८ख/१५९; लेपः लो.को.२००; निषेकः — विशुद्धेः कारणं द्रोणकुसुमरसनिषेकादि, तस्य अभावान्नोपजायते बाधकम् त.प.२४३क/९५७ २. विच्छुरितः, समाधिविशेषः — विच्छुरितो नाम समाधिः का.व्यू.२२२क/२८४ {III}. भू.का.कृ. लिप्तः लो.को.२००; अनुलिप्तः — {spos kyis bskus pa} गन्धानुलिप्तः ल.वि.१५७क/२३४; दिग्धः — मधुदिग्धः ल.वि.१०३ख/१५०; अक्तः वि.सू.४३ख/५४; म्रक्षितः — मधुसिक्थम्रक्षिते वि.सू.६९ख/८६; उद्वर्तितः शि.स.१२९ख/१२५; प्रक्षिप्तः — {'bru mar gyis bskus pa} तैलप्रक्षिप्ता शि.स.१६८क/१६६; अञ्जितः — अञ्जनसिद्धः पुरुषो नेत्रयोरञ्जितमात्रयोः सर्वजनकायेनादृश्यशरीरो भवति ग.व्यू.२९५ख/१६; न्यस्तः — काये न्यस्तोऽप्यसौ गन्धः बो.अ.८.६५; निवेशितः — शरीरे निवेशितोऽप्यसौ गन्धः बो.प. १४९ {IV}. वि. म्रक्षितकः — {bya gag snag tsas bskus pa} मसिम्रक्षितकः…कुर्कुटः ल.अ.१६१ख/११२.
- bskus phyis
- वि. सूद्वर्तितम् — एवं हि यश्चौक्षमतिर्मनुष्यः चौक्षं करिष्येऽहमिदं शरीरम् । सूद्वर्तितं तीर्थशताभिषिक्तं याति क्षयं मृत्युवशाद् अचौक्षम् शि.स.१२९ख/१२५.
- bsko
- = {bsko ba/}
- bsko ba
- १. क्रि. ( {sko ba} इत्यस्य भवि.) संमन्येरन् — {dge slong ma'i ston par bsko'o} भिक्षुण्यववादकं संमन्येरन् वि.सू.३३क/४२; उद्दिशेत्, द्र.— {bsko bar bya} उद्दिशेत् वि.सू.६२क/७८ २. सं. उद्देशः — {de ri mor bsko'o} वारेणास्योद्देशः वि.सू. ७२ख/८९; नियोगः — {bsrung ba'i phyir dge slong bsko'o} रक्षणाय भिक्षूणां नियोगः वि.सू.७८ख/९५; विनियोगः — यस्य हि यद्वशेन वर्तते दाने विनियोगे वा तस्य तदात्मीयमित्युच्यते अभि.स.भा.६ख/७; सम्मतिः — छन्दद्वेषमोहभयगतिविरहितस्य शक्तस्य कृताकृतस्मरणे सम्मतिरुत्साह्य वि.सू.८३ख/१०१; दानम् — ग्. {yog bsko bas} उपस्थायकदानेन वि.सू.६२क/७८; म.व्यु.९३६२; आदानम् — {las su bsko ba} कर्मादानम् म.व्यु.९३६२; कर्त्तृत्वञ्च कर्मादानस्य वि.सू.४क/३ । ३. वि. उद्देशकः — {zas la bsko ba} भक्तोद्देशकः वि.सू.९३क/१११; म.व्यु.९०५७.
- bsko bar
- नियोक्तुम् — सोऽपि प्रज्ञापरित्राणे नियोक्तुं पुत्रमुद्यतः अ.क.४०.९९.
- bsko bar bya
- क्रि. १. संमन्येरन् — संमन्येरन् वनप्रतिसंवेदकः भिक्षुः वि.सू.४८ख/६२; संमन्येरन् पापयोर्भिक्षुभिक्षुण्योः कुलप्रतिसंवेदकम् वि.सू.२९ख/३७; उद्दिशेत् — पात्रचीवरस्थापनार्थमारण्यकेभ्यः सर्वदा लयनमुद्दिशेयुः वि.सू.६२क/७८; प्रावृणुयात् — {mkhan pos bsko bar bya'o} उपाध्यायः प्रावृणुयात् वि.सू.२क/१; प्रयुज्यताम् लो.को.२०० २. नियोजनम् — भाण्डार्थे लयनस्य नियोजनम् वि.सू.३९ख/४९; उद्देशः — वृक्षमूलहरितशाद्वलस्थण्डिलेष्वपि यथावृद्धिकोद्देशः वि.सू.६१ख/७८; सम्मतिः — लतावारिकस्यालयप्रतिविधानार्थं सम्मतिः वि.सू.६२ख/७९; प्रयोगः — {shes nyen can bsko bar bya'o} प्रयोगोऽभिज्ञस्य वि.सू.८ख/९ ३. = {bsko bar bya ba/}
- bsko bar bya ba
- १. संमन्तव्यः — {bsko bar bya ba nyid} संमन्तव्यता वि.सू.९०क/१०८ २. = {bsko bar bya/}
- bsko bar byed
- क्रि. नियोज्यते — कार्ये यथाकामं नियोज्यते बो.भू.६क/४.
- bsko bar gsol
- =*प्रसादः क्रियताम् — {de la spyan zhig bsko bar gsol} तत्राधिष्ठायिकेन प्रसादः क्रियताम् वि.व.१५८क/१.४६.
- bsko yas
- =*व्यत्यस्तम्, संख्याविशेषः — व्यत्यस्तम् {bsko yas} ({bsgo yas}) म.व्यु.७८६१; द्र.— {brang breng brang breng na bgrod yas} विचारं विचाराणां व्यत्यस्तम् ग.व्यू.३क/१०३; *विचस्तः — विचस्तः {bsko yas} ({bsdo yas}) म.व्यु.७७३३.
- bsko bsham byed pa
- व्यपदेशः — खाद्यमिह देहि पानकं भोजनं भूयः चेत्यादि तस्मिन् भिक्ष्वन्तरे वा व्यपदेशप्रवृत्तभिक्षुण्यवस्थापनकर्तृ ।…उत्सृज्य गन्तृव्यपदेशमदत्तदापनं च वि.सू.४८क/६१.
- bskon
- = {bskon pa/} {bskon nas} आच्छादयित्वा — प्रत्येकं च दूष्ययुगेनाच्छादयित्वा गाथां भाषते वि.व.१८६क/१.६१.
- bskon pa
- =I. क्रि. १. {skon pa} इत्यस्य भवि. २. ( {skon pa} इत्यस्य भूत.) *भ्रामयति स्म — {steng gi bar snang la lha'i gos dag kyang bskon} दिव्यानि च वस्त्राण्युपर्यन्तरीक्षे भ्रामयन्ति स्म स.पु.२८ख/५० {II}. भू.का.कृ. आच्छादितः — {gos}…{bskon} वस्त्रेणाच्छादितः वि.व.१६८क/१.५७ {III}. सं. । १. आच्छादनम्, द्र.— {bskon nas} आच्छादयित्वा वि.व.१८६क/१.६१; {bskon pa} आच्छादितः वि.व.१६८क/१.५७ २. बन्धनम् — {yu ba'i rtsa ba nas gas na sbu gu bskon no} बन्धनं यष्टेर्मूलास्फोटे कूटेन वि.सू.९७ख/११७.
- bskor
- = {bskor ba/} {bskor te/} ° {nas} वेष्टयित्वा — चतुरङ्गबलकायेन तस्य नगरं वेष्टयित्वावस्थिताः वि.व.१८९क/१.६३; परिवार्य — एकरूपपरमाण्वभिमुखस्वभावाश्च सर्वे परिवार्यावस्थिताः परमाणव इति स्वभावहेतुः त.प. ११३ख/६७८; अनुपरिवार्य — {kun nas bskor te} सामन्तकेनानुपरिवार्य वि.व.१५१ख/१.४०; अन्वाहिण्ड्य — पृथिवीमन्वाहिण्ड्य तामेव राजधानीमागत्य वि.व.१३८ख/१.२८; अ.श.४क/३.
- bskor te 'dug pa
- उपरोधवासः : {bskor te 'dug pa'am bzung ste 'dug pa/gzung} {ste 'dug pa} म.व्यु.७२१५.
- bskor nas btud pa
- परिवर्तनम् — प्रणामपर्यन्तकपोलचुम्बिकर्णोत्पलानां परिवर्तनेन अ.क.७.७३. {bskor ba I}. क्रि. ( {skor ba} इत्यस्य भवि., भूत. छो.को.६३; {si tu 'grel chen ltar na las tshig la} ‘ {bskor}’ {'di gcig pu ma gtogs} ‘ {skor}’ {mi 'bri} द.को. ४१ ) १. परिक्रमति — अनुपूर्वेणायसं नगरम् अनुप्राप्तः । समन्तेन परिक्रमति । न च द्वाराणि गवाक्षाणि समनुपश्यति का.व्यू.२२३ख/२८६; परिभ्राम्यते — कालिकावातेन तद्वहनमितश्चामुतश्च परिभ्राम्यते अ.श.२१७ख/२०१ २. प्रवर्तयति — सत्त्वानां धर्मचक्रं प्रवर्तयति सू.अ.२५०क/१६७ ३. = {dkri ba} वेष्टयेत् — {ril ba spyi blugs kyi mgrin par bskor} कमण्डलुग्रीवां वेष्टयेत् हे.त.४क/८ {II}. सं. १. भ्रमणम्, गतिभेदः — {'khor lo bskor ba} चक्रभ्रमणम् त.स.१२२ख/१०६९; यथाऽलाते शीघ्रभ्रमणात् सकृच्चक्राकारा प्रतीतिः त.प. ७क/४५९; आवर्तः — {'khor lo bskor ba} चक्रावर्तः अ.क.४६.३९; प्रेरणम् — {'khor lo dbyig pas bskor ba'i bya ba} चक्रस्य…दण्डप्रेरणव्यापारे त.प. ३०५ख/१०६९ २. प्रवर्तनम् — {chos kyi 'khor lo bskor ba} धर्मचक्रप्रवर्तनम् ज्ञा.सि.१.६०; {lan gsum du bzlas te chos kyi 'khor lo rnam pa bcu gnyis su bskor ba} त्रिपरिवर्तद्वादशाकारधर्मचक्रप्रवर्तनम् म.व्यु.१३०९; तस्य पुनः प्रवर्तनं परसन्ताने गमनम्, अर्थज्ञापनात् अभि.भा.९८६; अभि.स्फु.२१२क/९८७; प्रवर्तना — {tshangs pa'i 'khor lo bskor ba} ब्राह्मचक्रप्रवर्तना बो.भू.१९८ख/२६६ ३. प्रदक्षिणा — भगवन्तं प्रदक्षिणीकृत्य अ.सा.६९ख/३८; {lan gsum du bskor ba byas te} त्रिः प्रदक्षिणीकृत्य अ.श.४ख/३, म.व्यु.६२७५ ४. आवृत्तिः — {gsal byed kyi ni gnas nyid du/} {don bskor dang ni tshig bskor dang /} {gnyis ka bskor ba ces pa yi/} {rgyan gsum po dag 'dod} अर्थावृत्तिः पदावृत्तिरुभयावृत्तिरित्यपि दीपकस्थान एवेष्टम् अलङ्कारत्रयम् का.आ.२.११५; {rkyang pa rnams dang tshig rnams la/} {yi ge bskor ba rjes su khrid} वर्णावृत्तिरनुप्रासः पादेषु च पदेषु च का.आ.१.५५; व्यावृत्तिः — {bar ma chod dang bar chod bdag/} {yi ge tshogs pa bskor ba ni/} {zung ldan} अव्यपेतव्यपेतात्मा व्यावृत्तिर्वर्णसंहतेः । यमकम् का.आ.३.१ ५. = {dkri ba} वेष्टनम् — {lan kan gyis bskor ro} वेदिकया वेष्टनम् वि.सू. ९९ख/१२०; परिक्षेपः — न कल्पते सीम्ना सीम्नः परिक्षेपः वि.सू.६०ख/७६; परिवारणम् — अणूनां परमार्थतो नोर्ध्वाधोभागाः सन्तीति बहुभिः परिवारणमेव न स्यात् त.प.११३ख/६७८; परिवारः — ध्वजैरस्याः परिवारो वेदिकावेष्टनं लोहस्तम्भैश्च वि.सू.१००क/१२१ । ६. वरणः, प्राकारः — {ba ra NaH bskor ba ste ra ba bskor ba'i ming} मि.को.१४०क {III}. भू.का.कृ. १. परिक्षिप्तः — {rtsig pas bskor ba'i grong la} कुड्यपरिक्षिप्ते ग्रामे वि.सू.२३क/२८; गिरिदुर्गे समन्ततः शैलभित्तिपरिक्षिप्ते जा.मा.२८०/१६२; अनुपरिक्षिप्तः — नगरी…सप्तभिः प्राकारैरनुपरिक्षिप्ता अ.सा.४२५ख/२४०; संवीतम् — सितप्राकारसंवीतं वेत्सि कस्य नु तद्गृहम् जा.मा.१४८/८६; वृतः — भिक्षुसङ्घैर्वृतः अ.क.६.२६; आवृतः — कालकूटच्छदस्पृष्टैरमृतौघैरिवावृताः अ.क.१०.११५; परिवृतः — अमात्यगणपरिवृतस्य जा.मा.१७/८; वि.सू.३१क/३९; परिवारितः — नित्यं बोध्यङ्गैः परिवारितः सू.अ.२२८क/१३९; समुपावृतः — नगरम्…किन्नरैः समुपावृतम् वि.व.२१७क/१.९४; वेष्टितः — भोगेन भोगिनानेन समन्ताद्वेष्टिते पथि अ.क.१०२.११, वि.प्र.३४ख/४.९; वलयितः — अपूर्वगन्धलुब्धालिमालावलयितम् अ.क.६९.२८; उपगूढः — यथा मधु प्राणिगणोपगूढम् विलोक्य र.वि.१०७क/६१; म.व्यु.६६०२ २. प्रवर्तितम् — भगवता वाराणस्यां ऋषिपतने मृगदावे त्रिपरिवर्तद्वादशाकारं धर्मचक्रं प्रवर्तितम् अभि.स्फु.२१०ख/९८४; वर्तितम् — वर्तितमित्येतत् प्रवर्तितमित्युच्यते अभि.स्फु.२१२क/९८७ । ३. प्रदक्षिणीकृतम् — न च त्वया क्वचित् प्रदेशे स्तूपबिम्बानि प्रदक्षिणीकृतानि का.व्यू.२१६ख/२७६ । ४. पर्यटितः — ततस्तेन राजा सौभाषणिकस्यार्थे सुवर्णपिटको ग्रामनगरनिगमराष्ट्रराजधानीषु पर्यटितः अ.श.१०८.९८ {IV}. वि. परिवारकः — तदा परिवारकाणामणूनामेकदेशत्वप्रसङ्गात् प्रचयो न स्यात् त.प.११३ख/६७७.
- bskor bar
- वर्तयितुम् — {bskor bar brtsams pa} वर्तयितुमारब्धम् अभि.भा.३१क/९८७. {bskor ba nyid} वेष्टिकत्वम् — प्रासादवदत्र वेदिकागतम् । वेष्टिकत्वञ्च कन्थायां प्रव्रजितारामस्य वि.सू.९५क/११४.
- bskor ba po
- वि. प्रवर्तकः — {chos kyi 'khor lo}
- bskor ba po
- धर्मचक्रप्रवर्तकः अ.क्र.१०४.
- bskor ba byas
- = {bskor ba byas pa/} {bskor ba byas te/} ° {nas} प्रदक्षिणीकृत्य — {lan gsum du bskor ba byas te} त्रिः प्रदक्षिणीकृत्य अ.श.४ख/३; {lan gsum bskor ba byas nas} त्रिप्रदक्षिणीकृत्य म.व्यु.६२७५
- bskor ba byas pa
- प्रदक्षिणीकृतः — अथ भगवान्नदीं गङ्गामवतीर्णस्तत्र पञ्चभिर्हंसमत्स्यकूर्मशतैः परिवृतः प्रदक्षिणीकृतश्च वि.व.१५१ख/१.४०.
- bskor bar gyis
- क्रि. प्रवर्तयताम् — {chos kyi 'khor lo bla med pa/} {sems can mchog gis bskor bar gyis} प्रवर्तयस्व सत्त्वाग्र धर्मचक्रमनुत्तरम् प्र.सि. ३.२८; गु.सि.५.४२.
- bskor bar bgyi
- प्रवर्तयेयम् लो.को.२०२.
- bskor bar bya
- क्रि. १. भ्रामयेत् — {grong dang grong khyer la sogs pa thams cad du bskor bar bya} सर्वग्रामनगरादिकं भ्रामयेत् स.दु.२२७/२२६ २. वेष्टयेत् — उदकमण्डलेन यन्त्रं वेष्टयेत् वकारेण वा वि.प्र.८५क/४.१८६.
- bskor bar mdzad pa
- =I. क्रि. १. प्रवर्तयति — येन बलेन समन्वागतस्तथागतः…ब्राह्मं चक्रं प्रवर्तयति अभि.स्फु.२६५ख/१०८३ २. प्रवर्तिष्यति — क्व भगवान् धर्मचक्रं प्रवर्तिष्यति ल.वि.१९२ख/२९३ {II}. वि. प्रवर्तकः — {chos kyi 'khor lo bskor mdzad pa} धर्मचक्रप्रवर्तकः स.दु.१५९/१५८.
- bskor byas
- = {bskor ba byas/}
- bskor mdzad pa
- = {bskor bar mdzad pa/}
- bskol
- = {bskol ba/} {bskol te} क्वाथयित्वा म.व्यु.७१६२; मि.को.६१ख ।
- bskol thang
- पा. (आयु.) = {bskol ba'i thang} क्वाथः यो.श.६; कषायः यो.श.७; क्वथितः कषायः यो.श.८; शृतम् यो.श.१९.
- bskol ba
- १. क्रि. ( {skol ba} इत्यस्य भवि., भूत.) *निष्क्वाथ्यते — निष्क्वाथ्यन्ते लोहकुम्भीषु जा.मा.३५०/२०५ २. सं. क्वाथः — {bskol ba khrus bya ba} क्वाथस्नानम् वि.सू.६ख/७; तापः — {chu bskol ba} उदकतापः प्र.अ.८९क/१०६ ३. वि. क्वथितम् — क्वथितं ताम्ररसम् वि.व.१७२ख/२. १०३; वि.सू.७२ख/८९; शृतम् — शर्करोपेतं शृतं क्षीरं पाययेत् म.मू.१४५ख/५८; निष्पक्वम् मि.को.१४६ख; तप्तम् — तप्तमत्युष्णनिःश्वासैरहो कृच्छ्रेण पीयते अ.क.७.३५; क्वाथ्यमानः — यत्तर्ह्यापः क्वाथ्यमानाः क्षीयन्ते, किं तत्राग्निसंयोगाः कुर्वन्ति अभि.भा.१९३-१/५७२.
- bskol ba'i thang
- = {bskol thang /}
- bskol tshwa
- = {kha ru tshwa} पाक्यम्, लवणभेदः मि.को.५७क ।
- bskos
- = {bskos pa/}
- bskos pa
- १. क्रि. ( {sko ba} इत्यस्य भूत.) न्ययुङ्क्त — वक्तुं न्ययुङ्क्त कृत्वास्य विमलज्ञानदर्शनम् अ.क.२६.३; आदिशत् — तेषां व्यवसितं ज्ञात्वा सर्वज्ञः पक्षपातिनाम् । रक्षाक्षमं क्षितिपतेर्मौद्गल्यायनमादिशत् अ.क.४६.२०; आदिदेश — आदिदेशाशुभगवत्प्रतिमोल्लेखकर्मणि अ.क.४०. २०; अ.क.५८.९ २. भू.का.कृ. नियुक्तः — नैवाकरोदसत्कार्यं नियुक्तोऽपि पुनः पुनः अ.क.३५.२१; अ.श.२५१ख/२३१; आदिष्टः — भगवतादिष्टः अ.क.३५.५४; उद्दिष्टः — लयनं ममैतदुद्दिष्टम् रा.प.२४१क/१३९; अधिकृतः — वर्षकर्माधिकृतानां देवपुत्राणाम् जा.मा.१२०/७०; स्थापितः — {sna bo bskos} राजभटाः स्थापिताः वि.व.२११ख/१.८६; सम्मतः वि.सू.२७ख/३४; समनुयुक्तः लो.को.२०२; प्रयुक्तः तत्रैव; संन्यस्तः तत्रैव; {rgyal pos spyan bskos te btang ba} राज्ञा अधिष्ठायिकोऽनुप्रेषितः वि.व.१५८क/१.४६.
- bskos pa nyid
- नियुक्तत्वम् — {bskos pa nyid dang ma bskos pa nyid} नियुक्तानियुक्तत्वम् वि.सू.२१क/२५.
- bskos pa 'du ba'i sa
- पा. युक्तकुलम्, वादाधिकरणम् — (वादाधिकरणम्) अत्र वादः क्रियत इति कृत्वा । राजकुलं यत्र राजा स्वयं संनिहितः । युक्तकुलं यत्र राज्ञाऽधियुक्ताः अभि.स. भा.११२ख/१५१; म.व्यु.७६१२.
- bskos par bsgrims pa
- क्रि. नियुज्यते — {kun gyis dga' mgur rang don phyir/} {bran bzhin bskos par bsgrims pa las} वक्तव्य इव सर्वैर्हि स्वैरं स्वार्थे नियुज्यसे श.बु.११७.
- bskya ba
- क्रि. {skya ba} इत्यस्य भवि. ।
- bskyang
- = {bskyang ba/}
- bskyang du gsol
- क्रि. पालयतु — ये बुद्धाः सर्वदिक्षु…ते मां वै पालयन्तु परमकरुणया वि.प्र.१०७क/३.२७.
- bskyang 'phyes
- महापद्मम्, संख्याविशेषः म.व्यु.८०६३.
- bskyang ba
- क्रि. {skyong ba} इत्यस्य भवि. ।
- bskyang bar gyis
- क्रि. पालयतु लो.को.२०३.
- bskyang bar bgyi
- क्रि. १. पालयामि — {dam tshig bskyang bar bgyi} समयं पालयामि वि.प्र.१४५क/३. ८६; प्रतिपालयामि — {bdag cag gis kyang}…{dpon po bzhin du bskyang bar bgyi'o} वयमपि…भृत्यवत्प्रतिपालयामः स.दु.२०५/२०४ २. परिपालयिष्यामि लो.को.२०३.
- bskyang bar bya
- • क्रि. पालयेत् — धर्मेण पालयेद्राष्ट्रम् सु.प्र.३९ख/७५; • कृ. पालनीयम् — पञ्चविंशद् व्रतानि पालनीयानि शिष्यैः वि.प्र.१४७ख/३.९४; पालयितव्यम् लो.को. २०३.
- bskyang bar bya ba
- = {bskyang bar bya/}
- bskyang bar byos
- क्रि. पालयस्व — {dam tshig}…{bzang pos rtag tu bskyang bar byos} समयम्…पालयस्व सदा भद्र प्र.सि.३.२४.
- bskyangs
- = {bskyangs pa/}
- bskyangs pa
- १. क्रि. {skyong ba} इत्यस्य भूत. २. भू.का.कृ. पालितः — वात्सल्यात्तेन पालितः अ.क.५०.३६, बो.अ.८.१८१; अभिगुप्तः — अथ कदाचित् तद्भुजाभिगुप्तमपि तं विषयम् जा.मा.१२०/७०; आच्छादितः — {srog phangs pa bskyangs so} इष्टेन जीवितेनाच्छादितः अ.श.२५०क/२२९.
- bskyangs par gyur
- क्रि. शशास — {sa gzhi chos kyis bskyangs par gyur} धर्मेण…पृथिवीं शशास अ.क.५२.७२.
- bskyad
- = {bskyad pa/}
- bskyad du med pa
- प्रा. = {dpag tu med pa} अपरिमितम् — आलम्बनमहत्त्वं शतसाहस्रिकादिसूत्रापरिमितदेशनाधर्मालम्बनाद् बोधिसत्त्वमार्गस्य अभि.स.भा.६९क/९६; बो.को.१८३.
- bskyad pa
- प्रा. = {bsad pa} छो.को.६४; बो.को. १८३.
- bskyab
- = {bskyab pa/}
- bskyab tu gsol
- क्रि. परित्रायतु — कथं च निःसराम्यस्मात् परित्रायत सत्वरम् बो.अ.२.३३.
- bskyab pa
- १. क्रि. {skyob pa} इत्यस्य भवि. २. सं. त्राणम् — {sems can bskyab pa'i brtson pa} सत्त्वत्राणव्यवसायः शि.स.१५५ख/१४९; परित्राणम् लो.को.२०३; गुप्तिः — {gnas mal bskyab pa'i phyir} शयनासनगुप्त्यर्थम् वि.सू.७४क/९१; वारणम् — {grang ba bskyab pa'i phyir} शीतवारणार्थम् वि.सू.९८क/११८; *वरणम् — वयं भगवंस्तस्य कुलपुत्रस्य वा कुलदुहितुर्वा रक्षावरणगुप्तिं संविधास्यामः अ.सा. ४५क/२५; {bsrung ba dang bskyab pa dang sba bar bya'o} रक्षावरणगुप्तिं संविधास्यामहे म.व्यु.६३६७.
- bskyab par
- त्रातुम्— {bskyab par 'dod} त्रातुमिच्छति बो.अ.८.१२०.
- bskyab par bgyi
- क्रि. त्रायिष्यामि — {yongs su bskyab par bgyi} परित्रायिष्यामि स.दु.२०३/२०२.
- bskyab par bya
- १. क्रि. व्यवदध्यात् — {gos dag bskyab par bya} चीवराणि व्यवदध्यात् वि.सू.३७ख/४७ २. (= {bskyab par bya ba}) त्रातव्यः — त्रातव्यसत्त्वोपेक्षाया लज्जनात् सू.अ.२२१ख/१३०; परित्रातव्यः — मयैवैते सत्त्वाः परित्रातव्याः द.भू.१९६ख/१९.
- bskyab par bya ba
- = {bskyab par bya/}
- bskyabs
- = {bskyabs pa/}
- bskyabs pa
- १. क्रि. {skyob pa} इत्यस्य भूत. २. सं. त्राणम् — आपन्नत्राणसरसं न हि नाम महात्मनाम् अ.क.५१.४२ ३. भू.का.कृ. त्रातः — {yongs su bskyabs pa} परित्रातः अ.श.१४३ख/१३३; परित्रातः — इमे वणिजो भगवता कान्तारमार्गात् परित्राताः अ.श.३९ख/३४; गुप्तः — त्वद्वीर्यगुप्तं नरदेव लोकम् जा.मा.८१/४८; रक्षितः श.को.१२२; अभिनिगूढः — यदहमप्रव्रजितः सन् राजकुलमध्यगतोऽमात्यनैगमजानपदसुसंरक्षितः प्राकारपरिखाद्वारस्तूपाभिनिगूढः अ.श.२४५ख/२२५.
- bskyam
- = {bskyam pa/}
- bskyam pa
- १. क्रि. {skyom pa} इत्यस्य भवि. २. सं. घट्टनम् — साङ्घिकौषधयोश्चोद्वलतोर्घट्टनापनयनेनाग्निनिर्वापणेन चीवरकर्णकादिभिर्वा तदानेनेत्यादौ प्रयतनम् वि.सू.३७क/४६.
- bskyams
- = {bskyams pa/}
- bskyams pa
- क्रि. {skyom pa} इत्यस्य भूत. ।
- bskyar
- = {bskyar ba/}
- bskyar ba
- १. क्रि. {skyor ba} इत्यस्य भवि., भूत. २. पुनः लो.को.२०४; मुहुः तत्रैव; {slar yang /} {yang yang} छो.को.६४; श.को.१२२.
- bskyal
- = {bskyal ba/}
- bskyal ba
- =I. क्रि. १. {skyel ba} इत्यस्य भवि. [1] आनेष्यामि — वयमानेष्याम इति ब्रुवत्सु वि.सू.३२क/४०; नेष्यामि [2] नयामि — {nas kyi zan dron}…{bskyal lo} कुलमाषपिण्डिकां नयामि वि.व.१६७क/१.५६ २. {skyel ba} इत्यस्य भूत. {II}. सं. नयनम्; आनयनम् — {bskyal bar bya ba'i phyir} आनयनार्थम् वि.सू.३२क/४०; समुदानयनम् — {de'i zan bskyal bar bya ba nyid} समुदानेयत्वं तद्भक्तस्य वि.सू.१५क/१६; अतिवाहनम् — {bskyal bar} अतिवाहयितुम् ना.ना.२७१क/६० {III}. भू.का.कृ. नीतम्; आनीतम्; समुदानीतम्; उज्झितम् — {ro'i gnas su bskyal ba} शवशयने उज्झितानि शि.स.११९क/११६; समर्पितम् लो.को. २०४.
- bskyal bar
- अतिवाहयितुम् ना.ना.२७१क/६०.
- bskyal bar bya ba
- समुदानेयम् — {de'i zan bskyal bar bya ba nyid do} समुदानेयत्वं तद्भक्तस्य वि.सू.१५क/१६.
- bskyas
- = {bskyas pa/} {bskyas te} आरोप्य — सामुद्रिकां नावं…उदकेऽवतार्य भाण्डमारोप्य अ.सा.२५६क/१४४; प्रभूतं पण्यमारोप्य सिंहलद्वीपं संप्रस्थितः का.व्यू.२२२ख/२८५.
- bskyas pa
- =I. क्रि. {skya ba} इत्यस्य भूत. {II}. सं. सङ्क्रमणम् लो.को.२०४; सञ्चर्या तत्रैव; द्र.— {skya ba/} {sdod gnas gzhan du spo ba} बो.को.१३८; {spor ba'i brda rnying} द.को.४२ {III}. भू.का.कृ. । १. आरोपितम् — {bskyas te} आरोप्य अ.सा.२५६क/१४४; प्रभूतं पण्यमारोप्य सिंहलद्वीपं संप्रस्थितः का.व्यू.२२२ख/२८५; समारोपितम् — सामुद्रिकां नावं…उदकेऽवतार्य समारोपितभाण्डाम् अ.सा. २५५ख/१४४ २. = {spos zin pa} छो.को.६४.
- bskyi
- = {bskyi ba/}
- bskyi ba
- १. क्रि. {skyi ba} इत्यस्य भवि. २. वि. = ग्. {yar ba} याचितकम्, याञ्चयाप्तम् अ.को.२.९.४ ३. उद्धारः लो.को.२०४; ऋणम् तत्रैव; द्र. {bskyis pa/}
- bskyil
- = {bskyil ba/}
- bskyil ba
- क्रि. १. {skyil ba} इत्यस्य भवि. २. {skyil ba} इत्यस्य भूत.; {chu 'khyil du bcug zin pa} छो.को.६४.
- bskyis
- = {bskyis pa/}
- bskyis pa
- १. क्रि. {skyi ba} इत्यस्य भूत. २. वि. = {brnyas pa'am g}.{yar ba} याचितकम्, याञ्चया आप्तम् मि.को.४१ख ३. उद्धारः — {brnyas pa dang bskyis pa dag mi sbyin par sems pa'o} याचितोद्धारयोरदानसङ्कल्पे वि.सू.१६क/१८; {brnyas pa dang bskyis pa dang gtams pa rnams bsnyon pa ni} अपलापो याचितकोद्धारनिक्षेपाणाम् वि.सू.१६क/१८.
- bskyug
- = {bskyug pa/}
- bskyug pa
- = {skyug pa} इत्यस्य भवि. ।
- bskyugs
- = {bskyugs pa/}
- bskyugs pa
- = {skyug pa} इत्यस्य भूत. ।
- bskyung
- = {bskyung ba/}
- bskyung ba
- १. क्रि. {skyung ba} इत्यस्य भवि. २. सं. अभिसंहारः — तत्रायमभिसंहारसङ्कोचः । तत्रायमभिनिर्हारविस्तरः वि.व.२०१ख/२.११९ ३. वि. अल्पः — {sgra bskyung ba} अल्पशब्दः वि.सू. ४९क/६२, म.व्यु.८५३७.
- bskyungs
- = {bskyungs pa/}
- bskyungs pa
- १. क्रि. {skyung ba} इत्यस्य भूत. २. वि. अल्पः — {der sgra bskyungs te 'jug par bya'o} अल्पशब्दोऽत्र प्रविशेत् वि.सू.६ख/७; द्र.— {gcom bskyungs} लघुस्वनः अ.क.६७.४५; {gcom bskyungs te smras pa} शनकैरुवाच जा.मा.२००/१२१.
- bskyud
- = {bskyud pa/}
- bskyud ngas pa
- वि. मुषितस्मृतिः — न च वयं भगवन् हीनाधिमुक्तिकानां सत्त्वानां कृतशस्तथागतं परिपृच्छामः, न दरिद्रचित्तानाम्…न मुषितस्मृतीनाम्, न भ्रान्तचित्तानाम् सु.प.२१ख/२; = {brjed ngas} छो.को.६५.
- bskyud pa
- = {brjed pa} 1. क्रि. {skyud pa} इत्यस्य भवि., भूत. २. सं. स्मृतिसंप्रमोषः; स्मृतिसंप्रमोषणम् — {bskyud pa ma mchis par bgyi ba'i slad du} स्मृत्यसंप्रमोषणाय सु.प्र.२८ख/५५; विस्मरणम् ३. भू.का.कृ. विस्मरितम् — विस्मरितानि च तान्यहं सर्वाणि सु.प्र.२८ख/५५ ४. वि. मुषितस्मरः लो.को.२०४.
- bskyud pa ma mchis pa
- स्मृत्यसंप्रमोषः; स्मृत्यसंप्रमोषणम् — {bskyud pa ma mchis par bgyi ba'i slad du} स्मृत्यसंप्रमोषणाय सु.प्र.२८ख/५५.
- bskyud par 'gyur
- क्रि. प्रमुह्यते — {chos kyi tshul yang bskyud par mi 'gyur} धर्मनेत्रिरपि न प्रमुह्यते रा.प.२३१ख/१२४.
- bskyur
- = {bskyur ba/}
- bskyur ba
- १. क्रि. {skyur ba} इत्यस्य भवि., भूत. २. वि. समुज्झितम्, त्यक्तम् — त्यक्तं हीनं विधुतं समुज्झितं धूतमुत्सृष्टे अ.को. ३.१.१०५; उत्सृष्टम् लो.को.२०५; अपविद्धम् तत्रैव; {btang ba dor ba spangs pa dang /} {'phangs pa bskyur ba dor ba'o} ङ.को.३३९.
- bskyed
- = {bskyed pa/} {bskyed de/} {nas} जनित्वा — यो हि जनित्वा प्रध्वंसते त.प.१६५क/७८५; जनयित्वा — ततो मैत्रकन्यको दुःखवेदनाभिभूतः सत्त्वानामन्तिके कारुण्यं जनयित्वा तं पुरुषमाह अ.श.१०२क/९२; उत्पाद्य — स्वयं ध्यानमुत्पाद्य जन्मकायं त्यक्त्वा निर्माणकायं गृह्णाति सू.अ.१७६क/७०; समुत्पाद्य बो.अ.६.८०; वर्धयित्वा — दुःखसमुदयदर्शनहेयौ वर्धयित्वा अभि.स्फु.१२६ख/८२७.
- bskyed gyur
- = {bskyed par gyur pa/}
- bskyed bgyi
- = {bskyed par bgyi/}
- bskyed 'gyur
- = {bskyed par 'gyur/}
- bskyed du gsol
- क्रि. उत्पादय — {dad pa bskyed du gsol} प्रसादमुत्पादय अ.श.२०७ख/१९१; {spobs pa bskyed du gsol} प्रतिभानमुत्पादय स.दु.१२३/१२२; जनय — {dgyes pa bskyed du gsol} प्रीतिं जनय अ.श.२०७ख/१९१.
- bskyed pa
- =I. क्रि. १. {skyed pa} इत्यस्य भवि. [1] प्रसविष्यति — {bsod rnams bskyed} पुण्यं प्रसविष्यति वि.व.१६५ख/१.५४; उत्पादयिष्यति; जनयिष्यति [2] उत्पादयेत् — तस्मादुत्पादयेत् प्रज्ञाम् बो.अ.९.१; जनयेत् — विवेके जनयेद्रतिम् बो.अ.८.८५; संजनयेत् लो.को.२०५ २. ( {skyed pa} इत्यस्य भूत.) उत्पादयामास — लौकिकं च चित्तमुत्पादयामास अ.श.१९क/१६ *३. प्रसवति — {bsod nams bskyed} पुण्यं प्रसवति शि.स.१६७ख/१६५; सूते — {'bras bu bskyed} फलं सूते अ.क.५२. ४१; उत्पद्यते लो.को.२०६; सन्तनोति — {shes pa so so so sor bskyed pa'i phyir} पृथक् पृथग्विज्ञानं सन्तनोतीति त.प.९७ख/६४६; रोहति — रोहन्ति शस्यानि सु.प्र.३१ख/६१; उत्पादयति — सत्त्वेषु महाकरुणामुत्पादयति शि.स.१३०ख/१२६; म.व्यु.५२३०; जनयति — छन्दं जनयति सू.अ.२२६ख/१३६; जायते — {rtog pa las ni 'dod chags bskyed} सङ्कल्पाज्जायते रागः ल.अ.१५७क/१०४ {II}. सं. । १. उत्पादनम् — {dran pa bskyed pa'i mthu} स्मृत्युत्पादनशक्तिः अभि.भा.२२७ख/७६४; अभि.स्फु.२२१क/१०००; उत्पादना — गोत्रं धर्माधिमुक्तिश्च चित्तस्योत्पादना तथा सू.अ.२६७ख/१६४; जननम् — {'jigs pa dag la brtan bskyed pa} भयेषु धैर्यजननम् अ.क.६७.१०; संजननम् — प्रसादसंजननार्थम् अ.श.३ख/२; प्रसवनम् — सुखप्रसवनात् बो.प.१३; उत्पादः — {sems bskyed pa} चित्तोत्पादः बो.भू.१४५क/१८६; उत्पत्तिः — {gzugs bskyed pa} बिम्बोत्पत्तिः वि.प्र.६५क/४.११४; त.प.३ख/४५२; उदयः — {sems bskyed pa} चित्तोदयः सू.अ.१४१ख/१८; {bsod nams thams cad bskyed pa} सर्वपुण्योदयः ज्ञा.सि.८.३१; सूतिः — शुभफलभरसूतिर्धर्मवल्ली नराणाम् अ.क.७.८६; सम्भवः — अनल्पपिण्डस्तस्याभूत् पात्रदानांशसंभवः अ.क.४.११३; सर्गः प्र.अ.४२क/४८; आधिः, आधानम् सू.अ.१४७क/२७; आधानम् — {stobs bskyed pa} बलाधानम् शि.स.१०५क/१०३; सू.अ.१८३ख/७९; समाधानम् — {dran pa bskyed pa} स्मृतिसमाधानम् प्र.वा. ४.२०; आधानता — अधिमुक्तिबलाधानतामारभ्य सू.अ.१७७क/७१; उपार्जनम् — भगवद्गुणमाहात्म्यश्रवणात् तदभिलाषिणः तदुपार्जनप्रवणमानसाः बो.प.३; अर्पणम् — इत्येतत्पारम्पर्यार्पणं सूर्यस्य तेजस्विन इति त.प.१४८ख/७५०; उपसंहारः — {'gyod pa bskyed pa} कौकृत्योपसंहारः वि.सू.४४ख/५६; म.व्यु.८४८७; उपसंहृतिः — {'gyod pa bskyed na'o} कौकृत्योपसंहृतौ वि.सू.४४ख/५६; उत्थापनम् — सत्त्वे वा तेषान्न बुद्धिशब्दोत्थापनसामर्थ्यमन्वयव्यतिरेकाभ्यामवधार्यते वा.टी.७२क/२७; प्रबोधः — {dga' ba bskyed pa} प्रीतिप्रबोधः जा.मा.४२/२४; {dga' ba bskyed pa} संहर्षणम् जा.मा.१०/४; {spro ba bskyed pa} उत्तेजनम् जा.मा.१०/४ २. वृद्धिः — अदोषमज्ञाता च वृद्धिपात्रयोः ज्ञातेः वि.सू.२७क/३४; वर्धः — {shes rab bskyed pa} प्रज्ञावर्धः क.त.३१९०; वर्धनम् — {brtson 'grus bskyed pa} वीर्यवर्धनम् शि.स.१५१ख/१४६; संवर्धनम् — तेषां च सर्वव्याधीनां प्रशमं प्रजानामि । यदुत स्नेहनं प्रजानामि, वमनम्…स्नपनं संवासनं संवर्धनं वर्णपरिशोधनं बलसंजननं प्रजानामि ग.व्यू.२०क/११७; अभिवर्धनम् — अधिमोक्षाभिवर्धनार्थम् अभि.भा.९ख/८९६; अभिनिर्हारः तत्रायमभिसंहारसङ्कोचः । तत्रायमभिनिर्हारविस्तरः वि.व.२०१ख/२.११९; वृहत्त्वम् — {mchod rten dang sku gzugs dag ni bskyed pa'i phyir ro} वृहत्त्वार्थं स्तूपप्रतिमयोः वि.सू. ९४क/११२; लाभः — {rdzas dang bskyed rnams dpang rgyar bris nas so} धनलाभानारोप्य पत्रे वि.सू.२६ख/३३ ३. रोपणम् — {shing ljon pa bskyed pa} वृक्षरोपणम् वि.सू.९८क/११८; {dge ba'i rtsa ba bskyed pa} कुशलमूलरोपणम् म.टी.२७५क/१३३; परीवापः — {pa rI bA pa yongs gcod dang /} {bskyed pa dang ni tshur gnas la} ङ.को.४११ {III}. भू.का.कृ. १. उत्पादितम् — अनुशयबलोत्पादितानाम् अभि.स्फु.१४०ख/८५७; समुदितम् — यस्माच्चातिबहुभिः दुःखैः परसेवाकृत्यादिकृतैः समुदितं सुखमुत्पद्यते अभि.स्फु.१५४क/८७८; जनितम् — कल्याणमित्रजनितायामविप्रणाशः सू.अ.१६३क/५३; त.सि.२५८/१७०; उपजनितम् — {yul}… {gis bskyed pa'i bde ba la sogs pa} विषयोपजनितसुखादि त.प.९६क/६४४; प्र.अ.१७८ख/१९३; निष्पादितम् — {khyed nyid kyis ni bskyed pa'i sku} त्वया निष्पादितं रूपम् ज्ञा.सि.२.२३; उत्थापितम् — {rjes dpag las bskyed pa} अनुमानोत्थापितम् प्र.अ.१०६ख/११४; प्रसूतम् — {bsod nams}…{bskyed pa} पुण्यं प्रसूतम् वि.व.१६५ख/१.५४; उत्पन्नम् — {rmi lam gyis bskyed pa} स्वप्नोत्पन्नम् अ.क.२४.१३२; {byang chub sems ni bskyed pa yi} उत्पन्नबोधिचित्तस्य ज्ञा.सि.९.१७; जातम् — {dad pa bskyed pa} जातप्रसादः जा.मा.१२/६; अर्पितम् — पारम्पर्येण तु सौरेण तेजसा वृत्तेरर्पितमादित्यमर्वाग्वृत्त्या कारणभूतया बुध्यते त.प.१४८ख/७५०; आहितम् अभि.सू.१३; लो.को.२०६; विहितम् — {rigs min bskyed pa} अयोगविहितम् अभि.भा.२१६-१/७२०; प्रवेदितम् — {ma dad pa bskyed pa} अप्रसादः प्रवेदितः वि.व.३१७क/१.१३० । २. वृद्धः — वृद्धस्त्वदीयेन तृणोदकेन जा.मा.२९४/१७१; वर्धितः — वर्धितान् बहुभिः स्नेहैः अ.क.५०.४८; म.व्यु.७४१९; संवर्धितः — सुखं संवर्धिताः प्रजाः जा.मा.१९/१०; विवर्धितः प्र.वृ.७८-२/३; वर्धितवान् — ततः परस्परं वर्धमानौ यावच्छतसहस्रं वर्धितवन्तौ अ.श. २२क/१८ बृंहितम् — वासनैर्बृंहितं नित्यं बुद्ध्या मूलं स्थिराश्रयम् । भ्रमते गोचरे चित्तमयस्कान्ते यथायसम् ल.अ.१५९ख/१०८; अनुबृंहितम् — दीर्घरात्रं खलु बोधिसत्त्वेनैवं प्रणिधानमनुबृंहितं भवति बो.भू.५५ख/६५ ३. अवरोपितम् — {dge ba'i rtsa ba bskyed pa} कुशलमूलानि अवरोपितानि अ.सा. १३१ख/७५ {IV}. ( कृ.) उत्पाद्यम् — {byang chub sems kyang de bzhin bskyed} बोधिचित्तं तथोत्पाद्यम् ज्ञा.सि.८.२२; {rna bas bskyed pa'i shes} श्रवणोत्पाद्यज्ञानम् त.स.९१ख/८२४; जन्यम् — {des bskyed pa'i rnam shes} तज्जन्यविज्ञानम् त.प.२२९क/९२८ V. वि. १. जनकः — {bskyed pa'i rgyu} जनको हेतुः बो.भू. ५८ख/६९; यशःशशाङ्कजनकः सुधासिन्धुरिवापरः अ.क.२४.२; जननी — {dga' ba dang bde ba bskyed pa} प्रीतिसुखजननी म.व्यु.४६४; संजननी — {dga' ba dang bde ba bskyed pa} प्रीतिसुखसंजननी सू.अ.१८३क/७८; उत्पादकः; उत्पादिका — {don yongs su gcod pa bskyed pa'i nus pa} अर्थपरिच्छेदोत्पादिका शक्तिः त.प. २२२क/९१४; स्रष्टा — अथ वज्रधरः शास्ता स्रष्टा ज्ञानाग्रसाधकः गु.स.१०८ख/४०; आवहः क.त.२५९०; आवाहकः — {ting nge 'dzin bskyed pa'i phyir} समाध्यावाहकत्वात् सू.अ.१८२ख/७८ २. संवर्धकः; संवर्धिका — {snying rje bskyed pa} करुणा संवर्धिका सू.अ.१४०क/१६; वृहत् — {bskyed pa'am bskyung bar bya ba'i phyir} वृहत्तोऽल्पस्य वा करणार्थम् वि.सू.९४क/११२ ३. उत्थः — {des bskyed} तदुत्था त.स.५९ख/५७०; समुत्थः — {sred pas bskyed pa} तृष्णासमुत्थम् अ.क.५२.५१.
- bskyed par
- उत्पादयितुम् प्र.अ.२४०-५/५२३; *प्रवेदयितुम् — {dga' ba bskyed par brtsams} प्रसादं प्रवेदयितुमारब्धः वि.व.१८९ख/१.६४.
- bskyed pa nyid
- जनितत्वम् — {rnam par dag pa'i rgyus bskyed pa nyid} विशुद्धकारणजनितत्वम् त.प.२२४ख/९१७.
- bskyed pa ma yin pa
- वि. अनुत्पाद्यम् — एवं सर्वमनित्यं सर्वं नित्यं सर्वमुत्पाद्यं सर्वमनुत्पाद्यम् । इदं ब्राह्मण षष्ठं लोकायतम् ल.अ.१२५ख/७१; द्र. {mi bskyed pa/}
- bskyed pa yin
- क्रि. जायते — पद्मनालादिभेदो हि हेतुभेदेन जायते बो.अ.९.११७.
- bskyed pa'i rgyu
- उत्पत्तिहेतुः त.स.७३क/६८३; उत्पत्तिकारणम् — {he ru ka ni bskyed pa'i rgyur/} {dang por gcig ni bsgom par bya} प्रथमं तावद् भावयेदेकं हेरुकोत्पत्तिकारणम् हे.त.२क/२.
- bskyed pa'i cha
- उत्पत्तिभागः — {bskyed pa yi ni cha bshad do} उत्पत्तिभागं कथितम् हे.त.९ख/२८.
- bskyed pa'i mthu
- उत्पादनशक्तिः — {dran pa bskyed pa'i mthu} स्मृत्युत्पादनशक्तिः अभि.भा.२२७ख/७६४.
- bskyed pa'i mtshan ma
- उत्पत्तिनिमित्तम् — इह बाह्ये अध्यात्मनि उत्पत्तिनिमित्तमनन्ताकाशधातुः वि.प्र.३२ख/४.८.
- bskyed pa'i rim pa
- १. सृष्टिक्रमः — ञ इति विलोमतः । सृष्टिक्रमेण चादयो दले चावज्रा वि.प्र.५४ख/४.८५ २. पा. ( तं.) उत्पत्तिक्रमः, अन्यतमः क्रमः (तदन्यस्तु : {rdzogs pa'i rim pa} उत्पन्नक्रमः वि.प्र.४९क/४.५१; निष्पन्नक्रमः क.त. २३७९) स.दु.१३१/१३०; {bskyed pa'i rim pa'i bsgom pa} उत्पत्तिक्रमभावना स.उ.२.१; {bskyed pa'i rim pa'i rnal 'byor} उत्पत्तिक्रमयोगः हे.त.१५क/४८; उत्पादक्रमः — {rnal 'byor chen po'i rgyud dpal gsang ba 'dus pa'i bskyed pa'i rim pa bsgom pa'i thabs mdo dang bsres pa zhes bya ba} श्रक्रीगुह्यसमाजमहायोगतन्त्रोत्पादक्रमसाधनसूत्रमेलापकनाम क.त.१७९७.
- bskyed pa'i rim pa'i ngo bo nyid
- वि. उत्पत्तिक्रमरूपि — {bstan bcos}…{bskyed pa'i rim pa'i ngo bo nyid} शास्त्रेण…उत्पत्तिक्रमरूपिणा गु.सि. १.२२.
- bskyed par gyur pa
- क्रि. संवर्धितः स्यात् — तद्यथा राजपुत्रो वा गृहपतिपुत्रो वा राज्ञा गृहपतिना वाऽन्तर्गृहे संवर्धितः स्यात् बो.भू.१४८क/१९१; उत्पन्नं बभूव लो.को.२०८.
- bskyed par bgyi
- क्रि. १. उत्पादयामि — सत्त्वानां मोक्षहेतोर्जिनजनककुले एकशूकवज्रे स्थितः सन् बोधिमुत्पादयामि वि.प्र.१४५क/३.८६; ज्ञा.सि.८.२१ । २. निष्पादयिष्यामि — {'bru dang me tog dang 'bras bu rnams bskyed par bgyi'o} शस्यपुष्पफलानि च निष्पादयिष्यामः स.दु.१९९/१९८.
- bskyed par 'gyur
- क्रि. १. जनयिष्यति — दुःखं च जनयिष्यति शि.स.१४७ख/१४२; अ.सा.३३९क/१९१; उत्पादयिष्यति — अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तमुत्पादयिष्यन्ति सु.प.२१क/२; प्रसूतं भविष्यति — पुण्यं प्रसूतं भविष्यति अ.श. १४९ख/१३९; उत्पत्स्यते लो.को.२०८; संजनितं भविष्यति तत्रैव २. अवरोपयिष्यते — कुशलमूलानि अवरोपितानि अवरोपयिष्यन्ते अवरोप्यन्ते च अ.सा.१३१ख/७५.
- bskyed par 'gyur ba
- = {bskyed par 'gyur/}
- bskyed par bya
- =I. क्रि. १. उत्पादयेत् — {sems bskyed par bya'o} चित्तमुत्पादयेत् वि.सू.३१ख/४० २. वर्धयेत् — नाक्रयिको वर्धयेत् वि.सू.७२क/८९ {II}. = {bskyed par bya ba/}
- bskyed par bya dgos
- उत्पादयितव्यम् — अवश्यं हि प्राक्तेभ्यो मोक्षभागीयम् उत्पादयितव्यम् अभि.भा.१५ख/९२१; द्र. {bskyed par bya ba/}
- bskyed par bya ba
- =I. सं. १. उत्पादनम् — {sems bskyed par bya ba} चित्तस्योत्पादनम् वि.सू. ६६क/८२; प्र.वृ.१६५-५/५; जननम् लो.को.२०८; संजननम्; जनिक्रिया — प्रतिसरणार्थेन प्रत्यय इति । जनिक्रियां प्रति प्रधानभूत इत्यभिप्रायः अभि.स्फु.२५२ख/१०५९ २. रोपणम् — {shing}…{dag bskyed par bya'o} वृक्षाणां रोपणम् वि.सू.८१क/९८ {II}. कृ. १. जन्यम् — यत्नजन्यस्य कार्यस्य अभि.स्फु.१७०क/९१२; उत्पाद्यम् — तदा तेषां सतां किमुत्पाद्यं रूपमस्ति, येन ते कारणैः दुग्धादिभिर्जन्यं स्युः त.प.१५४क/३२; समुत्पाद्यम् — {rnam par bslu ba med pa'i sems/} {des na brtan pa bskyed par bya} अविसंवादकं चित्तं समुत्पाद्यमतो दृढम् ज्ञा.सि.८.२८; उत्पादयितव्यम् — अतो वचनविभागेनोच्यते । एकमुत्पादयितव्यम्, द्वितीयं साक्षात्कर्तव्यमिति अभि.स्फु.२२०ख/१०००; स.पु. १०७ख/१७३ २. अवरोपयेयम् — कस्यानवरोपितानि कुशलमूलान्यवरोपयेयम् । कस्यावरोपितानि परिपाचयेयम् अ.श.१०ख/९.
- bskyed par bya bar
- उत्पादयितुम् — {bskyed par bya bar nus pa} उत्पादयितुं शक्यम् अभि.भा.३४ख/१०००.
- bskyed par bya ba dang skyed par byed pa
- जन्यजनकः — {bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i ngo bo} ( ° {dngos po}) जन्यजनकभावः त.प.१४२क/१४; त.प. १३२ख/७१५; उत्पाद्योत्पादकः — {bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i ngo bo} ( ° {dngos po}) उत्पाद्योत्पादकभावः त.प.२१क/४८९; त.प.२०ख/४८८.
- bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i ngo bo
- पा. जन्यजनकभावः — तयोः सम्बन्धो जन्यजनकभावलक्षणः त.प.१४२क/१४; उत्पाद्योत्पादकभावः — उत्पाद्योत्पादकभावेन प्रमाणफलव्यवस्था कृता त.प.२१क/४८९; = {bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i dngos po/}
- bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i dngos po
- पा. जन्यजनकभावः — सम्बन्धो जन्यजनकभावलक्षणः त.प.१३२ख/७१५; उत्पाद्योत्पादकभावः — व्यवस्थाप्यव्यवस्थापकभावेन साध्यसाधनव्यवस्था, नोत्पाद्योत्पादकभावेन । यस्मान्न पारमार्थिकः कर्तृकरणादिभावोऽस्ति, क्षणिकत्वेन निर्व्यापारत्वात् सर्वधर्माणाम् त.प.२०ख/४८८; = {bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i ngo bo/}
- bskyed par mi 'gyur
- क्रि. नोत्पादयेत् — अपायनिपाते तु कर्मण्यसौ क्षान्तिमपि नोत्पादयेत् अभि.भा.२१क/९४३.
- bskyed par mdzad pa
- = {bskyed par byed pa/}
- bskyed bya
- = {bskyed par bya/} ° {ba/}
- bskyed bya skyed byed
- = {bskyed par bya ba dang skyed par byed pa/}
- bskyed bya min pa
- अजन्यम् १. वि. अजननीयम् २. सं. शुभाशुभसूचकभूकम्पादिः : {'byung ba chen po'i rnam 'gyur dge mi dge'i ltas} मि.को.४५ख; तत्पर्यायः : उत्पातः रा.को.१.१७.
- bskyed byas min
- क्रि. न जन्यते — न त्वपूर्वं प्रमाणत्वमनया तस्य जन्यते त.स.११२क/९७०.
- bskyed rdzogs
- = {bskyed rim dang rdzogs rim/}
- bskyed bzhin pa
- उत्पद्यमानम् — {shes pa bskyed bzhin pa} ज्ञानमुत्पद्यमानम् त.प.१३४क/३.
- bskyed zin pa
- भू.का.कृ. १. उत्पादितम् — उत्पादितायामपि च प्रत्ययवशेनाधिमुक्तौ प्रतिपत्तिभेद उपलभ्यते सू.अ.१३७क/११ २. अवरोपितम् — कस्यानवरोपितानि कुशलमूलानि अवरोपयेयम् । कस्यावरोपितानि परिपाचयेयम् अ.श.१०ख/९.
- bskyed rim
- = {bskyed pa'i rim pa/}
- bskyed bsrings
- १. क्रि. वर्ध्यते — सोऽष्टाभिर्धात्रीभिरुन्नीयते वर्ध्यते क्षीरेण दध्ना नवनीतेन सर्पिषा सर्पिमण्डेनान्यैश्चोत्तप्तोत्तप्तैरुपकरणविशेषैः अ.श.९ख/८ २. वि. वर्धमानः, ओ ना — सा तस्य भवने कान्ता वर्धमाना शनैः शनैः अ.क.२०.५०.
- bskyed bsrings pa
- = {bskyed bsrings/}
- bskyog pa
- = {skyog pa} इत्यस्य भवि. ।
- bskyogs
- = {bskyogs pa/}
- bskyogs pa
- १. क्रि. {skyog pa} इत्यस्य भूत. २. भू.का.कृ. वलितम् — {mgrin pa cung zad bskyogs} ईषद्वलितकन्धराः ना.ना.२६५ख/२१.
- bskyod
- = {bskyod pa/} {bskyod nas} आधूय — {ma la ya yi chu rgyun la/reg} {cing tsan dan nags bskyod nas} चन्दनारण्यमाधूय स्पृष्ट्वा मलयनिर्ज्झरान् का.आ. २.२३५; उच्चाल्य लो.को.२०९.
- bskyod gyur
- = {bskyod par gyur pa/}
- bskyod du med pa
- वि. अकम्प्यः — {khyod kyi smon lam bskyod du med do} अकम्प्यस्ते प्रणिधिः अ.श.९४ख/८५.
- bskyod bdag min
- वि. अविकम्प्यात्मा — अतो निर्मलनिष्कम्पगुणसन्दोहभूषणः । दोषवाताविकम्प्यात्मा सर्वज्ञो गम्यते जिनः त.स.१२५ख/१०८३.
- bskyod pa
- =I. क्रि. {skyod pa} इत्यस्य भवि., भूत. {II}. सं. १. = ग्. {yo ba} कम्पः — {lag pa bskyod pa} पाणिकम्पः त.स.५९ख/५७०; कम्पनम् — द्विविधं रश्मिकर्म संदर्शयति…मारभवनानां च समारकाणां कम्पनोद्वेजनम् सू.अ.१४७ख/२८; आकम्पनम् — {'dam bskyod pa} पङ्काकम्पनम् वि.सू. ४६क/५८; चलनम् — {lag pa bskyod pa} बाहुचलनम् अ.क.६३.४१; चालनम् — {nam mkha' la rkyed bskyod pa'o} आकाशे कटिचालनस्य वि.सू.१८ख/२१; विक्षेपः — {lag pa bskyod pa} हस्तविक्षेपः शि.स.६७क/६६; {yan lag bskyod pa} अङ्गविक्षेपः त.सि.२६६/१७६; आक्षेपः — {gshog pa bskyod pa} पक्षाक्षेपः अ.क.१०८. १३८; स्यन्दः अ.को.३.३.६८; आस्फालनम् — चण्डानिलास्फालनचञ्चलानि जा.मा.१७८/१०२; प्रचालः; प्रचालनम् — {lag pa mi bskyod} न बाहुप्रचालकम् म.व्यु.८५५१; भङ्गः — {smin ma bskyod pa} भ्रूभङ्गः त.प.१९४क/१०४; घर्षणम्, चालनम् — {gnyis kyis bskyod pa'i sbyor ba las} द्वयोर्घर्षणसंयोगात् हे.त.२४क/७८; स्तोभनम् — {bskyod par 'dod ma} स्तोभनेच्छा वि.प्र.४४ख/४.४३; यथा वश्ये तथाकृष्टौ स्तोभने ज्वरोत्पादने च वि.प्र.७३ख/४. १३८; घट्टनम् — {rma ltar bskyod mi bzod pa} व्रणवद् घट्टनासहिष्णुः शि.स.१२९क/१२५; संभ्रमः — {lag pa shas cher bskyod min te/} {cung zad bskyod la sgra bsgrags pa} न बाहूत्क्षेपकं कंचिच्छब्दयेदल्पसंभ्रमे बो.अ. ५.९५; चापलम् — सेवाव्यसनसक्तानामसकृत्कर्णचापलात् अ.क.२८.१८; क्षोभः — {bskyod pa} क्षुब्धः अ.क.५९.६०; विक्षोभः — {bskyod pa} विक्षोभितः जा.मा.१०५/६२; व्यायामः — {mi'i lag pa bskyod pa} पुरुषहस्तव्यायामः ज्ञा.सि.२१२/१३६; प्रनर्तनम् — {rdo rje 'jug pa'i bskyod pa dang} वज्रावेशप्रनर्तनैः गु.सि. ९.१८; *उत्थानम्, ओ नता — {bskyod pa yang ba} लघूत्थानता अ.श.१५६क/१४५; म.व्यु.६२८७ २. = {'gro ba} व्रज्या, गमनम् — यात्रा व्रज्याऽभिनिर्याणं प्रस्थानं गमनं गमः अ.को.२.८.९५; चरणम् — न संसारचरणतायै न निर्वाणगमनतायै प्र.प.२०२ {III}. भू.का.कृ. चलितः — {'jig rten gyi khams}…{bskyod rab tu bskyod yang dag par rab tu bskyod} लोकधातुः…चलितः प्रचलितः संप्रचलितः स.दु.१९१/१९०; उच्चलितः म.व्यु.७२३०; विचलितः — मन्दानिलविचलितान्…दीपान् अ.क.२४.१३२; ईरितः — कर्मवातेरितस्तूर्णं कूलं प्राप्य नृपात्मजः अ.क.३१.१८; समीरितः — सर्वे विकल्पेन समीरिताः ल.अ.१८१ख/१४८; प्रेरितः — आलयविज्ञानोदधिप्रवृत्तिविज्ञानपवनविषये प्रेरितान् ल.अ.५६ख/१; चेतनाप्रेरितसंस्कारावस्थासु प्रज्ञप्ताः अभि. स.भा.४ख/४; इञ्जितः — सुखमण्डेञ्जितत्वाच्च अभि.स्फु.३०७ख/११७८; स्फुरितः — {so yi g}.{yogs kyang ma bskyod la} नापि स्फुरितो दशनच्छदः का.आ.२. ३२३; प्रस्फुरितः — {mchu bskyod pa} प्रस्फुरिताधरः अ.क.६४२९७; विधूतः — काश्चित्कदल्य इव वायुविधूता उरू कम्पयन्ति स्म ल.वि.१५७क/२३४; वलितः — विपुलाकालवातालीवलितोर्मिबलैः अ.क.८१.७; आन्दोलितः — {grogs mo'i lag pas bskyod pa'i rnga yab} सखीकरान्दोलितचामरम् अ.क.१०८.९१; उद्धूतः — {mi bskyod pa} अनुद्धूतम् वि.सू.४४क/५५; खिन्नः — प्रीतिर्विषण्णा खिन्ना धीः सुखश्रीर्गतयौवना अ.क.९.७२; क्षुब्धः — क्षुब्धाब्धिधीरैर्भटकुञ्जराणाम् अ.क.५९.६०; विक्षोभितः — हंसांसविक्षोभितपङ्कजानि जा.मा.१०५/६२; लोलितः — छत्रसंछादिता लोकाश्चामरानिललोलिताः अ.क.२९. १२; आकुलितः — कालानिलाकुलितकर्मलताग्रपुष्पे अ.क.२४.८६; तरङ्गितः — मायूरपक्षैरनिलावहेलातरङ्गिताग्रैः अ.क.५३.३४; आवर्जितः — पवनबलावर्जितम् जा.मा.३५८/२०९ {IV}. ( कृ.) कम्प्यः — {mi bskyod pa} अकम्प्यः त.स.७४ख/७००; प्रकम्प्यः — {mi bskyod pa} अप्रकम्प्यः रा.प.२४८क/१४८; क्षोभ्यः — {mi bskyod pa} अक्षोभ्यः अ.सा. ३२१ख/१८१; चाल्यः — {bskyod mi nus pa} अचाल्यः ज्ञा.सि.१.४५ V. वि. लोलः — बालानिललोलचारुलतिका अ.क.१०.७१; आलोलः — बालानिलालोललतावैलक्ष्यकारिणीम् अ.क.१४.११८; आकुलः — पवनाकुलालीस्तनावनम्राः स्तबका लतानाम् अ.क.३८.११; परायणः — {khro bas bskyod pa} मन्युपरायणः अ.क.४.४१.
- bskyod par
- कम्पयितुम् — कम्पयितुमशक्यम् बो.प.६४; चलितुम् — {bskyod par 'dod pa} चलितुकामः बो.अ.५.४७; चालयितुम् — अनेकशतमनुष्यैश्चालयितुं न शक्यते वि.प्र.१४६ख/३.९०.
- bskyod pa med pa
- अनिञ्जमानः — अनिञ्जमानाश्च अवेधमानाः क्षान्तौ स्थिता ध्यानरताः समाहिताः स.पु.११क/१६; अक्षोभ्यः लो.को.२१०.
- bskyod pa yang ba
- लघूत्थानता — अल्पाबाधतां च पृच्छ अल्पातङ्कं च लघूत्थानतां च यात्रां च बलं च सुखं चानवद्यतां च स्पर्शविहारतां च अ.श.१५६क/१४५; म.व्यु.६२८७.
- bskyod pa'i yid dang ldan pa
- वि. उच्चलितमानसः अभि.सू.१४.
- bskyod par gyur pa
- भू.का.कृ. क्षोभितः; संक्षोभितः ।
- bskyod par 'dod pa
- चलितुकामः — यदा चलितुकामः स्याद्वक्तुकामोऽपि वा भवेत् बो.अ. ५.४७.
- bskyod par 'dod ma
- १. ना. स्तोभनेच्छा, इच्छादेवी — स्तोभनेच्छा दक्षिणे पाण्डराजन्या वि.प्र.४४ख/४.४३.
- bskyod par bya
- भू.का.कृ. आकम्पितः लो.को.२१०; तरलीकृतः ना.ना.२८८क/१८५.
- bskyod par byas nas
- चालयित्वा — व्रजति पुनः स्वस्थानं चालयित्वा समस्तं भावलक्षणम् वि.प्र.४९ख/४.५३.
- bskyod par byas pa
- = {bskyod par byas/}
- bskyod byas
- = {bskyod par byas/}
- bskyod byed ma
- ना. सञ्चालिनी, देवी — a~ {M hreM hriM ni bskyod byed ma'o} ( ॐ) ह्रें ह्रीं सञ्चालिनी स.उ.१३.३८.
- bskyod mi nus pa
- वि. १. अप्रकम्पितः — परमार्थविदप्रकम्पितः प्रयतैः सर्वपरप्रवादिभिः वि.व.१२५ख/१.१४ २. अप्रकम्प्यः म.व्यु.३०३१; मि.को.३४क; अचाल्यः — {rlung kun gyis kyang bskyod mi nus} अचाल्यः सर्ववायुभिः ज्ञा.सि.१.४५.
- bskyod med
- = {bskyod pa med pa/}
- bskyon
- = {bskyon pa/}
- bskyon pa
- १. क्रि. {skyon pa} इत्यस्य भवि., भूत. २. भू.का.कृ. आरोपितः — {bong bu la bskyon pa} गर्दभारोपिताम् अ.क.१४.१३०; आरूढः — {shing rta la bskyon} रथमारुह्य अ.क.२०.४१ ३. ( कृ.) आरोप्यमाणः — {gsal shing la bskyon pa mthong ba na} शूलमारोप्यमाणे पश्यतः शि.स.९३क/९३.
- bskrad
- = {bskrad pa/}
- bskrad de btang
- भू.का.कृ. निष्कासितः — {tshogs kyi nang nas bskrad de btang ngo} गणमध्यान्निष्कासितः अ.श.२५५ख/२३४.
- bskrad pa
- • क्रि. १. ( {skrod pa} इत्यस्य भवि.) उच्चाटयेत् — {lha dang lha min gsang ba dang /} {rab tu gdug pa'i bgegs tshogs bskrad} * उत्सादयेत् (उत्थानयेत्, उच्छानयेत्, उच्छारयेत् इत्यादि पाठभेदः) प्रदुष्टौघान् सदेवासुरगुह्यकान् स.उ.१७. ९; नीयन्ताम् — {nya la sogs pa gang zhig tu/} {de dag gsod mi 'gyur bar bskrad} मत्स्यादयः क्व नीयन्तां मारयेयं यतो न तान् बो.अ.५.११ । २. ( {skrod pa} इत्यस्य भूत.); • सं. प्रवासनम् — {khyim sun 'byin pa la ni bskrad pa'o} कुलदूषकस्य प्रवासनम् वि.सू.८४ख/१०२; प्रवासना — अधिमात्रे व्यतिक्रमे प्रवासना बो.भू.५०क/५९; निष्कासनम् — निष्कासनं विहारेभ्यः स.पु.१०३क/१६५; वि.सू. ८ख/९ ; • पा. (तं.) उच्चाटनम्, अभिचारकर्म — सर्वमन्त्रप्रयोगेषु वज्रोच्चाटनकर्मणि गु.स.१२०ख/६६; • कृ. १. प्रवासितः — ते पित्रा सपत्नीकाः प्रवासिताः अ.क.३२.५; निष्कासितः — पिशाचः पिशाच इति निष्कासितः वि.व.१९०ख/१.६५; निरस्तः — अथ तेषां निरस्तानां मेरुपार्श्वे तपस्यताम् । मुनीनाम् अ.क.४.५३; उच्चाटितः लो.को.२१० २. प्रवासनीयम् — तद्यथा तर्जनीयं कर्म निगर्हणीयं प्रवासनीयं प्रतिसंहरणीयम् वि.व.३४०ख/२.१४४; अपास्यमानः — आकृष्यमाणं शितशस्त्रपातैः प्रीत्या पुनर्दूरमपास्यमानम् जा.मा.८५/५०; अपसार्यमाणः — हस्तसंज्ञाभिरपसार्यमाणा जा.मा.३३५/१९५.
- bskrad par gyis
- क्रि. उच्चाटय मि.को.२६५क ।
- bskrad par bya
- १. क्रि. निर्घातयेत् — स्वगृहान्निर्घातयेत् वि.प्र.१८२ख/३.२०२ २. सं. निष्कासनम् — {tshul khrims 'chal pa bskrad par bya'o} निष्कासनं दुःशीलस्य वि.सू.८५ख/१०२.
- bskrad byas
- भू.का.कृ. निष्कासितः — {bskrad byas nas} निष्कास्य अ.क.३१.४५.
- bskru ba
- = {skru ba} इत्यस्य भवि.।
- bskrun
- = {bskrun pa/}
- bskrun pa
- =I. क्रि. १. {skrun pa} इत्यस्य भवि. २. ( {skrun pa} इत्यस्य भूत.) असूत — {bu bskrun pa} असूत सुतम् अ.क.६३.३ ३. (ण्य.) अवरोप्यते — यैः च तस्मिन् धर्मे पृथग्जनैः कुशलमूलान्यवरोपितानि अवरोपयिष्यन्तेऽवरोप्यन्ते च अ.सा.१३१ख/७५ {II}. सं. आरोपणम् — दूरे गुणारोपणविश्रुतानां प्रत्यक्षसंलक्षितदुष्कृतानाम् अ.क.५३.४२ {III}. भू.का.कृ. १. अवरोपितम् — {dge rtsa bskrun pa} कुशलमूलान्यवरोपितानि अ.सा. १२१ख/७०; रोपितवान् — {me tog gi shing ljon pa bskrun to} पुष्पवृक्षान् रोपितवान् रा.प.२५५ख/१५८; उप्तम् — {dge rtsa bskrun pa} उप्तशुभमूलकाः अभि.अ.४.६; अवाप्तम् — अनवाप्तकुशलमूलानाम् र.वि.८५क/२० २. जनितः — अन्तरायजनितः कोपः अ.क.१०.५७; उद्भूतः — तदुद्भूतमहाशापतापप्लोषेण अ.क.४.३४; उद्गतः — सोऽपश्यद् ।…लक्ष्मीं लावण्यदुग्धाब्धेरनायासोद्गतामिव अ.क.१९. ८८; उपनतः — {sdig pas bskrun pa} पापादुपनतः अ.क.२८.३१; विहितः — मिथ्याविहितया भक्तया अ.क.८.१३ {IV}. वि. उत्थः — संस्कारोत्थं तु विज्ञानम् अ.क.७५.५.
- bskrun par 'gyur
- क्रि. अवरोपयिष्यते — यैश्च तस्मिन् धर्मे पृथग्जनैः कुशलमूलान्यवरोपितानि अवरोपयिष्यन्तेऽवरोप्यन्ते च अ.सा.१३१ख/७५
- bskrus pa
- = {skru ba} इत्यस्य भूत.।
- bskrog pa
- = {skrog pa} इत्यस्य भवि.।
- bskrogs pa
- = {skrog pa} इत्यस्य भूत.।
- kha
- व्यञ्जनद्वितीयवर्णः; अस्योच्चारणस्थानं कण्ठः; ख (नागरीवर्णः) : {yi ge kha} खकारः त.स.७८क/७२८; खकारे खसमसर्वधर्मशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६७ख/८९; {ma kha'i yul} मखविषयः वि.प्र.२४१क/२.५०; सं. १. मुखम् [1] = {za byed kha dang gdong} शरीरावयवः म.व्यु.३९४६; ना.ना.२६५ख/२१; तत्पर्यायाः : वक्त्रम् — कृतान्तवक्त्रकुहरासन्ने प्रवहणे अ.क.८९.१२; वदनम् — धन्यस्य कान्तावदनासवेन ममैव रम्यः स्मरदोहदोऽयम् अ.क.१०८.१८; आननम् का.आ.१.४९; आस्यम् अ.क.८९.१९ [2] खड्गादेर्निशितमुखम् — {ste'u'i kha} वासिमुखम् वि.सू.५क/५ [3] अग्रभागः — {sen mo'i kha ris} नखमुखोल्लेखः अ.क.१०८.६२ २. = {'gram} तटः, ओ टम् — {ri'i kha} गिरितटम् जा.मा.३१६/१८४; {gad pa g}.{yang za ba'i kha na 'dug pa} प्रपाततटान्तविरूढः जा.मा.२८०/१६२; उद्देशः — {grog po'i kha na} प्रपातोद्देशे जा.मा.२९२/१६९ ३. पदांशः ( {ming cha}) : {dgun kha} हेमन्तः प्र.अ.२९३-४/६४४; {dbyar kha} उष्मः अभि.भा.१७२-२/४२६ ४. = {kha ba} हिमम् — {kha 'joms grogs min 'dzin pa yis} हिमापहामित्रधरैः का.आ.३.१२० ५. = {kha dog} रङ्गः छो.को.६७/रा.को.४.८२; {kha bsgyur ba} रञ्जनम् त.प.७४क/६०१ ६. = {khwa/} प्र. = {dus skabs} ( द्र. {las tshig ma 'ongs pa dang da lta ba'i mthar sbyar na dus nye bar ston pa'i tshig grogs} द.को.५९) कालः : {bltam kha} जन्मकालः — तेन खलु समयेन तस्य भगवतो जन्मकाले विमलसंभवप्रभा नाम धात्री प्रत्युपस्थिताभूत् ग.व्यू.२१६क/२९५; {'chi kha} मरणकालः — मरणकाले प्रणिधिं कर्तुमारब्धः अ.श.११४ख/१०४ वि. = {kha ba} तिक्तः — {rno dang kha dang tsha ba dang} तीक्ष्णं तिक्तञ्च कटुकम् स.उ.२६.३३.
- kha bkang ba
- मुखपूरः — {kha bkang ba dang sgra bcas dang /} {kha gdangs nas ni bza' mi bya} मुखपूरं न भुञ्जीत सशब्दं प्रसृताननम्म् बो.अ.५.९२.
- kha skad
- १. = {gtam} वृत्तान्तः, कथा मि.को.६२ख २. = {phal skad} बो.को.१८६; {colloquial language} श.को.१२४ ३. = {khwa skad/}
- kha skam
- सं. = {skom pa} तृट्, पिपासा — उदन्या तु पिपासा तृट् तर्षः अ.को.२.९.५५ वि. पिपासितः, तृष्णार्तः — {kha skam mig rtsa ngan} पिपासितो दीनदृष्टिः बो.अ.२.४४.
- kha skams
- = {kha skam/}
- kha skong ba
- सं. १. पूरणम् — तत्सीमा अन्तर्गतस्यार्हस्य पूरणे कायतः छन्दतो वा वि.सू.८२ख/१०० २. उपसंख्यानम् मि.को.११क; द्र. {kha bskang ba} वि. = {kha skong bar byed pa} पूरकः — {kha skong ba nyid} पूरकत्वम् वि.सू.८२ख/९९.
- kha skong ba nyid
- पूरकत्वम् — नासन्निषादस्थस्य पूरकत्वम् । न यस्य क्रियते तस्मादसत्त्वं पूरकत्वस्य छनदपरिशुद्धिर्विधेः वि.सू.८२ख/९९; वि.सू.८३ख/१०१.
- kha skong bar byed pa
- वि. पूरकः — {kha skong bar byed pa nyid} पूरकत्वम् वि.सू.८३ख/१०१.
- kha skong bar byed pa nyid
- = {kha skong ba nyid/}
- kha skom pa
- = {skom pa} तृष्णा, पिपासा — पिपासा तृष्णा बो.प.३८; तर्षः मि.को.४०ख.
- kha skyes
- = {kha las skyes/}
- kha bskang
- = {kha bskang ba/}
- kha bskang dgos pa
- उपसंख्यातव्यम् अभि.सू.१४; द्र. {kha bskang bar bya dgos/}
- kha bskang du mi rung ba nyid
- अपूरकत्वम् — नानुत्थानकत्वादपूरकत्वम् वि.सू.६६ख/८३.
- kha bskang ba
- =I. क्रि. उपस्क्रियते — किमर्थान्तरकल्पनया इति । कार्यमित्युपस्क्रियते वा.टी.७२ख/२८ सं. १. अध्याहारः, आकाङ्क्षाविषयपदानुसन्धानम् — {zhes bya ba zhig kha bskang ngo} इत्यध्याहारः त.प.१८८क/८३७; वाक्याध्याहारः — वाक्याध्याहारस्तु पूर्ववत् कार्यः वा.टी.६३ख/१७; उपस्कारः — {zhes kha bskang ngo} इत्युपस्कारः त.प.१६०ख/७७४; भवद्दृष्टं यदित्युपस्कारः त.प.१७७ख/७१ २. उपसंख्यानम्, सूत्रानुक्तस्यार्थस्य वार्त्तिकादिभिः कथनम् — सोपसंख्यानं शास्त्रमिति शास्त्रलक्षणं दर्शितं भवति अभि.स्फु.३०७ख/११७८ । ३. पूरणम् — नानर्हस्य पूरणे सङ्घव्यवहृतौ सभ्यत्वम् वि.सू.९२क/११० वि. पूरकः — अपूरकत्वविजातीयस्य वर्णादितः वि.सू.२३क/२८.
- kha bskang bar bya
- १. क्रि. अध्याह्रियते — ‘अहो’ शब्दश्चात्राध्याह्रियते वा.टी.१०४क/६६ २. कृ. अध्याहार्यम् — ‘नित्यः सिद्ध्यति’ इत्येतदध्याहार्यम् त.प.१७४ख/८०६.
- kha bskang bar bya dgos
- उपसंख्यानं कर्तव्यम् — एवं तर्हि बुद्धस्योपसंख्यानं कर्तव्यं जायते अभि.भा.२९ख/९८०; उपसंख्यातव्यम् अभि.सू.१४.
- kha bskang bar bya dgos par 'gyur
- उपसंख्यानं कर्तव्यं जायते — एवं तर्हि बुद्धस्योपसंख्यानं कर्तव्यं जायते अभि.भा.२९ख/९८०.
- kha bskang bar bya ba
- उपसंख्यातव्यम्; उपसंख्येयम् अभि.सू.१४.
- kha bskangs
- अध्याहारः — {kha bskangs te brjod zin to} अध्याहारेणोक्तानि वि.प्र.८६ख/४.२३१; द्र. {kha bskang ba/}
- kha khab kyi mig lta bu
- वि. सूचीच्छिद्रोपममुखः, ओ खी — तत्रानेकानि प्रेतशतसहस्राणि पुरस्ताद्धावन्ति स्म दग्धस्थूणाकृतिभिरस्थियन्त्रवदुच्छ्रितैः पर्वतोदरसंनिभैः सूचीच्छिद्रोपममुखैः का.व्यू.२०६क/२६३; = {kha khab kyi mig tsam/} {kha khab kyi mig tsam yod pa/}
- kha khab kyi mig tsam
- वि. सूचीच्छिद्रोपममुखः, ओ खी — तत्राहं प्रेतमद्राक्षं सूचीच्छिद्रोपममुखम् अ.श.११८क/१०८, प्रेतीमद्राक्षीद्दग्धस्थूणासदृशीं स्वकेशसंछन्नां सूचीच्छिद्रोपममुखीम् अ.श.१२१क/१११; = {kha khab kyi mig tsam yod pa/} {kha khab kyi mig lta bu/}
- kha khab kyi mig tsam yod pa
- वि. सूचीच्छिद्रोपममुखः, ओ खी — अथ भगवान्नदीं गङ्गामुत्तीर्णः पञ्चमात्रैः प्रेतशतैः परिवृतो दग्धस्थूणाकृतिभिरस्थियन्त्रवदुच्छ्रितैः स्वकेशसंछन्नैः पर्वतोपमकुक्षिभिः सूचीच्छिद्रोपममुखैः वि.व.१५२ख/४१; = {kha khab kyi mig tsam/} {kha khab kyi mig lta bu/}
- kha kham gyis bkang
- सालोपं मुखम् — {kha kham gyis bkang ste mi smra} न सालोपेन मुखेन वाचं प्रव्याहरिष्यामः म.व्यु.८५७६.
- kha khyer
- वेदिका — {we di kA/} {kha ran nam kha khyer} म.व्यु.४३५८; {we di kA/} {lan kan nam kha khyer ram stegs bu} म.व्यु.५५८६; सुखावती लोकधातुः सप्तभिः वेदिकाभिः सप्तभिस्तालपङ्क्तिभिः किङ्किणीजालैश्च समलंकृता सु.व्यू.१९६क/२५४; {kha khyer gyis bskor bar bya'o} वेदिका परिक्षेप्तव्या वि.व.१८८क/२.१११; वेदिः — कुण्डे षड्विभागिका वेदिः वि.प्र.९६क/३.११; वेदिकः — {pad+mas khyams kyi kha khyer bkang} पद्मकीर्णप्राङ्गणवेदिकम् अ.क.८४.३७.
- kha khral
- मुखदण्डः श.को.१२५; द्र. {kha khral/} {dam bca' khas len lta bu} छो.को.६७; {ma lab na mi chog pa'i gtam mam 'don khral} बो.को.१८८.
- kha gab pa
- पिधानम् वि.सू.७ख/८; पिधानकम् — दद्यादुपर्यस्याः पिधानकम् वि.सू.६ख/७; पिधानकस्य तद्विरहादोषाभावाय दानम् वि.सू.७६ख/९४.
- kha gyen phyogs
- वि. उन्मुखः, ओ खी श.को.१२५.
- kha glal ba
- = {glal ba} ।। • सं. जृम्भः; जृम्भणम्; विजृम्भणम् बो.को.१८९/रा.को.४.३८२; • व.का.कृ. विजृम्भमाण: — विद्युल्लतालंकृतनीलविपुलशिखरा विजृम्भमाणा इव जा.मा.१७४/१००.
- kha 'gog pa
- • सं. = {rjes su 'gog pa} अनुवर्तनम्, अनुरोधः — {rjes su 'gog dang kha 'gog pa} अनुरोधोऽनुवर्तनम् अ.को.२.८.१२; • वि. निराकरिष्णुः, क्षिप्नुः — निराकरिष्णुः क्षिप्नुः स्यात् अ.को.३.१.२८.
- kha 'gram
- =*चिक्कः — पूयप्रकारं वहतेऽस्य नासा वक्त्रं कुगन्धं वहते सदा च । चिक्कास्तथाक्ष्णोः क्रिमिवच्च जन्तोः कस्तत्र रागो बहुमानता वा शि.स.१२९ख/१२५.
- kha rgyan
- = {so rtsi} मुखभूषणम्, ताम्बूलम् श.को.१२५.
- kha rgyal ba
- = {gshags rgyal ba} आत्तगर्वः, अभिभूतः अ.को.३.१.३८; = {gtam rgyal ba/} {gshags rgyal ba'ang zer} छो.को.६७; {kha gshags sam rtsod pa rgyal ba} बो.को.१९०.
- kha rgyun
- बन्धनम् — वृषिकया साधु वस्त्राणां नयनम्…मध्ये मुखकरणम् । जालकस्यात्र दानमसूत्रकेण । अपरेण बन्धनम् वि.सू.७०ख/८७; {rkyal snod kyi kha sgrog ko rgyun} बो.को.१९०.
- kha sgo
- मुखद्वारम् — स्वायतमुखद्वारोऽपविवरः ग.व्यू.२३३क/३१०.
- kha sgrin po
- वि. आस्यपटुः लो.को.२१४.
- kha brgya pa
- ना. शतमुखः, नागराजः — अथ शतमुखो नाम नागराजः भवनादवतीर्य सर्वास्ताः तृणगुल्मौषधिवनस्पतीर्दहति का.व्यू.२४५ख/३०६.
- kha bsgyur
- = {kha bsgyur ba/}
- kha bsgyur ngur smrig gos can
- वि. कषायवस्त्रः लो.को.२१४.
- kha bsgyur ba
- • सं. रञ्जनम् — वस्त्ररञ्जनाद्यर्थक्रिया त.प.७४क/६०१; रागः — {gos kha bsgyur ba} वस्त्ररागः त.प.२१८ख/१५४; • वि. रक्तम् — {gos kha bsgyur ba dang ma bsgyur ba} रक्तमरक्तं वा वस्त्रम् वि.सू.६९ख/८६; पिहितापिहितयो रक्तारक्तयोश्च भवनमतेनाभेदात् त.प.२६५क/२४६.
- kha bsgyur ba byas pa
- क्रि. रञ्जनं चक्रे — {chos gos kha ni bsgyur ba byas} चक्रे चीवररञ्जनम् अ.क.१०५.३.
- kha bsgyur bar bya
- = {kha bsgyur bar bya ba/}
- kha bsgyur bar bya ba
- • सं. रञ्जनम् — रञ्जनं तदर्हस्य वि.सू.९६ख/११६; • कृ. रञ्जनीयम् — क्वथितस्य रञ्जनीये विनियोज्यत्वम् वि.सू.७२ख/८९.
- kha ngan
- वि. दुर्मुखः; तत्पर्यायौ : {tshig ngan} मुखरः, {kha 'chings pa} अबद्धमुखः अ.को.३.१.३४.
- kha lnga pa
- = {seng ge} पञ्चाननः, सिंहः छो.को.६८/रा.को.३.१६; । {ra yig las byung ba'i kha lnga pa bsgom par bya} रेफादुत्पन्नं पञ्चाननं भावयेत् वि.प्र.७७ख/४.१५८.
- kha sngo
- श्यामः लो.को.२१४.
- kha can
- उ.प. मुखम् — {khaTAM ga rnam par rgyas pa'i kha can} खट्वाङ्गं विकसितमुखम् वि.प्र.३६ख/४.१४.
- kha cig
- = {la la'am 'ga' zhig} केचित् — केचित् सत्त्वास्तथागतं नीलवर्णं पश्यन्ति केचित्पीतवर्णम् सू.अ.१६०ख/४९; केचन — पञ्चधा कर्म केचन अभि.को.४.५०; कश्चित् हे.बि.१४४-५/७२; काचित् — काश्चित्तत्रार्धवदनं छादयन्ति स्म । काश्चिदुन्नतान् कठिनान् पयोधरान् दर्शयन्ति स्म ल.वि.१५६ख/२३३; कानिचित् — कानिचिद्दानमेवारभ्य कानिचिद्यावत् प्रज्ञामेवारभ्य… कानिचित्सर्वा एव षट्पारमिता आरभ्य वेदितव्यानि बो.भू.११५क/१४८; किञ्चित् — शब्दस्वलक्षणं च किञ्चिद् वाच्यं किञ्चिद् वाचकम् न्या.टी.४२क/५२; एकः — यथाहुरेके संक्रान्तिवादिनः सर्वास्तिवादाः त.प.१४४ख/१७; एके तावदाहुः अभि.भा.१३२-४/७१; एकत्यः म.व्यु.६७३३; कतिपयः — कतिपयानां शिक्षापदानाम् श्रा.भू.४२; अपरः — {kha cig las dge 'dun la zhe'o} सङ्घस्येत्यपरम् वि.सू.५७ख/७२, दण्डयात्राभिरपरे प्रवासक्लेशदुःखिताः बो.अ.८.७४.
- kha cig gis
- कैश्चित् — अस्मिन् खलु धर्मपर्याये भाष्यमाणे तेषां ब्राह्मणगृहपतीनां कैश्चिद् बुद्धधर्मसङ्घेषु प्रसादः प्रतिलब्धः अ.श.२८ख/२४.
- kha cig tu
- क्वचित् त.प.; लो.को.२१४.
- kha cig na re
- एकः प्र.अ.२३१-२/५०१; एकीयः — {kha cig na re zhes bya ba ni btsun pa dpal len la sogs pa'o} एकीया इति भदन्तश्रीलातादयः अभि.स्फु.१५४ख/८७९; केचित् त.प.।
- kha cig las
- कुतश्चित् लो.को.२१४.
- kha bcings pa
- मुखबन्धनम् — {yi ge ba}~ {M ni bsgrub bya yi/} {ming dang spel bas kha bcings pa} साध्यनामविदर्भेण वँकारं मुखबन्धनम् स.उ.१०.३३.
- kha chad byas pa
- समाहितम् लो.को.२१४.
- kha char
- = {kha ba dang char pa/}
- kha chu
- १. = {mchil ma} लाला, श्लेष्मा — लालापानं कथं प्रियम् बो.अ.८.४९; लालायाः श्लेष्मणः पानं कथं प्रियम् बो.प.१४६; रसनः ल.वि.१०४क/१५०; सृणिका अ.को.२.६.६७ २. = {zho'i kha chu} मण्डम् — {zho kha chu} दधिमण्डः वि.सू.७५क/९२; दधिमण्डं वा शुक्तं वा तक्रं वा श्रा.भू.४८ख/११७; म.व्यु.५६९३ ३. = {kha ba zhu ba'i chu/}
- kha chu chus byung ba
- लालाम्बुजा — धारयेत् पुरः पार्ष्णिपुटके । लालाम्बुजाम् । मुण्डपूलां वा वि.सू.७४ख/९१.
- kha chu'i dra ba
- लालाजालम् — प्राणिभक्षणलाम्पट्याल्लालाजालं करोति यत् त.स.८क/१००.
- kha chu'i dra ba byed
- लालाजालं करोति — प्राणिभक्षणलाम्पट्याल्लालाजालं करोति यत् त.स.८क/१००.
- kha che
- १. ना. कश्मीरः, देशः — कश्मीरे भवाः काश्मीराः अभि.स्फु.३११क/११८६; काश्मीराः — {kha che'i dkyil 'khor} काश्मीरमण्डलम् अ.क.७०.२; विपश्यनानुकूलानां शयनासनं यदुत काश्मीरमण्डलम् वि.व.१२०क/१.८; २. • वि. = {kha che ba} काश्मीरः, कश्मीरदेशनिवासी — {kha che bye brag smra ba} काश्मीरवैभाषिकाः अभि.को.४.३९; कश्मीरे भवाः काश्मीराः । विभाषया दीव्यन्ति वैभाषिकाः अभि.स्फु.३११क/११८६.
- kha che skyes
- १. = {gur kum} काश्मीरजन्म, कुङ्कुमम् अ.को.२.६.१२४; कश्मीरजम् मि.को.५४क २. = {rgyas byed rtsa ba} काश्मीरम्, पुष्करमूलम्; तत्पर्यायौ : {rgyas byed} पौष्करम्, {pad ma'i 'dab ma} पद्मपत्रम् मि.को.५८ख.
- kha che gur kum
- = {gur kum} कुङ्कुमम् लो.को.२१४; {gur kum rigs lnga'i nang nas mchog tu gyur pa kha che'i yul du skye ba} बो.को.१९२.
- kha che ba
- वि. काश्मीरः, कश्मीरदेशवासी काश्मीरवैभाषिकश्च — सर्वाऽसावव्याकृतमूलमिति काश्मीराः अभि.भा.२३६ख/७९५; कश्मीरे भवाः काश्मीराः अभि.स्फु.३११क/११८६; काश्मीरकः — न हि पूर्वं तस्या उत्पादनं युज्यत इति काश्मीरकाः अभि.भा.२३९.
- kha che bye brag smra ba
- काश्मीरवैभाषिकाः — काश्मीरवैभाषिकनीतिसिद्धः अभि.को.८.४०; कश्मीरे भवाः काश्मीराः । विभाषया दीव्यन्ति वैभाषिकाः अभि.स्फु.३११क/११८६.
- kha chen
- = {dmag kha chen} दण्डः — यावदपरेण समयेन तस्य राज्ञो विजिते अन्यतमः कार्वटिको विरुद्धः । तस्य समुच्छित्तये राज्ञा एको दण्डः प्रेषितः वि.व.२१०क/१.८४.
- kha che'i dkyil 'khor
- काश्मीरमण्डलम् — बुद्धशासनमाधातुं ययौ काश्मीरमण्डलम् अ.क.७०.२; = {kha che'i yul/}
- kha che'i yul
- ना. कश्मीरः, देशः — कश्मीरे भवाः काश्मीराः अभि.स्फु.३११क/११८६; काश्मीरमण्डलम् वि.व.१२०क/१.८; = {kha che'i dkyil 'khor/}
- kha chod
- आच्छादनम् लो.को.२१६; द्र. {kha chod/} {kha gcod kyis kha chod} छो.को.६८.
- kha mchu
- १. उपालम्भः — {de lta na kho mo la kha mchu 'byung bar mi 'gyur ro} एवं ममोपालम्भो न भविष्यति वि.व.२१२ख/१.८७ २. = {kha'i mchu} ओष्ठः — गृहीत्वा च ओष्ठात्प्रभृति तथा भुज्यते यथास्य सर्षपफलमात्रप्रमाणमपि नावशिष्टम् शि.स.४६क/४३.
- kha mchu 'byung bar 'gyur
- क्रि. उपालम्भो भविष्यति — {de lta na kho mo la kha mchu 'byung bar mi 'gyur ro} एवं ममोपालम्भो न भविष्यति वि.व.२१२ख/१.८७.
- kha 'chal
- जल्पना श.को.१२६; {ngag 'chal lam ngag 'khyal} छो.को.६९.
- kha 'chings pa
- वि. अबद्धमुखः; तत्पर्यायौ : {tshig ngan} मुखरः, {kha ngan} दुर्मुखः अ.को.३.१.३४.
- kha 'jam zer ba
- वि. केलायिता — ध्वाङ्क्षश्च भवति, मुखरः, प्रगल्भः, केलायिता श्रा.भू.२०क/४८.
- kha rje
- = {skal bzang ngam bsod nams/}
- kha ta
- • सं. चिन्ता, समविषमचिन्ता — दत्तस्तेभ्यो मया कायश्चिन्तया किं ममानया बो.अ.३.१३; • प्रा. = {gces par 'dzin pa} पक्षपातः — {lus kyi kha ta byas pa yis/} {don med sdug bsngal nyer bsags nas} शरीरपक्षपातेन वृथा दुःखमुपार्ज्यते बो.अ.८.१८०.
- kha ta byas pa
- पक्षपातः — {lus kyi kha ta byas pa yis/} {don med sdug bsngal nyer bsags nas} शरीरपक्षपातेन वृथा दुःखमुपार्ज्यते बो.अ.८.१८०; द्र. {kha ta byed pa/}
- kha ta byed pa
- प्रतिक्रिया, प्रतिकारः — गृध्रैरामिषसंगृद्धः कृष्यमाण इतस्ततः । न करोत्यन्यथा कायः कस्मादत्र प्रतिक्रियाम् बो.अ.५.५९; द्र. {kha ta byas pa/}
- kha ton
- स्वाध्यायः — पाठस्वाध्यायकलिला विहाराः सन्तु सुस्थिताः बो.अ.१०.४२; अध्ययनम् — ध्यानाध्ययनयोगाय देवता समचोदयत् अ.क.६९.२५; ध्यानं तथाध्ययनं त्यक्त्वा नित्यविहारकर्मणि नियुक्ताः रा.प.२४१क/१३९.
- kha ton gyis shig
- क्रि. स्वाध्यायतु — ते इतः पुस्तकात्प्रज्ञापारमितां… स्वाध्यायन्तु अ.सा.७९क/४४.
- kha ton bgyid pa
- स्वाध्यायनम् लो.को.२१६.
- kha ton du bya ba
- • कृ. स्वाध्यातव्यम् — स्वाध्यातव्या मार्ष प्रज्ञापारमिता अ.सा.६५ख/३६; • सं. = {kha ton bya} स्वाध्यायनम्, स्वाध्यायकरणम् — मुक्त्वा श्रवणोपविचारं स्वाध्यायनम् वि.सू.९३क/१११.
- kha ton du byed pa
- = {kha ton byed pa/}
- kha ton du byos shig
- क्रि. स्वाध्यायेः — इमां प्रज्ञापारमितां समन्वाहरेः स्वाध्यायेः अ.सा.६५ख/३६.
- kha ton pa
- वि. स्वाध्यायकारकः — द्वादश स्वाध्यायकारकस्य हस्ताश्चङ्क्रमः अष्टादश प्रहाणिकस्य वि.सू.५९क/७५.
- kha ton bya
- • सं. स्वाध्यायनम्, स्वाध्यायकरणम् — मुक्त्वा श्रवणोपविचारं स्वाध्यायनम् वि.सू.९३क/१११ कृ. स्वाध्यातव्यम् — स्वाध्यातव्या मार्ष प्रज्ञापारमिता अ.सा.६५ख/३६.
- kha ton byang ba
- वि. वचसा परिचितः मि.को.१२४ख.
- kha ton byang bar byas pa
- = {kha ton byang ba/}
- kha ton byas
- = {kha ton byas pa/}
- kha ton byas te
- स्वाध्याय्य — प्रेक्ष्य वन्दित्वा नमस्कृत्योद्ग्रह्य धारयित्वा वाचयित्वा पर्यवाप्य प्रवर्त्य देशयित्वा उपदिश्योद्दिश्य स्वाध्याय्य पुनरेव प्रक्रमितव्यं मंस्यन्ते अ.सा.७७ख/४३.
- kha ton byas pa
- भू.का.कृ. स्वाध्यायितम् — यत्तु मया पठितं स्वाध्यायितं दानप्रदानानि दत्तानि अ.श.१३८क/१२७.
- kha ton byed pa
- १. क्रि. १. स्वाध्यायति — य इमां प्रज्ञापारमितामुद्गृह्णांति धारयति वाचयति पर्यवाप्नोति प्रवर्तयति देशयति उपदिशति उद्दिशति स्वाध्यायति अ.सा.४६क/२६; तान् महायानसूत्रान्तान् धारयन्ति पठन्ति स्वाध्यायन्ति शि.स.४०क/३८ । २. स्वाध्यास्यति — य इमां प्रज्ञापारमितां कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा उद्ग्रहीष्यति धारयिष्यति वाचयिष्यति पर्यवाप्स्यति प्रवर्तयिष्यति देशयिष्यति उपदेक्ष्यति उद्देक्ष्यति स्वाध्यास्यति अ.सा.४६क/२६ सं. । १. स्वाध्यायः — सूत्रादीनां धर्माणां श्रवणोद्ग्रहणधारणस्वाध्यायाभियोगः बो.भू.५०क/५८; बो.भू.४१क/४८; २. • पा. स्वाध्यायः, दशसु धर्मचर्यासु एका — लेखना पूजना दानं श्रवणं वाचनोद्ग्रहः । प्रकाशनाऽथ स्वाध्यायश्चिन्तना भावना च तत् म.वि.५.९—१०; स्वाध्यायनम् — महायानस्य लेखनम्, पूजनम्… स्वाध्यायनम्, चिन्तनम्, भावनञ्च म.भा.२१ख/५. १०; म.व्यु.९१० वि. स्वाध्यायी — प्रतिसंलीनभोगं च स्वाध्यायिषु निवेदनात् । मूला आपत्तयो ह्येता बो.प.७९.
- kha ton zhu ba
- स्वाध्यायनिका — न पण्डितकृतोत्तरोत्तरपरिप्रश्ननिर्णये परिवर्तनिकास्वाध्यायनिकापरिपृच्छनिकोपवासदानदक्षिणादेशनेषु वि.सू.२९ख/३७.
- kha btags pa
- = {bsad pa} अपासनम्, मारणम् मि.को.५०ख; छो.को.६९.
- kha btang ba
- क्रि. विवाचयति मि.को.१२९क.
- kha bltas
- वि. अभिमुखः — {lho phyogs su kha bltas nas gnas pa} दक्षिणाभिमुखस्थितः त.प.१२९ख/७१०; अभिमुखी — {lha'i 'jig rten kha bltas} सुरलोकाभिमुखी अ.श.१४५ख/१३५.
- kha bltas pa
- = {kha bltas/}
- kha Ti kA
- खटिका, लेखनद्रव्यम् — {pha rol gyi sde rnam par gzhig par bya ba'i phyir kha Ti kA'i sgrub pa bshad de} परसैन्यविनाशाय खटिकासाधनं वक्ष्ये हे.त.४क/८; अपक्वशरावे मँकारं खटिकयाऽभिलिख्य यो.र.१११.
- kha Ti kA'i sgrub thabs
- खटिकासाधनम् — {pha rol gyi sde rnam par gzhig par bya ba'i phyir kha Ti kA'i sgrub pa bshad de} परसैनयविनाशाय खटिकासाधनं वक्ष्ये हे.त.४क/८.
- kha TAM ga
- = {khaT+wAM ga/}
- kha thug la khad
- = {mgrin nye} उपकण्ठः : {u pa kaN+ThaH mgrin nye ste/} {kha thug la khad zer ba lta bu} मि.को.१७ख.
- kha thur bltas
- वि. अधोमुखः — धर्माद्रिशृङ्गाग्रपरिच्युतानामधोमुखानामतटावटेषु अ.क.८९.१७६; अवाङ्मुखः — {kha thur du lta bar 'gyur ba} अवाङ्मुखी भू अभि.सू.१४.
- kha thur bltas pa
- = {kha thur bltas/}
- kha thur du lta bar 'gyur ba
- अवाङ्मुखी भू अभि.सू.१४.
- kha di ra
- = {seng ldeng} खदिरः, वृक्षविशेषः बो.को.१९७/रा.को.२.२७५.
- kha dug can
- • सं. = {sbrul} विषास्यः, सर्पः बो.को.१९७/रा.को.४.४५०; विषाननः रा.को.४. ४४९; • वि. विषमुखः, विषयुक्तमुखः श.को.१२९; रा.को.४.४५०.
- kha dum pa
- समजीविका म.व्यु.९४५३; समानः लो.को.२१७; {kha mthun pa} छो.को.७०; {gros mthun pa} बो.को.१९७.
- kha dog
- १. वर्णः, शुक्लादिः — {kha dog dkar po} शुक्लवर्णः वि.प्र.७०ख/४.१३०; {kha dog khra bo} कल्माषवर्णः त.स.६३ख/६०२; वर्ण्यम् — अवस्थाभेदभावेऽपि यथा वर्ण्यं जहाति न । हेमाध्वसु तथा भावो द्रव्यत्वं न त्यजत्ययम् त.स.६५क/६१४; रङ्गः — {kha dog chen por kha bsgyur ba'i gos} महारङ्गरक्तं प्रावृतम् वि.सू.४२क/५३; आनिष्पन्नरङ्गसंपत्तेरावृत्तिः वि.सू.८क/८; रागः लो.को.२१७; २. पा. वर्णः, रूपभेदः — रूपं द्विधा । वर्णः संस्थानं च अभि.भा.१२८-५/३२; द्र. {kha dog gi gzugs} वर्णरूपम् मि.को.१३ख.
- kha dog 'khrul ba med pa
- वर्णाव्यभिचारः अभि.सू.१४.
- kha dog dang rtags dang dbyibs tha mi dad pa
- अभिन्नवर्णलिङ्गसंस्थानत्वम् अभि.सू.१४.
- kha dog dang rtags dang dbyibs du ma
- अनेकवर्णसंस्थानत्वम् अभि.सू.१४.
- kha dog dang sha tshugs dang bong tshod dang nyams stobs phun sum tshogs pa
- वर्णाकृतिप्रमाणबलसम्पद् — तथा हि तुल्येऽपि मानुष्ये कश्चित् सकलेन्द्रियाङ्गप्रत्यङ्गो भवति वर्णाकृतिप्रमाणबलसम्पदा विभ्राजमानः अभि.भा.२१६-३/७२१.
- kha dog dkar
- = {kha dog dkar po/}
- kha dog dkar po
- सं. शुक्लः; शुक्लवर्णः; • वि. शुक्लवर्णः — इह कालचक्रः… शुक्लवर्णो भावनीयः वि.प्र.७०ख/४. १३०; अवदातवर्णम् — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि…अवदातानि अवदातवर्णानि अवदातनिर्भासानि अवदातनिदर्शनानि सु.व्यू.१९६ख/२५५; श्वेतवर्णकम् — {pad ma chen po 'dab brgyad pa/}
- kha dog dkar po legs par 'bri
- अष्टपत्रं महापद्मं संलिखेच्छ्वेतवर्णकम् स.दु.२०५/२०४; गौरवर्णः — गौरवर्णादिनिर्भासो व्यक्तं तत्र तु विद्यते त.स.९ख/११६.
- kha dog bkra ba
- वि. चित्रवर्णम् — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि नीलानि नीलवर्णानि नीलनिर्भासानि नीलनिदर्शनानि…चित्राणि चित्रवर्णानि चित्रनिर्भासानि चित्रनिदर्शनानि शकटचक्रप्रमाणपरिणाहानि सु.व्यू.१९६ख/२५५.
- kha dog khra bo
- कल्माषवर्णः, शबलो वर्णः — यथा कल्माषवर्णस्य यथेष्टं रूप(वर्ण)निग्रहः । चित्रत्वाद् वस्तुनोऽप्येवं भेदाभेदावधारणे त.स.६३ख/६०२.
- kha dog gi 'dod chags
- पा. वर्णरागः, चतुर्विधरागेषु एकः — चतुर्विधो रागः । वर्णरागः, संस्थानरागः, स्पर्शरागः, उपचाररागश्च अभि.भा.९ख/८९५; वर्णरागसंस्थानरागस्पर्शरागोपचाररागप्रतिसंयुक्ताच्चित्तं विशोधयति श्रा.भू.२०५.
- kha dog gi 'dod chags med pa
- वर्णरागाभावः अभि.सू.१४.
- kha dog gi rdul phra rab
- वर्णपरमाणुः अभि.सू.१४.
- kha dog gi gzugs
- वर्णरूपम्, रूपभेदः म.व्यु.१८६४; रूपं द्विधा । वर्णः संस्थानं च अभि.भा.१२८-५/३२; {mig yul gzugs kyi dbye ba la/} {kha dog dang dbyibs gzugs gnyis} मि.को.१३ख.
- kha dog rgyas pa
- वर्णपुष्कलता — विविधलक्षणोपचारेण आत्मात्मीयदृष्टिपतिताशया वर्णपुष्कलतामभिनिविशन्ते ल.अ.१४५क/९२; बो.भू.३७ख/४३.
- kha dog sgyur bar byed
- = {kha dog sgyur byed/}
- kha dog sgyur byed
- • क्रि.= {kha dog sgyur bar byed} पचति — {lhung bzed rnams kha dog sgyur bar byed} पात्राणि पचन्ति अ.श.९३क/८४; • सं. = {spod} उपस्करः, वेसवारः अ.को.२.९.३५.
- kha dog bsgyur
- = {kha dog bsgyur ba/}
- kha dog bsgyur nas
- रञ्जयित्वा वि.व.२८७क/१०६.
- kha dog bsgyur ba
- वि. रञ्जितम् — यथा लाक्षारसरञ्जितात् मातुलुङ्गपुष्पात् अभि.भा.९५क/१२३१; विवर्णः — {gos kha dog bsgyur ba} विवर्णवासः जा.मा.२१९/१२८; काषायम् — {gos kha dog bsgyur ba gyon nas} काषायाणि वस्त्राण्याच्छाद्य अभि.स्फु.९४क/७७०.
- kha dog ngan
- = {kha dog ngan pa/}
- kha dog ngan pa
- • वि. = {mdog mi sdug pa} दुर्वर्णः — अयं प्रव्रजितः कस्य दुर्वर्णो घोरदर्शनः वि.व.२९०क/१.११२; सत्त्वान् पश्यति च्यवमानानपि उत्पद्यमानानपि, सुवर्णान्, हीनान्, दुर्वर्णान्, प्रणीतान् अभि.स्फु.२६६ख/१०८४; म.व्यु.९१७८; विवर्णः — वैवर्ण्याभ्युपगमो विकृतविवर्णवस्त्रधारणतया बो.भू.१०४ख/१३३; • सं. वैवर्ण्यम् — वैवर्ण्याभ्युपगमो विकृतविवर्णवस्त्रधारणतया बो.भू.१०४ख/१३३.
- kha dog ngan par byas pa
- वि. दुर्वर्णीकृतम् — {kha dog ngan par byas te} दुर्वर्णीकृत्य वि.सू.१६ख/१९.
- kha dog lnga po
- = {kha dog sna tshogs pa} कल्माषवर्णः, शबलो वर्णः — कल्माषवर्णः शबलो वर्णः त.प.७४ख/६०२; = {kha dog khra bo/}
- kha dog sngon po
- • सं. नीलः; नीलवर्णः; • वि. नीलवर्णम् — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि जातानि नीलानि नीलवर्णानि नीलनिर्भासानि नीलनिदर्शनानि सु.व्यू.१९६ख/२५४.
- kha dog chen po
- १. महारङ्गः — {kha dog chen por kha bsgyur ba'i gos} महारङ्गरक्तं प्रावृतम् वि.सू.४२क/५३ २. = {gser} महारजनम् ङ.को.२६४/रा.को.३.६६९; बो.को.१९८.
- kha dog mchog
- = {kha dog mchog ma/}
- kha dog mchog ma
- = {mdzes ma} वरवर्णिनी, अत्युत्तमा स्त्री छो.को.७०/रा.को.४.२७१.
- kha dog lta bu
- वि. = {kha dog 'dra ba} वर्णनिभम् म.व्यु.७५६७.
- kha dog thams cad dkyil 'khor gyis 'gro bar shin tu mdzes pa mngon par sgrub pa
- पा. सर्ववर्णमण्डलजगद्रोचनाभिनिर्हारः, बोधिसत्त्वसमाधिः — सर्ववर्णमण्डलजगद्रोचनाभिनिर्हारेण बोधिसत्त्वसमाधिना… एकधर्मवाक्पथनिरुक्तिपदप्रभेदेन बोधिसत्त्वसमाधिना ते बोधिसत्त्वास्तान् भगवतो वैरोचनस्य बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति ग.व्यू.३०६क/२९.
- kha dog mtha' yas pa
- • वि. अनन्तवर्णः — {rin po che kha dog mtha' yas pa} अनन्तवर्णरत्नम् म.व्यु.५९६७. • पा. अनन्तवर्णा, बोधिसत्त्वधारणी म.व्यु.७५७.
- kha dog dang dbyibs
- वर्णसंस्थानम् — {kha dog dang dbyibs du ma} अनेकवर्णसंस्थानम्; {kha dog dang dbyibs kyi bye brag la dmigs pa} वर्णसंस्थानविशेषालम्बनत्वम् अभि.सू.१४.
- kha dog dang ro thams cad kyi gnas dang ldan pa
- सर्ववर्णरसस्थानानुगता, ओषधिः — सन्ति तु हिमवति पर्वतराजे चतस्र ओषधयः । कतमाश्चतस्रः ? तद्यथा प्रथमा सर्ववर्णरसस्थानानुगता नाम, द्वितीया सर्वव्याधिप्रमोचनी नाम, तृतीया सर्वविषविनाशनी नाम, चतुर्थी यथास्थानस्थितसुखप्रदा नाम स.पु.५१ख/९१.
- kha dog du ma
- वि. अनेकवर्णः — अथ तदा नानावर्णा अनेकवर्णा रश्मयो भगवतो मुखद्वारान्निश्चरन्ति अ.सा.३९९क/२२६; नानावर्णः — विचित्रा नानावर्णकृता शोभा येषां तैर्वस्त्रैः बो.प.२५.
- kha dog 'dam bu'i mda' rgyu bzhin du dkar ba
- वि. शरकाण्डगौरवर्णा — वामपार्श्वे षडक्षरी महाविद्या कर्तव्या चतुर्भुजा शरकाण्डगौरवर्णा नानालङ्कारविभूषिता का.व्यू.२३३ख/२९६.
- kha dog 'dra ba
- वि. = {kha dog lta bu} वर्णनिभम् म.व्यु.७५६७.
- kha dog sdug pa
- वि. सुवर्णः — नानागत्युपपन्नांश्च्यवत उपपद्यमानान् हीनान् प्रणीतान् सुगतान् दुर्गतान् सुवर्णान् दुर्वर्णान् यथाकामोपगतान् ग.व्यू.१९७क/२७८.
- kha dog nag po
- • सं. कृष्णः; कृष्णवर्णः; • वि. कृष्णवर्णम् — {hUM las byung ba'i rdo rje ni/} {kha dog nag po 'jigs chen po} कृष्णवर्णं महाघोरं हूँकारं वज्रसम्भवम् हे.त.५क/१२.
- kha dog gnag
- वि. = {kha dog nag po} कृष्णवर्णः, ओ र्णा — {lha mo thams cad kha dog gnag} सर्वा देवत्यः कृष्णवर्णाः हे.त.९क/५८.
- kha dog sna tshogs
- = {kha dog sna tshogs pa/}
- kha dog sna tshogs pa
- वि. विश्ववर्णः — {smad g}.{yogs kha dog sna tshogs dang} कौपीनं विश्ववर्णञ्च हे.त.१८ख/५८; विरागादिमहारागो विश्ववर्णोज्ज्वलप्रभः। सम्बुद्धवज्रपर्यङ्को बुद्धसङ्गीतिधर्मधृक् वि.प्र.१६०क/३.१२१; नानावर्णः — स्थाने स्थाने जलं दृष्ट्वा नानावर्णं महोदधेः अ.क.६.११६; शबलः त.प.।
- kha dog phun sum tshogs pa
- • सं. वर्णसम्पद्; • वि. वर्णसम्पन्नः अभि.सू.१४.
- kha dog byed
- वर्णकः लो.को.२१८.
- kha dog bral ba
- वि. विवर्णः — वयं तद्विषनिश्वासैर्निदग्धा ध्यानयोगिनः । विवर्णवदनच्छायाः अ.क.३३.७.
- kha dog mi sdug pa
- वि. दुर्वर्णः — सुवर्णदुर्वर्णादीनि रूपाणि अभि.स.भा.९१ख/१२४; विवर्णः — ते दशाकुशलकर्मपथसमादानहेतोः परीत्तायुषोऽभूवन् अल्पभोगा विरूपा विवर्णा दुःसंस्थितशरीराः ग.व्यू.१६६ख/२५०.
- kha dog dmar
- = {kha dog dmar po/}
- kha dog dmar po
- • सं. लोहितवर्णः; लोहितः; • वि. लोहितवर्णः — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि… लोहितानि लोहितवर्णानि लोहितनिर्भासानि लोहितनिदर्शनानि सु.व्यू.१९६ख/२५४; रक्तवर्णः, ओ र्णा — देवी रक्तवर्णा चतुर्भुजा हे.त.१३ख/४२.
- kha dog dmar mo
- वि.स्त्री. रक्तवर्णा — शूकरी षण्मुखी च रक्तवर्णा वि.प्र.४०ख/४.२६.
- kha dog mdzes pa
- • वि. सुवर्णः — सुवर्णदुर्वर्णादीनि रूपाण्यधिमुच्य अभि.स.भा.९१ख/१२४. • ना. सुन्दरवर्णः, तथागतः — भगवता पद्मोत्तरेण च धर्मकेतुना च दीपङ्करेण च … सुन्दरवर्णेन च ल.वि.४क/४.
- kha dog gzhan
- वर्णान्तरम् — वर्णान्तरसन्धिव्यवधयः वि.सू.१४ख/१६; अन्यवर्णः, द्र. {kha dog gzhan du 'gyur ba} वर्णान्यथात्वम् अभि.भा.२३९ख/८०५.
- kha dog gzhan du 'gyur ba
- वर्णान्यथात्वम् — यथा सुवर्णभाजनस्य भित्त्वाऽन्यथा क्रियमाणस्य संस्थानान्यथात्वं भवति, न वर्णान्यथात्वम् अभि.भा.२३९ख/८०५.
- kha dog bzang
- = {kha dog bzang po/} {bzang ba/}
- kha dog bzang ldan
- वि. प्रतीतवर्णः — अथागमन् देवसुता महर्द्धयः प्रतीतवर्णविमलश्रियोज्ज्वलाः ल.वि.५क/५.
- kha dog bzang po
- सुवर्णः — अध्यात्मं रूपसंज्ञी बहिर्धा रूपाणि पश्यति परीत्तानि सुवर्णानि दुर्वर्णानि अभि.भा.८०क/११८०; अभि.स्फु.२६६ख/१०८४; शुभवर्णः — {kha dog bzang po rgyas pa mchog dang ldan pa} परमया शुभवर्णपुष्कलतया समन्वागतः म.व्यु.५२१९.
- kha dog bzang po'i 'od
- ना. सुवर्णप्रभः, मारः — विमलध्वजो नाम बोधिसत्त्वः… तस्य सर्वज्ञताधर्माधिगमान्तरायाय सुवर्णप्रभो नाम मारो महासैन्यपरिवारोऽन्तर्धितकाय उपक्रान्तोऽभूत् ग.व्यू.२७०क/३४८.
- kha dog bzang ba
- वि. = {kha dog bzang po} सुवर्णः — अजिह्मावङ्काकुटिलसुवर्णसुगन्धस्पर्शवत्त्वे वि.सू.९०ख/१०८. • पा. वर्णकल्याणः, पञ्चकल्याणेषु एकः — पञ्चकल्याणश्चायम् । नामकल्याणो रूपकल्याणो वर्णकल्याणः प्रतिभानकल्याणः प्रतिपत्तिकल्याणश्च वि.व.१४२क/१.३१.
- kha dog ran pa
- समवर्णः म.व्यु.९१७७.
- kha dog ro kun gnas ldan pa
- = {kha dog dang ro thams cad kyi gnas dang ldan pa/}
- kha dog la gnas pa
- वि. वर्णस्थायी अभि.सू.१४.
- kha dog legs bsgyur ba
- वि. सुरक्तम्, शोभनरागैः सुष्ठु वा रक्तम् — ततः सुरक्तानि सुधूपितानि ददामि तेभ्यो वरचीवराणि बो.अ.२.१२; बो.प.२५.
- kha dog ser po
- • सं. पीतः; पीतवर्णः वि. पीतवर्णम् — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि… पीतानि पीतवर्णानि पीतनिर्भासानि पीतनिदर्शनानि सु.व्यू.१९६ख/२५४.
- kha drag
- = {kha drag pa/}
- kha drag pa
- वि. मुखरः म.व्यु.२४८१; मि.को.१२८क.
- kha drang du mi btub pa
- वि. अनेयः — {gzhan gyis kha drang du mi btub} अनन्यनेयः म.व्यु.२३९९.
- kha gdangs pa
- प्रसृताननम्, दूरं विदारितमुखम् — {kha bkang ba dang sgra bcas dang /} {kha gdangs nas ni bza' mi bya} मुखपूरं न भुञ्जीत सशब्दं प्रसृताननम् बो.अ.५.९२.
- kha mdog
- = {kha dog/}
- kha 'da'
- खण्डः, इक्षुविकारः — तैलमधुफाणितगुडखण्डमत्स्यण्डिकादिषु ल.अ.१५५क/१०२.
- kha 'dog pa
- विप्रघातः — {kha 'dog par bgyid} विप्रघातं करोति अ.श.२४ख/२०.
- kha 'dog par bgyid
- क्रि. विप्रघातं करोति — तौ परस्परमेव महाजनविप्रघातं कुरुतः अ.श.२४ख/२०.
- kha 'don
- = {kha ton/}
- kha 'don byed pa
- = {kha ton byed pa} स्वाध्यायनम् म.व्यु.९१०.
- kha 'dren pa
- अपकृष्टिः — {gzhan gyi 'khor kha 'dren na sbom po'o} परपर्षदपकृष्टौ स्थूलम् वि.सू.२२क/२६.
- kha na spos kyi dri
- ना. सुगन्धमुखः, बोधिसत्त्वः — ते सुखावत्यां लोकधातावुपपन्नाः सुगन्धमुखा नाम बोधिसत्त्वा बभूवुः का.व्यू.२२०क/२८१.
- kha na ma tho
- = {kha na ma tho ba/}
- kha na ma tho bcas
- = {kha na ma tho ba dang bcas pa/}
- kha na ma tho ba
- • सं. अवद्यम्, दोषः — अविद्यमानमवद्यं दोषो यस्य तदनवद्यम् न्या.टी.७२क/१८८; अवद्यं नाम यद् गर्हितं सद्भिः अभि.भा.२०१; • वि. = {kha na ma tho ba dang bcas pa} सावद्यम् — {rang bzhin kha na ma tho ba'am/} {bcas pa'i sdig pa gang yin las} प्रकृत्या यच्च सावद्यं प्रज्ञप्त्याऽवद्यमेव च बो.अ.२.६४; {rang bzhin kha na ma tho ba} प्रकृतिसावद्यम् बो.प.३६; {bcas pa'i kha na ma tho ba} प्रज्ञप्तिसावद्यम् अभि.स.भा.५१ख/७१; प्रतिक्षेपणसावद्यम् अभि.को.४.३४.
- kha na ma tho ba dang bcas pa
- वि. सावद्यम् — {kha na ma tho bcas pa'i zas} सावद्यभोज्यम् वि.प्र.१४८क/३.९४; {rang bzhin gyi kha na ma tho ba dang bcas pa} प्रकृतिसावद्यम् वि.सू.७७ख/९५; {bcas pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa} प्रतिक्षेपण(प्रज्ञप्ति)सावद्यः म.व्यु.७२४८.
- kha na ma tho ba dang bcas pa chen po
- महासावद्यम् अभि.सू.१५.
- kha na ma tho ba dang bcas pa rab tu che ba
- वि. महावद्यतमः अभि.सू.१५.
- kha na ma tho ba dang bcas pa'i dngos po dam du 'dzin pa
- सावद्यवस्तुदृढग्राहिता अभि.सू.१५.
- kha na ma tho ba mi mnga' ba
- १. निरवद्यः, बुद्धस्य पर्यायः म.व्यु.६१; • ना. अनवद्यः, बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२६८ख/३४७.
- kha na ma tho ba med pa
- वि. अनवद्यम् — अविद्यमानमवद्यं दोषो यस्य तदनवद्यम् न्या.टी.७२क/१८८; म.व्यु.७२३८; निरवद्यम् — इदं च ते हृष्टिसुखं निरवद्यम् बो.अ.६.७७; वि.सू.६१क/७७.
- kha na ma tho ba med pa'i sbyor ba
- पा. अनवद्यप्रयोगः, पञ्चसु सम्यक्प्रयोगसंग्रहेषु एकः — पञ्चभिः प्रयोगैर्बोधिसत्त्वस्य सर्वसम्यक्प्रयोगसंग्रहो वेदितव्यः । कतमैः पञ्चभिः । अनुरक्षणाप्रयोगेण अनवद्यप्रयोगेण प्रतिसंख्यानबलप्रयोगेण अध्याशयशुद्धिप्रयोगेण नियत(°ति)पतितप्रयोगेण च बो.भू.१५१क/१९५.
- kha na ma tho ba med par byed pa
- अनवद्यकारिता — तत्र कतमा बोधिसत्त्वस्य सुकृतकर्मान्तता । या पारमितासु नियतकारिता निपुणकारिता नित्यकारिता अनवद्यकारिता च बो.भू.१६०क/२११.
- kha na ma tho ba shin tu med pa
- वि. अत्यन्तानवद्यः — तस्यैवंभूम्यनुगतस्य एवंज्ञानसमन्वागतस्य अत्यन्तानवद्यः कायकर्मसमुदाचारः प्रवर्तते, अत्यन्तानवद्यश्च वाक्… । अत्यन्तानवद्यश्च मनःसमुदाचारः प्रवर्तते द.भू.२४५ख/४६.
- kha na ma tho med
- = {kha na ma tho ba med pa/}
- kha na ma tho rab che
- वि. महावद्यतमः — सङ्घभेदे मृषावादो महावद्यतमो मतः अभि.को.४. १०५.
- kha na ma tho rab chen
- = {kha na ma tho rab che/}
- kha nag po
- वि. कृष्णमुखः — {sha za kha nag ma} पिशाची कृष्णमुखी क.त.२०८२.
- kha nag ma
- वि.स्त्री. कृष्णमुखी — {sha za kha nag ma} पिशाची कृष्णमुखी क.त.२०८२.
- kha nang bltas
- = {kha nang du bltas pa/}
- kha nang du bltas
- = {kha nang du bltas pa/}
- kha nang du bltas te 'jug pa
- वि. अन्तर्मुखप्रवृत्तः अभि.सू.१५.
- kha nang du bltas pa
- • वि. अन्तर्मुखः, अन्तर्मुखप्रवृत्तः — अव्याकृतान्तर्मुखा हि ते समाहितभूमिकाः अभि.को.५.३६; अन्तर्मुखप्रवृत्तः — स चान्तर्मुखप्रवृत्तः अभि.स्फु.९०ख/७६५; • सं. अन्तर्मुखत्वम् — भवरागो द्विधातुजः । अन्तर्मुखत्वात्तन्मोक्षसंज्ञाव्यावृत्तये कृतः अभि.को.५.२.
- kha nad
- मुखरोगः — न मुखरोगो भवति स.पु.१३१क/२०७.
- kha nad phra mo
- =*सूक्ष्मवदना यो.श.७३.
- kha nas byung ba
- वि. *विरिक्तः — {mi na bar chu'i nang du bshang gci dang mchil ma dang snabs dang skyugs pa dang kha nas byung ba mi dor} नग्लान उदके उच्चारप्रस्रावं खेटं सिङ्घाणकं वान्तं विरित्तमुच्छोरयिष्यामः म.व्यु.८६२७; {mi na bar rtsa sngon po yod pa'i sa phyogs su bshang gci dang mchil ma dang snabs dang skyugs pa dang kha nas byung ba mi dor} नग्लानः सहरितपृथिवीप्रदेशे उच्चारप्रस्रावं खेटं सिङ्घाणकं वान्तं विरिक्त मुच्छोरयिष्यामः म.व्यु.८६२८.
- kha ni khab kyi mig tsam
- = {kha khab kyi mig tsam/}
- kha cher skyes pa
- = {kha che skyes/}
- kha gnon pa
- मुखस्तम्भनम् — {rang gi gnas su de byas nas/}
- dgra yi kha ni gnon pa dang
- स्वस्थाने तत्कृत्वा शत्रूणां मुखस्तम्भनम् स.उ.१०.३१.
- kha rnam par dag pa
- मुखविशुद्धिः — इह प्रथमं साधनापटले वक्ष्यमाणक्रमेण मुखविशुद्धिं तथागतानां पूजां पापदेशनां… मार्गाश्रयणं कृत्वा वि.प्र.१०९क/३.३५.
- kha pu ra
- खपुरः, वृक्षविशेषः; तत्पर्यायाः : घोण्टा, पूगः, क्रमुकः, गुवाकः अ.को.२.४.१६९.
- kha po
- वि. परितिक्तः — अस्मद्दन्ताग्रविच्छिन्नाः परितिक्तास्तृणाङ्कुराः । शक्या नातिथये दातुम् जा.मा.५३/३२.
- kha spu
- = {sma ra} श्मश्रु — केशश्मश्रु अवतार्य काषायाणि वस्त्राण्याच्छाद्य अ.श.११३ख/१०३; जा.मा.७८/४६.
- kha spu bregs
- = {kha spu bregs pa/}
- kha spu bregs nas
- श्मश्रु अवतार्य — केशश्मश्रु अवतार्य काषायाणि वस्त्राण्याच्छाद्य अ.श.११३ख/१०३.
- kha spu bregs pa
- • सं. तुण्डमुण्डनम् — शिरस्तुण्डमुण्डनादिभिरपहृतगृहिव्यञ्जनतया बो.भू.१०४ख/१३३; • वि. तुण्डमुण्डः — तेन च पुनः शिरस्तुण्डमुण्डेन शि.स.४३ख/४१.
- kha phor
- कांसिका — सङ्घस्थविरेण पानीयं कांसिकायां गृह्णता अङ्गुल्यग्रेण स्पृष्टमतिशीतलम् वि.व.१७२ख/२.१०३; सरकः श.को.१३१; {'thung snod phor pa} बो.को.२०१.
- kha phyi rol du bltas
- = {kha phyir bltas pa/}
- kha phyir bltas
- = {kha phyir bltas pa/}
- kha phyir bltas pa
- वि. बहिर्मुखः — बहिर्मुखचित्तस्य अभि.भा.१९६-४/६०१; बहिर्मुखी — अशुभा हि चक्षुर्विज्ञानवद् बहिर्मुखी अभि.भा.९ख/८९५; पश्चान्मुखः, ओ खी — पृष्ठतो व्यवलोकनं परावृत्य पश्चान्मुखीभूय बो.प.५९.
- kha phyir ma bltas pa
- अबहिर्मुखः; अबहिर्मुखत्वम् — {kha phyir ma bltas pa'i phyir} अबहिर्मुखत्वात् अभि.भा.९क/८९५.
- kha phye
- = {kha phye ba/}
- kha phye ba
- सं. उद्घाटः — {rin po che'i za ma tog kha phye ba} रत्नकरण्डोद्घाटः क.त.३९३० भू.का.कृ. १. = {rgyas pa} विकसितम् — विकसितज्ञानपद्मे गु.स.१२४ख/७४; फुल्लितम् म.व्यु.६२३३ २. उद्घाटितः अभि.सू.१५; द्र. {rin po che'i za ma tog kha phye ba} रत्नकरण्डोद्घाटः क.त. ३९३० ३. उत्पाटितम्, वियोजितम् — चर्मण्युत्पाटिते यस्माद्भयमुत्पद्यते महत् बो.अ.८. ६४.
- kha phyogs
- मुखम् — {shar du kha phyogs} पूर्वा मुखाः वि.प्र.२०१ख/३२०.
- kha phral ba
- • सं. विश्लेषः लो.को.२२०; • भू.का.कृ. विश्लेषितम् : {so sor kha phral zin pa} छो.को.७१.
- kha ba
- • सं. = {gangs} हिमम् — {kha ba'i tshogs} हिमनिचयः त.प.१८७क/८३५; {kha ba can} हिमालयः म.मू.१८१क/१०९; तुषारः — तुषारराशिसंछन्नः शैलकूट इव अ.क.८९.३१; प्रालेयम् — अयम् आमलकस्थूलप्रालेयफलकोज्ज्वलः अ.क.६८.३०; अवश्यायः मि.को.१४४क; *शिशिरः, ओ रम् — तद्दुःखं ध्रुवमग्निशस्त्रशिशिरक्षारादिसंस्पर्शजम् र.वि.१२५ख/१०६. • पा. तिक्तः, षड्रसेषु एकः — रसः षोढा । मधुराम्ललवणकटुकतिक्तकषायभेदात् अभि.भा.१२९-२/३५; तिक्ताम्ललवणमधुरकटुकषायविवर्जितैराहारः अ.श.९क/८; वि.व.३५३ख/२.१५५.
- kha ba kun da 'dra ba
- वि. हिमकुन्दनिकाशः — {kha ba kun da 'dra ba'i glang por gyur} आसि गजो हिमकुन्दनिकाशः रा.प.२३९क/१३५.
- kha ba can
- ना. = {gangs ri} हिमालयः, पर्वतः — हिमालयं तथाद्रिम् म.मू.१८१क/१०९; हिमवान् — हिमवत्पर्वतराजमिव नानातृणवनौषधिलतोपशोभितम् ग.व्यू.३९३क/९९.
- kha ba can gyi ri
- = {gangs ri} हिमवान् पर्वतः : {gangs sam kha ba can gyi ri/} {gangs sam ri kha ba can} म.व्यु.५२७३.
- kha ba 'dzag
- = {shing kun} हिङ्गु, जतुकम्; तत्पर्यायौ : {rtse byed} रमठम्, {stong 'bigs} सहस्रवेधि मि.को.५६ख.
- kha bad
- =*विटपः प्र.अ.१८०ख/१९५; द्र. : {kha bad/} {khang thog gi spen bad} छो.को.७१; (१) {pu shu'am mda' yab} (2) {lan kan} बो.को.२०२.
- kha ba'i dgra bo
- = {me} हिमारातिः, अग्निः छो.को.७१/रा.को.५.५३९.
- kha ba'i bcud
- तिक्तयूषम् यो.श.११८.
- kha ba'i dus
- हेमन्तः, ऋतुविशेषः : {mgo dang rgyal zla gnyis dgun stod} मि.को.१३५क; {dgun gyi dus} छो.को.७१.
- kha ba'i rdul brtsegs
- = {gangs ri} हिमकूटः, हिमालयपर्वतः छो.को.७१/वा.को.५४२७.
- kha ba'i phung po
- = {kha ba'i tshogs} हिमसंहतिः लो.को.२२०.
- kha ba'i phye ma
- = {kha ba'i bye ma/}
- kha ba'i bye ma
- = {ga bur} हिमबालुका, कर्पूरम् अ.को.२.६.१३०; मि.को.५३ख.
- kha ba'i ming can
- = {ga bur} हिमाह्वयः, कर्पूरम् मि.को.५३ख; छो.को.७१.
- kha ba'i tsan dan
- हिमचन्दनम् — हिमचन्दनभूतं रागसंतापह्लादनतया ग.व्यू.३१०क/३९७; हिमवच्चन्दनम् — हिमवच्चन्दनं नाम महाचन्दनरत्नं सर्वदाहं प्रशमयति, सर्वं चाश्रयं शीतलीकरोति ग.व्यू.३१६क/४०१.
- kha ba'i tshogs
- हिमनिचयः — शिशिरसमये हिमनिचयव्यासङ्गवाहिनः पवनस्य त.प.१८७क/८३५.
- kha ba'i 'od
- = {zla ba} हिमांशुः, चन्द्रः छो.को.७१/वा.को.५४२७; हिमद्युतिः छो.को.७१/मो.को. १२९९.
- kha ba'i ri
- ना. १. = {gangs ri} तुषाराचलः, हिमालयः — योऽयं तुषाराचलसंनिवेशः संदृश्यते राशिरदृश्यपारः अ.क.१०८.११३; हिमाद्रिः; हिमगिरिः २. हिमाद्रिः, उपक्षेत्रम् — उपक्षेत्रं कुलटा प्रोक्तमर्बुदश्च तथैव च । गोदावरी हिमाद्रिश्चोपक्षेत्रं हि संक्षिपेत् हे.त.८क/२२.
- kha ba'i ri bo
- = {kha ba'i ri/}
- kha bub
- वि. = {kha 'og} अधोमुखः — अथ बलिरसुरेन्द्रोऽधोमुखं प्रपतितः स्मृतिभ्रष्टः थरथरायमानः स्थितः का.व्यू.२१५क/२७४; अवाङ् — अवाङप्यधोमुखः अ.को.३.१.३१; अवाङ्मुखः —बालुकास्थाने चेष्टालाभार्थमवाङ्मुखावस्थापनम् वि.सू.१९ख/२३; अवमूर्धकः — {skyes pa de kha bub tu bsnyal te} तं पुरुषमवमूर्धकं पातयित्वा वि.व.३५९ख/२.१६०; वि.सू.१५ख/१७.
- kha bub tu 'gyel ba
- अधोमुखं पतितः — {brgya byin la sogs pa}…{thos nas sngangs shing skrag ste skyo nas kha bub tu 'gyel to} शक्रादयः… श्रुत्वा भ्रान्तास्त्रस्ताः खिन्ना अधोमुखं पतिताः स.दु.१२५/१२४; अधोमुखं प्रपतितः — अथ बलिरसुरेन्द्रोऽधोमुखं प्रपतितः स्मृतिभ्रष्टः थरथरायमानः स्थितः का.व्यू.२१५क/२७४.
- kha bub tu bsnyal ba
- अवमूर्धकं पातितः — तैस्तं पुरुषमवमूर्धकं पातयित्वा वि.व.३५९ख/२.१६०.
- kha bub tu gzhag pa
- अवाङ्मुखावस्थापनम् — बालुकास्थाने चेष्टालाभार्थमवाङ्मुखावस्थापनम् वि.सू.१९ख/२३.
- kha bub pa
- = {kha bub/}
- kha byang
- = {kha byang ba/}
- kha byang ba
- वि. कृतमुखः, प्रवीणः — प्रवीणे निपुणाभिज्ञविज्ञनिष्णातशिक्षिताः । वैज्ञानिकः कृतमुखः कृती कुशल इत्यपि अ.को.३.१.२; श.को.१३२; {shes rab can} छो.को.७२.
- kha bya'i chags pa
- डिण्डिकरागः हे.बि.१३८-३/५६.
- kha bye ba
- • सं. विकासः {zla ba shar ba las ku mu da kha bye ba} चन्द्रोदयात् कुमुदविकासः त.प.३०ख/५०९; बोधः — यस्मात् कारणात्ते बोधादयः कुमुदविकासादयो जाताः उत्पन्नाः त.प.३०ख/५०९; • वि. = {me tog rgyas pa} पुष्पितम् —। {me tog kha bye ba} पुष्पितपुष्पम् वि.सू.३०ख/३८; फुल्लितम् म.व्यु.६२३३; प्रोत्फुल्लम् — {ku mu da kha bye ba} प्रोत्फुल्लकुमुदम् क.त.१९३५; विकसितम् म.व्यु.६२३४; विकचम् — विकचैः कमलैः जा.मा.२३५/१३७; उत्फुल्लम्; स्फुटम्; स्फुटितम् लो.को.२२१.
- kha bral ba
- • सं. विश्लेषः श.को.१३२; • भू.का.कृ. विश्लेषितम् : {so sor gyes pa'am bral zin pa} छो.को.७२.
- kha 'bar ma
- ना. ज्वालामुखी, देवी श.को.१३२; ब.अ.१७७; विद्याविशेषः रा.को.२.५६८; {yi dwags kyi rgyal mo zhig} बो.को.२०३.
- kha 'bus pa
- कुड्मलः — {pad ma kha 'bus pa} पद्मकुड्मलः जा.मा.३६४/२१२; कोरकः, ओ कम् श्री.को.१६६क; मुकुलः, ओ लम् — । {me tog kha 'bus} मुकुलः मे.दू.३४३क/१.२१.
- kha 'bus par gyur pa
- वि. शुङ्गीभूतम् — तद्यथा कुलपुत्र पारिजातकस्य कोविदारस्य शुङ्गीभूतस्य वेदितव्यं बहूनां पुष्पशतसहस्राणामायद्वारं भविष्यति ग.व्यू.३१६ख/४०१; सर्वपुष्पाणि शुङ्गीभूतानि न पुष्पन्ति स्म ल.वि.४२क/५७.
- kha 'bye
- = {kha 'bye ba/}
- kha 'bye ba
- • क्रि. फुल्लति — तत्र पद्मम् अतिप्रमाणं जातम् । तद्दिवसे दिवसे वर्धते न तु फुल्लति अ.श.६३ख/५५; • सं. विकासः — {pad ma kha 'bye} पद्मविकासः जा.मा.३४७/२०२; अभि.सू.१५.
- kha 'byed pa
- क्रि. बोधयिष्यते लो.को.२२१.
- kha sbub
- = {kha bub/}
- kha sbyar
- १. पुटः — {kham phor kha sbyar du} सरावपुटे वि.प्र.१००ख/३.२२; सम्पुटः — कृताञ्जलिरिति कायविज्ञप्तिरुक्ता । अञ्जलिः करद्वयेन सम्पुटं कृत्वेत्यर्थः बो.प.२९ । २. पुटः, औषधपाकपात्रम् — {kha sbyar du bskol ba} पुटपाकः बो.प.२६ ३. = {ga'u} सम्पुटः; सम्पुटकः छो.को.७२/रा.को.५.२८२; {kha sbyar ga'u za ma tog} ङ.को.२४६ । ४. सम्पुटम्, हस्तमुद्रा — तदेव हस्तं विन्यस्तं शक्तिकाकारसंभवम् । विपरीतसम्पुटाकारं अन्योन्याङ्गुलिमिश्रितम् । तदेव सम्पुटमित्याहुः म.मू.२४८ख/२८१.
- kha sbyar nyid du byas
- सम्पुटीकृतम् — {ri rab zur brgyad gnas bris pa'i/} {kham phor kha sbyar nyid du bya}({sa}) अष्टशृङ्गसुमेरुस्थं शरावसम्पुटीकृतम् स.उ.१०.२८.
- kha sbyar du bskol ba
- पुटपाकः, पुटाभ्यन्तरितौषधपचनम् — सूत्तप्तं पुटपाकादिना परिशोधितान्तर्मलम् बो.प.२६.
- kha sbyar ba
- सम्पुटितम् — {hU}~ {M yig las rdo rje kha sbyar ba} हूंकारवज्रसंपुटितम् वि.प्र.१०३क/३.२३.
- kha sbyar 'byed pa
- सम्पुटोद्घाटः — अथातः सम्प्रवक्ष्यामि सम्पुटोद्घाटलक्षणम् हे.त.२७ख/९०; सम्पुटं विज्ञानशरीरयोः उद्घाटः पृथक्करणम् यो.र.१५७.
- kha sbyor
- १. = {'o byed pa} चुम्बनम्, मुखसंयोगः बो.को.२२०/रा.को.२.४५६ २. सम्पुटः — {rgyud kyi rgyal po dpal kye'i rdo rje'i 'grel bshad kha sbyor shin tu dri ma med pa zhes bya ba} श्रीहेवज्रतन्त्रराजटीका सुविशुद्धसम्पुटनाम क.त.११८४; {rnal 'byor ma mchog kha sbyor ba'i/} {dpa' chen khyod bdag ston pa pos} त्वं मे शास्ता महावीर योगिनीवरसम्पुट स.उ.१८.१२ । ३. = {'khrig pa/}
- kha sbyor gyi rgyud
- सम्पुटतन्त्रम् — {rnal 'byor ma bzhi'i kha sbyor gyi rgyud ces bya ba} चतुर्योगिनीसम्पुटतन्त्रनाम क.त.३७६.
- kha sbyor thig le
- सम्पुटतिलकम् — {kha sbyor thig le zhes bya ba rnal 'byor ma'i rgyud kyi rgyal po'i rgya cher 'grel pa yang dag par lta ba'i dran pa'i snang ba zhes bya ba} सम्पुटतिलकनम योगिनीतन्त्रराजटीका स्मृतिसंदर्शनालोकनम क.त.११९७.
- kha sbyor bdun ldan
- = {rdo rje 'chang /}
- kha sbyor ba
- = {kha sbyor/}
- kha sbyor shin tu dri ma med pa
- सुविशुद्धसम्पुटः — {rgyud kyi rgyal po dpal kye'i rdo rje'i 'grel bshad kha sbyor shin tu dri ma med pa zhes bya ba} श्रीहेवज्रतन्त्रराजटीका सुविशुद्धसम्पुटनाम क.त.११८४.
- kha ma
- तुषारः — तुषारशीकरस्मेरहरिचन्दनवारिभिः अ.क.६४.२२९.
- kha ma bsgyur ba
- वि. अरक्तः {kha ma bsgyur ba'i gos gyon pa} अरक्तवस्त्रोपभोगः म.व्यु.८४८२; मि.को.२५ख; अरक्तकः — रोहत्यन्यासम्पत्तौ अरक्तकस्याधिष्ठानम् वि.सू.६७क/८४; अनुपरक्तः वि.सू.४२क/५३.
- kha ma bsgyur ba'i gos gyon pa
- पा. (विन.) अरक्तवस्त्रोपभोगः, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४२ख/५३; म.व्यु.८४८२.
- kha ma bsgyur ba'i gos gyon pa'i ltung byed
- अरक्तवस्त्रोपभोगे प्रायश्चित्तिकम्; वि.सू.४२ख/५३.
- kha ma bye
- = {kha ma bye ba/}
- kha ma bye ba
- मुकुलः, कुड्मलः — {pad mo kha ma bye ba} पद्ममुकुलः ग.व्यू.२०९ख/२९१.
- kha mi 'bags pa
- वि. अवद्यम् लो.को.२२१.
- kha med
- • वि. विमुखः, विगतमुखः — विमुखस्योपदेष्टृत्वं श्रद्धागम्यं परं यदि । वैमुख्यं वितनुत्वेन धर्माधर्मविवेकतः त.स.४ख/६७; • सं. वैमुख्यम्, विमुखत्वम् — विमुखस्योपदेष्टृत्वं श्रद्धागम्यं परं यदि । वैमुख्यं वितनुत्वेन धर्माधर्मविवेकतः त.स.५क/६७.
- kha rtsang
- = {kha sang} गतदिनम् छो.को.७३/रा.को.५.५५३.
- kha tshar
- दशा, वस्त्रान्तः — छिन्नदशायामस्य च वि.सू.१५क/१६; {ras kha tshar dang bcas pa} कर्पटं सदशम् म.मू.१४१क/५२; {kha tshar mthong ba tsam dang ldan pa} दशामात्रसंयोगः अभि.सू.१५.
- kha tshar dang bcas pa
- वि. सदशम् — {ras kha tshar dang bcas pa} कर्पटं सदशम् म.मू.१४१क/५२.
- kha tshar ring po
- वि. दीर्घदशम् — केशलुञ्चन…दीर्घदशफणदशकञ्चुकोष्णीषशिरोवेष्टनकुतपोष्ट्रकाबलतीर्थिकध्वजं च वि.सू.६७ख/८४.
- kha mtshul
- तुण्डम् श.को.१३३; {gdong ngam mchu} छो.को.७३.
- kha 'tshos
- अनाहारतां प्रतिपन्नः — अथासावाशीविषः स्वाश्रयं जुगुप्समानोऽनाहारतां प्रतिपन्नः अ.श.१३९ख/१२९; भक्तच्छेदः कृतः — ततस्तेनैको भक्तच्छेदः कृतः अ.श.२४७ख/२२७.
- kha 'dzin
- १. = {khu byug} कोकिलः श.को.१३३; लो.को.२२१ २. = {rog ram byed pa} छो.को.७३; द्र. द.को.६४.
- kha bzhin
- = {kha'am bzhin nam gdong} मुखम्, आस्यम् प्र.प.४१.
- kha zas
- = {zas} भोजनम् — अन्नपानमथ वस्त्रभोजनम् रा.प.२४४ख/१४३; आहारः — रसोदाराहारैर्न हि परिचितोऽश्नाति विरसम् अ.क.५५.२९; भक्तम् अभि.स्फु.१३८क/८५२; भोज्यम् अ.क.४२.२२; अशनम् सू.अ.२१५क/१२०; अन्नम् ल.अ.६५क/१२; आमिषम् म.मू.२७५ख/४३२; उपभोगः — {kha zas zhim po dag la dga' bar gyur} स्वादूपभोगे प्रणयं करोतु जा.मा.२०३/११८; पिण्डः — सेवाविक्रीतजीवानां चण्डपिण्डार्थिनाम् अ.क.३.१००; पिण्डपातः — पांसुकूलप्रावृतं लूहं पिण्डपातं गृहीत्वा अ.श.२४५ख/२२५; चरुकः — ततो गन्धैः प्रदीपैर्धूपैर्बहुविधचरुकैः रक्तपुष्पैः प्रपूज्य वि.प्र.७८ख/४.१६०.
- kha zas kyi drod mi zin pa
- भक्ते असमता — भक्ते असमतेति । अति बहु भुक्त्वा आहारस्य यः कायोपरोधः । अनाहार इति प्रतिपक्षः अभि.स्फु.१३८क/८५२.
- kha zas can
- वि. आहारी — वर्षावधेः कदाचित् सुरतरतिं मृगप(य)ति मृगाहारी । पाषाणकणाहारी नित्यं पारावतः कुरुते वि.प्र.११०क/७.
- kha zas tha ma
- मनुष्याहारः लो.को.२२२.
- kha zas ni 'di lta bu zhig za
- एवमाहारः — तत्रायं व्यवहारः । इत्यपि स आयुष्मानेवंनामा एवंजात्य एवंगोत्र एवमाहार एवंसुखदुःखप्रतिसंवेदी अभि.भा.८६क/१२०२.
- kha zas brims shig
- क्रि. परिवेषय — भद्रे स्वयमेव ब्राह्मणान् परिवेषय जा.मा.१४५/८४.
- kha zas sbyar ba
- पिण्डकेन योगोद्वहनं कृतम् — तेन द्वादशवार्षिके दुर्भिक्षे वर्तमाने अनेकेषां प्राणिशतसहस्राणां पिण्डकेन योगोद्वहनं कृतम् वि.व.२०१ख/१.७६.
- kha zas mi za ba
- अनशनम् — इह बोधिसत्त्वो मिथ्यामासोपवासानशनाद्यधिमुक्तानां सत्त्वानामार्याष्टाङ्गमुपवासं व्यपदिशति बो.भू.१३९क/१७८.
- kha zas rtsub po
- रूक्षम् — वातिकस्य रूक्षाननुशयनवत् । यथा ‘वातिकस्य रूक्षं नानुशेते’ इत्युक्ते ‘न कायस्यानुगुण्येन वर्तते’ इति गम्यते अभि.स्फु.१०७ख/७९३; = {kha zas rtsub bag/}
- kha zas rtsub bag
- रूक्षम् — वातिकस्य रूक्षाननुशयनवत् । यथा ‘वातिकस्य रूक्षं नानुशेते’ इत्युक्ते ‘न कायस्यानुगुण्येन वर्तते’ इति गम्यते अभि.स्फु.१०७ख/७९३; = {kha zas rtsub po/}
- kha zas la brkam par 'gyur
- आहारे गृद्धिर्भवति म.व्यु.२२२६.
- kha zer
- = {kha zer ba/}
- kha zer ba
- क्रि. १. विवाचयति म.व्यु.२६४३; अपभाष् अभि.सू.१५ २. अभ्याख्यास्यति, मिथ्यारोपितदोषेण दूषयिष्यति — अभ्याख्यास्यन्ति मां ये च ये चान्येऽप्यपकारिणः बो.अ.३.१६ सं. अभ्याख्यानम्, मिथ्याभियोगः ।
- kha zer bar byed
- क्रि. विवाचयति — ब्राह्मणगृहपतयोऽवध्यायन्ति क्षिपन्ति विवाचयन्ति वि.व.१४४क/१.३२; वि.व.३७४ख/२.१७१.
- kha zer byed pa
- = {kha zer bar byed/}
- kha gzar
- = {thur ma} कलाचिका — स्थानस्य कलाचिकया ऊर्ध्वमसंपादकत्वे यवाग्वाः पेयत्वम् वि.सू.३५क/४४; धारयेत् कलाचिकालवणपातलिकाञ्च वि.सू.७८ख/९६; म.व्यु.८९५८.
- kha gzar po
- = {kha gzar/}
- kha 'og
- वि. अधोमुखः — {kha ni 'og tu rnam par sgom} अधोमुखं तु भावयेत् हे.त.२७ख/९०; = {kha 'og phyogs/}
- kha 'og tu lus 'khrus pa
- प्रतिज्ञोत्तारकः, उत्साहपर्यायः म.व्यु.१७९६; मि.को.१२३क; द्र. {kha 'og tu lus 'khrus par byed pa} प्रतिज्ञोत्तारणम् शि.स.७२ख/७१.
- kha 'og tu lus 'khrus par byed pa
- प्रतिज्ञोत्तारणम्— {kha 'og tu lus 'khrus par byed pa'i tshig} प्रतिज्ञोत्तारणवचना शि.स.७२ख/७१.
- kha 'og phyogs
- वि. अधोमुखः — लभन्ते सुकृतात्केचित्केचिद् गच्छन्त्यधोमुखाः अ.क.६२.२९; = {kha 'og/}
- kha yar pa
- ना. अह्रीकः — तदत्राह्रीकादयः चोदयन्ति, ‘सर्वमेव वस्तु सामान्यविशेषात्मकत्वेन अनेकात्मकम्, यथा शबलाभासं रत्नम्’ त.प.७१क/५९३.
- kha yig
- खकारः, खवर्णः तर्जनीसन्धौ खकारः वि.प्र.२५६क/२.६७.
- kha yis blangs
- = {khas blangs pa/}
- kha ra
- = {ka ra} शर्करा, खण्डविकारः प्र.अ.१७५क/१८९.
- kha ran
- १. = {kha khyer} वेदिका — मार्गः… उभयतो रत्नवृक्षपङ्क्तिसमलंकृतविचित्ररत्नवेदिकापरिवृतः ग.व्यू.२३५क/३१२; म.व्यु.४३५८; स.उ.२३. ८; {me thab sogs sam gnas khang gi yang} मि.को.११क २. पाली म.व्यु.४३६६; द्र. {kha ran bu gu can} जालकम् वि.सू.७०ख/८७. {kha ran bu gu can} जालकम् — जालकस्यात्र दानमसूत्रकेण वि.सू.७०ख/८७.
- kha ra'i chang
- शर्करासवः, आसवभेदः स.उ.२६. ४२.
- kha ru
- = {kha ru tshwa/}
- kha ru tsha
- = {kha ru tshwa/}
- kha ru tshwa
- = {kha ru} विडम्, लवणभेदः यो.श. ५१, ९९; तत्पर्यायाः : {bskol tshwa} पाक्यम्, {bzos tshwa} कृतकम् मि.को.५७क; पाक्यम् यो.श.४१; *सौवर्चलम् — लवणम् । तद्यथा सैन्धवं सौवर्चलं विटं सामुद्रं रोमकम् वि.सू.७६क/९३; द्र. {legs snang /}
- kha ro sti'i yi ge
- खरोष्टी, लिपिविशेषः — कतमां मे भो उपाध्याय लिपिं शिक्षापयसि । ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिमङ्गलिपिं बङ्गलिपिम्… । आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टिलिपीनाम् ल.वि.६६ख/८८.
- kha rog
- = {kha rog pa/}
- kha rog ste 'khod pa
- तूष्णींभावेन व्यवस्थितः — इमां चानुलोमिकां धर्मदेशनां कृत्वा तूष्णींभावेन व्यवस्थितः का.व्यू.२२०ख/२८३.
- kha rog 'dug pas
- = {kha rog ste 'khod pa/}
- kha rog pa
- • सं. तूष्णींभावः — यन्वहमल्पोत्सुकस्तूष्णींभावेन विहरेयम् ल.वि.१८७ख/२८६. • वि. तूष्णींकः, तूष्णींशीलः — तूष्णींशीलस्तु तूष्णींकः अ.को.३.१.३७ अव्य. तूष्णीम् प्र.अ.२३३-५/५०७.
- kha rlangs
- = {rlangs pa} वाष्पः ( बाष्पः) श.को.१३५; {kha'i dbugs rlangs pa} छो.को.७४.
- kha la chags
- मुखवासनः, आमोदी — आमोदी मुखवासनः अ.को.१.५.११.
- kha la 'thung
- वि. आस्यन्धयः (: मुखामृतास्वादके मुखचुम्बके वा.को.८९५) लो.को.२२३.
- kha las skyes
- = {bram ze} वक्त्रजः, ब्राह्मणः ङ.को.२५०/रा.को.४.२४२.
- kha lo
- = {mdza' mo can} शम्भली, कुट्टनी — कुट्टनी शम्भली समे अ.को.२.६.१९.
- kha lo sgyur ba
- = {kha lo bsgyur ba/}
- kha lo bsgyur ba
- सारथिः १. = {kha lo pa} रथादिवाहनप्रेरकः — नियन्ता प्राजिता यन्ता सूतः क्षत्ता च सारथिः । सव्येष्टृदक्षिणस्थौ च अ.को.२.८.५९; त.प.२६६क/१००१; सूतः — यन्ता हस्तिपके सूते अ.को.३.३.५९; सादी — सादिनौ । द्वौ सारथिहयारोहौ अ.को.३.३.१०७; {gru'i kha lo sgyur ba} नौसारथिः जा.मा.१५७/९२ २. = {sangs rgyas} बुद्धः प्र.को.९; {sangs rgyas la'ang} छो.को.७४; द्र. {skyes bu 'dul ba'i kha lo bsgyur ba bla na med pa} अनुत्तरपुरुषदम्यसारथिः ल.वि.२०६क/३०९; बो.भू.५४ख/६४.
- kha lo pa
- = {kha lo bsgyur ba} सारथिः, रथादिवाहनप्रेरकः — मातलिर्देवेन्द्रसारथिः जा.मा.१३४/७८; सूतः — नियन्ता प्राजिता यन्ता सूतः क्षत्ता च सारथिः । सव्येष्टृदक्षिणस्थौ च अ.को.२.८.५९; यन्ता — {shing rta 'khor lo gcig pa dang /} {kha lo pa nyams} एकचक्रो रथो यन्ता विकलः का.आ.२.३२५; संग्राहकः — मातलिं संग्राहकमित्युवाच जा.मा.१३४/७८; वाहः — {shing rta la ni kha lo pa'i stan} वाहासनं शकटे वि.सू.३७क/४६.
- kha lo pa'i stan
- वाहासनम् — {shing rta la ni kha lo pa'i stan} वाहासनं शकटे वि.सू.३७क/४६.
- kha sha
- १. • ना. खशः, देशः — {kha sha'i lung pa} खशद्रोणिः म.मू.१९९क/२१४; {kha sha'i yi ge} खाश्यलिपिः ल.वि.६६ख/८८ २. रुरुः, मृगभेदः लो.को.२२३; {ri dwags shig} छो.को.७५.
- kha sha'i yi ge
- खाश्यलिपिः (खास्यलिपिः, खाष्यलिपिः), लिपिविशेषः — कतमां मे भो उपाध्याय लिपिं शिक्षापयसि । ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिमङ्गलिपिम्…दरदलिपिं खाष्य(खास्य)लिपिं चीनलिपिम्…। आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्टिलिपीनाम् ल.वि.६६ख/८८; द्र. {kha sha'i lung pa} खशद्रोणिः म.मू.१९९क/२१४.
- kha sha'i lung pa
- खशद्रोणिः — हिमवन्तगता म्लेच्छा तस्कराश्च समन्ततः । नेपालाधिपतेश्चैव खशद्रोणिसमाश्रिताः । सर्वे नृपतयः म.मू.१९९क/२१४.
- kha bshal
- = {nye reg pa} आचमनम्, उपस्पर्शः — उपस्पर्शस्त्वाचमनम् अ.को.२.७.३६; {yon chab bam zhal bsil} छो.को.७५.
- kha sang
- = {kha rtsang}:, गतदिनम् छो.को.७५/रा.को.५.५५३.
- kha sa ra pa ni
- = {kha sar+pa Na/}
- kha r+pa Na
- ना. खसर्पणः — {kha r+pa Na'i sgrub thabs} खसर्पणसाधनम् क.त.३३३१; {kha r+pa Na 'jig rten mgon po'i sgrub thabs} खसर्पणलोकनाथसाधनम् क.त.३६५१; {kha r+pa Na 'jig rten dbang phyug gi sgrub thabs} खसर्पणलोकेश्वरसाधनम् क.त.२८५६.
- kha r+pa Ni
- = {kha sar+pa Na/}
- kha srang ba
- उन्मज्जनम् — {khyim pa dang khyim pa mo'i bzod pa gsol ba ni kha srang ba'o} उन्मज्जनमवसारणे गृहिगृहिण्योः वि.सू.६३क/७९.
- kha sran chung ngu
- वल्लः, शस्यभेदः म.व्यु.५६६८; {a kind of wheat} मो.को.९२८.
- kha sral chung ngu
- १. = {kha sran chung ngu} वल्लः, शस्यभेदः म.व्यु.५६६८ २. कल्लः, बधिरः श.को.१३६.
- kha gsag
- = {kha gsag pa/}
- kha gsag can
- वि. लपकः — कुहको बतायम्, लपको बतायम्, नष्टधर्मो बतायम्, संक्लेशधर्मो बतायम्, लोकामिषगुरुको बतायम्, भक्तचोलकपरमो बतायमिति शि.स.१५क/१५.
- kha gsag pa
- लपनम् — एवं हि कुलपुत्र बोधिसत्त्वः कुहनलपनलाभापगतो भवति शि.स.१४८क/१४३; लपना — य एभिराकारैः कुहनां वा निश्रित्य, लपनां वा, नैमित्तिकनं वा, नैष्पेषिकनं वा श्रा.भू.२०ख/४९.
- kha gsag glu dang zlos gar bzhin
- लपनागीतनाट्यवत् अभि.को.४.७७.
- kha gsag byed pa
- क्रि. लपनां करोति अभि.स्फु.२१२-२/६९३.
- khang
- = {khang pa/}
- khang skya
- सौधम्, धवलगृहम् — तथा हि सौधसोपानगोपुराट्टालकादयः त.स.४ख/६३.
- khang skyong
- उपधिवारिकः — विहारमुपधिवारिकः संमृज्यात् प्रत्यहम् वि.सू.९५ख/११५.
- khang khyim
- १. = {khang pa'am khyim} गृहम् — पर्षदि वा, आयतविशाले वा गृहे, अपवरके वा श्रा.भू.१८८क/४६५.
- khang khyim gyi gzhi
- गृहवस्तु वि.सू.५४ख/७०; भवनम् सु.प्र.१८ख/४०; लयनम् श्रा.भू.४७क/११३; घरम् म.व्यु.५५१८; परिगणः — विहारपरिगणयोर्न भित्तेः वि.सू.७ख/८; म.व्यु.७५११ २. = {khang pa'i nang} अपवरकः, अन्तर्गृहम् — एकापवरकस्थस्य प्रत्यक्षं यत् प्रवर्त्तते । शक्तिस्तत्रैव तस्य स्यान्नैवापवरकान्तरे त.स.१२६क/१०८८; {gzim khang ngam nang la'ang} छो.को.७६.
- khang khyim gyi gzhi
- गृहवस्तु — न गृहवस्त्वापणवस्तु वा वि.सू.५४ख/७०.
- khang khyim la gnas pa
- वि. अपवरकस्थः — एकापवरकस्थस्य प्रत्यक्षं यत् प्रवर्त्तते । शक्तिस्तत्रैव तस्य स्यान्नैवापवरकान्तरे त.स.१२६क/१०८८.
- khang chung
- = {khang bu/}
- khang chen
- पा. (विन.) महल्लकः, त्रयोदशसु सङ्घावशेषेषु एकः म.व्यु.८३७५.३.
- khang chen po
- = {khang chen/}
- khang mchog
- = {rgyal po'i pho brang /}
- khang steng
- हर्म्यतलम् — केषांचिदसंख्येयरत्नभवनविमानप्रासादकूटागारहर्म्यतलनिर्यूहगवाक्षजालार्धचन्द्रसिंहपञ्जरमणिविचित्रदर्शनीयमाभासमागच्छति ग. व्यू.३२ख/१२७; तलकोपरि म.व्यु.९३५१.
- khang stong
- शून्यागारम्, निर्जनगृहम् — इहैकत्यः श्रमणो वा ब्राह्मणो वा अरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा अभि.स्फु.९३ख/७७०, अ.श.२४५ख/२२५; शून्यालयः — श्मशानशून्यालयपर्वतेषु वनेषु च जा.मा.२२०/१२८.
- khang stong na 'dug pa
- वि. शून्यागारगतः — इहैकत्यः श्रमणो वा ब्राह्मणो वा अरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा अभि.स्फु.९३ख/७७०; = {khang stong na gnas pa/}
- khang stong na gnas pa
- वि. शून्यागारगतः — अयं महाराज भद्रिकोऽरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा त्रिरुदानयति अ.श.२४५ख/२२५; = {khang stong na 'dug pa/}
- khang thog
- = {khang pa'i thog} तलकम् — तलकोपरि साङ्घिकस्य वि.सू.७क/७; शरणपृष्ठः — {khang thog tu song ste} शरणपृष्ठमभिरुह्य अ.श.२११क/१९४; {khang thog tu song nas} शरणमभिरुह्य अ.श.२ख/१; पटलम् श.को.१३८; छादम् तत्रैव ।
- khang mdun
- अङ्गनम्, ओ णम् — बलात्प्रविशतां बाह्याङ्गणं श्रीमताम् अ.क.४७.६२.
- khang ldan
- ना. अजिरवती, नदी — श्रावस्त्यां विहरति नद्या अजिरवत्या अधस्तात् अ.श.३४क/३०.
- khang pa
- १. = {khang khyim} गृहम् — {khang pa'i yang thog na gnas pa} गृहोपरिस्थितः न्या.टी.५५ख/१२६; {khrus kyi khang pa} स्नानगृहम् बो.अ.२.१०; गेहम् प्र.वा.२.१५६; अगारम् अ.क.२१.७३; आगारम् बो.प.१७; वेश्म प्र.अ.८१क/८८; सद्म अ.क.१०८.१५; निकेतनम् अ.क.२१.२०; भवनम् अ.क.५६.९; मन्दिरम् — {rgyal po'i khang pa} राजमन्दिरम् अ.क.३४.७; कुटः मि.को.१३९ख; कुटी अ.क.४०.१५१; कुटिका वि.सू.२१ख/२५; शाला वि.सू.९५ख/११४; हर्म्यम् — {rin chen khang pa} रत्नहर्म्यम् अ.क.२४.१२९; धाम अ.क.७.४६; निवेशनम् — गत्वासौ कुम्भकारनिवेशने अ.क.६६.४३; प्रासादः — गृहभवनोद्यानप्रासादप्रतिष्ठापितानाम् ल.अ.६२ख/८; । {glu dbyangs kyi khang pa} सङ्गीतिप्रासादः म.व्यु.५५६३; मण्डपः — {zlos gar khang pa} नाट्यमण्डपः अ.क.६६.८१; कोष्ठकम् — {sgo'i khang pa} द्वारकोष्ठकम् अ.क.२१.५७; आयतनम् — {nags ni bdud rtsi'i khang pa yin} अमृतायतनं वनम् अ.क.२४.१६२; आवसथः — प्रच्छन्नं राजपुत्रोऽथ रजकावसथे स्थितः अ.क.६६. ४१; अ.क.३९.५९. २. ना. भवनः, पर्वतराजः — तद्यथापि नाम सर्वनीवरणविष्कम्भिन् चक्रवालमहाचक्रवालौ पर्वतराजानौ मुचिलिनदमहामुचिलिनदौ पर्वतराजानौ… भवनश्च पर्वतराजा का.व्यू.२४३क/३०५ ३. (तं.) वेश्म — । {khang pa dang nye ba'i khang pa} वेश्मोपवेश्म वि.प्र.१७१क/१८६.
- khang pa bkra ba
- विचित्रगृहम्, चित्रितगृहम् श.को.१३८.
- khang pa chung ngu
- = {khang bu/}
- khang pa dang gtsug lag khang gi dge 'dun lhag ma
- पा. (विन.) कुटिकाविहारसङ्घावशेषः, सङ्घावशेषभेदः — कुटिकाविहारसङ्घावशेषे विभङ्गः वि.सू.२१ख/२५.
- khang pa brtsegs pa
- = {khang brtsegs} 1. कूटागारम्, प्रासादोपरिगृहम् — वैजयन्तस्य प्रासादवरस्य सुधर्मायाश्च देवसभायाः कूटागारकर्णिके चन्द्रमण्डलं चाभ्यलंचकार जा.मा.५९/३५; {rdo rje ri rab kyi rtse mo'i khang pa brtsegs pa'i gzungs} वज्रमेरुशिखरकूटागारधारणी म.व्यु.१३८८; {khang pa brtsegs pa dag brtsig go} कूटागाराणां बन्धनम् वि.सू.६४क/८०; बो.अ.१०.१४ २. विमानम्, गृहभेदः — यदुत गन्धविमानालंकारमेघान् ग.व्यू.२१ख/११८ ३. ना. कूटागारम्, नगरम् — दक्षिणापथे कूटागारं नाम नगरम् । तत्र वैरो नाम दाशः प्रतिवसति ग.व्यू.४८ख/१४२.
- khang pa brtsegs pa'i gnas
- कूटागारशाला — बुद्धो भगवान्… सश्रावकसङ्घो वैशालीमुपनिश्रित्य विहरति मर्कटह्रदतीरे कूटागारशालायाम् अ.श.५ख/४; द्र. {khang pa brtsegs ma chen po} कूटागारशाला अभि.स्फु.१७७क/९२७.
- khang pa brtsegs ma
- = {khang pa brtsegs pa} कूटागारम् — अहं कूटागारस्य वा कूटागारशालाया वा मूलपादमप्रतिष्ठाप्य भित्तिं प्रतिष्ठापयिष्यामि अभि.स्फु.१७७क/९२७.
- khang pa brtsegs ma chen po
- कूटागारशाला — अहं कूटागारस्य वा कूटागारशालाया वा मूलपादमप्रतिष्ठाप्य भित्तिं प्रतिष्ठापयिष्यामि अभि.स्फु.१७७क/९२७; = {khang pa brtsegs pa'i gnas} कूटागारशाला अ.श.५ख/४.
- khang pa zlum po
- करण्डकः म.व्यु.९३४०.
- khang pa ral zhing grum pa
- खण्डफुल्लः म.व्यु.९४२७; {a delapidated house}, {a ruined edifice} श.को.१३८.
- khang pa'i grwa
- अपवरकः लो.को.२२६.
- khang pa'i rgyal po
- = {rgyal khang /}
- khang pa'i snying po
- = {snying po'i khyim/}
- khang pa'i thog
- = {khang thog/}
- khang pa'i dang ra
- गृहाङ्गणम् — धवलगृहोपरिस्थितो गृहाङ्गणम् अपश्यन्नपि चतुर्षु पार्श्वेष्वङ्गणभित्तिपर्यन्तं पश्यति न्या.टी.५५ख/१२६.
- khang pa'i dang rwa
- = {khang pa'i dang ra/}
- khang pa'i du ba
- आगारधूमः यो.श.७८.
- khang pa'i nang
- अन्तर्गृहम्, कोष्ठः — कोष्ठोऽन्तर्जठरं कुसूलोऽन्तर्गृहम् अ.को.३.३.४०.३
- khang pa'i phugs
- = {khang phugs/}
- khang pa'i yang thog na gnas pa
- वि. गृहोपरिस्थितः — धवलगृहोपरिस्थितो गृहाङ्गणम् अपश्यन्नपि चतुर्षु पार्श्वेष्वङ्गणभित्तिपर्यन्तं पश्यति न्या.टी.५५ख/१२६.
- khang pa'i sa
- = {khyim gyi gzhi} वेश्मभूः, वास्तुः : {khang pa byed pa'i sa gzhi'i ming} मि.को.१४१ख.
- khang phugs
- अपवरकः, अन्तर्गृहम् — ततो रज्जुं गृहीत्वा अपवरकं प्रविष्टा उद्बन्धनहेतोः अ.श.२१४ख/१९८; त.प.२७४क/२६२.
- khang phran
- निष्कुटः, ओ टम् — आवासु सो तत्र भवेत प्राणिनाम् । बहूनि च निष्कुटसंकटानि स.पु.३३ख/५६.
- khang bu
- १. गृहम् — {bye ma'i khang bu} पांशुगृहम् बो.अ.६.९३; लयनम् शि.स.१९०क/१८८; मण्डपः — उपस्थापनं पानीयस्य । न यत्र क्वचन स्थापनम् । मण्डपस्य तदर्थं करणम् वि.सू.३९ख/४९; अगारम् — {khang bu brtsegs pa} कूटागारम् क.त.३३२; {khang pa chung chung} छो.को.७६ २. वातायनम् — तद्यथा कुलपुत्र एकः प्रदीपो यादृशे गृहे वातायने वा प्रवेश्यते, सहप्रवेशितो वर्षसहस्रसञ्चितमपि तमोऽन्धकारं विधमति ग.व्यू.३१७ख/४०२.
- khang bu brtsegs pa
- कूटागारम् — {khang bu brtsegs pa'i mdo} कूटागारसूत्रम् क.त.३३२; द्र. {khang pa brtsegs pa/} {khang pa brtsegs ma/}
- khang bu'i sbubs
- गर्भगृहम् — {grang ba bskyab pa'i phyir khang bu'i sbubs bya'o} गर्भगृहस्य शीतवारणार्थं करणम् वि.सू.९८क/११८.
- khang mig
- अपवरकः — यथैकावसथान्तर्गतानाम् अपवरकाणां सूत्रधारकबुद्धिनिर्मितत्वं दृष्टम्, तथैकस्मिन्नेव भुवनेऽन्तर्गतानि सप्त भुवनानि त.प.१७८क/७३; एकापवरकस्थस्य प्रत्यक्षं यत् प्रवर्त्तते । शक्तिस्तत्रैव तस्य स्यान्नैवापवरकान्तरे त.स.११५ख/१०००; = {khang phugs/} {khang khyim/}
- khang mig la gnas pa
- वि. = {khang khyim la gnas pa} अपवरकस्थः — एकापवरकस्थस्य प्रत्यक्षं यत् प्रवर्त्तते । शक्तिस्तत्रैव तस्य स्यान्नैवापवरकान्तरे त.स.११५ख/१०००.
- khang dmig
- = {khang mig/}
- khang brtsegs
- = {khang pa brtsegs pa/}
- khang bzang
- = {khang bzangs} प्रासादः, राजसदनम् — तद्यथापि नाम आनन्द राजा चक्रवर्त्ती प्रासादात् प्रासादं संक्रामेत् अ.सा.३२२क/१८१; {khang bzangs phreng} प्रासादमाला त.स.२५क/२६७; हर्म्यम्, धवलगृहम् बो.अ.८.८६; त्वं हेमहर्म्याणि विहाय कस्मात् विगाहसे शून्यवनान्तराणि अ.क.२२.२६; सौधम् अ.क.६४.४.
- khang bzang chen po
- महागृहम् — महागृहेभ्यः प्रविकीर्यमाणैर्हिरण्यवस्त्राभरणादिवर्षैः जा.मा.३९९/२३३.
- khang bzangs
- = {khang bzang /}
- khany+dza ri Ta
- खञ्जरीटः, खञ्जनपक्षी रा.को.२.२७१; सूत्रकण्ठः श्री.को.१८०क.
- khaT+bAM ga
- खट्वाङ्गम्, अस्त्रम् — ग्. {yon na rdo rje thod pa dang /} ग्. {yon pa nas kyang kha T+bAM ga} वामे वज्रकपालं च खट्वाङ्गं चापि वामतः हे.त.५क/१२.
- khaT+bAM ga gzugs
- वि. खट्वाङ्गरूपिणी — {khaT+bA}~ {M ga gzugs shes rab} प्रज्ञा खट्वाङ्गरूपिणी हे.त.७क/१८.
- khaT+bAM ga'i phyag rgya
- पा. (तं.) खट्वाङ्गमुद्रा, हस्तमुद्रा — तथा खट्वाङ्गे छिद्रमुष्टिस्तर्जनीमध्यमाऽनामाङ्गुष्ठाः श्लिष्टाः स्कन्धस्थाने कनिष्ठोर्ध्वप्रसारिता एवं खट्वाङ्गमुद्रेति वि.प्र.१७६क/३.१७९.
- khad kyis
- अव्य. = {dal bus sam rim gyis} अनुपूर्वेण — {khad kyis cher skyes pa} अनुपूर्वेण महान् संवृत्तः अ.श.६४क/५६; क्रमेण — तदा स प्रत्येकबुद्धः क्रमेण समाधिव्युत्थितः अ.श.२७७ख/२५५; शनैः — शनैरलिंपनकुटिपादुकं कुर्वीत वि.सू.८१क/९८.
- khaN Da
- = {khaN+Da/}
- khaN+Da
- = {ka ra} खण्डः, इक्षुविकारः — दुग्धेन घृतेन पायसेन खण्डलड्डुकाद्यैर्मधुराहारः वि.प्र.१८२क/३.२०२.
- khaN+Da ro hA
- खण्डरोहा — {mkha' 'gro de bzhin lA mA dang /} {kha N+Da ro hA gzugs can ma} डाकिनी तु तथा लामा खण्डरोहा तु रूपिणी स.उ.१३.२५; {mkha' 'gro ma ni pad mi nI/} {lA mA ha sti nI nyid 'gyur/} {kha N+Da ro hA shang khi nI/} {gzugs can tsi tri N+'i nyid 'gyur} डाकिनी पद्मिनी चैव लामा भवति हस्तिनी । शङ्खिनी खण्डरोहा च चित्रिणी भवति रूपिणी स.उ. ३१.२.
- khaN+Da'i ro
- खण्डरसः — स्यादेतत्, प्रतिभासमानमपि द्रव्यं लवणरसाभिभवे खण्डरसवन्नोपलक्ष्यते वा.टी.८१क/३७.
- khab
- १. सूचिः, ओ ची, सीवनद्रव्यम् — {khab kyi mig tu skud pa gzhug ma nus} सूचीछिद्रं सूत्रकं न शक्नोति प्रतिपादयितुम् अ.श.९३क/८४; म.व्यु.८९७१; सदा विशन्ति मे कर्णे तद्गुणस्तुतिसूचयः अ.क.५.२८; सूचिका लो.को.२२७; सूचकः श्री.को.१६९ख २. = {rgyal po'i pho brang} गृहम् — {rgyal po'i khab} राजगृहम् अ.क.९.४२; {khab na bzhugs pa las mngon par ma byung ba} अनभिनिष्क्रान्तगृहावासः स.पु.८ख/१२; वेश्म — च्युतिं गर्भाक्रान्तिं जननपितृवेश्मप्रविशनम् र.वि.४.५७ ३. पत्नी — यतो नैनां राजा द्रष्टुमपि अर्हति, कुतः पुनः पत्नीत्वं गमयितुम् जा.मा.१४६/८५; श.को.१३९; {bkas bkod rgyud 'dzin gyi rgyal po'i bud med kyi ming} द.को.६८; {khab tu blangs te} विवाहेन अ.क.२४.६३.
- khab kyi kha
- = {khab kha/}
- khab kyi spu
- ना. सूचिरोमः, यक्षः सु.प्र.४३ख/८६.
- khab kyi bu ga
- १. = {khab kyi mig} सूचीछिद्रम् २. सूचीछिद्रः, नारकीयपक्षी — सूचीछिद्रा नाम पक्षिणो ये सूचीसदृशतुण्डा रक्तं पिबन्ति शि.स.४५क/४३.
- khab kyi mig
- = {khab mig} सूचीछिद्रम् — {khab kyi mig tu skud pa gzhug ma nus} सूचीछिद्रं सूत्रकं न शक्नोति प्रतिपादयितुम् अ.श.९३क/८४.
- khab kyis gtsags pa
- वि. सूचिभिर्भिद्यमानः लो.को.२२७.
- khab skud can
- सूचिसूत्रधरा — {'od zer can ma khab skud can} सूचिसूत्रधरा मारीची लो.को.२२७.
- khab kha
- १. = {khab kyi rtse mo} सूचीमुखम्, सूच्या मुखम् बो.को.२२१/रा.को.५.३९१ २. = {dung dkar} सूचीमुखः, सितकुशः छो.को.७६/रा.को.५.३९१.
- khab tu blangs pa
- विवाहः — शुद्धोदनः सुतस्यैतां ज्ञात्वा चित्तोचितां वधूम् । अपूरयद् विवाहेन मन्मथस्य मनोरथम् अ.क.२४.६३.
- khab thogs pa
- वि. गृहीतसूचिकः — गृहीतसूचिकं चासम्मतं चीवरसेवकत्वेन वि.सू.९ख/ १०.
- khab na bzhugs pa las mngon par ma byung ba
- वि. अनभिनिष्क्रान्तगृहावासः — पूर्वं कुमारभूतस्य अनभिनिष्क्रान्तगृहावासस्य अष्टौ पुत्रा अभूवन् स.पु.८ख/१२.
- khab nas mngon par byung ba
- वि. अभिनिष्क्रान्तगृहावासः — ते तं भगवन्तम् अभिनिष्क्रान्तगृहावासं विदित्वा स.पु.८ख/१२.
- khab spu can
- = {phag} सूचीरोमा, शूकरः छो.को.७६/रा.को.५.३९१.
- khab mig
- = {khab kyi mig/}
- khab rtse
- = {khab kyi rtse mo} कण्टकः, सूच्यग्रः — सूच्यग्रे क्षुद्रशत्रौ च रोमहर्षे च कण्टकः अ.को.३.३.१८; सूचिः — {rtsa yi tshogs kyi khab rtse yis} दर्भसन्दर्भसूचिभिः अ.क.२९.२८; सूच्यग्रः श.को.१३९.
- khab ral
- सूचीगृहकम् — तद्भाण्डं समुत्सृज्य शस्त्रकोशं सूचीगृहकं मेलंदुकं च वि.सू.९८ख/११९; म.व्यु.८९७२; {'tshem byed khab kyi snod dam khab shubs} बो.को.२२१.
- khab ral 'chos pa
- पा. (विन.) सूचीगृहकसम्पादनम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४७ख/६०; म.व्यु.८५११.
- khab ral 'chos pa'i ltung byed
- सूचीगृहकसंपादने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४७ख/६०.
- khab ral byed pa
- सूचीगृहककरणम् — दन्तास्थिविषाणमयसूचीगृहककरणकारणम् वि.सू.४७ख/६०.
- khab las mkhan
- = {tshem bu mkhan} सौचिकः, सूचीकर्मोपजीवी मि.को.२६क.
- khab len
- चुम्बकः, लौहविशेषः श्री.को.१६६ख; = {khab len gyi lcags/} {khab len rdo/} {khab long /}
- khab len gyi lcags
- अयस्कान्तः, लौहविशेषः — तथा लोहानि । सुवर्णरूप्यताम्रतीक्ष्णायस्कान्तानि वि.प्र.१४९ख/३.९६; कान्तलोहम् — बद्धास्त्रिलोहरितीह कायवाक्चित्तशुद्ध्या चन्द्रार्कराहुभेदेन तारं ताम्रं कान्तलौहम् वि.प्र.८२ख/४.१६९.
- khab len rdo
- = {khab len} चुम्बकः, लौहविशेषः श.को.१३९.
- khab long
- = {khab len} अयस्कान्तः, लौहभेदः — {nor bu khab long} अयस्कान्तमणिः त.प.१८३ख/८२८; {khab long zhes bya ba'i rdo ba} अयस्कान्तो नामोपलः त.प.१८३ख/८२८; म.व्यु.५७८३; = {khab len gyi lcags/}
- khab so pa
- कुटुम्बी — यावच्चिरं वयं भदन्त भगवन् संसारे संसरेम, तावन्मात्रप्रतिलब्धक्षान्तिका मा राजस्थानं प्रतिलभेम, मा अमात्यस्थानम्… मा गृहपतिज्येष्ठस्थानम्, मा कुटुम्बिज्येष्ठस्थानम् शि.स.६१क/५९.
- kham
- १. ग्रासः, मुखपूरणान्नादि — द्वित्रिग्रासाभ्यवहारादूर्ध्वम् वि.सू.३४ख/४४; तत्पर्यायाः : कवलः — खाद्यं यत् कवलशः बो.प.२६; ग्रासस्तु कवलः पुमान् अ.को.२.९.५४; म.व्यु.७०३४; आलोपः — योऽसावपश्चिमकः कवडश्चरम आलोपः अ.श.८९ख/८०; {kha kham gyis bkang ste mi smra bar bya'o} न सालोपेन मुखेन वाचं निश्चारयेत् वि.सू.४९ख/६३; कवडः — योऽसावपश्चिमकः कवडश्चरम आलोपः अ.श.८९ख/८०; {kham du byed pa'i zas} कवडीकाराहारः अभि.स्फु.२८९क/११३५; कवडंकारः — {kham gyi zas kyi} कवडंकारस्याहारस्य श्रा.भू.३१क/७४ २. = {kham bu} 3. = {kham pa} 4. = {kham sa/}
- kham gang
- = {kham gcig/}
- kham gyi zas
- पा. कवलीकाराहारः, चतुर्षु आहारेषु एकः म.व्यु.२२८४; एवं हि सूत्रं पठ्यते, ‘चत्वार आहारा भूतानां सत्त्वानां स्थितये सम्भवैषिणां चानुग्रहाय । कतमे चत्वारः ? कवलीकाराहार औदारिकः सूक्ष्मः, स्पर्शो द्वितीयः, मनःसञ्चेतना तृतीयः, विज्ञानमाहारश्चतुर्थः’ इति अभि.स्फु.२८९क/११३५; कवडीकाराहारः अभि.भा.६७ख/११३६; {kham gyi zas dang 'khrig pa dang ldan pa} कवडीकाराहारमैथुनोपसंहितम् अभि.सू.१५; कवडंकार आहारः श्रा.भू.३२क/७५; कवडंकारः श्रा.भू.३२क/७५; = {kham du byed pa'i zas/}
- kham gyis bkang ba
- वि. सालोपम् — {kha kham gyis bkang ste mi smra bar bya'o} न सालोपेन मुखेन वाचं निश्चारयेत् वि.सू.४९ख/६३.
- kham 'ga'
- लवः — {shing rta 'dren pa'i phyugs dag gis/} {rtswa ni kham 'ga' zos pa bzhin} शकटं वहतो यद्वत्पशोर्घासलवग्रहः बो.अ.८.८०.
- kham gcig
- = {kham gang} एकालोपः — {kham gcig za ba dang kham bdun gyi bar du za ba} एकालोपकैर्यावत् सप्तालोपकैः ल.वि.१२२ख/१८२; एकग्रासः — {kham gcig}… {longs spyod pa} एकग्रासपरिभोगः अभि.सू.१५.
- kham gcig za ba
- वि. एकालोपकः — {kham gcig za ba dang kham bdun gyi bar du za ba} एकालोपकैः यावत्सप्तालोपकैः ल.वि.१२२ख/१८२.
- kham du bcad pa
- व्यवच्छेदः अभि.सू.१५.
- kham du byas pa
- कवडी कृ अभि.सू.१५.
- kham du byed pa
- • क्रि. कवलयति — {dus kyis kham du byed pa nyid} कालः कवलयत्येव अ.क.५२.१४; • सं. कवडीकारः — {kham du byed pa'i zas} कवडीकाराहारः अभि.भा.६७ख/११३५.
- kham du byed pa'i zas
- पा. = {kham gyi zas} कवडीकाराहारः, चतुर्षु आहारेषु एकः अभि.भा.६७ख/११३५; एवं हि सूत्रं पठ्यते, ‘चत्वार आहारा भूतानां सत्त्वानां स्थितये सम्भवैषिणां चानुग्रहाय । कतमे चत्वारः ? कवलीकाराहार औदारिकः सूक्ष्मः, स्पर्शो द्वितीयः, मनःसञ्चेतना तृतीयः, विज्ञानमाहारश्चतुर्थः’ इति अभि.स्फु.२८९क/११३५.
- kham du byed pa'i zas za ba
- वि. कवडीकाराहारभक्षः — ‘अतिक्रम्य देवान् कवडीकाराहारभक्षान्’ इति वचनात् अभि.भा.६७ख/११३५.
- kham snod
- = {kham sa'i snod} मृद्भाण्डम्, मृन्मयं भाण्डम् — यथा कुलालो मृद्भाण्डं कुर्वन् मृत्सु समास्वपि । भवन्ति भाजना तस्य गुडक्षीरघृताम्भसाम् स.पु.५३ख/९३; मृद्भाजनम् अभि.सू.१५.
- kham pa
- = {kham sa} मृद् — यथा कुलालो मृद्भाण्डं कुर्वन् मृत्सु समास्वपि । भवन्ति भाजना तस्य गुडक्षीरघृताम्भसाम् स.पु.५३ख/९३; {kham pa'i snod} मृद्भाजनम् अभि.सू.१५; । {sa dmar ser ram dmar nag la'ang} छो.को.७७.
- kham pa las byas pa
- वि. मृन्मयम् ल.अ.१७१क/१२९.
- kham pa'i snod
- = {kham snod/}
- kham po che
- ना. महाग्रासः, यक्षः सु.प्र.४३ख/८६.
- kham phor
- १. = {rdza phor} शरावः, मृत्पात्रम् प्र.अ.३४क/३९; वर्धमानकः — शरावो वर्धमानकः अ.को.२.९.३२; मल्लः — {kham phor zhes pa sa'i phor pa} मल्लमिति स(श)रावम् वि.प्र.१६९क/३.१५८ २. सरकः, सुरापानपात्रम् — चषकोऽस्त्री पानपात्रं सरकोऽप्यनुतर्षणम् अ.को.२.१०.४३.
- kham 'phro
- कवडः — {kham 'phror mi gcad} न कवडच्छेदम् वि.सू.४९ख/६३
- kham 'phro mi gcad
- = {kham 'phror mi gcad/}
- kham 'phror mi gcad
- पा. (विन.) न कवडच्छेदम्, क्षुद्रशिक्षापदम् वि.सू.४९ख/६३; न कवडच्छेदकम् म.व्यु.८५८५..
- kham bu
- १. फलविशेषः — {ku ru ma'i ka dang kham bu} कुरुमायिकानेकोचोबभूः (?) वि.सू.७८ख/९५; {apricot} श.को.१४० २. आलोपः लो.को.२२८; {za ba'i kham tshad} बो.को.२२२; द्र. {kham tshad} आलोपपिण्डः वि.सू.७९ख/९७.
- kham byas
- ग्लस्तः लो.को.२२८.
- kham ma gzas par kha mi gdang
- नानागते आलोपे मुखद्वारं विवरिष्यामः, क्षुद्रशिक्षापदम् म.व्यु.८५७५; नानागते आलोपे मुखद्वारं विवृण्वीत वि.सू.४९ख/६२.
- kham tshad
- आलोपपिण्डः — आलोपपिण्डं स्थापयेत् । अव्यवच्छिद्य भोक्तारम् । तिरश्चे च दद्यात् वि.सू.७९ख/९७; {zas kha gang gi tshod} बो.को.२२२; पेशी — {sha'i kham tshad} मांसपेशी श्रा.भू.१७६ख/४४०.
- kham gzhong
- कुम्भः, घटः — {kham gzhong la sogs pa'i byed pa po rdza mkhan} कुलालः कुम्भादीनां कर्ता त.प.१६८क/५५; कुण्डम् — यथा हि कुण्डदध्नोः संयोगैकत्वेऽपि भवत्याश्रयाश्रयिप्रतिनियमः त.प.३०९क/३३१.
- kham zas
- = {kham gyi zas/}
- kham ran pa
- परिमण्डलमालोपम् म.व्यु.८५७४; श.को.१४०.
- kham sa
- = {kham pa} मृद् — {kham sa'i snod} मृनमयं भाण्डम् बो.भू.४७ख/५५; {sa mdog dmar smug tshi can zhig} बो.को.२२३; {clay for making pottery} श.को.१४०.
- kham ha cang chung ba ma yin pa
- पा. (विन.) नातिखुल्ल(द्द)कैरालोपैः, क्षुद्रशिक्षापदम् म.व्यु.८५७२; नातिखुद्दकैरालोपैः । नातिमहद्भिः वि.सू.४९ख/६२.
- kham ha cang chen po ma yin pa
- नातिमहद्भिः (आलोपैः), क्षुद्रशिक्षापदम् म.व्यु.८५७३; नातिखुद्दकैरालोपैः । नातिमहद्भिः वि.सू.४९ख/६२.
- khams
- १. धातुः [1] वातादिशरीरस्थधातुः — {rlung dang mkhris pa dang bad kan gyi khams} वातपित्तश्लेष्मधातूनाम् वि.प्र.२४६ख/२.६१ [2] महाभूतम् — {sa'i khams} पृथिवीधातुः, {chu'i khams} अब्धातुः, {me'i khams} तेजोधातुः, {rlung gi khams} वायुधातुः शि.स.१३९क/१३४; {nam mkha'i khams} आकाशधातुः श्रा.भू.२११ [3] मांसादिधातुः — {sha'i khams} मांसधातुः, {rus pa'i khams} अस्थिधातुः, {khu ba'i khams} शुक्रधातुः वि.प्र.२३२क/२.३० [4] स्वर्णादिधातुः — {khams kyi rgyud} धातुतन्त्रम् ल.वि.६६क/८७; {khams kyi cho ga} धातुतन्त्रम् द.भू.२१४ख/२९ [5] चक्षुरादिधातुः — गोत्रार्थो धात्वर्थः । यथैकस्मिन् पर्वते बहून्ययस्ताम्ररूप्यसुवर्णादिगोत्राणि धातव उच्यन्ते, एवमेकस्मिन्नाश्रये सन्ताने वा अष्टादश धातव उच्यन्ते । आकरास्तत्र गोत्राण्युच्यन्ते अभि.भा.५९; द्र. {khams bco brgyad} । वि. कामादिधातुः — {'dod pa dang gzugs dang gzugs med pa'i khams} कामरूपारूप्यधातवः अभि.भा.१६७-१/३८५ [7] = {byings sam skad kyi byings} शब्दमूलम् — छन्दांसि स्वरयुक्तानां धात्वर्थार्थभूषिता म.मू.२३८क/२६४ २. = {yul} राष्ट्रम् — ग्रामनगरनिगमजनपदराष्ट्रराजधानीषु ग.व्यू.२७ख/१२४; राज्यम् — धर्मेण राज्यमनुशासामि ग.व्यू.३०क/१२७; विजितम् — एते मद्विजितवासिनः सत्त्वाः ग.व्यू.२६ख/१२३; जनपदः ग.व्यू.२२ख/१२०; मण्डलम् — {khams kyi rgyal po} मण्डलिकः ग.व्यू.२३१ख/३०९; {rgyal po 'khor los sgyur ba dang khams kyi bdag po} राजा च चक्रवर्ती च मण्डली ल.अ.६५क/१२; कोट्टः — {khams kyi rgyal po} कोट्टराजः ल.वि.५१क/६८; {khams kyi bdag po} कोट्टराजा ग.व्यू.२४५क/३२७.
- khams kyi rgyal po
- = {khams kyi bdag po} कोट्टराजः — विंशति च सहस्रपर्यन्तकाः कोट्टराजाः ल.वि.५१क/६८; म.व्यु.३६७७; मण्डलिकः — तस्यां खलु द्रुममेरुश्रियां राजधान्यां धनपतिर्नाम राजा अभूत् मण्डलिकः ग.व्यू.२३१ख/३०९; = {khams kyi rgyal phran/}
- khams kyi rgyal phran
- कोट्टराजा — इमे कोट्टराजानो बलवन्तः वि.व.१८९क/१.६३; प्रातिसीमकोट्टराजा — प्रातिसीमकोट्टराजानः कथयन्ति वि.व.१८९क/१.६३; = {khams kyi rgyal po/}
- khams kyi rgyud
- = {khams kyi cho ga} धातुतन्त्रम्, शास्त्रम् — शास्त्राणि यानि प्रचलन्ति मनुष्यलोके संख्या लिपिश्च गणनापि च धातुतन्त्रम् ल.वि.६६क/८७.
- khams kyi cho ga
- = {khams kyi rgyud} धातुतन्त्रम्, शास्त्रम् — लिपिशास्त्रमुद्रासंख्यागणनानिक्षेपादीनि नानाधातुतन्त्रचिकित्सातन्त्राणि द.भू.२१४ख/२९.
- khams kyi don
- धात्वर्थः — छन्दांसि स्वरयुक्तानां धात्वर्थार्थभूषिता म.मू.२३८क/२६४.
- khams kyi bdag po
- = {khams kyi rgyal po} कोट्टराजा ग.व्यू.२४५क/३२७; मण्डली, माण्डलिकः — {rgyal po 'khor los sgyur ba dang khams kyi bdag po} राजा च चक्रवर्ती च मण्डली ल.अ.६५क/१२.
- khams kyi sbrul
- = {khams sbrul} धातूरगः लो.को.२२९; धातुभुजङ्गमः तत्रैव ।
- khams kyi tshogs
- धातुकायः, ग्रन्थविशेषः म.व्यु.१४१८.
- khams kyi rang bzhin can
- वि. धातुरूपिणी — षड् रसरूपिण्यः, षड् धातुरूपिण्यः… षड् ज्ञानप्रवर्तिन्य इति षट्त्रिंशत् कुलनाड्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
- khams dkar
- = {khams dkar po/}
- khams dkar po
- = {khu ba} शुक्रम्, वीर्यम् छो.को.७७/रा.को.५.११४.
- khams dkar dmar
- = {khams dkar po dang khams dmar po/}
- khams gong ma
- ऊर्ध्वधातुः, रूपारूप्यधातुः — कामधातूर्ध्वधातुप्रतिपक्षालम्बनत्वात् तयोः अभि.भा.४४क/१०३८.
- khams gong ma pa
- वि. ऊर्ध्वधातुकः अभि.सू.१५.
- khams gong mar skyes pa
- वि. ऊर्ध्वधातूपपन्नः अभि.सू.१५.
- khams gya nom pa
- प्रणीतधातुः लो.को.२३०; द्र. {khams bzang po} प्रणीतधातुकम् म.व्यु.७६७०.
- khams rgyal
- = {khams kyi rgyal phran/}
- khams ngan pa
- हीनधातुकम् म.व्यु.७६७२.
- khams gcig nyid
- एकधातुता — जातिगोचरविज्ञानसामान्याद् एकधातुता अभि.को.१.१९; एकधातुत्वम् अभि.सू.१५.
- khams bco brgyad
- अष्टादश धातवः : १. {mig gi khams} चक्षुर्धातुः, २. {gzugs kyi khams} रूपधातुः, ३. {mig gi rnam par shes pa'i khams} चक्षुर्विज्ञानधातुः, ४. {rna ba'i khams} श्रोत्रधातुः, ५. {sgra'i khams} शब्दधातुः, ६. {rna ba'i rnam par shes pa'i khams} श्रोत्रविज्ञानधातुः, ७. {sna'i khams} घ्राणधातुः, ८. {dri'i khams} गन्धधातुः, ९. {dri'i rnam par shes pa'i khams} घ्राणविज्ञानधातुः, १०. {lce'i khams} जिह्वाधातुः, ११. {ro'i khams} रसधातुः, १२. {lce'i rnam par shes pa'i khams} जिह्वाविज्ञानधातुः, १३. {lus kyi khams} कायधातुः, १४. {reg bya'i khams} स्प्रष्टव्यधातुः, १५. {lus kyi rnam par shes pa'i khams} कायविज्ञानधातुः, १६. {yid kyi khams} मनोधातुः, १७. {chos kyi khams} धर्मधातुः, १८. {yid kyi rnam par shes pa'i khams} मनोविज्ञानधातुः म.व्यु.२०४० २०५८.
- khams gcig pa nyid
- = {khams gcig nyid/}
- khams chen po
- १. = {dngul chu} पारदः ङ.को.२६५; बो.को.२२४; ना. पृथुराष्ट्रम्, जनपदः — दक्षिणापथे पृथुराष्ट्रं नाम जनपदः ग.व्यू.४५ख/१३९.
- khams 'jig pa
- धातुसंवर्तनी अभि.सू.१५.
- khams gnyis las skyes pa
- वि. द्विधातुजः, रूपारूप्यधातुजः — भवरागो द्विधातुजः अभि.भा.५.२.
- khams gnyis las 'dod chags dang bral ba
- वि. द्विधातुवीतरागः अभि.सू.१५.
- khams mnyam pa nyid
- १. = {khams snyoms pa} धातुसमत्वम्, वातपित्तश्लेष्मधातूनां साम्यम् — {lus la khams mnyam pa nyid} धातुसमत्वं शरीरे वि.प्र.२४६ख/२.६१ २. धातुसमता, अष्टोत्तरशतेषु धर्मालोकमुखेषु एकः — धातुसमता धर्मालोकमुखं समुदयप्रहाणाय संवर्तते ल.वि.२०ख/२४.
- khams snyoms pa
- धातुसाम्यम्, स्वास्थ्यम् — क्षेमस्वस्त्ययनपरिपृच्छया वा धातुसाम्यपरिपृच्छया वा बो.भू.११५ख/१४९.
- khams rtas pa
- पा. धातुपुष्टिः, सप्तविंशतिविधेषु परिपाकोपायेषु एकः — तत्र धातुपुष्टिः कतमा । या प्रकृत्या कुशलधर्मबीजसम्पदं निश्रित्य पूर्वकुशलधर्माभ्यासादुत्तरोत्तराणां कुशलधर्मबीजानां परिपुष्टतरा परिपुष्टतमा उत्पत्तिः स्थितिः बो.भू.४८ख/५६.
- khams bstan pa
- धातुनिर्देशः — अभिधर्मकोशभाष्ये धातुनिर्देशो नाम प्रथमं कोशस्थानम् अभि.भा.१३३.
- khams thibs po rab tu rgyu ba
- धातुगहनोपचारः — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति ।… धातुगहनोपचारं च द.भू.२५१ख/४९.
- khams du ma
- अनेकधातुः — {khams du ma dang khams sna tshogs pa'i 'jig rten la 'jug pa mkhyen pa'i stobs dang ldan pa} अनेकधातुनानाधातुलोकप्रवेशज्ञानबलोपेतः ल.वि.२१०ख/३१२.
- khams drug
- षड्धातवः : १. {sa'i khams} पृथिवीधातुः, २. {chu'i khams} अब्धातुः, ३. {me'i khams} तेजोधातुः, ४. {rlung gi khams} वायुधातुः, ५. {nam mkha'i khams} आकाशधातुः, ६. {rnam par shes pa'i khams} विज्ञानधातुः श्रा.भू.२११.
- khams drug mkhas par bya ba
- षड्धातुकौशल्यम् लो.को.२३०.
- khams drug gi bdag nyid can
- वि. षड्धात्वात्मकः — एवं षड्धात्वात्मको महापुरुषपुद्गलो वस्तुजातिः वि.प्र.४५ख/४.४७.
- khams bde
- = {'dri rmed} आभाषणम्, आलापः — आभाषणमालापः अ.को.१.६.१५; आमन्त्रणम् — {khams bde byas nas} आमन्त्र्य अ.क.३५.३५; आपृच्छा — {khams bde mdzod} आपृच्छस्व मे.दू.१४२ख/१.१२.
- khams bde mdzod
- क्रि. आपृच्छस्व — आपृच्छस्व प्रियसखम् मे.दू.१४२ख/१.१२.
- khams na gnas pa
- = {yul gyi mi} विजितवासी, देशवासी — एते मद्विजितवासिनः सत्त्वाः ग.व्यू.२६ख/१२३.
- khams rnams dang mi ldan pa
- वि. विसंयुक्तो धातुभिः, बुद्धस्य म.व्यु.३९८.
- khams sna tshogs mkhyen pa'i stobs
- पा. नानाधातुज्ञानबलम्, दशतथागतबलेषु एकम् — तत्र दश तथागतबलानि कतमानि । स्थानास्थानज्ञानबलं कर्मस्वकज्ञानबलं ध्यानविमोक्षसमाधिसमापत्तिज्ञानबलम् इनिद्रयपरापरज्ञानबलं नानाधातुज्ञानबलं नानाधिमुक्तिज्ञानबलं सर्वत्रगामिनीप्रतिपज्ज्ञानबलं पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानबलं च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम् आस्रवक्षयज्ञानबलञ्च बो.भू.१९७ख/२६५; म.व्यु.१२३.
- khams sna tshogs pa
- वि. नानाधातुकः — नानाधातुकत्वात्सत्त्वानामपरिमाणो धातुप्रभेदः सू.अ.१३७क/११.
- khams bar pa
- मध्यधातुकम् म.व्यु.७६७१.
- khams sbrul
- = {khams kyi sbrul/}
- khams dbang phyug
- धातुरीशः — चन्द्रः शुक्रधातुरीश उत्तरे, दक्षिणे… अर्को रजोधातुरीशो भवति वि.प्र.२३७ख/२.४०.
- khams ma snyoms pa
- धातुवैषम्यम् — वैद्या विचार्य गुणदोषानेकमतेनाहुः, ‘देव कालवैषम्याद्धातुवैषम्याच्च लक्ष्यामहे’ अ.श.८८क/७९.
- khams mi bde ba
- = {nad} रोगः, व्याधिः — रुग् रुजा चोपतापरोगव्याधिगदामयाः अ.को.२.६.५१.
- khams med pa
- वि. अधातुकम् — {khams gsum ni khams med pa} अधातुकं त्रैधातुकम् सु.प.२५क/५.
- khams dmar
- = {khams dmar po/}
- khams dmar po
- १. = {khrag} शोणितम्, रक्तम् बो.को.२२६/रा.को.५.१३९ २. = {zla mtshan} रजः, स्त्रीकुसुमम् छो.को.७७/रा.को.४.८३; बो.को.२२६.
- khams gzhan
- धात्वन्तरम्, इतरधातुः — कामधातौ परावृत्तजनमान्तर आर्यो न धात्वन्तरं गच्छति अभि.भा.२४क/९५८.
- khams gzhan du 'gro ba
- • क्रि. धात्वन्तरं गच्छति — कामधातौ परावृत्तजन्मान्तर आर्यो न धात्वन्तरं गच्छति अभि.भा.२४क/९५८; • वि. धात्वन्तरोपगः — न परावृत्तजन्मार्यः कामे धात्वन्तरोपगः अभि.को.६.४१.
- khams 'og ma
- अधोधातुः — {khams 'og ma la mi dmigs pa} अधोधात्वनालम्बनः; अधरो धातुः अभि.सू.१६.
- khams 'og ma pa
- वि. अधरधातुकः अभि.सू.१६.
- khams bzang po
- प्रणीतधातुकम् म.व्यु.७६७०.
- khams rab tu 'khrug pa
- धातुप्रकोपः — {bad kan gyi khams rab tu 'khrug pa} श्लेष्मधातुप्रकोपाः वि.प्र.२४५क/२.५९.
- khams rab tu dbye ba
- धातुप्रभेदः अभि.सू.१६; {khams rab tu dbye ba'i sgo nas sems gnas par bya ba'i thabs} धातुप्रभेदानुसारेण चित्तस्थापनोपायः क.त. ४३७१.
- khams la mkhas pa
- पा. धातुकौशल्यम्, दशविधकौशल्यतत्त्वेषु एकम् । तद्यथा — स्कन्धकौशल्यम्, धातुकौशल्यम्, आयतनकौशल्यम्, प्रतीत्यसमुत्पादकौशल्यम्, स्थानाऽस्थानकौशल्यम्, इन्द्रियकौशल्यम्, अध्वकौशल्यम्, सत्यकौशल्यम्, यानकौशल्यम्, संस्कृताऽसंस्कृतकौशल्यञ्च म.भा.१०ख/३.२.
- khams la dga' ba
- ना. धातुप्रिया, किन्नरकन्या — धातुप्रिया नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.
- khams la mchog tu mkhas pa
- वि. परमधातुकुशलः लो.को.२३०.
- khams las 'da' ba
- धात्वतिक्रमः — कथमस्य एकः प्रकारः फलं विघ्नयितुं शक्नोति ? धात्वतिक्रमात् अभि.भा.२१ख/९४७; धात्वतिक्रमणम् — {khams las mi 'da' ba'i tshul gyis} धात्वनतिक्रमणयोगेन अभि.भा.२२६ख/७६०.
- khams las 'dod chags bral ba
- धातुवैराग्यम् — तासां संकलनं धातुवैराग्यफललाभतः अभि.को.५.७०.
- khams las mi 'da' ba
- धात्वनतिक्रमः, ओ णम् — {khams las mi 'da' ba'i tshul gyis} धात्वनतिक्रमणयोगेन अभि.भा.२२६ख/७६०.
- khams su gtogs pa
- वि. धातुपतितः म.व्यु.७१३९.
- khams gsum
- त्रिधातुः (: १. {'dod khams} कामधातुः, २. {gzugs khams} रूपधातुः, ३. {gzugs med khams} आरूप्यधातुः) अभि.को.५.३०; र.वि.५.१८; त्रैधातुकम् — {khams gsum dag las thar} त्रैधातुकमुक्तः स.पु.३६क/६२; स.पु.५३क/९३; त्रिलोकः — {khams gsum rnam rgyal phyag rgya} त्रिलोकविजयमुद्रा स.दु.१७७/१७६; त्रैलोक्यम् — {khams gsum rnam rgyal} त्रैलोक्यविजयः वि.प्र.१०१ख/३.२३; तस्य पूजार्थं त्रैलोक्यमपि न क्षमम् बो.अ.६.११७.
- khams gsum skyed par mdzad ma
- वि.स्त्री. त्रैधातुकजननी — तैः सार्द्धं त्रिभुवनजननी शून्यता सर्वाकारा नादरूपिणी बिन्दुमूर्ध्नि मात्रिका त्रैधातुकजननी अनाहतध्वनिरिति । प्रज्ञापारमिता बुद्धजननी परमार्थसत्याश्रयेण स्थापनीया वि.प्र.१२७ख/३.५६.
- khams gsum gyi bdag nyid can
- वि. त्रैधातुकात्मकः — {khams gsum gyi bdag nyid can gyi ro mnan pa} त्रैधातुकात्मकमृतकाक्रान्तः हे.त.५ख/१४.
- khams gsum mchod gnas
- वि. त्रैलोक्यपूज्यः लो.को.२३१.
- khams gsum gtogs pa
- वि. त्रिधात्वाप्तः — त्रिधात्वाप्तत्रयानास्रवगोचराः अभि.को.५.३१.
- khams gsum dag las thar ba
- वि. त्रैधातुकमुक्तः — अहं च त्रैधातुकमुक्त शान्तो एकान्तस्थायी पवने वसामि स.पु.३६क/६२.
- khams gsum bdag nyid
- वि. त्रैधातुकमयः — {khams gsum gzhal yas khang bdag nyid/} {srog chags rnams ni dkyil 'khor pa} त्रैधातुकमयं कूटं प्राणिनो माण्डलेयकाः स.उ.३.४.
- khams gsum du bzhugs pa
- वि. त्रैधातुकव्यवस्थितः — {khams gsum du bzhugs pa'i sangs rgyas thams cad} त्रैधातुकव्यवस्थितान् बुद्धान् हे.त.५ख/१४.
- khams gsum rnam rgyal
- त्रैलोक्यविजयः, भगवान् कालचक्रः — त्रैलोक्यविजयं नत्वा वज्रभैरवभीकरम् । दुर्दान्तदमकं वीरं कालचक्रं कपालिनम् वि.प्र.१०१ख/३.२३.
- khams gsum rnam par rgyal ba'i sgrub thabs
- त्रैलोक्यविजयसाधनम् क.त.३२७८.
- khams gsum rnam par rgyal ba'i dkyil 'khor
- त्रैलोक्यविजयमण्डलम् — {khams gsum rnam par rgyal ba'i dkyil 'khor gyi cho ga 'phags pa de kho na nyid bsdus pa'i rgyud las btus pa} त्रैलोक्यविजयमण्डलविध्यार्यतत्त्वसंग्रहतन्त्रोद्धृता क.त.२५१९.
- khams gsum rnam rgyal phyag rgya
- त्रिलोकविजयमुद्रा (°द्रम् ?) — {dang por se gol la sogs sgras/} {khams gsum rnam rgyal phyag rgya yis/} {sdig pa'i phung po dgug bya zhing} आदौ छटादिशब्देनाकर्षयेत् पापराशयः । त्रिलोकविजयमुद्रेण स.दु.१७७/१७६.
- khams gsum rnam par rgyal ba
- = {khams gsum rnam rgyal/}
- khams gsum rnam par phye ba
- त्रैधातुकविभक्तिता — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति ।… त्रैधातुकविभक्तितां च द.भू.२५२क/४९.
- khams gsum pa
- १. त्रैधातुकम् — विज्ञप्तिमात्रमेवेदं त्रैधातुकम् त.प.११०क/६७०; त्रैधातुकी — {khams gsum pa'i mi rtag pa} त्रैधातुकी अनित्यता अभि.भा.२३३क/७८४; त्रिधातुकम् अभि.सू.१६ २. = {tshogs bdag/}
- khams gsum pa sna tshogs su btags pa
- त्रैधातुकविचित्रोपचारः — बालानां भूमिक्रमानुसंधिस्त्रैधातुकविचित्रोपचारश्च व्यवस्थाप्यते ल.अ.१४०क/८६.
- khams gsum pa yongs su 'dzin pa
- त्रैधातुकावग्रहणम् — त्रैधातुकावग्रहणसंज्ञानिष्कर्षणतां च प्रजानाति द.भू.२५३क/५०.
- khams gsum pa la mngon par dga' ba
- त्रैधातुकाभिन्नदन्ता {khams gsum pa la mngon par dga' ba la lta ci smos} कः पुनर्वादस्त्रैधातुकाभिन्नदन्तया लो.को.२३२.
- khams gsum pa'i sku gcig pu
- वि. त्रैधातुकैकमूर्तिः, बुद्धस्य ब.मा.१७२क.
- khams gsum pa'i rten can
- वि. त्रैधातुकाश्रयम् — कामाश्रयं तु धर्माख्यमन्यत् त्रैधातुकाश्रयम् अभि.को.७.१५.
- khams gsum pa'i 'dod chags dang bral ba
- वि. त्रैधातुकवीतरागः — अर्हन् संवृत्तस्त्रैधातुकवीतरागः अ.श.५५ख/४७.
- khams gsum pa'i gnas thams cad las dben pa
- वि. सर्वत्रैधातुकविवेकः — तेऽस्माभिः सर्वत्रैधातुकविवेके सर्वदुःखोपशमेऽनावरणनिर्वाणे प्रतिष्ठापयितव्याः द.भू.१९२क/१८.
- khams gsum pa'i mtshams shin tu sbyor ba
- त्रैधातुकसंधिसुनिबद्धता — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति ।… त्रैधातुकसंधिसुनिबद्धतां च द.भू.२५३क/५०.
- khams gsum po
- = {khams gsum pa/}
- khams gsum dbang phyug
- वि. त्रैधातुकेश्वरम् — अतः परं नास्ति ज्ञानं त्रैधातुकेश्वरम् वि.प्र.१५९ख/३.१२०.
- khams gsum la ma chags pa
- वि. त्रैधातुकासक्तः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.८६५; मि.को.१०६ख.
- kha'i grwa
- = {kha grwa} सृक्व ( सृक्वम्, सृक्वणी, सृक्वि, सृक्विणी, सृक्क, सृक्कम्, सृक्कि, सृक्किणी), ओष्ठयोः प्रान्तभागः म.व्यु.३९४७; सृक्कणी — प्रान्तावोष्ठस्य सृक्कणी अ.को.२.६.९१.
- kha'i spu
- = {kha spu/}
- kha'i sgo
- मुखद्वारम् — {kha yi sgo nas phyung nas ni} निश्चार्य मुखद्वारेण स.दु.१६५/१६४.
- kha'i bu ga
- = {kha'i bug pa/}
- kha'i bug pa
- मुखरन्ध्रम्, दशरन्ध्रेषु एकम् — रन्ध्रभेदा दश भवन्ति । अत्र गुदरन्ध्रं चन्द्रः, मूत्ररन्ध्रं रविः, शुक्ररन्ध्रं कालाग्निः, मुखरन्ध्रं राहुः, दक्षिणनेत्ररन्ध्रं मङ्गलः, वामनेत्ररन्ध्रं बुधः, दक्षिणघ्राणरन्ध्रं बृहस्पतिः, वामघ्राणरन्ध्रं शुक्रः, दक्षिणकर्णरन्ध्रं मनदः, वामकर्णरन्ध्रं केतुरिति वि.प्र.२३३ख/२.३३.
- khardzu ra
- १. खर्जूरम् [1] खर्जूरफलम् श.को.१४३; रा.को.२.२७७ [2] = {dngul} रजतम् ङ.को.२६५; रा.को.२.२७७ २. खर्जूरः, खर्जूरीवृक्षः वा.न्या.१४८-५-३/१८.
- khar
- १. = {kha ru} मुखे — {khar bzhag nas} मुखे न्यस्य स.दु.१३९/१३८; {khar gnas pa} मुखस्थम् त.स.१२३क/१०७१ २. = {'khar ram 'khar ba/}
- khar dkrol
- शम्या म.व्यु.५०१८; दक्षिणहस्तगृहीततालविशेषः रा.को.५.२४.
- khar bcug pa
- वि. मुखक्षिप्तम् {khar bcug phyir phyung bor ba yis/} {sa yang mi gtsang btsog par 'gyur} मुखक्षिप्तविसृष्टेषु भूमिरप्यशुचिर्मता बो.अ.८.६२.
- khar rje
- = {kha rje/}
- khar ba
- = {'khar ba/}
- khar gnas pa
- वि. मुखस्थः — वेदवादिमुखस्थैवं युक्तिर्लौकिकवैदिकी त.स.१२३क/१०७१.
- khar ba ta
- = {khar ba Ta/}
- khar ba Ta
- ना. खर्वटः, गृहपतिः — अभूद् गृहपतिः पूर्वं कर्पटे खर्वटाभिधः अ.क.५०.३५.
- khar mi 'ong
- प्रवाहिका, ग्रहणीरोगः — {zas slon} ({zas len}) {dang khar mi 'ong nad} ग्रहणी रुक्प्रवाहिका अ.को.२.६.५५.
- khar tsang
- = {khar rtsang /}
- khar rtsang
- • अव्य. = {kha sang} ह्यः, गतदिनम् त.प.२०४ख/१२५. • वि. = {khar rtsang gi} ह्यस्तनम्, गतदिवसीयम् — {khar rtsang shes pa po bzhin} ह्यस्तनज्ञातृवत् त.स.१०ख/१२५.
- khar rtsang gi
- वि. ह्यस्तनम्, गतदिवसीयम् — ह्यस्तनाद्यतनाः सर्वे अहम्प्रत्ययाः त.प.२०४ख/१२५; ह्यस्तनी — गोशब्दविषया च ह्यस्तनी गोशब्दबुद्धिः त.प.१३६क/७२३.
- khar rtsang yod pa
- वि. ह्यस्तनम्, ओ नी, गतदिवसीयम् — एष वा ह्यस्तनो ज्ञाता त.स.१०ख/१२५.
- khar tshang
- = {khar rtsang /}
- khar dzu ra
- = {khardzu ra/}
- khar zhugs pa
- वि. वक्त्रस्थः — तस्मादभाववक्त्रस्थौ धर्माधर्मौ यदि चोदना न शक्नुयादुद्धर्तुम् त.प.१३१ख/७१३.
- khar gzhug pa'i zas
- वि. मुखाभ्यवहार्यम् — आर्य खादनीयभोजनीयं मुखाभ्यवहार्यं पादेन स्पृशन्ति वि.व.१४४क/१.३२.
- khar bzhag pa
- मुखे न्यस्तः — {khar bzhag nas} मुखे न्यस्य स.दु.१३९/१३८.
- khar 'ongs zin pa
- वि. मुखद्वारगतः — {bdag za ba'i kham khar 'ongs zin pa las kyang yongs su btang ba} मुखद्वारगतः स्वकवडः परित्यक्तः अ.श.९०क/८१.
- khal
- १. भारः — उष्ट्राथ वा गर्दभ भोन्ति भूयो भारं वहन्तः कशदण्डताडिताः स.पु.३७ख/६६; तद्यथापि नाम सुभूते दुष्प्रज्ञजातीयः पुरुषः सामुद्रिकां नावमनाकोटितामपरिकर्मकृतां चिरबन्धनबद्धामुदकेऽवतार्य समारोपितभाण्डां परिपूर्णां भारार्तामभिरूढः स्यात् अ.सा.२५५ख/१४४; स्थोरम् (°रा?) — पश्यति स्थोरां लर्दयन्तं सार्थम् । सोऽपि स्थोरां लर्दयितुमारब्धः वि.व.३५६ख/२.१५७; *पण्यम् — {rta lnga brgya la khal bkal te} पञ्चाश्वशतानि पण्यमादाय वि.व.१३६क/१.२५ २. खारी, परिमाणविशेषः — प्रस्थे हि स्याद्यवाः क्यन्तः प्रस्थार्धे च यवाः कति । द्रोणे खार्यां तथा ल.अ.६६ख/१५; षोडशद्रोणपरिमाणम् मि.को.२२ख.
- khal brgyad cu pa
- विंशतिखारिकम् अभि.सू.१७.
- khal bkal ba
- वि. भाराक्रान्तः — भाराक्रान्तो महिषः त.प.२९१ख/२९५.
- khal khyer ba
- भारवहनम्, ओ नता — {khal thams cad khyer ba} सर्वभारवहनता लो.को.२३३.
- khal khol
- जलाजलपथः — सर्वदिग्विदिक्पथनिम्नस्थलसमविषमजलाजलपथपर्वतगिरिकन्दरग्रामनगरनिगमजनपदराष्ट्रराजधानीषु ग.व्यू.२७ख/१२४.
- khal glang
- धौरेयः लो.को.२३३; धुर्ये वृषे वा.को.३९१२.
- khal rta
- स्थौरी लो.को.२३३; खरवृषभवत् पृष्ठेन भारवाहकोऽश्वः रा.को.५.४५२.
- khal phyed
- अर्धखारः लो.को.२३३.
- khal tshad ma
- वि. खारीकः, खारीपरिमितबीजवपनोपयुक्तक्षेत्रम् मि.को.३५क; खारीवापः रा.को.२.२८२.
- khas
- = {kha yis/}
- khas che ba
- = {khas 'che ba/}
- khas 'che
- = {khas 'che ba/}
- khas 'che ba
- • क्रि. प्रतिजानीध्वे — श्रमणाः शाक्यपुत्रीयाः स्म इत्यात्मानं प्रतिजानीध्वे वि.सू.८९क/१०७; • सं. उपगमनम् अभि.सू.१७; प्रतिज्ञा — {khas 'che ba'i dge slong} प्रतिज्ञाभिक्षुः अभि.भा.२०३-५/६४४; म.व्यु.८७५१; मि.को.१२१क वि. प्रतिज्ञः — {tshangs par spyod pa ma yin par tshangs par spyod par khas 'che ba} अब्रह्मचारी ब्रह्मचारिप्रतिज्ञः श्रा.भू.२१ख/५१; {dge sbyong ma yin par dge sbyong du khas 'che ba} अश्रमणः श्रमणप्रतिज्ञः म.व्यु.९१४३; अभ्युपगतः — परित्यक्तस्ववृत्तिकर्मान्तेभ्यः शिष्येभ्यो मोक्षार्थमभ्युपगतेभ्यो द्वयं प्रज्ञप्तम् । वृत्तिश्च कर्म च अभि.भा.८ख/८९४.
- khas 'che ba nor ba
- वि. वितथप्रतिज्ञः — लाभहेतोः शासनाद्दूरीभवन्ति, निरर्थकं प्रव्रजिताः… वितथप्रतिज्ञाः रा.प.२५६क/१५९.
- khas 'che ba'i dge slong
- प्रतिज्ञाभिक्षुः, चतुर्विधभिक्षुषु एकः — चतुर्विधो भिक्षुः । संज्ञाभिक्षुः, प्रतिज्ञाभिक्षुः, भिक्षत इति भिक्षुः, भिन्नक्लेशत्वात् भिक्षुः अभि.भा.२०३-५/६४४; म.व्यु.८७५१; मि.को.१२१क.
- khas 'che bar 'gyur
- क्रि. प्रतिज्ञास्यति — ते अज्ञानिनो ज्ञाननिमित्तमात्मानं प्रतिज्ञास्यन्ति रा.प. २४२क/१४०.
- khas 'ches
- = {khas 'ches pa/}
- khas 'ches pa
- १. • कृ. प्रतिज्ञातवान् — {zhes bdag nyid kyis khas 'ches} इत्यात्मानं प्रतिज्ञातवान् लो.को.२३३; अभ्युपगतः अभि.सू.१७; २. • वि. प्रतिज्ञः — आत्मप्रमाणग्रहणानभिज्ञो व्यर्थप्रतिज्ञो ह्यधिकं न भाति जा.मा.२२६/१३१; {bden par smra bar khas 'ches pa} सत्यप्रतिज्ञः जा.मा.३७९/२२२.
- khas phub pa
- वि. निकुब्जः — {khas phub par 'gyur} निकुब्जयिष्यति वि.व.१६७ख/२.९९; {lhung bzed khas dbub par bya} निकुब्जयेरन् वि.सू.८६क/१०३; द्र. {khas dbub pa/}
- khas phub par 'gyur
- क्रि. निकुब्जयिष्यति — खोरं निकुब्जयिष्यन्ति वि.व.१६७ख/२.९९.
- khas blang
- = {khas blang ba/}
- khas blang gis
- १. अभ्युपगम्यताम् — वेदार्थप्रविभागज्ञः कर्त्ता चाभ्युपगम्यताम् त.स.११३ख/९८१; अभ्युपेयताम् — तद्वत् सिद्धस्यैवाभ्युपेयताम् त.स.७८क/७२८; = {khas blang bar gyis shig} 2. उपेतव्यम् — तथा हि तदुपेतव्यं यद् यथैवोपलभ्यते त.स.७२ख/६७६.
- khas blang dgos
- अभ्युपगन्तव्यः — अवश्याभ्युपगन्तव्यः स्वभावः त.स.४३ख/४४०; अभ्युपेयः — सोऽभ्युपेयः परैरपि त.स.११४क/९८८; आस्थेयम् — द्रष्टृद्रष्टव्यदर्शनादीनाम् अस्तित्वमास्थेयम् म.प्र.४३.
- khas blang ba
- अभ्युपगमः — {khas blang ba'i tshig} अभ्युपगमवचनम् वि.सू.१क/१; उपगतिः — यथोपगति तदनुगम् वि.सू.२८क/३५; प्रतिज्ञा — प्रथमतः प्रतिकरणं प्रतिज्ञाकारकः वि.सू.९१ख/१०९.
- khas blang bar gyis shig
- क्रि. अभ्युपगम्यताम् त.प. ।
- khas blang bar bya
- १. • क्रि. उपगच्छेत् — वर्षा उपगच्छेत् वि.सू.६१क/७७; आस्थीयताम् — प्रमाणभूतपुरुषकृतत्वमेव प्रामाण्यकारणमास्थीयतां वेदस्य त.प.१७०क/७९७; २. • कृ. = {khas blang bar bya ba} अभ्युपेयम् — स्वभावभूतं च साध्यं स्वभावहेतुः साधयति, कारणभूतं च कार्यहेतुः इत्यभ्युपेयम् वा.टी.५३ख/६; अभ्युपगन्तव्यम् त.प.१५६ख/७६६; अङ्गीकर्तव्यम् प्र.अ.४९ख/५७; स्वीकर्तव्यम् बो.प.७.
- khas blang bar bya dgos
- कृ. अभ्युपगन्तव्यम् — तदाऽऽनर्थक्यमभ्युपगन्तव्यम् त.प.४३क/५३५; अङ्गीकर्तव्यम् त.प.६८०.
- khas blang bar bya ba
- = {khas blang bar bya/}
- khas blang bar byed pa
- उपगमः — {'jig par khas blang bar byed pa} विनाशोपगमः वा.टी.८७ख/४४.
- khas blang bar 'os pa
- प्रतिज्ञाकारकः, सप्तसु अधिकरणोपशमनकारकधर्मेषु एकः म.व्यु.८६३७; वि.सू.९१ख/१०९.
- khas blangs
- = {khas blangs pa/}
- khas blangs nas rtsod pa
- अभ्युपगमवादः — तदाभासेऽपीति स्फोटाभासेऽपि । अयं चाभ्युपगमवादः त.प.२०५ख/८७९.
- khas blangs pa
- • क्रि. उपगम्यते — परमाणुभिरारब्धः स परैरुपगम्यते त.स.७३क/६८१; अभ्युपगम्यते — तत्रेयं द्विविधा जातिः परैरभ्युपगम्यते त.स.२७क/२९२. • सं. १. अभ्युपगमः — {gzhan gyis khas blangs pa} पराभ्युपगमः त.प.४०क/५२८; ततश्च सत्त्वरजस्तमसां चैतन्यानां च परस्परं भेदाभ्युपगमो निर्निबन्धन एव स्यात् त.प.१५२क/२९; उपगमः — तेनार्थापत्तिलब्धेन धर्मज्ञोपगमेन तु बाध्यते त.स.११९क/१०२६; उपगमनम् प्र.अ.३५ख/४१; अभ्युपायः प्र.वा.४. १६३; अभ्युपायोऽभ्युपगमः म.वृ.४१४; स्वीकारः — आत्मस्वीकारं परित्यज्य तदात्मजेभ्योऽपि बो.प.२४; प्रतिज्ञानम् वि.सू.९१ख/१०९. • पा. अभ्युपगमः, अभ्युपगमसिद्धान्तः प्र.अ.२५६-४/५५९ भू.का.कृ. अभ्युपगतम् — न वेदार्थस्यातीन्द्रियार्थस्य कश्चित् स्वातन्त्र्येण विज्ञाता नरोऽभ्युपगतो यो वेदार्थमाख्यास्यति त.प.१६७ख/७९१; सू.अ.२१८क/१२४; उपगतम् वा.न्या.१५३-५-५/७४; अभ्युपेतम् — {khas blangs pa dang 'gal ba} अभ्युपेतविरोधः त.प.२३२क/९३४; अभ्यनुज्ञातम् — तल्लौकिकाभ्यनुज्ञाते किं त्यक्तं भवति त्वया त.स.५४ख/५२८; प्रतिज्ञातम् वि.सू.३१ख/४०; अनुमतम् अ.क.६३.५७; ऊरीकृतम् अ.को.३.१.१०६; उपात्तम् वा.न्या.१५७-२-८/९५; अध्यवसितम् — आत्मना मया सर्वसत्त्वदुःखस्कन्धोऽध्यवसितः शि.स.१५४क/१४८; प्रतिपन्नम् — उभयपक्षसम्प्रतिपन्नस्त्वनैकान्तिकः । यदुभयपक्षं प्रतिपन्नं वस्तु तेनानैकान्तिकचोदना इति वा.टी.११०ख/७९; सम्प्रतिपन्नम् — उभयपक्षसम्प्रतिपन्नस्त्वनैकान्तिकः । यदुभयपक्षप्रतिपन्नं वस्तु तेनानैकान्तिकचोदना इति वा.न्या.१५५-१/७९; उपयाचितम् — तैर्यथोपयाचितं भूतयज्ञं करिष्यामि इति विचिन्त्य बोधिसत्त्वमुवाच जा.मा.३७९/२२२.
- khas blangs pa dang 'gal ba
- अभ्युपगमविरोधः त.प.१९६क/१०९; अभ्युपेतविरोधः — {dam bca' ba khas blangs pa dang 'gal ba} प्रतिज्ञाया अभ्युपेतविरोधः त.प.२३२क/९३४.
- khas blangs pa dang ldan pa
- वि. प्रतिज्ञातवान् — दस्युत्वमग्रहणे प्रतिज्ञातवतः वि.सू.६७ख/८४.
- khas blangs pa yin
- क्रि. अभ्युपगम्यते — आकारवान् पुनर्बाह्यः पदार्थोऽभ्युपगम्यते त.स.९५ख/८४४; अङ्गीक्रियते त.प.१५६क/३६; अभ्युपेतं भवति — एवं तर्हि चित्तविनाशे पुद्गलस्याविनाशाभ्युपगमात् नित्यत्वमस्याभ्युपेतं भवति अभि.भा.८७ख/१२०५.
- khas blangs pas gnod pa
- अभ्युपेतबाधा — अभ्युपेतबाधा च, अण्वाकाशादीनां तथाऽनभ्युपगमात् त.प.१६७क/५३.
- khas blangs byas
- = {khas blangs byas pa/}
- khas blangs byas nas
- अभ्युपेत्य — अर्थाभिधानसामर्थ्यमभ्युपेत्य च साधयन् त.स.८४क/७७३.
- khas blangs byas pa
- • क्रि. उपगम्यते — कतमस्य च वाक्यस्य नित्यत्वमुपगम्यते त.स.१००ख/८८९. • भू.का.कृ. अभ्युपगतम् — पूर्वाभ्युपगतेनापि नाशित्वं बाधते नरः त.स.८४क/७७३.
- khas blangs yin
- = {khas blangs pa yin/}
- khas dbub pa
- निकुब्जनम् — {lhung bzed khas dbub} पात्रनिकुब्जनम् म.व्यु.९२५२.
- khas dbub par bya
- क्रि. निकुब्जयेरन् — {lhung bzed khas dbub par bya} ( पात्रम्) निकुब्जयेरन् वि.सू.८६क/१०३; {khas phub par 'gyur} निकुब्जयिष्यति वि.व.१६७ख/२.९९.
- khas sbubs pa
- निकुब्जितत्वम् — {lhung bzed khas sbubs pa} निकुब्जितत्वम् वि.सू.८६क/१०३.
- khas ma blangs pa
- अनङ्गीकारः —तत्पक्षानङ्गीकारात् त.प.२ख/४४९.
- khas mi blang ba
- अप्रतीष्टिः — प्रज्ञप्तिवाचनयोश्चाप्रतीष्टिः वि.सू.८७क/१०५.
- khas mi len
- = {khas mi len pa/}
- khas mi len pa
- • क्रि. नोपगच्छति म.व्यु.६४८३; नाभ्युपगम्यते ननु कोऽतिशयस्तस्य प्राक्तनादस्ति येन तत् । परतः पूर्वविज्ञानमिव नाभ्युपगम्यते त.स.१०८क/९४२; • सं. अनभ्युपगमः — एवंविधस्य दृश्यस्य सत्त्वेऽनुपलब्धस्यासत्त्वानभ्युपगम इति वा.टी.६७ख/२२; अननुज्ञानम् — आधाराधेयताभावात्तथताबुद्धयोर्मिथः। पर्यायेणाननुज्ञानं महत्ता साप्रमाणता अभि.अ.२.१२ वि. अप्रतिज्ञातम् — न प्रतिज्ञातस्य वृथा वा प्रतिदेशनयारूढिः वि.सू.९१ख/१०९.
- khas mi len pa'i lta ba
- अनभ्युपगमदृष्टिः, अष्टाविंशतिषु असद्दृष्टिषु एका — यदा पुनस्ते तां दृष्टिमारभ्य परैरनुयुज्यन्ते तदा न किंचित् स्वयमिच्छन्त्यभ्युपगन्तुम्, छलजातिभ्यां च परान् अनुयुञ्जन्ते । ते एते अनभ्युपगमदृष्टिः कुसृतिदृष्टिश्च अभि.स.भा.८३क/११३.
- khas len
- = {khas len pa/} {khas len gyis} अभ्युपेयताम् — तस्माच्छब्दार्थसम्बनधो नित्य एवाभ्युपेयताम् त.स.८२क/७५८.
- khas len pa
- क्रि. अभ्युपगम्यते — यदि अपौरुषेयत्वमभ्युपगम्यते वेदस्य, तदाऽऽनर्थक्यमभ्युपगन्तव्यम् त.प.४३क/५३५; अनुमन्यते वा.न्या. १५०-४/४४; अङ्गीकरोति — अथ निर्घाटितो दण्डमङ्गीकरोति, तदा खानपानादिको दण्डो देयः वि.प्र.१८२ख/३.२०२; अभ्युपेति लो.को.२३४ सं. १. अभ्युपगमः — {rtag pa nyid du khas len pa} नित्यत्वाभ्युपगमः त.प.२१८ख/९०६; सू.अ.१६५क/५६; उपगमः — अतश्चायमुपगमो न युक्तिक्षमः त्रि.भा.१२७ख/३०; वा.न्या.१४९-५/३७; उपगतिः — वर्षोपगतावभिक्षुकावासे वि.सू.५४क/७०; अङ्गीकरणम् — भेदाङ्गीकरणात्तयोः त.प.१९९क/११४; स्वीकरणम् — यः स्वरूपं च नोपदर्शयति, प्रत्यक्षतां च स्वीकर्तुमिच्छति वा.न्या.१४९-५-३/३७; संवित् — संविदागूः प्रतिज्ञानं नियमाश्रवसंश्रवाः । अङ्गीकाराभ्युपगप्रतिश्रवसमाधयः अ.को.१.५.५; उपादानम् — वस्तुतः समर्थस्य हेतोरुपादानेऽपि सामर्थ्याप्रतिपादनात् वा.न्या.१४८-४-७/१४; अनुज्ञा लो.को.२३४; अभ्यनुज्ञा — अभ्यनुज्ञादिवाक्येन नन्वत्र व्यभिचारिता त.स.५२ख/५१२ २. = {gnya' bo} लग्नकः, प्रतिभूः अ.को.२.१०.४४; {khas len pa dang gnya' bo dang /} {mgo 'thu ba dang cha 'dzin no} ङ.को.३१४ वि. उपेतः — {khas len don} उपेतार्थः त.स.७३ख/६८७; अभ्युपेतः — दुःखाभ्युपेतः संसाराभ्युपगमात् सू.अ.२४८ख/१६५; अङ्गीकृतः प्र.अ.२३४-१/५०८; प्रतिपन्नः — योऽपि सांवृतत्वं भावानां प्रतिपन्नः त.प.६७९; प्रतिज्ञः — {dge bar khas len} साधुप्रतिज्ञः जा.मा.२७४/१५९.
- khas len pa 'gal ba
- = {khas len pa dang 'gal ba/}
- khas len pa dang 'gal ba
- अभ्युपगमविरोधः — भूत्वा च विगच्छतीति सदाऽस्तित्वाभ्युपगमविरोधः स्यात् त.प.८६क/६२४.
- khas len pa'i grub mtha'
- पा. अभ्युपगमसिद्धान्तः, चतुर्विधेषु सिद्धान्तेषु एकः प्र.अ.२५६-१/५६०; ‘अपरीक्षिताभ्युपगमात् तद्विशेषपरीक्षणमभ्युपगमसिद्धान्तः’ इति गोतमसूत्रम् रा.को.५.३५१.
- khas len par byed
- क्रि. अभ्युपगच्छति — केचित् शिष्यत्वमभ्युपगच्छन्ति वि.व.११ख/२.८०; अङ्गीकरोति — भावानां परमाणुत्वमङ्गीकुर्वन्ति ते यदा त.स.७२ख/६८०; उपगम्यते — एतत् तु न्यायमित्युपगम्यते त.स.६९क/६४०; अभ्युपगम्यते — यदि पर्वतादीनां स्थूलानां कारणभूताः परमाणवो नित्याः सन्तीत्यभ्युपगम्यते त.प.२५७ख/२३२; अनुमन्यते — तत् कथमिवानुमन्यते वा.टी.८७ख/४५; अभ्युपेयते त.प.१४३ख/७३९; अङ्गीक्रियते त.प.५६क/५६४; उपादीयते — यदि शब्दगताः तीव्रमन्दादयो भेदा हेतुत्वेनोपादीयन्ते त.प.१४९ख/७५२.
- khas len par byed pa
- = {khas len par byed/}
- khas len byed
- = {khas len par byed/}
- khas len ma yin pa
- • क्रि. नाभ्युपगम्यते — विपाकहेतुः फलदो नातीतोऽभ्युपगम्यते त.स.६७ख/६३१; • सं. अनुपगमः — तस्यानुपगमे न स्याद् वेदप्रामाण्यमन्यथा त.स.११९क/१०२६.
- khas len mi byed
- क्रि. नाभ्युपेयते — नावश्यं श्रोत्रमाकाशमस्माभिश्चाभ्युपेयते त.स.७९ख/७३९.
- khas len med pa
- अनुपगमः, उपगमाभावः — न ज्ञाने तुल्यमुत्पत्तितो धियः । तथाविधायाः अन्यत्र तत्रानुपगमाद् धियः प्र.वा.२.१३.
- khas long
- = {khas longs/}
- khas longs
- कृ. अभ्युपेयम् — अभ्युपेयं यदन्याऽस्ति गतिः काचिन्न वास्तवी त.स.६५ख/६१८; प्रतिज्ञातव्यम् — तेन प्रतिगृह्णामीति प्रतिज्ञातव्यम् बो.भू.८३ख/१०६.
- khas longs shig
- = {khas longs/}
- khA ri
- = {khal tshad} खारिः, ओ री, षोडशद्रोणपरिमाणम् मि.को.२२ख; द्र. {khal/}
- khu
- = {khu ba/}
- khu skya
- मण्डः, ओ डम् लो.को.२३५.
- khu khrag
- = {khu chu khrag} शुक्रशोणितम् प्र.अ.३२-३/७१.
- khu sgo
- हडिः, काष्ठयन्त्रम् — {khu sgo dang khong sgril dang 'khrul 'khor gyi lam las yongs su thar bar mdzad pa} हडिनिगडबन्धनभयत्रस्तमार्गपरिमोक्षणकरः का.व्यू.२०५ख/२६३; ततस्ते च महाक्षत्रियाः सर्वे मया हड(हडि)निगडबन्धनैर्बद्धाः का.व्यू.२१४क/२७३; ‘निगडो लोहबन्धेऽस्त्री हडिः काष्ठस्य यन्त्रणे’ इति क्षत्रियवर्गे शब्दमाला रा.को.५.५०२.
- khu bcud
- यूषम्, मुद्गादिक्वाथरसः — मुद्गयूषं हरेणुकयूषम् ल.वि.१३०ख/१९३.
- khu chu
- = {khu ba} शुक्रम्, वीर्यम् — न योन(नि)द्वारे शुक्रं प्रतिक्षिपेत् वि.सू.५२ख/६७; {khu chu khrag las byung ba'i phyir} शुक्रशोणितसंभवात् ल.अ.१५७क/१०४.
- khu chu khrag
- = {khu khrag} शुक्रशोणितम् — {khu chu khrag las byung ba'i phyir} शुक्रशोणितसंभवात् ल.अ.५७क/१०४.
- khu chu dang khrag
- = {khu chu khrag/}
- khu nyid
- द्रवत्वम् प्र.अ.३५-४/७८.
- khu nu
- ना. किन्नोरः, मण्डलम्; अयं तु भारतवर्षे हिमाचलप्रदेशे; द्र. {the districts of Kunawar and Bissahar} ({Bushahar} ?) {on the Upper Sutlej}, {bordering Tibet} श.को.१४४.
- khu 'phangs
- = {gangs} तुहिनम्, हिमम् मि.को.१४४क; छो.को.७९.
- khu 'phrig
- = {dogs pa'am rnam rtog} शङ्का, वितर्कः — {kun la yang khu 'phrig za} समन्ततःशङ्की अ.श.२४५ख/२२५.
- khu 'phrig za ba
- वि. शङ्की — परिशङ्कितहृदयः संविग्नः समन्ततःशङ्की निद्रां नासादयामि अ.श.२४५ख/२२५.
- khu ba
- १. रसः, सर्वेषामन्नदध्यादीनामग्ररसः {'bras bu'i khu ba} फलरसः; {sdong po'i khu ba} गण्डरसः शि.स.७६ख/७५; रसकः वि.सू.७६क/९३; मण्डः, ओ डम् — {zho ga chu la sogs pa'i khu bas} दध्यादिमण्डेन वि.सू.७९क/९६; द्रवः वि.सू.३६क/४५; द्रवता प्र.अ.३१-३/७०; मन्थः — एवंरूपम् अहमाहारमाहरामि । मन्थान् वा अपूपान् वा ओदनकुल्माषान् वापरे वा बो.भू.२००क/२६९; आसवः — विचूर्णपुष्पासवसिक्तभूतलम् जा.मा.३९९/२३३; मधु — बालैः प्रवालैः स महीरुहाणां पुष्पाधिवासैर्मधुभिश्च हृद्यः । फलैश्च नानारसगन्धवर्णैः संतोषवृत्तिं बिभरांचकार जा.मा.४१६/२४५ २. शुक्रम् [1] = {khu chu} वीर्यम् — अभ्यासादन्यदीयेषु शुक्रशोणितबिन्दुषु । भवत्यहमिति ज्ञानमसत्यपि हि वस्तुनि बो.अ.८.१११; प्र.अ.११५क/१२३; तत्पर्यायाः : {zla ba} तेजः, {thig le} रेतः, {sa bon} बीजम्, {stobs ldan} वीर्यम्, {dbang por 'gro} इन्द्रियम् अ.को.२.६.६२; रेतः गु.स.१०१क/२३; तेजः मि.को.८८क; मदः प्र.अ.११५क/१२३; हिरण्यम् श्री.को.१८४ख [2] पञ्चामृतेषु एकम् मि.को.९ख ३. = {gza' pa sangs} शुक्रः, ग्रहः मि.को.३२क; छो.को.७९ ४. पा. (वै.द.) = {gsher ba} द्रवत्वम्, गुणपदार्थः म.व्यु.४६१५.
- khu ba kun ldan
- = {spos dkar} सर्वरसः, यक्षधूपः — यक्षधूपः सर्जरसोऽरालसर्वरसावपि । बहुरूपोऽपि अ.को.२.६.१२७.
- khu ba dkar ba
- १. = {skyes pa'i thig le} शुक्रम्, वीर्यम् बो.को.२३० । २. = {gza' pa sangs} शुक्रः, ग्रहः छो.को.७९/रा.को.५.११५ ३. दुग्धादिश्वेतवर्णद्रवद्रव्यम् बो.को.२३०.
- khu ba can
- पिच्छिलम् लो.को.२३५.
- khu ba ltung ba
- शुक्रपातः वि.प्र.११०क/७.
- khu ba ldan
- वि. १. शुक्रवती {ji srid khu ba ldan gyur pa/} {de srid phyag rgya bsten par bya} तावद्धि सेव्यते मुद्रा यावच्छुक्रवती भवेत् हे.त.११ख/३४ २. द्रवन्ती लो.को.२३५.
- khu ba 'pho ba
- शुक्रच्युतिः — ज्ञानवज्रं शुक्रच्युत्यवस्थालक्षणं सहजानन्दक्षणं नराणां षोडशवर्षावधेर्वेदितव्यम् वि.प्र.२२७ख/२.१७; शुक्रच्यवनम् — गर्भावक्रमणे शुक्रच्यवनावस्था तुर्या वि.प्र.६१क/४.१०७.
- khu ba byed
- = {khu ba byed po/}
- khu ba byed po
- = {rkang mar} शुक्रकरः, मज्जा छो.को.७९/रा.को.५.११६.
- khu ba 'bab pa
- वि. शुक्रवाहिनी — विण्मूत्रशुक्रवाहिन्यस्तिस्रो नाड्यश्चन्द्रसूर्यराहुमण्डलानि गुह्यकमलकर्णिकायां समाहारस्तेषाम् वि.प्र.३३क/४.८.
- khu ba 'byin pa
- पा. (विन.) शुक्रविसृष्टिः, त्रयोदशसङ्घावशेषेषु एकः म.व्यु.८३६९.
- khu ba'i khams
- शुक्रधातुः — ननु शुक्रधातुः संज्ञास्कन्धः, कथं मूत्रमित्युच्यते वि.प्र.२३२क/२.३०.
- khu ba'i mngal
- = {khu ba'i mig sman} रसगर्भम्, रसाञ्जनम् मि.को.६०ख; = {khu ba'i snying} रसगर्भम् अ.को.२.९.१०१.
- khu ba'i snying
- = {khu ba'i mig sman} रसगर्भम्, रसाञ्जनम् अ.को.२.९.१०१; = {khu ba'i mngal} रसगर्भम् मि.को.६०ख.
- khu ba'i thig le
- शुक्रबिन्दुः, वीर्यम् — सौख्यं यत् शुक्रबिन्दोरप्रपाताद्भवति सा परदारस्य सेवा वि.प्र.६९ख/४.१२४.
- khu ba'i bdag nyid
- = {skyes pa} पुरुषः श.को.१४५; {mi pho'am skyes pa} छो.को.७९.
- khu ba'i rnam pa
- वि. शुक्राकारः — {khu ba'i rnam pa bcom ldan yin} शुक्राकारो भवेद् भगवान् हे.त.१०ख/३०; द्रवाकारः — {byang sems khu ba'i rnam pa las} बोधिचित्तद्रवाकारात् हे.त.१३क/३८.
- khu ba'i 'pho ba
- = {khu ba 'pho ba/}
- khu ba'i bug pa
- शुक्ररन्ध्रम्, दशरन्ध्रेषु एकम् — रन्ध्रभेदा दश भवन्ति । अत्र गुदरन्ध्रं चन्द्रः, मूत्ररन्ध्रं रविः, शुक्ररन्ध्रं कालाग्निः, मुखरन्ध्रं राहुः, दक्षिणनेत्ररन्ध्रं मङ्गलः, वामनेत्ररन्ध्रं बुधः, दक्षिणघ्राणरन्ध्रं बृहस्पतिः, वामघ्राणरन्ध्रं शुक्रः, दक्षिणकर्णरन्ध्रं मन्दः, वामकर्णरन्ध्रं केतुरिति वि.प्र.२३३ख/२.३३.
- khu ba'i dbang po
- = {dngul chu} रसेन्द्रः, पारदः मि.को.६०क; छो.को.७९.
- khu ba'i mig sman
- = {khu ba'i snying} रसाञ्जनम्, रसगर्भम् अ.को.२.९.१०१; = {khu ba'i mngal} रसगर्भम् मि.को.६०ख; तार्क्ष्यम् लो.को.२३५.
- khu ba'i rtsa
- शुक्रनाडी, शुक्रवाहिनी नाडी — {thur sel gyi khu ba'i rtsa ni gri gug gi rigs so} शुक्रनाडी कर्तिकाकुलम् अपाने वि.प्र.२३१ख/२.२८.
- khu ba'i gzugs can
- वि. द्रवरूपकः — {mi bskyod khu ba'i gzugs can} अक्षोभ्यो द्रवरूपकः हे.त.२२ख/७२.
- khu ba'i slob ma
- = {lha min} शुक्रशिष्यः, असुरः श.को.१४५; छो.को.७९/रा.को.५.११६; बो.को.२३१.
- khu bar byas pa
- वि. द्रावितम् — {khu bar byas nas} द्रावयित्वा वि.प्र.१६०क/३.१२१.
- khu bo
- = {pha'i spun} पितृव्यः, पितृभ्राता — अयं मे पिता, अयं मे भ्राता, अयं मे पितृव्यः, अयं मे मातुलः वि.व.१८०क/२.१०५; {pha'i spun nam a khu} छो.को.७९.
- khu byug
- कोकिलः, पक्षी — भोः कोकिलोत्तम वनान्तरवृक्षवासिन् नारीमनोहर पतत्रिगणस्य राजन् वि.व.२१५ख/१.९१; तत्पर्यायाः : {nags dga'} वनप्रियः, {gzhan gyis gsos} परभृतः, {gzhan gyis rgyas} परपुष्टः, {dpyid kyi pho nya} वसन्तदूतः बो.को.२३१/रा.को.२.२००; अ.को.२.५.१९; पिकः अ.क.५३.१५; हारिकण्ठः श्री.को.१८०क.
- khu byug gi skad
- कोकिलरुतम् — न हस्तिक्रुञ्चिताश्वहेषितर्षभगर्जितमयूरकोकिलरुतानि कुर्यात् वि.सू.४४क/५५.
- khu byug ma
- = {khu byug mo/}
- khu byug mig
- कोकिलाक्षः, वृक्षः — इक्षुगन्धा तु काण्डेक्षुकोकिलाक्षेक्षुरक्षुराः अ.को.२.४.१०५; वि.प्र.१६७क/३.१५०.
- khu byug mo
- कोकिला, कोकिलस्त्री मि.को.७८ख.
- khu tshan
- उत्सर्गः — धूननेनापि । अवष्टम्भेनापि तृणशादपांसुप्रभृतिभिः । उत्सर्गादिनापि । वातातपेऽपि स्थापनेन वि.सू.३०क/३८.
- khu tshur
- १. मुष्टिः — दृष्टं मुष्टिनिविष्टपारदकणाकारं नराणां धनम् अ.क.२१.१; {khu tshur bcings pa} मुष्टिबन्धः म.मू.२०५क/२२४ २. खटः — हठात् सत्त्रागारं प्रविशतः खटचपेटादिना प्रहृत्येति यावत् बो.प.१७; खटचपेटलिङ्गितचुम्बितपरिष्वक्ताघ्रातकटाक्षेक्षितैः ल.अ.१०३क/४९; खटचपेटादिकं च कर्म अभि.स.भा.४९ख/६९; खटकः म.व्यु.३९८४.
- khu tshur gyi rtsed mo
- मौष्टा, मुष्टिप्रहरणक्रीडा मि.को.४३क.
- khu tshur gyis 'tsho
- = {gser bzo ba} मुष्टिकः, स्वर्णकारः ङ.को.३०१/रा.को.३.७५३.
- khu tshur bcings
- = {khu tshur bcings pa/}
- khu tshur bcings nas
- मुष्टिं बद्ध्वा — {rdo rje khu tshur gnyis bcings nas} वज्रमुष्टिद्वयं बद्ध्वा दु.प.१३९/१३८.
- khu tshur bcings pa
- मुष्टिबन्धः — मुष्टिबन्धेन सर्वमन्त्रान् स्तम्भयति, मनसा मोक्षयति म.मू.२०५क/२२४; वि.प्र.१७३ख/३.१७०.
- khu tshur nyid
- मुष्टित्वम् — अन्यथा प्रसारितानामपि विशेषाभावाद् मुष्ट्यवस्थायामिव मुष्टित्वप्रसङ्गः वा.टी.९२ख/५२.
- khu 'dzag
- शुक्रमेहः, मेहभेदः मि.को.५२ख.
- khu yu
- वि. बाहुलेयः — {khra bo dang khu yu la sogs pa} शाबलेयबाहुलेयादयः त.प.८क/४६१; प्र.अ.८ख/१०.
- khug
- • क्रि. ( {'gugs pa} इत्यस्य विधौ) आकर्ष ब.वि.१६४ख; आनयेत् — नागपोतमानयेत् वि.व.२०४क/१.७८; • कृ. आनेतव्यम् — {nga'i thad du khug} मत्सकाशमानेतव्यः अ.श.२४०क/२२०.
- khug cig
- = {khug/}
- khug rta
- चातकः, पक्षी वि.प्र.१६७क/३.१५०; सारङ्गः — सारङ्गस्तोककश्चातकः समाः अ.को.२.५.१७; दिवौकसः श.को.१४६; अ.को.३.३.२२६; {char sdod byi'u} छो.को.८०.
- khug rta'i char sdod byi'u
- = {khug rta/}
- khug rna
- १. = {smug pa} नीहारः, महिका — धर्माणामागन्तुकत्वपरिज्ञया आकाशागन्तुकरजोधूमाभ्रनीहारोपक्लेशवत् सू.अ.२२५क/१३५; धूमः म.मू.२०२ख/२२०; धूमिका तत्रैव; २. • पा. महिका, वर्णरूपम् म.व्यु.१८७२; {khug rna ni lho bur ro} महिका नीहारः अभि.भा.१२८-५/३२.
- khug sna
- = {khug rna/}
- khugs
- • क्रि. आकृष्यते — {sems ni bgegs rnams kyis mi khugs} विघ्नैर्नाकृष्यते चेतः अ.क.१०. ६४. • भू.का.कृ. कृष्टः — {lcags sgrog gis mi khugs} शृङ्खलाकृष्टः अ.क.९.८०; आकृष्टः ।
- khugs par 'gyur
- क्रि. आनयति — देव विद्यामन्त्रधारिणस्तमानयन्ति वि.व.२०४क/१.७८; आकृष्यते — लीलयैवास्य तूर्णमाकृष्यते मनः अ.क.८८.१५.
- khung
- १. = {khung bu} बिलम् — {khung na gnas pa'i sems can rnams} बिलाश्रयाः सत्त्वाः ग.व्यू.१५९ख/२४३; विवरम् — ये द्विरसनाः…विवरं विशन्ति अ.क.१०५.१; आशयः वि.सू.३९क/४९ २. = {spu'i khung} कूपः — {spu khung} रोमकूपः शि.स.५०क/४७ ३. = {dong} गर्तः म.व्यु.५१२५; खातम् — यथा महत्यां खातायां मृदि व्योम्नि महत्त्वधीः त.स.८१क/७५२ ४. = {phug} गह्वरम्, गुहा — देवखातबिले गुहा । गह्वरम् अ.को.२.३.६.
- khung nyal
- = {khung bu nyal/}
- khung du nyal
- = {khung bu nyal/}
- khung ba
- = {khung bu} कूपः — {spu'i khung ba} रोमकूपः ल.अ.६०क/६; श्रा.भू.२२२.
- khung bu
- १. = {bu ga} छिद्रम् — तस्य सुप्तस्य रत्नानि दृष्ट्वा बद्धान्यथानुजः । प्रहर्तुं व्यसनच्छिद्रे क्रूरः समुपचक्रमे अ.क.३१.१९ २. बिलम् — भोगैः सह भुजङ्गानां दृष्टो भवबिले क्षयः अ.क.१०.८० ३. = {dong} खानिः वि.प्र.९५क/३.८; कुहरम् — एतेन कृष्टाः स्वपथप्रणष्टाः स्पृहाभिधाने कुहरे पतन्ति अ.क.५९.१४ ४. = {spu'i khung} कूपः — {ba spu'i khung bu} रोमकूपः वि.प्र.६७क/४.११९.
- khung bu can
- वि. सुषिरम्, छिद्रयुक्तम् लो.को.२३७.
- khung bu nyal
- = {sbrul} बिलेशयः, सर्पः अ.को.१.८.८; = {khung nyal/} {khung du nyal/}
- khungs
- १. प्रवृत्तिः — स तया समाश्वास्यमानोऽपि शोकसन्तप्तस्तस्याः प्रवृत्तिं समन्वेषमाण इतश्चामुतश्च परिभ्रमितुमारब्धः वि.व.२१४ख/१.९० । २. ज्ञापकम् — इदमत्र वेदनात्रयसद्भावे ज्ञापकम् अभि.स्फु.१५६ख/८८३; तत्रेदं ज्ञापकं यथोक्तम् अङ्गुल्यग्रसूत्रे अभि.स.भा.८९क/१२१.
- khungs su mi rung ba
- वि. अज्ञापकम् — {de lta bas na 'di ni khungs su mi rung ngo} तस्मादज्ञापकमेतत् अभि.भा.९०क/१२१३.
- khungs su rung ba
- वि. ज्ञापकम् अभि.सू.१७.
- khud pa
- = {rdzongs} यौतकम् म.व्यु.५२२३; ( यौतुकम्) विवाहकाले दम्पत्योर्लब्धं धनम् रा.को.४.६७.
- khun pa
- प्रा. = {ca co} बो.को.२३४; {dbugs 'byin skad 'byin pa} छो.को.८०.
- khur
- १. भारः [1] गुरुत्वगुणवद् वस्तु — {khur gyis dub pa} भारच्छिन्नः वि.सू.४ख/४; तत्पर्यायौ : भरः — {lci ba'i mngal khur gyis ngal zhing} गुरुगर्भभराक्लान्ताः का.आ.१.९८; अभिन्यासः — {khur lta bur gyur pa} अभिन्यासभूतत्वम् अभि.भा.४९क/१०५८; अभिन्यासभूतत्वादिति । भारभूतत्वादित्यर्थः अभि.स्फु.२५२ख/१०५८ [2] कार्यभारः — {rgyal po'i khur} अधिपत्वभारः जा.मा.३१९/१८५ [3] = {nye bar len pa'i phung po lnga} पञ्चोपादानस्कन्धाः — तत्र भारः पञ्चोपादानस्कन्धाः, भारादानं तृष्णा, भारनिक्षेपः मोक्षः, भारहारः पुद्गलाः त.प.२२४ख/१६५ [4] विंशतितुलापरिमाणम् मि.को.२२क; २. • क्रि. {'khur ba} इत्यस्य विधौ. ३. = {khur ba/}
- khur skya
- = {khu skya/}
- khur khur ba
- भारोद्वहनम् — देवदत्तो भारोद्वहनसमर्थो न भवति त.प.३६ख/५२; भारनिर्वाहनम् — यानसमचित्तेन गुरुभारनिर्वाहनतया बो.प.७७.
- khur khyer
- = {khur khyer ba/}
- khur khyer ba
- १. भारोद्वहनम् — कार्यभारोद्वहनार्थः स्कन्धार्थ इत्यपरे अभि.भा.६० २. = {gang zag} भारहारः, पुद्गलः — भारं च वो भिक्षवो देशयिष्यामि भारादानं च भारनिक्षेपणं च भारहारं च अभि.स्फु.३१९ख/१२०६; तत्र भारः पञ्चोपादानस्कन्धाः, भारादानं तृष्णा, भारनिक्षेपः मोक्षः, भारहारः पुद्गलाः त.प.२२४ख/१६५.
- khur khyer ba'i lus
- =(पा.) (सा.) आतिवाहिकशरीरम् — अत एव साङ्ख्यपरिकल्पितातिवाहिकशरीरस्याप्यप्रतिक्षेपः त.प.१०६क/६६२.
- khur khyer ba'i lus can
- = {khur khyer ba'i lus/}
- khur gyi do
- काचः, शिक्यम् — तौ हंसमुख्यौ काचेनादाय स्वस्थावबद्धौ राज्ञे दर्शयामास जा.मा.२४७/१४२.
- khur gyi dor sdos te
- काचेनादाय जा.मा.२४७/१४२.
- khur gyis dub pa
- वि. भारच्छिन्नः — स्त्रीछिन्ना भारच्छिन्ना मार्गच्छिन्नाश्च ये नराः वि.सू.४ख/४.
- khur gla
- = {gla} भरणम्; भरण्यम् — {las gla sgrub gla rngan pa dang /} {bya dga' mtshar dga' gzengs bstod pa/} {khur gla khur rngan khur ba'i rin/} {yon dang rnyed pa gla yin no} ङ.को.३१०.
- khur rngan
- = {rngan pa} भरणम्; भरण्यम् — {las gla sgrub gla rngan pa dang /} {bya dga' mtshar dga' gzengs bstod pa/} {khur gla khur rngan khur ba'i rin/} {yon dang rnyed pa gla yin no} ङ.को.३१०.
- khur lci ba
- अतिभारः — स क्षुत्पिपासाघर्मश्रमपरिम्लानतनुर्दौर्मनस्यवह्निना चान्तःप्रदीप्यमानो विषादातिभारादिवान्यतमस्मिन् वृक्षमूले निषण्णः जा.मा.२७९/१६२.
- khur chen po khyer ba
- वि. महाभारवाहिकः — बोधिसत्त्वानाम्… समादापकानां समुत्तेजकानां संप्रहर्षकाणां महाभारवाहिकानाम् सु.प.२२क/२.
- khur lta bur gyur pa
- वि. अभिन्यासभूतः, भारभूतः — अभिन्यासभूतत्वाद् दुःखम् अभि.भा.४९क/१०५८.
- khur ltar spyod par gyur pa
- वि. भारायमाणः — तस्याभूत्परितापनिश्लथगतेर्भारायमाणः करः अ.क.२८.२८.
- khur theg
- शिक्यम् लो.को.२३८; द्र. {khur gyi do/}
- khur 'dor ba
- = {thar pa} भारनिक्षेपणम्, मोक्षः — भारं च वो भिक्षवो देशयिष्यामि भारादानं च भारनिक्षेपणं च भारहारं च अभि.स्फु.३१९ख/१२०६; भारनिक्षेपः — तत्र भारः पञ्चोपादानस्कन्धाः, भारादानं तृष्णा, भारनिक्षेपः मोक्षः, भारहारः पुद्गलाः त.प.२२४ख/१६५.
- khur 'dren pa
- भारवाहः, भारिकः — भारवाहस्तु भारिकः अ.को.२.१०.१५; = {khur pa} भारकः अ.क.३६.२८.
- khur gnas
- = {phrag pa} अंसः लो.को.२३८.
- khur pa
- = {khur 'dren pa} भारकः, भारवाहः — ददर्श ग्रीष्मतापेऽपि विवशं दारुभारकम् अ.क.३६.२८; भारिकः लो.को.२३८.
- khur po
- = {khur} भारः — {sdig pa'i khur po chen po ni} महतः पापभारस्य अ.क.४४.४८; भारकः — आदाय दारुमूल्येन स तस्माद्दारुभारकम् अ.क.३६.२९.
- khur po ba
- = {khur 'dren pa/}
- khur spyod pa
- भारसञ्चारः अभि.सू.१७; द्र. {khur sbed pa} भारसञ्चारः अभि.भा.६ख/८८६.
- khur 'phel
- ना. भारतः — मयि निर्वृते वर्षशते व्यासो वै भारतस्तथा । पाण्डवाः कौरवा रामः पश्चान्मौरी भविष्यति ल.अ.१८७ख/१५८.
- khur ba
- • क्रि. {'khur ba} इत्यस्य भूत.; • सं. उद्वहनम् — {khur khur ba} भारोद्वहनम् त.प.३६ख/५२१; निर्वाहनम् — {khur khur ba} भारनिर्वाहनम् बो.प.७७ वि. वाहः — {chu khur} वारिवाहः अ.को.१.३.६ {II}. अपूपः — {khur ba drug dang se'u bcu} षडपूपा दश दाडिमानि त.प.१६६क/७८७; पिष्टः : {khur ba'i ming ste gro sogs zan gong bsreg sogs kyi ming ngo} मि.को.३९क; पूपः मि.को.३९क; पूपलिका — सा दारिका पूपलिकानामर्थे अभिभूता अ.श.२४६क/२२६; *कदुः लो.को.२३८; {'khur ba mkhan ma} कन्दुकी वि.प्र.१६२क/३.१२६; *मण्डः म.व्यु.५७००.
- khur ba drug
- षडपूपाः — षडपूपादिवाक्यवत् त.स.८६क/७८७.
- khur ba drug dang se'u bcu
- षडपूपा दश दाडिमानि — ‘षडपूपा दश दाडिमानि’ इत्यादि उन्मत्तकवाक्यवदानर्थक्यं वेदस्य प्राप्तम् त.प.१६६क/७८७.
- khur ba mkhan
- आपूपिकः मि.को.३९क.
- khur ba bcos pa
- = {khur ba 'tshed pa} ऋजीषम्, पिष्टपचनम् मि.को.३९क.
- khur ba 'chos pa
- = {khur ba bcos pa/}
- khur ba 'tshed pa
- = {khur ba bcos pa} पिष्टपचनम् मि.को.३९क; ऋजीषम् लो.को.२३८.
- khur ba'i chang
- पैष्टी, मदिराभेदः — {sbrang chang bur chang khur ba'i chang /} {ji ltar rnyed pa dbul bar bya} माध्वीं गौडीं तथा पैष्टीं यथाप्राप्तं तु ढौकितम् स.उ.८.२१.
- khur ba'i rin
- = {gla} भरणम्; भरण्यम् — {las gla sgrub gla rngan pa dang /} {bya dga' mtshar dga' gzengs bstod pa/} {khur gla khur rngan khur ba'i rin/} {yon dang rnyed pa gla yin no} ङ.को.३१०.
- khur bu
- = {khur} भारः — अभिन्यासभूतत्वादिति । भारभूतत्वादित्यर्थः अभि.स्फु.२५२ख/१०५८; भरः — नानाकारैर्गुरुतरभरैर्गर्भशय्यामलाङ्कः अ.क.८९. ६०.
- khur bu pa
- वाहीकः ( बाहीकः) — न हि यथा वाहीको गौरिति स्खलति प्रत्ययः । गौरिव गौर्न तु गौरेव, सास्नाद्यभावादिति त.प.२७५क/२६४; प्र.अ.१८८ख/२०३.
- khur bor ba
- अपहृतभारः १. श्रावकगुणः म.व्यु.१०८४; स्थविरको भदन्त भिक्षुरर्हन् क्षीणाश्रवः कृतकृत्यः कृतकरणीयोऽपहृतभारः अ.श.२५९क/२३७ २. बुद्धस्य पर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… अपहृतभार इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८.
- khur sbed pa
- भारसञ्चारः — भारसञ्चारेऽपि चावस्थान्तरजं सुखमेवोत्पद्यते । यावदसौ तादृशी कायावस्था नान्तर्धीयते अभि.भा.६ख/८८६; अंशाद् अंशं भारं सञ्चारयन्तो भारवाहका दुःख एवावस्थिते भारातिक्रामणे सुखमिति बुद्धिमुत्पादयन्ति अभि.स्फु.१५५क/८८०.
- khur tsa ba
- भारवाहकः, भारिकः — अंशादंशं भारं सञ्चारयन्तो भारवाहका दुःख एवावस्थिते भारातिक्रामणे सुखमिति बुद्धिमुत्पादयन्ति अभि.स्फु.१५५क/८८०; भारहारकः — तथा हि मूढतराणाम् अपि तावद्भारहारककैवर्तकर्षकादीनाम् शि.स.१०१ख/१०१; वोढा वि.सू.३७क/४६.
- khur rtsal ba
- = {khur 'dren pa/}
- khur tsha ba
- = {khur tsa ba/}
- khur tshos
- = {khur mtshos/}
- khur 'dzin pa
- भारवहनम् ना.ना.२६३ख/६.
- khur len pa
- = {sred pa} भारादानम्, तृष्णा — भारं च वो भिक्षवो देशयिष्यामि भारादानं च भारनिक्षेपणं च भारहारं च अभि.स्फु.३१९ख/१२०६; तत्र भारः पञ्चोपादानस्कन्धाः, भारादानं तृष्णा, भारनिक्षेपः मोक्षः, भारहारः पुद्गलाः त.प.२२४ख/१६५
- khur shing
- = {gnya' shing} भारयष्टिः, विहङ्गिका अ.को.२.१०.३०.
- khur slang
- कन्दुः, लौहमयपाकपात्रम् : {khur ba byed pa'i snod} मि.को.३८क.
- khur slang can
- = {khur ba mkhan} कान्दविकः, आपूपिकः मि.को.३९क.
- khul
- = {tshul} : {brda sprod shes khul can} वैयाकरणपाशः मि.को.८३क; {dpa' bo yin khul can} शूरपाशः मि.को.८३क.
- khe
- लाभः — लाभार्थं हन्यते सत्त्वो मांसार्थं दीयते धनम् ल.अ.१५७क/१०४; वणिजोऽपि हि कुर्वन्ति लाभसिद्ध्याशया व्ययम् जा.मा.२३८/१३८; द्र. {khe rnyed/} {khe spogs/} {rnyed pa/} {khe rnyed} लाभः — परहितोदर्कं दुःखमपि साधवो लाभमिव बहु मन्यन्ते जा.मा.३५६/२०९; फलम् : {brje 'phrul gyis rnyed pa thob pa'i ming} मि.को.४२क.
- khe rnyed pa
- = {khe rnyed/}
- khe Ta
- खेटः — {'gro ba khe Ta ro ni shrA ya/} {rus pa'i rgyan ni ni raM shu} गतिः खेटः शवः श्रायो अस्थ्याभरणं निरंशुकम् हे.त.१९क/६०.
- khe Ta ka
- = {phub} खेटकः, फलकम् — {khe Ta ka la ste phub la} खेटके फलके वि.प्र.१७५ख/३.१७९.
- khe spogs
- लाभः — {khe spogs rnyed pa} लब्धलाभः वि.व.१४९ख/१.३८; अथ नरकपूर्वी देवपुत्रो वणिगिव लब्धलाभः शस्यसम्पन्न इव कार्षिकः वि.व.१७२क/२.१०३.
- khe spogs chen po
- महाभागः — तदाचक्ष्व महाभाग पूर्णः कस्य घटो न्वयम् जा.मा.१८४/१०५.
- khe spogs phyin pa
- वि. लब्धलाभः — ते लब्धलाभा इव वणिजो भगवन्तं त्रिः प्रदक्षिणीकृत्य तत्रैवान्तर्हिताः अ.श.१२५क/११५.
- khe mi rnyed pa
- वि. अलब्धलाभः — एवम् अयमलब्धलाभोऽलब्धसम्मानो नियतमन्यदेशं संक्रान्तिं करिष्यतीति अ.श.४६ख/४०.
- khegs pa
- =*वराकः — {gdug pa'i sbrul ni khegs pa ste/} {chags pa'i lto 'phyes mchog tu 'jigs} सर्पः साधुर्वराकोऽयं भयं रागोरगात्परम् अ.क.६३.४७.
- khengs
- = {khengs pa/}
- khengs gyur
- = {khengs par gyur pa/}
- khengs can
- = {khengs pa can/}
- khengs dang ldan pa
- = {khengs ldan/}
- khengs ldan
- वि. १. मानी — बभूव तस्य भूभर्तुर्भूपतिर्भूम्यनन्तरः । मानी महेन्द्रसेनाख्यः अ.क.६४.१३; गर्वितः ना.ना.२७६ख/१०० २. = {khengs ldan ma} मानिनी — भुजङ्गकुटिलो मन्युर्मानिनीनां हि दुःसहः अ.क.६८.९३; मनस्विनी — मनस्विनीनामवमानमन्युरुदीरणेनापि नवत्वमेति अ.क.६८.१०४.
- khengs ldan ma
- • वि.स्त्री. मानिनी — दुहिता शक्रकल्पस्य किन्नरेन्द्रस्य मानिनी अ.क.६४.१५५; का.आ.३.८१; मनस्विनी — मनस्विनीमानवधानुबन्धी अ.क.५९.१८; का.आ.२.१२५. • ना. मानी, क्रोधदेवी — अतिनीला, अतिबला, जम्भी, मानी, स्तम्भी, मारीची, चुन्दा, भृकुटी, वज्रशृङ्खला, रौद्राक्षीति दश क्रोधदेव्यः वि.प्र.१५७क/३.११८.
- khengs pa
- • क्रि. उन्नमयति — तेन तेन विशेषेणोन्नमयति, अन्येभ्योऽधिकं मन्यते त्रि.भा.१५८क/६१. • सं. १. = {nga rgyal} मानः — संत्यक्तमानदर्पस्य तस्याथ भगवाञ्जिनः । प्रत्यक्षविग्रहश्चक्रे अ.क.८०.२७; अभिमानः अ.क.२२. ७७; उन्नतिः — मान उन्नतिः अभि.को.२.३३; उन्नामः — लाभालाभतया उन्नामावनामकरो लाभसत्कारः प्रत्यवेक्षितव्यः शि.स.६३क/६१; गर्वः त.प.३२२ख/१११२; अहंकारः श.को.१५०; दम्भः तत्रैव; मदः मि.को.१२७ख । २. = {rengs pa} स्तम्भः, जडीभावः — अभिमानमुत्पाद्य मानाभिभूतः स्तम्भाभिभूतो माराधिष्ठानेनाभिभूतः अ.सा.३४१ख/१९२; बो.भू.६२ख/७३ ३. पूरणम् — येषामेकप्रभावोऽपि त्रिजगत्पूरणक्षमः अ.क.६.६३; पूरः — विलोकनेनैत्य निषिञ्च्य तूर्णं पीयूषपूरेण ममाङ्गसङ्गम् अ.क.२२.७. • भू.का.कृ. १. पूर्णः — प्रदीप्तखदिराङ्गारपूर्णां गूढां खदाम् अ.क.८.१२; सम्पूर्णः — प्रशमामृतसम्पूर्णः अ.क.१७.१०; पूरितः — देहप्रभापूरितदिग्विभागाः अ.क.३.१८६; सम्पूरितः — इत्येकस्वररावेण तेषां सम्पूरितेऽम्बरे अ.क.३६.६०; आकीर्णः — कुणपाकीर्णमशिवं शिवकाननम् अ.क.२४.१०६; समाकीर्णः — पौरः समाकीर्णे पुरे अ.क.१०६.२० । २. उद्धतः — {rgyags pas khengs pa} मदोद्धतः त.प.३२२क/१११२; उन्नतः म.व्यु.२४५२; मि.को.१२७ख ३. = {rengs pa} स्तब्धः, अनम्रः — मानस्तब्धास्तपस्विनः बो.अ.७.५८; स्तम्भितः — {khengs pa med pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अस्तम्भितः नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२. • वि. १. मान्यः — क्लीबः कामी सुखी विद्वान् धनी नम्रः प्रभुः क्षमी । अर्थी मान्यः खलः स्निग्धः स्त्री सतीति कथैव का अ.क.१४.७० २. = {brlang ba} कर्कशः म.व्यु.२४५३; खरः — {pags pa de nyid khengs pa dang bral bas mnyen por 'gyur ba} खरत्वापगमात्तदेव चर्म मृदु भवति सू.अ.१७२क/६३.
- khengs pa can
- वि. उन्नतः — असंयता उद्धता उन्नताश्च रा.प.२४३क/१४१; मानी वि.प्र.१६५क/१६४; मानिनी का.आ.३.१६.
- khengs pa med pa
- पा. १. अनुन्नतम्, दशविधविशुद्धदानेषु एकम् — तत्र कतमद्बोधिसत्त्वस्य विशुद्धं दानम् । तद्दशाकारं वेदितव्यम् । असक्तमपरामृष्टमसंभृतमनुन्नतमनिश्रितमलीनम् अदीनमविमुखं प्रतीकारानपेक्षं विपाकानपेक्षञ्च बो.भू.१००ख/९३ २. अस्तम्भितः, समाधिविशेषः — {khengs pa med pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अस्तम्भितः नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.
- khengs pa'i gnas
- उन्नतिस्थानम् — ‘नास्ति मे हीनः’ इत्यत्र किमुन्नतिस्थानम् अभि.भा.२३२ख/७८३; {khengs pa'i gnas yin pa'i phyir} उन्नतिस्थानत्वात् तत्रैव ।
- khengs par gyur pa
- • क्रि. अपूरयत् — दुर्गतस्य गृहं सर्वं दिव्यरत्नैरपूरयत् अ.क.४१.८६. • भू.का.कृ. पूरितः — तुहिनांशुशुभ्रसत्त्वप्रकाशकिरणाङ्कुरपूरितेव अ.क.५१.४५; पौर: पूरिताः सुरभूमयः अ.क.८०.८९; सम्पूर्णः अ.क.२८.२०.
- khengs par 'gyur
- क्रि. उन्नमते — न च पुनरुन्नमते स पूजनेन रा.प.२३४ख/१२९.
- khengs byas pa
- भू.का.कृ. पूरितः — स्युरेते दस्यवः सर्वे पूर्वं ये पूरिता मया अ.क.६.१९३.
- khengs byed
- ना. मानकः, क्रोधः — उत्तरे मानकोऽमिताभवत् वर्णमुखभुजतः शुक्लः वि.प्र.३८ख/४.१९.
- khengs med
- = {khengs pa med pa/}
- khebs
- = {khebs pa/}
- khebs nas
- संछाद्य — तद्यथापि नाम काश्यप महामेघः सर्वावतीं त्रिसाहस्रमहासाहस्रां लोकधातुं संछाद्य समं वारि प्रमुञ्चति स.पु.४७ख/८५.
- khebs pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) १. छादयति — वदनं च छादयसि येन स्वकम् शि.स.१७१ख/१६९; अवच्छादयति — तद्यथापि नाम काश्यप महामेघः सर्वावतीं त्रिसाहस्रमहासाहस्रां लोकधातुमवच्छादयति स.पु.४७ख/८४ २. छादयामास म.व्यु.५१७९. • सं. आच्छादनम् — अन्तर्धा व्यवधा पुंसि त्वन्तर्धिरपवारणम् । अपिधानतिरोधानपिधानाच्छादनानि च अ.को.१.३.१३; छदनम् मि.को.१४४क • वि. छन्नः — माल्याम्बराभरणचन्दनचूर्णवर्षैश्छन्ना तदस्थिवसुधा वसुधा बभूव जा.मा.१२/६; प्रतिच्छन्नः — सर्वावती च सा नगरी सौवर्णेन किङ्किणीजालेन प्रतिच्छन्ना अ.सा.४२६क/२४०; संछादितः अ.सा.४२६क/२४०; विच्छिन्नः — {sprin gyis khebs pa'i mun pa} घनविच्छिन्नान्धकारः जा.मा.२३६/१३७; पिहितः जा.मा.३५६/२०९; समुपगूढः जा.मा.२३३/१३६; आस्तीर्णः — {sa gzhi bye ma skya bos khebs pa} सितसिकतास्तीर्णभूमिभागम् जा.मा.६२/३६; परिषिक्तः — {mya ngan gyi mchi mas gdong khebs pa} शोकाश्रुपरिषिक्तवदनः जा.मा.९८/५८; आढ्यः — {rim rgyas pad mas khebs pa'i mtsho} ह्रदः… फुल्लपद्मक्रमाढ्यः र.वि.२.८.
- khebs par gyis shig
- कृ. आच्छादयितव्यम् — सर्वो मार्गो विचित्रैर्वस्त्रैः आच्छादयितव्यः अ.श.५७क/४९.
- khebs par gyur pa
- वि. आकीर्णः — अनेकवानरशतैराकीर्णविटपम् जा.मा.३१५/१८३.
- khebs par mdzad du gsol
- क्रि. छादयस्व — मां करुणया छादयस्व शि.स.४२क/४०.
- khe'u tshang
- अवदम्, संख्याविशेषः — {phang phung phang phung na khe'u tshang ngo} मममं मममानामवदम् ग.व्यू.३ख/१०३.
- kho
- स.ना. = {de} सः; सा; {nga dang khyod las gzhan pa'i mi gsum pa ston pa'i tshab tshig} द.को.७४.
- kho na
- एव — {rang nyid kho na} स्वयमेव प्र.अ.८-३/१५; मात्रम् — {rang kho na'i grangs nyid du 'grub bo} सम्पद्यते… स्वमात्रसंख्यता वि.सू.७६ख/९३; द्र. {de kho na nyid/}
- kho na nyid
- = {de kho na nyid/}
- kho nar 'gyur
- भवत्येव — {thug pa med pa kho nar 'gyur} भवत्येवानवस्थितिः त.स.१०९ख/९५४.
- kho nar ba
- केवलम् — {khyod dang bsgrun zhing de dang ni/} {khyod dang bsgrun ldom kho nar bas} तेनैव केवलं साधो साम्यं ते तस्य च त्वया श.बु.४०.
- kho bo
- स.ना. (पुं.) अहम् — {ngang pa'i bu mo thams cad dkar/} {dbyangs can ma ni kho bo yi/} {yid la ring du gnas par mdzod} हंसवधूर्मम । मानसे रमतां दीर्घं सर्वशुक्ला सरस्वती का.आ.१.१; बो.अ.८. १६९.
- kho bo'i
- नः, अस्माकम् — गृह्णन्ति करणानीतान् रूपादीन् धीरसौ च नः त.स.१०ख/१२७.
- kho bo cag
- वयम् — वयमप्येतमर्थमभिदध्महे अभि.स्फु.१८०क/९३२; {kho bo cag gis} अस्माभिः त.स.७६क/७११.
- kho bo cag gi
- नः, अस्माकम् — नैवैकपदभावेऽपि पर्यायाणां समस्ति नः त.स.९क/११२; अस्माकम् प्र.अ.९-२/१७.
- kho bo cag gi ltar
- अस्माकम्, अस्माकं मते — {kho bo cag gi ltar na ni} अस्माकन्तु प्र.अ.९-२/१७.
- kho bo cag lta bu
- अस्मद्विधः — ये तु पुनरस्मद्विधाः प्रमाणोपपन्नार्थग्राहितया युक्तिमेव प्रार्थयन्ते त.प.२७५ख/१०१९.
- kho bo cag la
- नः — प्रतिबिम्बात्मकोऽपोहः पदादप्युपजायते । प्रतिभाख्यो झटित्येव पदार्थोऽप्ययमेव नः त.स.३८ख/३९८.
- kho mo
- स.ना. (स्त्री.) अहम् — {kho mo yi bu} मम पुत्रः सु.प्र.५६ख/११२; वि.व.१६९क/२.१००.
- kho mo cag
- वयम् — {kho mo cag la} अस्मभ्यम् वि.व.१८९क/१.६३.
- kho ra khor yug
- १. = {kho ra khor yug tu} समन्ततः — {kho ra khor yug chu 'gram ltar mi snang} समन्ततोऽन्तर्हिततीरलेखम् जा.मा.१६०/९३. । २. (ना.) चक्रवालः, पर्वतः — सर्वाणि च तानि… अपगतचक्रवालमहाचक्रवालपर्वतानि स.पु.९१ख/१५१.
- kho ra khor yug tu
- समन्तम् — {kho ra khor yug tu dpag tshad gcig yod} समन्तयोजनः अ.श.१६८ख/१५६; समन्ततः — {grong khyer gyi kho ra khor yug tu} समन्ततो नगरस्य जा.मा.१४/७; ततो यूथपतिः समन्ततो व्यवलोकयितुमारब्धः अ.श.११४ख/१०४; समन्तात् — समन्ताच्च तत्पटं पर्वताकारवेष्टितं लिखेत् म.मू.१३९क/५०; समन्तेन — अनुपूर्वेणायसं नगरमनुप्राप्तः, समन्तेन परिक्रमति का.व्यू.२२३ख/२८६; सामन्तकेन वि.सू.२३क/२८.
- kho ra khor yug na
- समन्ततः — {grong khyer gyi kho ra khor yug na} समन्ततो नगरस्य जा.मा.९३/५६; द्र. {kho ra khor yug tu/}
- kho ra khor yug nas
- समन्ततः — तदा देवताभिर्दिव्याः पताकाः समन्ततः उच्छ्रापिताः अ.श.१८७क/१७२; द्र. {kho ra khor yug tu/}
- kho ra khor yug chen po
- ना. महाचक्रवालः, पर्वतः — सर्वाणि च तानि… अपगतचक्रवालमहाचक्रवालपर्वतानि स.पु.९१ख/१५१.
- kho lag
- १. प्रा. = {rgya khyon} परिणाहः, = {zheng /} {sboms} म.व्यु.२६८६; मि.को.१८ख; आभोगः — {kho lag rdzogs} पूरिताभोगः अ.क.४८.७; मण्डलम् — {sku kho lag yangs shing bzang ba} पृथुचारुमण्डलगात्रः म.व्यु.२९३. २. देहः, तदवयवश्च : {lus po'am lus po'i yan lag} बो.को.२४०; {stod khog} छो.को.८२; {mi'i lus yongs rdzogs kyi ming} द.को.७५.
- kho lag rdzogs
- वि. पूरिताभोगः, प्राप्तयौवनः — स शनैः पूरिताभोगभुजस्तम्भविभूषणम् । लेभे मनोभवारम्भभवनं नवयौवनम् अ.क.४८.७.
- khog
- = {khog pa/}
- khog stong
- = {khog pa stong pa} 1. कोटरम्, वृक्षस्थितगह्वरम् — कीटः कोटरकारिभिर्विघटितस्कन्धप्रबन्धः शनैरन्तःसुप्तकृशानुधूममलिनः श्वभ्रेऽपि धन्यस्तरुः अ.क.६९.१६ २. शून्याशयः, शून्यचित्तम् — त्यक्तः श्रीजनकः सुरासुरवरव्याकीर्णरत्नोत्करः… शून्याशयेन त्वया अ.क.७९.४३.
- khog pa
- १. = {lus} शरीरम्, देहः — तद्देहः तयोर्भोक्तृभोजनयोर्यदधिष्ठानं शरीरम् म.भा.१.१८; कलेवरम् — अथ कलेवरम् । गात्रं वपुः संहननं शरीरं वर्ष्म विग्रहः । कायो देहः क्लीबपुंसोः स्त्रियां मूर्तिस्तनुस्तनूः अ.को.२.६.७०–७१; कायः लो.को.२४२; *कुणपः — {shi ba'i khog pa} मृतकुणपः अ.श.१४३क/१३२ २. करोटकम् — {rus sbal gyi khog pa} कूर्मकरोटकम् वि.प्र.१६२क/३.१२६; खर्परः — {rus sbal gyi khog pa} कच्छपस्य खर्परः स.उ.२८.२५; ३. = {pi lbang gi khog pa} कोलम्बकः, वीणायाः कायः — वीणादण्डः प्रवालः स्यात् ककुभस्तु प्रसेवकः । कोलम्बकस्तु कायोऽस्याः अ.को.१.७.७ ४. = {sems} आशयः, चित्तम् — त्यक्तः श्रीजनकः सुरासुरवरव्याकीर्णरत्नोत्करः… शून्याशयेन त्वया अ.क.७९.४३.
- khog pa stong pa
- = {khog stong /}
- khog tshe
- = {kog tse} कूटम्, जालम् — {ri dgas bshor ba'i khog tshe} मृगाणां बन्धनाय कूटम् शि.स.४९क/४६.
- khogs
- क्रि. ( {'gog pa} इत्यस्य विधौ) धारय — {rta rgod ma'o ni khogs shig} धारय मे एतां वडवाम् वि.व.१९९क/१.७२.
- khogs shig
- = {khogs/}
- khong
- १. स.ना. ( {kho} इत्यस्य आद.) अयम् — {'di rnams khyod kyi cir 'ong khyod kyang khong gi ci} को नु त्वमेषां तव वा क एते जा.मा.३१९/१८५. २. = {nang} गर्भः — {pad ma'i khong gnas pa} अम्बुजगर्भवेष्टितम् र.वि.१०६ख/६०; {khong na 'dzin par byed} गर्भेण धारयति सू.अ.२४१क/१५५; अन्तः — {'di ni yul gyi khong na gnas} विषयान्ते वसत्येषः अ.क.१६.२३; अन्तरम् — {mkha' ngos khong las} व्योमतटान्तरात् अ.क.९३.७४ ३. = {khong pa/}
- khong skem
- = {skem nad} क्षयः, क्षयरोगः — {nad khong skem gyis thebs} क्षयव्याधिना स्पृष्टः अ.श.११८ख/१०८.
- khong khro
- • सं= {zhe sdang} द्वेषः — श्रुत्वा क्षपणकः क्षिप्रमभूद् द्वेषविषाकुलः अ.क.९.९; क्रोधः — क्षान्तिः क्रोधरजःप्रमार्जननदी अ.क.५.५०; क्रुध् — कोपक्रोधामर्षरोषप्रतिघा रुट्क्रुधौ स्त्रियौ अ.को.१.७.२६; प्रतिघातः — धर्मे च प्रतिघातमावरणं च धर्मव्यसनसंवर्तनीयं कर्मेत्ययमत्रादीनवः सू.अ.१३४क/८; • पा. प्रतिघः [1] षडनुशयेषु एकः — मूलं भवस्यानुशयाः षड्रागः प्रतिघस्तथा । मानोऽविद्या च दृष्टिश्च विचिकित्सा च अभि.को.५.१ [2] षट्क्लेशेषु एकः — क्लेशा रागप्रतिघमूढयः । मानदृग्विचिकित्साश्च त्रि.११, १२; प्रतिघः सत्त्वेष्वाघातः, सत्त्वेषु रूक्षचित्तता येनाविष्टः सत्त्वानां वधबन्धनादिकमनर्थं चिन्तयति त्रि.भा.१५७ख/६०.
- khong khro can
- वि. कटुकः म.व्यु.२९६४.
- khong khro ba
- १. प्रतिहतः — {khong khro ba med pa'i sems dang ldan pa} अप्रतिहतचित्तः द.भू.२१४ख/२९ २. = {khong khro/}
- khong khro ba dang ldan pa
- वि. प्रतिघसहगतम् अभि.सू.१७.
- khong khro ba dang lhan cig par gyur pa
- वि. प्रतिघसहगतम् अभि.सू.१७; = {khong khro ba dang ldan pa/}
- khong khro ba ma yin pa
- अप्रतिघता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामननुनयता अप्रतिघता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४२क/२०.
- khong khro ba med pa
- वि. अप्रतिहतः — {khong khro ba med pa'i sems dang ldan pa} अप्रतिहतचित्तः द.भू.२१४ख/२९.
- khong khro ba med pa'i sems
- अप्रतिहतचित्तम् — {khong khro ba med pa'i sems dang ldan pa} अप्रतिहतचित्तः द.भू.२१४ख/२९.
- khong khro ba med pa'i sems dang ldan pa
- वि. अप्रतिहतचित्तः — सुदुर्जयायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितो बोधिसत्त्वः स्मृतिमांश्च भवति, असंप्रमोषधर्मतया ।… अप्रतिहतचित्तश्च भवति, बोधिचित्तमहोपायकौशल्यसंध्युपसंहितलोकप्रचारतया द.भू.२१४ख/२९.
- khong khro ba'i phra rgyas
- पा. प्रतिघानुशयः, सप्तानुशयेषु एकः — त एते षडनुशयाः सूत्रे रागस्य द्विधा भेदं कृत्वा सप्तोक्ताः । कामरागानुशयः, प्रतिघानुशयः, भवरागानुशयः, मानानुशयः, अविद्यानुशयः, दृष्ट्यनुशयः, विचिकित्सानुशय इति अभि.भा.२२६ख/७६१; द्र. {khong khro/}
- khong khro ba'i sems dang ldan pa
- वि. प्रतिहतचित्तः — {khong khro ba med pa'i sems dang ldan pa} अप्रतिहतचित्तः द.भू.२१४ख/२९; कटुकचित्तः लो.को.२४२.
- khong khro ba'i sems med pa
- अप्रतिहतचित्तता लो.को.२४२.
- khong khro bar gyur pa
- वि. प्रतिहतः — अभिनिविष्टः सन् प्रतिहन्यते । प्रतिहतः संदुष्यति । दुष्टो दोषजं कर्माभिसंस्करोतीति पूर्ववत् शि.स.१४१क/१३५.
- khong khro bar 'gyur
- क्रि. प्रतिहन्यते — दुःखायां वेदनायां न प्रतिहन्यते, प्रतिघसमुद्घातं चार्जयति शि.स.१३०क/१२५.
- khong khro bar byed
- क्रि. व्यापद्यते — अप्रियरूपेषु धर्मेषु व्यापद्यते श्रा.भू.६६.
- khong khro bas kun nas bslang ba
- वि. प्रतिघसमुत्थः अभि.सू.१७.
- khong khro med
- = {khong khro ba med pa/}
- khong khro las skyes pa
- वि. प्रतिघजः — मायामदौ प्रतिघजे उपनाहविहिंसने अभि.को.५.५०.
- khong khro'i rgyu las byung ba
- वि. प्रतिघान्वयः अभि.सू.१७.
- khong 'khrug
- = {khong nas 'khrug pa/}
- khong sgril
- = {lcags sgrog} निगडः, लोहमयपादबन्धोपकरणम् — नित्यं दण्डनताडनघातनधारणबन्धनहडिनिगडोपरोधैः राष्ट्रनिवासिनं त्रासयति वि.व.२०३क/१.७७; का.व्यू.२०५ख/२६३; निगडो लोहबन्धे रा.को.५.५०२.
- khong chud
- = {khong du chud pa/}
- khong gtogs
- १. अन्तर्गमः — न द्वयादन्यत् प्रमाणमुपपद्यते । प्रमाणलक्षणायोगाद् योगे चान्तर्गमादिह त.स.५४ख/५३०; अन्तर्गतिः — प्रत्यक्षेऽन्तर्गतिप्राप्तेर्वैफल्यं वा स्मृतेरिव त.स.६२क/५९२ २. अन्तर्गतः — {khyim gyi khong gtogs pa} सदनान्तर्गतः त.स.६०क/५७३; अभावान्तर्गतं नो चेत् त.स.५७क/५५१.
- khong stong
- • वि. शुषिरः — अयं कायोऽनुपूर्वसमुदागतोऽनुपूर्वविनाशी परमाणुसञ्चयः शुषिरः शि.स.१२९क/१२४; महाशैलः पर्वतोऽखण्डोऽच्छिद्रोऽशुषिर एकघनः सुसंवृत इति अभि.स.भा.६७ख/९३. • सं. १. निष्कुहः, कोटरम् — निष्कुहः कोटरम् अ.को.२.४.१३ २. बुसम् ( बुषम्), तुच्छधान्यम्; तत्पर्यायौ : {sbun stong} बुषम्, {snying po med pa} कडङ्गरः मि.को.३६क; रा.को.३.४३७.
- khong du 'khyig pa
- पा. मूर्च्छना, गीताङ्गविशेषः — तत्र च काले सुप्रियो नाम गान्धर्विकराजोऽभ्यागतः । तस्यैवंविधा शक्तिः । एकस्यां तन्त्र्यां सप्त स्वरानादर्शयति, एकविंशतिं मूर्च्छनाः अ.श.४९ख/४२.
- khong du chud
- = {khong du chud pa/}
- khong du chud nas
- अवगम्य — आदरोऽपि शमथमाहात्म्यम् अवगम्य आतापेन जायते बो.प.५८.
- khong du chud pa
- • क्रि. अवबुध्यते — न च तार्किका अवबुध्यन्ते ल.अ.६९क/१८; गम्यते — कथमिदं गम्यते अभि.भा.४क/८८०; प्रतिविध्यति — बोधिसत्त्वः… तत्स्वभावाभासतां यथाभूतं प्रतिविध्यति प्रजानाति बो.भू.३३ख/३७; अवगाहते — यो हि महायानमवगाहते, स उच्यते महासत्त्वः सु.प.३१ख/१०; समवसरति — यत्र धारणीमण्डले दश धर्ममुखासंख्येयशतसहस्राण्यावर्तन्ते समवसरन्ति आमुखीभवन्ति ग.व्यू.३९०क/९७; • सं. अधिगमः — स्वचित्तदृश्यमात्राधिगमे ल.अ.५८ख/५; अ.सा.१२१क/६९; अवगमः — अर्थस्य प्रतीतिरवगमः न्या.टी.४५ख/७९; अवगतिः लो.को.२४३; अनुगमः ग.व्यू.३०६ख/२९; अनुगमनम् द.भू.२५४क/५१; गमः — देशनायाः सुव्यवस्थितभावगमेन अभि.स.भा.६८ख/९५; गतिः ल.अ.२६-४/१; बोधः — नीलबोधरूपम् न्या.टी.४७क/९१; अवबोधः — पुद्गलनैरात्म्यावबोधः त्रि.भा.१४६ख/२७; अवबोधता द.भू.२१४क/२८; अनुबोधः — ज्ञेयतत्त्वानुबोधप्रतिवेधाय बो.भू.११३ख/१४६; ज्ञानम् ग.व्यू.३०७ख/३०; अभिसंबोधिः — यथाभिसंबोधिं विभक्तिनिर्देशेन निर्दिशति द.भू.२५५ख/५२; प्रतिवेधः — मेधा ग्रहणधारणप्रतिवेधेषु सू.अ.२४८ख/३०; व्युत्पादनम्; व्युत्पत्तिः — शिष्यैश्चाचार्यप्रयुक्तामात्मनो व्युत्पत्तिमिच्छद्भिः प्रकरणमिदं श्रूयते न्या.टी.३७क/११ ३. भू.का.कृ. अधिगतम् — अधिगतं च मे निर्विकल्पाचारः ल.अ.६०क/६; अवबुद्धम् — {chos thams cad khong du chud do} सर्वधर्मा अवबुद्धाः सु.प्र.३६क/६८; अनुबुद्धम् सु.प.२७क/७; बुद्धम् लो.को.२४४; अवसितम् — दृष्टान्तश्च हेतुलक्षणादेवावसितः न्या.टी.८५ख/२३५; विदितम् — बुद्धं बुधितं मनितं विदितं प्रतिपन्नमवसितावगते अ.को.३.१.१०६; उपगतम् — {rtogs pas srid pa'i gzhi thams cad khongs su chud pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} नैर्वेधिकसर्वभवतलोपगतो नाम समाधिः म.व्यु.५९६; अवगाढः — {smon lam gyi khyad par ji snyed cig khong du chud pa} यावन्तः प्रणिधानविशेषा अवगाढाः ग.व्यू.३४४क/४१८. • वि. बोद्धा, विद्वान् म.व्यु.२९०३; गतिंगतः : {rtogs par khong du chud pa'am khong du chud pa} मि.को.११८क; प्रध्यायन्तः : {sems pa'am sems khongs su chud pa/} {khong du chud pa} म.व्यु.७२४१.
- khong du chud par
- ज्ञातुम् — जिज्ञासितो ज्ञातुमिष्टो विशेषो धर्मो यस्य धर्मिणः स तथोक्तः न्या.टी.४९क/९७; प्रत्येतुम् — न तावत् प्रत्येतुं शक्यम् न्या.टी.४९क/९९.
- khong du chud pa dang rab tu rtogs pa mnyam pa nyid
- अनुबोधप्रतिवेधसमता — अनुबोधप्रतिवेधसमता हि बोधिः सु.प.२७क/७.
- khong du chud pa bdag gi so so rang gi mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs
- पा. अधिगमस्वप्रत्यात्मार्याभिसमयगोत्रम्, त्रिविधेषु अभिसमयगोत्रेषु एकम् — तत्र महामते तथागतयानाभिसमयगोत्रं त्रिविधम् । यदुत स्वभावनिःस्वभावधर्माभिसमयगोत्रम्, अधिगमस्वप्रत्यात्मार्याभिसमयगोत्रम्, बाह्यबुद्धक्षेत्रौदार्याभिसमयगोत्रं च ल.अ.८०ख/२८.
- khong du chud pa ma yin pa
- वि. अननुबुद्धः — न पुनर्यथोच्यते सर्वधर्मा ह्यननुबुद्धा अप्रतिविद्धाः सु.प.२७ख/७.
- khong du chud pa med pa
- अननुबोधः — एवमेषा बोधिरभिसंबोद्धव्या । अननुबोधादप्रतिवेधादनुबुध्येत्युच्यते । न पुनर्यथोच्यते सर्वधर्मा ह्यननुबुद्धा अप्रतिविद्धाः सु.प.२७ख/७.
- khong du chud pa yin
- क्रि. अवगम्यते — कृते स्वार्थाभिधाने तु सामर्थ्यात् साऽवगम्यते त.स.४४क/४४३; अवसीयते लो.को.२४४.
- khong du chud par dka' ba
- वि. दुरवगमः — तद्भेदाऽनवबोधे तत्त्वस्वरूपं दुरवगमम् म.टी. २४२ख/८३; दुरनुबोधः — गम्भीरो बतायं मया धर्मोऽधिगतोऽभिसंबुद्धः शान्तः प्रशान्तः उपशान्तः प्रणीतो दुर्दृशो दुरनुबोधोऽतर्कोऽवितर्कावचरः ल.वि.१८७ख/२८६; धर्मधातुमेव विचारयमाणो गम्भीरं दुरवगाहं दुर्दृशं दुरनुबोधमतर्क्यं तर्कापगतं शान्तं सूक्ष्मं चानुप्रविशन् रा.प.२२९क/१२१; दुरवबोधः म.व्यु.२९१६; दुष्प्रतिवेधः — स्वप्रत्यात्मार्यगतिदृष्टधर्मसुखविहारेण च विहरन्ति योगिनोऽनिक्षिप्तधुरा दुष्प्रतिवेधाश्च ल.अ.१४३ख/९०; दुरवगाहः — गम्भीरो हि बुद्धविषयो विपुलोऽप्रमेयो दुर्दृशो दुष्प्रतिबोधो दुरवगाहः सर्वलोकसमतिक्रान्तः ग.व्यू.२९६क/१७; दुर्बोध्यम् — दुर्बोध्यं शारिपुत्र तथागतस्य संधाभाष्यम् स.पु.१६ख/२७.
- khong du chud par gyur pa
- भू.का.कृ. गतम् — {rtogs par khong du chud par gyur} गतिंगताः अ.सा.४३१ख/२४३.
- khong du chud par 'gyur
- क्रि. अवसीयते लो.को.२४४.
- khong du chud par 'gyur ba
- = {khong du chud par 'gyur/}
- khong du chud par bya
- =I. क्रि. १. प्रवेदयेत् — ज्ञातवानेतदिति तस्मै प्रवेदयेत् वि.सू.२६ख/३३; अधिगच्छेत् — तद्दर्शनानना(न्न)धिगतमधिगच्छेयम् ल.अ.६०क/६ । २. प्रतिवेदयामि — आरोचयामि अहमद्य भिक्षवः प्रतिवेदयाम्यद्य मया (मम) शृणोथ स.पु.५६ख/९९ ३. गम्यते — कस्याभावं साधयतीति चेत् ? प्रकृतत्वाद् विप्रकृष्टानामिति गम्यते वा.टी.५७ख/१३ {II}. = {khong du chud par bya ba/}
- khong du chud par bya ba
- • सं. अधिगमः — अचिन्त्यज्ञानविषयाधिगमाय । यावत्सर्वज्ञानविषयाधिगमाय द.भू.१६८ख/२; अनुबोधः — धर्मप्रतिसंविदा सर्वतथागतैकलक्षणानुबोधमवतरति द.भू.२५५ख/५२; अनुबोधनम् — रूपकायसंदर्शनवैनेयानां प्रत्युपासनवैनेयानामनुबोधनवैनेयानाम् ग.व्यू.१८७ख/२७०; प्रतिबोधनम् — तथागतज्ञानप्रतिबोधनहेतुनिमित्तं सत्त्वानां तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो लोक उत्पद्यते स.पु.१७क/२७; प्रतिपादनम्; प्रतिपत्तिः लो.को.२४५; • कृ. गन्तव्यम् — अनया वर्तन्याऽन्यदपि गन्तव्यम् अभि.भा.२३१-१/८२६; अवगन्तव्यम् वा.टी.६३ख/१७; अनुगन्तव्यम् लो.को.२४५; बोद्धव्यम् हे.बि.१४४-४/७१; प्रतिपत्तव्यम् — सामर्थ्यादेव तु स प्रतिपत्तव्यः न्या.टी.३७क/१२; प्रत्येतव्यम् ल.अ.८०क/२७; प्रतिपादयितव्यम् — वक्त्रा ह्यत्र परः प्रतिपादयितव्यः न्या.टी.८८क/२४३; विभावयितव्यम् — यत्र क्वचित्सूत्रान्तेऽयमेवार्थो विभावयितव्यः ल.अ.८५ख/३३.
- khong du chud par byas pa
- भू.का.कृ. अवगमितम् — अथ स राजा तैस्तस्य हृदयग्राहकैर्हेतुमद्भिर्वचोभिरवगमितमद्यपानदोषः जा.मा.१८७/१०८.
- khong du chud par byed
- = {khong du chud par byed pa/}
- khong du chud par byed pa
- • क्रि. १. बोधयति — अर्थांश्च पाठयति यावद्बोधयति शि.स.६क/७; अ.सा.१७०क/९५; अवबोधयति ल.अ.१३३क/७९; गमयति अभि.स्फु.१३१क/८३७; प्रतिपादयति — येन परं प्रतिपादयति तत् परार्थम् न्या.टी.४७क/८८; अवगाहयति — ये महायानं सततसमितमवगाहयन्ति का.व्यू.२०६ख/२६४; विज्ञापयति — आकाङ्क्षन् एकस्वररुतेन सर्वधर्मधातुं विज्ञापयति द.भू.२५६ख/५२; प्रतिविध्यति — स्वप्नोपमं सर्वलोकं प्रतिविध्यति ग.व्यू.२०६क/२८७; परिबुध्यते शि.स.६क/७; प्रतिपद्यते — येन स्वयं प्रतिपद्यते तत् स्वार्थम् न्या.टी.४७क/८८; अवगाहते — अपि तु एवम् एतत्तथतैवेत्यधिमुञ्चत्यवगाहते अ.सा.२८५ख/१६१; पर्यवाप्नोति — धर्मान् पर्यवाप्नोति द.भू.२५६क/५२ २. अवबोधयिष्यति — बोधिसत्त्वाः… सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्य तथैव सर्वसत्त्वानवबोधयिष्यन्ति ल.अ.१००क/४६. • सं. १. अधिगमः — {theg pa chen po khong du chud par byed pa} महायानाधिगमः ल.अ.५९ख/५; प्रतिपत्तिः — अत्र आदिशब्देनोत्तरप्रतिपत्तिशक्तिविघातहेतोः परिग्रहः वा.टी.१०४क/६५; प्रतिबोधनम् स.पु.१७ख/२७. । २. (पा.) बोधकः, विनिश्चयमार्गभेदः — चत्वारो विनिश्चयमार्गा दूषकादयः ।… बोधकस्तेष्वर्थेषु संमूढानां तदर्थव्युत्पादकः अभि.स.भा.१११ख/१५० वि. गमकः लो.को.२४५; प्रतिबोधकः — तथागतज्ञानदर्शनप्रतिबोधक एवाहं शारिपुत्र स.पु.१७क/२७; संचोदकः — संचोदकाः कल्याणमित्रा अकरणीयानाम् बो.प.७७; अवधारकः — सह तैरेव महामते पञ्चभिर्विज्ञानकायैर्हेतुविषयपरिच्छेदलक्षणावधारकं नाम मनोविज्ञानं तधेतुजशरीरं प्रवर्तते ल.अ.७२ख/२०; व्युत्पाद्यमानः; प्रतिपद्यमानः लो.को.२४५.
- khong du ma chud pa
- • सं. १. अनवबोधः लो.को.२४५; अनवबोधनम् — कथं च महामते तीर्थकरवादकुदृष्टिसाधारणा भवन्ति ? यदुत स्वचित्तविषयविकल्पदृष्ट्यनवबोधनाद् विज्ञानानाम् ल.अ.७०ख/१९. • पा. ( न्या.द. ) मतानुज्ञा, द्वाविंशतिविधेषु निग्रहस्थानेषु एकम् वा.टी.१०७क/७३. • वि. अनधिगतम् — अनधिगतानामधिगमाय ल.अ.१४०ख/८७; अप्रतिसंविदितम् बो.भू.११६क/१४९; अनवधारितम् — स्वचित्तदृश्यमात्रानवधारितमतयः ल.अ.९१क/३८.
- khong du mi chud
- = {khong du mi chud pa/}
- khong du mi chud pa
- • क्रि. नावधार्यते — अन्योऽनन्यविनिर्मुक्तः कल्पितो नावधार्यते ल.अ.१७८क/१४२; न बुध्यति लो.को.२४६; • सं. अनभिसमयः — ज्ञानेषु नास्त्यावरणं वा विमर्शो वा… अज्ञानं वा अनभिसमयो वा ग.व्यू.२७६क/३५४ वि. अनवधारी — कर्मजातिलक्षणसुविनिबद्धरूपस्वभावानवधारिणो महामते पञ्च विज्ञानकायाः प्रवर्तन्ते ल.अ.७२ख/२०.
- khong nang chug pa
- वि. उदरान्तर्गतम् प्र.अ.११८क/१२६.
- khong nad
- = {skem nad} क्षयः, क्षयरोगः — क्षयः शोषश्च यक्ष्मा च अ.को.२.६.५१.
- khong nas 'khrug pa
- व्यारोषः — परसम्पत्तौ चेतसो व्यारोष ईर्ष्या अभि.भा.२३३-३/८४४.
- khong nas 'khrugs pa
- व्यारोषः लो.को.२४६.
- khong nas drang
- कृ. अध्याहार्यम् — विशेष्यत्वेनाभिमताद् रूपादेरित्यध्याहार्यम् त.प.८क/४६२; = {khong nas dbyung /}
- khong nas ldang ba
- = {khong nas sdang ba/}
- khong nas sdang ba
- प्रकोपः — {khong nas ldang ba'i chos can} प्रकोपधर्मिणाम् ल.अ.१३०क/५७; = {'khrug pa'am khong nas sdang ba} म.व्यु.२९६३.
- khong nas dbyung ba
- • कृ. अध्याहार्यम् — निष्कृष्टमित्यध्याहार्यम् त.प.१२८क/७०७; त.प.२१४ख/१४६. • सं. अध्याहारः — {mig gi zhes bya ba khong nas dbyung ngo} चक्षुष इत्यध्याहारः त.प.१४६क/७४४.
- khong pa
- कुक्षिः — {khong pa'i nad} कुक्षिरोगः म.मू.२००क/२१५; उदरम् — यस्य तु विप्रस्य व्यापितया सकलाशुचिदेशसम्बद्धा वेदध्वनयो वदनोदरातिवर्त्तिनः सदैव, स कथमिह लोके न निन्द्यो भवेत् त.प.२९२ख/१०४७.
- khong 'bras
- विद्रधिः, रोगभेदः यो.श.५९.
- khong myags shing phyir 'dzag pa
- वि. अन्तःपूतिरवस्रुतः — अन्तःपूतीभाव इति यथापि इहैको दुःशीलो भवति पापधर्मा अन्तःपूतिरवस्रुतः कषंवकजातः शङ्खस्वरसमाचारः वि.व.१४७ख/१.३५.
- khong rul ba
- अन्तःपूतीभावः — अन्तःपूतीभाव इति यथापीहैको दुःशीलो भवति पापधर्मा अन्तःपूतिरवस्रुतः कषंवकजातः शङ्खस्वरसमाचारः वि.व.१४७ख/१.३५.
- khongs
- उदरम् — {pad ma'i khongs nas yang dag byung} पद्मोदरसमुद्भूता अ.क.३.४९; {'jigs rung smad pa'i khongs su} घोरापवादोदरे अ.क.३८.१६०; गर्भः लो.को.२४६; अन्तरम् — {phyogs kyi khongs ni yang dag rdzogs} सम्पूरितदिगन्तरः अ.क.३.५५; अन्तः — {khongs su gtogs pa} अन्तर्गतम् प्र.अ.१५०ख/१६१; {khongs su 'dus pa} अन्तर्गतिः त.प.५०ख/५५१; कुञ्जः — {ri bo'i khongs su} अद्रिकुञ्जेषु का.आ.२.९८; उत्सङ्गः मि.को.१८क.
- khongs na 'khod
- क्रि. परिवर्तते — यत्र धारणीमण्डले दश धर्ममुखासंख्येयशतसहस्राण्यावर्तन्ते समवसरन्ति आमुखीभवन्ति अभिपतन्ति परिवर्तन्ते ग.व्यू.३९०क/९७.
- khongs su bcug pa
- भू.का.कृ. सङ्कटीकृतम् — ततो राज्ञा चतुरङ्गेण बलकायेन निर्गत्य तन्मृगयूथं सर्वं सङ्कटीकृतम् अ.श.११४ख/१०४.
- khongs su chud pa
- = {khong du chud pa/}
- khongs su gtogs
- = {khongs su gtogs pa/}
- khongs su gtogs pa
- • सं. अन्तर्भावः — विच्छेदे तन्मण्डलान्तर्भावस्य वि.सू.६६क/८३; • वि. अन्तर्गतम् तत्र किं प्रयोजनं स्याद् यदि धर्मायतनान्तर्गतमविज्ञप्तिरूपं नश्येत अभि.भा.१९४-१/५८२; प्र.अ.१५०ख/१६१; अन्तर्भूतम् — सर्वं हि दुःखं संसारदुःखेऽन्तर्भूतम् सू.अ.२१८क/१२४; अभ्यन्तरम् — संसाराभ्यन्तरत्वात् अभि.भा.१९६-३/५९८; अन्तिकः — {mngon par rtogs pa'i khongs su gtogs pa} अभिसमयान्तिकाः अभि.स्फु.२४१ख/१०४०.
- khongs su 'du ba
- अन्तर्भावः त.प.।
- khongs su 'dus pa
- • सं. अन्तर्भावः — अनुपलब्धेस्तु स्वभावेऽन्तर्भावः त.प.३९क/५२६; अन्तर्गतिः वैसादृश्यं हि सादृश्याभावः, तस्मादस्त्येवाभावान्तर्गतिः त.प.५०ख/५५१. • वि. अन्तर्गतम् — {brjod pa'i khongs su 'dus mod kyang} उक्तान्तर्गतमपि का.आ.३.५१; अन्तर्भूतम् — तदन्तर्भूतान्येव हि तदन्यानि विद्यास्थानानि सू.अ.२४४ख/१६१.
- khongs su 'dus pa yin
- क्रि. अन्तर्भवति — इत्येवंविधं कार्यहेतावेवान्तर्भवति त.प.३१क/५०९.
- khongs su sdud pa
- संहारः लो.को.२४६.
- khongs su bsdu ba
- अन्तर्भावः — {rim pa khongs su bsdu ba'i man ngag ces bya ba'i rab tu byed pa} क्रमान्तर्भावोपदेशनाम प्रकरणम् क.त.१८१२.
- khongs su gnas pa
- वि. उदरस्थम् — तेषां गर्भे प्रागुक्तम् एकशूकं समसुखफलदं गुह्यपद्मोदरस्थम् वि.प्र.६८ख/४.१२३.
- khongs su ma gtogs pa
- अनन्तर्भावः अभि.सू.१८.
- khod
- क्रि. ( {'god pa} इत्यस्य विधौ) निवेशयेत् — युक्तिहेतुविसंमूढं लोकं तत्त्वे निवेशयेत् ल.अ.१६७ख/१२२.
- khod khod
- अयुतम्, संख्याविशेषः — {bye ba bye ba na khod khod do} कोटिः कोटीनामयुतम् ग.व्यू.३क/१०२.
- khon
- वैरम् — स कामान् विग्रहविवादमदवैरस्यप्राचुर्यात्… त्यज्य जा.मा.२१९/१२८; विप्रियम् — स्वजनादनवाप्य विप्रियं जरया वोपहृतां विरूपताम् जा.मा.२०९/१२१.
- khon dang bral ba
- निर्वैरम्, ओ रता — भिक्षूणां भवसंक्षयाय विदधे निर्वैरताशासनम् अ.क.८.७८.
- khon du mi 'dzin pa
- अनुपनाहः, अष्टोत्तरशतधर्मालोकमुखेषु एकम् — अष्टोत्तरमिदं मार्षा धर्मालोकमुखं शतं यदवश्यं बोधिसत्त्वेन च्यवनकालसमये देवपर्षदि संप्रकाशयितव्यम् ।… अनुपनाहो धर्मालोकमुखमकौकृत्याय संवर्तते ल.वि.२०ख/२३
- khon du 'dzin pa
- = {khon 'dzin/}
- khon du 'dzin pa spangs pa
- वि. निहतवैरः — विमलायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितो बोधिसत्त्वः… प्राणातिपातात्प्रतिविरतो भवति निहतदण्डो निहतशस्त्रो निहतवैरो लज्जावान् दयापन्नः सर्वप्राणिभूतेषु हितसुखानुकम्पी मैत्रचित्तः द.भू.१८७ख/१५.
- khon du bzung ba
- वि. बद्धवैरः — {'di la bdag gis zhen bya zhing /} {khon du bzung nas g}.{yul sprad de} अत्र ग्रही भविष्यामि बद्धवैरश्च विग्रही बो.अ.४.४३.
- khon pa
- • सं. उपनाहः — {khon par yang ni mi bya'o} उपनाहं च न कुर्यात् दु.प.२३९/२३८; • वि. वैरी — {'dod pa skabs min khon pa yis} स्मरेणाकाण्डवैरिणा का.आ.३.१३८.
- khon bral
- = {khon dang bral ba/}
- khon med
- • सं. अवैरम् — ये सर्वसत्त्वानामभयमवैरमनुत्त्रासं प्रभावयन्ति प्रकाशयन्ति अ.सा.४९ख/२८. • वि. अवैरः — स मैत्रीसहगतेन चित्तेन विपुलेन महद्गतेनाद्वयेनाप्रमाणेनावैरेण…सर्वावनतं लोकं स्फरित्वोपसम्पद्य विहरति द.भू.१९८ख/२१; निर्वैरः — स एवाहं यदि परं निर्वैरः पाटने दृशः । तेन सत्येन नयनं स्वस्थं भवतु मेऽपरम् अ.क.३१.६६.
- khon med pa
- = {khon med/}
- khon 'dzin
- = {khon du 'dzin pa} 1. उपनाहः — क्रोधोपनाहसंधुक्षिताभिश्चित्तज्वालाभिः द.भू.१८१क/११; अनुशयः जा.मा.४२२/२४८; •२. पा. उपनाहः, परीत्तक्लेशभूमिकः धर्मः — क्रोधोपनाहशाठ्येर्ष्याप्रदासम्रक्षमत्सराः । मायामदविहिंसाश्च परीत्तक्लेशभूमिकाः अभि.को.२.२७; अभि.को.५. ५०; {khon du 'dzin pa ni kun nas mnar sems kyi dngos po lan mang du byed pa'o} आघातवस्तुबहुलीकार उपनाहः अभि.भा.२३३-४/८४६ ३. पा. (ज्यो.) वैधृतिः, सप्तविंशतियोगेषु एकः — विष्काभः, प्रीतिः, आयुष्मान्, सौभाग्यः, शोभनः, अतिगण्डः, सुकर्मा, धृतिः, शूलः, गण्डः, वृद्धिः, ध्रुवः, शङ्कुः, व्याघातः, हर्षणः, वज्रः, सिद्धिः, व्यतिपातः, वरीयान्, परिघः, शिवः, साध्यः, शुभः, शुक्लः, ब्रह्मा, ऐन्द्रः, वैधृतिरिति सप्तविंशतियोगाः वि.प्र.१७९ख/१.३६.
- khon yod
- वि. वैरी म.व्यु.२७३४.
- khon yod pa
- = {khon yod/}
- khob
- क्रि. {'gebs pa} इत्यस्य विधौ ।
- khom
- = {khom pa/}
- khom pa
- = {dal ba} क्षणः, अवसरः — अर्थवान् पूर्वदृष्टश्चेत् तस्यैतावान् क्षणः कुतः त.स.८१ख/७५५; {khom pa phun sum tshogs shing rnam par dag pa} क्षणसम्पद्विशुद्धिः; {mi khom pa brgyad las rnam par ldog pa} अष्टाक्षणविनिवृत्तिः ग.व्यू.३८१क/९०.
- khom pa phun sum tshogs pa
- क्षणसम्पद् — {khom pa phun sum tshogs shing rnam par dag pa} क्षणसम्पद्विशुद्धिः ग.व्यू.३८१क/९०.
- khom pa phun sum tshogs shing rnam par dag pa
- क्षणसम्पद्विशुद्धिः — दुर्लभा क्षणसम्पद्विशुद्धिः ग.व्यू.३८१क/९०.
- khor
- क्रि. {'ger ba} इत्यस्य विधौ ।
- khor mo
- सदा — {rtag tu khor mor bla ma rnams la sri zhu byed} शुश्रूषकाः सद भवन्ति गुरुषु नित्यम्; {de dag rtag tu khor mor rnyed pa don gnyer min} लाभेन ते सद अनर्थिक भोन्ति नित्यम् रा.प.२३४क/१२८; सततसमितम् — वज्रपाणिश्च सततसमितं नित्यानुबद्धः ल.अ.१५१क/९८.
- khor mor 'jig
- ना. वाराणसी, महानगरी — {khor mor 'jig gi grong khyer chen po na} वाराणस्यां महानगर्याम् का.व्यू.२३६ख/२९८.
- khor zug
- १. सदा, सर्वदा — {khor zug rmi lam 'dra ba} स्वप्नोपमः सदा ल.अ.६४क/१० २. = {khor yug/}
- khor yug
- १. = {kho ra khor yug} समन्ततः म.व्यु.६४९४; परिसामन्तम् — ये बोधिमण्डगता वा बोधिमण्डपरिसामन्तगता वा बोधिमण्डाभ्यन्तरगता वा अ.सा.४९ख/२८; परिसामन्तकम् — तस्य धर्मनेत्रीस्थानस्य परिसामन्तकेऽशुचिरचौक्षसमुदाचारो न प्रचारयितव्यः अ.सा.८१क/४५; सर्वतः — अग्निदाहं विजानीयान्नगराणां तु सर्वतः म.मू.२००ख/२१६; परितः — व्यामस्य परितः प्रत्यवेक्षितत्वम् वि.सू.३९क/४९ २. वृत्तम् — {sa'i khor yug 'bum phrag gsum} भूमेर्वृत्तं त्रिलक्षम् वि.प्र.१६७क/१७०; वलयम् — {me'i khor yug} अग्निवलयम् ; {rlung gi khor yug} वायुवलयम् वि.प्र.१८५क/५.३ ३. ना. चक्रवालः, लोकालोकपर्वतः — लोकालोकश्चक्रवालः अ.को.२.३.२; चक्रवालमहाचक्रवालौ पर्वतराजानौ का.व्यू.२४३क/३०४; का.आ.२.९८; चक्रवाडः अभि.को.३.४९; ततो बहिश्चत्वारो द्वीपाः । तेभ्यः पुनः बहिश्चक्रवाडः अभि.भा.५०८.
- khor yug tu
- समन्ततः — समन्ततः प्राकाराश्च तस्या नगर्याः सप्तरत्नमयाः अ.सा.४२५ख/२४०; समन्तात् — {khor yug tu lha'i mar me'i phreng ba dag} दिव्याभिः… समन्ताच्च दीपमालाभिः अ.सा.५०क/२८.
- khor yug gi 'obs
- चक्रवालपरिखा — {khor yug gi 'obs dang bcas pa} सचक्रवालपरिखा द.भू.२७०क/६१.
- khor yug gi 'obs dang bcas pa
- वि. सचक्रवालपरिखा — आकाङ्क्षन् एकस्मिन् परमाणुरजस्येकामपि लोकधातुं सर्वावतीं सचक्रवालपरिखामधितिष्ठति द.भू.२७०क/६१.
- khor yug mngar ba
- ना. आलिमन्मथः — {khor yug mngar ba'i sgrub thabs} आलिमन्मथसाधनम् क.त.३१८६.
- khor yug chen po
- ना. महाचक्रवालः, पर्वतराजः — चक्रवालमहाचक्रवालौ पर्वतराजानौ का.व्यू.२४३क/३०४; = {'khor yug chen po/}
- khor yug tu bskor ba
- चक्रीकृतः, चक्रं कृतः — तेन चतुर्द्वीपकश्चक्रीकृतः अभि.भा.५०८; चक्रं कृतश्चक्रीकृतः । चक्राकारतां गमितः अभि.स्फु.५०८.
- khor yug ri
- ना. चक्रवालः, पर्वतः — नरनारीवनं केन हरीतक्यामलीवनम् । कैलासश्चक्रवालश्च वज्रसंहनना कथम् ल.अ.६६क/१४; द्र. {khor yug/}
- khol
- क्रि. १. वर्त.; भूत.; अक.; भवि. {'khol ba} 2. {'khol ba} इत्यस्य विधौ ३. {'khel ba} इत्यस्य विधौ ४. {'gel ba} इत्यस्य विधौ कृ. क्वथमानः — {chu khol zhing lud par 'gyur} क्वथमानं पानीयमुत्थास्यति वि.व.२०५क/१.७९ सं. = {khol po} भृत्यः, दासः अ.को.२.१०.१७.
- khol du
- उत्क्वथितुम् — {chu de khol du cha ba} तत् पानीयमुत्क्वथितुमारब्धम् वि.व.२०५ख/१.७९.
- khol po
- = ग्. {yog po} दासः — कामदासाः शि.स.५०ख/४८; चेटकः ल.वि.१६३क/२४५; भृत्यः लो.को.२४८.
- khol bu
- १. = {cha shas} खण्डः प्र.अ.२७४-४/५९९ । २. बालभृत्यः : ग्. {yog po chung chung} छो.को.८४.
- khol ma
- • सं. = {skar khung} गवाक्षः : {khol ma'am skar khung /} {skar khung dra ba can} म.व्यु.५५२७; {mthong khung ngam skar khung} बो.को.२४५; • वि. तप्तम् — {ba tsha'i chu khol ma} तप्तक्षारोदकम् ग.व्यू.२४ख/१२१.
- khol mo
- = ग्. {yog mo} दासी श.को.१५५.
- khos
- • क्रि. ( {'gas pa} इत्यस्य विधौ) स्फोटय ब.मा.१६५ख = {kho yis/}
- khwa
- काकः, पक्षी — मृतं दुण्डुभमासाद्य काकोऽपि गरुडायते बो.अ.७.५२; वि.सू.३६ख/४६; वायसः जा.मा.१७३/१००; ध्वाङ्क्षः जा.मा.३७५/२१९.
- khwa skad
- काकरुतम्; वायसरुतम्, द्र. : {khwa skad shes pa'i yi ge} वायसरुतलिपिः ल.वि.६६ख/८८.
- khwa skad shes pa
- वायसविद्या म.व्यु.५०५७; मि.को.२९ख.
- khwa skad shes pa'i yi ge
- वायसरुतलिपिः, लिपिविशेषः — ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिमङ्गलिपिं बङ्गलिपिम्… वायसरुतलिपिम् ल.वि.६६ख/८८.
- khwa lcags kyi mchu zhes bya ba
- अयस्तुण्डनामवायसः मि.को.१३७क.
- khwa ta
- = {bya rog} करटः, काकः — काके तु करटारिष्टबलिपुष्टसकृत्प्रजाः । ध्वाङ्क्षात्मघोषपरभृद्बलिभुग्वायसा अपि अ.को.२.५.२०.
- khwa ta'i skad can
- वि. असौम्यस्वरः लो.को.२१६.
- khwa gdong ma
- ना. काकास्या, देवी — {shar gyi sgor ni khwa gdong ma/} {phyag gnyis sngon mor bsgom par bya} पूर्वद्वारे तु काकास्या नीला द्विभुजा भावयेत् स.उ.१३.२९.
- khyags
- = {'khyags pa/}
- khyad
- = {khyad par/}
- khyad 'gyangs pa
- वि. = {bskal ba} विप्रकृष्टम् मि.को.१७ख; तत्पर्यायाः : {thag ring ba} दूरम्, {ches 'gyangs pa} दवीयः, {ches thag ring ba} दविष्ठम्, {shin tu ring ba} सुदूरम् तत्रैव ।
- khyad 'gyur
- = {khyad par du 'gyur ba/}
- khyad can
- = {khyad par can/}
- khyad can 'gyur
- क्रि. प्रविशिष्यते यथा स्वविषये शक्तिः श्रोत्रादेः प्रविशिष्यते । गतियोगविशेषाद्यैर्मनसोऽपि तथा भवेत् त.स.१२४क/१०७६.
- khyad bcas
- = {khyad par dang bcas pa/}
- khyad ches 'phags pa
- बह्वन्तरविशिष्टः म.व्यु.२१०६; मि.को.१२४क.
- khyad brjod
- = {khyad par brjod pa/}
- khyad du 'phags pa
- = {khyad par du 'phags pa/}
- khyad du gsad
- क्रि. विमानयेत् — {de bzhin gnod byed nyam chung ba/} {'ga' yang khyad du gsad mi bya} तथा न दुर्बलं कंचिदपराद्धं विमानयेत् बो.अ.६. १२९.
- khyad du gsod
- = {khyad du gsod pa/}
- khyad du gsod pa
- • क्रि. विमानयति — तत्र विमानलज्जो योऽर्थिनो न विमानयति सू.अ.२४८ख/१६६; विचेष्टते — बोधिसत्त्वो रौद्रेषु दुःशीलेषु च सत्त्वेष्वाघातचित्तः प्रतिघचित्त उपेक्षते विचेष्टते वा रौद्रतां दुःशीलतामेव च प्रत्ययं कृत्वा बो.भू.८८ख/११२; अवजानाति — ते चैवं स्वदृष्टावभिनिविष्टाः… श्रावकपिटकमवजानन्ति अभि.स.भा.८३क/११३. • सं. अवमानः — अवमानमथो तितिक्षसे न च सम्मानमिहाभिनन्दसि वि.व.१२७क/१.१६; अवमन्यना — स्तम्भसंक्लेशविगतोऽवमन्यनासंक्लेशविगतः लयसंक्लेशविगतश्च बो.भू.६२ख/७३; विमाननम् मि.को.१२८ख; म.व्यु.६९५९; अवमाननम् मि.को.१२८ख; अवज्ञा — श्रवणे चादरजाता भवन्ति नावज्ञाजाताः बो.भू.६३ख/७५; अवज्ञानम् — अप्रत्यवगतिरवज्ञानम् वि.सू.९१ख/१०९; अव्यवचारः (? अध्याचारः — शिक्षापदद्रव्यताध्याचारः वि.सू.४७ख/६०) — {bslab pa'i tshig gi dngos po la khyad du gsod pa} शिक्षापदद्रव्यताव्यवचारः म.व्यु.८५१०. • पा. (विन.) वितण्डना, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३०क/३८; वितण्डनम् म.व्यु.८४२९.
- khyad du gsod pa'i ltung byed
- वितण्डना प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.३०क/३८.
- khyad du gsod par byed
- क्रि. विमानयति म.व्यु.२६३८; मि.को.१२८ख.
- khyad du bsad
- = {khyad du bsad pa/}
- khyad du bsad nas
- अवधूय — {bdag khyad du bsad nas gzhan yang 'di byed par 'gyur ro} मामवधूयान्येऽपि करिष्यन्ति अभि.स्फु.३२८क/१२२४; अवष्टभ्य जा.मा.२०६/१२०; परिभूय — {bdag gi bde ba khyad du bsad} ({nas}) परिभूयात्मनः सौख्यम् जा.मा.३२१/१८७.
- khyad du bsad pa
- • क्रि. तिरश्चकार — {gtam de khyad du bsad do} तां कथां तिरश्चकार जा.मा.१२१/७०; • सं. अवज्ञा, अवमानना — परगौरवमात्मावज्ञा च शि.स.१४७क/१४१.
- khyad ldan
- = {khyad par dang ldan pa/}
- khyad par
- • सं. १. = {bye brag} विशेषः — स्वभावविशेषः वा.न्या.१४९-१/२०; का.आ.२.६; प्रतिविशेषः — अनित्यदुःखाकारयोः कः प्रतिविशेषः अभि.स्फु.१५४ख/८७९; भेदः प्र.वा.२.१८९; प्रभेदः सू.अ.१३७क/११; अन्तरम् — {bur shing 'o ma bur sogs kyi/} {mngar ba nyid ni khyad par che} इक्षुक्षीरगुडादीनां माधुर्यस्यान्तरं महत् का.आ.१.१०२; अन्तरत्वम् त.स.११५क/९९८; अतिशयः — नापि व्यतिरिक्तोऽतिशयः क्रियते त.प.८६ख/६२५; प्र.वा.२.३८४. २. = {khyad chos} विशेषणम् — {bsngags par 'os pa'i khyad par dang /} {ldan pa} श्लाघ्यैर्विशेषणैः युक्तम् का.आ.१.७९; {khyad par dang khyad par can gyi dngos po} विशेषणविशेष्यभावः त.प.३००क/३१३; {khyad par gyi bsdu ba} विशेषणसमासः त.प.१४२ख/१४; उपाधिः — गुणादयश्च ते उपाधयश्च विशेषणानि इति विशेषणसमासः त.प.१४२ख/१४; प्र.वा.२.३३५; उपधानम् — भेदः प्रत्युपधानं च स्फटिकादेः प्रसज्यते त.स.११क/१३३; सोपधानेतरावस्थ एक एवेति सर्वदा त.स.११क/१३२ ३. = {khyad par du 'phags pa} उत्कर्षः — {mngon par 'du byed pa'i khyad par tha dad pa}({sa}) संस्कारोत्कर्षभेदेन वा.टी.६१क/१४; प्रकर्षः लो.को.२४९. • (उ.स.) वि — {khyad par gyi lo ma} विशाखः अ.क.२७.४; {khyad par gyi las} विकर्म वि.प्र.२६९ख/२.८८; {khyad par du smin pa} विपाकः प्र.वृ.१६७-४/९ • अव्य. = {khyad par du} विशेषतः — {khyad par mthong ba'i rjes su dpag pa} विशेषतोदृष्टमनुमानम् त.प.३४क/५१६; श.बु.४३. • वि. प्रकृष्टम् — नियतानुक्रमं हीदं प्रकृष्टं फलसाधकम् त.स.१२६क/१०८७; विशिष्टम् — यागशब्देन द्रव्यगुणकर्माणि श्रेयसः साधनानि विशिष्टान्युच्यन्ते त.प.१३१क/७१२.
- khyad par du
- अव्य. विशेषतः — {lnga pa de rjes bdun pa dang /} {nya gang ba ni khyad par du/} {bsngags} पञ्चम्यामथ सप्तम्यां पूर्णमास्यां विशेषतः । शस्यते दु.प.२३१/२३०; विशेषेण — {zla ba nya ba khyad par du/} {rgyal ba rnams kyi dkyil 'khor sngags} पूर्णमास्यां विशेषेण । शस्यन्ते जिनमण्डलाः दु.प.२३१/२३०.
- khyad par skyed par byed pa
- अतिशयाधानम् — तत् स्यादतिशयाधानादेकार्थक्रिययापि वा त.स.५क/७४; द्र. {khyad par sgrub pa/}
- khyad par bskyed pa
- अतिशयोत्पत्तिः — नित्यस्येव नातिशयोत्पत्तिः सम्भवति त.प.१८८क/८३८.
- khyad par gyi dga' ba
- पा. (तं.) विरमानन्दः, षोडशानन्देषु एकः वि.प्र.१६०ख/३.१२४.
- khyad par gyi cha dang mthun pa
- पा. विशेषभागीयम्, चतुर्विधेषु शुद्धकेषु एकम् — हानभागीयम्, विशेषभागीयम्, स्थितिभागीयम्, निर्वेधभागीयमिति चतुर्विधं शुद्धकम् अभि.भा.७३ख/११५६.
- khyad par gyi bsdu ba
- पा. (व्या.) विशेषणसमासः — गुणादयश्च ते उपाधयश्च विशेषणानि इति विशेषणसमासः त.प.१४२ख/१४.
- khyad par gyi rnam par bcad pa'i ngo bo
- पा. विशेषणावच्छिन्नरूपम् — द्विरूपं हि सामान्यम् । विशेषणावच्छिन्नरूपम्, अनवच्छिन्नरूपं च त.प.१०ख/४६७.
- khyad par gyi blo gros
- = {khyad par blo gros/}
- khyad par gyi 'bras bu
- पा. विशेषफलम्, फलप्रभेदः — विशेषफलमभिज्ञादिको गुणविशेषः म.भा.१९ख/४.१९.
- khyad par gyi gzhi
- पा. (व्या.) विशेष्यम् — विशेषणं विशेष्यञ्च सम्बन्धं लौकिकीं स्थितिम् प्र.वा.२.१४५; {khyad par dang khyad par gyi gzhi'i dngos po} विशेषणविशेष्यभावः प्र.वृ.१७५-५/२८.
- khyad par gyi rim pa
- तारतम्यम्, तरतमयोर्भावः प्र.अ.१२१क/१२९.
- khyad par gyi lam
- विशेषमार्गः अभि.स.भा.६०क/८३; द्र. {khyad par can gyi lam/}
- khyad par gyi las
- पा. विकर्म, त्रिविधकर्मसु एकम् — त्रिविधं विकर्म कर्म अकर्म । तेषु यत् कर्त्ताहमिति चित्तमुत्पद्यते तद् विकर्मसंज्ञम् वि.प्र.२६९ख/२.८८.
- khyad par gyi lo ma
- ना. विशाखः, अशोकराजपुत्रः — पुरा कलिङ्गविषये नृपतिः शत्रुभङ्गकृत् । श्रीमानभूदशोकाख्यः… ।। तस्य शाखः प्रशाखश्च चत्वारः सदृशाः सुताः । अनुशाखो विशाखश्च अ.क.३२.३–४.
- khyad par gyi sa
- विशेषभूमिः — किं पुनः भगवंस्तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां समाधिसमापत्त्यवस्थानकाले विशेषभूमौ चाभिषेकाधिष्ठानं प्रकुर्वन्ति ल.अ.९६क/४२.
- khyad par gyis 'phags pa
- ना. विशेषोद्गतः, बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२७६क/३.
- khyad par dga' ba
- = {khyad par gyi dga' ba/}
- khyad par 'gyur
- = {khyad par du 'gyur ba/}
- khyad par 'gyur ba yin
- क्रि. विशिष्यते — दिग्भागेऽपि समस्तोऽसावागमात् तु विशिष्यते त.स.८०क/७४४.
- khyad par sgrub pa
- अतिशयाधानम् — इह च क्षणिके वस्तुन्यतिशयाधानाऽयोगादेककार्यकारित्वेन सहकारी गृह्यते न्या.टी.४३क/५८; द्र. {khyad par skyed par byed pa/}
- khyad par bsgrub tu med pa
- वि. अनाधेयातिशयम् — यदसत् तन्नीरूपं निःस्वभावम्, यच्च नीरूपं तच्छशविषाणादिवदकार्यातिशयम् अनाधेयातिशयम्, यच्च नाधेयातिशयं तद् आकाशवदविकारि त.प.१५०क/२५; नाधेयातिशयम् तत्रैव ।
- khyad par can
- • वि. = {khyad par dang ldan pa} विशिष्टः — {byang chub dman pa dang 'bring dang khyad par can rnams} हीनमध्यविशिष्टा बोधयः सू.अ.१३७क/११; प्रतिविशिष्टः — नान्यन्न्यूनं प्रतिविशिष्टं वा बो.भू.२६ख/२९; विशेषकः — अभिज्ञादिभिः विशेषकैर्गुणैः समुदागमः सू.अ.१४३ख/२२; अ.क.६४.९५; वैशेषिकः — बोधिसत्त्वाः प्रणिधानवैशेषिकनया विक्रीडन्ति सू.अ.२२७क/१३७; उपाधिकः — यद्वा कालगता एवैते ध्वन्युपाधिकाः प्रविभागा वर्णेषु गृह्यमाणाः प्रतिपत्त्यङ्गम् त.प.१५९क/७७१; उपाधिमान् — उपाधिग्रहणेनोपाधिमद्ग्रहणस्य व्याप्तत्वात् त.प.२७०क/१००८; अभ्यधिकः त.प.२४१क/९५३; अतिरेकिणी — स एवायमितीयं तु प्रत्यभिज्ञाऽतिरेकिणी त.स.१८क/१९९; अन्तरम् — {rtog med bsam gtan khyad par can} अतर्कं ध्यानमन्तरम् अभि.स्फु.३०१क/११६३; विशेषः — बुद्धिमतामतस्तुष्टिविशेषोत्पादनादलंकृत इव भवतीति सू.अ.१३०क/२; {khyad par can du bya ba'i phyir} विशेषार्थम् अभि.भा.१०क/८९६; उपाधिः — {nye bar 'jal ba ni 'dra ba dang de'i khyad par can gyi yul can yin pa'i phyir ro} उपमानं हि सादृश्यतदुपाधिविषयत्वात् त.प.२७२ख/१०१३; अतिशयः प्र.अ.११५क/१२३. • सं. १. = {bye brag pa} वैशेषिकः — सांख्या वैशेषिका नग्ना विप्राः पाशुपतास्तथा । असत्सद्दृष्टिपतिताः ल.अ.१८१ख/१४८. • पा. (व्या.) = {khyad par gyi gzhi} विशेष्यम् — {khyad par can tsam tha dad cing /} {khyad par rnam pa mtshungs pa'ang yod} विशेष्यमात्रभिन्नापि तुल्याकारविशेषणा । अस्ति का.आ.२.२०५. ३. विशेषवती, धारणी — {'phags pa khyad par can zhes bya ba'i gzungs} आर्यविशेषवतीनाम धारणी क.त.८७२. ४. पा. विशिष्टा, षड्विधासु प्रतिपत्तिषु एका — प्रतिपत्तिस्तु षड्विधा ।। परमाऽथ मनस्कारेऽनुधर्मेऽन्तवर्जने । विशिष्टा चाऽविशिष्टा च म.वि.५.२; द्र. {khyad par can sgrub pa} 5. = {khyad par can nyid} वैशिष्ट्यम् — तत्कृतमाश्रयस्य यदि वैशिष्ट्यमुपलभ्येत तदा स्याद्भवतां गर्वः त.प.३२२ख/१११२; प्रकृष्टता त.स.१२५क/१०८२; शिष्टता प्र.अ.६-२/१०.
- khyad par can gyi rkyen
- विशिष्टप्रत्ययः —ते चाणवः प्रकृत्यैव विशिष्टप्रत्ययोद्भवात् त.स.६३ख/६००.
- khyad par can gyi chos
- वैशेषिकधर्मः — {khyad par can gyi chos yongs su btsal ba la mngon par brtson pa} वैशेषिकधर्मपरिमार्गणाभियुक्तः द.भू.२१४ख/२९.
- khyad par can gyi yul can
- वि. विशिष्टविषयः — {khyad par can gyi yul can gyi blo} विशिष्टविषयः बोधः त.प.१०क/४६५.
- khyad par can gyi lam
- पा. विशेषमार्गः, चतुर्विधमार्गेषु एकः — मार्गः समासतः । विशेषमुक्त्यानन्तर्यप्रयोगाख्यश्चतुर्विधः अभि.को.६.६५; विशेषमार्गः, य एभ्यः (प्रयोगानन्तर्यविमुक्तिभ्यः) अन्यो मार्गः अभि.भा.३७ख/१०१२.
- khyad par can sgrub pa
- पा. विशिष्टा प्रतिपत्तिः, षड्विधासु प्रतिपत्तिषु एका — इत्येषा षड्विधा प्रतिपत्तिर्यदुत । परमा प्रतिपत्तिः, मनस्कारप्रतिपत्तिः, अनुधर्मप्रतिपत्तिः, अन्तद्वयवर्जिता प्रतिपत्तिः, विशिष्टा प्रतिपत्तिः, अविशिष्टा च प्रतिपत्तिः म.भा.२०क/५.२.
- khyad par can brjod pa
- वि. विशेष्यवाची — एवशब्दः… पदान्तराभिहितस्यार्थस्य विशेषं द्योतयति इति पदान्तरेण विशेष्यवाचिना सह निर्दिष्टः न्या.टी.६९क/१७७.
- khyad par can nyid
- विशिष्टत्वम् — सन्निवेशविशिष्टत्वं यादृग्देवकुलादिषु त.स.४क/५९.
- khyad par can du gyur pa
- वि. विशिष्टः लो.को.२५०; = {khyad par du gyur pa/}
- khyad par can mi 'gyur
- क्रि. नातिरिच्यते — अप्रामाण्यपदस्थत्वान्न तस्मादतिरिच्यते त.स.११६क/१००३.
- khyad par can min pa
- वि. अविशिष्टः — अविशिष्टस्य चान्यस्य साधने सिद्धसाधनम् प्र.वा.४.१५४.
- khyad par can rab tu grags pa ma yin pa
- पा. (न्या.) अप्रसिद्धविशेष्यः, पक्षाभासः — अप्रसिद्धविशेष्यो यथा सांख्यस्य बौद्धं प्रति चेतन आत्मेति न्या.प्र.६.
- khyad par bcas
- = {khyad par dang bcas pa/}
- khyad par che ba
- महान् विशेषः अभि.भा.५२ख/१०७०.
- khyad par ljon shing
- विद्रुमः लो.को.२५०.
- khyad par brjod pa
- पा. विशेषोक्तिः, अलङ्कारविशेषः — {khyad par rab tu bstan pa'i phyir/} {yon tan rigs dang bya ba sogs/} {gang du ma tshang nyid bstan pa/} {de ni khyad par brjod par 'dod} गुणजातिक्रियादीनां यद्वैकल्यदर्शनम् । विशेषदर्शनायैव सा विशेषोक्तिरिष्यते का.आ.२.३२०.
- khyad par nyid
- विशेषता प्र.अ.१०-४/२०.
- khyad par rtogs pa
- विशेषगतिः — {yang na skabs kyi khyad par rtogs pa yin no} प्रकरणाद् वा विशेषगतिः त.प.२२९ख/९२९.
- khyad par thob pa
- विशेषाधिगमः अभि.सू.१८.
- khyad par 'thung
- = {zla ba} विधुः, चन्द्रः मि.को.३१ख.
- khyad par mthong ba
- पा. विशेषतोदृष्टम्, अनुमानभेदः — ते (कुमारिलादयः) हि, ‘द्विविधमनुमानम् । विशेषतोदृष्टं सामान्यतोदृष्टं च’ इति वर्णयन्ति त.प.३४क/५१६; त.प.२७३क/१०१४.
- khyad par dang khyad par gyi gzhi'i dngos po
- = {khyad par dang khyad par can gyi dngos po} विशेषणविशेष्यभावः प्र.वृ.१७५-५/२८.
- khyad par dang khyad par can gyi dngos po
- = {khyad par dang khyad par can gyi gzhi'i dngos po} विशेषणविशेष्यभावः त.प.३००क/३१३.
- khyad par dang khyad par can gyi don
- विशेषणविशिष्टार्थः — नास्ति च प्रत्यक्षस्य… विशेषणविशिष्टार्थग्रहणं निमित्तमिति कारणानुपलब्धिः त.प.८क/४६१.
- khyad par dang bcas
- = {khyad par dang bcas pa/}
- khyad par dang bcas pa
- वि. सविशेषः ना.ना.२६५क/१७; सविशेषणः — अनुपलम्भोऽपि किं निर्विशेषणोऽभीष्टः… आहोस्वित् सविशेषणः त.प.२८२ख/१०३०; सोपधानम् — सोपधानेतरावस्थ एक एवेति सर्वदा त.स.११क/१३२; विशेषः — यथोदितान्तरादेव विशेषोऽप्यवधार्यते त.स.१२२क/१०६४.
- khyad par dang bcas gzugs can
- पा. सविशेषणरूपकम्, रूपकभेदः — {gang zhig khyad par tshogs pa yi/} {gzugs kyi rgyal mtshan 'di 'dra ba/} {de ni rkang pa la bkod de/} {khyad par dang bcas gzugs can no} विशेषेण समग्रस्य रूपं केतोर्यदीदृशम् । पादे तदर्पणादेतत् सविशेषणरूपकम् का.आ.२.८१.
- khyad par dang ldan pa
- वि. विशिष्टः — स्वभाव एव विशिष्यते तदन्यस्मादिति विशेषो विशिष्ट इत्यर्थः न्या.टी.५०क/१०३; अतिशयवान् वा.टी.८७क/४४; विशेष्यः प्र.अ.२३३-४/५०७.
- khyad par du gyur pa
- = {bye brag can} विशिष्टः — यदा विशिष्टं धूमकलापं निर्यान्तमपवरकात् पश्यति, तदा विशिष्टाद् वह्नेरनुमितात् शीतस्पर्शनिवृत्तिमनुमिमीते न्या.टी.५६ख/१३१; अतिरेकिणी त.प.२४२ख/१९९.
- khyad par du 'gyur ba
- • क्रि. = {khyad par du 'gyur/} {khyad par du 'gyur ba yin no} विशिष्यते प्र.अ.११४क/१२२; विशेषं याति — द्रव्यं पर्यायरूपेण विशेषं याति चेत् त.स.१३क/१५२. • वि. वैशेषिकः — उत्तरोत्तरवैशेषिकधर्मपरिमार्गणतया द.भू.२०७क/२४. • सं. वैशेषिकता — सोऽभिश्रद्दधाति तथागतानामर्हताम्… भूमिपरिनिष्पत्तिं वैशेषिकतां बलपरिनिष्पत्तिम् द.भू.१८०ख/११.
- khyad par du 'gyur ba'i skal ba can
- वि. विशेषभागीयः — षण्णां पारमितानां विपक्षा हानभागीयाः । तत्प्रतिपक्षा विशेषभागीया वेदितव्याः सू.अ.२४३क/१५८; = {khyad par du 'gro ba dang mthun pa/}
- khyad par du 'gro ba
- १. प्रकर्षगमनम् — यावद्धि स्फुटाभत्वमपरिपूर्णं तावत् तस्य प्रकर्षगमनम् न्या.टी.४४क/६७; प्रकर्षगतिः — यावद्धि स्फुटाभत्वमपरिपूर्णं तावत् तस्य प्रकर्षगमनम् । सम्पूर्णं तु यदा, तदा नास्ति प्रकर्षगतिः न्या.टी.४४क/६८ २. विशेषगामी — न च कदाचिद् अनागामी तत्रैवोत्पत्त्यायतने द्वितीयं जन्माभिनिर्वर्तयति, विशेषगामित्वात् अभि.भा.२३क/९५२; प्रकर्षगामिनी — क्षणे क्षणे प्रकर्षगामिन्या प्रस्रब्ध्या निरन्तरमाश्रयस्फरणात् प्रतिक्षणं सर्वदौष्ठुल्याश्रयद्रावणम् अभि.स.भा.८५क/११५.
- khyad par du 'gro ba dang mthun pa
- वि. विशेषभागीयः — पञ्चेमे बोधिसत्त्वस्य धर्मा विशेषभागीया वेदितव्याः बो.भू.१५१ख/१९६; = {khyad par du 'gyur ba'i skal ba can/}
- khyad par du mthong ba
- = {khyad par mthong ba/}
- khyad par du 'dogs pa
- विशेषप्रज्ञप्तिः — {khyad par du 'dogs pa kun tu tshol ba} विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा अभि.स.भा.७१ख/९९; द्र. {khyad par gdags pa/}
- khyad par du 'phags
- = {khyad par du 'phags pa/}
- khyad par du 'phags pa
- • क्रि. विशिष्यते — यथा स्वात्मनः परार्थो विशिष्यते तत्साधयति सू.अ.१४३ख/२१; द्वितीयादिध्यानफलं कामावचरं निर्माणं प्रथमध्यानभूमिकाद् गतितो विशिष्यते अभि.भा.६३ख/१११७; अतिरिच्यते — तद्वाक्यानां चानादिता कल्पितापि सती न तस्मादप्रामाण्याद् अतिरिच्यते त.प.२६७क/१००३. • सं. प्रकर्षः — परप्रकर्षं सहते न हि मानोन्नतं मनः अ.क.४५.५; त.प.२६५ख/१०००; उत्कर्षः — {yon tan khyad 'phags} गुणोत्कर्षः अ.क.३९.४०; अनेन च स्वपक्षोत्कर्षं वक्रोक्त्या कथयति त.प.१४२ख/७३७; विशेषः — तीर्थिकशास्तृभ्यो भगवतां विशेषश्चोपदर्शितो भवति बो.प.२; ग.व्यू.३०५ख/२८; अतिशयः — तत् कोऽत्रातिशयो भगवतः त.प.१४६ख/२०; विशेषणम् — एतेन वस्त्रविशेषणं ह्रियः सू.अ.२२१ख/१२९; उत्कर्षता — नापि लङ्घनादिवद् व्यवस्थितोत्कर्षता त.प.२९८ख/१०५८; उदग्रत्वम् — तद्धि गोत्रं कुशलमूलानामुदग्रत्वे निमित्तम्, सर्वत्वे, महार्थत्वे, अक्षयत्वे च सू.अ.१३७क/११; विशिष्टत्वम् अभि.भा.२३७क/७९८; विशिष्टता सू.अ.१४०क/१७ वि. प्रकृष्टः — एभिः कारणैः प्रकृष्टं तत्प्रहाणम् अभि.स्फु.१४७ख/८६५; विशिष्टः — दाता विशिष्टः श्रद्धाद्यैः अभि.को.४.११५; विशिष्टेभ्यो हि धर्मेभ्यो विशिष्टतमा धर्मा अध्यालम्बितव्याः अ.सा.३०क/१७; प्रतिविशिष्टः — {thams cad las khyad par du 'phags pa} सर्वप्रतिविशिष्टः बो.भू.१५ख/१७; अत्यन्तः — अत्यन्तमुन्नतिमतां महतां विनाशदोषस्य दुर्जनसमागम एव हेतुः अ.क.३९.१; अतिशयवती — गजादिदेहवर्त्तिनी च मनोमतिरतिशयवती प्राप्नोति, न मनुष्यधीः त.प.९४ख/६४२; अतिशयितः — सर्वातिशयितं दृष्ट्वा देवानां सदनं नृपः अ.क.४.८३; वरिष्ठः स.पु.३६ख/६३.
- khyad par du 'phags pa'i bstod pa
- ना. विशेषस्तवः, ग्रन्थः क.त.११०९, ४५६२.
- khyad par du 'phags par bgyi ba
- विशेषोत्कर्षः — {khyad par 'phags par bgyi ba la/} {khyod la thang lhod 'ga' ma byung} विशेषोत्कर्षनियमो न कदाचिदभूत् तव श.बु.२१.
- khyad par du bya
- = {khyad par du bya ba/}
- khyad par du bya ba
- कृ. विशेषणीयम् — तस्मात् समर्थेष्विति विशेषणीयम् त.प.९३ख/६४०; विशेष्यम् — {khyad par du bya ba ma grub pa} अप्रसिद्धविशेष्यः लो.को.२५१.
- khyad par du bya ba'i phyir
- विशेषाय — नाप्रयुक्तो विशेषाय फलस्थः प्रतिपन्नकः अभि.को.६.३२; विशेषणार्थम् अभि.सू.१८.
- khyad par du bya ba ma grub pa
- अप्रसिद्धविशेष्यः लो.को.२५१; द्र. {khyad par can rab tu grags pa ma yin pa/}
- khyad par du byar med pa
- • वि. = {khyad par bsgrub tu med pa} अकार्यातिशयम्, अनाधेयातिशयम् — यदसत् तन्नीरूपं निःस्वभावम्, यच्च नीरूपं तच्छशविषाणादिवदकार्यातिशयम् अनाधेयातिशयम्, यच्च नाधेयातिशयं तदाकाशवदविकारि त.प.१५०क/२५; अनाधेयविशेषः — तथाऽनाधेयविशेषस्य प्रागकर्तुः परापेक्षया जनकत्वम् त.प.२११क/८९३; द्र. {khyad par bogs dbyung du med pa} ।। • सं. अतिशयाभावः — {rtag pa la khyad par byar med pa'i phyir} नित्यस्यातिशयाभावात् त.प.१८८क/८३८.
- khyad par du byas
- = {khyad par du byas pa/}
- khyad par du byas nas
- विशिष्य — न प्रत्येकमिति विशिष्य पठ्यत इत्यर्थः अभि.स्फु.१८५ख/९४१.
- khyad par du byas pa
- वि. विशिष्टः — जात्या विशिष्टोऽर्थ उच्यते गौः त.प.५क/४५५; विशेषितः — तस्माद्यत् स्मर्यते तत् स्यात् सादृश्येन विशेषितम् त.प.२८१ख/१०२९; अभि.स्फु.२८६क/११२९.
- khyad par du byas pa yin
- क्रि. विशेषयते लो.को.२५१.
- khyad par du byas pa'i don 'dzin pa
- वि. विशिष्टार्थग्राही — यदि परत्रासम्भविना स्वरूपेण विशिष्टार्थग्राहीन्द्रियज्ञानमभिप्रेतम् त.प.९ख/४६४.
- khyad par du byed
- = {khyad par du byed pa/}
- khyad par du byed pa
- • क्रि. = {khyad par byed/} {khyad par du byed pa yin} विशेषयति — तेन परस्परम् अत्यन्तव्यावृत्तबुद्धिहेतुत्वात् स्वाश्रयमन्यतो विशेषयन्तीति विशेषा उच्यन्ते त.प.२९०ख/२९३. • सं. विशेषणम्, उपाधिः न्या.टी.६३ख/१५८; उपधानम् — नाप्युपधानभूतविषयनानात्वम्, तत्र उपधायकस्य कस्यचिदर्थस्याभावात् त.प.२०६ख/१२९; उत्कर्षः प्र.वृ.१९४-२/७३. • वि. = {khyad byed} विशेषकः, भेदकः — विज्ञानाभासभेदो हि पदार्थानां विशेषकः प्र.वा.२.१३०; स्वरूपाद् व्यतिरिक्तोऽपि विशेषको धर्मो दृष्टः त.प.८४क/६२०; वैशेषिकः का.आ.१.२९; भेदकः प्र.अ.८९ख/९७; उपधायकः — तत्रोपधायकस्य कस्यचिदर्थस्याभावात् त.प.२०६ख/१२९.
- khyad par du byed pa yin
- क्रि. विशिनष्टि — निर्वाणद्वैविध्याद् विशिनष्टि ‘सोपधिशेषनिर्वाणेन परिनिर्वाति’ अभि.स्फु.१८९क/९४९.
- khyad par du 'bogs pa
- विशेषगामिनी — विशेषगामिनीप्राप्तो भवति बोधिसत्त्वतीक्ष्णेन्द्रियताविवर्धनतायै ग.व्यू.२०४ख/२८६.
- khyad par du ma byas pa
- वि. अविशेषितः — कथं पुनरेवमविशेषिते विशेषप्रतिपत्तिर्लभ्यते अभि. स्फु.२६१क/१०७६; अविशिष्टः — केनचिद्राजतताम्रादिना विशेषेणाविशिष्टस्य घटमात्रस्य ग्रहणं स्यात् त.प.९ख/४६४.
- khyad par du mi byed pa
- अपकर्षः प्र.वृ.१९४-२/७३.
- khyad par du smin pa
- विपाकः प्र.वृ.१६७-४/९.
- khyad par du mdzad pa
- विशेषितः अभि.सू.१८.
- khyad par don gzhan
- अर्थान्तरोपाधिः — {khyad par don gzhan yin par smra ba} अर्थान्तरोपाधिवादः प्र.वृ.१७१-४/१९.
- khyad par gdags pa
- विशेषप्रज्ञप्तिः — {khyad par gdags pa yongs su tshol ba} विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा सू.अ.२४५क/१६१; द्र. {khyad par du 'dogs pa/}
- khyad par gdags pa yongs su tshol ba
- पा. विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा, चतुर्विधासु पर्येषणासु एका — चतुर्विधा पर्येषणा धर्माणाम् । नामपर्येषणा वस्तुपर्येषणा स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा च सू.अ.२४५क/१६१.
- khyad par bdag nyid
- विशेषात्मकता — तस्माद् भिन्नत्वमर्थानां कथञ्चिदुपगच्छता । वैरूप्यमुपगन्तव्यं विशेषात्मकताऽप्यतः त.स.६३क/५९५.
- khyad par ldan pa
- १. ना. विशेषवती, रश्मिः — रश्मि विशेषवती यद मुञ्ची ताय प्रभासय चोदित सत्त्वा ।… यः स्तुत वर्णित बोधिनिदानं तेन विशेषवती प्रभ लब्धा शि.स.१८१क/१८० २. = {khyad par dang ldan pa/}
- khyad par gnas
- = {byang chub shing} अश्वत्थः, बोधिवृक्षः मि.को.८६क.
- khyad par snang ba
- वि. भेदाभासा — ‘पराश्रयेणापि परोक्षार्थप्रतिपत्तिः सम्बद्धाद् वा स्याद्, असम्बद्धाद् वा, भेदाभासा वा स्याद्, अभेदाभासा वा’ इति चत्वारः पक्षाः सम्भवन्ति त.प.७०क/५९२.
- khyad par dpe
- पा. अतिशयोपमा, उपमाभेदः — {khyod kyi zhal ni khyod nyid la/} {mthong gi zla ba mkha' la mthong /} {'di nyid kho na tha dad de/} {gzhan med ces 'di khyad par dpe} त्वय्येव त्वन्मुखं दृष्टं दृश्यते दिवि चन्द्रमाः । इयत्येव भिदा नान्येत्यसावतिशयोपमा का.आ.२.२२.
- khyad par 'phags pa
- = {khyad par du 'phags pa/}
- khyad par ba
- १. प्राकर्षिकम्, षड्विधनिर्वेधभागीयेषु एकम् — निर्वेधभागीयं षड्विधम् । आनुलोमिकम्, प्राकर्षिकम्, प्रातिवेधिकम्, अन्यपारिणामिकम्, ऐकजन्मिकम्, एकासनिकं च अभि.स.भा.८६ख/११८ २. = {bye brag pa} वैशेषिकः — सच्चासतो ह्यनुत्पादः सांख्यवैशेषिकैः स्मृतः ल.अ.१६३ख/११५.
- khyad par bogs dbyung du med pa
- वि. अनाधेयातिशयः — न चापि तस्यानाधेयातिशयस्य काचिदपेक्षेति शतशश्चर्चितम् त.प.१९९क/८६४; {khyad par bogs dbyung du med pa nyid} अनाधेयातिशयत्वम् त.प.१७३ख/८०५; द्र. {khyad par du byar med pa/}
- khyad par bya ba
- = {khyad par du bya ba/}
- khyad par byar med pa
- = {khyad par du byar med pa/}
- khyad par byed pa
- = {khyad par du byed pa/}
- khyad par blo gros
- १. विमतिः — {'di la khyad par blo gros med} न चात्रास्ति विमतिः अ.क.६१.१० २. विशेषमतिः I. बोधिसत्त्वसमाधिः — सोऽस्यां सप्तम्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते । सुविचिन्तितार्थं च नाम… विशेषमतिं च नाम द. भू.२३३क/३९ {II}. ना. सत्पुरुषः — भद्रपालपूर्वंगमैश्च षोडशभिः सत्पुरुषैः सार्धम् । तद्यथा भद्रपालेन च… विशेषमतिना च स.पु.३क/२ {III}. ना. बोधिसत्त्वः रा.प.२२७ख/१२० {IV}. ना. राजकुमारः — भगवतश्चन्द्रसूर्यप्रदीपस्य… पूर्वं कुमारभूतस्यानभिनिष्क्रान्तगृहावासस्य अष्टौ पुत्रा अभूवन् । तद्यथा मतिश्च नाम राजकुमारोऽभूत्… विशेषमतिश्च नाम स.पु.८ख/१२.
- khyad par ma grub pa
- पा. अप्रसिद्धविशेषणः, पक्षदोषः त.प.१६१ख/७७६; पक्षाभासः (= {khyad par rab tu grags pa ma yin pa}) — अप्रसिद्धविशेषणो यथा बौद्धस्य सांख्यं प्रति विनाशी शब्दः इति न्या.प्र.५.
- khyad par ma bstan pa
- वि. अनिर्दिष्टविशेषः — अनिर्दिष्टविशेषोऽपि सर्वज्ञः कोऽपि सम्भवेत् त.स.१२१ख/१०५२.
- khyad par mi snang ba
- वि. अभेदाभासा — ‘पराश्रयेणापि परोक्षार्थप्रतिपत्तिः सम्बद्धाद् वा स्याद्, असम्बद्धाद् वा, भेदाभासा वा स्याद्, अभेदाभासा वा’ इति चत्वारः पक्षाः सम्भवन्ति त.प.७०क/५९२.
- khyad par mi shes pa
- वि. अविशेषज्ञः — संसारनिर्वाणयोरविशेषज्ञाः ल.अ.७९क/२७.
- khyad par med
- = {khyad par med pa/}
- khyad par med pa
- • क्रि. न भिद्यते — अप्रामाण्यपदस्थत्वान्नास्तिकादेर्न भिद्यते त.स.१२७क/१०९२. • वि. अविशिष्टः —यदि नामाविशिष्टमक्षणिकं वस्तु त.प.२८९क/२८९; निर्विशिष्टः — धर्मधातुमिति स्वधर्मताप्रकृतिनिर्विशिष्टतथागतगर्भम् र.वि.७९क/१०; अनुपाधिकः — न हि तेष्वभावेष्वनुपाधिकाः प्रत्यया दृश्यन्ते त.प.२९८क/३०९; निर्विशेषणः अथ सामान्येन निर्विशेषणः, तदाऽनैकान्तिकः त.प.१५५क/३३. • सं. अविशेषः, विशेषाभावः —भावाभावाविशेषश्च रूपादिषु विधीयते सू.अ.१६९क/६१; निर्विशेषः सू.अ.१४३क/२१; अभेदः अभि.स्फु.२५४क/१०६१; अनतिशयः वा.टी.८६ख/४४; निर्विवेकः वा.न्या.१५१-३/५२; अवैशिष्ट्यम् — क्षित्यादीनामवैशिष्ट्ये बीजाङ्कुरलतादिषु । न भेदो युक्तः त.स.२०क/२१६. • पा. अविशिष्टा, षड्विधासु प्रतिपत्तिषु एका — प्रतिपत्तिस्तु षड्विधा ।। परमाऽथ मनस्कारेऽनुधर्मेऽन्तवर्जने । विशिष्टा चाऽविशिष्टा च म.वि.५.२; द्र. {khyad par med pa sgrub pa/}
- khyad par med pa sgrub pa
- पा. अविशिष्टा प्रतिपत्तिः, षड्विधासु प्रतिपत्तिषु एका — इत्येषा षड्विधा प्रतिपत्तिर्यदुत परमा प्रतिपत्तिः, मनस्कारप्रतिपत्तिः, अनुधर्मप्रतिपत्तिः, अन्तद्वयवर्जिता प्रतिपत्तिः, विशिष्टा प्रतिपत्तिः, अविशिष्टा च प्रतिपत्तिः म.भा.२०क/५.२.
- khyad par med pa can
- वि. अविशेषवान् त.स.१३क/१५२.
- khyad par med pa nyid
- निर्विशेषता — नाभावोऽपेक्षते किञ्चिन्निर्विशेषतया सदा त.स.१७क/१९१.
- khyad par smra
- वि. *वदावदः लो.को.२५२.
- khyad par rtse mo
- = {mda'} विशिखः, शरः मि.को.४६ख.
- khyad par 'dzin pa
- विधृतिः लो.को.२५२.
- khyad par zas
- विघसः लो.को.२५२.
- khyad par rab tu grags pa ma yin pa
- पा. अप्रसिद्धविशेषणः, पक्षाभासः — अप्रसिद्धविशेषणो यथा बौद्धस्य सांख्यं प्रति विनाशी शब्द इति न्या.प्र.५; = {khyad par ma grub pa/}
- khyad par rim dang ldan
- = {khyad par rim pa dang ldan pa/}
- khyad par rim ldan
- = {khyad par rim pa dang ldan pa/}
- khyad par rim pa dang ldan pa
- विशिष्टक्रमयोगी — सार्थकाः प्रविभक्तार्था विशिष्टक्रमयोगिनः । पदवाक्यसमूहाख्या वर्णा एव तथोदिताः त.स.१०१ख/८९५; {khyad par rim ldan nyid} विशिष्टक्रमयोगिता तत्रैव ।
- khyad par la rnam par rtog pa
- पा. विशेषविकल्पः, दशविधेषु विकल्पेषु एकः — दशविधविकल्पो बोधिसत्त्वेन परिवर्जनीयः ।… विशेषविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह । रूपस्य हि नोत्पादो न निरोधो न सङ्क्लेशो न व्यवदानमिति सू.अ.१८०ख/७५.
- khyad par las skyes pa
- वि. विशेषजः — समाधिविशेषजेन प्रस्रब्धिनाम्ना सुखवेदनीयेन वायुना कायस्फरणात् अभि.भा.७०क/११४४.
- khyad par lung ston pa
- अक्षुण्णव्याकरणम् म.व्यु.६४६३.
- khyad par lo ma
- = {khyad par gyi lo ma/}
- khyad par bshes gnyen
- ना. विशेषमित्रः, आचार्यः म.व्यु.३५०९.
- khyad par bsreg
- व्योषम्, त्रिकटु : {sga pi pho gsum} मि.को.५६क.
- khyad phyin
- १. भृशम्, वाढम् — भृशप्रतिज्ञयोर्वाढम् अ.को.३.३.४४ २. विवाहः, ओ म्, संख्याविशेषः — {mi 'khrugs pa phrag brgya na khyad phyin ces bya'o} शतमक्षोभ्याणां विवाहं नामोच्यते ल.वि.७६क/१०३; म.व्यु.७७२२, ७८४८; मि.को.२०ख.
- khyad phyin chen po
- महाविवाहः, संख्याविशेषः म.व्यु.८०११; मि.को.२०ख.
- khyad 'phags
- १. = {khyad par du 'phags pa} 2. = {khyad par gyis 'phags pa/}
- khyad 'phags dbyangs
- विशिष्टस्वरः लो.को.२५२.
- khyad 'phags ma
- उत्तमा लो.को.२५२.
- khyad byed
- = {khyad par du byed pa/}
- khyad 'byin
- विवाहः, ओ हम्, संख्याविशेषः लो.को.२५२; {grangs shig dang khyad par bton pa} छो.को.८५; द्र. {khyad phyin/}
- khyad 'byung
- उत्कर्षः प्र.अ.३५क/४०.
- khyad mi khor
- दूरम् — {nyon mongs 'jig rten chos rnams kyis/} {sangs rgyas chos la khyad mi khor} दूरे हि बुद्धधर्माणां लोकधर्मास्तपस्विनः श.बु.३९.
- khyad med
- = {khyad par med pa/}
- khyad zhugs pa
- • वि. विशिष्टः — अचिन्त्यादिविशेषेण विशिष्टः अभि.अ.४.२३. • पा. विशिष्टा, परिवृत्तिभेदः — तद्दशप्रभेदं दर्शयति । सा हि तथागतानां परिवृत्तिः परार्थवृत्तिरिति प्रवृत्तिः ।… बलवैशारद्यादिभिः बुद्धधर्मैरसमत्वाद् विशिष्टा वृत्तिः सू.अ.१५४ख/३९.
- khyad gzhi
- = {khyad par gyi gzhi/}
- khyad lam
- = {khyad par gyi lam/}
- khyad gsod
- = {khyad par du gsod pa/}
- khyab
- = {khyab pa/} {khyab nas} अभिव्याप्य — यथा हि विषकाण्डविद्धस्य मृतस्य विषं सर्वमङ्गमभिव्याप्य व्रणदेश एव मरणकालेऽवतिष्ठते अभि.स्फु.२४०क/१०३७.
- khyab gyur
- = {khyab par gyur pa/}
- khyab 'gyur
- = {khyab par 'gyur/}
- khyab 'gro
- १. आसारः, सैन्यानां सर्वतो व्याप्तिः मि.को.४९ख । २. अटरूषः, वासकवृक्षः मि.को.५७ख.
- khyab 'jug
- १. ना. विष्णुः [1] वैष्णवानामिष्टदेवः — पातु वो भगवान्विष्णुः सदा का.आ.३.२८; अ.क्र.१.४४; तत्पर्यायाः केशवः त.स.१३३क/११२९; हरिः त.प.३१९ख/११०५; गोविन्दः अ.क.३.१६; सनातनः का.आ.३.११६; शार्ङ्गपाणिः — भुजगशयनादुत्थिते शार्ङ्गपाणौ मे.दू.३५०ख/२.४९; अजः त.स.११०क/९५८; कोकः श्री.को.१६४क; हंसः मि.को.८८क [2] अध्यात्मचित्तवज्रधरः — {nang gi sems rdo rje 'dzin pa khyab 'jug} अध्यात्मचित्तवज्रधरविष्णुः वि.प्र.२२४क/२.६; {byang chub kyi sems rdo rje 'dzin pa khyab 'jug} बोधिचित्तवज्रधरः विष्णुः; {byang chub kyi sems khyab 'jug} बोधिचित्तविष्णुः वि.प्र.२२४ख/२.७ [3] दिक्पालः — {'og tu khyab 'jug} अधो विष्णुः वि.प्र.१७१क/१८७ [4] नृपतिः — प्रभानामा सहस्राणि विष्णुनामा तथैव च ।। अनन्ता नृपतयः प्रोक्ता यादवानां कुलोद्भवाः । तेषामपश्चिमो राजा विष्णुनामा भविष्यति म.मू.३१३क/४८९ २. = {khyab 'jug pa} वैष्णवः — {khyab 'jug dang ni shes bu'i chos/} {gnyis su med par bstan pa 'o} वैष्णवो मानवो धर्मो अद्वयेन तु देशिताः अ.क्र.९२; कौबेरं धनदव्यक्त्या कौमारं शक्तिमत्तया । ऐश्वरं वृषसंयोगाद् वैष्णवं श्रीसमागमात् अ.क.४.५९.
- khyab 'jug rkang pa
- = {gang gA} विष्णुपदी, गङ्गानदी — गङ्गा विष्णुपदी जह्नुतनया सुरनिम्नगा । भागीरथी त्रिपथगा त्रिस्रोता भीष्मसूरपि अ.को.१.१०.३१.
- khyab 'jug skyes
- = {nye shing} नारायणी, शतावरी मि.को.५८ख.
- khyab 'jug rgyal po
- ना. विष्णुराजः, नृपः मि.को.८क.
- khyab 'jug dga' ma
- ना. = {dpal mo} विष्णुवल्लभा, लक्ष्मीः छो.को.८५/रा.को.४.४६०; द्र. श.को.१५८.
- khyab 'jug chung ma
- = {khyab 'jug dga' ma/}
- khyab 'jug gnas
- = {nam mkha'} विष्णुपदम्, आकाशम् अ.को.१.२.२; मि.को.१४५क.
- khyab 'jug gnon pa
- विष्णुक्रान्ता, अपराजिता अ.को.२.४.१०४; {spang rgyan me tog} छो.को.८५.
- khyab 'jug pa
- वि. वैष्णवः, विष्णुभक्तः वि.प्र.१३५क/७४; {zhi ba nyi ma lta ba dang /} {de bzhin mchod 'os khyab 'jug pa} दर्शनं शैवं सौरं च अर्हन्तं वैष्णवं तथा अ.क्र.४०.
- khyab 'jug byin
- विष्णुदत्तः लो.को.३५४.
- khyab 'jug sbas pa
- ना. विष्णुगुप्तः, आचार्यः वि.प्र.१२७ख/५३.
- khyab 'jug ma
- ना. वैष्णवी, योगिनी — अग्नौ खगपतिगमना वैष्णवी वि.प्र.४.२६; नायिका — क्ष वैष्णवी… क्षः कौमारीति नायिकानां बीजानि वि.प्र.५३ख/४.८२; महामाता — ब्रह्माणी माहेश्वरी वैष्णवी कौमारी… स्कन्दा चेति । इत्येते महामातरा अनेकमातरशतसहस्रपरिवाराः म.मू.१०६क/१४; {ma mo zhig la'ang} छो.को.८५.
- khyab 'jug gzhon pa
- = {mkha' lding} विष्णुवाहनः, गरुडः छो.को.८५/रा.को.४.४६०.
- khyab 'jug shing rta
- = {mkha' lding} विष्णुरथः, गरुडः — गरुत्मान् गरुडस्तार्क्ष्यो वैनतेयः खगेश्वरः । नागान्तको विष्णुरथः सुपर्णः पन्नगाशनः अ.को.१.१.२४.
- khyab 'jug bshes gnyen
- ना. विष्णुमित्रः, कश्चित् पुरुषः — न हि देवदत्तेन दृष्टमर्थं विष्णुमित्रः प्रत्यभिजानीते त.प.२४८ख/२१२.
- khyab nyid
- = {khyab pa nyid/}
- khyab stobs
- = {brgya sbyin} विडौजाः, इन्द्रः अ.को.१.१.३६; छो.को.८५.
- khyab dang khyab byed
- = {khyab par bya ba dang khyab par byed pa} व्याप्यव्यापकः — {khyab dang khyab byed tshul} व्याप्यव्यापकरूपम् हे.त.१५ख/४८.
- khyab bdag
- १. विभुः [1] = {sangs rgyas} बुद्धः — मुनीन्द्रो दशबलो विभुः वि.प्र.१५८ख/३.११९; म.व्यु.३१ [2] = {dbang phyug chen po} शङ्करः छो.को.८५/रा.को.४.४१२ [3] = {rgyal po} नृपः — सम्प्राप्य राज्यम्… पृथिवीं शशास ।। योऽभूद् विभुर्भुवनसारमदीनपुण्यः सोऽहम् अ.क.५२. ७३ २. = {dbang phyug} विभूतिः, ऐश्वर्यम् अ.को.१.१.३७ । ३. विक्षेपाधिपतिः म.व्यु.३६८८.
- khyab 'dod
- वीप्सा, व्याप्तुमिच्छा — प्रति प्रतिनिधौ वीप्सालक्षणादौ प्रयोगतः अ.को.३.३. ३४५.
- khyab ldan
- = {bshang ba} अवस्करः, पुरीषम् — उच्चारावस्करौ शमलं शकृत् । गूथं पुरीषं वर्चस्कमस्त्री विष्ठाविशौ स्त्रियौ अ.को.२.६.६७; {mi gtsang dri chen} छो.को.८५.
- khyab pa
- • क्रि. (अक.; अवि.) • सं. १. व्याप्तिः — ध्यामीकरणता भाभिर्देवानां योग्यतां प्रति । विषयो नियतो व्याप्तिः स्वभावस्तस्य कर्म च अभि.अ.२.१; व्यापनम् — द्वयव्याप्तेरिति समाधिमुखधारणीमुखव्यापनात् सू.अ.२५५ख/१७५; न्या.टी.८४ख/२३१; स्फरणम् — यथा गगनं सर्वबुद्धक्षेत्रस्फरणम्, एवं सर्वसत्त्वमैत्रीस्फरणं तद्दानं ददाति शि.स.१४९क/१४४; कायविकुर्वितेन दशदिगशेषलोकधातुस्फरणमृद्धिप्रातिहार्यम् र.वि.१२४क/१०४; ध्मापनम् — सुखवेदनानुकूलेन वायुना कायस्फरणात् कायध्मापनात् अभि.स्फु.२९३ख/११४४; स्फुरणम् वि.सू.२३क/२८; वितानम् — {yul la khyab par gnas pa} देशवितानावस्थितः त.प.१२४क/६९७; अवष्टम्भः — {yul thams cad du khyab par gnas pa la} सकलदेशावष्टम्भेन अवस्थितस्य त.प.२०९ख/८८९; स्फुटत्वम् — {rtswa sngon pos thams cad khyab pa la yang ngo} स्फुटत्वे च नीलतृणैः सर्वस्य वि.सू.५४ख/७०; • पा. (न्या.) व्याप्तिः — {gtan tshigs kyi khyab pa} हेतोर्व्याप्तिः त.प.२३३ख/९३७ ३. पा. प्रसृता, वाग्भेदः — तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति स्निग्धा च मृदुका च मनोज्ञा च मनोरमा च शुद्धा चेति विस्तरः ।… प्रसृता सर्वविद्यास्थानकौशल्यानुगतत्वात् सू.अ.१८३ख/७८; • वि. १. व्यापी — {dngos po thams cad la khyab pa} सर्ववस्तुव्यापिनः त.प.३२१क/११०८; म.भा.२.१; व्यापकः — व्यापिन इति । अग्निधूमादिसकलपदार्थव्यापकस्य त.प.३५ख/५७८; विभुः — नित्यमेकं विभुं द्रव्यं कालमेके प्रचक्षते त.प.१५९ख/७७२; विसर्पिणी त.स.६१ख/५८५. । २. आकुलः — {mun pas khyab pa} तमसाकुलम् ल.वि.१४८क/२१९; सङ्कुलः — ग्रामश्मशाने रमसे चलत्कङ्कालसङ्कुले बो.अ.८.७०; कलिलः — {khyod kyi bstan/} {de ltar legs pas khyab 'di la} एवं कल्याणकलिलं तवेदम्… शासनम् श.बु.९१. • भू.का.कृ. व्याप्तः — केवलं विज्ञानसत्तया व्याप्तं यन्मरणं तदिह हेतुः न्या.टी.७३ख/१९१; व्यापितः प्र.अ.३६ख/४२; प्रसृतः सू.अ.१८३ख/७८; विसृतः — {rtag tu thams cad la khyab pa} सदा सर्वत्र विसृते र.वि.१२५ख/१०८; प्रविसृतः र.वि.४. २; व्यस्तः वि.सू.१४ख/१६; संसर्पितः — सर्वाङ्गसंसर्पितपापकुष्ठं हरन्ति अ.क.८५.१; अवकीर्णः जा.मा.३९५/२३२; समाकीर्णः — पञ्चरश्मिसमाकीर्णं वज्रपद्मं च भावयेत् गु.स.१००ख/२२; लीढः — क्षणिकानां सतामनित्यता क्षणिकानित्यता, तया लीढं समाक्रान्तं यदि सर्वमेव वस्तुजातं प्रतिज्ञायते भवद्भिः त.प.२४६ख/२०७.
- khyab pa grub pa
- व्याप्तिसाधनम् — {khyab pa grub pa'i tshad ma ston pa} व्याप्तिसाधनप्रमाणप्रदर्शनः न्या.टी.८७क/२३९; = {khyab pa sgrub pa/}
- khyab pa sgrub pa
- व्याप्तिसाधनम् वा.टी.५५क/८; द्र. {khyab pa sgrub par byed pa/} {khyab pa grub pa/}
- khyab pa sgrub par byed pa
- व्याप्तिसाधनम् — {khyab pa sgrub par byed pa'i tshad mas ston pa nyid} व्याप्तिसाधनप्रमाणप्रदर्शकत्वम् न्या.टी.८७ख/२३९.
- khyab pa nges par byed pa
- व्याप्तिनिश्चयः — व्याप्तिनिश्चयकाले तु धर्मोऽनुमेयः न्या.टी.४९क/९७.
- khyab pa nyid
- व्याप्तत्वम् — कार्यस्य कारणाज्जन्मलक्षणं तत्त्वम् । स्वभावस्य च साध्यव्याप्तत्वं तत्त्वम् न्या.टी.८३क/२२६; व्यापित्वम् त.स.८३ख/७७१; व्यापिता र.वि.२.२३; विभुत्वम् त.स.७७क/७२१.
- khyab pa bstan pa
- व्याप्तिप्रदर्शनम् — अनेन सर्वोपसंहारेण व्याप्तिप्रदर्शनं कथयति वा.टी.५५क/८; व्याप्तिकथनम् — साधनस्य च साध्येऽर्थे नियतत्वकथनं व्याप्तिकथनम् न्या.टी.६२ख/१५४.
- khyab pa bstan pa'i yul
- = {dpe} व्याप्तिप्रदर्शनविषयः, दृष्टान्तः — व्याप्तिप्रदर्शनविषयो दृष्टान्तः न्या.टी.८४क/२२९.
- khyab pa dang ldan pa
- • वि. व्याप्तिमान् लो.को.२५५; • सं. वितानः, ओ नम्, विस्तारः — {yul khyab pa dang ldan par snang ba} देशवितानप्रतिभासस्य त.प.१२४क/६९७.
- khyab pa po
- वि. व्यापी — व्योमव्यापी खवज्री वि.प्र.२६७ख/२.८३; ना.स.९७; व्यापकः — {dngos po kun la khyab pa po} व्यापकः सर्ववस्तूनाम् हे.त.२क/२.
- khyab pa ma yin pa
- वि. अव्यापी प्र.अ.७३ख/८१.
- khyab pa rab tu grub pa
- वि. प्रसिद्धव्याप्तिकः — {khyab pa rab tu grub pa'i gtan tshigs kyang} प्रसिद्धव्याप्तिकस्य च हेतोः न्या.टी.८६ख/२३७.
- khyab pa'i bdag
- = {khyab bdag/}
- khyab pa'i dmigs pa
- पा. व्याप्यालम्बनम्, आलम्बनवस्तुभेदः — चत्वार्यार्यालम्बनवस्तूनि… व्याप्यालम्बनम्, चरितविशोधनालम्बनम्, कौशल्यालम्बनम्, क्लेशविशोधनं चालम्बनम् । तत्र व्याप्यालम्बनम्… चतुर्विधम् । तद्यथा सविकल्पं प्रतिबिम्बम्, निर्विकल्पं प्रतिबिम्बम्, वस्तुपरीत्तता, कार्यपरिनिष्पत्तिश्च श्रा.भू.१९३.
- khyab pa'i yul
- व्याप्तिविषयः — {khyab pa'i yul ston pa} व्याप्तिविषयप्रदर्शनम् न्या.टी.७०क/१८०; {khyab pa'i yul bstan pa} व्याप्तिप्रदर्शनविषयः न्या.टी.७९ख/२१२.
- khyab pa'i rlung
- विश्वः वायुः — बाह्यो वायुधातुः कतमः ।… विश्वा वायवो वैरम्भा वायवः श्रा.भू.२१६.
- khyab par gyur
- = {khyab par gyur pa/}
- khyab par gyur nas
- स्फुरित्वा — स धूपः… सर्वां च श्रावस्तीं स्फुरित्वा महदभ्रकूटवदवस्थितः अ.श.१३ख/१२.
- khyab par gyur pa
- • क्रि. स्फुटोऽभूत् — येनावभासेन पुण्यरश्मी राजकुमारः स्फुटोऽभूत् रा.प.२५१क/१५२. • भू.का.कृ. प्रसृतः — विद्युल्लोलपताकेषु प्रसृतेषु समन्ततः जा.मा.१३४/७८.
- khyab par 'gyur
- क्रि. १. प्रसर्पति — {de bzhin glags ni rnyed gyur na/} {nyes pas sems la khyab par 'gyur} तथैव च्छिद्रमासाद्य दोषश्चित्ते प्रसर्पति बो.अ.७.६९; आपूरयति — चन्दनगन्धेन सर्वं नगरमापूरयति अ.श.१७०क/१५७ २. व्याप्येत — यदि मिथ्यात्वं कृतकत्वेन व्याप्येत त.प.१७१ख/८००.
- khyab par bya ba
- कृ. व्याप्यः — परस्यैकव्यापकधर्मनिवृत्त्यापि व्याप्यनिवृत्तिमनिच्छतः त.प.१६६क/७८७.
- khyab par bya ba dang khyab par byed pa
- व्याप्यव्यापकः — {khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i dngos po} व्याप्यव्यापकभावः न्या.टी.६०क/१४६.
- khyab par bya ba dang khyab par byed pa nyid
- व्याप्यव्यापकत्वम् त.स.११९ख/१०३५.
- khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i ngo bo
- व्याप्यव्यापकभावः हे.बि.१३७-५/५४; = {khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i dngos po/}
- khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i dngos po
- व्याप्यव्यापकभावः त.प.२३४क/१८२; न्या.टी.६०क/१४६;
- khyab par bya ba dang khyab par byed par gyur pa
- वि. व्याप्यव्यापकभूतः न्या.टी.५९क/१४४.
- khyab par byas
- = {khyab par byas pa/}
- khyab par byas pa
- भू.का.कृ. स्फारितः, द्र. {khyab par byas nas} स्फरित्वा बो.भू.१२९क/१६६; {khyab par byed pa} स्फरणम् बो.भू.३५ख/४०.
- khyab par byed
- = {khyab par byed pa/}
- khyab par byed pa
- • क्रि. व्याप्नोति — बन्धनकार्यं व्याप्नोति, तनोतीत्यर्थः अभि.स्फु.८८ख/७६०; स्फरतीति व्याप्नोति अभि.स्फु.३०५ख/११७४; स्फरति — {'od kyis khyab par byed} आभया स्फरति बो.भू.३६क/४१; विस्तारयति — कृत्स्नायतनैः कृत्स्नं स्फरति समन्तानन्तपर्यन्तं विस्तारयतीत्यर्थः अभि.स.भा.९४ख/१२७. • सं. । १. व्यापनम् — अरूपिणां दिग्व्यापनसामर्थ्याभावात् अभि.स.भा.९क/१०; स्फरणम् — तत्र पारिणामिक्या ऋद्धेः प्रकारभेदः कतमः । तद्यथा कम्पनं ज्वलनं स्फरणं… सुखदानं रश्मिप्रमोक्षश्च बो.भू.३५ख/४० । २. व्यापकत्वम् — क्षणभङ्गिषु भावेषु व्यापकत्ववियोगतः त.स.४०ख/४१५; व्यापकता त.स.११९क/१०३१. • वि. व्यापकः — ततश्चैतत् समस्तवस्तुव्यापकक्षणभङ्गप्रसाधनेनैव निरस्तं भवति त.प.२२५ख/१६६; {khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i dngos po} व्याप्यव्यापकभावः त.प.२३४क/१८२; व्यापी — व्यापिनः क्षणभङ्गस्य प्रतिपादितत्वात् त.प.२१२क/८९४; {cho nge phyogs kun khyab byed pa} आक्रन्दः सर्वदिग्व्यापी अ.क.१०२.१२.
- khyab par byed pa 'gal ba
- व्यापकविरुद्धः — {khyab par byed pa 'gal ba dmigs pa} व्यापकविरुद्धोपलब्धिः त.प.१४९क/२३.
- khyab par byed pa 'gal ba dmigs pa
- पा. (न्या.) व्यापकविरुद्धोपलब्धिः, अनुपलब्धिभेदः — यदसत्तन्न केनचित् क्रियते, यथा गगनाम्भोरुहम्, असच्च प्रागुत्पत्तेः परमतेन कार्यमिति व्यापकविरुद्धोपलब्धिप्रसङ्गः त.प.१४९क/२३; व्यापकविरुद्धोपलब्धिर्यथा नात्र तुषारस्पर्शो वह्नेरिति न्या.बि.२.३८; व्यापकविरुद्धोपलम्भः — यद् यत्रागृहीतसमयं न तत् तत्र सविकल्पकं भवति, तद्यथा चक्षुर्विज्ञानं गन्धे । अगृहीतसमयं च प्रत्यक्षं नीलाद्यात्मनीति व्यापकविरुद्धोपलम्भः त.प.९क/४६३.
- khyab par byed pa 'gal ba'i 'bras bu dmigs pa
- व्यापकविरुद्धकार्योपलब्धिः — तथापि किञ्चिन् मात्रप्रयोगभेदादेकादशानुपलब्धिव्यतिरिक्तासु अपि कारणविरुद्धव्याप्तोपलब्धिकार्यविरुद्धव्याप्तोपलब्धिव्यापकविरुद्धकार्योपलब्धिकार्यविरुद्धकार्योपलब्ध्यादिषु साधनाङ्गसमर्थनमुक्तं वेदितव्यम् वा.टी.९८क/५८.
- khyab par byed pa nyid
- = {khyab byed nyid/}
- khyab par byed pa mi dmigs pa
- पा. (न्या.) व्यापकानुपलब्धिः, अनुपलब्धिभेदः — व्यापकानुपलब्धिर्यथा नात्र शिंशपा वृक्षाभावादिति न्या.बि.२.३३; त.प.१३७ख/७; व्यापकानुपलम्भः — यो हि यदुत्पत्तावपि नियमेन नोत्पद्यते, नासौ तेन सहैककारणः, यथा कोद्रवाङ्कुरोत्पत्तावपि अनुत्पद्यमानः शाल्यङ्कुरः । नोत्पद्यते च विज्ञानोत्पत्तावपि प्रामाण्यं नियमेनेति व्यापकानुपलम्भः त.प.२५७क/९८६.
- khyab par mdzad pa
- स्फरणम् — उपपद्यमानस्य च मातुः कुक्षावुदारेणावभासेन लोकधातुस्फरणं सम्प्रजानतश्च मातुः कुक्षिप्रवेशः स्थानं निर्गमो जन्म च बो.भू.४५क/५२.
- khyab bya
- = {khyab par bya ba/}
- khyab bya khyab byed
- = {khyab par bya ba dang khyab par byed pa/}
- khyab byas
- = {khyab par byas pa/}
- khyab byed
- १. व्यानः, शरीरस्थवायुः वि.प्र.२३०क/२.२४; {khyab byed ni lho'i 'dab mar rtsa dmar ser la'o} व्यानो दक्षिणदले पिङ्गलानाड्याम् वि.प्र.२३८क/२.४२; {khyab byed kyis ni nad dag byed} व्यानो व्याधिं करोति वि.प्र.२३८ख/२.४३. । २. = {dbang phyug} भूतिः, ऐश्वर्यम् — विभूतिर्भूतिरैश्वर्यम् अ.को.१.१. ३७. ३. अक्षम् [1] = {legs snang tshwa} सौवर्च्चललवणम् मि.को.५७क [2] = {mig} चक्षुः छो.को.८५/रा.को.१.४. ४. = {rgyam tshwa} अक्षीवम्, समुद्रलवणम् मि.को.५७क ५. = {bong nag} विषा; तत्पर्यायाः : {bong dkar ram 'jug byed} विश्वा, {slar dug gam hang shang tshe'u} प्रतिविषा, {dug las brgal te dug med bong dkar} अतिविषा, {nye ba'i dug} उपविषा, {dmar skya} अरुणा, {'tshe ldan nam dmar can} शृङ्गी, {sman chen} महौषधम् मि.को.५८क ६. = {sgog skya} लशुनम् — {la shu naM/} {za byed dam khyab byed dam sgog skya} मि.को.५९ख ७. = {phye thug} तरला, विलेपी मि.को.३९क ८. = {khyab par byed pa/}
- khyab byed 'gal ba
- = {khyab par byed pa 'gal ba/}
- khyab byed 'gal ba dmigs pa
- = {khyab par byed pa 'gal ba dmigs pa/}
- khyab byed nyid
- व्यापकत्वम् त.स.११९क/१०३२.
- khyab byed nyid min pa
- अव्यापकत्वम् — {rgyu dang khyab byed nyid min pa} अहेत्वव्यापकं (ओ त्वं) च त.स.१२०ख/१०४३.
- khyab byed dang 'gal ba
- = {khyab par byed pa 'gal ba/}
- khyab byed dang 'gal ba'i 'bras bu dmigs pa
- = {khyab par byed pa 'gal ba'i 'bras bu dmigs pa/}
- khyab byed pa
- = {khyab par byed pa/}
- khyab med
- अव्याप्तिः — किन्तु नित्यैकसर्वज्ञनित्यबुद्धिसमाश्रयः । साध्यवैकल्यतोऽव्याप्तेर्न सिद्धिमुपगच्छति त.स.४ख/६३.
- khyab gsal
- = {nyi ma/}
- khyams
- १. = {khyim gyi dang ra} अङ्गनम्; अङ्गणम् — गगनाङ्गणपर्यन्ते लम्बमाने दिवाकरे अ.क.५०. ७४; अ.क.५५.७; प्राङ्गनम्; प्राङ्गणम् — {khyim gyi khyams} गेहप्राङ्गणम् अ.क.६७.१; अ.क.८४.३७; अजिरम् — {khyams ldan} अजिरवती अ.क.७६.२. २. = {phyi sgo'i khyams} अलिन्दः, बहिर्द्वारप्रकोष्ठकः मि.को.१४०ख; तत्पर्यायाः : {sgo drung} प्रघाणः, {sgo mdun} प्रघणः, {sgo rtsa} अलिन्दः अ.को.२.१.१२; वीथिमुखम् — सर्वरथ्याचत्वरशृङ्गाटकद्वारवीथिमुखेषु ग.व्यू.३०ख/१२६. ३. प्रासादतलम् — राज्ञः क्षत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तस्य तदेव पोषधेयं पञ्चदश्यां शिरःस्नातस्योपवासोषितस्योपरिप्रासादतलगतस्य स्त्र्यागारपरिवृतस्य पूर्वस्यां दिशि दिव्यं चक्ररत्नं प्रादुर्भवति ल.वि.९ख/११. ०. प्रासादः — पानीयेन प्रासादस्याप्लवनाय वर्षासु पट्टानां दानं स्तम्भान्तरेषु वि.सू.९५क/११४; मालम् — पर्षदो मध्यगतं मण्डलमाले निषण्णं भिक्षुसङ्घपरिवृतं बोधिसत्त्वसङ्घपुरस्कृतं धर्मं देशयन्तम् अ.सा.३३४ख/१८८; वाटः — {'khor gyi khyams} मण्डलवाटः वि.सू.९५क/११४; वि.व.३७९ख/२.१७४; शालः — तदभिमुखं द्वारकोष्ठकस्य । चतुरस्रस्य साधुत्वम् । त्रिशालस्य च वि.सू.९२क/११०; मण्डपः वि.प्र.१३१ख/६५; परिषण्डः, ओ डा — अशक्तौ क्रोशपञ्चकम् । त्रिकमर्द्धयोजनं क्रोशमर्द्धक्रोशं परिषण्डां वा वि.सू.५८ख/७५; त्रीन् क्रोशान् अर्धक्रोशमन्ततः परिषण्डमपि छत्रध्वजपताकाभिः प्रत्युद्गन्तव्यम् वि.व.२०९क/२.१२२.
- khyams ldan
- ना. अजिरवती, नदी — नदीमजिरवत्याख्यां श्रावस्त्यां भगवान् जिनः । सम्प्राप्तः अ.क.७६.२.
- khyar khyor
- वि. वङ्कः — {khyar khyor med pa} अवङ्का वि.सू.९१क/१०९.
- khyar khyor med pa
- वि. अवङ्कः — {tshul shing} … {khyar khyor med pa} शलाका… अवङ्का वि.सू.९१क/१०९; {ya yo med pa dang khyar khyor med pa dang chas chus med pa} अजिह्मावङ्काकुटिलः वि.सू.९०ख/१०८.
- khyi
- कुक्कुरः — मार्जारणवराहकुक्कुरमुखा दुर्दर्शवक्त्राः अ.क.३९.९५; श्वा अभि.भा.१३२-२/८०; श्वानः जा.मा.२६०/१५१; सारमेयः अ.क.६६.५६; कौलेयकः अ.क.२९.६५; कुर्कुरः अ.श.१२९ख/११९; भषः वि.सू.७७ख/९४; सूचकः श्री.को.१६९ख.
- khyi rngo
- = {za 'phrug} कण्डूः, रोगः — कण्डूः खर्जूश्च कण्डूया अ.को.२.६.५३; कच्छूः यो.श. ४४; मि.को.५२ख.
- khyi ltar 'tsho ba
- = {khyi'i 'tsho/}
- khyi dang 'dra ba
- श्वसदृशः लो.को.२५६.
- khyi gdong ma
- ना. श्वानास्या, प्रचण्डा {khyi gdong ma la sogs pa rab gtum ma rnams} श्वानास्यादिप्रचण्डानाम् वि.प्र.२९ख/४.१.
- khyi 'dra'i sems
- श्वचित्तसदृशः लो.को.२५६.
- khyi rdo
- = {khyi dang rdo ba} श्वलोष्टम् — {khyi rdo la snyegs pa dang mtshungs pa} श्वलोष्टानुजवनसदृशः लो.को.२५७.
- khyi rdo snyegs pa 'dra
- = {khyi rdo la snyegs pa dang mtshungs pa/}
- khyi rdo la snyegs pa dang 'dra ba
- = {khyi rdo snyegs pa 'dra/}
- khyi rdo la snyegs pa dang mtshungs pa
- श्वलोष्टानुजवनसदृशः लो.को.२५७.
- khyi mo
- शुनी, कुक्कुरस्त्री — एवं तर्हि शुनीप्रभृतीनामेकस्मिन् कुक्षौ पञ्चगतिकोऽन्तराभवोऽभिनिर्वर्त्तते अभि.भा.१७१-२/४२०; सरमा अ.को.२.१०.२२; श्वा — श्वाऽश्वेत्यादिना । इह श्वा तारा वि.प्र.१६६ख/३.१४९.
- khyi mo can
- ना. कुकुरी, सिद्धाचार्यः मि.को.६ख.
- khyi smyo
- अलर्कः, विक्षिप्तकुक्कुरः यो.श.७७; = {khyi smyon pa/}
- khyi smyon pa
- अलर्कः, विक्षिप्तकुक्कुरः प्र.वृ.१९२-१/६८.
- khyi 'tshed
- = {khyi 'tshed pa/}
- khyi 'tshed pa
- श्वपाकः, चण्डालः — {khyi 'tshed rigs las skyes pa} श्वपाकानां कुले जातः वि.व.१९४क/१.६९; त.स.१३०क/१११२.
- khyi za ba
- चण्डकुक्कुरः — पञ्चादीनवा उत्तरापथे स्थाणुकण्टकद्रुमपाषाणशर्करश्चण्डकुक्कुरो दुष्ठुलसमुदाचारो मातृग्रामः वि.व.१२२ख/१.१०.
- khyi zan
- श्वपचः लो.को.२५७; द्र. {khyi 'tshed pa/}
- khyi ra ba
- = {rngon pa/}
- khyi sha
- श्वमांसम् — यथा श्वमांसादीनां स्वत एवाशुचित्वम्, तद्योगाच्चान्येषाम् त.प.३०६क/३२५.
- khyi shig
- उत्पतकः प्र.को.१६; उत्पातकः म.व्यु.४८६०; उत्पातकीटः, {a flea} श.को.१६०.
- khyim
- १. गृहम् — तस्य खलु पुनः कौशिक कुलपुत्रस्य वा कुलदुहितुर्वा गृहं वा लयनं वा प्रासादो वा सुरक्षितो भविष्यति अ.सा.७९ख/४४; गेहम् जा.मा.३१/१७; अगारम् अ.सा.२९३ख/१६६; आगारम् श्रा.भू.५क/८; निवेशनम् अ.सा.४३८ख/२४७; सदनम् अ.क.६६.९१; कुलम् — {khyim 'byor bar bya ba'i shes rab} कुलोदयाय प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४७; आवासः जा.मा.२५१/१४५; वेश्म अ.क.६४.२३; सद्म त.प.; भवनम् अ.क.९०.८; मन्दिरम् अ.क.५१.१०; निलयः जा.मा.१९४/११३; शरणम् स.पु.४४क/७७; शाला र.वि.१.१२२; धाम प्र.अ.२४९-४/५४३; धिष्ण्यम् का.आ.१.९०; कुलाश्रयः वि.सू.७८क/९५; ओकः मि.को.१३९ख; पुरम् जा.मा.२९६/१७२; कुटीरः, ओ रम् — {khyim bdun pa} सप्तकुटीरकः ल.अ.१५५ख/१०२; *कठिनम् — पञ्च भिक्षोरगोचराः । कतमे पञ्च । तद्यथा घोषो वेषं पानागारः राजकुलं चण्डालकठिनमेव पञ्चममिति श्रा.भू.१७क/४०. २. कुटुम्बम् — {khyim gyi so nam} कुटुम्बतन्त्रम् जा. मा.३०४/१७७. ३. कुलम् — {khyim du khyim gyi phung khrol byung bar} ({'a}){gyur} कुले वा कुलाङ्गार उत्पन्नो भवति बो.भू.७९ख/१०१; {khyim gyi lugs} कुलधर्मः अ.श.२६६क/२४३; {khyim gyi bslab pa} कुलशिक्षा वि.सू.४८ख/६१; {khyim sun 'byin pa} कुलदूषकः वि.सू.८४ख/१०२. ४. पा. (ज्यो. ) राशिः, मेषादयः द्वादशराशयः वि.प्र.१६३ख/१५८; द्र. {khyim bcu gnyis} ।5. परिवेशः — {nyi ma'i khyim} सूर्यपरिवेशः म.व्यु.४३९२. ६. = {khyim thab/} द्र. : {khyim thab 'dam pa} स्वयंवरः त.प.२६६क/१००१; {khyim 'dam} स्वयंवरा त.प.२६६क/१००१.
- khyim skyes
- गृहजम् श.को.१६१.
- khyim khol
- कुटुम्बिकः म.व्यु.३८१८.
- khyim gyi kun dga' rwa ba
- = {khyim gyi skyed tshal/}
- khyim gyi skyed tshal
- गृहारामः, गृहवाटिका मि.को.१४३क.
- khyim gyi 'khor lo
- राशिचक्रम्, मेषादिद्वादशराशीनां चक्रम् वि.प्र.३०क/४.२; {'dir lus kyi lte ba'i pad+ma la rtsa bcu gnyis kyi bdag nyid can khyim gyi 'khor lo'o} इह शरीरे नाभिकमले द्वादशनाड्यात्मकं राशिचक्रम् वि.प्र.२४९क/२.६३; राशिगोला वि.प्र.१६५क/१६४.
- khyim gyi 'khor lo dgod pa
- राशिचक्रन्यासः वि.प्र.२४७क/२.६१.
- khyim gyi dngos po
- गृहवस्तु अभि.सू.१८.
- khyim gyi dang ra
- गृहाङ्गणम् म.व्यु.६७९५.
- khyim gyi bdag po
- = {khyim bdag/}
- khyim gyi 'dab ma
- राशिपत्रम् — एवं पूर्वोक्तविधिना तृतीयं राशिपत्रं त्यजति वि.प्र.२४७क/२.६१.
- khyim gyi nang
- अन्तर्गृहम् — ततो यशोमत्या दारिकया भगवान् सश्रावकसङ्घः श्वोऽन्तर्गृहे भक्तेनोपनिमन्त्रितः अ.श.५ख/४; अन्तर्निवेशनम् अ.श.११क/९; अन्तर्भवनम् लो.को.२५८; आगारान्तरम् हे.त.२९ख/९८.
- khyim gyi nang du 'dug pa
- वि. अन्तर्गृहस्थः — {khyim gyi nang du 'dug bzhin du} अन्तर्गृहस्थेनैव अ.श.९ख/८.
- khyim gyi nang na gnas pa
- अन्तर्भवनविचारिणी — {khyim gyi nang na gnas pa'i bud med dag} अन्तर्भवनविचारिण्यो योषितः लो.को.२५८.
- khyim gyi nor bu
- = {sgron me} गृहमणिः, प्रदीपः छो.को.८६/रा.को.२.३५१; ङ.को.२४७.
- khyim gyi gnas
- गृहावासः — {khyim gyi gnas ni nyes pa du mas gang} अनेकदोषसङ्कुलो गृहावासः अ.श.१०४ख/९४; म.व्यु.५५३५.
- khyim gyi gnas nas mngon par 'byung ba
- वि. अभिनिष्क्रान्तगृहावासः — यश्च अभिनिष्क्रान्तगृहावासो बोधिसत्त्वः शि.स.१६८क/१६६.
- khyim gyi gnas nas 'byung ba
- वि. अभिनिष्क्रान्तगृहावासः — यश्च अभिनिष्क्रान्तगृहावासो बोधिसत्त्वः शि.स.१६८क/१६६; = {khyim gyi gnas nas mngon par 'byung ba/}
- khyim gyi gnas pa
- = {khyim gyi gnas/}
- khyim gyi phung khrol
- कुलाङ्गारः — {khyim du khyim gyi phung khrol byung bar} ({'a}){gyur} कुले वा कुलाङ्गार उत्पन्नो भवति बो.भू.७९ख/१०१.
- khyim gyi bya ba
- गृहव्याकुलिका, गृहकार्यम् वि.सू.५३ख/६८; द्र. {khyim gyi so nam} कुटुम्बतन्त्रम् जा.मा.३०४/१७७; {khyim brgyud} गृहतन्त्रम् बो.भू.११४ख/१४७.
- khyim gyi me
- = {khyim bdag gi me/}
- khyim gyi gtsug phud can
- = {khyim gyi gtsug phud ldan pa/}
- khyim gyi gtsug phud ldan pa
- = {khyim bya} गृहशिखण्डी, गृहकुक्कुटः — {khyim gyi gtsug phud ldan pa'i tshogs} कुलङ्गृहशिखण्डिनाम् का.आ.२. १०४.
- khyim gyi rtsa
- राशिनाडी — तस्मात् पौष्णात् तुल्यैरारोहणायुर्दिनै राशिनाडीपरित्यागः वि.प्र.२४९ख/२.६३.
- khyim gyi gzhi
- वास्तुः, वेश्मभूः मि.को.१४१ख.
- khyim gyi lugs
- कुलधर्मः — पुत्रक इह कुले एष कुलधर्मः अ.श.२६६क/२४३.
- khyim gyi shing mkhan
- कौटतक्षः (कौटः स्वाधीनः स चासौ तक्षा चेति कर्मधारयः) मि.को.२६ख.
- khyim gyi so nam
- कुटुम्बतन्त्रम्, कुटुम्बकृत्यम् — कृतमनुपालयाम्युत कुटुम्बतन्त्रम् जा.मा.३०४/१७७; गृहव्याकुलिका लो.को.२५८; द्र. {khyim gyi bya ba} गृहव्याकुलिका वि.सू.५३ख/६८; {khyim brgyud} गृहतन्त्रम् बो.भू.११४ख/१४७.
- khyim gyi so tshis
- = {khyim gyi so nam/}
- khyim gyi bslab pa
- कुलशिक्षा — {khyim gyi bslab pa'i sdom pa} कुलशिक्षासंवृत्तिः वि.सू.४८ख/६१.
- khyim gyi bslab pa'i sdom pa
- कुलशिक्षासंवृत्तिः — श्राद्धस्य विघातश्चेदस्य दाने कुलशिक्षासंवृत्तिं दद्युः वि.सू.४८ख/६१.
- khyim brgyud
- गृहतन्त्रम्, कुटुम्बकृत्यम् — गृहतन्त्रसम्यक् प्रणयनाय कुलोदयाय प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४७; द्र. {khyim gyi so nam} कुटुम्बतन्त्रम् जा.मा.३०४/१७७; {khyim gyi bya ba} गृहव्याकुलिका वि.सू.५३ख/६८.
- khyim bcu gnyis
- द्वादशराशिः वि.प्र.११५क; द्वादशराशयः : १. {lug} मेषः, २. {glang} वृषः, ३. {'khrig pa} मिथुनम्, ४. {ka rka Ta} कर्कटः, ५. {seng ge} सिंहः, ६. {bu mo} कन्या, ७. {srang} तुला, ८. {sdig pa} वृश्चिकः, ९. {gzhu} धनुः, १०. {chu srin} मकरः, ११. {bum pa} कुम्भः, १२. {nya} मीनः श.को.१६१; रा.को.४.१५६.
- khyim bcu gnyis kyi rtsa'i bdag nyid
- वि. द्वादशराशिनाड्यात्मकम् — नाभौ नाडीचक्रं नवहतभुजगं द्वासप्ततिनाडिकात्मकं द्वादशराशिनाड्यात्मकं षष्टिमण्डलनाड्यात्मकम् वि.प्र.६३क/४.११०.
- khyim gcig dang gsum dang lnga dang bdun nas zas len pa
- वि. एकत्रिपञ्चसप्तकुलभिक्षाग्रहणः ल.वि.१२२ख/१८२.
- khyim stong
- = {khyim stong pa/}
- khyim stong pa
- शून्यागारम्, मनुष्यरहितगृहम् — अरण्यगतस्य वा वृक्षमूलगतस्य वा शून्यागारगतस्य वा अ.सा.४४ख/२५; शून्यागारस्थितस्य चैकाकिनो रहोगतस्य विहरतोऽस्यामनुष्यास्तेजो हरन्ति ल.अ.१५४ख/१०१.
- khyim stong pa rgyas par byed pa
- वि. बृंहयिता शून्यागाराणाम् म.व्यु.२४३७; मि.को.१२५क.
- khyim brtag pa'i dpyad
- वास्तुविद्या, विद्यास्थानभेदः म.व्यु.५०५४; मि.को.२९ख; = {khyim sa brtag pa'i dpyad/}
- khyim thab
- १. = {khyo shug} दम्पती — दम्पती जम्पती जायापती भार्यापती च तौ अ.को.२.६.३८. २. = {chung ma} पत्नी — तद्वचः । श्रुत्वा शशिप्रभा पत्नी प्रणयात्तमभाषत अ.क.७.७; जाया — इति जायावचः श्रुत्वा स जगाद जगद्गुरोः अ.क.७.९; कुटुम्बिनी — विनंक्ष्यति विलुप्ताशा सपुत्रा मे कुटुम्बिनी अ.क.५५.१६; {khyo bo ni chung ma'i khyim thab dang chung ma ni khyo bo'i khyim thab yin} द.को.७९. ३. = {khyo bo} पतिः — मे पतिर्भवतु सौम्य सुरूपरूपः ल.वि.७३क/९९; भर्ता वि.व.२००ख/१.७४; स्वामी वि.व.१९०क/६४; वरः ना.ना.२६७ख/३६; {khyo bo ni chung ma'i khyim thab dang chung ma ni khyo bo'i khyim thab yin} द.को.७९. ४. विवाहः — {bu'i khyim thab don gnyer} पुत्रविवाहार्थी अ.क.२१.६; {de'i yid khyim thab las ni phyir phyogs gyur} तस्य… अभूद् विवाहविमुखं मनः अ.क.५१.२९; परिणयः — {khyim thab kyi dga' ston la} परिणयोत्सवे अ.क.६३.३६; पाणिग्रहः — {khyim thab kyi 'ching ba} पाणिग्रहबन्धनम् अ.क.६३.७.
- khyim thab kyi brtul zhugs
- पतिव्रतम् — {khyim thab kyi brtul zhugs dang ldan pa} पतिव्रता ल.वि.१६ख/१७.
- khyim thab kyi brtul zhugs dang ldan pa
- वि. पतिव्रता — द्वात्रिंशता मार्षा गुणाकारः समन्वागता सा स्त्री भवति यस्याः… पतिव्रतायाः सर्वाकारगुणसम्पन्नायाः स्त्रियाः कुक्षौ चरमभविको बोधिसत्त्वोऽवक्रामति ल.वि.१६ख/१७.
- khyim thab tu bgyi
- भर्तारं वरयामि — अहं तं भर्तारं वरयामि अ.श.२०६ख/१९०.
- khyim thab 'dam pa
- = {khyim 'dam} 1. स्वयंवरः — सर्वदेशेषु दमयन्त्याः स्वयंवरमुद्घोषयामास त.प.२६६क/१००१. २. स्वयंवरा — श्रुतमृतुपर्णेन राज्ञा, ‘यथा किल दमयन्ती स्वयंवरा’ इति त.प.२६६क/१००१.
- khyim thab 'dam par 'tshal
- स्वयंवरम् अवतरिष्यति — सप्तमे दिवसे सुप्रभा दारिका स्वयंवरमवतरिष्यति अ.श.१८९ख/१७५.
- khyim thab las mi 'phyo ba
- पतिव्रता, सुचरित्रा स्त्री म.व्यु.७२६१; = {khyo las mi 'phyo ba/}
- khyim thabs
- = {khyim thab/}
- khyim du 'gro ba
- आवाहः — {khyim du 'gro ba ni bag mar phyin zin pa'i bud med khyo'i khyim du 'gro ba'o} ऊढाया योषितो भर्तृगृहागमनमावाहः त.प.३२२क/११११.
- khyim bdag
- = {khyim gyi bdag po} गृहपतिः — पुराभवद्गृहपतिः श्रावस्त्यां बुद्धरक्षितः अ.क.६७. २; अ.सा.३४१क/१९२; गृहाधिपः — अनाथपिण्डदो नाम सर्वदोऽस्ति गृहाधिपः अ.क.३५.३२; गृही अ.क.१९.३; गृहप्रभुः अ.क.४०.१६६.
- khyim bdag gi chung ma
- गृहपतिपत्नी — अद्य गृहपतिपत्नी सुहृत्सम्बन्धिबान्धवश्रवणभोजने व्यग्रा भविष्यति वि.व.१६७क/१.५६.
- khyim bdag gi me
- गार्हपत्यः, अग्नित्रयेषु एकः — इह शरीरे दक्षिणाग्निर्गार्हपत्यमाहवनीयोऽग्नित्रयम् वि.प्र.२३५ख/२.३६.
- khyim bdag gi rigs
- गृहपतिकुलम् — {khyim bdag gi rigs shing sA la chen po lta bu} गृहपतिमहाशालकुलम् म.व्यु.३८६४.
- khyim bdag mgon med zas sbyin
- ना. अनाथपिण्डदः, गृहपतिः — {khyim bdag mgon med zas sbyin gyi kun dga' ra ba} अनाथपिण्डदस्यारामः अ.श.१३क/११; अनाथपिण्डदो गृहपतिः अ.श.२२क/१८; = {mgon med zas sbyin/}
- khyim bdag mgon med zas sbyin gyi kun dga' ra ba
- अनाथपिण्डदस्यारामः श्रावस्त्यां विहरति जेतवनेऽनाथपिण्डदस्यारामे अ.श.१३क/११; = {mgon med zas sbyin gyi kun dga' ra ba/}
- khyim bdag drag shul can
- ना. = {drag shul can} गृहपत्युग्रः, गृहपतिः — {khyim bdag drag shul can gyis zhus pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} गृहपत्युग्रपरिपृच्छानाम महायानसूत्रम् क.त.६३.
- khyim bdag dpas byin
- = {dpas byin/}
- khyim bdag mo
- गृहस्वामिनी अभि.सू.१९; = {khyim bdag gi chung ma} गृहपतिपत्नी वि.व.१६७क/१.५६.
- khyim bdag rin po che
- गृहपतिरत्नम्, सप्तरत्नेषु एकम् — सप्त रत्नानि प्रादुर्भूतानि । तद्यथा चक्ररत्नम्, हस्तिरत्नम्, मणिरत्नम्, अश्वरत्नम्, स्त्रीरत्नम्, गृहपतिरत्नम्, परिणायकरत्नम् का.व्यू.२०८क/२६६; ल.वि.९ख/११.
- khyim bdun pa
- ना. सप्तकुटीरकः, ग्रामः — इहैव च महामते जन्मनि सप्तकुटीरकेऽपि ग्रामे प्रचुरमांसलौल्यादतिप्रसङ्गेन निषेवमाणा मानुषमांसादा घोरा डाका वा डाकिन्यश्च संजायन्ते ल.अ.१५५ख/१०२.
- khyim 'dam
- = {khyim thab 'dam pa/}
- khyim rdib
- गृहपातः अभि.सू.१९.
- khyim na 'dug byed
- कुलायकः लो.को.२५९.
- khyim na gnas
- = {khyim na gnas pa/}
- khyim na gnas pa
- • सं. १. गृहवासः — सुखो गृहवास इति श्रद्धागम्यमिदं मे प्रतिभाति जा.मा.१९३/११२; अगारमध्यावासः म.व्यु.६६८२. २. गार्हस्थ्यम् — कृशास्वादं गार्हस्थ्यमवेत्य जा.मा.६१/३६; गृहस्थता — दुःखानुगतां विदित्वा गृहस्थताम् जा.मा.१९०/११०. ३. गृह्यकः, गृहासक्तपक्षिमृगादिः — गृहासक्ताः पक्षिमृगाश्छेकास्ते गृह्यकाश्च ते अ.को.२.५.४३. • वि. गृहस्थः — {khyim na gnas pa'i slob dpon} गृहस्थाचार्यः वि.प्र.९२क/३.३; जा.मा.१९२/१११; गृही अ.क.२२. ६३; गृहवासी वि.प्र.१५८क/३.११९; गृहस्थितः अ.क.९.२; गेहाश्रितः जा.मा.२०४/११९.
- khyim na gnas pa'i dka' thub
- गृहाश्रमः, गृहस्थाश्रमः — गृहाश्रम एव पुण्यतम इत्येवमन्ये श्रुतियुक्तिसंग्रथितं ग्राहयितुमीहां चक्रिरे जा.मा.२१४/१२५.
- khyim na gnas pa'i skye bo
- गृहस्थजनता — बुद्धस्य ते ध्वजं गृहीत्वा सेवकरा गृहस्थजनतायाम् रा.प.२४०क/१३८.
- khyim na gnas pa'i slob dpon
- गृहस्थाचार्यः, गृहस्थाश्रमे स्थित आचार्यः वि.प्र.९२क/३.३; त्रिविधो गुरुराचार्यपरीक्षायामुक्तः, दशतत्त्वपरिज्ञानात् त्रयाणां भिक्षुरुत्तमः । मध्यमः श्रामणेराख्यो गृहस्थस्त्वधमस्तयोः वि.प्र.९२क/३.३; = {khyim pa'i slob dpon/}
- khyim gnas
- = {khyim na gnas pa/}
- khyim pa
- गृहस्थः — गृहस्थैर्न च संसृष्टं योगिनं तं वदाम्यहम् ल.अ.१७१क/१२९; गृही बो.भू.७४ख/९६; गृहिजनः जा.मा.२६३/१५२; आगारिकः — न वयमागारिकस्य लोकायतमुपदिशामः वि.व.१८ख/८४; वेश्मी — क्लेशशैवालजालेषु पापपङ्केषु वेश्मिनः । अवसन्ना गृहेष्वेव पङ्केष्विव जरद्गवाः अ.क.६३.५६.
- khyim pa dang 'du ba
- गृहिसंसर्गः — {khyim pa dang 'du ba ni nyes pa du ma dang ldan} अनेकदोषदुष्टोऽयं गृहिसंसर्गः अ.श.१०३ख/९३.
- khyim pa ma
- = {khyim pa mo/}
- khyim pa mo
- गृहिणी — गृहिण्याः पुंसोः सान्निध्यविज्ञस्य वि.सू.१९ख/२२; {khyim pa mo'i bzo ston pa las gyur pa} गृहिणीशिल्पगतम् वि.सू.५३ख/६८.
- khyim pa mo nyid
- आगारिकत्वम् — आगारिकत्वे भिक्षुण्याः प्रलोभनं स्थूलम् वि.सू.५०ख/६४.
- khyim pa mo'i bzo ston pa las gyur pa
- पा. (विन.) गृहिणीशिल्पगतम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५३ख/६८.
- khyim pa mo'i bzo ston pa las gyur pa'i ltung byed
- गृहिणीशिल्पगतं प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५३ख/६८.
- khyim pa la log pa'i thabs byed pa
- पा. (विन.) गृहिणे विप्रवादनम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५३ख/६८.
- khyim pa la log pa'i thabs byed pa'i ltung byed
- गृहिणे विप्रवादनं प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५३ख/६८.
- khyim pa'i rgyan
- गृहालङ्कारः — गृहालङ्कारप्रावृतौ वि.सू.५३क/६८.
- khyim pa'i gnas
- गृहागारम् — {lo bcu'i bar du khyim pa'i gnas na 'dug 'dug nas} दशवर्षाणि गृहागारमध्यास्य अ.श.२५५ख/२३४.
- khyim pa'i phyogs la sten pa
- गृहपतिपक्षसेवना लो.को.२६०.
- khyim pa'i slob dpon
- = {khyim na gnas pa'i slob dpon/}
- khyim par gyur pa
- गृहीभूतः — मनुष्यगतिगतो गृहीभूतः प्राण्यज्ञातिरापत्तिकृत् वि.सू.२४ख/३०.
- khyim par gnas
- = {khyim na gnas pa/}
- khyim dpal
- कुलश्रीः — यस्मिन् मनुष्ये रमते कुलश्रीः स सर्वतः संपरिरक्षितव्यः वि.व.८क/२.७७.
- khyim spangs
- • सं. प्रवासः — सुकृतसचिवः सत्त्वोत्साहः प्रवाससखी धृतिः विषमतरणे वीर्यं सेतुर्विपद्यधिका कृपा अ.क.१९.१४०; • वि. अनगारिकः — गोतमो भगवान् बुद्धः शाक्यराजकुलोद्भवः । संबुध्यानुत्तरं सम्यक्संबोधिमनगारिकः अ.क.२१.३१; द्र. {khyim med pa/}
- khyim phugs
- गर्भगृहम्, अपवरकः — यथा गर्भगृहे आभासमात्रं गृहीत्वा पश्चाद् विशेषतो नीलमित्यादिना जानाति त.स.१३क/४७२.
- khyim phugs btab
- सन्धिं छिन्दति — अयं देव चौरो दुष्टोऽपकारी च, यो राजकुले रात्रौ सन्धिं छिन्दति अ.श.२७६ख/२५३.
- khyim phugs gdab
- सन्धिं छिन्द्याम् — यन्नु अहमस्य गृहे रात्रौ सन्धिं छिन्द्याम् अ.श.२७६ख/२५३.
- khyim phugs 'debs pa
- वि. सन्धिच्छेदकः ग.व्यू.२४क/१२१; द्र. {khyim 'bigs pa/} {khyim 'bigs par byed pa/}
- khyim phub
- = {khyim phub pa/}
- khyim phub pa
- • सं. निवेशनम् — {'di'i khyim phub pa'i dus la bab} समयोऽस्य निवेशनधर्मं कर्तुम् म.व्यु.६७९२; • भू.का.कृ. निवेशितः — {gzhon nu ku sha'i khyim phub bo} कुशः कुमारो निवेशितः वि.व.१९०क/१.६४; {des bu de rnams khyim phub} तेन ते पुत्रा निवेशिताः वि.व.१८९ख/१.६४.
- khyim bya
- कुक्कुटः अ.श.२८५ख/२६२; म.व्यु.४९०४; कृकवाकुः श्री.को.१७०क; कृकवाकुस्ताम्रचूडः कुक्कुटश्चरणायुधः अ.को.२.५.१७.
- khyim bya mo
- कुक्कुटी लो.को.२६०.
- khyim bya'i kun dga'i ra ba
- ना. कुक्कुटागारम्, आरामः ( कुक्कुटारामः) — ततो राजा अशोकः… कुक्कुटागारं गतः । तत्रोपगुप्तप्रमुखाण्यष्टादशार्हत्सहस्राणि निवसन्ति, तद्द्विगुणाः शैक्षाः अ.श.२८५ख/२६२.
- khyim dbub pa
- निवेशनम् — {'di'i khyim dbub pa'i dus la bab} समयोऽस्य निवेशनधर्मं कर्तुम् म.व्यु.६७९२; द्र. {khyim phub pa/}
- khyim 'bigs
- = {khyim 'bigs pa/} {khyim 'bigs shing 'dug go} सन्धिमारब्धश्छेत्तुम् अ.श.२७६ख/२५३.
- khyim 'bigs pa
- सन्धिच्छेदकः — {khyim 'bigs pa'i rkun po} चौरः सन्धिच्छेदकः अभि.स.भा.११६क/१५५; द्र. {khyim phugs 'debs pa/} {khyim 'bigs par byed pa/}
- khyim 'bigs par byed pa
- सन्धिच्छेत्ता, सन्धिच्छेदकः — सन्धिच्छेत्ता पुनर्भवप्रतिसन्धिहेतुक्लेशप्रहाणात् अभि.स.भा.११४ख/१५६.
- khyim 'bugs pa
- = {khyim 'bigs pa/}
- khyim ma
- गेहा, द्वात्रिंशन्नाडीषु एका हे.त.२ख/४.
- khyim mi
- गृहजनः — तदुपश्रुत्य गृहजनः परिजनवर्गश्च शोकदुःखावेगादाक्रन्दनं चकार जा.मा.२१०/१२२.
- khyim mi mo
- वधुका — न च दारिकां वा कन्यां वा वधुकां वा अभीक्ष्णमाभाषितव्यां मन्यते स.पु.१०४ख/१६६.
- khyim med
- १. ना. नकुलः, यक्षः सु.प्र.४३ख/८६. २. = {khyim med pa/}
- khyim med pa
- अनगारिका — {khyim nas khyim med par rab tu 'byung bar bgyid pa} अगारादनगारिकां प्रव्रजन्ति वि.व.१४६ख/१.३४; अनागारिका — अगाराद् अनागारिकां प्रव्रजेयम् श्रा.भू.५क/८; अनगारिकम् — प्रव्रज्यामनघस्तस्मादगारादनगारिकम् अ.क.२९.७.
- khyim tshal
- गृहारामः लो.को.२६०.
- khyim mtshes
- प्रातिवेश्यः — प्रातिवेश्यवयस्येन सह लीलाविशृङ्खलः अ.क.८२.५; जा.मा.२१०/१२२; प्रातिवेशिकः अ.क.८२.८.
- khyim 'dzin
- पुरन्ध्री लो.को.२६०.
- khyim gzhi
- वेश्मभूः, वास्तुः अ.को.२.३.१९; वास्तुः लो.को.२६०.
- khyim bzhi ldan
- चतुःशालः लो.को.२६०.
- khyim yangs par bstan pa
- गृहविस्तरसंदर्शनम् — तदा तेन कृतप्रत्युपकारसंदर्शनार्थं बुद्धपूजासंवर्तनार्थं गृहविस्तरसंदर्शनार्थं बुद्धोत्पादबहुमानसंजननार्थं च भगवान् सश्रावकसङ्घो राजकुले भक्तेनोपनिमन्त्रितः अ.श.५७क/४८.
- khyim rim gyis thur mas 'drim pa
- कुलपर्यायेण शलाका चर्यते म.व्यु.९२०४.
- khyim la 'khren pa
- कुलमात्सर्यम् ।
- khyim la chags pa
- वि. कुलाध्यवसितः — न कुलाध्यवसितस्य वाक्परिशुद्धिं वदामि रा.प.२४३क/१४१.
- khyim la lta ba
- स्वकुलप्रत्यवलोकनम् लो.को.२६१.
- khyim la 'dris pa
- कुलसंस्तवः — कुलसंस्तवाद् राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वेनानपेक्षेण भवितव्यम् रा.प. २३३क/१२६.
- khyim la 'dris byed
- कुलसंस्तवः — {khyim la 'dris byed 'ching dang ldan pa} कुलसंस्तवबन्धनयुक्तः रा.प.२३७क/१३२.
- khyim la ser sna byed pa
- वि. कुलमत्सरः — अध्यवसानबहुलाः कुलमत्सराः शठा ध्वाङ्क्षा मुखराः कुहकाः क्षात्रगुरुकाः रा.प.२४२क/१४०.
- khyim la lhag par 'khren pa
- वि. अभ्यागारिकः, कुटुम्बव्यापृतः मि.को.१२६ख.
- khyim sa brtag pa'i dpyad
- = {khyim brtag pa'i dpyad/}
- khyim sun 'byin pa
- • पा. (विन.) कुलदूषणम्, सङ्घावशेषभेदः — {khyim sun 'byin pa'i dge 'dun lhag ma} कुलदूषणसङ्घावशेषः वि.सू.२२क/२६. • वि. कुलदूषकः — कुलदूषकस्य प्रवासनम् वि.सू.८४ख/१०२; म.व्यु.८३८०.
- khyim sun 'byin pa'i dge 'dun lhag ma
- कुलदूषणसङ्घावशेषः वि.सू.२२क/२६.
- khyim so bzung ba
- वि. परिणीता, विवाहिता — उपसम्पादने द्वादशवर्षत्वादर्वाक् परिणीतायाः वि.सू.५२क/६६.
- khyim so sor bsgo ba
- कुलप्रतिसंवेदकः म.व्यु.९४१३; श.को.१६२.
- khyi'i mche ba
- = {ba lang rmig pa} श्वदंष्ट्रा, गोक्षुरकः — पलङ्कषा त्विक्षुगन्धा श्वदंष्ट्रा स्वादुकण्टकः । गोकण्टको गोक्षुरको वनशृङ्गाट इत्यपि अ.को.२.४.९९.
- khyi'i gdong can
- वि. श्वानमुखः — पूर्वे किन्नरो वायुस्थः श्वानमुखः चि—निष्पन्नः वि.प्र.१०५क/३.२३.
- khyi'i phyag rgya
- श्वानमुद्रा — त्रैलोक्यविजयमुद्रया देशाधिपस्यावाहनं कुर्यात् । श्वानमुद्रया ग्रामस्थानामधिपानाम् वि.प्र.१११ख/३.३५.
- khyi'i 'tsho
- = {zhabs thog pa} श्ववृत्तिः, सेवा — {zhabs thog pa ni khyi yi 'tsho} सेवा श्ववृत्तिः अ.को.२.९.२.
- khyu
- यूथम्, सजातीयसमूहः — {ri dgas kyi khyu} मृगयूथम् अ.श.११४ख/१०४; {glang po che'i khyu} हस्तियूथम् प्र.अ.१८०ख/१९५; {ngang pa'i khyu} हंसयूथम् जा.मा.२२९/१३५; सङ्घः — {bya'i khyu} पक्षिसङ्घः ग.व्यू.२३१ख/३०९; वृन्दः म.व्यु.५०८१; प्रबन्धः — {bung ba'i khyu yis} भृङ्गप्रबन्धैः अ.क.४२.२१.
- khyu skyong
- यूथपः लो.को.२६१; द्र. {khyu'i bdag/}
- khyu glang
- इत्वरः लो.को.२६१; द्र. {a bull or steer allowed to go at liberty} मो.को. १६३.
- khyu mchog
- • सं. = {glang} वृषः, बलीवर्दः — कृषिक्लेशार्दितवृषप्राणहिंसानुशासनम् अ.क.६३.५४; ऋषभः — न हस्तिक्रुञ्चिताश्वहेषितर्षभगर्जितमयूरकोकिलरुतानि कुर्यात् वि.सू.४४क/५५; वृषभः — {khyu mchog ba lang gi tshogs kyis bskor ba lta bu} वृषभ इव गोगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९; प्रौष्ठः — {khyu mchog rkang pa} प्रौष्ठपदः अ.को.१.४.१७. • उ.प. = {mchog} वृषः, श्रेष्ठः — {thub pa khyu mchog} मुनिवृषः अ.श.४ख/३; ऋषभः — {skyes bu khyu mchog} पुरुषर्षभः वि.व.१२५ख/१.१४; वृषभः — तं महिषवृषभम् जा.मा.४१३/२४२; पुङ्गवः — {rgyal ba khyu mchog} जिनपुङ्गवः ल.अ.६४ख/११; यूथपः — {glang chen khyu mchog} गजयूथपः अ.क.८६.८. ३. ऋषभः [1] पा. सप्तस्वरान्तर्गतद्वितीयस्वरः — निषादर्षभगान्धारषड्जमध्यमधैवताः । पञ्चमश्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः अ.को.१.७.१ [2] = {sangs rgyas} बुद्धः म.व्यु.१९; छो.को.८७ [3] ना. नृपः — प्रजापतेः सुतो नाभिः तस्यापि ऊर्णमुच्यति । लाभिनो ऋषभपुत्रो वै स सिद्धकर्म दृढव्रतः ।।… ऋषभस्य भरतः पुत्रः सोऽपि मन्त्रांस्तदा जपेत् म.मू.३०५क/४७५; भगवतो मारजितो ऋषभवर्धमानादिभ्यो विशेषे सिद्धे सति त.प.३०२ख/१०६४. ४. वृषः [1] = {glang khyim} द्वादशराश्यन्तर्गतद्वितीयराशिः — वृषराशिर्भवेदेष वृषे च परिमर्दते म.मू.१९५ख/२०८ [2] = {bsod nams} पुण्यम् — स्याद्धर्ममस्त्रियां पुण्यश्रेयसी सुकृतं वृषः अ.को.१.४.२४ [3] = {ba sha ka} वासकवृक्षः — वैद्यमातृसिंह्यौ तु वाशिका । वृषोऽटरूषः सिंहास्यो वासको वाजिदन्तकः अ.को.२.४.१०३. ५. वृषभः पञ्चविधयोगिषु एकः — एवं योग्यपि पञ्चधा । सिंहो मृगोऽश्वो वृषभः कुञ्जरो जातिभेदात् वि.प्र.१६५क/३.१४०; चतुर्विधपुरुषमध्ये पुरुषविशेषः रा.को.४.४८७. • वि. = {khyu mchog gi} आर्षभम् — {khyu mchog gi gnas} आर्षभं स्थानम् अभि.स्फु.२६९ख/१०९१; अ.श.२४१क/२२१.
- khyu mchog rkang pa
- = {khrums zla} प्रौष्ठपदः, भाद्रपदमासः — स्युर्नभस्यप्रौष्ठपदभाद्रभाद्रपदाः समाः अ.को.१.४.१७.
- khyu mchog skad
- = {khyu mchog gi skad/}
- khyu mchog skad 'byin
- ऋषभः नर्दति अ.श.५७ख/४९.
- khyu mchog gi skad
- ऋषभगर्जितम् — न हस्तिक्रुञ्चिताश्वहेषितर्षभगर्जितमयूरकोकिलरुतानि कुर्यात् वि.सू.४४क/५५; द्र. {khyu mchog skad 'byin/}
- khyu mchog gi rgyal mtshan
- = {khyu mchog rgyal mtshan/}
- khyu mchog gi stabs lta bu'i 'gros
- पा. ऋषभविक्रान्तगतिः, अशीत्यनुव्यञ्जनेषु एकम् ल.वि.५८क/७५; द्र. {khyu mchog gi stabs su gshegs pa} वृषभविक्रान्तगामी म.व्यु.२८२.
- khyu mchog gi stabs su gshegs pa
- पा. वृषभविक्रान्तगामी, अशीत्यनुव्यञ्जनेषु एकम् म.व्यु.२८२; = {khyu mchog gi stabs lta bu'i 'gros} ऋषभविक्रान्तगतिः ल.वि.५८क/७५.
- khyu mchog gi mthu
- वृषभिता — न च तान् बुद्धव्यूहान् बुद्धवृषभितां बुद्धविक्रीडितम्… बुद्धक्षेत्रपरिशुद्धिमद्राक्षुः ग.व्यू.२९०क/१२; द्र. {khyu mchog gi mthu phyung ba} वृषभता द.भू.२७०क/६१; {khyu mchog tu gyur pa} वृषभता स.पु.७५क/१२८.
- khyu mchog gi mthu phyung ba
- वृषभता — एवम्… सर्वलोकधातूनां वृषभतयानन्तमभिनिर्हारमधितिष्ठति द.भू.२७०क/६१; द्र. {khyu mchog gi mthu} वृषभितां ग.व्यू.२९०क/१२; {khyu mchog tu gyur pa/}
- khyu mchog gi gnas
- आर्षभस्थानम् — इदं प्रथमं तथागतबलम् । येन बलेन समन्वागतस्तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धः उदारमार्षभस्थानं प्रतिजानाति अभि. स्फु.२६५ख/१०८३; {khyu mchog gi gnas rgya chen po la dam bcas pa} उदारमार्षभं स्थानं प्रतिजानीते अ.श.२४१क/२२१; अभि.स्फु.२६९ख/१०९१.
- khyu mchog gi gnas su dam bcas pa
- आर्षभं स्थानं प्रतिजानीते — {khyu mchog gi gnas rgya chen po la dam bcas pa} उदारमार्षभं स्थानं प्रतिजानीते अ.श.२४१क/२२१.
- khyu mchog gi gnas su dam 'cha' ba
- आर्षभं स्थानं प्रतिजानीते म.व्यु.७१२१.
- khyu mchog gi dbang po'i rgyal po
- ना. ऋषभेन्द्रराजः, बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२७६क/३.
- khyu mchog rgyal mtshan
- सं. १. वृषभध्वजः, चतुर्विधध्वजेषु एकः — ध्वजानां दानम् । चातुर्विध्यमस्य । सिंहध्वजो मकरध्वजो नागराजध्वजो वृषभध्वज इति वि.सू.९९ख/१२०. । २. ना. = {dbang phyug chen po} वृषध्वजः, शिवः — कण्ठे कालः करस्थेन कपालेनेन्दुशेखरः । जटाभिः स्निग्धताम्राभिराविरासीद् वृषध्वजः का.आ.२.१२; अ.को.१.१.२९; वृषभध्वजः रा.को.४.४८८.
- khyu mchog bsgyings pa'i stabs can
- वि. वृषभललितगामी — गजपतिगतिगामी सिंहविक्रान्तगामी वृषभललितगामी इन्द्रयष्टिप्रवृद्धः रा.प.२५०क/१५१.
- khyu mchog tu gyur pa
- वृषभता — भगवतो वृषभतां श्रुत्वा आश्चर्यप्राप्तोऽभूत् स.पु.७५क/१२८.
- khyu mchog lto
- ना. = {khyab 'jug} वृषोदरः, विष्णुः छो.को.८८/मो.को.१०१२; ङ.को.२५.
- khyu mchog byin
- ना. वृषभदत्तः, कश्चित् पुरुषः — अनाथपिण्डदोऽभ्येत्य भगवन्तमभाषत ।… कन्या मम सुमागधा ।। श्रीमतः सार्थनाथस्य नगरे पुण्ड्रवर्धने । सूनुर्वृषभदत्ताख्यस्तत्पाणिग्रहमिष्यते अ.क.९३.४.
- khyu mchog sbyor
- सन्धिनी, वृषभेणाक्रान्ता गौः अ.को.२.९.६९.
- khyu mchog bzang po
- ना. सुवृषः, नृपतिः ब.अ. ४५.
- khyugs
- = {'khyog} भङ्गः — {gar mkhan smin khyugs g}.{yo ba} नर्त्तकीभ्रूलताभङ्गः त.स.९क/१११.
- khyung
- = {mkha' lding} गरुडः, पक्षी अ.को.३.३.१४५; {rdo rje khyung} वज्रगरुडः क.त.२१९८; तार्क्ष्यः जा.मा.३६३/२१२; सुपर्णः श्री.को.१८४ख; विनायकः श्री.को.१७१ख.
- khyung skyes
- = {mar gad} गारुत्मतम्, मरकतमणिः बो.को.२६६/रा.को.२.३२७.
- khyung khra
- ना. शबलगरुडः लो.को.२६२; {rdo rje khyung khra} शबलः वज्रगरुडः लो.को.२६३.
- khyung gi ma
- सुपर्णी, गरुडमाता श्री.को.१८४ख.
- khyung sngon skyes
- = {skya rengs} गरुडाग्रजः, सूर्यसारथिः — सूरसूतोऽरुणोऽनूरुः काश्यपिर्गरुडाग्रजः अ.को.१.३.३२.
- khyung nag
- ना. कृष्णगरुडः लो.को.२६३.
- khyung gshog can
- वि. गरुडपक्षवान् — {rta mgrin khyung gshog can} गरुडपक्षवान् हयग्रीवः लो.को.२६३.
- khyud khor lo
- = {khyud 'khor lo/}
- khyud khyud
- मृगवम्, संख्याविशेषः — {phyal phyol phyal phyol na khyud khyud do} अवगमावगमानां मृगवम् ग.व्यू.३क/१०२.
- khyud 'khor lo
- वत्सरः, वर्षम् — {bu smad 'dod bzhin bu smad rnams/} {khyud 'khor los kyang mthong mi 'gyur} वत्सरैरपि नेक्षन्ते पुत्रदारांस्तदर्थिनः बो.अ.८.७४.
- khyu'i mgon
- = {khyu'i mgon po/}
- khyu'i mgon po
- १. = {khyu'i gtso bo} यूथनाथः, यूथपतिः — स कदाचिज्जलान्वेषी यूथनाथः सहानुगैः अ.क.३०.११. २. = {glang po'i khyu'i gtso bo} यूथपः, हस्तिसमूहस्य प्रधानः — यूथनाथस्तु यूथपः अ.को.२.८.३५; = {khyu'i rgyal/}
- khyu'i rgyal
- यूथपः, यूथनाथः — यूथनाथस्तु यूथपः अ.को.२.८.३५.
- khyu'i bdag
- यूथपः — {ri dgas khyu'i bdag} मृगयूथपः अ.क.३०.३४; {spre'u'i khyu'i bdag} वानरयूथपः अ.क.६४.२६३; यूथपतिः — {ri dgas khyu'i bdag} मृगयूथपतिः अ.क.२८.६४; = {khyu'i gtso bo/}
- khyu'i bdag po
- = {khyu'i bdag/}
- khyu'i gtso bo
- यूथपः — {ri dgas kyi khyu'i gtso bo} मृगयूथपः अ.श.११४ख/१०४; यूथपतिः अ.श.११४ख/१०४; = {khyu'i bdag/}
- khye
- = {khe/}
- khye spogs
- = {khe spogs/}
- khye shig
- क्रि. मोक्षं कुरु — {btson thams cad khye shig} सर्वबन्धनमोक्षं कुरुत वि.व.२०७ख/१.८२.
- khyed
- =(स.ना.) = {khyod} भवान् — अनुत्तरं बत दोषसङ्कटमत्रभवान् दृष्टिरागेण प्रवेश्यमानोऽपि नात्मानं चेतयति वा.न्या.१५०-५/४६; त्वम् — भद्र त्वमग्रे व्रज निर्विलम्बमवेहि मामागतमेव पश्चात् अ.क.१०८.१३३.
- khyed kyi
- त्वदीयः — त्वदीयो वापि तत्रास्ति वेश्मनीत्यवगम्यते त.स.५०ख/४९८; तावकीनः — अज्ञातार्थाप्रकाशत्वादप्रमाणं तदिष्यते । नाशक्तसूचकत्वेन तावकीनं तथा ननु त.स.५४ख/५२९; भावत्कः — भावत्कपितृशब्दस्य श्रवणादिह सद्मनि त.स.५०ख/४९८; वः — यत्तस्यामुत्तरं वः स्यात् तत्तुल्यं सुधियामपि त.स.२ख/२८; तव लो.को.२६४.
- khyed la
- १. त्वाम् लो.को.२६५. २. त्वयि लो.को.२६५. । ३. वः, युष्माकम् — वः युष्माकं मीमांसकानां वर्णानां सर्वगतत्वान्न देशकृतः क्रमः त.प.१५६क/७६५.
- khyed cag
- भवन्तः — कुतर्कापन्नैर्भवद्भिर्भगवतः शासनं ग्रन्थतश्चार्थतश्च आकुलं कृतम् अभि.स्फु.३११ख/११८७; यूयम् — स्वाभाविकी प्रमाणानां युष्माभिः कथमिष्यते त.स.१०३क/९०६.
- khyed cag gi
- भवदीयः — {khyed cag gi 'brel pa la} भवदीये तु सम्बन्धे त.प.१९७क/८६०; तावकीनः — त एवावस्थानिवृत्तिप्रवृत्तिभेदा न सम्भवन्ति तावकीने दर्शने वा.टी.८४ख/४१.
- khyed cag la
- वः, युष्माकम् — शब्दमात्रमथोच्येत शब्दत्वं वस्तथा सति । अनित्यं तच्च सर्वेषां नित्यमिष्टं विरुध्यते त.स.८४ख/७७६.
- khyed cag lta bu
- वि. भवद्विधः — कामं प्रसह्यापि धनानि हर्तुं शक्तिर्भवेदेव भवद्विधानाम् जा.मा.१३९/८१.
- khyebs pa
- = {khebs pa/}
- khye'u
- १. = {byis pa} दारकः — {spos 'tshong gi khye'u} गान्धिकदारकः वि.व.१२३क/१.११; श्रा.भू.६४क/१५२; बालः प्र.अ.१७-५/३८; शिशुः अ.क.२४.१५; माणवः, ओ कः ल.अ.१२६ख/७३; कुमारकः स.पु.२९ख/५१; गर्भरूपः म.व्यु.४०७४; बटुः ना.ना. २६५ख/१९; दारिका — {khye'u las ltung ba byung ba} दारिकापत्तिः शि.स.९४ख/९४. । २. कीलः — दारुपाटकीलसन्धारणवत् । यथा दारुपाटेन तीक्ष्णकीलेन दारुपाटस्य सन्धारणम् अभि.स्फु.१६५क/९०४; आणिः (: अक्षाग्रकीलकः रा.को.१.१७०); आणी — {khye'us khye'u 'byung ba'i tshul du} आणीप्रत्याणीनिर्हारयोगेण म.व्यु.६८६५.
- khye'u ka
- = {khye'u kha/}
- khye'u kha
- = {bcad 'phro} स्थाणुः (‘खाणुः’ इति पाठः) मि.को.३६क; म.व्यु.६९७०; {rtswa sngon po gsar du skyes pa'am zha lu myu gu kha 'bus pa lta bu} छो.को.८९; द्र. {khye'u kha thon pa/}
- khye'u kha thon pa
- प्रोद्भेदः — {sa bon dang khye'u kha thon pa rung bar ma byas pa dag gi'o} अकृतकल्पबीजप्रोद्भेदयोः वि.सू.३०क/३८.
- khye'u snang ba bsam gyis mi khyab pa
- अचिन्त्यप्रभासः — {khye'u snang ba bsam gyis mi khyab pas bstan pa zhes bya ba'i chos kyi rnam grangs} अचिन्त्यप्रभासनिर्देशनाम धर्मपर्यायः क.त.१०३.
- khye'u bu mo dag
- दारकौ — प्रणिधानं विवाहाय चक्रतुर्दारकौ मिथः अ.क.४८.९३.
- khye'u tshang
- = {gsar pa} प्रत्यग्रः म.व्यु.६९३५.
- khye'u bzhi'i ting nge 'dzin
- ना. चतुर्दारकसमाधिः, ग्रन्थः — {khye'u bzhi'i ting nge 'dzin zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} चतुर्दारकसमाधिनाम महायानसूत्रम् क.त.१३६.
- khye'u las ltung ba byung ba
- पा. दारिकापत्तिः, बोधिसत्त्वानामापत्तिविशेषः — स्त्र्यापत्तिर्दारिकापत्तिर्हस्तापत्तिः स्तूपापत्तिः सङ्घापत्तिः । तथा अन्याश्चापत्तयो बोधिसत्त्वेन… देशयितव्याः शि.स.९४ख/९४.
- khye'u sus
- १. पुरोभक्तिका — {gal te nyams dmas par gyur na khye'u sus bya'o} क्षमता चेत् पुरोभक्तिकाकरणम् वि.सू.६क/६; पुरोभक्तिकम् — {lag gi blas khye'u sus sbyor du gzhug go} पुरोभक्तिकमुत्थानकारकः समादापयेत् वि.सू.९४क/११३; द्र. पुरोभक्तका, {breakfast} मो.को.६३५ । २. प्रशासनम् — राजा… समन्ततोऽन्वाहिण्ड्य राजधानीमागत्य प्रशासनरतिः प्रत्यनुभवति ल.वि.११क/१२.
- khye'u'i skye bo
- बटुजनः ना.ना.२६५ख/१९.
- khye'u'i sgra
- दारकशब्दः — तद्यथा हस्तिशब्दा वा अश्वशब्दा वा… पुरुषशब्दा वा दारकशब्दा वा स.पु.१३३क/२१०.
- khye'us khye'u 'byung ba'i tshul
- आणीप्रत्याणीनिर्हारयोगः — {khye'us khye'u 'byung ba'i tshul du} आणीप्रत्याणीनिर्हारयोगेण म.व्यु.६८६५.
- khyer
- • १. क्रि. ( {'khyer ba} इत्यस्य विधौ) = {khyer cig} नय — {kho bo'i phrin yang khyer la} मदीयमपि सन्देशं नय वि.व.१९९ख/१.७३; आनय प्र.अ.१८६क/२००; गृह्णातु — गृह्णन्तु चतुरङ्गस्य बलकायस्यार्धम् वि.व.१९०ख/१.६४; गृह्यताम् — महाब्राह्मण गृह्यतां यदभिरुचितम् अ.श.९४ख/८५ २. = {khyer ba/}
- khyer gyur
- = {khyer bar gyur pa/}
- khyer cig
- = {khyer/}
- khyer te 'ongs pa
- भू.का.कृ. आनीतः — तेन मुक्ताहारः परमशोभन आनीतः अ.श.२०७क/१९१; = {khyer nas 'ongs pa/}
- khyer te shog
- क्रि. आनीयताम् — अयमेषाम् अनुव्यवहारहेतुः यवा आनीयन्तां दीयन्तां पिष्यन्तां स्थाप्यन्ताम् बो.भू.५९क/७०; = {khyer la shog/}
- khyer nas 'ongs pa
- भू.का.कृ. आनीतः — पूर्वे विष्णुनाऽऽनीताः वि.प्र.९३ख/३.५; समानीतः — स्वजनन्या समानीताम्… कुल्माषपिण्डिमासाद्य अ.क.१७.१५; = {khyer te 'ongs pa/}
- khyer ba
- • क्रि. *( {'khyer ba} इत्यस्य भूत.) *उह्यते — {khur khyer} भार उह्यते अभि.स.भा.१५क/१९; *प्रेर्यते प्र.अ.२३५-५/५१२; *प्लाव्यते — {chu yis khyer} प्लाव्यन्ते उदके म.मू.१९९क/२१४. • सं. नयनम् — {rdzu 'phrul gyis khyer ba la ni} ऋद्धिनयने वि.सू.१६क/१८; अपनयः वि.सू.१६क/१८; अपहारः — {stag mos phru gu khyer ba ltar} व्याघ्रीपोतापहारवत् अभि.स्फु.३२२क/१२११; उपनयनम् — देवकुलोपनयनपरिवर्तः ल.वि.६४क/८४; वहनम् — शमथविपश्यनासहगतो यानोपमः सुखवहनात् सू.अ.१४१ख/१८; हारः — {khur khyer ba} भारहारः अभि.भा.८७ख/१२०६; उद्वहनम् — {khur khyer ba} भारोद्वहनम् अभि.भा.१३१-३/६०; निर्वहणम् — {khur khyer ba} भरनिर्वहणम् अ.क.९३.३४; आदानम् — {khur khyer ba} भारादानम् सू.अ.२३९ख/१५२. • भू.का.कृ. हृतः — त्रैधातुकस्थितं सर्वं विषं विविधसम्भवम् । हृतं तु भावयेत्तेन गु.स.१२९ख/८५; अपहृतः — {chus khyer} उदकेन वा अपहृतः बो.भू.७९ख/१०१; नीतः — तैर्नीतः स नृपान्तिकम् अ.क.३७.३८; ऊढः वि.व.१९१ख/१.६६; उद्धूतः — {rlung gyis khyer ba} वातोद्धूतम् वि.प्र.१०८ख/३.३३. • वि. उह्यमानः — {rgyun gyis shing sdong zhig khyer ba} स्रोतसा… दारुस्कन्धमुह्यमानम् वि.व.१४६ख/१.३५; नेता — अपयानक्रमो नास्ति नेताप्यन्यत्र को भवेत् जा.मा.१७३/१००.
- khyer ba nyid
- अपहृतत्वम् वि.सू.१४क/१५.
- khyer bar gyur pa
- • क्रि. उह्यते — {glang chen gang du khyer gyur pa} हस्तिनो यत्र उह्यन्ते वि.व.१९१ख/६६; • भू.का.कृ. नीतः — नगररक्षिजनेन नीतः अ.क.५३.५५; उद्धूतः — {rlung gis khyer bar gyur pa na} वातेनोद्धूते वि.प्र.१०८ख/३.३३.
- khyer bar 'gyur
- क्रि. ग्रहीष्यति — यद्येतां द्रक्ष्यति बलाद् ग्रहीष्यतीति वि.व.२०९क/१.८३.
- khyer bar byed
- क्रि. वहति — {phrin yig khyer bar byed} लेखं वहन्ति रा.प.२४०क/१३८; नीयते — तत् कथमिदमतिदुर्घटं नीयते बो.प.१९.
- khyer 'ongs
- = {khyer te 'ongs pa/}
- khyer la 'ong
- क्रि. आनयेत् — तं कलशमुदकपूर्णं कृत्वा पुनर्गजस्कन्धे स्थाप्य मण्डलगृहमानयेत् वि.प्र.१८२क/३.२०२; द्र. {khyer la shog/}
- khyer la shog
- क्रि. आनयेत् — यथा सैन्धवमानयेद् इत्युक्ते स्नाने वस्त्रं भोजने लवणं गमनेऽश्वो युद्धे खड्गमिति वि.प्र.१८०ख/३.१९७; = {khyer te shog/} {khyer la 'ong /}
- khyo
- = {khyo bo} पतिः — {khyo'am bu la sogs pa'i sems} पतिपुत्रादिचित्तम् अभि.भा.९२क/१२२१; भर्ता अ.क.६४.१९२; स्वामी वि.व.२०६ख/१.८१; दयितः अ.क.६४.१५९; वल्लभः अ.क.६४.१९८; प्रियः — प्रियं पतङ्गराजोग्रप्रहारदलिताकृतिम् । दृष्ट्वा मलयवत्यग्रे अ.क.१०८.१६५; धवः लो.को.२६६; भरुः च.उ.७२ख.
- khyo bcas ma
- वि.स्त्री. सभर्तृका लो.को.२६६; द्र. {khyo yod pa} सस्वामिका शि.स.९३क/९३.
- khyo dang chung ma
- = {khyo shug/}
- khyo 'dam
- पतिंवरा लो.को.२६६.
- khyo 'dod ma
- वृषस्यन्ती लो.को.२६६.
- khyo ldan ma
- पतिवत्नी, पतिवती लो.को.२६६; = {khyo bcas ma/} {khyo yod pa/}
- khyo bo
- = {khyo/}
- khyo bral ma
- विधवा, मृतभर्त्तृका लो.को.२६६.
- khyo ma mchis pa
- वि. अस्वामिका — अथ तेषां राक्षस्यः पुरुषाणां पुरतः स्थित्वैवमाहुः । स्वागतम् । भवन्त आगच्छन्ताम्, अस्वामिकानां स्वामी भव का.व्यू.२२३क/२८५.
- khyo med pa
- अधवा, मृतभर्त्तृका श.को.१६५; विधवा तत्रैव ।
- khyo mo
- पत्नी म.व्यु.३८९७; भार्या म.व्यु.३८९६; दाराः म.व्यु.३८९८; कलत्रम् म.व्यु.३८९९.
- khyo yod pa
- वि. सस्वामिका — सस्वामिकासु निःस्वामिकासु वा कुलधर्मध्वजरक्षितासु काममिथ्याचारो न स्यात् शि.स.९३क/९३.
- khyo las mi 'phyo ba
- पतिव्रता — चरता च पुरा जगदर्थे मद्रि पतिव्रत त्यक्त सपुत्रा रा.प.२३७ख/१३४.
- khyo shug
- दम्पती, भार्यापती अ.क.१०८.९३; अ.क.६४.२९५; जम्पती म.व्यु.३९०५; दम्पती जम्पती जायापती भार्यापती च तौ अ.को.२.६.३७; मिथुनम् — नूनं यास्यत्यमरमिथुनप्रेक्षणीयामवस्थाम् मे.दू.३४३क/१.१८.
- khyogs
- १. = {do li} दोला, प्रेङ्खा — {khyogs kyis rab skul skrag pa yi/} {skye bo bud med khas brjod glu} दोलातिप्रेरणत्रस्तवधूजनमुखोद्गतम् ।… गेयम् का.आ.३.१८२; {the tshom gyis khyogs la zhon pa} सन्देहदोलारोहणम् अ.क.५५.३४. २. = {'degs 'gro} शिविका, याप्ययानम् — शिविका याप्ययानम् अ.को.२.८.५३; वि.व.१५४ख/१.४३; मञ्चः — सोऽद्राक्षीत् पुरुषं मृतं कालगतं मञ्चे समारोपितम् ल.वि.९६क/१३७. ३. = {bzhon pa} युग्यम्, वाहनम् — सर्वं स्याद्वाहनं यानं युग्यं पत्रं च धोरणम् अ.को.२.८.५८; {khyogs kyi bzhon pa} युग्ययानम् अ.सा.४२५ख/२४०.
- khyogs kyi gzhon pa
- युग्ययानम् — असमसमैरनुत्पीडजनयुग्ययानसंक्रमणस्थानस्थापितैः अ.सा.४२५ख/२४०.
- khyogs la 'phyang
- = {khyogs la 'phyang ba/} {khyogs la 'phyang mo yug pa/}
- khyogs la 'phyang ba
- वि. दोलाकुलः — {yid khyogs la 'phyang ba} दोलाकुलम्मनः अ.क.४०.१३७; स तु दोलाकुलमतिः किं करोमीति संशयात् अ.क.९.३४; दोलालोलायितः — दोलालोलायितमतिर्बभूव भगवान् क्षणम् अ.क.६.१२; = {khyogs la 'phyang mo yug pa/} {khyogs la 'phyang mo yug pa} दोलाकुलः — {bsam pa khyogs la phyang mo yug} दोलाकुलाशयः अ.क.१०.३०; = {khyogs la 'phyang ba/}
- khyod
- स.ना. = {khyed} भवान् प्र.अ.१८-४/४०; त्वम् — {da dung ci phyir}… {khyod ni lus 'di srung bar byed} कस्मात्त्वं कायमद्यापि रक्षसि बो.अ.५.६४; हे.बि.१४२-५/६७.
- khyod kyi
- त्वदीयम्, भवदीयम् — न मदीयम् । त्वदीयमेतद्ब्राह्मण लोकायतम् ल.अ.१२६क/७२; तव — {'di ni khyod kyi 'di ni nga'i zhes} इदं तवेदं ममेति म.व्यु.६७३९.
- khyod kyis
- त्वया — {khyod kyis kyang ni} त्वयापि हि स.दु.१५१/१५०; {khyod kyis mi gtsang bzar mi rung} न खादितव्यमशुचि त्वया बो.अ.५.६५; वः प्र.अ. ८-५/१६.
- khyod la
- तव — {khyod dang 'di gnyis so so na/} {des ko khyod la ci zhig bya} त्वत्तश्चेत्पृथगेवायं तेनात्र तव को व्ययः बो.अ.५.६०; {lus kyis khyod la ci zhig bya} किं कायेन करिष्यसि बो.अ.५.६५.
- khyod lta bu
- वि. भवद्विधः — भवद्विधेष्वेव मनुष्यवर्य युक्तः क्रमोऽयं गुणवत्सलेषु जा.मा.२९६/१७२; त.प.२४३क/९५८; = {khyod 'dra/}
- khyod 'dra
- वि. भवादृक्, भवद्विधः — {dka' thub phung po khyod 'dra yi/} {zhabs kyi rdul ni gtsang ma dag} तपोराशिभवादृशः… पावनैः पादपांशुभिः का.आ.१.८६; त्वादृक् — {bde ba gang de} … {khyod 'dra la/} {gnod par byas kyi sman ma mchis} त्वादृशान्पीडयत्येव नानुगृह्णाति तत्सुखम् श.बु.२३.
- khyon
- विष्कम्भः — {thab thams cad la khru gang gi khyon no} सर्वकुण्डेषु हस्तमेकं विष्काम्भम् वि.प्र.१३६ख/३.७३; विस्तारः — योजनशतविस्तारं भावयेत् चक्रमण्डलम् गु.स.१०२क/२६; आभोगः — {yal ga'i khyon ni mi chung zhing} अनल्पविटपाभोगः का.आ.२.२०७.
- khyon chung ngu
- परमाणुः — {khyon chung ngu'i nang du glang po che la sogs pa mang po 'jug par mdzad pa} परमाणौ बहूनां हस्त्यादीनां प्रवेशः अभि.स्फु.२७४क/१०९८.
- khyon che ba
- वि. = {yangs pa} आयतः; विस्तृतः लो. को.२६९; विस्तीर्णः श.को.१६६; {rgya khyon che'am yangs pa la'ang} छो.को.९०.
- khyon gnas
- आभोगः लो.को.२६९.
- khyon yangs
- वि. विस्तीर्णः लो.को.२६९; {mtha' gru yangs pa} छो.को.९०.
- khyo'i khyim
- भर्तृगृहम् — ऊढाया योषितो भर्तृगृहागमनम् आवाहः त.प.३२२क/११११.
- khyor
- अञ्जलिः— {khyor chu} सलिलाञ्जलिः का.आ.२.२४८.
- khyor gang
- १. अञ्जलिः, द्र. {khyor chu} सलिलाञ्जलिः का.आ.२.२४८ २. प्रहृतम् लो.को.२६९.
- khyor chu
- चुलुकः — जगामाब्धिरगस्त्यस्य चुलुकाचमनीयताम् अ.क.६.४४; सलिलाञ्जलिः — उद्यानसहकाराणामनुद्भिन्ना न मञ्जरी । देयः पथिकनारीणां सतिलः सलिलाञ्जलिः का.आ.२.२४८; द्र. {khyor ba/}
- khyor ba
- १. चुलुकः, ओ कम् — {re re la yang btung ba'i phyir/} {khyor ba gsum ni sbyin par bya} एकैकस्य तु पानाय दद्याच्चुलुकत्रयम् स.दु.२३७/२३६; स तेनागस्त्यचुलुकाकारेणाम्भः पयोनिधेः । अन्तरीक्षे समुत्क्षिप्य अ.क.४७.५३ । २. = {khyor/}
- khyos ma
- १. आलोपः — तदा ते हंसा भगवत्सकाशमुपसंक्रामन्ति । भगवानपि तेभ्य आलोपमनुप्रयच्छति महाश्रावकाश्च अ.श.१६४ख/१५२; {zas lhag gi brda rnying} द.को.८३ २. = {rngan pa 'am lag rtags} वो.को.२६९; {khyos ma/} {skyos ma zhes lag btags 'bul ba ste 'khyos ma zhes pa'ang} छो.को.९०.
- khra
- १. श्येनः, पक्षिविशेषः अ.क.२२.७०; पदेकः म.व्यु.४९०१; २. ना. अलिकः, नागराजा म.व्यु.३२७५ ३. = {khra bo/} 4. = {khra ma/}
- khra khra bo
- वि. चित्रोपचित्रम् — अकल्पिकं चित्रोपचित्रम् वि.सू.६७क/८४; = {khra bo bkra ba/}
- khra khro can
- वि. कटुकः म.व्यु.२९६४; {spro thung ba'am ngang thung ba} छो.को.९०.
- khra ba
- = {khra bo/}
- khra bo
- वि. = {bkra ba} चित्रम्, चित्रवर्णः — नीलादीनि निरस्यान्यच्चित्रं चित्रं यदीक्षसे प्र.वा.२.२०२; शबलम् — {khra bor snang ba'i nor bu} शबलाभासं रत्नम् त.प.७०ख/५९३; कल्माषः — {kha dog khra bo} कल्माषवर्णः त.स.६३ख/६०२; शाबलेयः त.प.८क/४६१; प्र.अ.१७७क/१९१; कर्बुरः मि.को.१४ख.
- khra bo bkra ba
- वि. चित्रोपचित्रम् वि.सू.७४ख/९१; = {khra khra bo/}
- khra bor snang ba
- वि. शबलाभासः — शबलाभासं रत्नम् त.प.७०ख/५९३.
- khra ma
- = {bka' khra} * प्रकोषा मि.को.४३; {glo kar khra ma} वातायनम् अ.को.२.२.९; {khra khra bar bkra ba'i cha nas skar khung gi khra ma dang bcad khra dang nyin zhag drug cu pa zhes pa'i 'bru la'ang} छो.को.९०.
- khra mo
- १. वि.स्त्री. चित्रा — ननु च चित्रगुशब्दे व्यतिरिक्तस्य विशेषणस्य वाचकश्चित्रशब्दो गोशब्दश्चास्ति न्या.टी.६३ख/१५९. २. शबली, चित्रा गौः — वर्णादिभेदात्संज्ञाः स्युः शबलीधवलादयः अ.को.२.९.६७.
- khra mo'i bu
- शाबलेयः, शबलापत्यः प्र.वृ.१८२-३/४४; शबलापत्यः — शबलापत्यतो भेदे बाहुलेयाश्वयोः समे त.स.३९ख/४०६.
- khra l+wa
- काकः म.व्यु.४८९८; वायसः म.व्यु.४८९९.
- khrag
- १. रक्तम् — तां भ्रातृवधसंसक्तरक्तसिक्तामिव श्रियम् । भुक्त्वा अ.क.६६.१००; रुधिरम् जा.मा.७८/४६; असृक् अ.क.९१.१९; शोणितम् का.आ.२.२८५; लोहितम् अ.सा.४३५क/२४५; क्षतजम् वि.व.१२७क/१.१६; अङ्गजम् श्री.को.१७६क; स्वजम् श्री.को.१७६क; अस्रम् — रुधिरेऽसृग्लोहितास्ररक्तक्षतजशोणितम् अ.को.२.६.६४; कीलालम् — शोणितेऽम्भसि कीलालम् अ.को.३.३.२००. २. = {zla mtshan} रक्तम्, स्त्रीपुष्पम् — रागो रक्तं यतः ख्यातं रक्तञ्च रत्नसम्भवः हे.त.२२ख/७२; रक्तमिति स्त्रीपुष्पं रत्नसम्भवः यो.र.१५१.
- khrag bskyed
- अर्जुनः, रोगभेदः यो.श.५७.
- khrag khrig
- नियुतः, ओ तम्, संख्याविशेषः — {ther 'bum phrag brgya na khrag khrig ces bya'o} शतमयुतानां नियुतो नामोच्यते ल.वि.७६क/१०३; सत्त्वकोटीनियुतशतसहस्राणि अ.सा.३३क/१९; म.व्यु.७७०२; नयुतः — कोटीशतं च अयुता नयुतास्तथैव नियुतानु कङ्करगती तथ बिम्बराश्च ल.वि.७८क/१०५; यावन्ति पूजा बहुविध अप्रमेया या क्षेत्रकोटी नयुत य बिम्बरेषु शि.स.१७१ख/१६९; म.व्यु.८०००.
- khrag khrig chen po
- महानयुतः, संख्याविशेषः म.व्यु.८००१; महानियुतः मि.को.२०ख.
- khrag khrug
- कलहः — राज्यम्…प्रशान्तकलिकलहडिम्बडमरम् वि.व.२०२ख/१.७७; डमरः — कलिकलहकलुषडिम्बडमर… प्रशमं यास्यन्ति सु.प्र.२८ख/५५; संरम्भः — दारिकार्थेऽयं संरम्भः वि.व.१९१क/१.६५.
- khrag khrug gi tshig
- डमरपदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- khrag khrug ma yin pa'i tshig
- अडमरपदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- khrag mkhris
- अस्रपित्तम्, रक्तपित्तरोगः — {bA sha ka yis khrag mkhris} वृषः अस्रपित्ते यो.श.१०४; यो.श. ५०.
- khrag 'khru
- शोणितातिसारः, रक्तातिसाररोगः यो.श. १५.
- khrag gi gtar
- रुधिरस्रावः, रक्तस्रावः यो.श.११६; द्र. {gtar ba/}
- khrag gi thigs pa
- रुधिरबिन्दुः अभि.सू.१९.
- khrag gi thod pa
- असृक्कपालम् — तस्य क्षयाल्लवमात्रं कपाले रुधिरं तदसृक्कपालं यस्य प्रवरकरतले स दैत्येन्द्रासृक्कपालकरतल इति वि.प्र.७१क/४.१३१.
- khrag gi dug
- शौक्लिकेयः (शुक्लिके देशे भवः), विषभेदः — पुंसि क्लीबे च काकोलकालकूटहलाहलाः । सौराष्ट्रिकः शौक्लिकेयो ब्रह्मपुत्रप्रदीपनः ।। दारदो वत्सनाभश्च विषभेदाः अमी नव अ.को.१.८.१०.
- khrag gi mdog
- = {dmar po} रक्तः, लोहितवर्णः — रोहितो लोहितो रक्तः अ.को.१.५.१५; मि.को.१३ख.
- khrag gi nad
- = {khrag nad/}
- khrag gis sbags pa
- वि. = {khrag sbags} रुधिरम्रक्षितः लो.को.२७०; रुधिरलिप्तः लो.को.२७१.
- khrag chags
- = {khrag gis sbags pa/}
- khrag 'thung
- १. = {khrag 'thung ba} शोणितपानम् — तस्यामिषाहरणशोणितपानमत्तां व्याघ्रीम् अ.क.५१.४६. २. (ना.) = {he ru ka} हेरुकः, बुद्धः स.उ.५.४२; {he ru ka zhes bya ba'i sgrub pa'i thabs} हेरुकसाधनम् क.त. १६७५. ३. = {srin bu pad pa} रक्तपा, जलौका — रक्तपा तु जलौकायाम् अ.को.१.१०.२२. ४. = {srin po} अस्रपः, राक्षसः — राक्षसः कौणपः क्रव्यात्क्रव्यादोऽस्रप आशरः ।। रात्रिञ्चरो रात्रिचरः कर्बुरो निकषात्मजः । यातुधानः पुण्यजनो नैरृतो यातुरक्षसी अ.को.१.१.५४.
- khrag 'thung mngon par 'byung ba
- हेरुकाभ्युदयः लो. को.२७०.
- khrag 'thung chen po
- ना. महाहेरुकः, बुद्धः — {dpal khrag 'thung chen po'i sgrub thabs yang dag par grub pa zhes bya ba} संसिद्धिमहाश्रीहेरुकसाधननाम क.त.१६७८.
- khrag 'thung phyag gnyis pa
- ना. द्विभुजहेरुकः — {khrag 'thung phyag gnyis sbyor ldan pa} द्विभुजहेरुकयोगवान् स.उ.१३.२.
- khrag mdog
- = {khrag gi mdog/}
- khrag ldan
- • वि. = {zla mtshan dang ldan ma} सरागा — {khrag ldan te rdul dang ldan pa la} सरागां रजस्वलाम् वि.प्र.१५९क/३.१२०. • सं. = {shing dmar} शोणः, श्योनाकवृक्षः ङ.को.१५२/रा.को.५.१३९.
- khrag ldan ma
- = {zla mtshan dang ldan ma} रजस्वला, ऋतुमती छो.को.९१/रा.को.४.८५.
- khrag nad
- रुधिरम्, रोगभेदः म.व्यु.९५२९; मि.को.५२क; असृग्दरः यो.श.२३; असृग्विकारः यो.श.२२.
- khrag 'bab
- • वि. रक्तवाहिनी — {ro ma khrag 'bab} रसना रक्तवाहिनी हे.त.२ख/४; • सं. = {chu bo si ta} सीतानदी छो.को.९१.
- khrag 'bur
- रक्तराजिः, नेत्ररोगभेदः यो.श.५९.
- khrag 'byin pa
- रुधिरोत्पादः अभि.सू.१९.
- khrag sbags
- = {khrag gis sbags pa/}
- khrag med
- वि. व्यपगतरुधिरः लो.को.२७१.
- khrag 'dzag
- रक्तमेहः, मेहरुग्भेदः मि.को.५२ख.
- khrag 'dzag pa
- असृक्स्रुतः प्र.अ.११५क/१२२; सुरतक्षतः प्र.अ.११५क/१२३.
- khrag 'dzin
- = {pags pa} असृग्धरा, त्वक् — त्वगसृग्धरा अ.को.२.६.६२.
- khrag gzags
- लोहितं निःस्रावयति स्म — शस्त्रं गृहीत्वा दक्षिणं बाहुं विद्ध्वा लोहितं निःस्रावयति स्म अ.सा.४३६क/२४५.
- khrag las 'phel
- = {dug} गरलम्, विषम् लो.को.२७१; छो.को.९१.
- khrad khrod
- कुक्षिः — नश्यन्ते जनपदाः सर्वा व्याधिसम्भवमालया ।… हिमवन्तस्तथा कुक्षौ दुर्भगज्वरमाश्रिता म.मू.२०२ख/२२०; द्र. {khong gseng ngam bar gseb} बो.को.२७४.
- khrab
- = {go cha} कञ्चुकः — अयस्कञ्चुकान्तर्गते पुरुषे पुरुषरूपाद्यग्रहेऽपि पुरुषप्रत्ययो दृष्टः वा.टी.७८ख/३४; जगरः — अथ तनुत्रं वर्म दंशनम् । उरश्छदः कङ्कटको जगरः कवचोऽस्त्रियाम् अ.को.२.८.६४; पट्टिकासन्नाहः म.व्यु.६०७५; दंशनम् मि.को.४६क.
- khrab khrib
- =*विनाकम् (विरागम्), संख्याविशेषः म.व्यु.७८४१.
- khram
- = {khram pa/}
- khram kha
- चतुष्पथम् लो.को.२७१; द्र. {'dre gdon 'gugs byed kyi shing byang} बो.को.२७५; {one of the} 18 {ceremonies performed with Kundas} मो.को.३८५.
- khram khrim
- विभजम्, संख्याविशेषः — {cho ma cho ma na khram khrim mo} विसरं विसराणां विभजम् ग.व्यू.३क/१०३; द्र. ग.व्यू.३७०क/८२.
- khram pa
- = • सं. = ग्. {yo sgyu} उपधिः, कपटः — कपटोऽस्त्री व्याजदम्भोपधयश्छद्मकैतवे । कुसृतिर्निकृतिः शाठ्यम् अ.को.१.७.३०; मि.को.१२८क • वि. १. = ग्. {yo sgyu can} धूर्तः, शठः मि.को.१२८क; वञ्चकः श्री.को.१६९क; शठः श्री.को.१७९ख; भ्रामकः श्री.को.१६८ख; चुम्बकः श्री.को.१६६ख; सरण्डः श्री.को.१८१ख; पुत्रकः श्री.को.१६७ख; जालिकः श्री.को.१६७क २. = {spyang po} चतुरः, दक्षः — दक्षे तु चतुरपेशलपटवः सूत्थान उष्णश्च अ.को.२.१०.१९.
- khral
- १. कारः, राजस्वम् — {rgyal po'i dpya khral la/} भागधेयः {thob cha/} प्रत्यायः {dpya'am bla skyes/} करः {dpya thang /} कारः {khral/} बलिः {dpya khral} मि.को.४४क २. दण्डः, साहसम् — साहसं तु दमो दण्डः अ.को.२.८.२१. ३. व्यलीकम्, पीडा — पीडार्थेऽपि व्यलीकं स्यात् अ.को.३.३.१२.
- khral khral
- विरलः लो.को.२७२.
- khral khrul
- समयम्, संख्याविशेषः — {yal yol yal yol na khral khrul lo} विपर्यं विपर्याणां समयम् ग.व्यू.३क/१०३.
- khral khrul du gyur pa
- = {'khral 'khrul du gyur pa/}
- khras
- = {khra yis/}
- khras gtses pa
- वि. श्येनोपद्रुतः — श्येनोपद्रुतस्य पक्षिण उपपत्त्यादिपर्यन्ताज्ञानं चात्रोदाहरणम् अभि.भा.५६क/१०८८.
- khri
- १. अयुतम्, दशसहस्रम् अ.क.२४.५२; {lo khri nyis stong} द्वादशवर्षसहस्रम् स.पु.१५०क/२३६; प्रभेदः म.व्यु.७९९३; मि.को.२०ख २. आसनम् — {gser gyi khri} हेमासनम् अ.क.२२.२०; {sba'i khri} वेत्रासनम् जा.मा.२४८/१४३; पीठम् बो.अ.५.७२; पीठिका का.व्यू.२०७क/२६५; मञ्चः — पुरुषो जीर्णो वृद्धो महल्लकः… स पुरुषोऽपरिगृहीतो मञ्चादुत्तिष्ठेत् अ.सा.२५७क/१४५; श्रा.भू.४१क/९९; मञ्चकम् अभि.सू.१९; खट्वा वि.व.१६९क/२.१००; खट्टा वि.व.३७४क/१७१; तल्पः — {khri dag la yang nyal mi bya} तल्पविद्धे न स्वप्तव्यम् ल.अ.१७१क/१२९; पर्यङ्कः अभि.सू.१९.
- khri rkang
- पादकः — {khri rkang 'chos pa'i ltung byed} पादकसम्पादने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४७ख/६०.
- khri rkang 'chos pa
- पा. (विन.) पादकसम्पादने प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४७ख/६०; म.व्यु.८५१२.
- khri rkang 'chos pa'i ltung byed
- पादकसम्पादने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४७ख/६०.
- khri chen po
- वृद्धपीठम् — सत्त्वेऽनेकस्य वृद्धपीठानामप्युद्देशत्वम् वि.सू.६२ख/७९.
- khri nyis stong
- द्वादशसहस्रम् — स द्वादशवर्षसहस्राणि चङ्क्रमाभिरूढोऽभूत् स.पु.१५०क/२३६; {khri nyis stong dgu brgya drug cu} चत्वारिंशदूनानि त्रयोदशसहस्राणि अभि.सू.१९.
- khri snyan sa le
- कृष्णसारः, मृगभेदः अ.को.२.५.१०; श.को.१७०.
- khri stan
- शय्या — हेमपुष्करिणीतीरे रम्ये रत्नलतावने । मणिमन्दिरशय्यासु अ.क.९२.२६; अ.क.८९.८३; शयनम् — {khri stan chen po} महाशयनम् म.व्यु.८६९९; {khri stan mthon po} उच्चशयनम् अभि.भा.१९७-५/६०८; पर्यङ्कः अ.क.८४.३.
- khri stan chen po
- महाशयनम् — {khri stan mthon po dang khri stan chen po spong ba} उच्चशयनमहाशयनविरतिः म.व्यु.८६९९.
- khri stan mthon po
- उच्चशयनम् — अष्टाभ्यो विरतिसमादानादुपवासस्थः । प्राणातिपाताद्…उच्चशयनमहाशयनाद्, अकालभोजनाच्च अभि.भा.१९७-५/६०८.
- khri stan mthon po dang khri stan chen po spong ba
- पा. (विन.) उच्चशयनमहाशयनविरतिः म.व्यु.८६९९; मि.को.१२२क; अष्टाभ्यो विरतिसमादानादुपवासस्थः । प्राणातिपाताद्…उच्चशयनमहाशयनाद्, अकालभोजनाच्च अभि.भा.१९७-५/६०८.
- khri pa
- ना. दशसाहस्रिका, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa khri pa} ( आर्य)दशसाहस्रिका प्रज्ञापारमिता क.त.११.
- khri phrag
- = {khrag} अयुतम्, दशसहस्रम् — भद्रकाख्ये पुरा कल्पे वर्षायुतयुगायुषि । जने बभूव भगवान् काश्यपाख्यस्तथागतः अ.क.३९.२४; प्रभेदः लो.को.२७४.
- khri 'phang
- वेदिका ग.व्यू.२७९क/५; द्र. {khri 'phang mtho mnyam lta bu} छो.को.९२; {khri'i dpangs tshad} बो.को.२८०.
- khri bu
- = {khri'u} आसन्दी म.व्यु.६९३०.
- khri mun
- = {khri mon/}
- khri mon
- = {brtson ra} चारकः, कारागारम् — पात्रभूताश्च सापराधिकाश्चारके प्रक्षिप्ताः शि.स.४४ख/४२.
- khri brtsegs pa
- पीठातिपीठम् — न पीठातिपीठे निषीदेत् वि.सू.४७ख/६०.
- khri bzang po
- भद्रासनम् — अद्राक्षीदाशामुपासिकां भद्रासने निषण्णाम् ग.व्यू.३६७ख/८१; आसन्दी लो.को.३७४.
- khri shing
- खट्वाङ्गः म.व्यु.६९३२; द्र. {khri'i zur shing /}
- khrig khrig
- बिम्बरम्, संख्याविशेषः — {tha dgu tha dgu na khrig khrig go} नियुतं नियुतानां बिम्बरम् ग.व्यू.३क/१०२.
- khrig khrig zer ba
- वि. कोचिकिचायन्ती — धारयेत् प्रत्यन्त उपानहौ… न कोचिकिचायन्तीम् वि.सू.७४ख/९१.
- khrig thams
- एलम्, संख्याविशेषः — {nab neb nab neb na khrig thams so} हेतुनं हेतुनानाम् एलम् ग.व्यू.३क/१०३.
- khrigs chags
- लेखा मि.को.१४३ख; लेखास्तु राजयः अ.को.२.४.४; {khrigs chags bkod pa} पङ्क्तिः अ.को.२.४.४.
- khrigs chags bkod pa
- = {gral rim} पङ्क्तिः, श्रेणी — वीथ्यालिरावलिः पङ्क्तिः श्रेणी अ.को.२.४.४; ङ.को.२४१.
- khrid
- १. क्रि. ( {'khrid pa} इत्यस्य विधौ) नय — ते तमूचुर्भदन्तास्मान्नय शाक्यमुनेः पदम् अ.क.६७.६० २. = {khrid pa/}
- khrid gyur
- = {khrid par gyur pa/}
- khrid cing 'jug pa
- समुदानयनम् — {khrid cing 'jug mi nus} न… समुदानयितुं क्षमाः बो.अ.४.३०.
- khrid de shog
- क्रि. आनीयताम् — अचिरमानीयतां किन्नरीति च समादिष्टः वि.व.२१२ख/१.८७.
- khrid pa
- • क्रि. *( {'khrid pa} इत्यस्य भूत.) नयति — {'di dag gis kho bo khrid} एते मां नयन्ति वि.व.१९९ख/१.७३; उपनयति — तत्र प्राणातिपातो निरयमुपनयति तिर्यग्योनिमुपनयति यमलोकमुपनयति द.भू.१९०क/१७; अपहरति — यथा व्याघ्री नातिनिष्ठुरेण दन्तग्रहणेन स्वपोतमपहरति नयति अभि.स्फु.३२२क/१२११; प्रणयति — {long ba rnams khrid} अन्धान् प्रणयति बो.भू.७८ख/१००; नीयते — चित्तेन नीयते लोकः चित्तं चित्तं न पश्यति । चित्तेन चीयते कर्म शुभं वा यदि वाशुभम् शि.स.६९ख/६८; बो.प.५२; अपनीयते — स राजपुरुषैः… दक्षिणेन नगरद्वारेण अपनीयते अ.श.५४क/४७. • सं. नयनम् नयनाद् विज्ञानेनोपपत्तिस्थानसम्प्रापणात् म.भा.३ख/१.११ भू.का.कृ. नीतः — पुनर्वध्यभुवं नीतः शवं दृष्ट्वा जगाद सः अ.क.३७.३९; अभिनीतः लो.को.२७४; आकृष्टः— {las de kho nas 'dir khrid pa} तेनैव… कर्मणा इहाकृष्टः अ.श.१०१ख/९१; समाकृष्टः — {long bas long ba khrid pa} अन्धेनान्धः समाकृष्टः त.स.८६ख/७९३; आक्षिप्तः — {sems khrid} चित्तमाक्षिप्तम् म.व्यु.६६११.
- khrid par gyur pa
- भू.का.कृ. नीतः— सा वध्यवसुधां नीता शासनेन महीपतेः अ.क.६८.५.
- khrid par 'gyur
- क्रि. नीयते — ततो यमपालपुरुषैः कालपाशैर्बद्ध्वा नीयन्ते का.व्यू.२१६क/२७६.
- khrid par byed
- क्रि. नयति — निमित्तानि च चित्राणि तीर्थमार्गं नयन्ति ते ल.अ.९४क/४१; उपनयति सत्पथे उपनयन्ति ते सदा रा.प. २४४ख/१४३; कर्षते — {las kyis ring du khrid par byed} दूरं हि कर्षते कर्म अ.श.१०२क/९१; प्रकर्षते — तत्र प्रकर्षते कर्म यत्र कर्म विपच्यते अ.श.१०२क/९१.
- khrid byed
- १. = {mig} नयनम्, चक्षुः — पर्यायाक्षरणतामुपादायेति यथा चक्षुश्चक्षुरित्येतस्मात् पर्यायादनयेष्वपि नेत्राक्षिनयनलोचनादिषु पर्यायान्तरेषु क्षरति, तैरपि तत्संज्ञानात् अभि.स.भा.९क/१० २. = {khrid par byed/}
- khrid mdzad
- नयति — या सर्वज्ञतया नयत्युपशमं शान्तैषिणः श्रावकान् अभि.अ.१.१.
- khrid bzhin
- वि. विप्रतिकृष्यमाणः — परोऽपि तावन्ननु रक्षणीयः पापात्मभिर्विप्रतिकृष्यमाणः जा.मा.२२४/१३१.
- khrib khrib
- विगवम्, संख्याविशेषः — {zar zer zar zer na khrib khrib bo} विरागं विरागाणां विगवम् ग.व्यू.३क/१०३; *विरगम् म.व्यु.७७१५.
- khrims
- १. क्रियाकारः — {dge 'dun gyi nang khrims bsrung bar 'dod na nyes pa med do} अनापत्तिः साङ्घिकं क्रियाकारमनुरक्षितुकामस्य बो.भू.९५क/१२१; बो.भू.८७क/१११. २. = {tshul khrims} शीलम् — ये चात्र रक्षन्ति सदा विशुद्धं शीलमखण्डं मणिरत्नसादृशम् स.पु.६क/८; {khrims 'chal} दुःशीलः अ.क.९३.१०२. ३. मर्यादा — संस्था तु मर्यादा धारणा स्थितिः अ.को.२.८.२६. ४. शास्तिः, राजशासनम् मि.को.४३ख; ङ.को.२६०.
- khrims kyi kha lo pa
- = {blon po/}
- khrims kyi gnas
- शिक्षापदम् — {'gro ba'i bya ba khrims kyi gnas/} {sngags kyi bzlas pa /} {a dang haM} शिक्षापदं जगत्कृत्यं मन्त्रजापमहन्तथा हे.त.२१ख/७०.
- khrims bca'
- = {khrims su bca' ba/}
- khrims bcas
- क्रियाकारं कारितः — तत्र सङ्घस्थविरेण क्रियाकारं कारितः, ‘न केनचित् पृथग्जनेन प्रवारयितव्यम्’ इति अ.श.२५५ख/२३४; क्रियाकारः कारितः अ.श.१४७क/१३७.
- khrims chos shig
- क्रियतां क्रियाकारः — क्रियतां राजगृहे क्रियाकारो न केनचिच्छ्रमणस्य गौतमस्योपसंक्रमितव्यम्, पिण्डकेन वा प्रतिपादयितव्यः अ.श.४६ख/४०.
- khrims 'chal
- वि. दुःशीलः — क्वचिद्भद्रं समासाद्य विनीतं भिक्षुकुञ्जरम् । दुःशीलकलभो भिक्षुः स्पर्धया धिक्करिष्यति अ.क.९३.१०२.
- khrims dral te grong du 'gro ba
- पा. (विन.) कुलशिक्षाभङ्गप्रवृत्तिः, चतुर्षु प्रतिदेशनीयधर्मेषु एकः म.व्यु.८५२१.
- khrims ldan
- वि. शीलवान् — यः शीलमादाय परोपजीव्यं करोति तेजोऽनिलवारिभूवत् । कारुण्यमुत्पाद्य परं परेषु स शीलवांस्तत्प्रतिरूपकोऽनय इति र.व्या.८३ख/१७; अनुशीलः — रक्षन्ति शीलममलं मणिरत्नतुल्यं न च तेषु भोति अनुशील सुसंयतो वा रा.प.२३३ख/१२७.
- khrims gnas
- = {khrims kyi gnas/}
- khrims lugs
- दण्डनीतिः ना.ना.२८१ख/१३५.
- khrims su bca' ba
- क्रियाकारः — ततः पश्चात् क्रियाकारः आराधयितव्यः । शृणोतु भदन्तः सङ्घः । अस्मिन्नावासेऽयं चायं च क्रियाकारः वि.व.३३४क/१४०.
- khrims su bya ba
- क्रियाकारः — {dge 'dun gyi khrims su bya ba bsrung bar bya'o} साङ्घिकं क्रियाकारमनुरक्षेत् वि.सू.२४क/२९.
- khrims su byas pa
- क्रियाकारः म.व्यु.९४२०; मि.को.४३ख.
- khri'i rkang rten
- = {rkang rten/}
- khri'i rkang pa 'chos pa
- = {khri rkang 'chos pa/}
- khri'i zur shing
- खट्वाङ्गः, ओ ङ्गम् — अङ्गारधातुकषायत्रिदण्डमुण्डिककुण्डिककपालखट्वाङ्गधारणैश्च शुद्धिं प्रत्यवगच्छन्ति सम्मूढाः ल.वि.१२३क/१८३.
- khri'u
- पीठम् — यथापीहैकत्यो मञ्चे वा पीठे वा तृणसंस्तरे वा निषीदति श्रा.भू.४१क/९९; वि.सू.६ख/७; पीठिका वि.सू.३७ख/४७; आसन्दी वि.सू.५३ख/६८; मञ्चः — मञ्चः कर्तव्यः ।… एकहस्तप्रमाणश्चक्राकारः । तत्र तन्तुकन्थका कर्तव्या वि.व.१८७क/११०; मञ्चकम् लो.को.२७५.
- khri'u rkang rten
- = {rkang rten/}
- khri'u'i bu gu
- छिद्रपीठम् — {'khru ba'i nad can la ni khri'u'i bu gu bya'o} करणं छिद्रपीठस्य चोद(शोच)नारोगे वि.सू.८१क/९८.
- khris
- = {khris ma/}
- khris ma
- यष्टिः, हारावलिः — {lha yi do shal bkod pa ni/} {khris ma brgya dang ldan pa} देवच्छन्दोऽसौ शतयष्टिकः अ.को.२.६.१०५; {do shal dbye ni khris dbye bas} हारभेदा यष्टिभेदात् तत्रैव ।
- khru
- हस्तः, चतुर्विंशत्यङ्गुलपरिमाणम् — चतुर्विंशतिरङ्गुल्यो हस्तो हस्तचतुष्टयम् । धनुः अभि.को.३.८७; प्रकोष्ठे विस्तृतकरे हस्तः अ.को.२.६.८६; {mtho do la ni khru gang} द्वे वितस्ती हस्तः ल.वि.७७क/१०४; किष्कुः — किष्कुर्हस्ते वितस्तौ च अ.को.३.३.७; शमः — {khru gang khor yug} शमसामन्तकम् म.व्यु.९१८५.
- khru gang
- हस्तः — {mtho do la ni khru gang} द्वे वितस्ती हस्तः ल.वि.७७क/१०४; {khru gang tsam} हस्तमात्रम् श.को.१७२; शमः — {khru gang khor yug} शमसामन्तकम् म.व्यु.९१८५.
- khru gang khor yug
- शमसामन्तकम् म.व्यु.९१८५.
- khru can
- वि. हस्तकः — {khron pa}… {drug bcu'i khru can} कूपः… षष्टिहस्तकः वि.व.२१३क/१.८८.
- khrug phyad
- हेलुवः, संख्याविशेषः — {gzhung 'dal gzhung 'dal na khrug phyad} अतरुमतरूणां हेलवः ग.व्यू.३ख/१०३.
- khrung khrung
- क्रौञ्चः १. पक्षिविशेषः — क्रुङ् क्रौञ्चः अ.को.२.५.२२; क्रुञ्चः — तथा काकास्यायाश्चक्रतले भेरुण्डः । गृधास्यायाः क्रुञ्चः वि.प्र.४४क/४.४१. २. (ना.) पर्वतः — {khrung khrung 'joms} क्रौञ्चदारणः (क्रौञ्चस्य पर्वतस्य दारणः) अ.को.१.१.३५.
- khrung khrung 'joms
- ना. = {gdong drug} क्रौञ्चदारणः, कार्तिकेयः अ.को.१.१.३५; छो.को.९४.
- khrung khrung mo
- क्रोञ्ची; क्रौञ्ची, क्रौञ्चभार्या अभि.भा.१६९-४/४०२.
- khrung khrung mo las skyes pa
- वि. क्रौञ्चीनिर्यातः — मनुष्याश्चतुर्विधाः । अण्डजास्तावद् यथा क्रौञ्चीनिर्यातौ शैलोपशैलौ स्थविरौ अभि.भा.१६९-४/४०२.
- khrud ma
- स्थालीपानीयम् — नानाविधैश्चातापनपरितापनैः कायशुद्धिं पर्येषन्ते, प्रज्ञापयन्ति च संमूढाः । तद्यथा… उष्णोदकतण्डुलोदकपरिस्रावितकाम्बलिकस्थालीपानीयपानैश्च ल.वि.१२३क/१८३.
- khrun
- = {zheng ngam dkyus} आरोहः म.व्यु.२६८५.
- khrum khrum mi bya ba
- वि. अमटमटायमानः वि.सू.८०ख/९७.
- khrums
- १. भाद्रपदः, भाद्रमासः वि.प्र.१९३ख; द्र. {khrums kyi zla ba} ।2. = {khrums stod smad} भाद्रपदाः — प्रोष्ठपदा भाद्रपदाः अ.को.१.३.२२; प्रोष्ठपदाः मि.को.३३क.
- khrums kyi zla ba
- = {khrums zla} भाद्रपदः वि.प्र.२५९क/२.६८; स्युर्नभस्यप्रौष्ठपदभाद्रभाद्रपदाः समाः अ.को.१.४.१७.
- khrums stod
- १. = {khrums zla} भाद्रः, भाद्रपदमासः — भाद्रतिथयो विनायकस्य वि.प्र.४२ख/४.३६; {khrums stod kyi zla ba} भाद्रः वि.प्र.५४ख/४.८५. २. पूर्वभाद्रपदा, नक्षत्रभेदः म.व्यु.३२१०; वि.प्र.१७९ख.
- khrums stod kyi zla ba
- भाद्रः, भाद्रपदमासः — पवर्गः श्रावणभाद्रयोः वि.प्र.५४ख/४.८५.
- khrums smad
- उत्तरभाद्रपदा, नक्षत्रभेदः म.व्यु.३२११; वि.प्र.१७९ख.
- khrums zla
- = {khrums kyi zla ba/}
- khrul yas
- = {'khrul yas/}
- khrus
- १. स्नानम् — {'jug ngogs khrus kyis dag mi 'gyur} तीर्थस्नानैर्न शुध्यति प्र.अ.२४२-२/५२७; स्नात्रम् — ततः प्रसादजातेन श्वोभक्तेन जेन्ताकस्नात्रेण चोपनिमन्त्रितः सार्धं भिक्षुसङ्घेन अ.श.१३७ख/१२६; वि.सू.६ख/७; स्नपनम् — तेषां च सर्वव्याधीनां प्रशमं प्रजानामि । यदुत स्नेहनं प्रजानामि, वमनम्… स्नपनं संवासनम् ग.व्यू.२०क/११७; स्नापनम् — अभ्यङ्गनस्नापनपूर्वकताव्याजेन वि.सू.१०क/११; म.मू.२२२ख/२४२; आप्लवः — {khrus kyi brtul zhugs can} आप्लवव्रती अ.को.२.७.४३; शौचम् — पञ्चाङ्गिकं वा शौचं न नग्नः स्नायात् वि.सू.५ख/५ २. = {khrus pa/}
- khrus kyi phyir
- स्नातुम् — पुष्करिणीमवतीर्णा स्नातुम् वि.व.२०८ख/१.८३.
- khrus la
- स्नातुम् — {khrus la chur ni rab zhugs ma} स्नातुमम्भःप्रविष्टायाः का.आ.२.२७१.
- khrus kyi khang pa
- = {khrus khang /}
- khrus kyi brtul zhugs can
- आप्लवव्रती, स्नातकः — स्नातकस्त्वाप्लवव्रती अ.को.२.७.४३.
- khrus kyi rdo leb
- स्नानशिला — तस्य राज्ञः क्रीडापुष्करिणी तत्र स्नानशिला तस्याधस्तान्निधिः वि.व.१९९क/१.७२.
- khrus khang
- = {khrus kyi khang pa} स्नानगृहम्, स्नानागारम् — रत्नोज्ज्वलस्तम्भमनोरमेषु मुक्तामयोद्भासिवितानकेषु । स्वच्छोज्ज्वलस्फाटिककुट्टिमेषु सुगन्धिषु स्नानगृहेषु तेषु बो.अ.२.१०; स्नानशाटिका वि.सू.५ख/६.
- khrus bgyid du stsal ba
- स्नापयति लो.को.२७७.
- khrus bgyis
- भू.का.कृ. स्नातः {khrus bgyis nas} स्नात्वा सु.प्र.२९क/५६.
- khrus chal
- परागः, स्नानीयद्रव्यम् — परागः कौसुमे रेणौ स्नानीयादौ रजस्यपि अ.को.३.३.२१; स्नानीयम् श.को.१७४; उपस्नानकम् — उपस्नानकेनापगत्यैतस्य वि.सू.६ख/७.
- khrus dang mthun pa
- वि. स्नानीयः — पर्यवतिष्ठत एभिरिति पर्यवस्थानीयाः स्नानीयवत् अभि.स्फु.१२७ख/८२९.
- khrus ldan
- ना. स्नातकः, आर्यमञ्जुश्रीः ना.स. ९४.
- khrus pa
- • सं. धावकः, राजकः — धावकस्य च पुत्रेण मशकप्रयोगेण पितुर्मारणं च अभि.भा.२१७-५/७३१; • वि. स्नातः — {khrus dang gtsang spra dri zhim lus/} {sna tshogs rgyan gyis rnam par brgyan} स्नातः शुचिः सुगन्धाङ्गश्चित्राभरणभूषितः हे.त.१२ख/३८.
- khrus bya
- • क्रि. स्नापयेत् — द्वाभ्यां कुमारिकाभ्यामक्षतयोनिभ्यां स्नापयेत् वि.प्र.१५५क/३.१०४; स्नायात् वि.सू.२क/१ २. = {khrus bya ba/}
- khrus bya ba
- स्नानम् — स्नानं सम्भारकस्नात्रेण वि.सू.६ख/७; स्नापनम् — पात्रनिर्मादनं स्नापनमिति यापनम् वि.सू.९८क/११८.
- khrus byas
- = {khrus byas pa/}
- khrus byas te
- स्नात्वा — तत्र स्नात्वा उदकस्य घटं पूरयित्वा विहायसं प्रस्थितः अ.श.२२१क/२०४.
- khrus byas pa
- भू.का.कृ. स्नातः — स्नातानुलिप्तगात्रस्य जा.मा.३६/२०; वि.प्र.११३क/३.३५; अभिषिक्तः — शरीरम् । सूद्वर्तितं तीर्थशताभिषिक्तं याति क्षयं मृत्युवशादचौक्षम् शि.स.१२९ख/१२५.
- khrus byed
- = {khrus byed pa/}
- khrus byed du bcug nas
- स्नापयित्वा लो.को.२७७.
- khrus byed pa
- • क्रि. स्नाति — अस्यां पुष्करिण्याम्… आगत्य स्नाति वि.व.२०८क/१.८२; अ.क.६४.२८६. • सं. स्नानम् — स्नानकाले चास्य मधुरनृत्यगीतवादितशब्देन मृगपक्षिणोऽपह्रियन्ते वि.व.२०८क/१.८२.
- khrus byed pa'i ltung byed
- पा. (विन.) स्नानप्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४४क/५५.
- khrus byos shig
- क्रि. स्नापयितव्यः — अनेन त्वया घटेन मनोहरा तत्प्रथमतरं स्नापयितव्या वि.व.२१७ख/१.९४.
- khrus rtsi
- = {'dag chal} मार्जना, मार्ष्टिः — मार्ष्टिर्मार्जना मृजा अ.को.२.६.१२१.
- khrus mdzad pa
- स्नानम् — {khrus mdzad pa'i mod la} सहस्नानादेव अ.श.४०ख/३५.
- khrus mdzad par gsol
- क्रि. स्नास्यति — अस्मिन्नगरमध्ये पुष्करिणीं गन्धोदकपरिपूर्णां कारयिष्यामि, यत्र भगवान् सश्रावकसङ्घः स्नास्यति अ.श.४०क/३५.
- khrus ras
- स्नानशाटकम् — धारयेत स्नानशाटकम् वि.सू.५ख/६; म.व्यु.८९४१; सलिलबन्धनम् — सलिलबन्धनं बद्ध्वा… सलिले क्रीडेयुः र.व्या.११३क/७४.
- khrus legs par bya
- सुस्नातव्यः लो.को.२७७.
- khrus gsol
- भू.का.कृ. स्नापितः — ततो राज्ञामात्यगणपरिवृतेन चन्दनः सम्यक्संबुद्धः सश्रावकसङ्घो नानागन्धपरिभावितेनोदकेन स्नापितः अ.श.४०ख/३५.
- khrus gsol bar bya
- क्रि. स्नापयिष्यामि — गन्धोदकं सज्जीकुर्वन्तु भवन्तः, रत्नमयांश्च कुम्भान्, येन वयं भगवन्तं सश्रावकसङ्घं स्नापयिष्याम इति अ.श.४०क/३५.
- khre
- प्रियङ्गुः, पीततण्डुला म.व्यु.५६६१; स्त्रियौ कङ्गुप्रियङ्गू द्वे अ.को.२.९.२०.
- khre rgod
- श्यामाकम् (ओ कः ?), धान्यभेदः म.व्यु.५६६७; *कोद्रवः अभि.सू.१९.
- khre zhing
- प्रैयङ्गवीनम्, प्रियङ्गुधान्योद्भवयोग्यक्षेत्रम् मि.को.३४ख.
- khregs pa
- = {mkhregs pa/}
- khren
- =( प्रा. )= {skyon/}
- khrem gnyer
- = {chu gnyer} ऊर्मिः, तरङ्गः — भङ्गस्तरङ्गः ऊर्मिर्वा स्त्रियां वीचिरथोर्मिषु अ.को.१.१२.५; तरङ्गः — {khrem gnyer med pa} निस्तरङ्गः अ.क्र.१.३४.
- khrem gnyer med pa
- वि. निस्तरङ्गः — {khrem gnyer med pa ni/} {rtog pa thams cad yang dag spangs} निस्तरङ्गं तु सर्वसङ्कल्पवर्जितम् अ.क्र.१.९; अ.क्र. १.३४.
- khre'u thogs pa
- त्रिफलवाहकः — तत्र त्रिफलवाहका दारकाः शब्दं कुर्वन्ति स्म ल.वि.७०क/९२.
- khrel
- = {khrel ba/}
- khrel ldan
- वि. अपत्रपिष्णुः लो.को.२७७.
- khrel ba
- वि. ह्रीणः, लज्जितः — ह्रीणह्रीतौ तु लज्जिते अ.को.३.१.८९.
- khrel med
- = {khrel med pa/}
- khrel med pa
- • पा. अनपत्राप्यम् १. अष्टपर्यवस्थानेषु एकम् — आह्रीक्यमनपत्राप्यमीर्ष्यामात्सर्यमुद्धवः । कौकृत्यं स्त्यानमिद्धं च पर्यवस्थानमष्टधा अभि.को.५.४७; अनपत्रपा अभि.भा.२३३-४/८४५ २. उपक्लेशभेदः — अनपत्राप्यं परतोऽवद्येनालज्जा त्रि.भा.१६०ख/६९; अत्रपा त्रि.१३. • वि. अनपत्रपः — अह्रीका अनपत्रपा अचारित्रा असद्धर्मप्रसृता गोचरविरहिता बुद्धगोचराद्दूरीभूता बुद्धज्ञानविरहिताः रा.प.२५६क/१५९; निस्त्रपः अ.क.४१.१२; कृतघ्नः जा.मा.४२१/२४७.
- khrel yod
- ना. १. हिरी, देवकुमारिका — उत्तरेऽस्मिन् दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः । इलादेवी सुरादेवी पृथ्वी पद्मावती तथा ।। उपस्थिता महाराजा आशा श्रद्धा हिरी शिरी ल.वि.१८६ख/२८४ २. = {khrel yod pa/}
- khrel yod pa
- • सं. त्रपा, लज्जा — अप्रतिरूपे कर्मणि त्रपा लज्जा बो.प.५८; व्यपत्राप्यम् — तत्र परतः शीलसमादानाद् बोधिसत्त्वस्य परमुपनिधाय शिक्षाव्यतिक्रमे व्यपत्राप्यम् उत्पद्यते बो.भू.७४क/९५. • पा. अपत्रपा [1] दशसु कुशलमहाभूमिकधर्मेषु एकः — श्रद्धाऽप्रमादः प्रश्रब्धिरुपेक्षा ह्रीरपत्रपा । मूलद्वयमहिंसा च वीर्यं च कुशले सदा अभि.को.२.२५; अपत्राप्यम् अभि.भा.१९० [2] कुशलचैतसिकधर्मेषु एकः — श्रद्धाथ ह्रीरपत्रपा ।। अलोभादित्रयं वीर्यं प्रश्रब्धिः साप्रमादिका । अहिंसा कुशलाः त्रि.१०, ११; अपत्राप्यम् — अपत्राप्यं लोकमधिपतिं कृत्वावद्येन लज्जा त्रि.भा.१५६क/५६ वि. सघृणः — तमत्ययं कः सघृणोऽभ्युपेयादेतावदेवालमलं यतो नः जा.मा.३९२/२३०.
- khrel yod pa'i nor
- अपत्राप्यधनम्, सप्तार्यधनेषु एकम् म.व्यु.१५६९.
- khrel yod pa'i lha
- ना. ह्रीदेवः, तुषितकायिको देवपुत्रः — ह्रीदेवो नाम तुषितकायिको देवपुत्रः… द्वात्रिंशता देवपुत्रसहस्रैः परिवृतः पुरस्कृतः ल.वि.९३ख/१३३.
- khrel yod min
- वि. निरपत्रपः — स्वेच्छाहारसुखाः पुत्र स्त्रियो हि निरपत्रपाः अ.क.४०.१२६.
- khres
- पिण्डकः — {ku sha'i khres} कुशपिण्डकः म.मू.११८क/२७.
- khro
- = {khro ba/}
- khro chu
- =*सज्ज — त्रपुसज्जशी(? सी)सलोहानां श्रामणेरयोश्च वि.सू.२६क/३२; {bzhus pa'i khro khol ma} छो.को.९५; {bzhus nas chu ltar 'khol ba'i khu ba} बो.को.२९०.
- khro chen gtum po
- ना. चण्डमहारोषणः — {khro chen gtum po'i sgrub thabs} चण्डमहारोषणसाधनम् क.त.३०६२.
- khro mchog rdo rje can
- क्रोधसद्वज्रः — {bcom ldan khro mchog rdo rje can/} {de bzhin gshegs la gsol ba gdab} भगवन् क्रोधसद्वज्रमध्येषतु तथागतम् स.उ.१७.१४.
- khro gnyer
- भृकुटिः, भ्रूकुटिः — त्यजेद् भृकुटिसङ्कोचम् बो.अ.५.७१; भृकुटी — {gang zhig khro gnyer ston pa la/} {gtsug phud dgrol bar brjod par bya} भृकुटीं दर्शयेद् यस्तु शिखामोक्षो विधीयते हे.त.८क/२२; भ्रुकुटिः — {khro gnyer dag ni ma bsdus shing} न बद्धा भ्रुकुटिः का.आ.२.३२३.
- khro gnyer ngo zum
- भृकुटिसङ्कोचः, भ्रूललाटसङ्कोचः — एवं वशीकृतस्वात्मा नित्यं स्मितमुखो भवेत् । त्यजेद् भृकुटिसङ्कोचं पूर्वाभाषी जगत्सुहृत् बो.अ.५.७१.
- khro gnyer can
- ना. भृकुटी, क्रोधदेवी — आकृष्टीच्छा भृकुटीजन्या वि.प्र.४५क/४.४५; = {khro gnyer can ma/}
- khro gnyer can ma
- ना. भृकुटी, क्रोधदेवी — अतिनीला, अतिबला, जम्भी, मानी, स्तम्भी, मारीची, चुन्दा, भृकुटी, वज्रशृङ्खला, रौद्राक्षीति दश क्रोधदेव्यः वि.प्र.१५७क/३.११८; = {khro gnyer can/}
- khro gnyer ldan pa'i rlabs
- ना. भृकुटीतरङ्गः, क्रोधगणः ना.स.३.
- khro gnyer 'byin par byed pa
- वि. भृकुटीकः — आवासगृध्रभृकुटीकास्ते च अदान्तशिष्यपरिवाराः रा.प.२४१क/१३९.
- khro gnyer ma
- ना. भृकुटी, विद्याराज्ञी — अनेकैश्च विद्याराज्ञीभिर्लोकेश्वरमूर्तिसमाधिविसृतैः । तद्यथा तारा सुतारा नटी भृकुटी… चन्द्रा सुचन्द्रा चन्द्रावती चेति म.मू.९६क/७.
- khro gnyer med
- = {khro gnyer med pa/}
- khro gnyer med pa
- • वि. अपगतभृकुटिकः म.व्यु.२४०५; मि.को.१२४क; व्यपगतभृकुटिकः — ततः कुमारो मण्ड्यमानः प्रहसितवदनो व्यपगतभृकुटिकः परममधुरया वाचा मातृस्वसारमेवमाह ल.वि.६३क/८३; विगतभृकुटिः — उत्तानमुखवर्णः स्मितपूर्वंगमो विगतभृकुटिः वि.सू.११क/१२. • सं. भृकुटिविगतता — सदा स्मितमुखता, भृकुटिविगतता, पूर्वाभिलापिता, अकुहनता शि.स.१०३क/१०२.
- khro gnyer gsum can
- वि. त्रिवली — {khro gnyer gsum can skye gnas mchog/} {de yi brang yang shin tu mdzes} त्रिवली भगभूतानामुरस्तस्याः सुशोभनम् स.उ.३१.४.
- khro gtum
- रौद्रम् — मिथ्याधर्मपरिगतानां कृतपापानां कृतरौद्राणामकृतपुण्यानाम् ग.व्यू.१९१क/२७३.
- khro ldan
- वि. क्रुद्धः — अनायत्तं महामात्यौ हिरुको भिरुकश्च तम् । अधर्मकर्मनिरतं क्रुद्धौ तत्यजतुः प्रभुम् अ.क.४०.६९; संरब्धः अ.क.४.६६; क्रोधनः — जायते क्रोधनो मर्त्यो हेमवर्णविवर्जितः म.मू.१८३क/११३; रोषकः वि.व.३५८क/२.१५८; सासूयः — सासूया भिक्षवोऽभ्येत्य भगवन्तं बभाषिरे अ.क.१०.५८; सामर्षः अ.क.६४.२५; समत्सरः अ.क.२९.६४.
- khro ldan pa
- = {khro ldan/}
- khro ba
- • क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; भूत. {khros pa}) 1. ( वर्त.) क्रुध्यति — सर्वेऽस्य यद्भूयस्त्वेन क्रुध्यन्ति व्यापादन्ति अप्रसादमुत्पादयन्ति आक्रोशन्ति परिभाषन्ते स.पु.१४०ख/२२५; कुप्यति — सन्तस्तुष्यन्ति येनैव तेन कुप्यन्ति दुर्जनाः अ.क.८.२०; कुप्यते — तृष्णान्धेन मया तत्र व्यथायां कुत्र कुप्यते बो.अ.६.४४; प्रकुप्यति का.आ.३.१०८; आक्रुश्यते — कोऽत्राक्रोशति वा आक्रुश्यते वा शि.स.१०५ख/१०४. २. (भवि.) क्रोत्स्यति • सं. १. क्रोधः — व्यथने क्रोधेनात्मनः वि.सू.५४क/६९; कोपः — {bdag gi lus dang khro ba phra/} {'dod pa rtsub cing mdza' bo ngan} स्मरः खरः खलः कान्तः कायः कोपश्च नः कृशः का.आ.१.५९; अमर्षः अ.क.४०.१५२; आमर्षः अ.क.३९.८६; रोषः रा.प.२३४ख/१२८; रुष् अ.क.८८.७२; मन्युः अ.क.१०.४८; असूया अ.क.१०. ५८; मत्सरः का.आ.१.६४; प्रकोपः — ईर्ष्याप्रकोपानलदुर्निरीक्ष्यश्चिच्छेद तस्याशु स पाणिपादम् अ.क.३८.१३; आक्रोशः — आक्रोश परिभाष तथैव तर्जनां क्षान्त्या हि ते प्रस्थितः अग्रबोधिम् स.पु.६ख/८; आक्रोशनम् — {byis pa khro bar 'dod ma} दारकाक्रोशनेच्छा वि.प्र.४५क/४.४६; विरोधः — {chags dang khro mi mnga'} अनुरोधविरोधौ च न स्तः श.बु.४७; टङ्कः; टङ्कम् श्री.को.१६४क २. क्रूरता जा.मा.२४८/१४३; क्रौर्यम् जा.मा.३१२/१८२. ३. पा. क्रोधः [1] परीत्तक्लेशभूमिकः धर्मः — क्रोधोपनाहशाठ्येर्ष्याप्रदासम्रक्षमत्सराः । मायामदविहिंसाश्च परीत्तक्लेशभूमिकाः अभि.को.२.२७ [2] दशसु पर्यवस्थानेषु एकम् — आह्रीक्यमनपत्राप्यमीर्ष्यामात्सर्यमुद्धवः । कौकृत्यं स्त्यानमिद्धं च पर्यवस्थानमष्टधा ।। क्रोधम्रक्षौ च अभि.को.५.४७, ४८; {khro ba ni gnod sems dang /} {rnam par 'tshe ba ma gtogs pa sems can dang sems can ma yin pa la kun nas mnar sems pa gang yin pa'o} व्यापादविहिंसावर्जितः सत्त्वासत्त्वयोराघातः क्रोधः अभि.भा.२३३-३/८४४ वि. क्रोधनः — अश्रद्धाः कुसीदाः सद मूढचित्ता अभिमानिनस्तेऽपि सदा च क्रोधनाः रा.प.२३५ख/१३०; बो.भू.८४ख/१०७; रोषणः बो.भू.७७क/९९; रोषकः वि.सू.८४ख/१०१; क्रुद्धः — येषां क्रुद्धा येषामप्रसन्ना वा मतिः बो.प.४०; संरब्धः का.आ.२.१५३; रोषितः — रोषितः प्रतिरोषयति बो.भू.९२क/११७; रौद्रः — {khro ba'i rang bzhin} रौद्रस्वभावः जा.मा.३८६/२२६; क्रूरः — नृशंसो घातुकः क्रूरः पापः अ.को.३.१.४५; टुण्टुकः श्री.को.१६७क.
- khro ba can
- वि. क्रोधनः — संक्षुब्धाः क्रोधनाः सू.अ.२१९ख/१२६.
- khro ba dang bcas pa
- वि. सामर्षः — सामर्षः प्रययौ मारः समारम्भाद् हतोद्यमः अ.क.२५.५१; सकोपः; सरोषः लो.को.२८०; सक्रूरः वि.प्र.४४क/४.४१.
- khro ba dang gshe ba las byung ba
- वि. क्रोधरोषनिश्चारिता — परुषवचनात्प्रतिविरतः खलु पुनर्भवति । स येयं वागदेशा कर्कशा… क्रोधरोषनिश्चारिता द.भू.१८८ख/१५.
- khro ba rnam spangs pa
- वि. क्रोधवर्जितः — {phrag dog khro ba rnam spangs pa'i/} {slob ma cher gyur shes nas ni} ज्ञात्वा शिष्यं महद्भूतं निरीर्ष्यं क्रोधवर्जितम् हे.त.१७क/५४.
- khro ba ma
- ना. क्रोधना, देवी श.को.१७६; द्र. मो.को.३२२.
- khro ba med pa
- • सं. अक्रोधः —बोधिसत्त्वः प्रामोद्यबहुलो भवति प्रसादबहुलः… अक्रोधबहुलो भवति द.भू.१७५क/८; • वि. अक्रोधनः अक्रोधनः काञ्चनसन्निभत्वचतां व्यामप्रभताञ्च प्रतिलभते बो.भू.१९५क/२६२.
- khro ba med pa mang ba
- वि. अक्रोधबहुलः — प्रमुदितायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितो बोधिसत्त्वः प्रामोद्यबहुलो भवति प्रसादबहुलः… अक्रोधबहुलो भवति द.भू.१७५क/८.
- khro ba yid la byed pa
- क्रोधमनस्कारः {khro ba yid la byed pa dang bral ba} अपगतक्रोधमनस्कारः स.पु.१२७ख/२०२.
- khro ba yid la byed pa dang bral ba
- वि. अपगतक्रोधमनस्कारः — स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा… अपगतक्रोधमनस्कारोऽव्यापन्नमनस्कारः स्मृतिमांश्च स्थामवांश्च भवेत् स.पु.१२७ख/२०२.
- khro ba'i rgyal po
- क्रोधराजः, उष्णीषादिः बुद्धबिम्बं च सकलं योगिनीगणमण्डलम् । क्रोधराजसमस्तं वा विद्यादेवी तथैव च अ.क्र.१.३७; = {khro bo'i rgyal po/}
- khro ba'i me
- क्रोधाग्निः — ततो राजा ब्रह्मदत्तः … अन्तःपुरजनेन सान्त्व्यमानोऽपि क्रोधाग्निना प्रज्वलितः अ.श.९२ख/८३.
- khro ba'i tshig
- = {tshig rtsub} निष्ठुरम्, परुषवचनम् — निष्ठुरं परुषम् अ.को.१.६.१९.
- khro ba'i sems
- क्रोधचित्तम् {dbang la rjes chags sems kyis so/} /{khro ba'i sems kyis gsad pa ste} वश्येऽनुरागचित्तेन क्रोधचित्तेन मारणम् स.उ.२३.१८.
- khro bar 'gyur
- क्रि. प्रकुप्यति — प्रकुप्यन्ति च देवेन्द्राः सु.प्र.३९ख/७५.
- khro bar bya
- क्रि. कुप्यते — {rang gi las kyis 'di bskyed na/} {gang zhig la ni khro bar bya} मत्कर्मजनिता एव तथेदं कुत्र कुप्यते बो.अ.६.४६; रोष्यते — नात्र कश्चिद् यः आक्रोशते वा, आक्रुश्यते वा । रोषयति वा, रोष्यते वा श्रा.भू.१४६ख/३७८.
- khro bar bya ba
- = {khro bar bya/}
- khro bar byed
- क्रि. क्रुध्यति — क्रुध्यन्त्यकारणमकारणमुत्पतन्ति स्निह्यन्त्यकारणमकारणमामनन्ति अ.क.४४.६०; कुप्यति बो.अ.६.८०; प्रकुप्यति बो.अ.६.४९; रोषयति — नात्र कश्चिद् यः आक्रोशते वा, आक्रुश्यते वा । रोषयति वा, रोष्यते वा श्रा.भू.१४६ख/३७८; क्षोभं प्रकरोति हे.त.१९ख/६२.
- khro bar gzhol ba
- वि. क्रोधपरायणः — द्वारपालाश्च ते लेख्याः क्रुद्धाः क्रोधपरायणाः स.दु.१९१/१९०.
- khro bas 'gog pa
- पा. रोषाक्षेपः, आक्षेपभेदः — {mdza' ba rgyas pas ma bsdams pa'i/} {bdag nyid khro bas mdza' bo yi/} {'gro ba rtsom pa bzlog pa gang /} {'di ni khro bas 'gog pa 'o} रोषाक्षेपोऽयमुद्रिक्तस्नेहनिर्यन्त्रणात्मया । संरब्धया प्रियारब्धं प्रयाणं यन्निवार्यते का.आ.२.१५३.
- khro bas zil gyis non pa
- वि. क्रोधाभिभूतः — यः कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमां प्रज्ञापारमितामुद्ग्रहीष्यति… सः… न च क्रोधाभिभूतो भविष्यति अ.सा.४७क/२७.
- khro bo
- वि. १. क्रोधः, क्रोधयुक्तः — {khro bo'i lta ba} क्रोधदृष्टिः वि.प्र.६७ख/४.१२०; क्रुद्धः — द्वारपालाश्च ते लेख्याः क्रुद्धाः क्रोधपरायणाः स.दु.१९१/१९०; क्रूरः — पाट्यन्त ऊर्ध्वमध एव च कृष्यमाणाः क्रूरैरवैरपुरुषैः पुरुषैर्यमस्य जा.मा.३५०/२०४; चण्डः — {gcan gzan khro bo} चण्डमृगः म.व्यु.२९५८; रोषणः लो.को.२८०; दुष्टः — {gcan gzan khro bo} दुष्टश्वापदः शि.स.११०क/१०९; व्यालः — {gcan gzan khro bo} व्यालमृगः जा.मा.२२०/१२८. २. क्रोधः, क्रोधदेवता — {khro bo bcu'i gtor ma'i cho ga} दशक्रोधबलिविधिः क.त.१८९८.
- khro bo bcu
- दश क्रोधाः : १. {gshin rje mthar byed} यमान्तकृत् (= {gshin rje gshed} यमान्तकः) २. {shes rab mthar byed} प्रज्ञान्तकृत् (= {gzhan gyis mi thub pa} अपराजितः ?) ३. {pad+ma mthar byed} पद्मान्तकृत् (= {rta mgrin} हयग्रीवः) ४. {bgegs mthar byed} विघ्नान्तकृत् (= {bdud rtsi 'khyil ba} अमृतकुण्डली) ५. {'dod pa'i rgyal po} टक्किराजः (/कामराजः) ६. {dbyug sngon can} नीलदण्डः ७. {stobs po che} महाबलः ८. {mi g}.{yo ba} अचलः ९. {gtsug tor 'khor los sgyur ba} उष्णीषचक्रवर्ती १०. {gnod mdzes rgyal po} सुम्भराजः क.त.१८९८.
- khro bo bcom pa
- भस्मक्रोधः लो.को.२८१.
- khro bo chen po
- महाक्रोधः — {phyag na rdo rje ni khro bo chen po} वज्रपाणिं महाक्रोधम् स.दु.२०९/२०८.
- khro bo rta mgrin
- = {rta mgrin/}
- khro bo gtum po chen po
- = {khro chen gtum po/}
- khro bo stobs po che
- = {stobs po che/}
- khro bo tho ba gshin rje gshed
- ना. मुद्गरक्रोधयमारिः, क्रोधदेवता — {khro bo tho ba gshin rje gshed kyi sgrub thabs} मुद्गरक्रोधयमारिसाधनम् क.त. १९४८.
- khro bo bdud rtsi 'khyil ba
- = {bdud rtsi 'khyil ba/}
- khro bo 'dod rgyal
- = {'dod rgyal/}
- khro bo rdo rje gtum po
- ना. क्रोधवज्रचण्डः, क्रोधदेवता — {khro bo rdo rje gtum po'i sgrub thabs} क्रोधवज्रचण्डसाधनम् क.त.२१९७.
- khro bo rdo rje 'dzin pa
- ना. क्रोधवज्रधरः, क्रोधदेवता — {khro bo rdo rje 'dzin pa'i sgrub pa'i thabs} क्रोधवज्रधरसाधनम् क.त.२९००.
- khro bo rdo rje sa 'og
- ना. क्रोधवज्रपातालः, क्रोधदेवता लो.को.२८३.
- khro bo rnam par rgyal ba
- = {rnam par rgyal ba/}
- khro bo dbyug sngon can
- = {dbyug sngon/}
- khro bo gtsug tor 'khor bsgyur
- = {gtsug tor 'khor los bsgyur ba/}
- khro bo gzhan gyis mi thub pa
- = {gzhan gyis mi thub pa/}
- khro bo gshin rje gshed
- = {gshin rje gshed/}
- khro bo hUM mdzad
- = {hUM mdzad/}
- khro bo'i 'khor lo
- क्रोधचक्रम् — विसर्जनकाले गुह्यचक्रे हाँकारे क्रोधचक्रं प्रवेशयेत् वि.प्र.१०६ख/३.२४.
- khro bo'i mgon po
- = {khrobo'i rgyal po} क्रोधनाथः, क्रोधराजः वि.प्र.१७४ख/३.१७५; = {khro bo'i rgyal po chen po} महाक्रोधराजः वि.प्र.१७४ख/३.१७५.
- khro bo'i rgyal po
- क्रोधराजः, क्रोधदेवता — वज्रवेगं नमस्कृत्य विश्ववज्रधरं प्रभुम् । नायकं क्रोधराजानां नानासाधनमुच्यते वि.प्र.७२क/४.१३४; = {khro bo'i rgyal po chen po/} {khro bo'i dbang po/} {khro bo'i mgon po/}
- khro bo'i rgyal po chen po
- महाक्रोधराजः, क्रोधदेवता — {gtsug tor la sogs pa khro bo'i rgyal po chen po rnams} उष्णीषादिमहाक्रोधराजानाम् वि.प्र.२९ख/४.१.
- khro bo'i lta ba
- क्रोधदृष्टिः, अनिमिषा ऊर्ध्वदृष्टिः — उष्णीषस्य क्रोधदृष्ट्या इति ऊर्ध्वदृष्ट्याऽनिमिषया वि.प्र.६७ख/४.१२०.
- khro bo'i dbang po
- क्रोधेन्द्रः, क्रोधराजः — ततो बाह्यपुटे चित्तमण्डलद्वारेषु क्रोधेन्द्राः । विघ्नान्तकः, प्रज्ञान्तकः, पद्मान्तकः, यमान्तकः, उष्णीषः वि.प्र.५५ख/४.९५; = {khro bo'i mgon po/} {khro bo'i rgyal po/} {khro bo'i rgyal po chen po/}
- khro bo'i lha mo
- क्रोधदेवी {shin tu sngon mo la sogs pa khro bo'i lha mo rnams} अतिनीलादिक्रोधदेवीनाम् वि.प्र.२९ख/४.१; किन्त्वेते क्रोधा आलीढाः । क्रोधदेव्यः प्रत्यालीढा इति वि.प्र.३८ख/४.१९.
- khro bye+ed
- • क्रि. प्रकुप्यति — {dga' ba'i gnas la khro byed pas} तोषस्थाने प्रकुप्यन्ति बो.अ.८.१०. • वि. रोषणः, क्रोधनः श्री.को.१८४क; चण्डः — {khro byed ma} चण्डी श्री.को.१८०ख; क्रूरः लो.को.२८७.
- khro byed pa
- = {khro byed/}
- khro byed ma
- • वि.स्त्री. चण्डी, कोपवती स्त्री श्री.को.१८०ख; क्रोधना श.को.१७६; कोपना लो.को.२८७. • ना. = {dpal ldan lha mo} चण्डी, देवी श.को.१७६.
- khro bral
- वि. विमन्युः — अलं तपःशापभयेन राजन् अहं विमन्युः पितरौ ममान्धौ अ.क.१०१.२२; अ.क.२०.२७; वीतमन्युः अ.क.३८.१७; द्र. {khro med/}
- khro bral ba
- = {khro bral/}
- khro med
- वि. निर्मन्युः — स्वभावनिर्मन्युमनाः कुमारः अ.क.१०१.२१; निर्मत्सरः का.आ.१.६४; द्र. {khro bral/}
- khro med pa
- = {khro med/}
- khro mo
- • वि.(स्त्री.) उग्रा — {sgrol ma khro mo} उग्रतारा क.त.१७२५; • सं. क्रोधा, क्रोधदेवी वि.प्र.४७क/४.४९.
- khro tshig
- = {smod pa} उपक्रोशः, निन्दा — अवर्णाक्षेपनिर्वादपरिवादापवादवत् । उपक्रोशो जुगुप्सा च कुत्सा निन्दा च गर्हणे अ.को.१.६.१३.
- khro tshul can
- वि. क्रूरः मि.को.१२७क.
- khro zhing dgyes pa dzam+b+ha la
- ना. उच्छुष्मजम्भलः, देवता — {khro zhing dgyes pa dzam+b+ha la'i sgrub thabs} उच्छुष्मजम्भलसाधनम् क.त. ३६१३.
- khro las rnam par grol ba
- वि. क्रोधविनिर्मुक्तः — {nga rgyal khro las rnam par grol} मानक्रोधविनिर्मुक्तः हे.त.१४ख/४६.
- khrod
- मध्यः — {rgyal po 'di na shes bzhin su zhig dgra khrod gnas} जानन् वसेत्क इह पार्थिव शत्रुमध्ये रा.प.२४८ख/१४९; बो.अ.७.६०; कुक्षिः — {gangs ri dpal dang ldan pa'i khrod} श्रीमति हिमवत्कुक्षौ जा.मा.३११/१८२; द्र. {ri khrod/} {nags khrod/} {mun khrod/} {dur khrod/} {khrod gnas} मध्यस्थः — संक्लेशपक्षमध्यस्थो भवेद् दृप्तः सहस्रशः बो.अ.७.६०.
- khron chu
- १. = {khron pa} 2. = {khron pa'i chu/}
- khron pa
- कूपः — नदीप्रस्रवणतडागकूपादिभ्यः श्रा.भू.१७१ख/४३०; पुंस्येवान्धुः प्रहिः कूप उदपानं तु पुंसि वा अ.को.१.१०.२६; उदपानः, ओ नम् — {khron pa skam po bzhin} शुष्क इवोदपानः जा.मा.२१३/१२४; किं कुर्यादुदपानेन आपश्चेत्सर्वतो यदि वि.व.१३३ख/१.२२.
- khron pa mkhan ma
- कूपकर्त्री — धर्मधातुवज्रा मणिकारी रौद्राक्षी कूपकर्त्री वि.प्र.१६३ख/३.१३१.
- khron pa rung ba
- उदपानकल्पः म.व्यु.९१२२.
- khron pa'i skar ma
- कूपतारका — तद्यथापि नाम ग्रीष्माणां पश्चिमे मासे कूपतारका दूरगता भवन्ति, कृच्छ्रेण सम्प्रकाश्यन्ते ल.वि.१२६क/१८६.
- khron pa'i chu
- कूपपानीयम्, कूपजलम् वि.सू.७१क/८८.
- khron pa'i chu ma yin pa
- वि. अकूपपानीयः — न विनैतया दुर्लभाकूपपानीये देशे चारिकां चरेत् वि.सू.७१क/८८.
- khron pa'i mu khyud
- त्रिका — {tri kA/} {khron pa'i mu khyud} श्री.को.१६४ख.
- khron rings
- कूपः — तद्यथापि नाम महाराज पुरुष उत्थले देशे उदपानं वा कुटकं वा कूपं वा पुष्करिणीं वा खानयेत् शि.स.१३८क/१३३.
- khrom gyi ru sna
- भटबलाग्रः — युद्धाभिनन्दिसेनादर्शनार्थतया । उत्सृज्य राजदेवीकुमारामात्यभटबलाग्रनैगमजानपदोक्तिम् वि.सू.४०क/५०; = {khrom gyi ru pa/}
- khrom gyi ru pa
- भटबलाग्रः — श्रुत्वा च पुनः कुतूहलजातः सार्धमन्तःपुरकुमारैरमात्यैर्भटबलाग्रेण नैगमजानपदैश्च संप्रस्थितः वि.व.१६०ख/१.४९; = {khrom gyi ru sna/}
- khroms
- क्रि. ( {'grem pa} इत्यस्य विधौ) प्रसारय — {tshong 'dus dag khroms} आपणानि प्रसारयत ल.वि.११ख/१३; आकिर — {sa la kun tu khroms shig} समन्तात् पृथिव्यामाकिरत वि.व.१४३ख/३२.
- khroms shig
- = {khroms/}
- khrol
- क्रि. ( {'grol ba} इत्यस्य विधौ) मुञ्च; विमुञ्च लो.को.२८८.
- khrol cig
- = {khrol/}
- khrol ba
- १. मुखरः — {dril bu g}.{yer kha'i dra ba khrol ba} किङ्किणीजालमुखरः म.व्यु.६१२१. २. मोचकः {mdud pa khrol ba} ग्रन्थिमोचकः म.व्यु.५३६२.
- khrol ma
- चालनी, सक्त्वादिचालनपात्रम् छो.को.९६/रा.को.२.४४५.
- khrol tshags
- शूर्पम्, तण्डुलादिस्फोटनार्थं वंशादिनिर्मितपात्रम् लो.को.२८८.
- khros
- = {khros pa/} {khros te} प्रकुप्य — मनुष्याः प्रकुप्य आरामद्वारमागत्य यथागृहीतकमुद्घोषयन्ति वि.व.३२२क/२.१३३.
- khros gyur
- = {khros par gyur pa/}
- khros pa
- • क्रि. {khro ba} इत्यस्य भूत. • सं. क्रोधः — {khros pa'i me} क्रोधाग्निः जा.मा.३३४/१९४; रोषः — कोपक्रोधामर्षरोषप्रतिघा रुट्क्रुधौ स्त्रियौ अ.को.१.७.२६; कोपः — {khros pa'i bka'} कोपाज्ञा वि.प्र.११२क; संरम्भः — {khros min} असंरम्भः त.स.१२२क/१०६५; क्रुध् अ.क.५०.१९; अ.क.६८.४. • भू.का.कृ. क्रुद्धः — न च बोधिसत्त्वो विमनस्को न क्रुद्धः क्षुभितमानसो दानं ददाति बो.भू.७२क/८४; अभिक्रुद्धः जा.मा.३१६/१८३; संरब्धः जा.मा.२६७/१५४; रुष्टः — ईर्ष्यारुष्टेव प्रययौ तस्य दूरतरं धृतिः अ.क.७८.५; कुपितः — जलं स्थलं स्थलं श्वभ्रं करोति कुपितः प्रभुः अ.क.६६.३८; प्रकुपितः — मनुष्याः प्रकुपिता आरामद्वारमागत्य यथागृहीतकं घोषयन्ति वि.व.३२२ख/२.१३३; रोषितः — रोषितो न प्रतिरोषयति शि.स.१०४क/१०३; रोषितवान् — वयमपि… श्रावकयानीयान् पुद्गलान् जुगुप्सितवन्तः पंसितवन्तो रोषितवन्तोऽवर्णायशःकथाश्च निश्चारितवन्तः शि.स.४४क/४२. • वि. सामर्षः जा.मा.६४/३७; ससंरम्भः — दूषणानि ससंरम्भाः सर्वज्ञजिनसाधने । शाक्या यान्येव जल्पन्ति जैनास्तान्येव युञ्जते त.स.११४ख/९९६; सरभसः जा.मा.२६०/१५१; रूक्षिकः — नाकस्मिकोऽयं गमनोद्यमो मे नासत्क्रियामात्रकरूक्षिकत्वात् जा.मा.६४/३७.
- khros pa'i me
- क्रोधाग्निः — न तस्य शमयामास क्रोधाग्निज्वलितं मनः जा.मा.३३४/१९४.
- khros pa'i bzhin
- वि. क्रोधास्यः — लिखेद् भैरवमष्टकम् । मातृकाभिश्च समायुक्तं तत्क्रोधास्यक्रुद्धमानसम् स.दु.२०९/२०८.
- khros par gyur pa
- १. क्रुध्यतः — पुण्यक्षयश्च पापं च लाभार्थं क्रुध्यतो ननु बो.अ.६.६०; कोपमाययौ — ताभ्यामकृतसत्कारप्रणामः कोपमाययौ अ.क.३४.३. । २. बद्धरोषः — स्वल्पेऽपि तावदपकारिणि बद्धरोषा मानोन्नतास्तमनिहत्य न यान्ति निद्राम् बो.अ.४.३६.
- khros ma
- वि.स्त्री. क्रुद्धा — {sgrol ma khros ma nag mo} काली क्रुद्धतारा लो.को.२८९.
- khros min
- असंरम्भः, संरम्भरहितः त.स.१२२क/१०६५.
- mkhan
- १. उ.प. करः — {ri mo mkhan} चित्रकरः अ.क.७.६२; कारः — {ri mo mkhan} चित्रकारः अ.क.२०.६२; {sgyu ma mkhan} मायाकारः सू.अ.१८९ख/८७; ज्ञः — {mtshan mkhan} निमित्तज्ञः अ.क.२४.२६; {snyan ngag mkhan} कविः का.आ.१.१०१. २. = {mkhan po/}
- mkhan chen
- महापण्डितः, उपाधिविशेषः लो.को.२९०; महोपाध्यायः ब.अ.९३.
- mkhan pa
- =*कर्कोटिः लो.को.२९०; {rtswa mkhan pa} छो.को.९६; {ldum bu mkhan pa ste/} {lo ma phra la me tog ljang ser can/} {de la mkhan skya dang mkhan pa gser mgo sogs rigs mang po zhig yod} द.को.९०.
- mkhan po
- १. उपाध्यायः [1] अध्यापकः — स चोपाध्यायसकाशं गत्वा दारकैः सह लिपिं पठति अ.श.९२क/८३;; अध्यापकः जा.मा.१३७/८०; गुरुः — {nga'i mkhan po rol mo mkhan gyi rgyal po} मे गुरुः … गान्धर्विकराजः अ.श.४९ख/४३. [2] पा. (विन.) उपाध्यायः वि.सू.१क/१. २. = {mkhan mo} उपाध्यायी — {de bzhin ma ni mkhan po nyid} उपाध्यायी तथा जननी हे.त.२१ख/७०. । ३. उ.प. = {mkhan} करः — {ri mo mkhan po} चित्रकरः अ.क.४०.२०; {snyan ngag mkhan po} कविः का.आ.१.१००.
- mkhan po gcig pa
- वि. समानोपाध्यायः वि.सू.९ख/१०.
- mkhan po nyid
- उपाध्यायिकत्वम् वि.सू.५१क/६४.
- mkhan po'i btsun mo
- = {mkhan mo} उपाध्यायी लो.को.२९०.
- mkhan ma
- उ.प. = {mkhan mo} कारी — {nor bu mkhan ma} मणिकारी वि.प्र.१६२क/३.१२६; {rdza mkhan ma} कुम्भकारी वि.प्र.१६२क/३.१२६; विचक्षणा — {pi wang glu mkhan ma} गीतवीणाविचक्षणा अ.क.३१.२७.
- mkhan mo
- १. उपाध्यायिका, प्रधानभिक्षुणी — यस्याश्चोपाध्यायिकायाः सकाशे प्रव्रजिता सा भगवता काश्यपेन सम्यक्संबुद्धेन सूत्रान्तविभागकर्त्रीणामग्रा निर्दिष्टा वि.व.१३३क/१.२२; यथा मे उपाध्यायिका श्रुतधरीणामग्रा निर्दिष्टा अ.श.१९९ख/१८४. २. = {mkhan po'i chung ma} उपाध्यायानी, उपाध्यायपत्नी — उपाध्यायान्युपाध्यायी अ.को.२.६.१५. ३. उ.प. = {mkhan ma} कारी — {'khar ba mkhan mo} कंसकारी वि.प्र.१६२क/३.१२६.
- mkhan bzo
- कर्मारः, कर्मकारः — {mkhan bzos ma byas pa} अकर्मारकृतम् वि.व.१३७क/१.२६.
- mkhan bzos ma byas pa
- वि. अकर्मारकृतम् — चक्ररत्नं प्रादुर्भवति सहस्रारं सनाभिकं सनेमिकं सर्वाकारपरिपूर्णं शुभमकर्मारकृतं दिव्यं सौवर्णम् वि.व.१३७क/१.२६; अकर्मारकृत् म.व्यु.६९४३.
- mkha'
- = {nam mkha'} आकाशः, ओ शम् त.स.९०क/८१६; गगनम् त.स.८८ख/८०७; नभः का.आ.२.५५; व्योम प्र.वा.४.१४२; अन्तरिक्षम्; अन्तरीक्षम् र.वि.१२०क/९१; अम्बरम् बो.अ.६.४०; खम् अभि.स्फु.३१४क/११९२; वियत् का.आ.२.१९२; द्यौः अ.क.३.२३; विहायः अ.क.८९.४५; दिव् का.आ.२.२२; दिवम् अ.क.२५.६७; नाकः — आकाशे त्रिदिवे नाकः अ.को.३.३.२; गौः श्री.को.१७२ख.
- mkha' dkyil
- नभस्तलम् — {mkha' dkyil pad+ma} नभस्तलारविन्दम् त.स.९क/११३.
- mkha' dkyil pad+ma
- नभस्तलारविन्दम्, गगनकुसुमम् — नभस्तलारविन्दादौ यदेकं विनिवेश्यते । कारकादिपदं तेन व्यभिचारोऽपि दृश्यते त.स.९क/११३.
- mkha' khyab
- • वि. व्योमव्यापी — ततो व्योमव्यापी खवज्री विषयविरहितो निर्गुणः वि.प्र.२६७ख/२.८३. • पा. आस्फरणकम् — {mkha' khyab kyi ting nge 'dzin} आस्फरणकसमाधिः म.व्यु.१४८७; द्र. {bsam gtan mkha' khyab} आस्फानक(?)ध्यानम् ल.वि.१२४क/१८३.
- mkha' khyab kyi ting nge 'dzin
- पा. आस्फरणकसमाधि: म.व्यु.१४८७; द्र. {bsam gtan mkha' khyab} आस्फानक(आस्फरणक?)ध्यानम् ल.वि.१२४क/१८३.
- mkha' gos can
- वि. = {gos med} काकरुकः, नग्नः श्री.को.१७०क; मो.को.२६७.
- mkha' 'gro
- १. खे गमनम् — {mi snang ba dang mkha' 'gro dang} अन्तर्धानं तु खे गमनम् स.दु.२१३/२१२. २. खगः [1] = {bya} पक्षी अ.को.२.५.३२. [2] = {mda'} बाणः अ.को.२.८.८६. [3] = {lha} देवः छो.को.९७/रा.को.२.२६७. [4] = {nyi ma} सूर्यः छो.को.९७/रा.को.२.२६७. ३. डाकः — {mkha' 'gro rgya mtsho'i rgyud} डाकार्णवतन्त्रम् क.त.१५१६; ब.मा.१६५ख ४. = {mkha' 'gro ma} डाकिनी — {mkha' 'gro bde ba sbyin pa} डाकिनीनां सुखंददः हे.त.१२ख/३८; स.उ.१७.८.
- mkha' 'gro rgya mtsho'i rgyud
- डाकार्णवतन्त्रम् — {dpal mkha' 'gro rgya mtsho'i rgyud kyi dkyil 'khor gyi 'khor lo'i sgrub thabs pad+ma rA ga'i gter zhes bya ba} श्रीडाकार्णवतन्त्रमण्डलचक्रसाधनरत्नपद्मरागनिधिनाम क.त. १५१६.
- mkha' 'gro dra ba
- = {mkha' 'gro ma'i dra ba/}
- mkha' 'gro bde ba sbyin pa
- वि. डाकिनीनां सुखंददः — {de nas bcom ldan rdo rje can/} {mkha' 'gro bde ba sbyin pas gsungs} तत्राह भगवान् वज्री डाकिनीनां सुखंददः हे.त.१२ख/३८.
- mkha' 'gro sde lnga
- पञ्चवर्गीयाः डाकिन्यः : १. {rdo rje mkha' 'gro} वज्रडाकिनी २. {rin chen mkha' 'gro} रत्नडाकिनी ३. {pad+ma mkha' 'gro} पद्मडाकिनी ४. {las kyi mkha' 'gro} कर्मडाकिनी ५. {sangs rgyas mkha' 'gro} बुद्धडाकिनी बो.को.२९७.
- mkha' 'gro ma
- डाकिनी — ईक्षणिकादिविद्याबलेन डाकिन्यादीनां परचित्तज्ञानं भूतभवद्भविष्यद्वस्तुपरिज्ञानं चोपलभ्यत एव त.प.३०७ख/१०७५; {rdo rje mkha' 'gro ma} वज्रडाकिनी हे.त.१८क/५८; द्र. {mkha' 'gro sde lnga/}
- mkha' 'gro ma stag gdong can
- = {stag gi gdong can/}
- mkha' 'gro ma dom gyi gdong pa can
- ना. ऋक्षवक्त्रा डाकिनी, डाकिनी लो.को.२९७.
- mkha' 'gro ma dra ba
- = {mkha' 'gro ma'i dra ba/}
- mkha' 'gro ma rdo rje gur
- डाकिनीवज्रपञ्जरम् — {'phags pa mkha' 'gro ma rdo rje gur zhes bya ba'i rgyud kyi rgyal po chen po'i brtag pa} आर्यडाकिनीवज्रपञ्जरमहातन्त्रराजकल्पनाम क.त.४१९.
- mkha' 'gro ma seng ge'i gdong can
- ना. सिंहवक्त्रा डाकिनी, डाकिनी लो.को.२९८.
- mkha' 'gro ma'i dra ba
- डाकिनीजालम् — {kye'i rdo rje mkha' 'gro ma dra ba'i sdom pa las rdo rje snying po mngon par byang chub pa zhes bya ba brtag pa'i rgyal po} श्रीहेवज्रडाकिनीजालसंवरवज्रगर्भाभिसंबोधिनाम प्रथमः कल्पराजा हे.त.१३ख/४२; {mkha' 'gro ma'i dra ba'i sngags kyi tshig} डाकिनीजालमन्त्रपदानि वि.प्र.११६ख/३.३५; द्र. {mkha' 'gro ma'i tshogs/}
- mkha' 'gro ma'i tshogs
- डाकिनीवृन्दम् — {mkha' 'gro ma'i tshogs brten pa'i/} {he ru ka dpal yang dag sbyor} श्रीहेरुकसमायोगडाकिनीवृन्दमाश्रितम् स.उ.३३.३४; डाकिनीजालम् — ततः षोडशपदिकं डाकिनीजालसहितं दुष्टनिग्रहमन्त्रं मारादिनिग्रहार्थं कालचक्रभगवत आवर्तयेन्मन्त्रीति नियमः वि.प्र.११६ख/३.३५; द्र. {mkha' 'gro ma'i dra ba/}
- mkha' 'gro ma'i rigs
- डाकिनीकुलम् — मद्यमांसप्रिया नित्यं लज्जाभयनाशनी च या । डाकिनीकुलसम्भूता सहजा इति कथ्यते स.उ.९.१२.
- mkha' 'gro'i bdag po
- = {mkha' lding} खगपतिः, गरुडः — आकाशे शीघ्रगामी व्रजति खगपतिः किं न यात्यन्यपक्षी वि.प्र.१०८ख/१.१.
- mkha' 'gro'i bdag pos 'gro ma
- ना. = {khyab 'jug ma} खगपतिगमना, वैष्णवी — अग्नौ खगपतिगमना वैष्णवी वि.प्र.४०ख/४.२६.
- mkha' 'gro'i dbang phyug
- • सं. = {mkha' lding} खगेश्वरः, गरुडः — गरुत्मान् गरुडस्तार्क्ष्यो वैनतेयः खगेश्वरः । नागान्तको विष्णुरथः सुपर्णः पन्नगाशनः अ.को.१.१.२४. • ना. डाकेश्वरः मि.को.६ख.
- mkha' gcig bdag nyid
- वि. एकव्योमात्मकम् — एकव्योमात्मकं श्रोत्रं नास्ति त.स.९२ख/८३६.
- mkha' nyid
- = {nam mkha' nyid} खत्वम् — खस्य स्वभावः खत्वं चेत्यत्र वा किं निबन्धनम् प्र.वा.३.६७.
- mkha' mnyam
- वि. १. = {mkha' dang mnyam pa} खसमम् — {chos byung las skyes ye shes ni/} {mkha' mnyam} धर्मोदयोद्भवं ज्ञानं खसमम् हे.त.१०ख/३०; आकाशसमः — असमसमाकाशसमैर्दशबलवृषभैरनन्तमुख्यगुणैः द.भू.१७३ख/६. २. खसमः [1] = {sangs rgyas} बुद्धः, द्र. {mkha' mnyam/} {sangs rgyas spyi} बो.को.२९८; छो.को.९७ [2] ना. बुद्धः मो.को.३३४.
- mkha' rten
- व्योमकम्, आभरणविशेषः म.व्यु.६०५२.
- mkha' theg
- = {mkha' gnas} व्योमयानम्, विमानम् अ.को.१.१.४३.
- mkha' mtha' yas
- = {nam mkha' mtha' yas/}
- mkha' dang mnyam pa
- = {mkha' mnyam/}
- mkha' 'dra
- वि. गगनोपमः — धनेश्वरो कथं केन ब्रूहि मे गगनोपम ल.अ.६५ख/१३.
- mkha' lding
- • सं. = {bya khyung} गरुडः, पक्षिविशेषः — मृतं दुण्डुभमासाद्य काकोऽपि गरुडायते बो.अ.७.५२; अ.क.६४.५४; तार्क्ष्यः अ.क.१०८.११२; वैनतेयः अ.क.३३.५; पतङ्गराजः अ.क.१०८.१६५. • ना. गारुडम्, तन्त्रग्रन्थः वि.प्र.७०ख/४.१३०.
- mkha' lding rgyal mtshan
- ना. = {khyab 'jug} गरुडध्वजः, विष्णुः अ.को.१.१.१४.
- mkha' lding lta bur spyod
- क्रि. गरुडायते, गरुडवदाचरति — मृतं दुण्डुभमासाद्य काकोऽपि गरुडायते बो.अ.७.५२.
- mkha' lding gdong ma
- ना. गरुडास्या, प्रचण्डा — गरुडास्या वायव्ये वि.प्र.४३ख/४.३९.
- mkha' lding bya
- = {mkha' lding /}
- mkha' lding gshog pa
- = {mar gad} गारुत्मतम्, मरकतमणिः — गारुत्मतं मरकतमश्मगर्भो हरिन्मणिः अ.को.२.९.९२.
- mkha' nor
- = {nyi ma} खमणिः, सूर्यः मि.को.३१ख; छो.को.९७/रा.को.२.२७६.
- mkha' gnas
- = {mkha' theg} विमानः, ओ नम्, व्योमयानम् अ.को.१.१.४३; द्र. {gzhal med kyang /}
- mkha' snang
- = {srin bu me khyer} खद्योतः, कीटविशेषः छो.को.९७/रा.को.२.२७५.
- mkha' snang ma
- ना. खद्योता, देवी — तत्र दिव्याः । धूमा मरीचिः खद्योता प्रदीपा पीतदीप्ता श्वेतदीप्ता रक्तदीप्ता कृष्णदीप्ता वि.प्र.५५क/४.९५; खद्योता ईशे वि.प्र.५०क/४.५४.
- mkha' pad
- = {nam mkha'i pad+ma} गगनाब्जम् — तन्नास्ति गगनाब्जवत् त.स.१३ख/१५३; वियदब्जम् — वियदब्जवत् त.स.२क/२३; खारविन्दम् — खारविन्दवत् त.स.१८ख/२०३.
- mkha' spyod
- • वि. = {mkha' la spyod pa} खेचरः, आकाशचारी — इह बाह्ये लोकधातौ त्रिधा सिद्धाः । खेचराः, भूचराः, पातालवासिनः वि.प्र.२३५क/२. ३५; खेचरी — एवं षट्त्रिंशद्भेदभिन्नाः क्षितितलनिलये भूचरीखेचरीणाम् वि.प्र.१६६क/३.१४६. • सं. १. = {bya} विहङ्गमः, पक्षी अ.को.२.५.३२. २. खेचरत्वम् — {de ni zos pa tsam gyis ni/} {skad cig la ni mkha' spyod 'gyur} तस्य प्राशितमात्रेण खेचरत्वं भवेत् क्षणात् हे.त.१३ख/४२. ३. ना. = {kha sar+pa Na} खसर्पणः — {'phags pa mkha' spyod kyi sgrub thabs} आर्यखसर्पणसाधनम् क.त.३४१२. ४. = {mkha' 'gro ma/} 5. = {mkha' spyod ma/}
- mkha' spyod ma
- खेचरी १. ना. देवी — वज्रा गौरी च वारी च वज्रडाकी नैरात्मिका । भूचरी खेचरीयोगात् स्तम्भनादि करेद् व्रती हे.त.४ख/१०; द्र. {mkha' spyod} 2. ओषधिविशेषः — {mkha' spyod ma ni arka} खेचरी अर्कः वि.प्र.१४९क/३.९६.
- mkha' dbyings
- = {nam mkha'i dbyings} खधातुः, आकाशधातुः — {mkha' dbyings la yang b+ha ga bsam} खधातौ च भगं ध्यात्वा स.सि.१.३, ४; {ye shes rdo rje man da rar/} {grags te mkha' dbyings 'o ma'i mtsho} मन्दरं ज्ञानवज्राख्यं खधातुः क्षीरसागरः स.उ.२६.२.
- mkha' la 'gro ba
- = {bya} विहङ्गः, पक्षी — व्रतपञ्जरबन्धेन विहङ्ग इव यन्त्रितः अ.क.१०.७२; विहङ्गमः अ.क.१४.६८; = {mkha' 'gro/} {mkha' bgrod/}
- mkha' la 'gro ma
- वि.स्त्री. व्योमगामिनी — सा कान्तविरहक्लान्ता कदाचिद् व्योमगामिनी अ.क.६४.२०२.
- mkha' la rgyu
- = {mkha' la rgyu ba/}
- mkha' la rgyu ba
- • वि. खेचरः — यच्छाकुनिकौरभ्रककैवर्तादयः खेचरभूचरजलचरान् प्राणिनोऽनपराधिनोऽनेकप्रकारं मूल्यहेतोर्विशसन्ति ल.अ.१५६क/१०३; नभश्चरः अ.क.३.१७०. • सं. = {sprin} नभश्चरः, मेघः ङ.को.५३/रा.को.२.८२६.
- mkha' la spyod pa
- = {mkha' spyod/}
- mkha' la gshegs pa
- ना. = {kha sar+pa Na} खसर्पणः — {dpal mkha' la gshegs pa} श्रीखसर्पणः ब.मा.१७२क.
- mkha' gsal ma
- ना. खद्योता, शक्तिः — अ आ अं अः यथाक्रमं कृष्णदीप्ता पीतदीप्ता श्वेतदीप्ता रक्तदीप्ता । एवं हमपि ह इति ह हा । हं खद्योता । हः मरीचिः । ह धूमा । हा प्रदीपा । एवमष्टाक्षरजाः शक्तयोऽष्टौ वि.प्र.५३क/४.८१; द्र. {mkha' snang ma/}
- mkha'i khyim
- ना. दिवौकसः, यक्षः — {gnod sbyin mkha'i khyim zhes pa} यक्षो दिवौकसो नाम अ.क.४.१८.
- mkha'i rgyal mtshan
- = {sprin} गगनध्वजः, मेघः छो.को.९८/रा.को.२.२८५; ङ.को.५२.
- mkha'i snye ma
- = {rgyal mtshan/}
- mkha'i rdo rje
- खवज्रः, आकाशधातुः — इह ख इति आकाशधातुर्नवमः । परमाणुद्रव्यरहितोऽच्छेद्यः । अच्छेद्याभेद्यत्वात् खवज्र आकाशधातुः वि.प्र.४६क/४.४७.
- mkha'i rdo rje can
- खवज्री — ततो व्योमव्यापी खवज्री विषयविरहितो निर्गुणो निःस्वभावः सहजकायो निष्कलः सर्वगो व्यापी इति वि.प्र.२६७ख/२.८३.
- mkha'i pad+ma
- १. = {nam mkha'i pad+ma} गगनराजीवम्, गगनपद्मम् — अतो गगनराजीवनित्यताऽस्ति न वास्तवी त.स.८८ख/८०७. २. = {skye gnas} खपद्मम्, योनिः — {mkha'i pad+mar te skye gnas su} खपद्मे योनौ वि.प्र.१५२क/३.९८.
- mkha'i me tog
- व्योमपुष्पम्, आकाशकुसुमम् — स्निग्धा स्त्रीति प्रवादोऽयं निर्व्याजेति मतिभ्रमः । सतीति व्योमपुष्पाप्तिः पापा स्त्रीति न संशयः अ.क.३२.४५.
- mkhar
- १. कोट्टः, दुर्गम् — {mkhar gyi rgyal po'i srid} कोट्टराज्यम् अ.सा.३७४ख/२१२; कोटः लो.को.३०१. २. = {grong khyer} पुरम् — {mkhar gyi rta babs} पुरगोपुरम् जा.मा.४०५/२३६; पुटभेदकः — राज्यं वा परित्यजन् पुटभेदकं वा नगरराजधानीम् शि.स.२०क/१९. ३. = {mkha' ru} खे — {mkhar bgrod} खगः अ.क.२५.३५.
- mkhar gyi rgyal po
- कोट्टराजः, द्र. {mkhar gyi rgyal po'i srid} कोट्टराज्यम् अ.सा.३७४ख/२१२.
- mkhar gyi rgyal po'i srid
- कोट्टराज्यम् — अथ खलु बहुतरकास्ते सत्त्वाः सत्त्वनिकाये संविद्यन्ते, ये कोट्टराज्यसंवर्तनीयं कर्म समादाय वर्तन्ते अ.सा.३७४ख/२१२.
- mkhar gyi rta babs
- पुरगोपुरम् — सञ्चूर्ण्य दन्तमुसलैः पुरगोपुराणि मत्ता द्विपा युधि रथांश्च नरान् द्विपांश्च जा.मा.४०५/२३७.
- mkhar gyi rtse mo
- कोटविटङ्कः — {mkhar gyi rtse mor 'jog par byed do} कोटविटङ्कमारोहति प्र.अ.२७०-५/५९०.
- mkhar bgrod
- = {bya} खगः, पक्षी अ.क.२५.३५; विहङ्गः अ.क.५१.२३; = {mkha' la 'gro ba/}
- mkhar 'gro
- = {mkha' 'gro/}
- mkhar snyog
- अभ्रंलिहः — हर्म्यारोहणहेलया यदचलाः स्वभ्रैः सहाभ्रंलिहा यद्वा गोष्पदलीलया जलभरक्षोभोद्धताः सिन्धवः अ.क.६.२.
- mkhar gnas
- वि. खस्थः — खस्थचन्द्रार्कसीम्नः वि.प्र.१६३ख/३.१२९.
- mkhar ba
- = {'khar ba/}
- mkhar lan
- उत्थानकः ( ओ कम् ?) — देयत्वमर्धोत्थिते सङ्घार्थञ्चेदुत्थानकस्य वि.सू.९४क/११२; {rdzong mkhar nyams gso lta bu} छो.को.९९; = {mkhar las/} {ar po'i las ka} बो.को.३००.
- mkhar srung
- कोट्टपालः, कोट्टरक्षकः श.को.१८२.
- mkhar srungs
- = {mkhar srung /}
- mkhal ma
- वृक्कः (वृक्कौ) — अत्यानत्राकुलं ह्युदरं सयकृत् फुप्फुसाकुलम् । वृक्कौ विलोहितं पित्तं मस्तलुङ्गास्थिमज्जकम् शि.स.५१क/४८; वृक्का (?) — अन्त्रमन्त्रगुणं वृक्का हृदयं क्लोमकं तथा वि.व.२९१ख/१.११४; सन्ति अस्मिन् काये केशा रोमाणि… वृक्का हृदयं प्लीहा वि.व.१८४ख/२.१०९.
- mkhas
- = {mkhas pa/}
- mkhas gyur
- = {mkhas par gyur pa/}
- mkhas ngan pa
- वि. दुर्विदग्धः लो.को.३०२.
- mkhas pa
- • वि. विद्वान् र.वि.५.२३; पण्डितः सू.अ.२००ख/१०२; बुधः का.आ.१.६; विबुधः अ.क.४.२; विचक्षणः का.आ.२.११४; विपश्चित् प्र.अ.९०क/९७; मनीषी अ.क.२४. १३६; प्राज्ञः बो.अ.८.१९; विदग्धः अ.क.२३.६; सूरिः का.आ.१.९; कृती अ.क.६०.२४; सत् — {skye bo mkhas pa} सन्तो जनाः वि.प्र.२९क/४.१; साधुः त.स.८९क/८०९; कुशलः — {nor bu mkhan mkhas pa} कुशलो मणिकारः र.वि.७६ख/५; {bzo bo mkhas pa} कुशलाः… शिल्पिनः अ.क.३०.२७; कोविदः — {ri mo mkhas pa} चित्रकोविदः अ.क.२०.६७; {sgyu rtsal la mkhas pa} कलासु कोविदाः अ.सा.२९६ख/१६७; प्रवीणः — {yi ge mkhas pa} लिपिप्रवीणः अ.क.२४. ५१; निपुणः जा.मा.२३०/१३५; नैपुणः जा.मा.२३८/१३८; पटुः का.आ.२.१८२; दक्षः जा.मा.७३/४३; मेधावी वि.व.२०२क/१.७६; पेशलः — दक्षे च पेशलः अ.को.३.३.२०५; योग्यः — {ri mo dag la mkhas pa} आलेख्ययोग्याः ल.अ.७६ख/२५; चतुरः का.आ.१.१५; दक्षिणः — {skye dgu bsrung la mkhas} प्रजारक्षणदक्षिणः जा.मा.७२/४३; विज्ञः — {skyes bu mkhas pa} विज्ञपुरुषः बो.भू.१०३क/१३१; अभिज्ञः ग.व्यू.३०५ख/३९३; विदः जा.मा.१४४/८४; विदितः जा.मा.१५८/९२; वृद्धः प्र.वृ.१८१-४/४३; विशारदः अ.को.३.३.९५; मतिशाली त.स.९५क/८४०; विद्यावान् अ.क.३९.४३; क्षेत्रज्ञः अ.को.३.३.३३; आत्मज्ञः बो.प.२०; कृतात्मा का.आ.१.३०; कृतावी — दक्षिणापथे तिष्यो नाम ब्राह्मणो लोकायते कृतावी वि.व.१४क/२.८१; अभिजातः जा.मा.२३१/१३५; उल्लाघः श्री.को.१७४ख; अणुकः श्री.को.१६५क; उष्णकः श्री.को.१६५क; आप्तः का.आ.१.३२; विद् — {tshul dang tshul min mkhas pa} नयानयविद् जा.मा.१८७/१०८; प्रथितः — अदृष्टदोषं युधि दृष्टविक्रमं तथा बलं यः प्रथितास्त्रकौशलम् जा.मा.२७६/१६०; प्रगल्भः — अथ स मिथ्याविनयप्रगल्भः जा.मा.२८४/१६५. • सं. १. = {mkhas pa nyid} पाण्डित्यम् — पुण्येन कायः सुखितः पाण्डित्येन मनः सुखि बो.अ.७.२८; विद्वत्त्वम् त.स.४४ख/४४४; वैदुष्यम् — कुले महति वैदुष्यं वैदुष्ये विभवोद्भवः अ.क.३९.४६; वैचक्षण्यम् बो.भू.१८क/१९; वैदग्ध्यम् अ.क.९.६४; कौशलम् — न च सङ्ग्रथनकौशलं ममास्ति बो.अ.१.२; कौशल्यम् — {thabs la mkhas pa} उपायकौशल्यम् सू.अ.२६७ख/१६४; दाक्ष्यम् — दाक्ष्यदाक्षिण्यविनयभूषणः जा.मा.२३०/१३५; सौष्ठवम् — अनेकशास्त्राभ्यासादलक्षितवचनसौष्ठवः जा.मा.२०८/१२१. • पा. कौशल्यम्, दशविधतत्त्वेषु एकम् — इत्येतद्दशविधं तत्त्वम् । यदुत मूलतत्त्वम्, लक्षणतत्त्वम्, अविपर्यासतत्त्वम्, फलहेतुतत्त्वम्, औदारिकसूक्ष्मतत्त्वम्, प्रसिद्धतत्त्वम्, विशुद्धिगोचरतत्त्वम्, सङ्ग्रहतत्त्वम्, प्रभेदतत्त्वम्, कौशल्यतत्त्वञ्च म.भा.१०ख/३.२; तत्र कतमद्बोधिसत्त्वस्य कौशल्यम् । तत्समासतो दशविधं वेदितव्यम् बो.भू.१६०ख/२१२. ३. पा. निपुणा, पञ्चविधासु सत्पुरुषप्रज्ञासु एका बो.भू.११४क/१४७ । ४. ना. विद्वान्, गृहपतिः — दक्षिणापथे महासम्भवं नाम नगरम् । तत्र विद्वान् नाम गृहपतिः प्रतिवसति ग.व्यू.११क/१०९. ५. ना. पण्डितः, गृहपतिपुत्रः — धीराभिधानः श्रावस्त्यामभूद् गृहपतिः पुरा । तस्य पण्डितनामाभूत् पुत्रः सुकृतपण्डितः अ.क.४१.२. ६. = {gza' lhag pa} बुधः, नवग्रहान्तर्गतचतुर्थग्रहः बो.को.३०३/रा.को.३.४३५.
- mkhas pa chen po
- महापण्डितः — {mkhas pa chen po grags pa rgyal mtshan la bstod pa} महापण्डितकीर्तिध्वजस्तोत्रम् क.त.११७१.
- mkhas pa nyid
- पाण्डित्यम् — पाण्डित्येन विना विनाशितधियां व्यर्थं नृणां जीवितम् अ.क.५३.१४; द्र. {mkhas pa/}
- mkhas pa rnams kyi dmigs pa
- सतामुपलब्धिः म.व्यु.६३६१.
- mkhas pa rnams kyis rang gis rig par bya ba
- प्रत्यात्मवेदनीयो विज्ञैः, धर्मपर्यायः म.व्यु.१२९७.
- mkhas pa ma yin pa
- अकौशल्यम् — {mkhas pa ma yin pa'i tshig} अकौशल्यपदम् ल.अ.६७ख/१७.
- mkhas pa ma yin pa'i tshig
- अकौशल्यपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६७ख/१७.
- mkhas pa la dga' ba
- वि. विद्वत्प्रियः — सः… यत्र यत्र गच्छति स्म तत्र तत्रैव विदुषां विद्वत्प्रियाणां च राज्ञां ब्राह्मणगृहपतीनामन्यतीर्थिकानां च प्रव्रजितानामभिगमनीयो भावनीयश्च बभूव जा.मा.२५६/१४९.
- mkhas pa'i skye bo
- पण्डितजनः — पण्डितजनहासकारिदर्शनमित्यभिप्रायवानाह वा.टी.७१क/२६.
- mkhas pa'i de kho na
- पा. कौशल्यतत्त्वम्, दशविधतत्त्वेषु एकम् — इत्येतद्दशविधं तत्त्वम् । यदुत मूलतत्त्वम्, लक्षणतत्त्वम्, अविपर्यासतत्त्वम्, फलहेतुतत्त्वम्, औदारिकसूक्ष्मतत्त्वम्, प्रसिद्धतत्त्वम्, विशुद्धिगोचरतत्त्वम्, सङ्ग्रहतत्त्वम्, प्रभेदतत्त्वम्, कौशल्यतत्त्वञ्च म.भा.१०ख/३.२.
- mkhas pa'i blo
- = {mkhas blo/}
- mkhas pa'i blo can
- वि. निपुणमतिः — केचिन्निपुणमतय अर्वाग्दर्शिनोऽपि सन्तः कदाचिद् अनुमानतः सर्वज्ञं प्रतिपद्यन्ते त.प.२८८ख/१०४०.
- mkhas pa'i dbang phyug
- विबुधाधीशः, विद्वत्प्रवरः — राजन्नभिनवश्लोकस्तवैव भुवनत्रये । गीयते विबुधाधीश किमन्यैः सूक्तविस्तरैः अ.क.५३.१८.
- mkhas pa'i dmigs pa
- पा. कौशल्यालम्बनम्, आलम्बनवस्तुभेदः — चत्वार्यालम्बनवस्तूनि । कतमानि चत्वारि । व्याप्यालम्बनं चरितविशोधनमालम्बनं कौशल्यालम्बनं क्लेशविशोधनं चालम्बनम् श्रा.भू.१९३; तत्र कौशल्यालम्बनं च कतमत् । (कौशल्यालम्बनं पञ्चविधम्) तद्यथा स्कन्धकौशल्यम्, धातुकौशल्यम्, आयतनकौशल्यम्, प्रतीत्यसमुत्पादकौशल्यम्, स्थानास्थानकौशल्यं च श्रा.भू.२३७.
- mkhas pa'i tshig
- कौशल्यपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६७ख/१७.
- mkhas pa'i tshul
- विदग्धता, विदग्धस्य भावः प्र.अ.१२८ख/१३७.
- mkhas pa'i rang bzhin can
- वि. = {mkhas pa} पण्डितजातीयः, विद्वान् म.व्यु.२८९५; मि.को.११९ख; पञ्चावेणिका धर्मा एकत्ये पण्डितजातीये मातृग्रामे अ.श.८ख/७.
- mkhas par gyis shig
- कुशलेन भवितव्यम् — {mi rtag par so sor brtag pa la mkhas par gyis shig} अनित्यताप्रत्यवेक्षणकुशलेन भवितव्यम् रा.प.२४४क/१४२.
- mkhas par gyur pa
- वि. निपुणः — त्रिवर्गसेवानिपुणस्य तस्य प्रजाहितार्थं धृतकार्मुकस्य जा.मा.१२२/७१; दक्षः — दक्षाः क्षुद्रेषु कर्मसु अ.क.१९.३०; प्रकृष्टः — ज्योतिर्विच्च प्रकृष्टोऽपि त.स.११५ख/१०००.
- mkhas par bgrang ba
- वि. पण्डितसंख्यातः — प्रायेण ये पण्डिताः पण्डितसंख्याताः, ते भगवतो दर्शनायोपसंक्रामन्ति अ.श.१९८क/१८३.
- mkhas par byas pa
- वि. कृतविद्यः — {sa rnams la mkhas par byas pa rnams} भूमिषु कृतविद्याः ल.अ.७४ख/२३; कृतकौशलः — {mkhas par ma byas pa} अकृतकौशलः अभि.भा.६०क/११०५.
- mkhas par byed
- क्रि. पटूयति लो.को.३०४.
- mkhas par ma byas pa
- वि. अकृतकौशलः — नाप्येतेष्वकृतकौशलस्ता उत्पादयितुं शक्नोति अभि.भा.६०क/११०५.
- mkhas par rlom pa
- = {mkhas rlom/}
- mkhas par shes pa
- पण्डितंमन्यः लो.को.३०४.
- mkhas pas mngon par khengs pa
- पण्डिताभिमानः — मानोऽप्यनेकधा । पण्डिताभिमानः, द्रव्यैश्वर्याभिमानः, दशतत्त्वपरिज्ञानमार्गरूपाद्यभिमानः वि.प्र.९०क/३.३.
- mkhas blo
- = {mkhas pa'i blo} विधुमतिः लो.को.३०४.
- mkhas ma
- • ना. विदुः, बोधिवृक्षदेवता — अथ खलु भिक्षवस्तस्मिन् समयेऽष्टौ बोधिवृक्षदेवताः । तद्यथा श्रीः वृद्धिः तपा श्रेयसी विदुः ओजोबला सत्यवादिनी समङ्गिनी च ल.वि.१६१क/२४२. • वि.स्त्री. विदुषी बो.को.३०४/रा.को.४.३८८.
- mkhas rlom
- = {mkhas par rlom pa} समुन्नद्धः, पण्डितम्मन्यः — समुन्नद्धौ पण्डितम्मन्यगर्वितौ अ.को.३.३.१०३; पण्डितम्मन्यः लो.को.३०४.
- mkhu ba
- = {'khu ba} द.को.९२.
- mkhun pa
- = {'khun pa} द.को.९२.
- mkhur
- = {mkhur ba/}
- mkhur ba
- १. गण्डः, कपोलः — {mkhur ba 'am ni kos ko 'am/} {sna dag tu ni sor mo ston} गण्डे चिबुके वापि नासिकायां कृताङ्गुलिः स.उ.९.१०; कपोलः — सुपरिपूर्णं कपोलम् बो.भू.१९३ख/२६०; गल्लः — {mkhur ba mi spo} न गल्लापहारम् वि.सू.४९ख/६३. २. गण्डूषः — {chu mkhur ba do'am gsum} द्वित्र्योदकगण्डूष(छोरणम्) वि.सू.३६क/४६.
- mkhur ba skyon dang bral ba
- पा. व्यपगतगण्डदोषः, ओ ता, अशीत्यनुव्यञ्जनेषु एकम् — कतमानि च महाराज तान्यशीत्यनुव्यञ्जनानि । तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः ।… व्यपगतगण्डदोषश्च ल.वि.५८ख/७५.
- mkhur ba rgyas pa
- पा. पीनगण्डः, ओ ता, अशीत्यनुव्यञ्जनेषु एकम् — कतमानि च महाराज तान्यशीत्यनुव्यञ्जनानि । तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः ।… पीनगण्डश्च ल.वि.५८क/७५.
- mkhur ba mi mnyam pa
- विषमगण्डः — {mkhur ba mi mnyam pa med pa} अविषमगण्डः ल.वि.५८क/७५.
- mkhur ba mi mnyam pa med pa
- पा. अविषमगण्डः, ओ ता, अशीत्यनुव्यञ्जनेषु एकम् — कतमानि च महाराज तान्यशीत्यनुव्यञ्जनानि । तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । … अविषमगण्डश्च ल.वि.५८क/७५.
- mkhur ba mi spo
- =(विन.) न गल्लापहारम् वि.सू.४९ख/६३.
- mkhur ba bsel ba
- गण्डूषधारणम् — प्रयोगवद् गण्डूषधारणगात्रम्रक्षणे वि.सू.४७क/५९.
- mkhur tshos
- = {mkhur ba} गण्डः, कपोलः — गण्डौ कपोलौ अ.को.२.६.९०; म.व्यु.३९५१; कपोलः वि.प्र.२६६ख/२.८१.
- mkho
- = {mkho ba/}
- mkho ba
- = {nye bar mkho ba} ।। • सं. १. उपयोगः — तदुपयोगस्य वर्णितत्वात् नाप्रस्तुताभिधानम् बो.प.३; योगः प्र.अ.१७३क/१८८; उपकरणम् — {bsgrub par bya ba la mkho ba'i gtan tshigs} साध्योपकरणस्य हेतोः न्या.टी.५१ख/१०९ २. उपयोगित्वम्, उपयोगिता — एककार्योपयोगित्वज्ञापनाय त.स.२२ख/२४२. • वि. = {mkho ba dang ldan pa} उपयोगी प्र.अ.२६ख/३०. • भू.का.कृ. उपयुक्तम् — परार्थोपयुक्तमिदं भवतीति विकल्पोऽपि मे नास्ति बो.प.४; त.स.५७ख/५५३.
- mkho ba can
- = {mkho ba dang ldan pa/}
- mkho ba dang ldan pa
- वि. उपयोगी प्र.अ.२२५-२/४८७.
- mkho ba ma yin pa
- = {mkho ba min pa/}
- mkho ba min pa
- = {mkho ba ma yin pa} ।। • क्रि. नोपयुज्यते — प्रामाण्ये नोपयुज्यते त.स.१०६क/९३०. • सं. अनुपयोगः — तथा अर्थक्रियायामुपयोगोऽवस्थानाम्, शक्तेस्त्वनुपयोग इति वा.टी.८८क/४५. • वि. अनुपयोगिनी — असाधनाङ्गभूतत्वात् प्रतिज्ञाऽनुपयोगिनी त.स.५२ख/५११; अनुपयोगी ।
- mkho ba med pa
- • सं. १. अनुपयोगः २. अनुपयोगित्वम् प्र.अ.१५८ख/१७२; अनुपयोगिता प्र.अ.१५८ख/१७२ • वि. अनुपयोगी; उपयोगविनिर्मुक्तः प्र.अ.१५८ख/१७२.
- mkhos su dbab par bya
- क्रि. *प्रतिशमयेत् {snod spyad sar pa mkhos su dbab par bya'o} भाण्डं विप्रकृतं प्रतिशमयेत् वि.सू.९८क/११८.
- mkhyud
- = {mkhyud pa/}
- mkhyud pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) प्रच्छादयति — स हि स्फुटमेव प्रच्छादयति त्रि.भा.१६०क/६७. • सं. प्रच्छादनम् — अवद्यप्रच्छादनं म्रक्षः अभि.भा.२३३-३/८४४; प्रच्छादना — म्रक्ष आत्मनोऽवद्यप्रच्छादना त्रि.भा.१५९ख/६५.
- mkhyud dpyad
- = {mkhyud spyad/}
- mkhyud spyad
- मुष्टियोगः — मुष्टियोगेन ज्वरापगमादि अभि.स.भा.५२ख/७३; मि.को.११क.
- mkhyud sbyar
- = {mkhyud spyad/}
- mkhyen
- = {mkhyen pa/} {mkhyen nas} ज्ञात्वा — स धातुं प्रकृतिं ज्ञात्वा विदधे धर्मदेशनाम् अ.क.३७.७४; बुद्ध्वा अभि.अ.२.५; विदित्वा र.वि.७६ख/६; अधिगम्य लो.को.३०६.
- mkhyen kyang mi 'dri ba
- जानन्तोऽपि न पृच्छति म.व्यु.९२०२.
- mkhyen gyur
- भू.का.कृ. विज्ञातः — अथ विज्ञातवृत्तोऽपि भगवान् स्वयमाययौ अ.क.८.१५.
- mkhyen nyid
- = {mkhyen pa nyid/}
- mkhyen ldan
- ज्ञानी लो.को.३०६.
- mkhyen ldan bla med
- अनुत्तरज्ञानी लो.को.३०६; असमज्ञानी तत्रैव ।
- mkhyen pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) १. (वर्त.) जानाति — स आदित एव चित्तं पर्येषते जानाति बो.भू.६६क/७८; वेत्ति — क्रमेण वेत्ति विज्ञेयं सर्वम् त.स.१३२ख/११२७; द्र. {mkhyen pa yin/} {mkhyen par 'gyur/} {mkhyen par 'gyur ba yin} 2. ( भवि.) ज्ञास्यति — को ज्ञास्यति किमेतदिति अ.श.१८२ख/१६८. ३. (भूत.) आज्ञासीत् — {gang gi tshe bcom ldan 'das kyis lha dang bcas pa'i 'jig rten tshogs par mkhyen pa} यदा च भगवान् आज्ञासीत् सदेवकं लोकं सन्निपतितम् म.व्यु.६३७८. • सं. १. = {shes pa} ज्ञानम् — तथा हि सार्वज्ञज्ञानसाधने वा.टी.६१क/१४; परिज्ञानम् — कीटसंख्यापरिज्ञानं तस्य नः क्वोपयुज्यते प्र.वा.१.३३; संवेदनम् — अतोऽन्यार्थज्ञानसंवेदनेन किम् त.स.१२८ख/११०३; संविद् र.वि.४.४५; अवबोधनम् अभि.स्फु.२७३ख/१०९७; अभिसम्बोधः — भगवत एवायमावेणिकोऽभिसम्बोध इति दर्शयति त.प.१४५क/१८. २. = {shes rab} प्रज्ञा — प्रज्ञाकृपाम्भोधरः र.वि.४.४९. ३. विद्या — {mkhyen pa dang zhabs su ldan pa} विद्याचरणसम्पन्नः ग.व्यू.६५क/१५६. • वि. विद् — उपायवित् र.वि.२. ५७; ज्ञः — {thams cad mkhyen pa} सर्वज्ञः अ.क.६१. १४; *बोद्धा — अहं न बोद्धा न गभीरबोद्धा बुद्धौ गभीरं किमतर्कगम्यम् सू.अ.१३३ख/६. • भू.का.कृ. विदितः — किं वस्त्वविदितं लोके जिनानां जनचेष्टितम् अ.क.६.२४.
- mkhyen pa nyid
- उ.प. ज्ञता — {thams cad mkhyen pa nyid} सर्वज्ञता अ.सा.७ख/५; ज्ञत्वम् — {thams cad mkhyen pa nyid} सर्वज्ञत्वम् अ.सा.१५१ख/८६.
- mkhyen pa dang zhabs su ldan pa
- = {sangs rgyas} विद्याचरणसम्पन्नः, बुद्धस्य पर्यायः — अतीतेऽध्वनि अत्युच्चगामी नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो लोके उदपादि विद्याचरणसम्पन्नः सुगतो लोकविदनुत्तरः पुरुषदम्यसारथिः शास्ता देवमनुष्याणां बुद्धो भगवान् ग.व्यू.६५क/१५६.
- mkhyen pa po
- = {sangs rgyas} वैद्यकः, बुद्धस्य पर्यायः — बोधिमण्डनिषण्णं तथागतं प्राप्ताभिज्ञं परिपूर्णसङ्कल्पम्… वैद्यकम् ल.वि.१७०क/२५५.
- mkhyen pa yin
- क्रि. वेत्ति — मानसेन तु चित्तेन वेत्त्येव स रसादिकम् त.स.१२३ख/१०७३; बुद्ध्यते — शुद्धस्फटिकतुल्येन सर्वं ज्ञानेन बुद्ध्यते त.स.११८क/१०१८.
- mkhyen pa'i stobs
- ज्ञानबलम् — स्थानास्थानज्ञानबलं दश ज्ञानानि अभि.भा.५५ख/१०८५; {mkhyen pa'i stobs mtha' yas pas bzod pa} अनन्तज्ञानबलसहिष्णुः अभि.भा.५६ख/१०८९.
- mkhyen pa'i stobs mtha' yas pas bzod pa
- वि. अनन्तज्ञानबलसहिष्णुः — अन्यथा ह्यनन्तज्ञानबलसहिष्णुर्न स्यात् अभि.भा.५६ख/१०८९.
- mkhyen par 'gyur
- क्रि. प्रतिपद्यते — युगपत् परिपाट्या वा स्वेच्छया प्रतिपद्यते त.स.१३२ख/११२६; द्र. {mkhyen par 'gyur ba yin/}
- mkhyen par 'gyur ba yin
- क्रि. अवबुध्यते — स्वभावेनाविभक्तेन यः सर्वमवबुध्यते । स्वरूपाण्येव भावानां सर्वेषां सोऽवबुध्यते त.स.१३२ख/११२७; द्र. {mkhyen par 'gyur/}
- mkhyen par bya ba
- विज्ञेयः — अतर्कोऽतर्कावचरस्तथागतविज्ञेयः शारिपुत्र सद्धर्मः स.पु.१६ख/२७.
- mkhyen par mdzad du gsol
- क्रि. जानीयात् — {rgyal po'i zhal snga nas mkhyen par mdzad du gsol} यत् खलु देवो जानीयात् ग.व्यू.१९२ख/२७४.
- mkhyen par mdzod cig
- क्रि. जानीयाः — यत्खल्वार्यपुत्र जानीयाः ममात्र प्रथमगर्भोऽवतिष्ठते अ.श.२५४ख/२३४; अनुजानीष्व — तात अनुजानीष्व माम् वि.व.१९२क/१.६६; प्रतिवेदयस्व म.व्यु.६६०३; विदितं भवतु — भो राजन्, विदितं ते भवतु । भगवान् सश्रावकसङ्घस्तव विजितमनुप्राप्तः अ.श.१५३ख/१४२.
- mkhyen par gsol
- क्रि. प्रवेदयते — {'dod pa'i} ({dad pa'i}){gso sbyong gi bar gsol ba 'debs so/} {gsol ba yang mkhyen par gsol lo} छन्दपोषधमारोचयति आरोचितं च प्रवेदयते म.व्यु.९४०३.
- mkhyen dbang
- वि. ज्ञानवशी — एवं ज्ञानवशी बुद्धो विकुर्वितनिदर्शकः ग.व्यू.२९८क/१९.
- mkhyen brtse
- वि. ज्ञानकृपः — तस्मै ज्ञानकृपासिवज्रवरधृग्दुःखाङ्कुरैकच्छिदे नानादृग्गहनोपगूढविमतिप्राकारभेत्त्रे नमः र.वि.७७ख/७.
- mkhyen tshul can
- वि. विदुः लो.को.३०७.
- mkhyen bzhin du 'dri ba
- • क्रि. जानन्तः पृच्छति म.व्यु.९२०१. • वि. जानकः पृच्छकः — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams ni mkhyen bzhin du 'dri ba} जानकाः पृच्छका बुद्धा भगवन्तः अ.श.१०७क/९७.
- mkhyen bzhin du mdzad pa
- वि. सम्प्रजानकारी — सम्प्रजानकारित्वादमुषितस्मृतित्वाच्च न वितर्कयति न विचारयति ल.अ.१५१ख/९८.
- mkhyen bzhin mdzad pa
- = {mkhyen bzhin du mdzad pa/}
- mkhyen yang mi 'dri ba
- = {mkhyen kyang mi 'dri ba/}
- mkhyen rab
- = {shes rab/}
- mkhrang
- = {mkhrang ba/}
- mkhrang 'gyur
- घनः, पञ्चगर्भावस्थासु एका — कललं प्रथमं भवति कललाज्जायतेऽर्बुदः । अर्बुदाज्जायते पेशी पेशीतो जायते घनः ।। घनात् प्रशाखा अभि.भा.१७३-३/४३३.
- mkhrang por 'gyur ba
- क्रि. घनीभवति अभि.सू.२०.
- mkhrang ba
- • वि. = {sra ba} कठिनः — {sa gzhi rang bzhin gyis mkhrang ba la} पृथिव्यां स्वभावकठिनायाम् जा.मा.२६६/१५४; काश्चिदुन्नतान् कठिनान् पयोधरान् दर्शयन्ति स्म ल.वि.१५६ख/२३३; खरः — यच्चक्षुषि मांसपिण्डे खक्खटं खरगतम् अभि.भा.१३५-१/९३; म.व्यु.७४८९; दृढः — {mi g}.{yo bas na mkhrang ba} दृढोऽचलितत्वात् शि.स.१५७क/१५१; क्रूरः मि.को.१४६क • सं. = {sra ba nyid} काठिन्यम् — शिरसोऽवयवा निम्ना वृद्धिकाठिन्यवर्जिताः । शशशृङ्गादिरूपेण सोऽत्यन्ताभाव उच्यते त.प.३२३क/३६१.
- mkhrang bar gyur pa
- वि. खरगतः — यच्चक्षुषि मांसपिण्डे खक्खटं खरगतम् अभि.भा.१३५-१/९३.
- mkhrig ma
- १. मणिबन्धः, प्रकोष्ठपाण्योः सन्धिस्थानम् — इह सव्यहस्तो वामहस्तमणिबन्धोपरि गत्वा वि.प्र.१७४ख/३.१७५; मणिबन्धादाकनिष्ठं करस्य करभो बहिः अ.को.२.६.८१. २. = {lag ngar} प्रकोष्ठः, कफोणेरधोमणिबन्धपर्यन्तहस्तभागः — तस्योन्नामयतो बाहुं मृगसंदर्शनादरात् । प्रकोष्ठान्न्यपतत्पाणिर्विनिकृत्त इवासिना जा.मा.३०५/१७७; द्र. कफोणिस्तु कूर्परः । अस्योपरि प्रगण्डः स्यात् प्रकोष्ठस्तस्य चाप्यधः अ.को.२.६.८०.
- mkhrig ma'i tshigs
- मणिबन्धः म.मू.२५३क/२८९.
- mkhrig ma'i mtshams
- करसन्धिः, मणिबन्धः — प्रथमा तिथिः प्रथमाङ्गुलीपर्वे… दशमी करसन्धौ वि.प्र.७०क/४.१२५.
- mkhris
- = {mkhris pa/}
- mkhris nad
- = {mkhris pa'i nad/}
- mkhris pa
- पा. (आ.वि.) पित्तम्, शरीरस्थधातुविशेषः — {mkhris pa'i khams} पित्तधातुः वि.प्र.२४५ख/२.५९; {mkhris pa'i skyon} पित्तदोषः त.प.१३९ख/७३०; मायुः च.उ.७१ख.
- mkhris pa can
- वि. पैत्तिकः — पैत्तिकस्य तु स्वप्नानि द्वितीययामे हि देहिनाम् म.मू.१८१ख/११०.; द्र. {mkhris pa las gyur pa/}
- mkhris pa las gyur pa
- वि. पित्तसमुत्थः — अहं कुलपुत्र सर्वसत्त्वानां व्याधीन् प्रजानामि वातसमुत्थानपि, पित्तसमुत्थानपि, श्लेष्मसमुत्थानपि ग.व्यू.२०क/११७; पैत्तिकः — ये च केचन व्याधय उत्पद्यन्ते, ते सर्वे चतुर्विधाः । वातिकाः पैत्तिकाः श्लैष्मिकाः सान्निपातिकाश्च स.पु.५१क/९१.
- mkhris pa'i skyon
- पित्तदोषः — यथा पित्तदोषेण मधुराधिकं विषयं तिक्तादिरूपेण गृह्णन्त्यगृहीत्वैव पित्तस्वरूपम् त.प.१३९ख/७३०; = {mkhris pa'i nad/}
- mkhris pa'i khams
- पित्तधातुः — कण्ठे दन्ता इति द्वात्रिंशन्नाड्यः । हृदब्जे नयनहतयुगा इति अष्ट नाड्यः । एताश्चत्वारिंशन्नाड्यः पित्तधातुप्रकोपा इति वि.प्र.२४५ख/२.५९.
- mkhris pa'i rgyu can
- वि. पित्तप्रकृतिः — पित्तप्रकृतिरपि तीव्ररागो दृष्टो न तीव्रद्वेषादिरिति साङ्कर्यं दृश्यते त.प.१०९क/६६९.
- mkhris pa'i nad
- पित्तदोषः — मधुरं तिक्तरूपेण श्वेतं पीततया यथा । गृह्णन्ति पित्तदोषेण विषयं भ्रान्तचेतसः त.स.७८ख/७३०; = {mkhris pa'i skyon/}
- mkhris pa'i rtsa
- पित्तनाडी — एवं श्लेष्मनाडीक्षयः सत्त्वधातुः, पित्तनाडीक्षयो रजोधातुः, वातनाडीक्षयस्तमोधातुरित्युच्यते वि.प्र.२५३क/२.६५; द्र. कण्ठे दन्ता इति द्वात्रिंशन्नाड्यः । हृदब्जे नयनहतयुगा इति अष्ट नाड्यः । एताश्चत्वारिंशन् नाड्यः पित्तधातुप्रकोपा इति वि.प्र.२४५ख/२.५९.
- mkhris byung rims
- पित्तभवज्वरः यो.श.९.
- mkhregs
- = {mkhregs pa/}
- mkhregs ldan
- वि. = {sra ba} मूर्त्तिमान्, कठिनः मि.को.१४६ख.
- mkhregs pa
- वि. = {sra ba} कठिनम्, कठोरम् — कक्खटं कठिनं क्रूरं कठोरं निष्ठुरं दृढम् । जरठं मूर्तिमन्मूर्तम् अ.को.३.१.७४; घनः अ.को.३.३.१११; संहतः — पीनोन्नतकठिनसंहत…स्तनीम् वि.व.२०९क/१.८३; पीनः {mkhregs pa'i nu ma} पीनस्तनः का.आ.१.८२; दृढः — नारायणस्थामदृढात्मभावः र.वि.३.२५; क्रूरम् मि.को.८८ख.
- mkhregs po
- = {mkhregs pa} मि.को.१४६ख.
- 'khang
- = {'khang ba/}
- 'khang ba
- • क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; भूत. {'khangs pa}) विक्रोशति — {'khangs par zad pa} विक्रोशति (स्म) हे.बि.१४०-२/६०. • सं. द्रोहः लो.को.३०८.
- 'khangs pa
- क्रि. {'khang ba} इत्यस्य भूत. ।
- 'khangs par zad pa
- क्रि. विक्रोशति (स्म) हे.बि.१४०-२/६०.
- 'khan pa
- = {mkhan pa} बो.को.३१०.
- 'khams pa
- • क्रि. (अक.; अवि.). • भू.का.कृ. सम्मोहमापन्नः — {'khams nas brgyal te sa la lhung ngo} सम्मोहमापन्नः पृथिव्यां मूर्छितः पतितः अ.श.२४५ख/२२५. • सं. मूर्च्छा लो.को.३०८.
- 'khar
- = {'khar ba/}
- 'khar dkrol
- = {khar dkrol/}
- 'khar mgar
- = {'khar ba mgar/}
- 'khar rnga
- १. = {khar rnga} पणवः, वाद्ययन्त्रविशेषः अ.को.१.७.८; भेरीमृदङ्गपणवतूणववीणावेणुवल्लकीसम्पताडप्रभृतयस्तूर्यभाण्डाः ल.वि.२५क/२९. २. कंसिका — तथा पीतदीप्तायाः सव्ये प्रथमकरे शङ्खः… वामे प्रथमे वीणा… तृतीये रणत्कंसिका वि.प्र.३७ख/४.१८.
- 'khar thogs
- = {'khar ba thogs pa/}
- 'khar mthing
- कांस्यनीलम्, अञ्जनभेदः; तत्पर्यायाः : {spang ma'i mig sman} तुत्थम्, तुत्थाञ्जनम्, {rma bya'i mgrin pa} शिखिग्रीवम्, {spang ma} वितुन्नम्, {rma bya'i mdangs can} मयूरकम् मि.को.६०ख.
- 'khar ba
- = {khar ba/} {mkhar ba} 1. = {dbyug pa} दण्डः, लगुडः — धारणं सशब्दस्य सरीसृपादिप्रतिक्रियार्थं दण्डस्य वि.सू.९७ख/११७; {smyig ma'i 'khar ba} वेणुदण्डः का.व्यू.२१४ख/२७४; {khar bas sbal pa zhig brdzis so} दण्डेनावष्टब्धो मण्डूकः वि.व.१४७ख/१.३६; यष्टिः — {rgan po 'khar ba la brten gyi} वृद्धोऽवलम्बते यष्टिम् अ.क.२४.७३; यष्टी अ.क.८५.३३. २. कंसः [1] ताम्ररङ्गमिश्रितधातुविशेषः — न रीतिताम्रकंसदारुपात्रं स्वीकुर्यात् वि.सू.२६ख/३३; तत्पर्यायाः : कांस्यम् — {mkhar ba'i snod} कांस्यपात्री अ.क.२५.३०; कंसास्थि श.को.१८६; *लोहः — {khar ba'i snod} लोहभाण्डम् वि.सू.७९क/९६; वि.सू.७७क/९४; *अयः का.व्यू.२१४क/२७३ [2] = {chang snod} पानभाजनम् — {'khar ba mo min chang snod de} कंसोऽस्त्री पानभाजनम् अ.को.२.९.३२; {'khar ba btung ba'i snod} ङ.को.२८९ [3] ना. मथुरादेशराजा — इति ग्रन्थोऽप्यधिकार इवोपचर्यते । यथा कंसवधो मणिहरणञ्च म.टी. २८८क/१५०; {'khar ba'i dgra} कंसारातिः अ.को.१.१.१६.
- 'khar ba mkhan
- कंसकारः, जातिविशेषः — भागिनेयाः कंसकारादयः वि.प्र.१६३क/३.१२८; म.व्यु.३७८८.
- 'khar ba mkhan mo
- कंसकारी १. कंसकारस्त्री; • ना. योगिनी — पूर्वे कंसकारी । दक्षिणे वेणुनर्त्तकी… वायव्यां मालाकारीति योगिन्यष्टकम् वि.प्र.१६२क/३.१२६.
- 'khar ba mgar
- = {'khar mgar} कंसकारः, जातिविशेषः मि.को.२७क; कांस्यकारः म.व्यु.३७८८.
- 'khar ba can
- = {'khar ba thogs pa} दण्डी प्र.प. ।
- 'khar ba thogs pa
- वि. दण्डी, दण्डयुक्तः प्र.वृ.१७६-३/३०; आत्तयष्टिः — अन्धात्तयष्टितुल्यां तु पुंव्याख्यां समपेक्षते त.स.८६ख/७९१.
- 'khar ba la rten pa
- वि. दण्डपरायणः — तस्मिन् मार्गे पुरुषो जीर्णो वृद्धः… दण्डपरायणः ल.वि.९५ख/१३६.
- 'khar ba la brten pa
- दण्डावष्टम्भः — {lus sgu bas 'khar ba la brten pa} प्राग्भारेण कायेन दण्डावष्टम्भः म.व्यु.४०९३; ल.वि.९५ख/१३६; दण्डावष्टम्भनता म.व्यु.४०८९.
- 'khar ba'i dgra
- = {khyab 'jug} कंसारातिः, विष्णुः अ.को.१.१.१६.
- 'khar ba'i snod
- कंसभाजनम् वि.सू.७८ख/९६.
- 'khar ba'i sil khrol
- सम्प (?), वाद्ययन्त्रविशेषः — तुणवपणववीणावेणुसम्पताडावचर…नृत्यगीतवादित्रसङ्गीतिसंप्रयोगसुशिक्षितम् ल.वि.१०५ख/१५२; सम्पताडप्रभृतयस्तूर्यभाण्डाः ल.वि.२५क/२९.
- 'khar gzhong
- कुण्डः, पात्रविशेषः त.प.२६२क/२४०; वा.टी.९०ख/४८.
- 'khar gsil
- खक्खरः, ओ रम्, प्रव्रजितोपकरणविशेषः म.व्यु.८९५५; म.मू.२४६क/२७७; खक्खरकः — खक्खरकः प्रहाणिकार्थम् वि.सू.५६ख/७१; पाठभेदः : खंखरकः — दक्षिणे बाहौ खंखरको बद्धः वि.व.१८२ख/२.१०७; खखरकः — प्रव्रजितोपकरणविशेषान् अक्षसूत्रोपानहकाष्ठपादुकपात्रचीवरखखरकसूचीशस्त्रप्रभृतयः म.मू.१५१क/६४.
- 'khar gsil gyi yu ba
- खक्खरकः — खक्खरकसूची शस्त्रकं कृत्वैषां शरणम् वि.सू.६९क/८५; द्र. {'khar gsil/}
- 'khal
- = {'khal ba/}
- 'khal ba
- = {'khel ba} ।। • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {dgal ba/} भूत. {bkal ba/} विधौ {khol}); ।। • सं. कर्तनम् — {skud pa 'khal ba la'o} कर्त्तने सूत्रस्य वि.सू.५३ख/६८; वर्तनम् — {gcig pu srad bu ni 'khal} एकाकिनं रज्जुवर्तनव्यापृतम् जा.मा.७४/४४.
- 'khu
- = {'khu ba/}
- 'khu ba
- क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; भूत. {'khus pa}) 1. ( वर्त.) द्रुह्यति का.आ.२.६१ २. (भवि.) ध्रोक्ष्यति सं. द्रोहः — {grogs po la 'khu ba} मित्रद्रोहः वि.प्र.१४८क/३.९४; अ.क.३१.१२ वि. द्रोही — {grogs la 'khu ba} मित्रद्रोही शि.स.१२९क/१२४; द्रुग्धः — {bzod pas mi snyan brjod pa dang /} {'khu ba dag ni bde legs kyis btul} आक्रोष्टारो जिताः क्षान्त्या द्रुग्धाः स्वस्त्ययनेन च श.बु.१२२; अभिद्रुग्धः; द्रुह् लो.को.३०८.
- 'khu ba med pa
- = {'khu med/}
- 'khu ba'i ngang tshul can
- द्रौहिल्यम् — {sems can 'khu ba'i ngang tshul can gyi nyes pas} सत्त्वद्रौहिल्यदोषैः शि.स.१५३ख/१४८.
- 'khu ba'i snying
- वि. ह्रस्वहृदयः — नाच्छन्दो न च लुब्धह्रस्वहृदयो न क्रोधनो नालसः सू.अ.२५४क/१७३.
- 'khu bar byed
- क्रि. द्रुह्यति लो.को.३०८.
- 'khu med
- वि. अद्रोहः — अद्रोहशुद्धबुद्धीनां स्वाधीनानां धनाच्छ्रियः अ.क.३६.१७.
- 'khun
- = {'khun pa/}
- 'khun pa
- • क्रि. (अक.; अवि.) स्तनति — स वेदनातः स्तनति क्रन्दति विक्रोशति शि.स.४६ख/४४; श्वसिति — {'khun bzhin} श्वसन्तः अ.क.३२.२५. • सं. स्तननम् — {grogs mo'i phang par nyal ba dang /} {'khun dang} उत्सङ्गशयनं सख्याः स्तननम् का.आ.१.९९.
- 'khun par byed pa
- क्रि. स्तनति का.आ.१.९८.
- 'khun bzhin
- वि. श्वसन्तः — विषादचिन्तास्तिमितं श्वसन्तं सा जगाद तम् अ.क.३२.२५.
- 'khum
- = {'khum pa/}
- 'khum pa
- • क्रि. (वर्त., भवि.; द्वि.क.; भूत. {'khums pa}) सङ्कुचति • सं. सङ्कोचः — {lo ma 'khum pa} पत्रसङ्कोचः न्या.टी.४८क/९२.
- 'khums
- = {'khums pa/}
- 'khums pa
- • क्रि. {'khum pa} इत्यस्य भूत. • सं. सङ्कोचः — {'khums par byed pa} सङ्कोचकारिणी अ.क.६४.३०५; सङ्कोचनम् यो.श.११०. • वि. सङ्कुचितः; विह्वलः — {ngal bas yan lag 'khums} श्रमविह्वलाङ्गः जा.मा.३०१/१७५.
- 'khums par byed pa
- वि. सङ्कोचकारिणी — जरेव किल कायस्य कन्या सङ्कोचकारिणी अ.क.६४.३०५.
- 'khur
- = {'khur ba/}
- 'khur ba
- • क्रि. (वर्त., भवि.; भूत, विधौ {khur}) 1. ( वर्त.) वहति — कस्मादेतं व्रतपरिकरं भारभूतं वहामि अ.क.१०.१०९ २. (भवि.) वक्ष्यति • वि. भावितम्, वासितम् अ.को.२.९.४६.
- 'khur ba mkhan ma
- ना. कन्दुकी, योगिनी — पूर्वे खट्टिनी, आग्नेय्यां कुम्भकारी, दक्षिणे कन्दुकी… योगिन्यष्टकम् वि.प्र.१६२क/३.१२६.
- 'khur ba mi sbo
- = {mkhur ba mi spo} म.व्यु.८५८४.
- 'khur tshos
- का.आ.२.७४; = {mkhur tshos/}
- 'khus
- = {'khus pa/}
- 'khus pa
- • क्रि. {'khu ba} इत्यस्य भूत. • वि. अभिद्रुग्धम् म.व्यु.७६४७.
- 'khegs pa
- = {khegs pa} द.को.९५.
- 'khengs pa
- = {khengs pa} द.को.९५.
- 'kheb pa
- = {kheb pa} द.को.९५.
- 'khel ba
- = {'khal ba} द.को.९४.
- 'khog pa
- = {'khogs pa} म.व्यु.४०८६; अ.को.२.६.४१.
- 'khogs
- = {'khogs pa/}
- 'khogs gyur pa
- वि. जीर्णः — {rga bas 'khogs gyur pa} जराजीर्णः अ.क.६९.९.
- 'khogs pa
- • सं. १. = {rgas pa} विस्रसा, जरा — विस्रसा जरा अ.को.२.६.४१; जरा अ.को.२.६.४९. २. जीर्णता — कायस्य जीर्णता भग्नता कुब्जता शि.स.४९क/४६; म.व्यु.४०८६. • वि. जीर्णः — {rga bas 'khogs pa} जराजीर्णः अ.क.४७.८; महल्लकः — कश्चिदेव पुरुषो जीर्णो वृद्धो महल्लकः अ.सा.२५७ख/१४५; वृद्धः वि.व.१५४ख/१.४२; कुटिलः — {rgya bas lus ni 'khogs pa la} जराकुटिलकायस्य अ.क.२४.७३.
- 'khong
- = {'khong ba/}
- 'khong ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) १. सङ्कुचति — {grang bas 'khong ba} शीतसङ्कुचितः अ.क.३६.२८ २. आक्रन्दति — {'khong bar 'gyur} आक्रन्दति का.व्यू.२१६ख/२७६. • वि. सङ्कुचितः — {grang bas 'khong ba} शीतसङ्कुचितः अ.क.३६.२८.
- 'khong bar 'gyur
- क्रि. आक्रन्दति — महतीं नारकीयां वेदनां प्रत्यनुभवन्ति ।… स चाक्रन्दति का.व्यू.२१६ख/२७६.
- 'khod
- = {'khod pa/} {'khod de/} {o nas} उपविश्य — विनयादुपविश्याग्रे स शास्तुः अ.क.२८.३९; निषद्य स.दु.१२३/१२२; स्थित्वा लो.को.३०९.
- 'khod gyur pa
- भू.का.कृ. स्थितः — {chen po'i gnas na 'khod gyur pa} महास्थानस्थितम् अ.क.३.३५.
- 'khod pa
- = {gnas pa} ।। • क्रि. (अक.; अवि.) तिष्ठति — {gang na gdul bya dag 'khod pa} यत्र विनेयास्तिष्ठन्ति सू.अ.१४७क/२७; प्रतिवसति — यावन्तश्च काशिकोशलेषु जनकायाः प्रतिवसन्ति, तेषां दूतसंप्रेषणं कृतम् अ.श.३२क/२७; वर्तते जा.मा.५६/३३. • सं. अवस्थानम् — प्रशमाभिरामं चावस्थानमवेक्ष्य जा.मा.१९९/११५; उपसंक्रमणम् — सर्वकालमुपसंक्रमणं तस्य चान्तिके बो.भू.४५क/५२; आपत्तिः हे.बि.१४०-१/६०. • भू.का.कृ. उपविष्टः — उपविष्टेषु सर्वेषु अ.क.७.१९; निषण्णः — अद्रितटे निषण्णा अ.क.१०८.९५; उपनिषण्णः बो.भू.३६क/४१; सन्निषण्णः अ.सा.४३ख/२५; स्थितः — {mi'am ci mo 'khod pa yi dbus nas} किन्नरीणां स्थितां मध्ये अ.क.६४.३२७; निविष्टः — {mi yi dbang po rnams bos te/} {rim pa ji bzhin 'khod pa la} आहूतेषु नरेन्द्रेषु निविष्टेषु यथाक्रमम् अ.क.३१.५१; गतः — {btson ra na 'khod pa} बन्धनगताः रा.प.२४४क/१४२; *वासमुपगतः अ.श.१५७क/१४६; अध्युषितः जा.मा.२०३/११८; प्राप्तः — {'khor ba na 'khod pa rnams} संसारप्राप्तानाम् रा.प.२३२ख/१२६. • वि. निवासी — {rgyal po'i khab na 'khod pa} राजगृहनिवासिनः अ.श.४८क/४१; वर्ती — तत्समीपवर्तिनाम् जा.मा.२५९/१५०; भवः — {kha che'i yul na 'khod pas na kha che'o} कश्मीरे भवाः काश्मीराः अभि.स्फु.३११क/११८६; आसीनः — {mdun sar 'khod} सभासीनः अ.क.७३.३; {khri la 'khod} आसनासीनः अ.क.४०.५१; {bde bar 'khod} सुखासीनः अ.क.२८.५; समासीनः अ.क.६.१६०; सत् — {dge slong 'khod pa la ma smras pa la'o} अनवलोकितसद्भिक्षोः वि.सू.४७क/५९; स्थः — {stan la 'khod pa} आसनस्थः अ.क.३०.२०; चरः — {drung na 'khod pa} अन्तिकचरः बो.अ.८.३७; वास्तव्यः — येऽपि तत्र नगरे अन्ये सत्त्वा वास्तव्याः अ.सा.४२७ख/२४१.
- 'khod par 'gyur
- क्रि. वसति — वनेषु च व्यालमृगाकुलेषु निकेतहीना यतयो वसन्ति जा.मा.२२०/१२८.
- 'khod par bya
- क्रि. निषीदेत् — निषीदेयुः… यथेष्टमत्र भिक्षुण्याः वि.सू.७९क/९६.
- 'khon
- • क्रि. (अक.; अवि.); • सं. वैरम् — {phan tshun 'khon pa rnams kyi 'khon byang bar mdzad pa} अन्योन्यवैरिणां वैरप्रशमयिता अ.श.२४ख/२०; असूया — उत्सृज्य तामात्मगतामशक्तिं राज्ञे करिष्यामि किमित्यसूयाम् जा.मा.३४१/१९९; विद्वेषः मि.को.१२७क; विरोधः — {'khon pa med} अविरोधः बो.अ.८.३६; उपनाहः लो.को.३१०.
- 'khon du 'dzin pa
- • सं. वैरम् — {'khon du 'dzin pa med} अवैरम् जा.मा.२२९/१३४; उपनाहः म.व्यु.१९६२. • वि. वैरी — अयं हि भदन्त राजा अजातशत्रुर्दीर्घरात्रमवैरस्य मे वैरी अ.श.३१ख/२७.
- 'khon du 'dzin pa med pa
- अवैरम् — अवैरेण वैराणि शाम्यन्ति जा.मा.२२९/१३४.
- 'khon pa
- वि. वैरी — {phan tshun 'khon pa rnams kyi 'khon byang bar mdzad pa} अन्योन्यवैरिणां वैरप्रशमयिता अ.श.२४ख/२०.
- 'khon pa mang
- वैरं प्रसवति — {rgyal bar gyur na 'khon pa mang} जयो वैरं प्रसवति अ.श.३१ख/२७.
- 'khon pa med pa
- = {'khon med/}
- 'khon par bgyid
- क्रि. रोरुधीति लो.को.३१०.
- 'khon byang bar mdzad pa
- वि. वैरप्रशमयिता — {phan tshun 'khon pa rnams kyi 'khon byang bar mdzad pa} अन्योन्यवैरिणां वैरप्रशमयिता अ.श.२४ख/२०.
- 'khon med
- अवैरम् म.व्यु.१५०८; अविरोधः बो.अ.८.३६.
- 'khon med par 'gyur
- क्रि. वैरोत्सर्गः कृतो भविष्यति — एवं कृते सांबन्धिके यावज्जीवं वैरोत्सर्गः कृतो भविष्यति अ.श.२११क/१९४.
- 'khon 'dzin
- = {'khon du 'dzin pa/} *{'khon zhugs pa} वैरनिर्यातनम्, वैरशुद्धिः — वैरशुद्धिः प्रतीकारो वैरनिर्यातनं च सा अ.को.२.८.११०. {'khon zla ma lags pa} वि. अवैरः — {bdag gi 'khon zla ma lags par 'khon du 'dzin pa} अवैरस्य मे वैरी अ.श.३१ख/२७.
- 'khon yod pa
- वि. वैरी — {bai rI/} {sha khon zhugs pa'am khon yod/} {sha khon nam 'khon yod pa} म.व्यु.२७३४.
- 'khob
- १.= {mtha' 'am 'dabs} द.को.९६; द्र. {mtha' 'khob} 2. प्रा. = {ngan pa} बो.को.३१४.
- 'khob pa
- = {'khob/}
- 'khor
- १. = ग्. {yog 'khor} परिवारः, दासीदासकर्मकरादिः बो.प.६२; परिजनः अ.क.५५.२९; परिचारः — क्षान्त्या परिचारसम्पत् सू.अ.१९६क/९७; अनुचरः जा.मा.१७/९; परिकरः अ.सा.११२क; भृत्यः स.दु.२२३/२२२; चेटकः — {srin po'i 'khor la sogs pa rnams kyi} राक्षसचेटकादीनाम् वि.प्र.१४७क/३.९१; प्रेष्यः अ.श.२११क/१९४; अनुजीवी लो.को.३१०; अनुचरः, ओ रा — {'khor karma DA ki} अनुचरा कर्मडाकिनी लो.को.३११. २. = {mdun sa} परिषद् — समज्या परिषद् गोष्ठी सभासमितिसंसदः । अस्थानी क्लीबमास्थानं स्त्रीनपुंसकयोः सदः अ.को.२.७.१५; {de bzhin gshegs pa'i 'khor} तथागतपरिषद् र.वि.७६क/४; पर्षद् — {tshangs pa'i 'khor} ब्रह्मपर्षद् ग.व्यू.३०क/१२६; {rgyal po des rang gi 'khor rnams la} स राजा स्वां पर्षदम् जा.मा.८४/५०; सभा — {lha'i 'khor} देवसभा ग.व्यू.४८क/१४१; पार्षद् अ.क.२२.४६. ३. = {mdun sa pa} परिषद्यः — अमात्याः परिषद्याश्च भवन्त्यस्याप्यधार्मिकाः सु.प्र.३८ख/७३; पारिषद्यः — {tshangs 'khor} ब्रह्मपारिषद्याः म.व्यु.३०८६; = {'khor gyi mi} 4. = {tshogs} गणः — {slob ma'i 'khor} शिष्यगणः जा.मा.५६/३३; वर्गः — {nye du'i 'khor} बन्धुवर्गः जा.मा.१९८/११५. ५. = {nye 'khor} सामन्तकम् — {bzhin gyi 'khor thams cad na} मुखसामन्तकेन ग.व्यू.२३३क/३१०; व्यवचारः — {yul gyi 'khor dag tu} जनपदव्यवचारेषु ग.व्यू.३९२क/९९; परिक्षेपः — {'khor kun tu dpag tshad bzhi yod pa} समन्ताच्चतुर्योजनं परिक्षेपेण ग.व्यू.२९ख/१२५. ६. = {'phrul 'khor} यन्त्रम् प्र.वृ.७-४/१३. ७. = {yul 'khor} चक्रम्, राष्ट्रम् जा.मा.१२०/७०; राष्ट्रम् — {'khor srung} धृतराष्ट्रः म.व्यु.३३८१. ८. = {'khor lo} 9. = {'khor ba/}
- 'khor nas
- संसृत्य — यो देवेषु द्वे त्रीणि वा कुलानि संसृत्य परिनिर्वाति अभि.भा.२१ख/९४६; संसरित्वा म.व्यु.६६२८.
- 'khor kun tu grags pa
- सर्वपरिषदनुरविता, षष्ट्याकारवाग्भेदः म.व्यु.५०३.
- 'khor gyi dkyil 'khor
- पर्षन्मण्डलम् — अपरिमितानि बुद्धपर्षन्मण्डलान्यवभास्य द.भू.१७३क/६.
- 'khor gyi skye bo
- परिजनः, परिवारः अ.क.८२.२७; सू.अ.२१९क/१२६.
- 'khor gyi khyams
- मण्डलवाटः वि.सू.७२क/८९.
- 'khor gyi snyigs ma nyid
- पर्षत्कषायता — पर्षत्कषायतां ज्ञात्वा लोकनाथोऽधिवासयि स.पु.१९ख/२९.
- 'khor gyi nang du bag tsha ba'i 'jigs pa
- पा. परिषत्शारद्यभयम्, पञ्चभयेषु एकम् — पञ्च च भयान्यसमतिक्रान्तो भवति । अजीविकाभयमश्लोकभयं मरणभयं दुर्गतिभयं परिषत्शारद्यभयं च बो.भू.१६७क/२२१; = {'khor du bag tsha bas 'jigs pa} पर्षच्छारद्यभयम् द.भू.१७६क/९.
- 'khor gyi nang du gshegs pa
- वि. पर्षन्मध्यगतः लो.को.३१३; द्र. {'khor gyi nang na 'dug pa/}
- 'khor gyi nang na 'dug pa
- वि. पर्षन्मध्यगतः — {'khor gyi nang na 'dug kyang rung} पर्षन्मध्यगतो वा म.व्यु.६४३५; द्र. {'khor gyi nang na bzhugs pa} पर्षद्गतः रा.प.२२८क/१२०.
- 'khor gyi nang na bzhugs pa
- वि. पर्षद्गतः, पर्षन्मध्यगतः रा.प.२२८क/१२०; द्र. {'khor gyi nang na 'dug pa} पर्षन्मध्यगतः म.व्यु.६४३५.
- 'khor gyi mi
- पार्षद्यः, पार्षदः — क्षत्रियब्राह्मणगृहपत्यमात्यपार्षद्यानाम् ल.वि.२ख/२.
- 'khor gyi tshogs
- १. पर्षद्गणः — पर्षद्गणेष्वशारद्यं मुनिसिंहस्य सिंहवत् र.वि.३.३२ २. भृत्यसङ्घः, अनुचरवर्गः स.दु.२१७/२१६.
- 'khor gyi tshogs chen po
- महापर्षद्गणः — {'khor gyi tshogs chen po'i dbus su} महापर्षद्गणमध्ये स.दु.१२१/१२०.
- 'khor gyi 'od zer
- रश्मिपरिवारः — भगवतः शाक्यमुनेरूर्णाकोशाद् बोधिसत्त्वबलालोको नाम रश्मिर्निश्चचार असंख्येयासंख्येयरश्मिपरिवारा द.भू.१७३क/६.
- 'khor grol ba
- वि. मुक्तपरिवारः — {grol la 'khor yang grol ba} मुक्तो मुक्तपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor dgra bcom par gyur pa
- वि. अर्हत्परिवारः — {dgra bcom par gyur la 'khor yang dgra bcom par gyur pa} अर्हन्नर्हत्परिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor 'gyur
- = {'khor bar 'gyur/}
- 'khor 'gro
- = {bung ba} भ्रमरः, मधुकरः छो.को.१०२/रा.को.३.५५७; अलिः लो.को.३१३.
- 'khor brgya pa
- शतपरिवारः, समाधिविशेषः — शतपरिवारो नाम समाधिः का.व्यू.२४४क/३०५.
- 'khor brgya phrag du ma
- वि. अनेकशतपरिवारः — सार्थवाहोऽनेकशतपरिवारः अ.श.३५ख/३१.
- 'khor bcas
- = {'khor dang bcas pa/}
- 'khor chen po
- महापर्षद् वि.प्र.२९क/४.१; महापरिषद् वि.प्र.१३१ख.
- 'khor nyan
- पा. निषादः, सप्तस्वरेषु एकः — निषादर्षभगान्धारषड्जमध्यमधैवताः । पञ्चमश्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः अ.को.१.७.१; मि.को.२८ख.
- 'khor nye bar 'jog par byed pa
- पा. (विन.) पर्षदुपस्थापनम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५२क/६६.
- 'khor nye bar 'jog par byed pa'i ltung byed
- पर्षदुपस्थापने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५२क/६६.
- 'khor gtan
- इन्द्रकीलः म.व्यु.५५८२; शुष्ककाष्ठेन अर्गलं कवाटम् इन्द्रकीलं च कर्तव्यम् वि.व.१८६क/२.११०; चक्रिका — जालवातायनकवाटिकाचक्रिकाघटिकासूचीनाञ्च विनिवेशनम् वि.सू.६क/६; अकुला मि.को.१४०ख.
- 'khor mtha' yas zil gyis gnon pa
- वि. अनन्तपरिषदभिभावनः म.व्यु.८५२.
- 'khor dang bcas pa
- वि. सपरिवारः — भगवता राजा बिम्बिसारः सपरिवारो विनीतः अ.श.२ख/१; सपरिजनः जा.मा.२२/११; परिजनसहितः — एते देवादयः परिजनसहिताः वि.प्र.५५ख/४.९६; सानुचरः म.व्यु.२१७७; सपर्षत्कः — {rgyal po 'khor dang bcas pa} राज्ञः सपर्षत्कस्य जा.मा.३१०/१८०.
- 'khor dang tshogs bcas
- वि. सभृत्यवर्गः लो.को.३१४.
- 'khor du spyod pa
- वि. पर्षच्चारी लो.को.३१४.
- 'khor du bag tsha ba
- पर्षच्छारद्यम् द.भू.१७६क/९; = {'khor gyi nang du bag tsha ba} परिषद्शारद्यम् बो.भू.१६७क/२२१.
- 'khor du bag tsha bas 'jigs pa
- पा. पर्षच्छारद्यभयम्, पञ्चभयेषु एकम् — यदिदमजीविकाभयं वा अश्लोकभयं वा मरणभयं वा दुर्गतिभयं वा पर्षच्छारद्यभयं वा, तानि सर्वाणि व्यपगतानि भवन्ति द.भू.१७६क/९; = {'khor gyi nang du bag tsha ba'i 'jigs pa} परिषत्शारद्यभयम् बो.भू.१६७क/२२१.
- 'khor du bya ba
- परिकर्षणम् — भिक्षुसङ्घपरिकर्षणाय अभि.स्फु.९५क/७७२.
- 'khor du ma'i nang na 'dug pa
- वि. अनेकपरिषन्मध्यगतः — अनेकपरिषन्मध्यगतं राजानमेतदवोचत् अ.श.९६क/८६.
- 'khor dul ba
- वि. दान्तपरिवारः — {dul la 'khor yang dul ba} दान्तो दान्तपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor 'dus pa
- पर्षत्सन्निपातः — {'khor 'dus pa der bzhugs pa} तस्मिन् पर्षत्सन्निपाते सन्निषण्णः म.व्यु.६२७९; सभा — {dbang po'i 'khor 'dus par} इन्द्रसभायाम् ल.अ.१२४ख/७१.
- 'khor 'dod
- वि. वर्तिष्णुः, वर्तनः — वर्तिष्णुर्वर्तनः समौ अ.को.३.१.२७.
- 'khor 'dod chags dang bral ba
- वि. वीतरागपरिवारः — {'dod chags dang bral la 'khor yang 'dod chags dang bral ba} वीतरागो वीतरागपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor na 'khod pa
- वि. समीपवर्ती — तत्समीपवर्तिनां तु विनयोपचारशैथिल्यसंदर्शनात् जा.मा.२५९/१५०.
- 'khor phal che ba
- महापरिवारता — महाभोगता महापक्षता महापरिवारता च ह्यैश्वर्यसम्पत् बो.भू.१८क/१९.
- 'khor phun sum tshogs pa
- पा. परिचारसम्पत्, सम्पद्विशेषः — {bzod pas 'khor phun sum tshogs pa} क्षान्त्या परिचारसम्पत् सू.अ.१९६क/९७.
- 'khor ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) भ्रमति — तानि चक्राणि शरीरं प्राप्य भ्रमन्ति शि.स.४५ख/४३; परिभ्रमति अ.श.११४क/११४; भ्रमते — चित्तं भ्रमते तरङ्गवत् शि.स.६९ख/६८; वर्तते — कति वर्षसहस्राणि चक्रं वर्त्स्यति मस्तके अ.श.१०२क/९२; संसरति — सूक्ष्मशरीराश्रितं व्यक्तं संसरति, न त्वेवम् अव्यक्तम् त.प.१४८क/२२; अन्वाहिण्डते — इतश्चामुतश्चान्वाहिण्डते अ.श.२४६क/२२६. • सं. १. संसारः — {'gro ba lnga'i bdag nyid ni 'khor ba'o} पञ्चगत्यात्मकः संसारः त.प.३२०ख/११०७; इह संसरणं संसृतिः गतेः गत्यन्तरगमनं संसार इत्युच्यते प्र.प.९८-४५-२/१२३; {'khor ba dang mya ngan las 'das pa} संसारनिर्वाणम् ल.अ.७१ख/१९; भवः — {'khor ba'i btson ra} भवचारकः बो.अ.१.९; बो.अ.४.३५; सर्गः — सत्त्वरजस्तमसां तूत्कटानुत्कटत्वविशेषात्सर्गवैचित्र्यं महदादिभेदेन अविरुद्धमेव त.प.१४८ख/२३. २. भ्रमः का.आ.३.८०; भ्रमणम् — {gal te tshigs bcad phyed 'khor na/} {phyed du 'khor ba zhes par brjod/} {gal te kun tu 'khor ba na/} {kun tu bzang po zhes par 'dod} आहुरर्धभ्रमं नाम श्लोकार्धभ्रमणं यदि । तदिष्टं सर्वतोभद्रं भ्रमणं यदि सर्वतः का.आ.३.८०; वलनम् वि.प्र.१८९क; व्रजनम् वि.प्र.२०२क; प्रदक्षिणम् — {'khor sa} प्रदक्षिणपट्टिका म.व्यु.४३६१. ३. संसरणम् — {'di na 'khor bas na 'khor ba} इह संसरणं संसृतिः प्र.प.९८-४५-२/१२३; संसृतिः — {'khor ba na 'khor ba} संसारसंसृतिः बो.भू.२५ख/२७; संवृतिः — {'phags pa 'khor ba'am mya ngan 'da' mi 'gyur} नोपैति आर्यः संवृतिं निवृतिं वा र.वि.१.३९. ४. ना. संसारः, गृहपतिपुत्रः — यस्मादयं जातमात्र एव संसार इति घोषयति, तस्माद्भवतु दारकस्य संसार इति नाम अ.श.२६७ख/२४५. वि. = {'khor ba pa} संसारी — सम्मोहपटलान्धेषु संसारिषु दयालुता । शोभते तव अ.क.३.१०६.
- 'khor ba'i
- सांसारिकम् — {'khor ba'i sems} सांसारिकचित्तम् शि.स.१५२क/१४७; सांसारिकी — {'khor ba'i bsam pa la} सांसारिकीं चिन्ताम् का.व्यू.२०६क/२६३.
- 'khor ba can
- वि. संसारी — दुःखं संसारिणः स्कन्धाः प्र.वा.१.१४९; प्र.अ.१११क/११९; = {'khor ba pa/}
- 'khor ba ji srid
- आसंसारः, यावत्संसारः — आसंसारं सुखज्यानिर्मा भूत् बो.अ.१०.३.
- 'khor ba 'jig
- ना. क्रकुच्छन्दः, बुद्धः — अतीतेऽध्वनि अस्मिन्नेव भद्रकल्पे चत्वारिंशद्वर्षसहस्रायुषि प्रजायां क्रकुच्छन्दो नाम सम्यक्संबुद्धो लोक उदपादि… स शोभावतीं राजधानीमुपनिश्रित्य विहरति अ.श.१३७क/१२६; तृतीये भगवान् कल्पे क्रकुच्छन्दस्तथागतः ।… जम्बुद्वीपे पुराभवत् अ.क.८९.१२०; वि.व.१४४क/२.८९.
- 'khor ba thog ma med pa
- अनादिसंसारः अभि.स्फु.१८३क/९३८.
- 'khor ba 'thob par byed pa
- वि. संसारवाहकः लो.को.३१९.
- 'khor ba dang mi mthun pa'i 'khor lo'i ye shes kyi dkyil 'khor
- संसारप्रतिचक्रज्ञानमण्डलम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — थकारं परिकीर्तयतः संसारप्रतिचक्रज्ञानमण्डलं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४ख/३५३.
- 'khor ba dang mya ngan 'das
- = {'khor ba dang mya ngan las 'das pa/}
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa
- संसारनिर्वाणम् — नित्यः संसारनिर्वाणसमताप्रतिवेधतः र.वि.१.३८; संसारव्यवदानम् हे.त.१२ख/३८.
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa mnyam pa nyid
- संसारनिर्वाणसमता — नित्यः संसारनिर्वाणसमताप्रतिवेधतः र.वि.१.३८.
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa mnyam pa nyid 'thob pa
- वि. संसारनिर्वाणसमताप्राप्तः — नचिरात्ते महामते बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः संसारनिर्वाणसमताप्राप्ता भविष्यन्ति ल.अ.७१ख/१९.
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa rnam par bsgom pa
- संसारनिर्वाणाशयता, दशसु ज्ञानपरिपाचकधर्मेषु एकः द.भू.२०४ख/२४.
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa las rnam par grol ba
- संसारनिर्वाणविमुक्तः, बुद्धस्य पर्यायः शि.स.१७३क/१७१.
- 'khor ba dang mya ngan las 'das pa'i sgo ston pa rnams
- संसारनिर्वाणमुखसंदर्शकाः, अष्टादशावेणिकबोधिसत्त्वधर्मेषु एकः म.व्यु.७९७; मि.को.१०७ख.
- 'khor ba na 'khod pa
- वि. संसारप्राप्तः — चत्वार इमे राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां संसारप्राप्तानां प्रीतिकरणा धर्माः रा.प.२३२ख/१२६.
- 'khor ba na spyod pa
- वि. संसारावचरी — संसारावचरीं लौकिकीं सम्यग्दृष्टिं श्रद्दधाति शि.स.१७०ख/१६८.
- 'khor ba pa
- वि. संसारी — {'khor ba pa'i so so'i skye bo rnams kyis} संसारिभिः पृथग्जनैः त.प.२९३क/१०४८; सांसारिकः — {'khor ba pa'i longs spyod rnams la} सांसारिकभोगेषु वि.प्र.९०ख/३.३.
- 'khor bar gyur pa
- वि. सांसारिकम् — सौख्यदुःखं सांसारिकम् वि.प्र.२७५क/२.१०२.
- 'khor ba po
- वि. संसर्ता — यदा च भगवदुपदेशात्संसारोऽस्ति, तदा संसर्ताप्यस्ति प्र.प. ३६-३/९५.
- 'khor ba mi mthun shes bcas
- वि. संसारानुचितज्ञानः, संसाराननुकूलज्ञानवान् त.स.१२९क/११०४.
- 'khor ba mi mthun shes pa can
- वि. संसार्यनुचितज्ञाना त.स.१३३क/११२९; संसार्यनुचितज्ञानेति संसारिणामनुचितम् असहजं संसार्यनुचितं तत् तादृशं ज्ञानं यस्यां देशनायां सा तथोक्ता त.प.११२९.
- 'khor ba med pa
- वि. निःसंसारः — यत्किंचिदर्जितं पुण्यं सङ्कल्पेन मयामुना । भवन्तु तेन संसारे निःसंसाराः शरीरिणः अ.क.५.७२.
- 'khor ba 'dzin pa
- संसारसंग्रहः लो.को.३१९.
- 'khor ba la dga' ba
- संसाररतिः — बालोल्लापनं संसाररतिः निरास्वादं राज्यसुखम् रा.प.२४५क/१४३.
- 'khor ba la chags pa'i sems dang ldan pa
- वि. संसाररक्तचित्तः — नेदं शक्यं कामदासेन… संसाररक्तचित्तेन रा.प.२५०ख/१५२.
- 'khor ba las yid nges par 'byung bar byed pa
- संसारमनोनिर्याणीकारः — {'khor ba las yid nges par 'byung bar byed pa zhes bya ba'i glu} संसारमनोनिर्याणीकारनाम सङ्गीतिः क.त.२३१३.
- 'khor ba sreg par byed pa
- ना. = {a ra pa tsa na} अरपचनः, बुद्धः ब.वि.१६८क.
- 'khor ba'i 'khor lo
- संसारचक्रम्, भवचक्रम् — कल्पते चित्रितत्वं प्रव्रजितारामस्य ।… द्वारकोष्ठके संसारचक्रम् वि.सू.९५क/११४.
- 'khor ba'i dgon pa
- संसारकान्तारः — संसारकान्तारानुगमेव मार्गं मोक्षपुरगामित्वेन समाश्रितः प्र.प.१०८; संसाराटवी — {'khor ba'i dgon pa dang mya ngam} संसाराटवीकान्तारः द.भू.१९१ख/१७.
- 'khor ba'i rgya mtsho
- संसारार्णवः — {'khor ba'i rgya mtsho las rgal ba} उत्तीर्णसंसारार्णवः ल.वि.२०५क/३०८; {'khor ba'i rgya mtsho chen po} संसारमहार्णवः अभि.सू.२०.
- 'khor ba'i rgya mtsho las rgal ba
- वि. उत्तीर्णसंसारार्णवः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते ।… उत्तीर्णसंसारार्णव इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
- 'khor ba'i rgyud
- संसारस्रोतः — {'khor ba'i rgyud kyi rjes su 'bab pa'i sems kyi bsam pa} संसारस्रोतोऽनुवाहि(प्रतिशरण)चित्ताशयता द.भू.१९६ख/१९.
- 'khor ba'i rgyud kyi rjes su 'bab pa
- वि. संसारस्रोतोऽनुवाही द.भू.१९६ख/१९; = {'khor ba'i rgyud du 'brang ba/}
- 'khor ba'i rgyud kyi rjes su 'bab pa'i sems kyi bsam pa
- पा. संसारस्रोतोऽनुवाहि(प्रतिशरण)चित्ताशयता, दशसु चित्ताशयेषु एकः — सत्त्वानामन्तिके दश चित्ताशयानुपस्थापयति ।… संसारस्रोतोऽनुवाहिप्रतिशरणचित्ताशयतां च द.भू.१९६ख/१९.
- 'khor ba'i rgyud du 'brang ba
- वि. संसारस्रोतोऽनुवाही — बतेमे सत्त्वाः… संसारस्रोतोऽनुवाहिनः द.भू.१९१ख/१७; = {'khor ba'i rgyud kyi rjes su 'bab pa/}
- 'khor ba'i chos can
- वि. संसरणधर्मी — न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपं संसरति वा संसरणधर्मि वा सु.प.३९क/१८.
- 'khor ba'i 'jigs pa sel ba
- वि. संसारभयनाशनः — तैश्चाप्यधिगतं धर्मं संसारभयनाशनम् बो.अ.२.४९.
- 'khor ba'i chos nyid ma yin pa
- असंसरणधर्मता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामसंसरणता असंसरणधर्मता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.३९क/१८.
- 'khor ba'i nying khur gyur pa
- वि. संसारमण्डः {e ma'o sangs rgyas 'khor ba yi/} {nying khur gyur pa byung ba} अहो संसारमण्डस्य बुद्धोत्पादस्य श.बु.११२.
- 'khor ba'i nyes pa
- संसारदोषः — {'khor ba'i nyes pa ni shin tu rtogs so} स्ववगतः संसारदोषः अ.श.२७६ख/२५४.
- 'khor ba'i nyes pa bstan pa
- संसारदोषसंदर्शनम् द.भू.२१४ख/२९.
- 'khor ba'i nyes dmigs
- संसारादीनवः — {'khor ba'i nyes dmigs dang bdag med pa dang mya ngan las 'das pa'i yon tan brjod pa} संसारादीनवनैरात्म्यनिर्वाणगुणद्योतिका अभि.सू.२०.
- 'khor ba'i theg pa'i rigs 'thob par byed pa
- वि. संसारयानगोत्रावहा — विचित्रवस्तुभावना पुनर्महामते बालैर्भ्रान्तिर्विकल्प्यमाना संसारयानगोत्रावहा भवति ल.अ.९८ख/४५.
- 'khor ba'i dra bar chud pa
- वि. संसारपञ्जरगतः — संसारपञ्जरगतं जगदीक्ष्य चेदम् रा.प.२४७ख/१४७.
- 'khor ba'i 'dam
- संसारपङ्कः — संसारपङ्काज् जगदुज्जहार अभि.को.१.१; संसारो हि जगदासङ्गस्थानत्वाद् दुरुत्तरत्वाच्च पङ्कभूतः अभि.भा.८.
- 'khor ba'i sdug bsngal
- संसारदुःखम् — {ngan song gsum dang 'khor ba'i sdug bsngal las gtan du thar bar mdzad pa phun sum tshogs pa} अपायत्रयसंसारदुःखात्यन्तनिर्मोक्षसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९७.
- 'khor ba'i pha rol mthar son pa
- वि. संसारपारकोटिस्थः, बुद्धस्य वि.प्र.२७५क/२.१०२.
- 'khor ba'i pha rol phyin pa
- = {sangs rgyas} संसारपारगः, बुद्धः म.मू.२५३क/२८९.
- 'khor ba'i phung po
- सांसारिकस्कन्धः — इदानीं लोकोत्तरस्कन्धग्रहणाय सांसारिकस्कन्धपरित्यागाय समाधिरुच्यते वि.प्र.३२ख/४.७.
- 'khor ba'i phyogs phyogs med par byed pa'i stabs
- पा. संसारपक्षापक्षकरणगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — यासौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिरिन्द्रियेष्टिगतिः…संसारपक्षापक्षकरणगतिः ल.वि.१३४ख/१९९.
- 'khor ba'i btson ra
- भवचारकः — भवचारकबन्धनो वराकः सुगतानां सुत उच्यते क्षणेन बो.अ.१.९; संसार एव बन्धनागारम् बो.प.७.
- 'khor ba'i btson ra'i srung ma
- भवचारकपालकः — भवचारकपालका इमे नरकादिष्वपि वध्यघातकाः बो.अ.४.३५.
- 'khor bar bgyid
- क्रि. संसरति — न संसरन्ति न परिनिर्वान्ति शि.स.१४६क/१४०; द्र. {'khor bar 'gyur/}
- 'khor bar 'gyur
- क्रि. १. • (वर्त.) संसरति — संसरन्ति च ते मूढाः षड्गतौ भवचारके हे.त.२२क/७२ २. (भवि.) भ्रमिष्यति — आदीप्तमायसं चक्रं तव मूर्ध्नि भ्रमिष्यति अ.श.१०२क/९२; वर्त्स्यति — कति वर्षसहस्राणि चक्रं वर्त्स्यति मस्तके अ.श.१०२क/९२.
- 'khor bar 'gyur ba ma yin
- क्रि. न संसरति — न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपं संसरति वा संसरणधर्मि वा सु.प.३९क/१८.
- 'khor bar chags pa
- वि. संसारलग्नः — संसारलग्नश्च सुदुःखिताश्च स.पु.२०क/३०.
- 'khor bar byas pa
- = {'khor byas/}
- 'khor bar byed pa
- • क्रि. परिवर्तते लो.को.३२०. • सं. १. भ्रामणम् — भ्रमणो भ्रामणश्चैव कीर्त्यते च शुभप्रदः म.मू.२०१क/२१७. २. = {'khor byed/}
- 'khor bar mi 'gyur ba
- असंसरणता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामसंसरणता असंसरणधर्मता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.३९क/१८.
- 'khor bya
- = {lam} सरणिः; सरणी, मार्गः मि.को.१४३क.
- 'khor byang ba
- वि. विनीतपरिवारः — {byang la 'khor yang byang ba} विनीतो विनीतपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor byas
- भू.का.कृ. भ्रामितः — {dngos nyid su zhig gis 'khor byas} भावता केन भ्रामिता ल.अ.१७७ख/१४०.
- 'khor byed
- १. = {bung ba} भ्रमरः छो.को.१०३/रा.को.३.५५७. २. = {'khor bar byed pa/}
- 'khor dbugs phyin pa
- वि. आश्वस्तपरिवारः — {dbugs phyin la 'khor yang dbugs phyin pa} आश्वस्तः आश्वस्तपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor ma
- उपचर्या लो.को.३२१; मो.को.१९७.
- 'khor mang can
- = {she lu} बहुवारः, शेलुवृक्षः ङ.को.१६१/रा.को.३.४११.
- 'khor mang po
- १. अमितपर्षद् — अमितपर्षदः परस्याम् वि.सू.५२क/६६. २. महापरिवारः — {'khor mang pos kun nas bskor ba} महापरिवारपरिवृतः द.भू.२३४ख/४०.
- 'khor mang po sog 'jog pa
- सन्तानबाहुल्यम् — {'khor mang po sog 'jog pa'i ltung byed} सन्तानबाहुल्ये (प्रायश्चित्तिकम्) वि.सू.५२क/६७.
- 'khor mang pos kun nas bskor ba
- वि. महापरिवारपरिवृतः — सः… महापरिवारपरिवृतश्च भवति द.भू.२३४ख/४०.
- 'khor mang ba
- महापरिवारः — कुशलं तु महापरिवारं चतुर्भिश्च स्कन्धैः सानुपरिवर्तम् अभि.भा.४६क/१०४८.
- 'khor mi phyed pa
- ना. अभिन्नपरिवारा, नागकन्या — अभिन्नपरिवारा नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.
- 'khor mo
- आवर्तः — आवर्तरौद्रध्वनौ वि.प्र.१०९क/१.१; द्र. {kun 'khor/}
- 'khor mor
- = {khor mor} लो.को.३२१.
- 'khor tshogs
- = {'khor gyi tshogs/}
- 'khor mdzes pa
- वि. प्रासादिकपरिवारः — {mdzes la 'khor yang mdzes pa} प्रासादिकः प्रासादिकपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor zhi ba
- वि. शान्तपरिवारः — {zhi la 'khor yang zhi ba} शान्तः शान्तपरिवारः अ.श.५७क/४९.
- 'khor zhing 'dug
- क्रि. भ्रमति — मूर्ध्नि चास्य अयोमयं चक्रं भ्रमत्यादीप्तं प्रदीप्तं संप्रज्वलितमेकज्वालीभूतम् अ.श.१०१ख/९१.
- 'khor bzang po
- सुराष्ट्रः (?) लो.को.३२१.
- 'khor bzangs ma
- ना. सुजनपरिवारा, गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.
- 'khor yug
- ना. = {khor yug} चक्रवालः, पर्वतः — कोटीशतं चक्रवालमहाचक्रवालानाम् ल.वि.७७ख/१०४; चक्रवाडः म.व्यु.४१४९.
- 'khor yug tu
- समन्ततः — समन्ततश्च वितानस्य मुक्ताहारार्धभूषितम् म.मू.१७४क/९७; समन्तात् म.मू.१८२क/११०.
- 'khor yug chen po
- ना. = {khor yug chen po} महाचक्रवालः, पर्वतः — कोटीशतं चक्रवालमहाचक्रवालानाम् ल.वि.७७ख/१०४; महाचक्रवाडः म.व्यु.४१५०.
- 'khor yug mu khyud
- समन्तनेमिः लो.को.३२१.
- 'khor yongs su gzung ba
- =*गणपरिकर्षणम् — {'khor yongs su gzung bar 'gyur ba spang ba'i phyir} गणपरिकर्षणप्रसङ्गपरिहारार्थम् अभि.सू.२०.
- 'khor lo
- १. चक्रम् [1] रथादीनामङ्गम् — शकटचक्रम् अ.सा.२४६ख/२४०; अक्षः — अथाक्षमिन्द्रिये । ना द्यूताङ्गे कर्षचक्रे व्यवहारे कलिद्रुमे अ.को.३.३.२२२ [2] कुम्भकारोपकरणम् — कुम्भकारः । सः… शुष्काणि भाजनानि चक्रादवतारयति वि.व.१२०क/१.९; दण्डारः मि.को.२६ख [3] = {dpung} सैन्यम् — ध्वजिनी वाहिनी सेना पृतनाऽनीकिनी चमूः । वरूथिनी बलं सैन्यं चक्रं चानीकमस्त्रियाम् अ.को.२.८.७८ [4] = {tshogs pa} समुदायः — {'khor lo can} चाक्रिकः (चक्रेण समूहेन चरतीति) अ.को.२.८.९७; सङ्घः — {'khor lo'i dbyen} चक्रभेदः अभि.को.४.१०१ [5] चक्रसदृशाकारः — {mgal me'i 'khor lo} अलातचक्रम् त.प.१९७क/११०; {'khor lo'i rnam pa can gyi 'khrul pa} चक्राकारा भ्रान्तिः त.प.७ख/४६१ [6] चक्रसदृशवस्तु — {chos kyi 'khor lo} धर्मचक्रम् अभि.स्फु.२०९ख/९८३; {rgyu bas na 'khor lo} चङ्क्रमणाच्चक्रम् अभि.भा.९८२; {tshangs pa'i 'khor lo} ब्रह्मचक्रम् अभि.स्फु.२०९क/९८२ [7] अस्त्रविशेषः — एवं शूलचक्रशरशक्तिप्रभृतयः सर्वे प्रहरणाः म.मू.२११ख/२३० [8] हस्तचिह्नविशेषः — चण्डाल्या दक्षिणे चक्रं वामेन लाङ्गलम् हे.त.२४ख/८० [9] सुदर्शनास्त्रम् — {'khor lo'i lag} चक्रपाणिः (चक्रं सुदर्शनास्त्रं पाणौ यस्य) अ.को.१.१.१५ [10] शरीरस्थषट्चक्रेषु एकम् — इह शरीरे षट् चक्राण्याधारभूतानि, चत्वारः काया आधेयाः वि.प्र.२३१क/२.२७; {lte ba'i 'khor lo} नाभिचक्रम् वि.प्र.२३७ख/२.४१; द्र. {'khor lo lnga} [11] पञ्चसु षट्सु वा कुलेषु एकम् — वैरोचनस्य भवेच्चक्रम् हे.त.२९क/९८; षट्चक्रेषु षट्कुलानि भवन्ति यथासंख्यम् ।… नाभौ पृथिवीचक्रे चक्रकुलं भवति वि.प्र.२३१क/२.२८ [12] कालचक्रम् — {dus kyi 'khor lo'i dkyil 'khor} कालचक्रमण्डलम् वि.प्र.२९क/४.१; वि.प्र.३०क/४.२ [13] नक्षत्रचक्रम् — {'khor lo ni skar ma nyi shu rtsa bdun gyi tshogs} चक्रं सप्तविंशतिनक्षत्रसमूहः वि.प्र.१८४ख [14] राशिचक्रम् — {lte ba'i pad+ma la rtsa bcu gnyis kyi bdag nyid can khyim gyi 'khor lo'o} नाभिकमले द्वादशनाड्यात्मकं राशिचक्रम् वि.प्र.२४९क/२.६३; गोला — {khyim gyi 'khor lo} राशिगोला वि.प्र.१६५क [15] शुभचिह्नविशेषः — चक्राङ्कितं कमलतुल्यं पाणियुगम् रा.प.२३८ख/१३५ [16] अष्टसु मङ्गलचिह्नेषु एकम् मि.को.८ख; द्र. {bkra shis rtags brgyad} 2. चक्री, पञ्चमुद्रासु एका — चक्री कुण्डलकण्ठी च हस्ते रुचकमेखला । पञ्चबुद्धविशुद्ध्या च एता मुद्राः प्रकीर्तिताः हे.त.५क/१२; वि.प्र.१६१क/३.१२५. ३. = {dkyil 'khor} मण्डलम् — {bzhin gyi 'khor lo/} {bzhin gyi dkyil 'khor} मुखमण्डलम् म.व्यु.३९४०.
- 'khor lo bkod pa
- ना. चक्रव्यूहः, किन्नरराजः का.व्यू.२०१क/२५९.
- 'khor lo bskor ba
- चक्रभ्रमणम् — चक्रभ्रमणयोगेन निर्विकल्पेऽपि तायिनि । सम्भारावेगसामर्थ्याद् देशना सम्प्रवर्त्तते त.स.१२२ख/१०६९.
- 'khor lo sgyur ba
- = {'khor los sgyur ba/}
- 'khor lo bsgom pa
- चक्रभावना — चक्रभावनामार्गेण देवतानां यथोदयम् । भगवता कथितम् हे.त.२१क/६८.
- 'khor lo bsgyur ba
- = {'khor los bsgyur ba/}
- 'khor lo mnga' ba
- चक्रधरः लो.को.३२३.
- 'khor lo lnga
- पञ्च चक्राणि : १. {gtsug tor gyi 'khor lo} उष्णीषचक्रम् २. {dpral ba'i 'khor lo} ललाटचक्रम् ३. {mgrin pa'i 'khor lo} कण्ठचक्रम् ४. {snying kha'i 'khor lo} हृच्चक्रम् ५. {lte ba'i 'khor lo} नाभिचक्रम् वि.प्र.१.९.
- 'khor lo can
- • वि. चक्रवान् — दमदानचक्रवान् जा.मा.३५४/२०८ • सं. १. चक्री [1] = {sbrul} सर्पः अ.को.१.८.७ [2] = {ngur pa} चक्रवाकः श.को.१९१; बो.को.३१९ [3] = {bong bu} गर्दभः छो.को.१०४/रा.को.२.४१५ [4] = {khyab 'jug} विष्णुः रा.को.२.४१५ [5] = {rnam par snang mdzad} वैरोचनः — {'khor lo can zhes pa rnam par snang mdzad do} चक्रीति वैरोचनः वि.प्र.५९ख/४. १०४ [6] वज्री — यो बाह्ये चक्री प्रथमपटले उक्तः, स देहे वज्री चित्तवज्र इत्यर्थः वि.प्र.२४०ख/२.४८ २. = {bong bu} चक्रीवान्, गर्दभः — चक्रीवन्तस्तु बालेया रासभा गर्दभाः खराः अ.को.२.९.७७ ३ चाक्रिकः, घाण्टिकः — चाक्रिका घाण्टिकार्थकाः अ.को.२.८.९७; सङ्घीभूय मिलित्वा स्तुतिपाठके वा.को.२९०८.
- 'khor lo can chen po
- महाचक्री — यो बाह्ये महाचक्रिणः कल्किनश्च स स्वदेहे मोक्षमार्गलाभः वि.प्र.२४१क/२.४९.
- 'khor lo can ma
- ना. चक्री, योगिनी वि.प्र.१३२क/३.६३.
- 'khor lo gcig pa
- वि. एकचक्रः — {shing rta 'khor lo gcig pa} एकचक्रः रथः का.आ.२३२५.
- 'khor lo chen po
- १. महाचक्रम् — अष्टारं महाचक्रं लिख्य मध्ये निवेशयेत् । वज्रपाणिम् स.दु.२०९/२०८. २.ना. महाचक्रः — {dpal 'khor lo chen po} श्रीमहाचक्रः लो.को.३२३.
- 'khor lo chen po can
- ना. महाचक्री वि.प्र.१२७ख.
- 'khor lo chen po 'jug pa'i ye shes kyi phyag rgya
- महाचक्रप्रवेशज्ञानमुद्रा म.व्यु.४३०९.
- 'khor lo thams cad ma
- ना. सर्वचक्रा, देवी म.व्यु.४२९२.
- 'khor lo thogs pa
- चाक्रिकः म.व्यु.३७३३.
- 'khor lo thogs pa med pa
- अप्रतिहतचक्रम् — {'khor lo thogs pa med pa dang ldan pa} अप्रतिहतचक्रानुगतः द.भू.२६७क/५९.
- 'khor lo thogs pa med pa dang ldan pa
- पा. अप्रतिहतचक्रानुगतः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — इमां (धर्ममेघां) बोधिसत्त्वभूमिमनुगतोऽचिन्त्यं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते… अप्रतिहतचक्रानुगतं च नाम द.भू.२६७क/५९.
- 'khor lo dag pa
- चक्रशुद्धिः वि.प्र.५८ख/४.१०१.
- 'khor lo dri med
- चक्रविमलम्, पुष्पभेदः म.व्यु.६१८७.
- 'khor lo drug
- षट् चक्राणि : १. — ५. (द्र. {'khor lo lnga}) 6. {gsang ba'i 'khor lo} गुह्यचक्रम् वि.प्र.५८ख/४.१०१.
- 'khor lo 'dab brgya pa
- चक्रशतपत्रम्, पुष्पभेदः म.व्यु.६१८८.
- 'khor lo 'dus pa
- चक्रमेलापकः — इदानीं चक्रमेलापके अर्घादिकमुच्यते वि.प्र.१६८क/३.१५५.
- 'khor lo 'dra ba
- = {dong ka} आरेवतः, आरग्वधवृक्षः अ.को.२.४.२४.
- 'khor lo sdom pa
- ना. चक्रसंवरः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क; {'khor lo sdom pa'i sgrub thabs} चक्रसंवरसाधनम् क.त.१४७६; {'khor lo sdom pa ser po} पीतचक्रसंवरः लो.को.३२३.
- 'khor lo rnam par phye ba kun nas gcod pa
- पा. समन्तचक्रविभक्तिच्छेदनम्, प्रज्ञापारमितामुखभेदः — चकारं परिकीर्तयतः समन्तचक्रविभक्तिच्छेदनं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४क/३५३.
- 'khor lo sna tshogs
- ना. चक्रविचित्रः, लोकधातुः — अतीतेऽध्वनि बुद्धक्षेत्रपरमाणुरजःसमानां कल्पानां परेण परतरेण चक्रविचित्रे लोकधातावनन्तरश्मिधर्मधातुसमलङ्कृतधर्मराजो नाम तथागतो लोके उदपादि ग.व्यू.१८क/११५.
- 'khor lo bla ma
- ना. चक्रान्तरः, प्रत्येकबुद्धः — एषा आनन्द दारिका… चक्रान्तरो नाम प्रत्येकबुद्धो भविष्यति अ.श.६९ख/६१.
- 'khor lo dbye ba
- चक्रभेदः {'khor lo dbye ba'i gzhi} चक्रभेदवस्तु वि.सू.९०क/१०७.
- 'khor lo dbye ba'i gzhi
- पा. (विन.) चक्रभेदवस्तु, सप्तदशवस्तुषु एकम् वि.सू.९०क/१०७; द्र. {'khor lo mi mthun pa'i gzhi/}
- 'khor lo dbyed pa
- • सं. चक्रभेदः; द्र. {'khor lo dbye ba'i gzhi} चक्रभेदवस्तु वि.सू.९०क/१०७. • वि. चक्रभेदिनी श.को.१९२.
- 'khor lo ma yin pa
- अचक्रम् — {'khor lo ma yin yang 'gal me'i 'khor lo la} अचक्रमलातचक्रम् ल.अ.९२क/३८.
- 'khor lo mi mthun pa'i gzhi
- पा. (विन.) चक्रभेदवस्तु, सप्तदशवस्तुषु एकम् म.व्यु.९११४; द्र. {'khor lo dbye ba'i gzhi/}
- 'khor lo mi bzad pa
- वि. विचक्रा — {ser ba'i 'khor lo mi bzad pa bab na} अशनिर्विचक्रा निपतेत् वि.सू.२९ख/३७.
- 'khor lo med pa
- अचक्रम् — {'khor lo med pa'i tshig} अचक्रपदम् ल.अ.६८ख/१७.
- 'khor lo med pa'i tshig
- अचक्रपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- 'khor lo rtsibs brgyad pa
- अष्टारचक्रम् — तदुपरि ॐकारपरिणतम् अष्टारचक्रम् वि.प्र.५७क/४.१००; स.दु.१६१/१६०.
- 'khor lo rtsibs stong
- सहस्रारचक्रम् — अथ भगवान्सहस्रारचक्रचरणविलिखिततलेन सु.प्र.५३ख/१०६.
- 'khor lo 'dzin
- १. चक्रधरः लो.को.३२५ २. चक्रला लो.को.३२५; उच्चटा रा.को.२.४१४.
- 'khor lo rin po che
- पा. चक्ररत्नम्, सप्तरत्नेषु एकम् — सप्त रत्ननि प्रादुर्भूतानि । तद्यथा चक्ररत्नं हस्तिरत्नं मणिरत्नम् अश्वरत्नं स्त्रीरत्नं गृहपतिरत्नं परिणायकरत्नम् का.व्यू.२०८क/२६६; अभि.स्फु.२०९क/९८२.
- 'khor lo'i rkang
- = {glang po} चक्रपादः, हस्ती ङ.को.२७१/रा.को.२.४१३.
- 'khor lo'i mgrin
- = {rnga mo} वक्रग्रीवः, उष्ट्रः ङ.को.२९५/रा.को.४.२४३.
- 'khor lo'i lte ba
- पिण्डिका, चक्रनाभिः अ.को.२.८.५६.
- 'khor lo'i bdag po
- चक्रेशः, चक्रस्याधिदेवता — {'khor lo'i bdag po'i zlas pa 'bum} चक्रेशस्य जपेल्लक्षम् हे.त.१२ख/३८.
- 'khor lo'i 'dren pa
- चक्रनायकः, चक्रस्य अधिदेवता हे.त.२९क/९६.
- 'khor lo'i rnam pa can
- वि. चक्राकारः — {'khor lo'i rnam pa can gyi 'khrul pa} चक्राकारा भ्रान्तिः त.प.७ख/४६१.
- 'khor lo'i phyag
- ङ.को.२४ = {'khor lo'i lag/}
- 'khor lo'i phyag rgya
- चक्रमुद्रा, हस्तमुद्राविशेषः — वज्रबन्धे कन्यसाङ्गुष्ठद्वयं शृङ्खलाकारेण बद्ध्वोर्ध्वं भ्रामयेत् । चक्रमुद्रा स.दु.१८५/१८४; वि.प्र.१११ख/३.३५.
- 'khor lo'i phyi rol
- चक्रवाडः — {'khor lo'i phyi rol mthar thug par/} {cho ga gsungs bzhin thig gdab bya} आचक्रवाडपर्यन्तं सूत्रयेद् विधिनोदितम् स.उ.१७.२९.
- 'khor lo'i phreng ba
- चक्रावली, चक्रपङ्क्तिः — वेदिकायां चक्रावली वि.प्र.१३७क/३.७३.
- 'khor lo'i dbyen
- चक्रभेदः, सङ्घभेदः — (योऽयं सङ्घभेद उक्तः) चक्रभेदः स च मतः अभि.को.४.१०१.
- 'khor lo'i man ngag
- चक्रोपदेशः — {'khor lo'i man ngag ces bya ba} चक्रोपदेशनाम क.त.२८७३.
- 'khor lo'i tshig
- चक्रपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- 'khor lo'i tshul
- चक्रनयः लो.को.३२५.
- 'khor lo'i tshogs can
- अक्षौहिणी, संख्याविशेषयुक्तसेना (२१८७० हस्तिनः, २१८७० रथाः, ६५६१० घोटकाः, १०९३५० पदातयः रा.को.१.६) मि.को.४८ख.
- 'khor lo'i mtshan can
- वि. चक्राङ्कितः — चक्राङ्कितं कमलतुल्यं पाणियुगम् रा.प.२३८ख/१३५.
- 'khor lo'i rigs
- पा. चक्रकुलम्, षट्कुलेषु एकम् — {lte bar sa'i 'khor lo la 'khor lo'i rigs} नाभौ पृथिवीचक्रे चक्रकुलम् वि.प्र.२३१क/२.२८.
- 'khor lo'i lag
- = {khyab 'jug} चक्रपाणिः, विष्णुः अ.को.१.१.१५; = {'khor lo'i phyag/}
- 'khor lo'i yan lag
- = {ngang pa} चक्राङ्गः, हंसः श.को.१९२.
- 'khor lor gnas
- वि. चक्रस्थः — {'khor lor gnas mgon}… {la} चक्रस्थनाथम् स.उ.८.३०.
- 'khor lor snang ba
- चक्राभासः — ततः परिस्फुटो नायं चक्राभासः प्रसज्यते त.स.४६ख/४६१.
- 'khor lor byed pa
- यायजूकः, पुनःपुनर्यागकर्त्तान म.व्यु.२८४७.
- 'khor los sgyur ba
- चक्रवर्त्ती — {'khor los sgyur ba'i rgyal po} राजा चक्रवर्त्ती वि.व.१४१ख/१.३१.
- 'khor los sgyur ba'i rgyal po
- राजा चक्रवर्त्ती अ.सा.३२२क/१८१; चक्रवर्त्तिनृपः ल.अ.८८ख/३५; चक्रवर्त्ती — {'khor los sgyur ba'i rgyal po bu stong gi tshogs kyis bskor ba lta bu} चक्रवर्त्तीव पुत्रसहस्रपरिवृतः अ.श.५७ख/४९.
- 'khor los sgyur ba'i rgyal po'i srid
- चक्रवर्त्तिराज्यम् — अल्पकास्ते सत्त्वाः सत्त्वनिकाये संविद्यन्ते, ये चक्रवर्त्तिराज्यसंवर्तनीयं कर्म समादाय वर्तन्ते अ.सा.३७४ख/२१२.
- 'khor los sgyur ba'i rgyal srid
- = {'khor los sgyur ba'i rgyal po'i srid/}
- 'khor los sgyur ba'i bu
- चक्रवर्तिपुत्रः लो.को.३२६.
- 'khor los sgyur ba'i ma
- चक्रवर्तिमाता अभि.सू.२०.
- 'khor los sgyur ba'i mtshan
- चक्रवर्तिलक्षणम् लो.को.३२६.
- 'khor los sgyur ba'i rigs
- चक्रवर्तिवंश्यः अभि.सू.२०.
- 'khor los bsgyur ba
- = {'khor los sgyur ba/}
- 'khor los mtshan pa
- वि. चक्राङ्कः — सुप्रतिष्ठितचक्राङ्कव्यायतोत्सङ्गपादता र.वि.१२०ख/९४.
- 'khor los 'tsho
- = {rdza mkhan} चक्रजीवकः, कुम्भकारः ङ.को.३०१/रा.को.२.४१३.
- 'khor sa
- अङ्गणम् — {lha kyang 'khor sa dkyil 'khor la} विहाराङ्गणमण्डले म.मू.२७४क/४३०; अङ्गनम् — चैत्याङ्गनम् वि.सू.९२ख/१११; प्रदक्षिणपट्टिका म.व्यु.४३६१.
- 'khor sa ldan ma
- ना. अजिरवती, धारणी — अनेकाश्च धारण्यः समाधिनिष्यन्दपरिभावितमानसोद्भवा… तद्यथा… अजिरवती म.मू.९८ख/९.
- 'khor gsum
- १. त्रिवर्गः, धर्मकामार्थाः जा.मा.१४/७ २. त्रिमण्डलम् — {'khor gsum yongs su dag pa} त्रिमण्डलपरिशुद्धम् म.व्यु.२५३७.
- 'khor gsum gyi tshig
- त्रिमण्डलपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८क/१७.
- 'khor gsum rnam par dag pa
- त्रिमण्डलविशुद्धिः अभि.अ.१.४५.
- 'khor gsum rnam par dag pa nyid
- त्रिमण्डलविशुद्धता अभि.अ.१.६३.
- 'khor gsum med pa'i tshig
- अत्रिमण्डलपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८क/१७.
- 'khor gsum yongs su dag pa
- त्रिमण्डलपरिशुद्धम् म.व्यु.२५३७.
- 'khol
- = {'khol ba/} {'khol po/}
- 'khol po
- दासः — {'dod pa'i 'khol po} कामदासः रा.प.२५०ख/१५२; द्र. {'khol ba/}
- 'khol ba
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {dgol ba/} भूत. {bkol ba/} विधौ {khol}) ।। • सं. दासः — {bud med kyis 'khol ba} स्त्रीदासाः शि.स.५१ख/४९; {kye ma sems can 'di rnams ni nor dang 'bru dang khyim dang bu dang chung ma la sred pas 'khol ba} धनधान्यगृहपुत्रभार्यातृष्णादासा बतेमे सत्त्वाः म.व्यु.१८१; द्र. {'khol po/}
- 'khol mo
- दासी, कर्मकरी स्त्री श.को.१९३.
- 'khos chung
- वि. *धीहीनः; *स्तोकबुद्धिः लो.को.३२७; {'khos su phab pa} भू.का.कृ. प्रतिशामितम् — {rdzas 'khos su phab} भाण्डं प्रतिशामितम् वि.व.१५९क/२.९४.
- 'khos su 'bebs pa
- क्रि. प्रतिशामयति — {rdzas 'khos su 'bebs kyi} भाण्डं प्रतिशामयामः वि.व.१५९क/२.९४.
- 'khos su 'bebs par byed pa
- क्रि. प्रतिशामयति — {rdzas 'khos su 'bebs par byed pa} भाण्डं प्रतिशामयति वि.व.१५९क/२.९४.
- 'khyag pa
- क्रि. वर्त., भवि.; अक.; भूत. {'khyags pa} द.को.९७.
- 'khyags
- = {'khyags pa/}
- 'khyags gdung
- वि. शीतार्तः — शीतार्तकूजद्भ्रमरा हिमम्लानेव पद्मिनी अ.क.३२.२५.
- 'khyags pa
- • क्रि. {'khyag pa} इत्यस्य भूत. • सं. शीतम् — {'khyags gdung} शीतार्तः अ.क.३२.२५. • वि. जडः मि.को.१४४क.
- 'khyam
- = {'khyam pa/}
- 'khyam pa
- • क्रि. (वर्त., भवि.; भूत. {'khyams pa} ) 1. ( वर्त.) भ्रमति — भ्रमन्ति त्रिभवालये ल.अ.१६०ख/११०; भ्रमते ल.अ.१५९ख/१०८; पर्यटति अ.श.१३४ख/१२४; परिक्रामति वि.व.१२४क/१.१२; विगाहते — कस्मात् विगाहसे शून्यवनान्तराणि अ.क.२२.२६. । २. (भवि.) भ्रमेत् — {lo ma rlung gis bskyod bzhin 'khyam} उद्भ्रान्तपत्रवद् भ्रमेत् स.उ.२१.१४. • सं. भ्रमणम् — भ्रमणस्यन्दनरेचनादीनां गमन एवान्तर्भावात् त.प.२८७ख/२८७; भ्रान्तिः — {ring du 'khyam pa'i ngal gso} चिरभ्रान्तिविश्रान्तिः अ.क.५.२१; पर्यटनम् अ.को.२.७.३५.
- 'khyam par
- परिभ्रमितुम् — उरुमुण्डपर्वते इतश्चामुतश्च परिभ्रमितुमारब्धः वि.व.१२३ख/१.१२.
- 'khyam par 'gyur
- क्रि. भ्रमिष्यति — पञ्चसु ते गतिषु भ्रमिष्यन्ति रा.प.२३५क/१३०.
- 'khyam par byed
- क्रि. भ्रमति — भ्रमति… षट्पदः काननेषु अ.क.५३.१२.
- 'khyams
- = {'khyams pa/} {'khyams nas} भ्रान्त्वा अ.क.७९.१८.
- 'khyams 'gyur
- क्रि. उद्भ्रमति — अनुत्पादनयम् अविजानदेव जगदुद्भ्रमति शि.स.१७२क/१७०; द्र. {'khyam par 'gyur/}
- 'khyams pa
- • क्रि. ( {'khyam pa} इत्यस्य भूत.) भ्रमति (स्म) — {chang ma rnams ni chang khang du/} {so yi 'od kyis ci dgar 'khyams} सुराः सुरालये स्वैरं भ्रमन्ति दशनार्च्चिषा का.आ.३.११३; {de dag don med gyi nar 'khyams} ते भ्रमन्ति मुधाम्बरे बो.अ.५.१७; (अ)घूर्णत् लो.को.३२७. • सं. भ्रमः — श्रियः संसाराभ्रभ्रमपरिचिताः अ.क.१९.११४; भ्रमणम् बो.अ.३.२९. • भू.का.कृ. भ्रान्तः — भ्रान्ता वयमविश्रान्ता न लभ्यस्तद्विधो मृगः अ.क.३०.२५; विस्खलितः — {'khyams pa dag la su zhig rtsub por smra} को हि रूक्षाक्षरं विस्खलितेषु वाक्यम् जा.मा.३०७/१७९; *यदृच्छयाभिगतः जा.मा.१०४/६१; उच्छन्नः — {nga'o snyam pa'i nga rgyal gyi thang la 'khyams pa} अस्मिमानस्थलोच्छन्नाः शि.स.१५८ख/१५२; पतितः — {mya ngam lam gol 'khyams pa rnams/} {mgron po dag dang phrad gyur nas} कान्तारोन्मार्गपतिता लभन्तां सार्थसङ्गतिम् बो.अ.१०.२५. • वि. प्रवासी — {tsan dan byug pa lhung ba yang /} {mtshon lhung 'khyams pa rnams la'o} चर्चाचन्दनपातश्च शस्त्रपातः प्रवासिनाम् का.आ.२.१०३; चलम् मि.को.१४६ख ।
- 'khyams par 'gyur
- = {'khyams 'gyur/}
- 'khyar ba
- क्रि. (अक.; अवि.) भ्रमति लो.को.३२८; श.को.१९४.
- 'khyal
- = {'khyal pa/} {'khyal ba/}
- 'khyal pa
- भू.का.कृ. संभिन्नः — {tshig 'khyal pa} संभिन्नप्रलापः वि.प्र.३२क/४.५; {ngag 'khyal} संभिन्नप्रलापः म.व्यु.१६९४.
- 'khyal par gyur pa
- भू.का.कृ. संभिन्नः — {'khyal par gyur pa'i tshig} संभिन्नवचः वि.प्र.११०ख.
- 'khyal ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) प्रलपति — योऽक्षरपतितं धर्मं देशयति, स च प्रलपति, निरक्षरत्वाद् धर्मस्य ल.अ.१३२ख/७८. • सं. प्रलापः लो.को.३२८. • वि. आक्रोशकः, दोषबुद्ध्या वैरूप्याभिधायी — {sku gzugs mchod rten dam chos la/} {'khyal zhing 'jig par byed pa la'ang} प्रतिमा स्तूपसद्धर्मनाशकाक्रोशकेषु च बो.अ.६.६४.
- 'khyal bar byed pa
- वि. आक्रोशकः, दोषबुद्ध्या वैरूप्याभिधायी — {sku gzugs mchod rten dam chos la/} {'khyal zhing 'jig par byed pa la'ang} प्रतिमा स्तूपसद्धर्मनाशकाक्रोशकेषु च बो.अ.६.६४.
- 'khyig
- = {'khyig pa/}
- 'khyig cing sdod pa
- पा. विबन्धस्थायी, षड्विधोपायेषु एकः — सत्त्वार्थस्याभिनिष्पत्तये समासतः षड्विध एवोपायो वेदितव्यः । आनुलोमिको विबन्धस्थायी विसभागाशयः अवष्टम्भजः कृतप्रकृतिकः विशुद्धश्च षष्ठ उपायः बो.भू.१४०क/१८०.
- 'khyig pa
- • क्रि. १. अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khyigs pa} 2. वर्त.; सक.; भवि. {bkyig pa/} भूत. {bkyigs pa/} विधौ {khyigs} ।। • सं. विबन्धः — {'khyig cing sdod pa} विबन्धस्थायी बो.भू.१४०क/१८०; विप्रतिबन्धः बो.भू.१४१ख/१८१; बन्धः लो.को.३२८; बन्धनम् श.को.१९४.
- 'khyigs pa
- • क्रि. {'khyig pa} इत्यस्य भूत. • वि. = {bcings} संदान्तिम्, बद्धम् — बद्धे संदान्तिं मूतमुद्दितं संदितं सितम् अ.को.३.१.९३.
- 'khyims
- = {'khims pa/}
- 'khyims gyur pa
- वि. *मलिनः — {du ba 'khyims gyur pa} धूममलिनः अ.क.९.८२.
- 'khyims pa
- परिवेशः, चन्द्रसूर्यमण्डलम् — {nyi ma 'khyims pa} सूर्यपरिवेशः मि.को.३३ख; परिधिः लो.को.३२८.
- 'khyir ba
- आवर्तनम् लो.को.३२८; = {'khor ba'am nyi gdugs 'khyir ba lta bu} छो.को.१०६.
- 'khyil
- = {'khyil ba/}
- 'khyil ldan
- वि. कुण्डली, कुण्डलयुक्तः श.को.१९५.
- 'khyil gnas
- आवर्तः लो.को.३२८; द्र. ग्. {yas su 'khyil bar gnas} दक्षिणोत्थितः रा.प.२३०क/१२३.
- 'khyil ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) • सं. १. आवर्त्तः [1] आवर्त्तनम् — ग्. {yas su 'khyil ba} दक्षिणावर्त्तः बो.भू.१२५क/१६१; आवर्त्तता — दक्षिणावर्त्तता नाभेः अभि.अ.८.२६ [2] रोमसंस्थानभेदः — ग्. {yas su 'khyil ba'i spu yis mtshan} दक्षिणावर्त्तरोमाङ्कः अ.क.२४.३१; प्रदक्षिणावर्त्तसुसूक्ष्मरोमा र.वि.३.२४ [3] जलभ्रमः रा.को.१.१९२; = {'khyil ba can} 2. कुण्डलः — {sbrul 'khyil ba la sogs pa bzhin} सर्पकुण्डलादिवत् त.प.१५२ख/३० । ३. कुण्डली [1] = {sbrul} सर्पः अ.को.१.८.७ [2] ना. देवी वा.को.२०९३; द्र. {bdud rtsi 'khyil ba} अमृतकुण्डली वि.प्र.६७ख/४.१२०. • वि. आवृत्तः श.को.१९५; लो.को.३२८; कुञ्चितः — नीलकुञ्चितमूर्धजा म.मू.२८३क/४४१; *शयः — {ltor 'khyil ba'i rlung} कुक्षिशया वायवः श्रा.भू.२१६.
- 'khyil ba brgya
- शतावर्त्तः श.को.१९५; विष्णुः रा.को.५.१७.
- 'khyil ba can
- १. = {chu 'khor} आवर्त्तः, जलभ्रमः — आवर्त्तोऽम्भसां भ्रमः अ.को.१.१०.६. २. = {rna rgyan} कुण्डलम्, कर्णभूषणम् छो.को.१०६/रा.को.२.१४०. ३. = {sbrul} कुण्डली, सर्पः छो.को.१०६/रा.को.१४०.
- 'khyil ba mtha' yas pa
- अनन्तावर्त्ता, बोधिसत्त्वधारणीविशेषः म.व्यु.७५१.
- 'khyil bar gnas
- = {'khyil gnas/}
- 'khyug
- = {'khyug pa/}
- 'khyug pa
- • क्रि. (अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khyugs pa}) ।। • सं. ललनम् वि. ललत् — {ro 'dzin ral gri lta bur 'khyug} ललदसिरसनः वि.प्र.७९ख/४.१६३.
- 'khyug po
- वि. स्फारितः लो.को.३२८.
- 'khyug byed
- = {glog} विद्युत्, तडित् — शम्पा शतहृदाह्रादिन्यैरावत्यः क्षणप्रभा । तडित्सौदामनी विद्युच्चञ्चला चपला अपि अ.को.१.३.९.
- 'khyugs pa
- क्रि. {'khyug pa} इत्यस्य भूत. ।
- 'khyud
- = {'khyud pa/} {'khyud nas} समालिङ्ग्य — नापि गाढं समालिङ्ग्य प्रकृतिं जायते फलम् त.स.२०ख/२१९.
- 'khyud du gzhug par bya
- क्रि. आलिङ्गयति — शब्दवज्राम्… नग्नीकृत्यालिङ्गयति वि.प्र.१५८ख/३.११९.
- 'khyud pa
- • क्रि. (अक.; अवि.) १. (वर्त.) आलिङ्गते — किं तदालिङ्गसे मुधा बो.अ.८.५५; श्लिष्यते का.आ.२.३१४; विमृद्यते — ग्. {yogs pa la ni ci phyir 'khyud} कस्माच्छन्नं विमृद्यते बो.अ.८.५१; विगूहति लो.को.३२९; द्र. {'khyud par byed} 2. ( भवि.) आलिङ्गिष्यति ३. (भूत.) आलिलिङ्ग — भुजाभ्यामुत्सृज्य लज्जां दृढमालिलिङ्ग अ.क.५९.२५. • सं. आलिङ्गनम् प्र.अ.१११ख/११९; लिङ्गनम् म.मू.१८२क/१११; परिष्वङ्गः वि.सू.१९क/२२; परिष्वजनम् म.व्यु.९३८९; उपगूहनम् — {chung ma la 'khyud pa bzhin} वनितोपगूहनवत् त.प.२५१ख/२१९; श्लेषणम् — मम गात्रेषु श्लेषणात् अ.श.२०८ख/१९२; संश्लेषः — गात्रसंश्लेषं ददामि अ.श.२०८ख/१९२; *लम्बनम् — {mgul nas 'khyud pa} कण्ठे लम्बनम् वि.सू.१३ख/१५. • वि. आलिङ्गितः — आलिङ्गिता विश्वमाता वि.प्र.३६ख/४.१५; आश्लिष्टः — {snying rjes 'khyud pa} करुणाश्लिष्टः अ.क.३२.१५; परिष्वक्तः — आयत्यां दुःखजन्महेतुकः खटचपेटलिङ्गितचुम्बितपरिष्वक्ताघ्रातकटाक्षेक्षितैः ल.अ.१०३क/४९; आसक्तः म.व्यु.८७७१; परिष्वजमानः जा.मा.१७४/१००.
- 'khyud par
- परिष्वङ्क्तुम् — सा ऊर्ध्वबाहुः पुत्र पुत्रेति भगवन्तं परिष्वङ्क्तुमारब्धा वि.व.१३१ख/१.२०.
- 'khyud par bya
- आलिङ्गनीया वि.प्र.१५७क/३.११८.
- 'khyud par byed
- क्रि. आलिङ्गति — कुलीना अपि पार्श्वस्थमालिङ्गन्त्यबला लताः अ.क.१४.७२; करोत्यालिङ्गनम् अ.क.४४.७; परिष्वजति — स स्वकं हस्तं गृहीत्वा आलिङ्गते चुम्बति परिष्वजति अ.श.२६१क/२३९.
- 'khyud dpyad
- लो.को.३२९ = {mkhyud spyad/}
- 'khyud sbyar
- म.व्यु.७६२२ = {mkhyud spyad/}
- 'khyus pa
- प्रा. = {bros pa} छो.को.१०६; द.को.९९.
- 'khyer
- = {'khyer ba/}
- 'khyer ba
- • क्रि. (वर्त., भवि.; भूत., विधौ {khyer}) हरति अभि.भा.२३२-२/८३४; अपहरति — यथा व्याघ्री नातिनिष्ठुरेण दन्तग्रहणेन स्वपोतमपहरति नयति अभि.स्फु.३२२क/१२११. • सं. वहनम् अभि.स्फु.१३०क/८३५.
- 'khyer bar byed
- क्रि. हरति अभि.को.५.४०; वहति — वहन्ति हरन्ति गत्यन्तरं विषयान्तरं वेत्योघाः अभि.स्फु.१३०क/८३५; निर्हरति लो.को.३२९.
- 'khyer byed
- = {'khyer bar byed/}
- 'khyog
- = {'khyog pa/} {'khyog po/}
- 'khyog 'gro
- १. = {sbrul} जिह्मगः, सर्पः छो.को.१०६/रा.को.२.५३५; व्यालः अ.को.१.८.७. २. = {me} अग्निः, वह्निः अ.को.१.१.४८. ३. = {gza' spen pa} वक्रः, शनैश्चरः छो.को.१०६/रा.को.४.२४२. ४. = {'bab chu} छो.को.१०६; बो.को.३२६.
- 'khyog brjod
- वक्रोक्तिः {rang bzhin brjod dang 'khyog brjod ces/} {ngag gi rang bzhin tha dad gnyis} भिन्नं द्विधा स्वभावोक्तिर्वक्रोक्तिश्चेति वाङ्मयम् का.आ.२.३५९; का.आ.२.३५९; शब्दालङ्कारप्रभेदः रा.को.४.२४३.
- 'khyog pa
- • क्रि. वर्त., भवि.; भूत. {'khyogs pa} ।। • सं. १. वलनम् — {ri dgas thams cad mgrin pa ni/} {'khyog pa'i rnam 'phrul ldan pas bros} हरिणा दुद्रुवुः सर्वे ग्रीवावलनविभ्रमैः अ.क.३०.१२. । २. वक्रत्वम् प्र.अ.१२५क/१३४; कौटिल्यम् — सर्पोऽपि क्षणभङ्गित्वात् कौटिल्यादीन् प्रपद्यते त.स.११ख/१३८ • वि. = {'khyog po} वक्रः — कठिनेष्वतिवक्रेषु… शङ्खेषु अ.क.८.४.
- 'khyog po
- • वि. वक्रः — {'khyog por brjod pa} वक्रोक्तिः का.आ.२.३५९; {'khyog po'i mche ba} वक्रदन्तः वि.प्र.२३०ख/२.१६; कुटिलः — कुटिले वेणुदण्डे अ.क.६८.३१; भङ्गः — {smin ma 'khyog po} भ्रूभङ्गः अ.क.५.४; भङ्गवती ना.ना.२८७ख/१८०; भुग्नः — {smin ma 'khyog ste} भ्रुवौ च भुग्ने का.आ.२.१३०; वल्लितः — {smin 'khyog} वल्लितभ्रु का.आ.२.७२; विवलितः — एता विवलितग्रीवा हरिण्यः अ.क.६४.१०७; तिर्यक् अ.क.३७.६१; आविद्धम् मि.को.१८क • सं. १. वक्रः, वक्रगतिविशिष्टग्रहः — वक्रा ग्रहा मङ्गलादयः वि.प्र.२.२ २. = {dkyil 'khor phyed} वक्रम्, अर्धमण्डलम् वि.प्र.२०१ख.
- 'khyog po nyid
- वक्रता — {gzhu nyid la ni 'khyog po nyid} धनुष्येवास्य वक्रता का.आ.२.३१६.
- 'khyog po'i me tog
- तरुणम्, कुब्जपुष्पम् श्री.को.१८३ख.
- 'khyog por brjod pa
- = {'khyog brjod/}
- 'khyog tshig
- = {snyad ka} अपदेशः, व्याजः — व्याजोऽपदेशो लक्ष्यं च अ.को.१.७.३३; कदर्थवाक्यम् — श्रुत्वेति राजा कुटिलस्य तस्य मिथ्याविनीतस्य कदर्थवाक्यम् अ.क.२२.६७; भङ्गिः अ.क.१०८.५.
- 'khyogs
- = {'khyogs pa/}
- 'khyogs skyes
- = {dug mo nyung} कुटजः, वृक्षविशेषः मि.को.५७क.
- 'khyogs gar
- = {gla sgang} कुटन्नटम्, कैवर्त्तीमुस्तकम् मि.को.५८ख.
- 'khyogs 'gro
- मि.को.१४५ख = {'khyog 'gro/}
- 'khyogs pa
- वि. जिह्मः, कुटिलः — {ma 'khyogs pa} अजिह्मः मि.को.१८क.
- 'khyogs med
- = {mchod sbyin} अध्वरः, यज्ञः — {a d+h+waraH lam 'dzin nam 'khyogs med} मि.को.२९क.
- 'khyor ba
- वि. १. = {'gul ba} प्रेङ्खितः, आधूतः — वेल्लितप्रेङ्खिताधूतचलिताकम्पिता धुते अ.को.३.१.८५; खेलः — खेदात्परिव्याकुलखेलगामी जा.मा.२८३/१६४ २. = {bag tsha ba} विह्वलः, विक्लवः — विक्लवो विह्वलः स्यात् अ.को.३.१.४२.
- 'khra ba
- क्रि. (वर्त., भवि.; भूत. {'khras pa}) {brten pa} इत्यस्य प्रा. द.को.१००.
- 'khra sa
- प्रा. = {brten sa} बो.को.३२८.
- 'khrang
- = {'khrang ba/}
- 'khrang ba
- वि. = {mkhrang ba} खक्खटः — मृन्मयान्यासनानि कर्तव्यानि । खक्खटा भवन्ति वि.व.१८७क/२.११०; खरः म.व्यु.७४८९.
- 'khrad pa
- प्रा. = {bskrad pa} द.को.१००.
- 'khrab pa
- • क्रि. (सक.; वर्त.; भवि. {dkrab pa}, भूत. {bkrabs pa} विधौ {khrob}) ।। • सं. उत्कारः, धान्योत्क्षेपणम् श.को.१९८; पवः श.को.१९८.
- 'khral 'khrul du gyur pa
- वि. क्षिप्तम् — {sems 'khral 'khrul du gyur pa} क्षिप्तचित्तः म.व्यु.६९५१.
- 'khras
- = {'khras pa/}
- 'khras nas
- आश्रित्य — पुष्पफलविटपवृक्षगहनमाश्रित्यावधानतत्परोऽवस्थितः वि.व.२०८ख/१.८३.
- 'khras pa
- • क्रि. {'khra ba} इत्यस्य भूत. • भू.का.कृ. आश्रितः — {'khras nas} आश्रित्य वि.व.२०८ख/१.८३.
- 'khri
- = {'khri ba/}
- 'khri ba
- क्रि. १. अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khris pa} द.को.१०० २. = {dkri ba} वेष्टयति — {yongs su 'khri} परिवेष्टयति ल.अ.११९ख/६६; श.को.१९८; {'khri shing} लता अ.सा.३७क/२१.
- 'khri byed
- ना. वालिः सू.प्र.४३ख/८६ ( बालिः, कपिविशेषः रा.को.३.४२७).
- 'khri shing
- लता १. व्रततिः — नैतानि पुष्पाणि वृक्षगुल्मलतानिर्जातानि अ.सा.३७क/२१; {smin ma'i 'khri shing} भ्रूलता का.आ.२.९२; लतिका अ.क.१०८. ७; वल्ली अ.क.४.२४; वीरुधा का.आ.२.९७; वल्लरी — {'khri shing yal 'dab lnga pa ni/} {skyed mos tshal 'dir bdag gis mthong} अत्रोद्याने मया दृष्टा वल्लरी पञ्चपल्लवा का.आ.३.११२; अ.क.६४. ३२९. २. = {dpyid ldan} वासन्ती — अतिमुक्तः पुण्ड्रकः स्याद्वासन्ती माधवी लता अ.को.२.४.७२. ३. = {'od ldan} ज्योतिष्मती मि.को.५९ख.
- 'khri shing nor bu
- = {byi ru} लतामणिः, प्रवालः छो.को.१०८/रा.को.४.२०५.
- 'khrig
- = {'khrig pa/}
- 'khrig khyim
- = {'khrig pa'i khyim/}
- 'khrig thabs
- पा. वैशिकम्, अष्टादशविद्यास्थानेषु एकम् म.व्यु.४९५५; मि.को.२८ख.
- 'khrig 'dod ma
- = {'khrig pa 'dod ma/}
- 'khrig pa
- मिथुनम् १. सुरतम् — मिथुनक्रियायां समुद्यतः अ.क.८८.५६; मैथुनम् — मैथुनस्य परावृत्तौ द्वयोर्बुद्धसुखविहारे च दाराऽसंक्लेशदर्शने च सू.अ.१५७ख/४४; सुरतम् अ.क.३२.२१; रतिः अ.क.३२.१८; व्यवायः — व्यवायो ग्राम्यधर्मो मैथुनं निधुवनं रतम् अ.को.२.७.५७; यभ्या लो.को.३३०. २. मेषादिद्वादशराश्यन्तर्गततृतीयराशिः वि.प्र.२३७ख/२.४०.
- 'khrig pa dang ldan pa smra ba
- मैथुनाभाषणम् वि.सू.२०ख/२३; म.व्यु.८३७१.
- 'khrig pa dang ldan pa smra ba 'dul byed dag
- मैथुनाभाषणे विनीतकानि वि.सू.२०ख/२४.
- 'khrig pa dang ldan pa smra ba'i dge 'dun lhag ma
- पा. मैथुनाभाषणे सङ्घावशेषः, सङ्घावशेषभेदः वि.सू.२०ख/२४.
- 'khrig pa dang ldan pa smra ba'i dge 'dun lhag ma rnam par 'byed pa
- मैथुनाभाषणे(णसङ्घावशेषे)विभङ्घः वि.सू.२०ख/२३.
- 'khrig pa dang ldan par smra ba
- = {'khrig pa dang ldan pa smra ba/}
- 'khrig pa 'dod ma
- ना. मैथुनेच्छा, इच्छादेवी — मैथुनेच्छा धर्मधातुजन्या वि.प्र.४४ख/४.४४.
- 'khrig pa sbed
- = {bya rog} गूढमैथुनः, काकः छो.को.१०८/वा.को.२६२९.
- 'khrig pa med pa'i tshig
- अमैथुनपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- 'khrig pa las byung ba
- वि. मैथुनम् वि.सू.२०क/२३.
- 'khrig pa'i khyim
- पा. मिथुनराशिः, मेषादिद्वादशराश्यन्तर्गततृतीयराशिः वि.प्र.२५८ख/२.६८.
- 'khrig pa'i chos
- मैथुनधर्मः — {'khrig pa'i chos kyi 'dod chags dang bral ba} मैथुनधर्मवैराग्यम् अभि.सू.२१.
- 'khrig pa'i 'dod chags
- पा. मैथुनरागः, पञ्चविधरागेषु एकः — बहिर्धा कामेषु मैथुनच्छन्दः मैथुनरागः श्रा.भू.९७क/२०५; वि.सू.५०क/६३.
- 'khrig pa'i tshig
- मैथुनपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८ख/१७.
- 'khrig ma
- म.व्यु.३९७४; = {mkhrig ma/}
- 'khrig tshig
- = {'khrig pa'i tshig/}
- 'khrigs
- = {'khrigs pa/}
- 'khrigs gyur pa
- भू.का.कृ. कीर्णः — पुण्यसौरभसंभारात् कीर्णकारुण्यकेसरात् अ.क.७.३३.
- 'khrigs pa
- • क्रि. (अक.; अवि.) • सं. उन्नतिः — {sprin 'khrigs par snang ba'am mthong ba}({sa}) मेघोन्नतिदर्शनात् म.व्यु.४६३५. • वि. व्याकुलः — {dud pa 'khrigs pa'i skra ni gsegs pa bzhin} वल्गन्निव व्याकुलधूमकेशः जा.मा.१७८/१०२; अवकीर्णः अभि.सू.२१; प्रस्फुलितः — सवितरि प्रस्फुलितमरीचिजालवसनासु जा.मा.५५/३३; अवलम्बी — धूपा मेघा इव अम्बरतलावलम्बिबिम्बाः बो.प.२६.
- 'khrigs par 'gyur
- क्रि. संतिष्ठते — लोके समन्ताद् द्वात्रिंशत्पटला अभ्रघनाः संतिष्ठन्ते शि.स.१३६क/१३२.
- 'khrid
- = {'khrid pa/}
- 'khrid pa
- • क्रि. (सक.; वर्त., भवि.; भूत., विधौ {khrid}) नयति लो.को.३३१; उपनयति लो.को.३३१. • सं. नयनम् — महाबोधिसमीपनयनाच्च सू.अ.२१८क/१२४.
- 'khrid par byed
- क्रि. हरति — वहन्ति हरन्ति गत्यन्तरं विषयान्तरं वेत्योघाः अभि.स्फु.१३०क/८३५; नमयति — विज्ञानसन्ततिमालम्बने पुनर्भवे वा नमयति अभि.स्फु.८८ख/७६०.
- 'khrims pa
- • क्रि. (अक.; अवि. द.को.१०१) • सं. = {skrag pa} भीतिः लो.को.३३१; = {'jigs skrag} छो.को.१०८.
- 'khri'u
- प्र.अ.८४क/९१; = {khri'u/}
- 'khril ba
- लम्बितः लो.को.३३१; बो.को.३२९.
- 'khril bag can
- छो.को.१०८; = {'khril bag chags pa/}
- 'khril bag chags pa
- • वि. वृत्तम् — {sku 'khril bag chags pa} वृत्तगात्रः म.व्यु.२८६. • सं. वृत्तता अभि.अ.८.२२.
- 'khril shing
- श.को.१९९; = {'khri shing /}
- 'khris
- = {'khris pa/}
- 'khris pa
- • क्रि. {'khri ba} इत्यस्य भूत.; • वि. निकटः श.को.२००; समीपः श.को.२००; = {nye 'gram} बो.को.३२९; द्र. {sor gnyis 'khris pa} द्व्यङ्गुलवर्तः म.व्यु.९३३३.
- 'khru
- = {'khru ba/}
- 'khru na
- प्रक्षालयन् शि.स.१८७ख/१८६.
- 'khru nad
- = {'khru ba'i nad/}
- 'khru ba
- • क्रि. (अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khrus pa} ) स्नाति — एकः कथं स्नासि विकासिपांशुसंतप्ततोयासु मरुस्थलीषु अ.क.२२.२७; निर्धूयते — औदारिको हि मलश्चेलात् पूर्वं निर्धूयते, पश्चात् सूक्ष्मः अभि.भा.१९ख/९३८; द्र. {'khru bar byed pa} ।। • सं. १. धावनम् — {rkang pa 'khru ba} पादधावनम् बो.प.६२; वि.सू.५१ख/६५; प्रक्षालनम् — {dri ma 'khru bzod} मलप्रक्षालनक्षमा अ.क.४४.३४; शोचनम् — अङ्गुलिपर्वद्वयादूर्ध्वं व्यञ्जनस्यान्तःशोचने वि.सू.५२ख/६७. २. पा. विरेचनम्, विरेकः यो.श.९९. ३. अतिसारः, रोगभेदः म.मू.१४५क/५७; यो.श.१५; ग्रहणी — {'khru ba'i nad} ग्रहणीगदः यो.श.१६.
- 'khru ba'i nad
- अतिसाररोगः; ग्रहणीगदः यो.श. १६; शोचनारोगः — {'khru ba'i nad can la ni khri'u'i bu gu bya'o} करणं छिद्रपीठस्य शोचनारोगे वि.सू.८१क/९८.
- 'khru ba'i nad can
- द्र. {'khru ba'i nad/}
- 'khru bar
- = {'khrur/}
- 'khru bar byas
- क्रि. विरेचयति — ‘हरीतकीं प्राप्य देवता विरेचयन्ति’ इति किं न कल्प्येत त.प.१९९क/८६४.
- 'khru bar byed pa
- • क्रि. स्नापयति — बालं यथा स्नापयन्ति मातरः वि.प्र.५७क/४.१००; आक्लेदयति — {chus gdong 'khru bar byed} उदकेन मुखमाक्लेदयति श्रा.भू.४२क/१०१; विरेचयति प्र.अ.२४६-४/५३७. • सं. प्रक्षालनम् प्र.अ.११२ख/१२०.
- 'khru sman
- हरीतकी — अन्यथा हि हरीतकीं प्राप्य देवता विरेचयन्तीत्यपि कल्पनीयं भवेत् त.प.२७६क/२६६.
- 'khru zhing btso blag byed
- क्रि. धावयति — {chos gos 'khru zhing btso blag byed} चीवराणि धावयन्ति अ.श.९३क/८४.
- 'khru ru
- = {'khrur/}
- 'khrug
- = {'khrug pa/}
- 'khrug gos
- = {go cha'am lcags gos} छो.को.१०९.
- 'khrug rnga
- पटहः, आडम्बरः पटहाडम्बरौ समौ अ.को.२.८.१०८.
- 'khrug thabs
- हठः : ग्. {yul las rgyal thabs la} मि.को.४५ख.
- 'khrug pa
- • क्रि. (अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khrugs} ) कुप्यति शि.स.५१ख/४९; प्रकुप्यति — {'khrug par 'gyur} प्रकुप्यति सु.प्र.३८क/७२. • सं. १. कोपः — न कोपाग्निश्चित्ते ज्वलति हि दयातोयशिशिरे जा.मा.३११/१८१; अ.श.१३७क/१२६; क्रोधः — कोपक्रोधामर्षरोषप्रतिघा रुट्क्रधौ स्त्रियौ अ.को.१.७.२६; प्रकोपः म.व्यु.२९६३. २. क्षोभः — इह प्रथमं पृथ्वीधातुक्षोभः वि.प्र.१६१क/३.१२५; अभि.भा.७०ख/११४७; संक्षोभः वि.सू.३२ख/४१; संरम्भः — परित्यक्तक्रोधसंरम्भदोषः जा.मा.२८६/१६६; खेदः — {thugs 'khrug pa} चित्तखेदः वि.प्र.१५४क/३.१०२. ३. = ग्. {yul} युद्धम्, सङ्ग्रामः — संहारस्तस्य युद्धे वि.प्र.२४१क/२.५०; अ.को.२.८.१०३; सङ्ग्रामः मि.को.४४ख ४. कलहः — कलहं व्युपशमयामि । युद्धं निवारयामि ग.व्यू.५३क/१४६; डमरः — {'khrug cing de bzhin dpung 'cha' 'thab pa dang} डमराथ डिम्बास्तथ विग्रहाश्च स.पु.३८क/६७; {'khrug pa dang nang 'khrug} डिम्बडमरः अ.श.६३ख/५५; द्र. {'khrug long} 5. उपायासः — जरामरणशोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपायासाः बो.भू.५९क/७१; द.भू.१९६क/१९. ६. = {khon du 'dzin pa} उपनाहः — उपनाहबहुलः श्रा.भू.१८६; {'khrug pa dang ldan pa} उपनाही श्रा.भू.१८८. • वि. क्रुद्धः — {shi bi pa rnams ci'i phyir 'khrug} कुत्र मे शिबयः क्रुद्धाः जा.मा.९९/५९; विकोपितः बो.प.८०; आकुलः — ज्वालामालाकुलसर्वशरीराः शि.स.४६क/४४; व्याकुलः — {dbang po 'khrug pa} व्याकुलेन्द्रियः श्रा.भू.१८९; समाकुलः — {'jig rten lta bas 'khrug pa shes nas} दृष्टिसमाकुल लोक विदित्वा शि.स.१७८क/१७६; क्षुब्धः वि.प्र.१६१क/३.१२५; क्षुभितः वि.प्र.१११ख/१,८.
- 'khrug pa can
- वि. सोपायासः — सशोकं सपरिदेवं सोपायासम् द.भू.१९६क/१९.
- 'khrug pa dang bcas pa
- वि. सोपायासः लो.को.३३२; = {'khrug pa can/}
- 'khrug pa nyid
- आकुलत्वम्, आकुलता त.स.७१क/६६५.
- 'khrug pa dang ldan pa
- वि. उपनाही — उपनाही चेत्येवंभागीयानि मानचरितस्य पुद्गलस्य लिङ्गानि वेदितव्यानि श्रा.भू.१८८.
- 'khrug pa ma mchis pa
- अनुपायासः लो.को.३३२.
- 'khrug pa med pa
- • वि. निःसंक्षोभः जा.मा.२२५/१३१; निरुपायासः लो.को.३३२. • सं. अविकोपनता — धर्मकायानां समतां च प्रजानाति । अविकोपनतां च… प्रजानाति द.भू.२४५क/४६; निरुपायासता — स तथागतज्ञानस्याचिन्त्यतां च समनुपश्यति… निरुपायासतां च द.भू.१९६क/१९.
- 'khrug pa'i sa gzhi
- ङ.को.२८०; = {'khrug sa/}
- 'khrug par 'gyur
- क्रि. प्रकुप्यति — प्रकुप्यन्ति च देवेन्द्रास्त्रायस्त्रिंशद्भवनेषु च सु.प्र.३८क/७२.
- 'khrug par byed pa
- = {'khrug byed} ।। • क्रि. कोपयति — {'khrug par byed par 'gyur} कोपयिष्यति सु.प्र.३८क/७२; मन्थति — तथाभूता अपि जगदशेषं मन्थन्ति बो.प.४७; • सं. *हनम् : {o ha nam 'khrul byed/}
- 'khrug byed
- म.व्यु.४३७१ वि. संक्षोभकरः — चेतःसंक्षोभकरेषु… प्रसरादानं शमनम् अभि.स.भा.६५ख/९०.
- 'khrug par byed par 'gyur
- क्रि. कोपयिष्यति — नचिरेण ह्ययं राजा देवतां कोपयिष्यति सु.प्र.३८क/७२.
- 'khrug par mi 'gyur ba
- = {'khrug mi 'gyur/}
- 'khrug byed
- = {'khrug par byed pa/}
- 'khrug mi
- = {mtshon chas 'tsho} आयुधीयः, शस्त्राजीवः — शस्त्राजीवे काण्डपृष्ठायुधीयायुधिकाः समाः अ.को.२.८.६७.
- 'khrug mi 'gyur
- = {'khrug par mi 'gyur ba} क्रि. न कुप्यते लो.को.३३२; न प्रकुप्यते लो.को.३३२; न क्षुभ्यति श.को.२००.
- 'khrug mi byed
- क्रि. न कुप्यते लो.को.३३२.
- 'khrug med
- = {'khrug pa med pa/}
- 'khrug rtsod
- = {'thab rtsod} बो.को.३३०.
- 'khrug long
- १. = {'thab rtsod} अभ्यागमः, सङ्ग्रामः अ.को.२.८.१०५. २. डिम्बः — कलिकलहकलुषडिम्बडमरदुःस्वप्नविनायकपीडाः सु.प्र.२८ख/५५; डमरः — शस्यवती वसुमती प्रशान्तकलिकलहडिम्बडमरतस्कररोगापगता वि.व.१५४क/१.४२; रणः वि.सू.६१ख/७८. ३. क्षोभः — {'khrug long bya ba} क्षोभकरणम् वि.सू.४६ख/५८; संक्षोभः — {'khrug long rnam pa gsum ste/} {phyir 'phros pa med pa dang /} {phyir 'phros pa dang bcas pa rnam pa gnyis po nyi tshe ba dang /} {dge 'dun mtha' dag dang 'brel ba} त्रयः… संक्षोभाः । निर्विक्रियसविक्रियश्च द्विप्रकारः प्रादेशिकः सकलसङ्घगतश्च वि.सू.९१क/१०९.
- 'khrug long bya ba
- क्षोभकरणम् वि.सू.४६ख/५८.
- 'khrug long yal bar 'dor ba
- पा. (विन.) संक्षोभाध्युपेक्षणम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५४क/६९.
- 'khrug long yal bar 'dor ba'i ltung byed
- संक्षोभाध्युपेक्षणे प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५४क/६९.
- 'khrug shom
- = {bkod pa} बलविन्यासः, व्यूहः — व्यूहस्तु बलविन्यासः अ.को.२.८.७९.
- 'khrug sa
- रणाजिरम्, रणभूमिः अ.क.३.११५.
- 'khrugs
- = {'khrugs pa/}
- 'khrugs gyur
- = {'khrugs par gyur pa/}
- 'khrugs pa
- • क्रि. ( {'khrug pa} इत्यस्य भूत. ) अक्षुभ्यत् — षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत् । अकम्पत्… अक्षुभ्यत् ल.वि.३०क/३९; क्षुभ्यति स्म अ.सा.४५१क/२५५; • सं. क्षोभः — कर्मोर्मिसंरम्भसम्भवक्षोभविभ्रमाः अ.क.५०.४५; शि.स.१३९क/१३४; संक्षोभः — संक्षोभो वातपित्तश्लेष्मणाम् न्या.टी.४२क/५५; क्षोभणम् — {khams 'khrugs pa} धातुक्षोभणम् शि.स.२०क/१९; प्रकोपः — {sems 'khrugs pa} चित्तप्रकोपः अभि.स्फु.१३५ख/८४५; विकोपनम् — दुःखैरविकोपनतः सू.अ.२०८ख/११२; क्रोधः मि.को.१२६ख; विप्लवः — {chu yis ni rba klong 'khrugs pa} जलकल्लोलविप्लवम् अ.क.२४.५९; विभ्रमः — {rnal 'byor 'khrugs pa} योगविभ्रमः सू.अ.१६२ख/५२; जालम् — {thags 'khrugs pa lta bu} तन्त्रजालजाताः म.व्यु.५३९०. • वि. क्षुब्धः — क्षुब्धसमुद्रभयम् वि.प्र.१८३क/३.२०३; क्षुभितः — {yid 'khrugs pa} क्षुभितमानसः बो.भू.७२क/८४; कुपितः — {nad kyis 'khrugs pa} व्याधिना कुपितः र.वि.१.१३५; कोपितः — {khro bas 'khrugs pa} अमर्षकोपिताः अ.क.४०.१५२; क्षिप्तः — {sems 'khrugs pa} क्षिप्तचित्तः बो.भू.८७क/११०; विक्षिप्तः — {sems 'khrugs pa} विक्षिप्तचित्तः सू.अ.१५३ख/३८; आकुलः — {snying rjes 'khrugs pa} करुणाकुलः अ.क.३.६८; व्याकुलः जा.मा.११४/६७; समाकुलः — {'khrugs pa zhes bya ba ni mi gnas pa} समाकुलमिति अप्रतिष्ठम् त.प.११२ख/६७५; आकुलितः — {snying rjes 'khrugs pa'i bdag nyid can} करुणाकुलितात्मा अ.क.४.२९; व्याकुलितः जा.मा.३३५/१९५; उद्विग्नः — जनक्षयभयोद्विग्नः अ.क.३.९५; विह्वलः — {mya ngan gyis 'khrugs pa} शोकविह्वला अ.क.९२.१८; संरब्धः अभि.स.भा.११४ख/१५३; आर्त्तः — {bsam pa 'khrugs pa} चिन्तार्त्तः अ.क.९.९१; व्यग्रः — व्यग्रा मे… मतिः अ.क.१९.७७; स्रस्तः — {lan bu 'khrugs pa} स्रस्तालकम् अ.क.५९.५१; विशृङ्खलः — {mya ngan gyis 'khrugs pa} शोकविशृङ्खलः अ.क.१०८.१६२; विषण्णः — {bsam pa 'khrugs pa} चिन्ताविषण्णः अ.क.५५.३२; व्यवहितः — {sbyor ba shin tu 'khrugs pa yis} अतिव्यवहितप्रयोगात् का.आ.३.९९; असमञ्जसः म.व्यु.४५२०; विवशः — अधुना विवशः क्वाहं क्व सा विद्या क्व तद्धनम् अ.क.३९.४९; विकलः — लुठति विकलकल्पा यत्र सङ्कल्पमाला अ.क.४.११९; क्षोभ्यः — {mi 'khrugs pa} अक्षोभ्यः सू.अ.१४१क/१८; कोप्यः — {mi 'khrugs pa'i chos ston pa} अकोप्यधर्मदेशकः ल.वि.२०५ख/३०८; क्षोभिणी — {mi 'khrugs} अक्षोभिणी ल.वि.७८क/१०५; {du bas 'khrugs pa} धूमधूम्रः अ.क.६२.३२.
- 'khrugs pa nyid
- आकुलता — तान् दृष्ट्वा करुणाकुलतां ययौ अ.क.८.५४; कुपितत्वम् — {bslab pa 'khrugs pa nyid} कुपितत्वं शिक्षायाः वि.सू.१३ख/१५.
- 'khrugs pa med pa
- • वि. निराकुलः — धैर्यमेव परित्राणं वैराग्यं च निराकुलम् अ.क.४४.२०; अनाकुलः प्र.अ.१७०क/१८४; • सं. अकोपनता — चित्तस्याकोपनता क्षान्तिः बो.प.५३; द्र. {'khrug pa med pa/}
- 'khrugs par gyur
- = {'khrugs par gyur pa/}
- 'khrugs par gyur pa
- • क्रि. प्रकोपमापद्यते अभि.सू.२१. • भू.का.कृ. क्षोभमापन्नः लो.को.३३३. • वि. आकुलः — कृपाकुलाः अ.क.३.१८६; आकुलितः अ.क.३.६९; विह्वलः — {'jigs pas 'khrugs par gyur} भयविह्वलाः अ.क.६८.७३.
- 'khrugs par 'gyur
- क्रि. प्रकुप्यति शि.स.४०क/३८; क्षुभ्यते — {'khrugs par mi 'gyur} न क्षुभ्यते म.व्यु.५२०२.
- 'khrugs par mi 'gyur
- क्रि. न क्षुभ्यते म.व्यु.५२०२.
- 'khrugs min
- वि. अनाकुलम् — {gzhan dag 'khrugs min mdzes pa yi} अन्ये त्वनाकुलं हृद्यम् का.आ.१.८३.
- 'khrugs med
- = {'khrugs pa med pa/}
- 'khrugs tshig
- सङ्कुलम् लो.को.३३३; परस्परपराहतवाक्यम् रा.को.५.२१२.
- 'khrung
- = {'khrung ba/}
- 'khrung ba
- = {skye ba} क्रि. (अक.; वर्त., भवि.; भूत. {'khrungs pa}) प्ररोहति — नैव बीजं प्ररोहति अभि.अ.८.१०; द्र. {'khrungs par 'gyur} प्ररोहयिष्यति सु.प्र.३३ख/६४.
- 'khrungs
- = {'khrungs pa/}
- 'khrungs pa
- • क्रि. ( {'khrung ba} इत्यस्य भूत.) जायते — {sems kyi rin chen khyad par 'di/} {snga na med pa'i rmad cig 'khrungs} सत्त्वरत्नविशेषोऽयमपूर्वो जायते कथम् बो.अ.१.२५. • सं. भवः — {b+hr}-{i gu'i rigs 'khrungs} भृगुवंशभवः अ.क.३.३५; उद्भवः — {sA la chen po'i rigs 'khrungs pa} महाशालकुलोद्भवः अ.क.६३.२; {shAkya'i rgyal po'i rigs las 'khrungs} शाक्यराजकुलोद्भवः अ.क.२१.३१; सम्भवः ना.ना.२६६ख/२८; उपपत्तिः लो.को.३३४; उदयः — {'bras bu 'khrungs pa yis} फलोदयेन श.बु.१५३; उद्गमः का.आ.३.२०. • वि. प्रसविनी — पुण्यपुष्पप्रसविनीं स चक्रे स्तुतिमञ्जरीम् अ.क.४४.१२; उत्थः — {zas bcad las 'khrungs pa'i sdig pa} पापं भक्तच्छेदोत्थम् अ.क.५०.६०; अ.क.५९.३६. • भू.का.कृ. उत्पन्नः — चक्रवर्तिकुलोत्पन्ना कन्या अ.क.४८.५८; जातः — नाट्यकुले जातः अ.क.१८.१३; निर्जातः अ.सा.८८क/५०; प्रसूतः लो.को.३३३; उदितः अ.क.१०.११२; भूतः — {'byor pa 'gran pa las 'khrungs pa} विभवसङ्घर्षो भूतः अ.क.१६.२०; उद्भूतः अ.क.; समुद्भूतः अ.क.६७.२४; उद्गतः — {shAkya'i rigs su 'khrungs pa'i} शाक्यकुलोद्गतानाम् अ.क.२२.४६; समुद्गतः अ.क.१०८.३९; निर्गतः — {chu shing gi sdong po las 'khrungs mdzes ma thob} कन्याम्… प्राप कदलीस्कन्धनिर्गताम् अ.क.२०.४९; निर्मितः — सुगतमुखारविन्दनिर्मितमधुरमधुप्रतिमं वचः प्रसन्नम् अ.क.२९.८६; उद्भिन्नः — {skyed tshal sa ha kA rnams/} {snye ma ma 'khrungs pa min na} उद्यानसहकाराणामनुद्भिन्ना न मञ्जरी का.आ.२.२४८.
- 'khrungs par 'gyur
- क्रि. प्ररोहयिष्यति — नानातृणगुल्मौषधिवनस्पतय ओजस्वितराः प्ररोहयिष्यन्ति सु.प्र.३३ख/६४.
- 'khrungs par shog
- क्रि. जायताम् — {dpag bsam shing du 'khrungs par shog} जायन्तां कल्पपादपाः बो.अ.१०.६.
- 'khrungs byed
- रोहितम्, ऋजु इन्द्रचापः मि.को.१४५क; वा.को.४८१६.
- 'khrungs rabs
- = {skyes rabs} श.को.२०१.
- 'khrud
- = {'khrud pa/}
- 'khrud mkhan
- रजकः, धावकः — प्रच्छन्नं राजपुत्रोऽथ रजकावसथे स्थितः अ.क.४६.४१.
- 'khrud pa
- • क्रि. (सक.; वर्त.; भवि. {bkru ba/} , भूत. {bkrus} , विधौ {khrus} ) निर्मादयति; द्र. {'khrud par byed pa} निर्मादयति वि.व.१६१क/२.९५. • सं. क्षालनम् ज्ञा.सि.१०.८; प्रक्षालनम्; स्नानम् श.को.२०१; निर्मादनम्, द्र. {'khrud par byed pa} निर्मादयति वि.व.१६१क/२.९५.
- 'khrud par byed pa
- क्रि. निर्मादयति — सोऽपरेण समयेन पानकवारमुद्दिष्टस्तद् वारकं निर्मादयति वि.व.१६१क/२.९५.
- 'khrun
- = {khrun} द.को.१०२.
- 'khrur
- = {'khru ru/} {'khru bar/}
- 'khrur bcug
- = {'khrur bcug pa/}
- 'khrur bcug nas
- शोचयित्वा — सप्ताष्टान्यहानि… शोचयित्वा शवचीवरं भुञ्जीत वि.सू.७१ख/८८.
- 'khrur bcug pa
- निर्धावनम् वि.सू.२४क/२९; शोचनम् — {'khrur bcug nas} शोचयित्वा वि.सू.७१ख/८८.
- 'khrur 'jug pa
- धावनम् — {gos 'khrur 'jug pa la'o} चीवरधावने वि.सू.५३ख/६९; निर्धावनम्, द्र. {'khrur bcug pa} निर्धावनम् वि.सू.२४क/२९; शोचनम् — {'khrur bcug nas} शोचयित्वा वि.सू.७१ख/८८; {'khrur gzhug par bya} शोचयेत् वि.सू.६९ख/८६.
- 'khrur 'jug pa'i spang ba
- धावननैस्सर्गिकः वि.सू.२४ख/२९.
- 'khrur 'jug pa'i spang ba rnam par 'byed pa
- धावननैस्सर्गिके विभङ्गः वि.सू.२४क/२९.
- 'khrur 'jug pa'i spang ba zhu ba'i skabs
- धावननैस्सर्गिकपृच्छा(गतम्) वि.सू.२४ख/२९.
- 'khrur gzhug pa
- धावनम् — {'khrur gzhug par 'os pa} धावनार्हः वि.सू.२४क/२५.
- 'khrur gzhug par bya
- क्रि. शोचयेत् — न रजकेन रक्तमरक्तं वा वस्त्रं शोचयेत् वि.सू.६९ख/८६.
- 'khrul
- = {'khrul ba/}
- 'khrul 'khor
- १. यन्त्रम् [1] दारुयन्त्रादि — {'khrul 'khor gzugs brnyan} यन्त्रपुत्रकः अ.क.६४. १९७; प्र.अ.६ख/८ [2] देवाद्यधिष्ठानम् — {'khrul 'khor rab tu gzhag pa'i cho ga} यन्त्रप्रतिष्ठापनविधिः वि.प्र.१००ख/३.२१; {gshin rje gshed kyi 'khrul 'khor gyi phreng ba} यमारियन्त्रावलिः क.त.२०२२. २. = {bzhon pa} पत्रम्, वाहनम् — सर्वं स्याद्वाहनं यानं युग्यं पत्रं च धोरणम् अ.को.२.८.५८.
- 'khrul 'khor khyim
- यन्त्रगृहम् छो.को.१०९/रा.को.४.१७.
- 'khrul 'khor gyi sgyu rtsal gyi slob dpon
- यन्त्राचार्यः, यन्त्रपुत्रकादिनिर्माणकुशलः — स तत्र यन्त्राचार्यस्य निवेशनेऽवतीर्णः वि.व.२८३क/१.१००.
- 'khrul 'khor gyi mi
- यन्त्रपुरुषः — वेतालयन्त्रपुरुषौ निःसत्त्वौ ल.अ.९३क/३९.
- 'khrul 'khor dgod pa
- यन्त्रन्यासः वि.प्र.११५ख.
- 'khrul 'khor gzugs brnyan
- यन्त्रपुत्रकः — नर्त्यन्ते कुटिलैर्मुग्धा यन्त्रपुत्रकलीलया अ.क.६४. १९७.
- 'khrul 'khor rab tu gzhag pa
- यन्त्रप्रतिष्ठापनम् — {'khrul 'khor rab tu gzhag pa'i cho ga} यन्त्रप्रतिष्ठापनविधिः वि.प्र.१००ख/३.२१.
- 'khrul 'khor la gnas pa
- यन्त्रारूढः — {'khrul 'khor la gnas pa nges sbyor du smra ba} यन्त्रारूढनियोगवादी प्र.अ.१२क/१४.
- 'khrul gyur
- = {'khrul bar gyur pa/}
- 'khrul 'gyur
- = {'khrul bar 'gyur ba/}
- 'khrul rgyu
- = {'khrul ba'i rgyu/}
- 'khrul can
- = {'khrul ba can/}
- 'khrul bcas
- = {'khrul ba dang bcas pa/}
- 'khrul nyid
- = {'khrul ba nyid/}
- 'khrul ldan
- = {'khrul ba dang ldan pa/}
- 'khrul pa
- = {'khrul ba/}
- 'khrul ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) व्यभिचरति — एकैकस्य महामते तीर्थकरस्य निर्वाणं तत्स्वशास्त्रमतिबुद्ध्या परीक्ष्यमाणं व्यभिचरति ल.अ.१२९क/७५; स्खलति — प्रत्यक्षेऽर्थे स्खलन्ति ये त.स.१२१क/१०४९; भ्राम्यति — {'khrul ba yin} भ्राम्यति त.प.१५०क/७५२; भ्रान्तिर्भवति — {'khrul 'gyur} भ्रान्तिर्भविष्यति त.स.७८ख/७३१. • सं. १. पा. भ्रान्तिः — {sbrul la sogs pa 'khrul ba bzhin} सर्पादिभ्रान्तिवत् त.प.१७क/४८०; भ्रमः त.स.७८ख/७३०; विभ्रमः त.प.१७०ख/७९८; विभ्रान्तिः त.प.७क/४५९; सम्भ्रान्तिः — अपश्यन्नात्मसम्भ्रान्तिं ततश्चित्तं प्रवर्तते ल.अ.१६६ख/१२०. • पा. व्यभिचारः — नावश्यं गम्भीरध्वानादियुक्तमपि मेघादिकारणमात्रं वृष्ट्यादिकार्याविर्भावकम्, अन्तरा प्रतिबन्धसम्भवेन व्यभिचारात् वा.टी.६४क/६. ३. स्खलनम्, पतनम् प्र.अ.१०क/११. ४. विप्रलम्भः प्र.वृ.१६४-४/२; विप्रलम्भनम् प्र.अ.२३-२/५१. ५. व्यलीकम् जा.मा.४०४/२३६; मिथ्या प्र.वृ.१७४-४/२५; प्र.वृ.१६५-५/५. ६. = {'khrul ba nyid} 0. व्यामोहः — दूरत्वादस्य देशो नावधार्यते, अतो व्यामोहः । एवं शब्देऽपि व्यामोहादनवधारणं देशस्य त.प.१९२क/८४८; उपप्लवः — {ma rig pas 'khrul ba} अविद्योपप्लवैः त.स.७क/९२; संक्षोभः — कल्पसंक्षोभकषायेषु बहुसत्त्वेषु लुब्धेष्वल्पकुशलमूलेषु स.पु.१९क/२९; प्र.वृ.१६५-५/५; सम्भ्रमः — किमेतदिति पप्रच्छ चित्रस्तां सम्भ्रमोन्मुखः अ.क.८८.१३. • वि. १. भ्रान्तः — {'khrul ba'i shes pa} भ्रान्तं ज्ञानम् त.प.१८०क/८२१; विभ्रान्तः — विभ्रान्तबालपृथग्जनानां परिपाचनाहेतोः शि.स.९६क/९५; सम्भ्रान्तः प्र.अ.१क/३; विप्रलब्धः — सदृशापरापरक्षणोत्पादाद्विप्रलब्धस्य गृहीतेऽपि प्रत्यक्षेण शब्दादौ नित्यत्वविभ्रमः त.प.१११क/६७३. २. व्यभिचारी — तस्मात् प्रमाणमात्राभावो व्यभिचारी प्रमेयमात्राभावे साध्य इति स्थितम् त.प.१७२ख/८०२; व्यभिचारिणी — सर्वादृष्टिश्च सन्दिग्धा स्वादृष्टिर्व्यभिचारिणी त.स.६क/८३. ३. स्खलितम् — {'khrul ba mi tshol ba} स्खलितागवेषणता रा.प.१३४ख/१२८; {'khrul ba med pa'i tshul khrims} अस्खलितशीलम् सू.अ.१५१क/३४; प्रस्खलितम् र.वि.३.१४; चपलः — {'khrul ba med pa} अचपलः बो.प.६३; समाकुलम्, अप्रतिष्ठम् त.स.७२ख/६७५; व्याकुलम् — अप्रवृत्तमपूर्वकमस्थिरं व्याकुलं च स्वप्नेऽर्थक्रियाज्ञानम् त.प.२३९क/९४९; आकुलम् प्र.वृ.८८-३/५९.
- 'khrul ba can
- वि. व्यभिचारी; व्यभिचारिणी — इत्यतो व्यभिचारिणी तेषां निवृत्तिः त.प.६४क/५८०.
- 'khrul ba nyid
- व्यभिचारता — व्यक्तेरसम्भवाद् एव स्थिता तद्व्यभिचारता त.स.३०क/३१५; व्यभिचारिता — तत् कथं व्यभिचारिता हेतोः त.प.१४७ख/७४७; व्यभिचारित्वम् त.स.४०ख/४१५; भ्रान्तत्वम् त.प.१७८ख/८१७.
- 'khrul ba dang bcas pa
- वि. सविभ्रमः त.प.२९९क/१०५९; विभ्रमाक्रान्तः त.स.१३२ख/११२८; भ्रान्तः त.स.१०८ख/९४८.
- 'khrul ba dang ldan pa
- वि. व्यभिचारवान् — भावत्कोऽनुपलम्भो हि केवलो व्यभिचारवान् त.स.१२७ख/१०९७.
- 'khrul ba spong ba
- भ्रमहारः — {'khrul ba spong ba zhes bya ba'i sgrub pa'i thabs} भ्रमहारसाधननाम क.त.१२४५; भ्रमहरः लो.को.३३५.
- 'khrul ba 'byung
- क्रि. १. भ्रान्तिर्भवति — दण्डाभासा भ्रान्तिर्भवति न्या.टी.४२ख/५५ २. स्खलति — {tshul khrims la 'khrul ba yang mi 'byung} न शीले च स्खलति बो.भू.९९क/१२६.
- 'khrul ba ma yin pa
- • सं. अव्यभिचारः — अत एव तद्विकारविकारित्वस्याप्यव्यभिचारः त.प.१८क/४८२. • वि. अनाकुलम् — इदं तु क्षणभङ्गित्वे सति सर्वमनाकुलम् त.स.६५क/६१२.
- 'khrul ba mi tshol ba
- स्खलितागवेषणता — धर्मभाणकानां च स्खलितागवेषणता रा.प.१३४ख/१२८.
- 'khrul ba med pa
- • सं. १. अव्यभिचारः — निश्चितोऽव्यभिचारो यस्य लिङ्गस्य तत् तथोक्तम् त.प.२५०क/९७४ । २. असंप्रमोहः — असंप्रमोहचित्तमन्तशः सङ्केतकृते, किमुत तथागतवदनविनिर्गतज्ञाने ग.व्यू.४०क/१३४ • वि. १. अव्यभिचारी म.व्यु.४५४५; अव्यभिचारवान् — धूमात्मा धवलो दृष्टः पावकाव्यभिचारवान् त.स.४क/६२. २. अभ्रान्तः; असम्भ्रान्तः — कर्माण्यसम्भ्रान्तफलानि जन्तोः अ.क.१०१.२३; अनाकुलः — शब्दात् सामयिकाद् यस्मात् प्रतिपत्तिरनाकुला त.स.९६ख/८६१. ३. अस्खलितः, दृढः — बुद्धेरस्खलिता वृत्तिर्मुख्यारोपितयोः सदा प्र.वा.२.३६; अचपलः — प्रमादस्थानात् प्रतिविरतेन भवितव्यम्, अमत्तेन अनुन्मत्तेन अचपलेन अचञ्चलेन अभ्रान्तेन बो.प.६३.
- 'khrul ba med pa'i tshul khrims
- अस्खलितशीलम् — निरन्तरास्खलितशीलेन चाप्रमत्ततया सू.अ.१५१क/३४.
- 'khrul ba med par 'gyur
- क्रि. अव्यभिचारः प्राप्नोति — यद्येवम्, मनिन्द्रियस्याप्यव्यभिचारः प्राप्नोति अभि.भा.८५क/१२००.
- 'khrul ba mo
- वि.स्त्री. व्यभिचारिणी — व्यभिचारिण्याः गर्भिण्याः… उपसम्पादनेऽपि वि.सू.५२ख/६७.
- 'khrul ba tshol ba
- वि. स्खलितगवेषी — {gcig la gcig 'khrul ba tshol ba} अन्योन्यस्खलितगवेषिणः रा.प.२४२क/१४०.
- 'khrul ba bzlog pa
- स्खलितप्रमर्दनम् — {'khrul ba bzlog pa'i rigs pa gtan tshigs grub pa zhes bya ba} स्खलितप्रमर्दनयुक्तिहेतुसिद्धिनाम क.त.३८४७.
- 'khrul ba yin
- क्रि. भ्राम्यति — बुद्धिगते एव तीव्रमन्दत्वे शब्दे समारोप्य भ्राम्यति त.प.१५०क/७५२; विप्लवते — विप्लवते खल्वपि कश्चित् पुरुषकृताद् वचनात् प्रत्ययः त.प.२१५क/९०१; व्यभिचरति लो.को.३३५.
- 'khrul ba'i rgyu
- विभ्रमकारणम् — तिमिरमक्ष्णोर्विप्लवः । इन्द्रियगतमिदं विभ्रमकारणम् न्या.टी.४२क/५५; भ्रान्तिकारणम् त.स.१०८क/९४४; भ्रान्तिहेतुः — भ्रान्तिहेतोरसद्भावात् स्वतस्तस्य प्रमाणता त.स.१०८ख/९४६.
- 'khrul ba'i rgyu mtshan
- भ्रान्तिनिमित्तम् — विविधभ्रान्तिनिमित्तबलभाविनी त.स.११२ख/९७४.
- 'khrul ba'i snyigs ma
- संक्षोभकषायः — {bskal pa dang 'khrul ba'i snyigs ma dang} कल्पसंक्षोभकषायेषु स.पु.१९क/२९.
- 'khrul ba'i shes pa
- भ्रान्तज्ञानम्, मिथ्याज्ञानम् त.प.२३६क/९४४.
- 'khrul bar gyur pa
- = {'khrul gyur} ।। • क्रि. भ्रान्तिरभूत् — भ्रान्तिर्मेऽभूत् हे.त.१९ख/६२; • भू.का.कृ. भ्रान्तिः सञ्जाता — तत्र मे भ्रान्तिः सञ्जाता हे.त.१९ख/६२; स्खलितम् — {brjod pa 'khrul gyur pa} स्खलिताभिधायी अ.क.२२.५७. {'khrul bar 'gyur ba} = {'khrul 'gyur} ।। • क्रि. भ्रान्तिर्भविष्यति — एवं व्यङ्ग्ये भ्रान्तिर्भविष्यति त.स.७८ख/७३१. • वि. व्यभिचारी — तज्ज्ञाननिवृत्तिमात्रमपि व्यभिचारि वा.टी.५४क/७.
- 'khrul bar byed pa
- = {'khrul byed/}
- 'khrul byed
- • वि. = {'khrul bar byed pa} भ्रान्तिकरः — मरीचिकोपमौ द्वौ धर्मौ चित्तं चैतसिकाश्च भ्रान्तिकरत्वात् सू.अ.१७०क/६२; उद्भ्रान्तः — {mig ni 'khrul byed cing} उद्भ्रान्तनेत्रम् ५५.११. • सं. १. = {chang} हाला, सुरा मि.को.३९ख २. *ओहनम् (ऊहनम्?) म.व्यु.४३७१; {drag po'i las kyi bye brag} मि.को.१२ख.
- 'khrul byed ma
- वि.स्त्री. इत्वरी, असती लो.को.३३५; रा.को.१.२०५; = {'dod ldan ma} छो.को.१०९.
- 'khrul ma yin
- = {'khrul ba ma yin pa/}
- 'khrul med
- = {'khrul ba med pa/}
- 'khrul med blo
- अस्खलितमतिः लो.को.३३५; अस्खलितबुद्धिः लो.को.३३५.
- 'khrul zhig
- भ्रमलुप्तः लो.को.३३६; भ्रान्तलुप्तः लो.को.३३६; {'khrul zhig pa/} {'khrul snang ma lus zhig pa 'am yal ba ste stong nyid rtogs pa'i gang zag} बो.को.३३२.
- 'khrul yas
- विपर्यः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७२८; विपर्यम् (‘विवर्यम्’ इति पाठः) म.व्यु.७८५६.
- 'khrus pa
- • क्रि. {'khru ba} इत्यस्य भूत.; • प्रा. = {brtson pa} बो.को.३३२.
- 'khren pa
- = (प्रा.) • सं. मात्सर्यम् — संस्तवं कुलमात्सर्यं स्थानं संगणिकावहम् अभि.अ. १.५६. • वि. = {chags pa'am zhen pa} सक्तः म.व्यु.२१९२; गृद्धः म.व्यु.२१९३; कृपणः लो.को.३३६.
- 'khro
- = {'khro ba/}
- 'khro bcom
- भस्मक्रोधः लो.को.३३६.
- 'khro ba
- = {khro ba} ( वर्त.) द.को.१०२.
- 'khro ba bcom pa
- = {'khro bcom/}
- 'khro byed ma
- वि.स्त्री. कोपना, कोपवती स्त्री — कोपना सैव भामिनी अ.को.२.६.४.
- 'khrol
- = {'khrol ba/}
- 'khrol ba
- • क्रि. (सक.; वर्त.; भवि., भूत. {dkrol ba/} विधौ {khrol}) रणति • सं. वादनम् — {dril bu 'khrol ba} घण्टावादनम् स.उ.१७.९; गर्जिः — {rgyu ma rnams 'khrol ba gang yin pa'o} अन्त्राणां गर्जिर्या वि.प्र.२३३ख/२.३३; स्वनः लो.को.३३६. • वि. मुखरः — {dril bu g}.{yer kha'i dra ba 'khrol ba} किङ्किणीजालमुखरः म.व्यु.६१२१; रणत् — {lag pas rdo rje dril bu 'khrol} वज्रघण्टारणत्पाणिः हे.त.२७क/९०; समुच्चरत् — {rkang gdub 'khrol ba'i sgra rnams grag pa yis} समुच्चरन्नूपुरनिस्वनानि जा.मा.१९/१०.
- 'khros pa
- = {khros pa} द.को.१०२.
- ga
- १. व्यञ्जनतृतीयवर्णः । अस्योच्चारणस्थानं कण्ठः; ग (नागरीवर्णः) — {ga yA 'od srung} गयाकाश्यपः ल.वि.१क/१; गकारे गम्भीरधर्मप्रतीत्यसमुत्पादावतारशब्दः निश्चरति स्म ल.वि.६७ख/८९. २. प्र. [1] = {ka} समुच्चयबोधकः {gsum ga} त्रयम् [2] पदांशः ( {ming cha}) {yal ga} शाखा सू.अ.२१६क/१२२. ३. = {gang} किम् — {ga las} कुतः वि.व.२१७ख/१.९५; बो.को.३३४. ४. = {'ga'} या.को.६३.
- ga na
- = {gang na/}
- ga nas
- = {gang nas/}
- ga las
- = {gang las/}
- ga ga tshil
- द्र. {ga ga tshil byed pa/}
- ga ga tshil byed pa
- प्रतोदनम् अङ्घुलिमुष्टि पादाङ्घुष्ठादिभिः प्रतोदनतः स्पृष्टौ विकरणचित्तेन वि.सू.४४ख/५६; {ga ga tshil byed pa'i ltung byed} प्रतोदनप्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४४ख/५६.
- ga ga tshil byed pa'i ltung byed
- पा. (विन.) प्रतोदनप्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४४ख/५६.
- ga ge ba
- = {ga ge mo/}
- ga ge mo
- वि. (स.ना.) अदः {'jig rten gyi khams ga ge mo zhig na} अमुष्मिन् लोकधातौ अ.सा.८२क/४६; {khyod ni phyogs ga ge mo zhig tu skyes} अमुष्यां दिशि त्वं जातः अ.सा.३४०क/१९१.
- ga ge mo zhig tu
- = {ga ge mo zhig na/}
- ga ge mo zhig na
- अमुत्र — इह वा सा प्रज्ञापारमिता, अमुत्र वा सा प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५८क/८९; अमुष्मिन् {'jig rten gyi khams ga ge mo zhig na} अमुष्मिन् लोकधातौ अ.सा.८२क/४६; अमुष्याम् {khyod ni phyogs ga ge mo zhig tu skyes} अमुष्यां दिशि त्वं जातः अ.सा.३४०क/१९१.
- ga gon
- • सं. त्रपुषम्; त्रपुसम् [1] कर्कटी तद्यथा दधित्रपुषं सद्यो ज्वर इति म.टी.२७५क/१३२; प्र.वृ.१७४—५/२६; तत्पर्यायौ : ईर्वारुः — ईर्वारुः कर्कटी स्त्रियौ अ.को.२.४.१५५; कर्कटिका — उत्सृज्यकक(र्क)टिकामूलकहरितकमविघात्यभ्यवहृतौ वि.सू.४८ख/६२ [2] = {zha nye} बो.को.३३४; ना. त्रपुषः, वणिक् द्वौ भ्रातरौ त्रपुषभल्लिकनामकौ वणिजौ ल.वि.१८२क/२७६; त्रपुसः {tshong pa ga gon bzang po dag} वणिजौ…त्रपुसभल्लिकौ अ.क.२५.७९.
- ga chad
- क्रि.वि. = {ga chad du} 1. आर्तरवम् {ga chad ngu} रोदित्यार्तरवम् बो.अ.६.९३ २. आच्छुरितकम् {ga chad dgod} आच्छुरितकं हासः अ.को.१.७.३४.
- ga nyid
- गत्वम् गकारोऽत्यन्तनिष्कृष्टगत्वाधारो न विद्यते त.स.७८क/७२८.
- ga da
- = {ga dA} गदा, अस्त्रविशेषः श.को.२०४.
- ga dar
- = {gad dar/}
- ga 'dra
- = {gang 'dra/}
- ga na ba
- = {ga la ba/}
- ga Na pa ti
- ना. = {tshogs bdag} गणपतिः, गणेशः श.को.२०४.
- ga pur
- = {ga bur/}
- ga bur
- = {ka ta pu ra} कर्पूरः, ओ रम्, सुगन्धिद्रव्यविशेषः बो.अ.८.६२; तत्पर्यायाः : घनसारः, चन्द्रसंज्ञः, सिताभ्रः, हिमवालुका अ.को.१७९ख/२.६.१३०; कर्पूरकम्, सुगन्धिद्रव्यविशेषः {rang byung si h+lar shes par bya/} /{khu ba ka r+pu ra zhes brjod//} स्वयम्भु सिह्लकं ज्ञेयं शुक्रं कर्पूरकं मतम् ।। हे.त.१९क/६०.
- ga bur gyi snod
- कर्पूरपात्रम्, हस्तचिह्नम् — इदानीं कृष्णदीप्तादीनां सव्यवामहस्ते चिह्नमुच्यन्ते । कर्पूरपात्रं चतुर्थे वि.प्र.३७ख/४.१७.
- ga bur bu mo
- = {ka ko la} चन्द्रवाला, स्थूलैला मि.को.५४क ।
- ga bur 'dzin pa
- = {zla ba} * कर्पूरधरः, चन्द्रः श.को.२०४; बो.को.३३५.
- ga ba
- गावी, गोशब्दस्य असाधुप्रयोगः गोशब्दे साधौ वाचके सति या गाव्यादेरसाधोः प्रयोगात् गोबुद्धिर्भवतीत्युच्यते, न सा तत एव भवति त.प.२००क/८६६.
- ga ba ya
- = {ba men} गवयः, गोसदृशपशुः छो.को. ११०/रा.को.२.३१९.
- ga tsam
- = {ci tsam} कियत्, कियत् प्रमाणम् बो.को. ३३६/रा.को.२.१२८.
- ga tshod
- = {tshod gang} कियत्, कियत् प्रमाणम् छो.को.११०/रा.को.२.१२८.
- ga dza pi p+pa lI
- = {glang po'i pi pi li} गजपिप्पली, करिपिप्पली यो.श.८८.
- ga zha
- उपहासः उद्धतं सोपहासं वा यदा मानमदान्वितम् बो.अ.५.४९; प्रक्ष्वेडा ततो महाजनकायेन किलकिलाप्रक्ष्वेडोच्चैर्नादो मुक्तः अ.श.२७ख/२३; प्रक्ष्वेडितम् तत्र देवमनुष्यशतसहस्राणि हीहीकारकिलकिलाप्रमुखैः प्रक्ष्वेडितशतसहस्राणि प्रामुञ्चन् ल.वि.६४क/८४.
- ga zha'i rgyu byed
- क्रि. विलसन्तु क्रीडन्तु मम कायेन हसन्तु विलसन्तु च बो.अ.३.१३.
- ga gzha'
- = {ga zha/}
- ga ya
- = {ga yA/}
- ga yA
- ना. = {lteng rgyas} गया, नगरम् — कपिलवस्तुनः शाक्यनगरान्निष्क्रम्य गयानगरान्नातिदूरे बोधिमण्डवराग्रगतेन स.पु.११६क/१८६.
- ga yA mgo
- ना. = {ga yA mgo'i ri} गयाशीर्षम् (गयाशीर्षः म.व्यु.४११६), पर्वतः — गयाशीर्षं वयं गत्वा गौतमं शासनं श्रुतम् वि.व.२९४ख/१.११९; मि.को.१३८ख ।
- ga yA mgo'i ri
- = {ga yA mgo/}
- ga yA 'od srung
- ना. = {lteng rgyas 'od srung} गयाकाश्यपः, महाश्रावकः स.पु.२क/१; {rdo rje gdan gyi nye 'dabs su 'od srungs zhes byung /} {ga ya zhes yul} छो.को.११०; {sangs rgyas kyi nyan thos shig} बो.को.३३६.
- ga yA 'od srungs
- = {ga yA 'od srung /}
- ga yig
- गकारः, गवर्णः — मध्यमासन्धौ गकारः वि.प्र.२५६ख/२.६७.
- ga ru
- = {gang du/}
- ga ru Da
- = {khyung} गरुडः, तार्क्ष्यः श.को.२०६; सुपर्णिः म.व्यु.४८७२.
- ga re
- कुत्र — {glang ga re} कुत्र बलीवर्दाः वि.व.१९९क/१.७२, क्व — {gzhon nu ga re} क्व कुमारः सु.प्र.५६क/१११.
- ga la
- १. = {ci la} कथम् {'khor bar}… {dga' bar ga la 'gyur} संसाररतिः कथं भवेत् बो.अ.४.३४; द्र. {ga la 'gyur/} कुतः — {mir gyur pas 'dir ga la mchi} मनुष्यभूतस्य कुत इहागमनम् वि.व.२१७ख/१.९५; द्र. {ga la yin/} {ga la yod/} {ga las} 2. = {gang la} क्व लो.को.३३८; = {gang du} बो.को.३३७.
- ga la 'gyur
- कथं भवेत् {'khor bar}… {dga' bar ga la 'gyur} संसाररतिः कथं भवेत् बो.अ.४.३४; कुतः स्यात् कुतस्तद्वचनस्य प्रामाण्यं स्यात् त.प.४४क/५३७; कुतः {phyis 'di yang dag 'byor bar ga la 'gyur} पुनरप्येष समागमः कुतः बो.अ.१.४; त.प.४४क/५३६.
- ga la go li ka
- गलगोलिकः श.को.२०६; द्र. गलगोली मो.को.३५०.
- ga la ba
- येन — {bcom ldan 'das ga la ba der song} येन भगवांस्तेनोपजगाम ल.अ.५६ख/१; {rngon pa ga la ba der song} ({ste}) गत्वा स लुब्धकान्तिकम् अ.क.६४.४९; यत्र लो.को.३३८.
- ga la yin
- कुतः प्र.अ.५-४/९; द्र. {ga las yin/}
- ga la yod
- किम् — {khyod kyis grogs bya ga la yod} साहाय्यस्यावकाशो हि कस्तव जा.मा.२४१/१३९; कुतः — {rmongs la dge ba ga la yod} मुग्धानां कुशलं कुतः अ.क.६१.११.
- ga la srid
- = {ga la yod/}
- ga las
- कुतः — {'di yang ga las zhe na} एतदपि कुतः त.प.४४ख/५३७; द्र. {ga las byung ba yin/} {ga las yin/} {ga la/}
- ga las byung ba yin
- कुतः — {'di'i rang bzhin 'di ga las byung ba yin} कुतोऽस्यायं स्वभावः त.प.७६ख/६०६.
- ga las yin
- कुतः प्र.अ.३ख/५; द्र. {ga las/} {ga las byung ba yin/}
- ga le
- = {dal bu/}
- ga shed
- क्वापि, अनिश्चितस्थानम् — {gcig pu ga shed 'gro dgos na/} {mdza' dang mi mdza' kun ci rung} एकाकी क्वापि यास्यामि किं मे सर्वैः प्रियाप्रियैः बो.अ.२.६२.
- gag
- = {bya gag/}
- gang
- वि. [1] (स.ना.) यद् — {gang yod pa de ni skad cig ma kho na yin no} यत् सत् तत् क्षणिकमेव हे.बि.१३७-५/५४; अर्थक्रियासमर्थं यत् तदत्र परमार्थसत् प्र.वा.२.३ [2] (स.ना.) किम् — {bdag gi dge ba'i bshes gnyen gang lags} कोऽस्माकं कल्याणमित्रम् अ.सा.४३२क/२४३; कतरः {lhas byin gyi khyim gang yin} कतरद्देवदत्तस्य गृहम् प्र.अ. २६५-४/५७९; कतमः {zag pa dang bcas pa'i chos rnams gang} सास्रवा धर्माः कतमे अभि.स्फु.२९४ख/११४५; {nye bar len pa gang} उपादानं कतमत् अभि.स्फु.१२९ख/८३४ [3] (सं.वा.) = {gcig} एकसंख्याबोधकः — {khru gang} हस्तः ल.वि.७७क/१०४; {gzhu gang} धनुः ल.वि.७७क/१०४ २. = {gang ba} 3. = {gang po} 4. = {gang bu/}
- gang kho na nas
- यत एव — यत एव विपश्यी सम्यक्संबुद्धो बन्धुमतीं राजधानीमनुप्राप्तस्तत एव तं न कश्चित्सत्करोति वि.व.१४५ख/१.३३; = {gang kho na las/}
- gang kho na las
- यत एव — यत एव च कारणात् समाधिः, तत एव कारणात् चित्तानाम् एकालम्बनत्वं किं नेष्यते अभि.भा.६५ख/११२७; = {gang kho na nas/}
- gang kho na'i tshe
- यदैव — {gang kho na'i tshe gar mkhan mthong ba de kho na'i tshe glu la sogs pa'i sgra thos pa} यदैव नर्त्तकीमुत्पश्यति तदैव गीतादिशब्दं दृणोति त.प.७ख/४६०.
- gang gi
- १. यस्य — {gang gi ming thos 'jigs pa yang /} {de nyid med na mi dgar 'gyur} यस्यैव श्रवणात् त्रासस्तेनैव न विना रतिः बो.अ.८.११९ २. कस्य — {gal te de nyid shes med na/} {bdag gis gang gi ngal ba byas} स एव चेन्न जानाति श्रमः कस्य कृतेन मे बो.अ.८.१८२.
- gang gi slad du
- केन कारणेन स.दु.१२३/१२२.
- gang gis
- १. येन, यस्मादर्थे — {gang gis zhes bya ba ni gang gi phyir} येनेति यस्मात् त.प.१४७क/७४६ २. केन — {gang gis zlog par byed} केन निवर्त्तताम् त.प.२४२ख/९५७; {thabs gang gis} केनोपायेन स.दु.१२५/१२४.
- gang gis min
- न कथञ्चन त.स.७४ख/६९८.
- gang du
- १. यत्र — यत्रेति संसारादिषु सू.अ.१८९ख/८७; यस्मिन् बो.अ.४.४६ २. कुत्र — कुत्रेमानि भगवता कुशलमूलानि कृतानि अ.श.३६ख/३२; क्व — {dga' bo mgyogs par gang du 'gro} नन्द तूर्णं क्व गम्यते अ.क.१०.६९; क्वचित् — {gang du gang tshe 'ga' zhig la} क्वचित् कदाचित् कस्मिंश्चित् त.स.६क/८१.
- gang don
- यदर्थम् {gang don nyid du} यदर्थमेव बो.अ.८.७५.
- gang 'di
- यदिदम् म.व्यु.५४५४; मि.को.६४ख ।
- gang na
- १. यत्र — {gang na du ba yod pa de na gdon mi za bar me yod do} यत्र धूमस्तत्रावश्यमग्निरिति हे.बि.१३७ ५/५४ २. क्व — {ma de da lta gang na gnas} ते जननी क्वाद्य वर्त्तते अ.क.३९.१४; क्वचित् — यो न दृष्टः क्वचित्केन कुतस्तस्य विभावना ल.अ.१६१ख/१११; क्वचन म.व्यु.५४७१.
- gang nas
- १. यतः — {gang nas bzung ste} यतःप्रभृतिः बो.अ.१.१८; यस्मात् — {gang nas brtsams nas} यस्मादारभ्य बो.प.१३; येन — {lam gang nas 'dong ba'i lam der} येन मार्गेण… गच्छन्ति स्म । तस्मिन्मार्गे लो.को.३४२ २. कुतः — {de ni gang nas 'ongs gyur} आयाति तत्कुतः बो.अ.९.१४४; जिनपुत्राश्च ते कुतः ल.अ.६४ख/११.
- gang rnams kyi
- येषाम् म.व्यु.५४८३; मि.को.६४ख ।
- gang la
- १. [1] यस्मिन् — {don gang la} यस्मिन्नर्थे न्या.टी.३८क/२०; यत्र — {gang la gnod pa byas kyang bde 'brel ba} यत्रापकारोऽपि सुखानुबन्धी बो.अ.१.३६ [2] यस्य मि.को.६४ख २. [1] कुत्र — {de rang nyid ni gang la gnas} स च कुत्र स्वयं स्थितः बो.अ.९.८१; क्व — क्व पुनरुपतिष्ठते अभि.स्फु.१६५ख/९०५ [2] कस्य — {chos can gang la chos yin no} कस्य धर्मो हि धर्मिणः त.स.९०ख/८१८.
- gang las
- १. यस्मात् — {yul gang las} यस्माद् विषयात् न्या.टी.४५ख/८१; यतः — {rgyu gang las} यतः कारणात् त.प.१८८क/८३८; {gang las don 'grub pa} यतश्चार्थसिद्धिः न्या.टी.३९ख/३२ २. कस्मात् — कस्य किं दुर्बलं को वा कस्मात् पूर्वं प्रपाठकः त.स.११३क/९७८; कुतः त.प.२१९क/९०८.
- gang ga
- • वि. = {thams cad} सर्वम् छो.को.१११/रा.को.५.३०२. • ना. गङ्गः, सार्थवाहः दक्षिणापथाद्गङ्गो नाम सार्थवाहोऽभ्यागतः अ.श.२१४क/१९७.
- gang ga ra sta
- ना. गङ्गरस्था, गङ्गसार्थवाहस्य भार्या अ.श.२१४क/१९७.
- gang ga len
- गङ्गिलः अभि.सू.२१.; द्र. गाङ्गिला मो.को.३५३.
- gang gang
- = {gang dang gang /}
- gang gA
- ना. गङ्गा १. नदी — अयोध्यायां विहरति नद्या गङ्गायास्तीरे वि.व.१४६ख/१.३४; मन्दाकिनी अ.क.६५.४५; जाह्नवी अ.क.४.२४; जह्नुसुता अ.क.६५.१६; त्रिदशापगा अ.क.६५.६६ २. = {gang gA ma} पत्रदेवी — वायव्ये ततो रौद्र्याः पूर्वपत्रादौ गौरी, गङ्गा, नित्या, तुरिता, तोतला, लक्षणा, पिङ्गला, कृष्णा वि.प्र.४१ख/४.३२.
- gang gA skyes
- • सं. = {gser} गाङ्गेयम्, स्वर्णम् अ.को.२.९.९४. • ना. = {gdong drug} गाङ्गेयः, कार्त्तिकेयः छो.को.१११/रा.को.२.३२१.
- gang gA skyong
- ना. = {gang gA skyong ba po} गङ्गपालः, कश्चित् पुरुषः सोऽयं राजा विहितविनतिर्भद्रको ब्रह्मदत्तो पश्योपाली स किल कुशली कल्पको गङ्गपालः अ.क.२२.१००.
- gang gA skyong ba po
- ना. = {gang gA skyong} गङ्गपालः, कश्चित् पुरुषः अ.क.२२.९८.
- gang gA pa
- ना. गङ्गिकः, गृहपतिपुत्रः अ.श.२५१ख/२३१.
- gang gA ma
- ना. = {gang gA} गङ्गा, पत्रदेवी — ततो वाद्याः क्रमेण । गङ्गाया वा, नित्याया वा वि.प्र.१३२क/३.६४.
- gang gA 'dzin
- गङ्गाधरः ना. १. = {dbang phyug chen po} शिवः अ.को.१.१.२९ २. = {rgya mtsho} समुद्रः बो.को.३३९/रा.को.२.२८९; {phyi'i rgya mtsho la} छो.को. १११.
- gang gA'i klung
- गङ्गानदी ल.अ.१४६ख/९३; गङ्गा — {gang gA'i klung gi 'gram du byon to} गङ्गातीरमनुप्राप्तः अ.श.७०क/६१.
- gang gA'i klung gi bye ma snyed
- वि. गङ्गानदीवालुकासमः गङ्गानदीवालुकासमास्तथागता अतीता अनागता वर्तमानाश्च ल.अ.१४६ख/९३; गङ्गानदीवालुकोपमः अ.सा.१३८क/७९.
- gang gA'i klung lnga bcu'i bye ma snyed
- वि. पञ्चाशद्गङ्गानदीवालुकोपमः ग्. {yog byang chub sems dpa' gang gA'i klung lnga bcu'i bye ma snyed yod pa rnams} पञ्चाशद्गङ्गानदीवालुकोपमबोधिसत्त्वपरिवाराणाम् स.पु.११२क/१७९.
- gang gA'i klung bcu'i bye ma snyed
- वि. दशगङ्गानदीवालुकातुल्यः {gang ga klung bcu'i bye snyed nyid/} {rigs gcig la ni de bzhin gshegs pa'i tshogs} दशगङ्गानदीवालुकातुल्या एककुलेषु तथागतसङ्घाः हे.त.१६ख/५२.
- gang gA'i klung drug cu'i bye ma snyed
- वि. षष्टिगङ्गानदीवालुकोपमः {byang chub sems dpa' bye ba khrag khrig brgya stong phrag gang gA'i klung drug cu'i bye ma snyed} षष्टिगङ्गानदीवालुकोपमानि बोधिसत्त्वकोटीनयुतशतसहस्राणि स.पु.१११क/१७९.
- gang gA'i klung bzhi bcu'i bye ma snyed
- वि. चत्वारिंशद्गङ्गानदीवालुकोपमः ग्. {yog byang chub sems dpa' gang gA'i klung bzhi bcu'i bye ma snyed yod pa rnams} चत्वारिंशद्गङ्गानदीवालुकोपमबोधिसत्त्वपरिवाराणाम् स.पु.११२क/१७९.
- gang gA'i mchog
- ना. गङ्गोत्तरः {'phags pa gang gA'i mchog gis zhus pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यगङ्गोत्तरपरिपृच्छानाममहायानसूत्रम् क.त.७५.
- gang gA'i bu
- ना. १. गाङ्गेयकः, श्रावकः महाश्रावकसङ्घेन च सार्धमनेकश्रावकशतसहस्रकोटीपरिवारः । तद्यथा महाकाश्यपः… गाङ्गेयकः म.मू.९९ख/९ २. = {gdong drug} गाङ्गेयः, कार्त्तिकेयः छो.को.१११/रा.को.२.३२१; गाङ्गः छो.को.१११/रा.को.२.३२१.
- gang gA'i lha
- ना. गङ्गादेवता भगवान् गङ्गादेवतामाह । त्वं ग्रामराष्ट्रनगराण्यनुतर्पयन्ती केदारशालिकुमुदोत्पलपङ्कजानि वि.व.१५३क/१.४१.
- gang gA'i lha mo
- ना. गङ्गादेवी श.को.२०७.
- gang gi ltar na
- यस्य, यस्य मते — {gang gi ltar na}… {de'i ltar na yang} यस्यापि… तस्यापि त.प.१४१ख/७३५; {gang dag gi ltar na}… {de'i ltar na} येषाम् … तेषाम् त.प.१४०क/७३२; यस्य च त.प.। द्र. {gang dag gi ltar na/}
- gang gi phyir
- = {gang phyir} 1. यतः — यतस्तयोः सतोर्नैकरूपनियता प्रतिपत्तिः सम्भवति त.प.२८१क/१०२८; यत एव — यत एव न वेदादिप्रोक्तार्थप्रतिपादकम् । तायिनो दृश्यते वाक्यं तत एव स सर्ववित् त.स.१२१क/१०४७; यस्मात् — येनेति यस्मात् त.प.१४७क/७४६; येन — न जातिर्जातिमद् व्यक्तिरूपं येनापराश्रयम् । सिद्धं पृथक् चेत् प्र.वा.२.२५; हि — {gang phyir zas ni srog gi gzungs} प्राणा ह्यशनधारणाः अ.क.५५.१५ २. केन म.व्यु.५४७८; कस्मात् — {gang phyir rdo rje sems dpa' lags} वज्रसत्त्वो भवेत् कस्मात् हे.त.१क/२ ३. = {gang gi don du} यदर्थम् — यदर्थमिच्छन्ति धनानि देहिनस्तदेव धीरा विसृजन्ति देहिषु सू.अ.२०७क/११०.
- gang gi tshe
- = {gang tshe} 1. यदा, यस्मिन् काले — यदा भगवता राजा बिम्बिसारः सपरिवारो विनीतः अ.श.२ख/१; {gang gi tshe}… {de'i tshe} यदा… तदा अ.श.३क/२; {gang gi tshe yang}… {de'i tshe yang} यदापि… तदापि अ.सा.७५ख/४२; यस्मिन् समये अभि.स्फु.२९३ख/११४४ २. कदा, कस्मिन् काले — सोऽवदत् क्व कदा दृष्टः पुत्रेण निहतः पिता अ.क.२०.४५.
- gang gi tshe de ltar yin na
- यद्येवम् — यद्येवम्, किन्नु पराजयः, तत्त्वसिद्धिभ्रंशात् वा.न्या.१५३-१/६८.
- gang gis kyang
- केनचित् — {gang gis kyang mi bya'o} न केनचिद् विधीयते म.व्यु.६४३९; कुतश्चित् —व्यवहारश्च न क्वचिन्न कुतश्चिन्न कश्चिद् व्यवहारः अ.सा.४१६ख/२३५.
- gang gyur
- = {gang bar gyur pa/}
- gang ci
- यत्किञ्चित् — स एवं दृढसन्नाहसन्नद्धः यत्किञ्चित्सर्वसत्त्वानां परिप्रापयितव्यं भविष्यति शि.स.१५३क/१४७; {gang ci yod kyang rung thams cad gzung bar bya ba yin no} यत्किञ्चिदस्ति सर्वमाकार्यते अभि.भा.५०ख/१०६२.
- gang ci yang rung ba
- यत्किञ्चित् — यत्किञ्चिद् बोधिसत्त्व आत्मनो वा परस्य वा क्लिष्टवर्जितं सुखमुपसंहरति बो.भू.१५ख/१७; {gang ci yang rung ba'i tshig las} यतःकुतश्चिद् वचनात् त.प.२६८ख/१००६; या काचित् — क्लेशमूलं या काचित्सत्कायाभिनिवेशपूर्विका दृष्टिर्विचिकित्सा च र.वि.७८क/८.
- gang ci'ang rung ba
- = {gang ci yang rung ba/}
- gang cung zad
- यत्किञ्चित् — पुद्गलो यत्किञ्चित् कुशलं कर्म करोति श्रा.भू.८क/१८.
- gang cung zad tsam
- यत्किञ्चित् — तत्राप्रमाणसाधर्म्यमात्रं यत्किञ्चिदाश्रिताः त.स.१०६ख/९३१.
- gang cha
- यथा — {dus gcig mchog tu mdor bstan pa/} {gang cha gtso bos gsungs pa na} एकस्मिन् परमे देशे (परमोद्देशे) यथा निर्दिष्टवान् प्रभुः गु.सि.१.८.
- gang ji tsam
- या काचित् — {gang ji tsam grub pa} या काचित् सिद्धिः न्या.टी.३९क/३१.
- gang dag
- केचित् — यावन्तो नरकाः केचिद् विद्यन्ते लोकधातुषु बो.अ.१०.४; केचन मि.को.६४ख; यो हि त.प.।
- gang dag gi ltar na
- येषाम्, येषां मते — {gang dag gi ltar na sangs rgyas kyi gsung tshig gi rang bzhin yin pa de dag gi ltar na de dag ni gzugs kyi phung pos bsdus so} येषां वाक्स्वभावं बुद्धवचनम्, तेषां तानि रूपस्कन्धसंगृहीतानि अभि.भा.१३२-४/७१; त.प.१४०क/७३२.
- gang dag gi phyir
- येषां कृत्वा (‘येषां कृतशः’ इति पाठः) म.व्यु.५४६१; मि.को.६४ख ।
- gang dang gang
- = {gang gang} यद्यद् — तत्तत्स्मरणतां याति यद्यद्वस्त्वनुभूयते बो.अ.२.३७; यद्यदेव — तां धर्मतां साक्षात्कृत्य धारयित्वा यद्यदेव भाषन्ते, यद्यदेव देशयन्ति अ.सा.३ख/२.
- gang dang gang gis
- येन येन प्र.अ.१८-३/३९.
- gang dang gang du
- यत्र यत्र — {gang dang gang du}… {de dang der} यत्र यत्र… तत्र तत्र अ.सा.१७९क/१००; यत्र यत्र स दारकः पादौ स्थापयति, तत्र तत्र पद्मानि प्रादुर्भवन्ति अ.श.६४क/५६; यत्र यत्रैव बो.अ.७.४२; यत्र कुत्रचित् वि.प्र.१२८ख/.
- gang dang gang na
- = {gang dang gang du/}
- gang dang gang nas
- यतो यतः — यतो यत एवोत्पत्स्यन्ते, तत्र तत्रैव निरोत्स्यन्ते अ.सा.४६ख/२६.
- gang dang gang la
- यत्र यत्र — यत्र यत्र रतिं याति मनः सुखविमोहितम् बो.अ.८.१८.
- gang dang gang las
- = {gang gang las} यतो यतः प्र.वृ.१७०-२/१६; {gang gang gang gang las}… {de de de dang de las} यतो यतो यद्यत्… तत्तत् ततस्ततः प्र.अ. ३७क/४२.
- gang dang ci yis
- येन केन — {sgra ni gang dang ci yis kyang /} {gang zhig mtshungs par nyams myong ba} यया कयापि श्रुत्या यत्समानमनुभूयते का.आ.१.५२
- gang du 'dod pa
- = {gang 'dod pa/}
- gang du yang
- १. क्वचित् — {gang du yang ni 'gro ma nus} नैव गन्तुं क्वचित् क्षमः अ.क.३२.१७; क्वचन त.स.२४क/२५३; क्वापि प्र.अ.२४३-५/५३१ २. यत्रापि —अतो यत्रापि मिथ्यात्वं परेभ्यः प्रतिपाद्यते त.स.१०६ख/९३१.
- gang du'ang
- = {gang du yang /}
- gang du'ang ma nges pa'i rigs
- पा. अनियतैकतरगोत्रम्, पञ्चाभिसमयगोत्रेषु एकम् — कतमानि पञ्च ? यदुत श्रावकयानाभिसमयगोत्रं प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रं तथागतयानाभिसमयगोत्रम् अनियतैकतरगोत्रम् अगोत्रं च ल.अ.८०क/२७.
- gang 'dod pa
- यदृच्छम् — आह्वानयति देवानां यदृच्छं मन्त्रजापिनः म.मू.२५२ख/२८८; यथेप्सितम् — ततः सर्वं प्रदद्यात् तद् देवानां तु यथेप्सितम् स.दु.२११/२१०.
- gang 'dra
- यद्वत् — त्रैगुण्यस्याविभेदेऽपि न सर्वं सर्वकारकम् । यद्वत् तद्वदसत्त्वेऽपि न सर्वं सर्वकारकम् त.स.३क/३८.
- gang ldan
- = {rlung} पवमानः, वायुः अ.को.१.१.५८.
- gang na ba
- येन — {rgan mo ka tsang ga la gang na ba der song} येन कचङ्गला वृद्धा तेनोपसंक्रान्तः वि.व.१३१ख/१.२०; यतः — {nyi ma gang na ba de logs su yongs su 'gyur bar byed pa} यतः सूर्यस्ततः परिवर्तते श्रा.भू.२१क/५०.
- gang na yang
- = {gang na'ang /}
- gang na'ang
- = {gang na yang} कुत्रचित् — दर्पणे उदके… बिम्बं हि दृश्यते तेषु बिम्बं नास्ति च कुत्रचिद् ल.अ.९८ख/४०; क्वचित् प्र.अ.१५७ख/१७०; कथञ्चन — नाकाशाद्यात्मकं ह्युक्तं वेदे श्रोत्रं कथञ्चन त.स.८०क/७४३.
- gang nas kyang
- कुतश्चित् — तेषां तथागतानां कायपरिनिष्पत्तिर्न कुतश्चिद्दशदिशि लोकादागता अ.सा.४५०क/२५४.
- gang nas skyes
- ना. कोलितः, श्रावकः म.व्यु.१०४८.
- gang nas byung ba'i gnas
- प्रभवः, आद्योपलब्धिस्थानम् — शक्यमस्य प्रभवोऽधिगन्तुमिति निश्चयमुपेत्य जा.मा.३१५/१८३.
- gang po
- ना. १. पूर्णः [1] श्रावकः, अयं तु मैत्रायणीपुत्रः — {tshe dang ldan pa gang po byams ma'i bu} आयुष्मान् पूर्णो मैत्रायणीपुत्रः अ.सा.१९क/११; अ.क.९३.६६ [2] श्रावकः, अयं तु मल्लिकासुतः अ.क.३६.८; दासीसुतः अ.क.३६.२७ [3] बुद्धः — अतीतेऽध्वनि पूर्णो नाम सम्यक्सम्बुद्धो लोक उदपादि अ.श.६२क/५३ २. पूर्णकः, यशोदसचिवः — ततो यशोदसचिवाश्चत्वारः श्रीमतां वराः । विमलाख्यः सुबाहुश्च पूर्णकोऽथ गवांपतिः अ.क.६२.८८ ३. सम्पूर्णः, ब्राह्मणः — दक्षिणागिरिषु जनपदे सम्पूर्णो नाम ब्राह्मणमहाशालः प्रतिवसति अ.श.२क/१.
- gang po 'bod
- = {brgya byin} पुरुहूतः, इन्द्रः अ.को.१.१.३६.
- gang po bzang
- ना. पूर्णभद्रः, अनागतबुद्धः — पूर्णभद्रो नाम सम्यक्संबुद्धो भविष्यति अ.श.५क/४.
- gang phyir
- = {gang gi phyir/}
- gang phyed
- = {rlung} पवनः, वायुः अ.को.१.१.५८.
- gang ba
- • क्रि. (अक.; अवि.) आपूरयते — त्रैलोक्यमापूरयते यशसा धार्मिको नृपः सु.प्र.३९ख/७५. • वि. पूर्णः — {mar gyis gang ba'i bum pa} घृतस्य पूर्णो घटः अभि.स्फु.२१३क/९८९; {dga' bas gang} हर्षपूर्णः अ.क.१०८.६४; आपूर्णः जा.मा.१८२/१०४; सम्पूर्णः जा.मा.५९/३५; परिपूर्णः ल.अ.१५४क/१०१; प्रपूर्णः बो.अ.१०.८; आकीर्णः — {skye bos gang ba'i phyogs su} जनाकीर्णान् प्रदेशान् वि.सू.७८क/९५; अभिकीर्णः रा.प.२४७ख/१४६; आकुलः जा.मा.२२०/१२८; समाकुलः — {chu srin 'dzin khris gang ba yi/} {chu bo} नद्यश्च… नक्रग्राहसमाकुलाः वि.व.२१३ख/१.८८; सङ्कुलः — जनसङ्कुलाः अ.क.१०४.११; संछन्नः — {mtsho}… {pad ma dkar pos gang ba} ह्रदः… पुण्डरीकसंछन्नः वि.व.२०३क/१.७७; परीतः — {mig ni mchi mas gang} बाष्पपरीतनेत्रः जा.मा.२९३/१७०; {mig mchi mas gang} साश्रुनयनाः जा.मा.३६१/२११; {mig ni mchi mas gang} बाष्पोपरुध्यमाननयना जा.मा.२२४/१३०; आचितः जा.मा.३७/२०; निचितः — {lus gnyer mas gang ba} बलीनिचितकायः म.व्यु.४०९९; पूरितः बो.प.७३; आपूरितः वि.प्र.३४क/४.९; भरितः सु.प्र.५५क/१०९; वृतः — षण्णां कान्तासहस्राणां वृतमन्तःपुरम् अ.क.२४.१२०; प्रधानः — {tsher mas gang ba} कण्टकप्रधानाः वि.व.१२८क/१.१७; *प्रतिकुब्जितः म.व्यु.६९४७. • सं. १. (ना.) = {gang po} पूर्णः, श्रावकः म.मू.९९क/९ २. = {gu gu la'i shing} पुरः, गुग्गुलुः मि.को.५५ख ३. = {gang ba nyid} पूर्णत्वम् — न धर्मस्योनत्वं न पूर्णत्वम् शि.स.१७४ख/१७२.
- gang ba can
- = {mda' dong} तूणीरः, बाणाधारः मि.को.४७क ।
- gang ba spel
- ना. पूर्णवर्धनः, आचार्यः ब.अ. ३४२.
- gang ba ma yin pa
- वि. असमग्रः — {'di ni gang ba ma yin yang /} {'di ni rtag tu dkyil 'khor rdzogs} असमग्रोऽप्यसौ… अयमापूर्णमण्डलः का.आ.२.८९.
- gang ba bzang
- पा. पूर्णभद्रा, हस्तमुद्रा — मुद्रा स्वस्तिकमुच्यते ।।… तदेव हस्तौ सम्मिश्र अन्योन्याङ्घुलिमिश्रितम् । पूर्णभद्रेति म.मू.२४८क/२८०.
- gang ba bzang po
- ना. पूर्णभद्रः, यक्षेन्द्रः — मणिभद्रश्च यक्षेन्द्रः पूर्णभद्रस्तथैव च… एकैकश्चैव यक्षेन्द्रः पञ्चयक्षशतैर्वृतः सु.प्र.४३क/८६.
- gang ba'i gnas skabs
- पूर्णावस्था — ततः पूर्णतां याति पूर्णावस्था ललाटे बोधिचित्तपूर्णत्वात् वि.प्र.१६०क/३.१२१.
- gang ba'i bzhin
- ना. पूर्णमुखः, राजहंसः — पूर्णमुखः सुखश्चेति राजहंसौ बभूवतुः अ.क.२८.४९.
- gang ba'i zla ba
- ना. पूर्णचन्द्रः, बोधिसत्त्वः श.को.२०८.
- gang bar gyur pa
- भू.का.कृ. = {gang gyur} पूर्णः — सार्थवाहोऽर्थदत्ताख्यः पूर्णप्रवहणः पुरा । पवनस्यानुकूल्येन रत्नद्वीपात्समाययौ अ.क.५०.५३; संपूरितः — ददृशुर्वणिजः सर्वे पुरः संपूरिताम्बरम् अ.क.८९.१०; आकीर्णः — वनम्… आकीर्णमन्तःपुरसुन्दरीभिः जा.मा.३२५/१८९.
- gang bar 'gyur
- क्रि. आपूर्यते — आपूर्यते च प्रश्रब्ध्या कायचित्तं समन्ततः सू.अ.१९१ख/९०; परिपूर्यते लो.को.३४३.
- gang bar bya
- क्रि. पूरयेत् — ततोऽपरमृत्तिकया खानिं पूरयेत् वि.प्र.९५क/३.८.
- gang bar byas pa
- = {gang byas pa/}
- gang bar shog
- क्रि. भवतु प्रपूर्णः — भवन्तु सङ्घातमहीधराश्च पूजाविमानाः सुगतप्रपूर्णाः बो.अ.१०.८.
- gang bu
- १. = {snye ma} वल्लरिः, मञ्जरिः अ.को.२.४.१३ २. = {sgang bu} शमी मि.को.३६क; {sran ma'i gang bu lta bu} छो.को.११२.
- gang byas pa
- १. यत् कृतम् — {rmongs pas bden par gang byas 'di/} {sgyu ma las ni khyad ci yod} मायातः को विशेषोऽस्य यन्मूढः सत्यतः कृतम् बो.अ.९.१४३ २. = {gang bar byas pa} परिपूर्णं कृतः; भरितः लो.को.३४३.
- gang byed
- १. यत् करोति श.को.२०८ २. = {rlung} पवनः, वायुः मि.को.१४५ख ।
- gang tsam
- दघ्न: — {mi gang tsam las mtho bar} पुरुषदघ्नादूर्ध्वम् वि.सू.५०क/६३; द्र. म.व्यु.८६२९; {gnya' shing gang tsam du lta ba} युगमात्रदर्शिनः म.व्यु.८५३९.
- gang zhig
- १. यद् — {gang zhig snyam du sems pa} यस्तु मन्यते अभि.भा.४क/८७९; तथा हि तदुपेतव्यं यद् यथैवोपलभ्यते त.स.७२ख/६७६ २. किम् — {gnas skabs de dngos ji ltar yin/} {dngos 'gyur gzhan yang gang zhig yin} तदवस्थः कथं भावः को वान्यो भावतां गतः बो.अ.९.१४७; कतरः — {mdo gang zhig} कतरस्य सूत्रस्य अभि.स्फु.१०१ख/७८१; कतमः — यथा ‘पन्थानं ब्रूहि’ इति ब्रुवतोक्तं भवति ‘कतमः पन्थाः’ इति; एवं ‘धर्मान् वद’ इति ब्रुवतोक्तं भवति ‘कतमे धर्माः’ इति अभि.स्फु.१११ख/८००.
- gang zhig gang gis
- यो येन — यो येन च विरागोऽसौ धर्मः सत्याद्विलक्षणः र.वि.१.१०.
- gang zhig gang dang
- यो येन प्र.अ.१०-५/२०.
- gang zhig gang la
- यद्यत्र त.प.।
- gang zhig gis
- केन — किञ्च केनाभ्युपायेन विज्ञाता शक्तिरिष्यते त.स.९६ख/८६१.
- gang zhig ji ltar gang gis
- यो यथा येन — यो यथा येन वैनेयो मन्यतेऽसौ तथैव तत् र.वि.१.७५.
- gang zhig tu
- क्व — {nya la sogs pa gang zhig tu/} {de dag gsod mi 'gyur bar bskrad} मत्स्यादयः क्व नीयन्तां मारयेयं यतो न तान् बो.अ.५.११; प्र.अ.१५७ख/१७१.
- gang zhig tshe na
- कदाचित् प्र.अ.६१क/६९.
- gang zhig yin pa
- यत् — {byas pa gang zhig yin pa} यत्कृतम् अभि.को.४.५४.
- gang zhig la
- कुत्र — {des mtshon bdag gis lus phyung na/} {gang zhig la ni khro bar bya} तेन शस्त्रं मया कायो गृहीतः कुत्र कुप्यते बो.अ.६.४३.
- gang zhig brjod
- = {skye bos thos} किंवदन्ती, जनश्रुतिः अ.को.१.६.७.
- gang zhes bstan pa
- यापदेशः म.व्यु.७६२०.
- gang zag
- = {sems can} पुद्गलः, सत्त्वः — {gang zag tu 'dzin pa} पुद्गलग्राहः ल.अ.९२क/३९; {gang zag gdags pa} पुद्गलप्रज्ञप्तिः अभि.भा.८२ख/११९३; पुङ्गवः — विरक्तिलिङ्गानि विलोक्यामात्यपुङ्गवः अ.क.२०.१०; पुमान् — तथा हि, अप्रच्युतानुत्पन्नपूर्वापररूपः पुमाननुक्रमेण कर्ता कर्मफलानां च भोक्ता वेदे पठ्यते त.प.२११क/८९२.
- gang zag gi
- पुद्गलस्य; पौद्गलिकम् — तेनोपद्रवेण ते भिक्षवः पौद्गलिकं वा… स्तौपिकं वा श्रमणैरपहृत्य तेषां प्राहृतं प्रदाप्यन्ते शि.स. ४१क/३९; वि.सू.३१ख/४०.
- gang zag khyad par can
- पुद्गलविशेषः — {gang zag khyad par can gyi chos ma thob pa} पुद्गलविशेषधर्माप्रापणम् अभि.सू.२१.
- gang zag mkhyen
- = {gang zag mkhyen pa/}
- gang zag mkhyen pa
- वि. पुद्गलज्ञः — धर्मज्ञ नयज्ञ पुद्गलज्ञ त्वां वन्दे षडभिज्ञ सर्वदैव वि.व.१२७क/१.१७.
- gang zag gi bdag med
- = {gang zag la bdag med pa/}
- gang zag gi bsam pa
- पुद्गलाशयः — {gang zag gi bsam pa la dgongs pa} पुद्गलाशयाभिप्रायः सू.अ.१८५ख/८१.
- gang zag gi bsam pa la dgongs pa
- पा. पुद्गलाशयाभिप्रायः, चतुर्विधेषु अभिप्रायेषु एकः सू.अ.१८५ख/८१.
- gang zag ngo bo
- वि. पौद्गलः — त्रिगुणः पौद्गलो वाऽयमाकाशस्याथ वा गुणः त.स.८४क/७७५; = {gang zag can/}
- gang zag can
- वि. पौद्गलः — पुद्गलाः परमाणव उच्यन्ते, तेषामयं पौद्गलः । तदात्मक इति यावत् त.प.१६०ख/७७५; = {gang zag ngo bo/}
- gang zag bcu gnyis
- द्वादश पुद्गलाः, द्वादशविधपुद्गलाः; द्र. म.व्यु.९०५५.
- gang zag mchog
- अग्रपुद्गलः, बोधिसत्त्वः — सर्वमेतदपि मोचयाम्यहम् एवमाशय तथाग्रपुद्गलाः रा.प.२३२क/१२५.
- gang zag tu lta ba
- पा. पुद्गलदृष्टिः, दृष्टिभेदः — महत्या आत्मदृष्ट्याः सत्त्वदृष्ट्याः जीवदृष्ट्याः पुद्गलदृष्ट्याः… स्व(सत्)कायदृष्ट्याः अ.सा.१६ख/९; वरं खलु सुमेरुमात्रा पुद्गलदृष्टिर्न त्वेवं नास्त्यस्तित्वाभिमानिकस्य शून्यतादृष्टिः ल.अ.११३क/५९.
- gang zag tu 'dogs pa
- = {gang zag 'dogs pa/}
- gang zag tu smra ba
- १. पुद्गलवादः अभि.सू.२१ २. पुद्गलवादी — न च पुद्गलं बुद्ध्या न प्रतिपद्यन्ते पुद्गलवादिनः सू.अ.२३७क/१४९.
- gang zag tu 'dzin pa
- पुद्गलग्राहः — यदि पुनर्महामते योगिनामेवंगतिविषयाणां भावाभावग्राहः प्रवर्तते, स एवैषामात्मग्राहः पोषग्राहः पुरुषग्राहः पुद्गलग्राहः स्यात् ल.अ.९२क/३९.
- gang zag dang chos la mngon par zhen pa
- पुद्गलधर्माभिनिवेशः — {gang zag dang chos la mngon par zhen pa kun tu rmongs pa} पुद्गलधर्माभिनिवेशसंमोहः लो.को.३४५.
- gang zag dang chos la bdag med pa
- पुद्गलधर्मनैरात्म्यम् — {gang zag dang chos la bdag med par 'dzin pa'i lta ba} पुद्गलधर्मनैरात्म्यग्राहकदृष्टिः ल.अ.१४०क/८७.
- gang zag gdags pa
- पुद्गलप्रज्ञप्तिः — स्कन्धानां पुद्गलप्रज्ञप्तिकारणत्वात् अभि.भा.८२ख/११९३.
- gang zag bdag med pa
- = {gang zag la bdag med pa/}
- gang zag 'das pa
- पुद्गलोत्क्रान्तः — पुद्गलोत्क्रान्तं न जानाति अनागाम्यर्हत्प्रत्येकबुद्धबुद्धमार्गाणामधरेणोत्तरम् अभि.भा.४३ख/१०३८.
- gang zag 'dogs pa
- = {gang zag tu 'dogs pa} 1. पुद्गलः प्रज्ञप्यते — स्कन्धानोपादाय पुद्गलः प्रज्ञप्यते अभि.भा.८२ख/११९२ २. पुद्गलप्रज्ञप्तिः — {gang zag 'dogs par 'gyur} पुद्गलप्रज्ञप्तिः प्राप्नोति अभि.भा.८३ख/११९५.
- gang zag 'dogs par 'gyur
- पुद्गलप्रज्ञप्तिः प्राप्नोति — यदि तावत् स्कन्धान्, तेष्वेव पुद्गलप्रज्ञप्तिः प्राप्नोति अभि.भा.८३ख/११९५.
- gang zag 'dogs par zad
- पुद्गलप्रज्ञप्तिः प्राप्नोति — यद्ययमर्थः । स्कन्धानालम्ब्येति । तेष्वेव पुद्गलप्रज्ञप्तिः प्राप्नोति अभि.भा.८२ख/११९३.
- gang zag nor
- वित्तं पौद्गलिकम् — स्तौपिकं साङ्घिकं ह्यपि च वित्तं पौद्गलिकं च रा.प. २४०ख/१३८.
- gang zag pa
- पौद्गलिकः — चक्षुषा च पुद्गलं पश्याम इति पश्यन्तः पौद्गलिकाः ‘अनात्मना आत्मानं पश्यामः’ इति दृष्टिस्थानमापन्ना भवन्ति अभि.भा.८५ख/१२०१.
- gang zag med
- = {gang zag med pa/}
- gang zag med pa
- • सं. पुद्गलाभावः अभि.सू.२१. • वि. निष्पुद्गलः — {chos thams cad ni gang zag med pa} निष्पुद्गलाः सर्वधर्माः म.व्यु.१५८; शि.स.१७०ख/१६८.
- gang zag dmigs pa
- • सं. पुद्गलोपलब्धिः अभि.सू.२२. • वि. पुद्गलालम्बनः अभि.सू. २२.
- gang zag mtshungs pa med pa
- = {gang zag zla med pa/}
- gang zag 'dzin pa
- = {gang zag tu 'dzin pa/}
- gang zag gzhan la dgongs pa
- पा. पुद्गलान्तराभिप्रायः, चतुर्विधेषु अभिप्रायेषु एकः म.व्यु.१६७०.
- gang zag bzhi
- चत्वारः पुद्गलाः, चतुर्विधपुद्गलाः, तद्यथा १. {mun khrod nas mun khrod du 'gro ba} तमस्तमःपरायणः, २. {mun khrod nas snang bar 'gro ba} तमोज्योतिष्परायणः, ३. {snang ba nas mun khrod du 'gro ba} ज्योतिस्तमःपरायणः, ४. {snang ba nas snang bar 'gro ba} ज्योतिर्ज्योतिष्परायणः म.व्यु.२९६८.
- gang zag zla med
- = {gang zag zla med pa/}
- gang zag zla med pa
- = {sangs rgyas} अप्रतिपुद्गलः, बुद्धः — {ston pa gang zag zla med} शास्ता… अप्रतिपुद्गलः वि.व.२९७क/१.१२३.
- gang zag la skur ba 'debs pa
- वि. पुद्गलापवादिका — अथैषा मिथ्यादृष्टिः पुद्गलापवादिका सती किम्प्रहातव्या भवेत् अभि.भा.८८क/१२०७.
- gang zag la bdag med pa
- पा. पुद्गलनैरात्म्यम्, अन्यतरं नैरात्म्यम् — {gang zag dang chos la bdag med par 'dzin pa'i lta ba} पुद्गलधर्मनैरात्म्यग्राहकदृष्टिः ल.अ.१४०क/८७; सू.अ.१६७ख/५९.
- gang zag la bdag med pa rtogs pa
- पा. पुद्गलनैरात्म्यप्रतिवेधः, प्रायोगिकमनस्कारस्य अवान्तरभेदः — प्रतिवेधप्रायोगिकश्च । स पुनरेकादशविधो वेदितव्यः, आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः… पुद्गलनैरात्म्यप्रतिवेधतः सू.अ.१६७ख/५९.
- gang zag la bdag med pa la dmigs pa
- पा. पुद्गलनैरात्म्यालम्बनः, मनस्कारस्य अवान्तरभेदः — विभिन्नालम्बनः सप्तविधः, नामालम्बनः पदालम्बनो व्यञ्जनालम्बनः पुद्गलनैरात्म्यालम्बनो धर्मनैरात्म्यालम्बनो रूपिधर्मालम्बनोऽरूपिधर्मालम्बनश्च सू.अ.१६६ख/५८.
- gang zag la bdag med pa'i rnam pa bsgom pa
- पा. पुद्गलनैरात्म्याकारभावनः, मनस्कारस्यावान्तरभेदः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च । तत्र चतुराकारभावनः पुद्गलनैरात्म्याकारभावनो धर्मनैरात्म्याकारभावनो दर्शनाकारभावनो ज्ञानाकारभावनश्च सू.अ.१६६ख/५८.
- gang zag la bdag med par shes pa
- पा. पुद्गलनैरात्म्यज्ञानम्, अन्यतरं नैरात्म्यज्ञानम् — यदत्र महामते लक्षणकौशलज्ञानम्, इदमुच्यते पुद्गलनैरात्म्यज्ञानम् ल.अ.८२क/२९.
- gang zag la dmigs pa
- = {gang zag dmigs pa/}
- gang ya
- प्रवरम्, संख्याविशेषः — {myad myid myad myid na gang ya'o} अगरमगराणां प्रवरम् ग.व्यू.३क/१०२; ग.व्यू.३६९ख/८२.
- gang yang
- १. यच्च — यश्च मिथ्यादृष्टिप्रवर्तितः प्राणातिपातः अभि.भा.६८०; यत्तु — {gang yang rang gis ma byin pa} यत्तु स्वयं न दीयते ना.ना.२६४ख/१३; यत्पुनः — यत्पुनः सुखहेत्वव्यवस्थानादित्युक्तम् अभि.भा.६क/८८५; यदपि — यदपि सत्त्वादिकं क्वचिदसर्वज्ञे दृष्टम् त.प.२८१ख/१०२९; यदपि च — यदपि च प्रमेयत्ववक्तृत्वादिकमुक्तम् त.प.२८१क/१०२९; यद्यपि — {gang yang}… {de lta na yang} यद्यपि… तथापि… अ.क.६.१६३ २. कोऽपि — स कोऽपि सत्कर्मविपाकजन्मा अ.क.२२.९७; कश्चित् — अपि नु तत्र कश्चित्सत्त्व उत्पन्नो वा उत्पत्स्यते वा अ.सा.४२ख/२४; काचित् मि.को.६४ख; किञ्चित् — वेदकारादृते किञ्चिन्न सिद्ध्येत् प्रमितं यदि त.स.७६ख/७१६.
- gang yang yod ma yin
- नैव च कश्चन — {chos ni gang yang yod ma yin} धर्मो नैव च कश्चन सू.अ.१५२ख/३७.
- gang yang rung
- = {gang yang rung ba/}
- gang yang rung ba
- १. = {gang yang rung ba zhig} अन्यतरः — यस्य हि यदात्मव्यवच्छेदमन्तरेण न स्वभावः परिच्छिद्यते,स तत्परिहारेण स्थितः; यथा भावाभावयोरन्यतरः त.प.१८३ख/८२८; अन्यतमः — उपचारो हि त्रिषु भवति, नान्यतमाभावे त्रि.भा.१४८ख/३२; एकतरः — तत एकतरेण भागेन प्रवार्यमाणः अ.सा.८४क/४८; अन्यतरान्यतरः — {yo byad gang yang rung ba'i bar du sbyin par byed} यावद् अन्यतरान्यतरं परिष्कारं ददाति म.व्यु.२८५६; अन्यतमान्यतमः म.व्यु.६४८१ २. यः कश्चित् — यदि यः कश्चित् कर्त्ता न दृष्ट इत्यभ्युपगम्यते, तदाऽध्येतृणां दृष्टत्वात् स्फुटतरमवतरत्यसिद्धता त.प.१७२ख/८०३; यथाकथंचित् — यथाकथंचिदेतद् दानानामशक्तौ संपादनम् वि.सू.५७ख/७२; यथातथा — निष्कासने भिक्षुणीवर्षकात् । यथातथा भिक्षुण्याः । पूर्वोपगतायाश्चान्तर्गृहात् वि.सू.५३ख/६९.
- gang yang rung ba'i
- यस्य कस्यचित् — चीवरशयनासनवर्षकार्थञ्च । यस्य कस्यचित् वि.सू.५१ख/६६.
- gang yang rung ba la
- यत्र क्वचन — यत्र क्वचन सर्वज्ञे सिद्धे तत्सत्यता कुतः त.स.११७ख/१०१७; यत्र कुत्रचित् वि.प्र.१९३क/.
- gang yang rung bas
- येन केनचित् — {lung gang yang rung bas} येन केनचिदागमेन त.प.२११क/८९२.
- gang yang rung ba zhig
- = {gang yang rung ba/}
- gang yang rung ba la ma grub pa
- = {gang rung ma grub} पा. अन्यतरासिद्धः, असिद्धहेत्वाभासभेदः — यदि स्वातन्त्र्येण, तदाऽन्यतरासिद्धो हेतुः त.प.२१५क/१४७ २. अन्यतरासिद्धिः — तयोरन्यतरासिद्ध्या नेतरः सिद्ध्यति स्वयम् त.स.७६ख/७१७; अन्यतरासिद्धता — {gtan tshigs gang yang rung ba la ma grub bo} अन्यतरासिद्धता हेतोः त.प.१७ख/४८०.
- gang yin
- १. किम् — {de gang yin} कोऽसौ त.स.८१ख/७५४ २. = {gang yin pa/}
- gang yin pa
- यत् — {sngon byung ba gang yin pa} यद् भूतपूर्वम् अभि.भा.२४१क/८११; म.व्यु.५४१०.
- gang rung
- = {gang yang rung ba/}
- gang rung cig
- = {gang yang rung ba zhig/}
- gang rung ba
- = {gang yang rung ba/}
- gang rung ma grub
- = {gang yang rung ba la ma grub pa/}
- gang rung ma tshang ba
- = {gang yang rung ba ma tshang ba} अन्यतरवैकल्यम् — येनान्यतरवैकल्यात् सर्वैः शब्दो न गम्यते त.स.८०ख/७४६.
- gang la yang
- = {gang la'ang /}
- gang la la
- = {gang la la zhig} यः कश्चित् — यः कश्चिदुपदेशः स वक्तृज्ञानपूर्वकः त.प.२७३ख/१०१४; यो हि कश्चित् — यो हि कश्चित् काश्यप वैयावृत्यकरो भिक्षुः शि.स.३७क/३५.
- gang la la'i
- कस्यचित् मि.को.६४ख ।
- gang la las
- कुतः म.व्यु.५४९१.
- gang la la zhig
- = {gang la la/}
- gang lags
- १. किम् — {gnas ni gang lags} किं स्थानम् ल.अ.६४ख/११ २. = {gang lags pa/}
- gang lags pa
- यद् — {gnas pa gang lags pa} संस्थिता ये च सु.प्र.३६क/६८.
- gang la'ang
- क्वचित् — व्यवहारश्च न क्वचिन्न कुतश्चिन्न कश्चित् अ.सा.४१६ख/२३५.
- gang las kyang
- कुतश्चित् लो.को.३४६.
- gang las yin
- कुतः — भिन्नाभासा मतिः कुतः प्र.वा.२.२४.
- gang su dag
- ये केचित् म.व्यु.५४६९; मि.को.६४ख ।
- gang su yang rung ba
- ये केचित् — ये केचित् प्रसादजाताः सत्पुरुषाः बुद्धं भगवन्तमस्ताविषुः अभि.स्फु.२७४ख/१०९८.
- gang su yang rung ba'i
- यस्य कस्य — यान्ति तत्स्मरसुखं तृणायते यस्य कस्य न स विस्मयास्पदम् अ.क.६३.१.
- gang su rung ba
- = {gang su yang rung ba/}
- gangs
- • सं. = {kha ba} हिमम्, तुहिनम् मि.को.१४४क; {gangs ri} हिमाद्रिः त.प.२८०ख/२७४; {ti se'i gangs dang 'dra ba} कैलासशिखराभः जा.मा.९४/५६. • ना. = {gangs ri} हिमवान्, हिमालयपर्वतः — {ri'i rgyal po gangs} हिमवन्तं पर्वतराजम् बो.भू.३७क/४२.
- gangs kyi ri
- = {gangs ri/}
- gangs kyi ri bo
- = {gangs ri/}
- gangs dkar
- = {gangs ri dkar/}
- gangs skyes ma
- = {gangs ldan bu mo/}
- gangs can
- ना. १. = {gangs ri} हिमवान्, हिमालयपर्वतः — {ri'i rgyal po gangs can} हिमवान् पर्वतराजः वि.व.२१३क/१.८८; हिमाचलः त.स.३३क/३४३; हिमः त.प.२८१क/२७५ २. हैमवतः, यक्षः (?) — नागायनो हैमवतः सातागिरिस्तथैव च । सर्वे त ऋद्धिमन्तश्च महाबलपराक्रमाः सु.प्र.४३ख/८६.
- gangs can skyes
- = {shu dag dkar po} हैमवती, श्वेतवचा मि.को.५८क; = {gangs dang ldan pa/}
- gangs ti se
- ना. = {ti se} कैलासः, पर्वतः म.व्यु.४१५३.
- gangs dang ldan pa
- = {shu dag dkar po} हैमवती, श्वेतवचा अ.को.२.४.१०३; = {gangs can skyes/}
- gangs ldan
- १. ना. हिमवान्, हिमालयपर्वतः अ.क.५९.१६६ २. = {kha ba'i phung po} हिमानी, हिमसंहतिः मि.को.१४४क ३. = {gangs dang ldan pa/}
- gangs ldan bu mo
- = {u mA} हिमवत्सुता, उमा ङ.को.३४/रा.को.५.५३८; = {gangs ldan ma/}
- gangs ldan ma
- = {u mA} हैमवती, उमा अ.को.१.१.३१.
- gangs gnas
- हैमवताः, षट्सु महासङ्घिकशाखासु एका ब.अ.३१; = {gangs ri'i sde/}
- gangs sbal
- = {go d+hA} गोधा, जन्तुविशेषः श.को. २११.
- gangs sbal mdza' mo
- = {chu skyar/}
- gangs ri
- ना. = {kha ba'i ri} हिमाद्रिः, पर्वतः — गेहविन्ध्यहिमाद्रिवत् त.प.२८०ख/२७४; हिमगिरिः जा.मा.३५८/२०९; प्रालेयाद्रिः मे.दू.३४६क/१.६१; तुहिनशैलः ना.ना.२८२ख/१४५; हिमवान् — षड्भिर्धर्मैः समन्वागतो भिक्षुर्हिमवन्तमपि पर्वतराजं मुखवायुना चालयेत् अभि.स.भा.१०८ख/१४६; हिमालयः अ.को.२.१.८; हिमाचलः त.प.३१४ख/३४३.
- gangs ri dkar
- ना. = {gangs ri} सिताद्रिः — तस्यैव खल्वस्य सिताद्रिशोभं संचूर्णितस्यापि विभाति रूपम् जा.मा.३६५/२१४.
- gangs ri pa
- = {gangs gnas/}
- gangs ri pa'i sde
- = {gangs ri'i sde/}
- gangs ri'i sde
- हैमवताः, अष्टादशनिकायेषु एकः म.व्यु.९०९२; द्र. {gangs gnas/}
- gangs ri'i bu mo
- ना. = {gangs ldan ma} हैमवती, उमा ङ.को.३४/रा.को.५.५५१.
- gad
- १. = {gad mo} हासः — {gad rgyangs} अट्टहासः ना.स.७५ २. = {gad dar} 3. = {gad pa/}
- gad ka
- = {gad kha/} {gad pa} तटः — नास्यैतदुभयं तटे कुर्यात् वि.सू.४९ख/६३; प्रस्थः मि.को.१४२क; म.व्यु.५१२३.
- gad kha
- = {gad ka/}
- gad rgyangs
- अट्टहासः, महत्तरो हासः — {gad rgyangs hA hA nges par sgrogs} हाहाट्टहासनिर्घोषः ना.स. ७५.
- gad rgyangs can
- ना. = {dbang phyug chen po} अट्टहासी, शिवः छो.को.११३/रा.को.१.२४.
- gad brgyangs
- = {gad rgyangs/}
- gad snyigs
- सङ्कारः, सम्मार्जन्याक्षिप्तधुल्यादिः मि.को.१४१क ।
- gad dar
- १. = {byi dor} सम्मार्जनम्, {byi dor bdar ba} छो.को.११३; शोचनम्, {gtsang sbra byed pa'i las ka'i ming} द.को.१०६ २. बहुलीकारः — {gad dar byas} बहुलीकृतम् मि.को.३६क ।
- gad dar byas
- = {'byor ba'i 'bru} बहुलीकृतम्, अपनीततुषधान्यादिः मि.को.३६क ।
- gad bdar
- = {gad dar/}
- gad pa
- १. = {gad ka} प्रपातः जा.मा.२८१/१६३; श्वभ्रः — पपात महति श्वभ्रे जा.मा.२९०/१६९; वप्रः जा.मा.४०५/२३७ २. सम्मार्जकः; = {byi dor byed pa po} छो.को.११३.
- gad byed
- = {gtsang byed} पवनम्, धान्यादीनां निस्तुषीकरणम् मि.को.३६ख.
- gad mo
- = {bzhad gad} हासः अभि.स्फु.२९६क/११४८; हास्यम् — {gad mo'i gnas gyur} हास्यायतनतां गता अ.क.१४.१३९.
- gad mo dgod pa
- • क्रि. हसति श.को.२१२; • सं. हसनम् — {gad mo snyan par dgod pa} रतिकरहसनम् का.व्यू.२२३क/२८५.
- gad mo rta gad
- महाहासः — क्लिष्टं महाहासं हसति अभि.स.भा.९८क/१३२.
- gad mo'i gnas gyur
- हास्यायतनतां गता — अहो हससि मां लोके हास्यायतनतां गता अ.क.१४.१३९.
- gan
- = {gan du} अन्तिकम्, निकटम् — {mdzes ma'i gan du 'gro bar bya} गच्छामि दयितान्तिकम् अ.क.१०.४७; मारो ह्यत्र पापीयांस्तस्य बोधिसत्त्वस्य… अन्तिके बलवत्तरं तेजोवत्तरं चोद्योगमापत्स्यते अ.सा.३३८ख/१९१; सकाशम् — {de dag de'i gan du dong} ते तस्य सकाशमुपसंक्रान्ताः वि.व.१४२क/२.८७.
- gan du 'ongs nas
- उपसंक्रम्य — बोधिसत्त्वं महासत्त्वमुपसंक्रम्य कश्चिदेवं वक्ष्यति अ.सा.२९०ख/१६४; द्र. {gan du song nas/}
- gan du song nas
- उपसंक्रम्य — यदास्य पर्यवस्थानं विगतं तदोपसंक्रम्य कथयति शि.स.३८क/३६; द्र. {gan du 'ongs nas/}
- gan kyal
- = {gan rkyal/}
- gan kyal nyal
- = {gan rkyal nyal/}
- gan rkyal
- वि. = {gan kyal} उत्तानः — {gan kyal nyal} उत्तानशायी अ.क.५१.२२; उत्तानकः — महामणिभिः स्फरन्तावुत्तानकौ वि.प्र.७३क/४.१३६.
- gan rkyal nyal
- वि. = {gan rkyal du nyal ba} उत्तानशायी — उत्तानशायी प्रददौ तनुं क्रव्यादपक्षिणाम् अ.क.५१.२२.
- gan rkyal du nyal ba
- = {gan rkyal nyal/}
- gan rkyal bu
- = {brtan pa} उत्तानपादजः, ध्रुवतारा छो.को.११४/रा.को.१.२२६.
- gan tha
- ना. = {kan thA} कन्था — कन्थायां यक्षिणी सपरिवारा विनीता वि.व.१२०क/१.९.
- gan dar
- = {kha btags/}
- gan di
- = {gaN DI/}
- gan di'i the'u
- = {gaN DI the'u/}
- gan du 'gro ba
- • क्रि. उपसंक्रामति — सहधर्मिकाणां चोपसंक्रामति श्रा.भू.४९क/११८; अन्तिकं गच्छति — {mdzes ma'i gan du 'gro bar bya} गच्छामि दयितान्तिकम् अ.क.१०.४७. • सं. उपसंक्रमणम् — ताश्च सर्वा अभिरूपाः प्रासादिकाः…पुरुषोपसंक्रमणकुशलाः रा.प.२४६ख/१४५; उपसंक्रान्तिः बो.भू.३७क/४३.
- gan du 'gro bar bya
- क्रि. १. उपसंक्रामेत — सङ्घस्थविरमुपसंक्रामेत वि.सू.७१ख/८८ २. अन्तिकं गच्छामि — {mdzes ma'i gan du 'gro bar bya} गच्छामि दयितान्तिकम् अ.क.१०.४७.
- gan du nyal po la 'gro
- क्रि. उपैति — {ma'i gan du nyal po la 'gro'o} उपैति मातरम् त.प.२१३क/८९६.
- gan de
- = {gaN DI/}
- gan d+ha
- = {dri} गन्धः — {badz+ra gan d+he} वज्रगन्धे हे.त.१४क/४२.
- gan d+ha ra
- पा. = {gAn d+hA ra} गान्धारः, सप्तस्वरान्तर्गततृतीयस्वरः षड्जर्षभगान्धारधैवतनिषादमध्यमकैशिकगीतस्वरग्राममूर्छनादियुक्तेन ल.अ.५६ख/१.
- gan d+ha ri
- = {gAn d+hA rI} गान्धारी, विद्या — अस्ति हि च गान्धारी नाम विद्या ययाकाशेन गच्छति अभि.भा.६२ख/१११५; त.प.३०७ख/१०७५.
- gan mdzod
- प्रा.= {bang mdzod/}
- gaN DI
- गण्डी — यावत् तेषां गण्डी आकोटिता वि.व.१४७क/२.९०; {gaN DI'i dus kyi mdo} गण्डीसमयसूत्रम् क.त.२९५; गण्डिका — ते सत्पुरुषा ये धर्मद(ग)ण्डिकामाकोटयन्ति का.व्यू.२०६ख/२६४.
- gaN DI chung ngu
- कटिका — खक्खरकः प्रहाणिकार्थम् । कटिकेत्यपरः वि.सू.५६ख/७१.
- gaN DI rdungs shig
- गण्डीराकोट्यताम् — भगवता काश्यपेनोक्तः, ‘गण्डीराकोट्यताम्’ अ.श.२३०क/२१२.
- gaN DI brdung ba
- गण्डीदानम् — गण्डीदानञ्च आगमाय वि.सू.५६ख/७१; गण्ड्याकोटनम् वि.सू.६७ख/८४.
- gaN DI brdungs pa
- १. गण्डीदानम् — असंपत्तौ गण्डीदानेन संबोधनस्य महासन्निपाते यमलशङ्खयोरापूरणम् वि.सू.५६ख/७१ २. गण्डी आकोटिता — ततो गण्ड्यामाकोटितायां सर्वो भिक्षुसङ्घः सन्निपतितः अ.श.११४ख/११४.
- gaN DI the'u
- गण्डीकोटनकम् म.व्यु.९१५६.
- gab
- = {gab pa/} {gab ste} गोपयित्वा — {bdag gab ste 'dug pa} आत्मानं गोपयित्वावस्थितः वि.व.२०५क/१.७९.
- gab pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) छादयति छो.को.११४/मो.को.४०४; गोपयति — {gab ste} गोपयित्वा वि.व.२०५क/१.७९. • सं. [1] = {khebs pa/g}.{yogs pa/yib} {pa} छादनम् छो.को.११४/रा.को.२.४९०; गोपनम् — {gab ste} गोपयित्वा वि.व.२०५क/१.७९ [2] = {cha mnyam pa} समभागः — {n+ya gro d+ha ltar chu zheng gab pa} न्यग्रोधपरिमण्डलः अ.क.२४.३१.
- gab pa'i tshig
- = {gab tshig} अर्थवादः — {sngags kyi gab pa'i tshig bzhin du} मन्त्रार्थवादवत् त.स.११६ख/१००९.
- gab tse
- = {gab rtse/}
- gab rtse
- = {gab tse/} {gab tshe} चञ्चः म.व्यु.५९११; {snod cig ste za ma tog dang ga'u'i ming du gsungs} छो.को. ११४; {tsany+tsaH gab rtse ste snod phal cher la 'jug} मि.को.३८क; समुद्गः अभि.सू.२२.
- gab tshig
- १. = {lde'u} प्रहेलिका — क्रीडागोष्ठीविनोदेषु तज्ज्ञैराकीर्ण्णमन्त्रणे । परव्यामोहने चापि सोपयोगाः प्रहेलिकाः का.आ.३.९७ २. = {gsang tshig} मन्त्रः, गुप्तवादः अ.को.३.३.१६७ ३. अर्थवादः — ननु नैवं परो नित्यः शक्यो लब्धुमिहागमः । नित्यश्चेदर्थवादत्वं तत्परे स्यादनित्यता त.स.१२८क/११००.
- gab tshe
- = {gab rtse/}
- gam
- १. = {gan/} {drung /} {nye ba} अन्तिकम् {de dag gam du 'gro ba yongs ma nus} तदन्तिकं नैव शशाक गन्तुम् अ.क.१०१.२७ २. ( {'byed sdud kyi sgra}) वा तेनाकाशैकदेशो वा यद्वा वस्त्वन्तरं भवेत् त.स.७९ख/७३९ ३. नु, प्रश्ने {ci rgyal po de slar log gam} किं नु खलु प्रतिनिवृत्तः स्यादयं राजा जा.मा.२९२/१६९.
- gam yo
- = {nye 'khor} उपविचारः विविधदिव्यगन्धधूपितोप(पवि)चारे ग.व्यू.२३क/१२०; समन्ततः {skye bo}… {de yi gam yo 'khod} जनश्चास्य समन्ततः स्थितः स.पु.४४क/७७.
- gam b+h+'A ri
- = {dpal gyi lo ma} गम्भारी, श्रीपर्णी श्री.को.१८४ख ।
- ga'u
- = {za ma tog} सम्पुटकः, समुद्गकः अ.को.२.६.१३९; सम्पुटः श.को.२१५.
- ga'u kha sbyar
- = {ga'u/}
- ga'u ta ma
- = {gau ta ma/}
- gar
- १. नृत्यम् कान्तानृत्यविलासेन हेलापहृतचेतसाम् अ.क.७२.४५; {gar dang glu dang rol mo} नृत्यगीतवादित्रम् अभि.सू.२२; नर्त्तनम् प्र.अ.३६ख/४२; नर्त्तना हे.त.७क/२०; नृत्तम् जा.मा.३९९/२३३; नाट्यम् वि.प्र.१४५ख/३.८८; ताण्डवम् म.व्यु.५०४५; नर्तः {pad+ma gar gyi dbang phyug gi sgrub thabs} पद्मनर्तेश्वरसाधनम् क.त.३४२४ २. = {gar mkhan} नटः, नर्त्तकः {gar rgyan} नटभूषणम् मि.को.६१क ३. = {ga ru} क्व {gar bzhud} क्व गमिष्यति अ.श.१०४ख/९४; कुत्र कुत्र मे वर्तत इति प्रत्यवेक्ष्यं तथा मनः बो.अ.५.४१.
- gar mkhan
- १. = {gar 'khrab mkhan} नटः, नर्त्तकः — नटवद्गतिसंकटः ल.अ.१४२ख/९०; नर्त्तकः केचिन्नर्तकरूपेण ग.व्यू.३१३ख/३५ २. = {gar mkhan ma} नर्त्तकी {gar mkhan smin khyugs g}.{yo ba} नर्त्तकीभ्रूलताभङ्गः त.स.९क/१११; त.प.१९४क/१०४; ३. ना. [1] नटः, कश्चित् पुरुषः अत्र मथुरायां नटो भटश्च द्वौ भ्रातरौ मम वर्ष(शतपरिनिर्वृत्त)स्य विहारं प्रतिष्ठापयतः वि.व.१२२ख/१.११ [2] = {gar mkhan ma} नृत्या, देवी — {sgeg mo phreng ba de bzhin glu/} {gar mkhan lha mo bzhi po dang} लास्या माला तथा गीता नृत्या देव्यश्चतुष्टयाः स.दु.१६१/१६०.
- gar mkhan gyi bu mo
- नटदारिका कुवलया नटदारिका रूपयौवनमदमत्ता अ.श.२०१क/१८६.
- gar mkhan gyi bud med
- कारिका, नटस्त्री मि.को.८६ख ।
- gar mkhan che
- = {dbang phyug chen po} महानटः, शिवः छो.को.११५/रा.को.३.६६०.
- gar mkhan dpa' bo
- ना. नटभटिकः, विहारः अत्र मथुरायां नटो भटश्च द्वौ भ्रातरौ मम वर्ष(शतपरिनिर्वृत्त)स्य विहारं प्रतिष्ठापयतः । ततस्तस्य नटभटिक इति संज्ञा भविष्यति वि.व.१२३क/१.११.
- gar mkhan ma
- १. नटी [1] = {gar mkhan mo} नर्त्तकी मुखपङ्कजरङ्गेस्मिन् भ्रूलतानर्तकी तव । लीलानृत्यं करोति का.आ.२.९२; तत्पर्यायौ : नर्तकी अ.क.७२.४४; क्षुद्रा मि.को.८८ख; [2] ना. विद्याराज्ञी विद्याराज्ञीभिः तद्यथा तारा सुतारा नटी भृकुटी म.मू.९६क/७ [3] = {ldong ros} मनःशिला छो.को.११५/मो.को.५२५; २. ना. नृत्या, पूजादेवी वि.प्र.४४ख/४.४२.
- gar mkhan mo
- = {gar mkhan ma} नर्त्तकी दक्षिणे वेणुनर्त्तकी वि.प्र.१६२क/३.१२६.
- gar mkhas pa
- वि. नृत्तकुशलः सर्वेषु च वीथीमुखेषु पञ्च पञ्च कन्याशतानि स्थापितानि अभूवन् गीतकुशलानि नृत्तकुशलानि रा.प.२४५ख/१४४.
- gar ga
- ना. गर्गः, ऋषिः लोकायतप्रणेतारो ब्रह्मा गर्गो भविष्यति ल.अ.१८९क/१६०.
- gar gyi rgyan
- = {gar rgyan/}
- gar gyi rgyud
- नाटकम् विपुलधर्मनाटकदर्शनप्रविष्टः ल.वि.२०५ख/३०९; = {gar gyi cho ga/}
- gar gyi cho ga
- नाटकम् काव्यनाटकाख्यानगान्धर्वेतिहाससंप्रहर्षणानि द.भू.२१४ख/२९; = {gar gyi rgyud/}
- gar gyi ltad mo
- नटरङ्गः प्र.अ.१८ १/३८; = {gar la lta/}
- gar gyi ltad mo ba
- नटरङ्गः म.व्यु.२८३७.
- gar gyi bstan bcos
- भण्डशास्त्रम्, शास्त्रविशेषः प्र.अ.९१ख/९९.
- gar gyi tshogs can
- गणिका, अज्जुका अ.को.१.७.११.
- gar gyi rol pa
- नाटकम् — अक्षोभ्यप्रमुखाः…सर्वार्थक्रियानाटकं दर्शयन्ति गु.स.१०५क/३१.
- gar gyi sa
- नृत्यस्थानम्, आनर्त्तः आनर्तः समरे नृत्यस्थाननीवृद्विशेषयोः अ.को.३.३.६४.
- gar gyis 'tsho
- कुशीलवः, चारणः अ.को.२.१०.१२.
- gar dga' bar
- क्रि.वि. यथेष्टम् {gar dga' bar 'dong bar byed do} यथेष्टं गच्छन्ति अ.श.९०ख/८१; = {gar dgyes par/}
- gar dgyes par
- क्रि.वि. यथाभिप्रेतम् {sang gar dgyes par bzhud cig} श्वो यथाभिप्रेतं यास्यसि अ.श.१०४ख/९४; = {gar dga' bar/}
- gar rgyan
- = {ba bla} नटभूषणम्, हरितालम् मि.को.६१क ।
- gar 'cham
- = {gar 'chams/}
- gar 'chams
- = {bro gar} नर्तनम्, नृत्यम् मि.को.३०क ।
- gar stabs
- अभिनयः नर्तकीरूपं कृत्वा…ललिताभिनयैस्तैस्तैः पौरलोकमतोषयत् अ.क.६६. ८०; {gar stabs ldan pa} अभिनयशालिनी अ.क.६६.८४.
- gar stabs sgyur
- क्रि. नर्तयति नर्तयत्येष दुर्वृत्तः शिखण्डिक्रीडया जगत् अ.क.२५.४८.
- gar stabs ldan pa
- वि. अभिनयशालिनी अयं हरति नश्चेतश्चित्राभिनयशालिनी अ.क.६६.८४.
- gar thabs
- नाटकम् — अनादिकालप्रपञ्चदौष्ठुल्यस्वप्रतिविकल्पना नाटके नृत्यन्तः ल.अ.१२३क/७; नर्तनकम् — नटनर्तनकहासकलासकादिसंदर्शनप्रतिविरमणतया बो.भू.१०४ख/१३४; द्र. {gar thabs kyi rnam grangs} म.व्यु.५०३५.
- gar thabs gyis shig
- नाटयितव्यम् — {zlos gar gyi gar thabs gyis shig} नाटकं… नाटयितव्यम् अ.श.२०३क/१८७.
- gar 'dod par
- क्रि.वि. यत्रेच्छम् — यत्रेच्छं क्षेत्रान्तरगतिः समम् अभि.अ.१.६६.
- gar 'dod ma
- ना. नृत्येच्छा, इच्छादेवी — नृत्येच्छा कौमारीजन्या वि.प्र.४५क/४.४४.
- gar pa
- = {gar mkhan/}
- gar po
- = {sla po min pa} घनः श.को.२१७; घनघनः — {chang gar po sna mi mthun pas} घनघनेन विरुद्धमद्येन अ.श.२१५ख/१९८.
- gar ba
- = {gar po/}
- gar bab bab
- = {gar bab bab tu} यत्र क्वचन — {gar bab bab tu rkang pa mi bkru'o} न यत्र क्वचन पादौ प्रक्षालयेत् वि.सू.६ख/७; येन वा तेन वा — स भयविह्वलवदनो येन वा तेन वा निःपलायते शि.स.४६ख/४४.
- gar bar ri pa
- ना. गर्भरिपा, सिद्धाचार्यः लो.को.३४९.
- gar bu
- = {gong bu} पिण्डः — {lcags kyi gar bu} अयस्पिण्डम् म.व्यु.९०३१.
- gar bya
- • क्रि. नृत्यते हे.त.७क/१८. • सं. = {bro gar} नाट्यम्, नृत्यम् अ.को.१.७.१०.
- gar byed
- • क्रि. नृत्यति — यन्नृत्यन्ति पदे पदे अ.क.५३.२५; प्रनृत्यति का.आ.१.७; नृत्यं करोति का.आ.२.९२; नृत्यते वि.प्र.७९ख/४.१६३; हे.त.१९ख/६२; नर्त्यते — नर्त्यन्ते कुटिलैर्मुग्धा यन्त्रपुत्रकलीलया अ.क.६४.१९७; • सं. = {gar mkhan} नटः प्र.अ.३३ख/३८; नर्तनः ना.स.१२१. • वि. नृत्यमानः तरङ्गा ह्युदधेर्यद्वत्पवनप्रत्ययेरिताः । नृत्यमानाः प्रवर्तन्ते व्युच्छेदश्च न विद्यते ल.अ.७३ख/२१; नर्तितः {smin ma'i 'khri shing gar byed pa} नर्तिते भ्रूलते का.आ.२.७९.
- gar byed pa
- = {gar byed/}
- gar byed ma
- ना. नटी; नटिका, यक्षिणी म.मू.२८२ख/४४१.
- gar dbang
- ना. नटेश्वरः, जिनः ब.अ.८३१.
- gar ma
- १. = {gar mkhan ma} नटी हे.त.६क/१६; नटिका वि.प्र.१५८क/३.११९; नर्ती, पद्मकुले मुद्रा हे.त.६क/१६; नर्तकी अ.को.१.७.८; वाणिनी अ.को.३.३.११२. २. ना. नृत्या, पूजादेवी वि.प्र.३१क/४.४.
- gar ma legs pa
- दुर्नृत्यम् लो.को.३४९.
- gar ma'i phyag rgya
- नृत्यामुद्रा {gar ma'i phyag rgya bcings la 'di skad ces brjod de} नृत्यामुद्रां बद्ध्वैवं वदेत् स.दु.१४३/१४२.
- gar ming can
- = {ba bla} नटसंज्ञकम्, हरितालम् मि.को.६१क ।
- gar mo
- = {gar po/}
- gar rtsed
- = {bro gar} नृत्तम्, नृत्यम् मि.को.३०क ।
- gar gzhal
- विमन्त्रम्, संख्याविशेषः {gzhal thim gzhal thim na gar gzhal lo} नहिमन्त्रं नहिमन्त्राणां विमन्त्रम् ग.व्यू.३ख/१०३; नहिमन्त्रम् म.व्यु.७८८४; हेमात्रः म.व्यु.७७५५.
- gar yang
- = {gang du yang /}
- gar yang phyin pa
- पा. (सां.) प्राप्तिः, अणिमाद्यष्टैश्वर्यान्तर्गतैश्वर्यविशेषः म.व्यु.४५६२; मि.को.१००ख ।
- gar la dga' ba
- ना. = {lha chen} ताण्डवप्रियः, शिवः श.को.२१५/रा.को.२.६०३.
- gar la lta ba
- नटरङ्गः नटरङ्गस्वप्नसदृशम् शि.स.१७२क/१७०; रङ्गः {'dus byas gar la lta dang sgyu ma 'dra} रङ्गमायासदृशं हि संस्कृतम् रा.प.२४४ख/१४३.
- gar la lta ba 'dra
- नटरङ्गकल्पः द्रक्ष्यन्ति येन त्रिभवं नटरङ्गकल्पम् रा.प.२४८ख/१४९.
- gal
- १. कूटम् {gal dang bcas pa'i rgya dag sngon/} {ri dwags bcings pa'i slad du bkod} सकूटां मृगबन्धाय निदधे वागुरां पुरः अ.क.४०.१८३; {zur mig gal du lhung ba} कटाक्षकूटावपाती अ.क.६५.५६ २. = {nan} छो.को.११५.
- gal gyis
- = {nan gyis/}
- gal gyis 'chu ba
- निर्बन्धः बलसेनेन तस्यावश्यं निर्बन्धं ज्ञात्वा अनुज्ञातः वि.व.३५५क/२.१५६; द्र. {gal che ba/}
- gal gnyis su smra ba
- स्याद्वादः म.व्यु.७५२४.
- gal che ba
- निर्बन्धः किञ्च वेदप्रमाणत्वे निर्बन्धो यदि वो ध्रुवम् त.स.८७ख/७९७; द्र. {gal gyis 'chu ba/}
- gal te
- =( {gal te}… {na}) यदि — सर्वे देवा मनुष्याश्च यदि स्युर्मम शत्रवः बो.अ.४.३०; अप्रवृत्तिरसम्बन्धेऽप्यर्थसम्बन्धवद् यदि प्र.वा.२.१८; अथ, प्रकारान्तरोपन्यासे — {gal te 'ga' tshe nus med na} अथाशक्तं कदाचिच्चेत् प्र.वा.२.२१; बो.प.४; चेत् — {gal te thams cad nus med na} अशक्तं सर्वमिति चेत् प्र.वा.२.४.; {mdza' bo gal te gshegs na bzhud} गच्छ गच्छसि चेत्कान्त का.आ.२.१४०; सचेत् — सचेद् रूपे चरति, निमित्ते चरति अ.सा.१०क/६; स चेत्पुनः — स चेत्पुनः पश्यति परेषां तदन्येषां वा तदुभयोर्वा बो.भू.८०ख/१०३.
- gal te de lta na yang
- यद्यपि…तथापि प्र.अ.११—२/३२; यदि नाम…तथापि त.प.। द्र. {gal te yang}…{de lta na yang /} {gal te}… {de lta'ang /}
- gal te de lta'ang
- यद्यपि…तथापि — यद्यप्यन्येषु देहेषु मद्दुःखं न प्रबाधते । तथापि तद्दुःखमेव ममात्मस्नेहदुःसहम् बो.अ.८.९२.
- gal te na 'on te
- यदि…अथ अभि.सू.२२.
- gal te mod kyi
- यद्यपि अभि.सू.२२; यदि लो.को.३५१.
- gal te zhe na
- यदि — अपकाराशयोऽस्येति शत्रुर्यदि न पूज्यते बो.अ.६.११०; अथ — अथाप्यर्थो भवेदेवमनर्थः को न्वतः परः बो.अ.६.८८; चेत् — तेन पूज्यो न चेदरिः बो.अ.६.१०९.
- gal te 'ang
- यद्यपि — {gal te sngon gyi bag chags}… {med pa la'ang} न विद्यते यद्यपि पूर्ववासना का.आ.१.१०४.
- gal te yang
- = {gal te}… {'ang /}
- gal te de lta na
- यद्येवम् — यद्येवम्, येन केनचिदागमेन किं न भवान् प्रवर्त्तते त.प.२११क/८९२.
- gal te de ltar gyur na
- यद्येवम् ना.ना.२६४ख/१३.
- gal te de ltar yin pa
- यद्यप्येवम् {gal te de ltar yin pa de lta na yang} यद्यप्येवम्, तथापि त.प. ।
- gal te ma yin na
- न चेत् — आच्छिन्नामुर्वरीमेतां प्रयच्छ स्वेच्छया न चेत् अ.क.१०३.१४.
- gal te min na
- = {gal te ma yin na/}
- gal te yang
- यद्यपि…तथापि — यद्यपि चासौ सर्वपदार्थव्यापी, तथापि…त.प.१५९ख/७७२; यद्यपि यद्यपि तानि द्रव्यादीनि प्रत्यक्षाणि स्वरूपतः, न च श्रेयःसाधनत्वेन त.प.१३१क/७१२.
- gal te yod na
- यदि स्यात् अभि.सू.२२.
- gas
- = {gas pa/}
- gas pa
- • क्रि. (अक.; अवि.) स्फुटति — {bdag gi ci'i phyir snying ma gas} नोरः स्फुटति मे कथम् बो.अ.७.३४; विस्फुटते {rkan yang gas} तालूनि विस्फुटन्ते का.व्यू.२१६ख/२७६ • वि. स्फुटितः {lus gas shing hrud hrud po} स्फुटितपरुषगात्रः वि.व.१५४ख/१.४२; {snying 'di gas la} हृदयमिदं स्फुटितम् सु.प्र.५६ख/११२; विस्फुटितः का.व्यू.२०५क/२६२; स्फोटिलः वि.सू.१४ख/१६; स्फुटम् म.व्यु.६४९२; भिन्नः म.मू.२०५क/२२४; त्रुटितः का.व्यू.२०६ख/२६४; अवदीर्णः जा.मा.३४०/१९८; जर्जरः श्रा.भू.१९५ख/४८२; • सं. स्फोटः — तेभ्यश्च स्फोटान्तरेभ्यो बहूनि बोधिसत्त्वकोटीनयुतशतसहस्राण्युत्तिष्ठन्ते स्म स.पु.१११क/१७९; विभेदः लो.को.३५१.
- gas par gyur pa
- भू.का.कृ. स्फुटितः म.मू.२७९ख/४३४.
- gas par 'gyur du 'ong
- क्रि. स्फुटेत लो.को.३५१.
- gang+ga
- = {gang gA}
- garga
- = {gar ga}
- garga'i sgra can
- = {srub snod} गर्गरी, दधिमन्थनपात्रम् मि.को.३७क ।
- gA ya trI
- ना. गायत्री, पत्रदेवी — ततो ब्राह्मण्याः पूर्वपत्रादौ सावित्री, पद्मनेत्रा, जलजवती, बुद्धिः, वागीश्वरी, गायत्री, विद्युत्(प्रभा), स्मृतिः वि.प्र.४१ख/४.३२; वि.प्र.१३२ख/३.६४.
- gAn d+ha ra
- = {gan d+ha ra/}
- gAn d+hA ra
- = {gan d+ha ra/}
- gAn d+ha ri
- = {gan d+ha ri/}
- gAn d+hA rI
- = {gan d+ha ri/}
- gA'u ta m+'i
- = {gau ta mI/}
- gi
- प्र. १. षष्ठीविभक्तिप्रत्ययः {shing gi} वृक्षस्य म.व्यु.४७४३; {snyan ngag gi lus dang} शरीरं च काव्यानाम् का.आ.१.१० २. तद्धितप्रत्ययः ट्यु तुट् च {sngar gyi} प्राक्तनः प्र.अ.११६क/१२४ ३. क्रियापदान्ते {rnam par rtog gi} विकल्पयन्ति ल.अ.७९ख/२७.
- gi phyir
- चतुर्थीविभक्तिबोधकः {shing gi phyir} वृक्षाय म.व्यु.४७४१.
- gi wang
- गोरोचना, पीतवर्णौषधद्रव्यविशेषः म.मू.१२६ख/३५; गोरोचनम् वि.प्र.९५ख/३.८; रोचना गु.स.१२७क/८०.
- gi wang mdog
- = {ser skya} पिङ्गलः, कपिलवर्णः अ.को.१.३.१६; पिङ्गः मि.को.१४क ।
- gi hang
- = {gi wang /}
- ging
- = {king ka ra} किङ्करः, {king ka ra'i zur chag} छो.को.११६.
- ging pho
- = ग्. {yog po} किङ्करः, दासः छो.को.११६/रा.को.२.१२५.
- ging mo
- = ग्. {yog mo} किङ्करा, दासी छो.को.११६/रा.को.२.१२५.
- gi'u wang
- = {gi wang /}
- gis
- प्र. १. तृतीयाविभक्तिप्रत्ययः ( {byed sgra'i rkyen}) {bdag gis} मया गु.सि.१.५; {kho bo cag gis} अस्माभिः त.प.२८१क/१०२८; {de dag gis} तैः का.आ.१.१० २. तसिल् प्रत्ययः {bye brag gis} भेदतः त.स.१२४ख/१०७८.
- gu
- १. बाललघ्वादिबोधकः {phru gu} शिशुः त.प.३१०क/१०८१; {gri gu} शस्त्रकम् वि.सू.६९ख/८६ २. पदपूरकः {sems can gyi khyad par 'di lta bu ni ga las 'ongs zhig gu} कुतोऽयमीदृशः सत्त्वविशेष इति अ.श.१६७क/१५५; {ci zhig gu} किम् सु.प्र.५६क/१११.
- gu gu lu
- = {gu gul/}
- gu gul
- गुग्गुलः, सुगन्धिद्रव्यम् म.मू.१२५क/३३; गुग्गुलुः {gu gul gyis bdug pa} गुग्गुलुधूपः बो.भू.१२५ख/१६१; कौशिकः श्री.को.१६६क; महिषाक्षः यो.श.१७.
- gu ge
- = {'khri shing} व्रततिः, लता मि.को.१४८ख ।
- gu da
- = {bshang lam} गुदम्, पायुः {bshang lam gyi sgo} गुदमुखम् वि.प्र.१६७ख/३.१५१.
- gu Na
- = {yon tan} गुणः श.को.२१९.
- gu Na mi tra
- ना. गुणमित्रः, भिक्षुः श.को.२१९.
- gu ru
- गुरुः १. = {bla ma/} {slob dpon} आचार्यः श.को.२१९ २. = {lci bo} अलघुः छो.को.११७/रा.को.२.३४१.
- gu ru yum
- = {gur gum} कुङ्कुमम्, गन्धद्रव्यम् म.व्यु.६२५९.
- gu la ta
- ना. = {ku la TA} कुलटा, उपक्षेत्रविशेषः उपक्षेत्रं कुलटा प्रोक्तम् अर्बुदश्च तथैव च । गोदावरी हिमाद्रिश्च उपक्षेत्रं हि संक्षिपेत् हे.त.८क/२२.
- gu lang
- = {dbang phyug chen po} शिवः, शङ्करः — शिववरुणकुबेरशक्रब्रह्मादीनन्यांश्च देवताविशेषानायाचते स्म अ.श.८ख/७; रुद्रः ल.वि.६९क/९१.
- gug
- = {gug pa/}
- gug skyes
- मुद्रम् {gug skyes kyis ni sangs rgyas lnga} मुद्रेण पञ्चबुद्धाः हे.त.२७ख/९२.
- gug gul
- = {gu gul/}
- gug pa
- • वि. = {gug po} नम्रः {gzhu ltar gug pa'i yon tan rgyud} नम्रस्य धनुषो गुणः अ.क.५.११; कुटिलः {mchu ni dmar zhing gug pa dang} तुण्डैराताम्रकुटिलैः का.आ.२.९; नतः {dad pas gug pa} श्रद्धानतः श.को.२२०; आनतः मि.को.१८क • सं. विनतिः {gug par gyur} विनतिं दत्ते अ.क.४८.२४; आदरः {chos bzang nges pa la gug pa} सुधर्मनियमादरः अ.क.४१.५५.
- gug par gyur pa
- क्रि. विनतिं धत्ते {yid srubs gzhu ni gug par gyur} विनतिं धत्ते धनुर्मान्मथम् अ.क.४८.२४.
- gug po
- वि. = {gug pa} कुटिलः येन कर्मणाऽवयवी बाह्वादिलक्षणः कुटिलः समुत्पद्यते तदाकुञ्चनम् त.प.२८७ख/२८७.
- gug+gu la
- = {gu gul/}
- gung
- • वि. = {dkyil} मध्यः {nyi ma'i gung} मध्याह्नः बो.भू.१०६क/१३५; मध्यमः — {gung thun} मध्यमे यामे अभि.स.भा.७ख/८ • सं. द्वीपी, व्याघ्रः अभि.स्फु.१८१क/९३४; शार्दूलद्वीपिनौ व्याघ्रे अ.को.२.५.१.
- gung la
- पुरस्ताद् {dge slong gi dge 'dun gyi gung la} पुरस्ताद् भिक्षुसङ्घस्य वि.व.१३१ख/१.२०; अ.श.६क/५.
- gung thun
- मध्यमः यामः काल इति रात्र्या मध्यमे यामे अभि.स.भा.७ख/८.
- gung mo
- = {sor mo gung mo} मध्यमा म.मू.२४७क/२७९; मध्याङ्घुलिः म.व्यु.३९७९.
- guny+dza
- गुञ्जा, कृष्णला श्री.को.१८३क; काञ्ची श्री.को.१७५क ।
- gud
- १. = {gud na} 2. = {gud pa/}
- gud du grag
- क्रि. अनुश्रूयते तद्यथा महामते प्रतिश्रुत्का पुरुषनदीपवनसंयोगात्प्रवर्तमाना अनुश्रूयते ल.अ.९२ख/३९.
- gud du 'gro ba
- क्रि. प्रक्रामति ये तु तस्माद् विहाराद् भिक्षवः प्रक्रामन्ति अ.श.१३७क/१२६.
- gud du phye
- क्रि. मोचय — {sha yang rus pa'i dra ba las shes rab mtshon gyis gud du phye} अस्थिपञ्जरतो मांसं प्रज्ञाशस्त्रेण मोचय बो.अ.५.६२.
- gud du ma bskyod pa
- अनुद्घटितता {thog ma med pa nas gud du ma bskyod pa} अनादिकालानुद्घटितता द.भू.२५३क/५०.
- gud na
- = {logs shig tu} पृथक् तत्र विज्ञानात् पृथगेव… ग्राह्यम् त्रि.भा.१६५ख/८२; पृथग्भूतः वेदको वेदनादन्यः पृथग्भूतो न विद्यते शि.स. १३०ख/१२६; व्यतिरिक्तम् यदि प्रवृत्तिविज्ञानव्यतिरिक्तम् आलयविज्ञानमस्ति त्रि.भा.१५०क/३७; अन्यत्र संस्कृतासंस्कृतं नास्ति अन्यत्र हि विकल्पनात् ल.अ.१५९ख/१०८.
- gud na 'dug pa
- परोक्षम् परोक्षत्वात्तु हरति श्रुतिरम्यं सुखं मनः जा.मा.२३३/१३६.
- gud pa
- = {rgud pa/}
- gum
- = {gum pa/}
- gum pa
- • क्रि. मृता भवामि {nam bdag gum pa na} यदाहं मृता भवामि अ.श.२५४ख/२३४ • वि. मृतः, गतप्राणः {lha 'di ni gum pa zhes bgyi'o} एष देव मृतो नाम इति वि.व.१५५क/१.४३; कालगतः सु.प्र.५२क/१०४; च्युतः रा.प.२३०ख/१२३; हतः {rgyal po chen po gum lags pa bkum ste ci rung} अलं महाराज हतं हत्वा जा.मा.३०८/१७९.
- gum pa'i ro
- मृतकुणपः येन पञ्चजन्मशतानि मृतकुणप एव मातुः कुक्षेर्निर्गतः अ.श.२६८क/२४५.
- gum par gyur pa
- भू.का.कृ. विनष्टः क्षुत्तर्षशोकाभिभवाद् विनष्टाः जा.मा.३५९/२१०.
- gur
- दूष्यम्, वस्त्रगृहम् अ.को.२.६.१२०; मि.को.१४१ख; खरगृहम् म.व्यु.५५४२; पञ्जरम् — {rdo rje gur} वज्रपञ्जरम् क.त.११९४.
- gur kum
- = {gur gum/}
- gur gum
- कुङ्कुमम्, गन्धद्रव्यम् अभि.भा.१९२ २/५६७; तत्पर्यायाः : काश्मीरजन्मा, पीतनम्, पिशुनम्, धीरम्, लोहितचन्दनम्, रक्तम्, वरम्, बाह्लीकम्, सङ्कोचनम्, अग्निशिखम्, काश्मीरजम् अ.को.२.६.१२४.
- gur gum gyi char
- कुङ्कुमवृष्टिः {gur gum gyi char 'bab par 'gyur} कुङ्कुमवृष्टिर्भवति हे.त.५ख/१४.
- gur gum gyi snod
- कुङ्कुमपात्रम्, हस्तचिह्नम् द्वितीये…कुङ्कुमपात्रम् वि.प्र.३७ख/४.१७.
- gur gum gyis btsos pa
- वि. कौङ्कुमम् मि.को.८१ख ।
- gur gum gzhon nu
- नवकुङ्कुमम् {gur gum gzhon nu lta bu'i bstod pa} नवकुङ्कुमस्तवः क.त.२७०९.
- gur gyi mgon po
- = {gur mgon/}
- gur mgon
- ना. = {gur gyi mgon po} पञ्जरनाथः लो.को.३५३.
- gur mgon phur zhabs can
- ना. कीलपादपञ्जरनाथः लो.को.३५३.
- gur mgon lha brgyad
- अष्टदेवपञ्जरनाथः लो.को.३५३.
- gur bcing ba
- पञ्जरबन्धनम् {ra ba dang /} {gur bcing ba yang rnam par sgom pa nyid} विभावयेच्च प्राकारकं पञ्जरबन्धनञ्च हे.त.४ख/१२.
- gus
- = {gus pa/}
- gus bcas
- = {gus pa dang bcas pa/}
- gus mchod
- = {bkur sti} वरिवस्या, शुश्रूषा अ.को.२.७.३५.
- gus nyan
- = {gus par nyan pa/}
- gus nyid
- = {gus pa nyid/}
- gus dang bcas
- = {gus pa dang bcas pa/}
- gus ldan
- = {gus pa dang ldan pa/}
- gus pa
- • क्रि. आद्रियते — {bstan}… {la/} {mi gus} शासनं नाद्रियन्ते श.बु.९१ • सं. आदरः त्रिविधमनुशंसं दर्शयत्यादरोत्पादनार्थम् सू.अ.१३०क/२; सत्कारः गु.सि.५.१२; गौरवम् र.वि.१.१६६; भक्तिः भक्तिप्रवर्तितजिनोदितवासनानाम् अ.क.७०.१; बो.अ.२.८; उपचारः {gus pa dang bcas pa} उपचारपुरःसरम् जा.मा.५६/३३; शुश्रूषा शुश्रूषया द्विजस्यास्य धर्मे ते रमतां मतिः अ.क.२३.४१; सामीची {gus pa'i las} सामीचीकर्म वि.सू.८७क/१०४; प्रणयः {gus pa'i spyod pas mchod} पूजितः प्रणयाचारैः अ.क.२०.२१; विनयः {rgyal ba ni gus pas kyang} जिनस्य विनयेन च अ.क.४६.११; संभ्रमः {gus pa dang bcas pa} ससंभ्रमः जा.मा.१५५/९०; अवधानम् प्र.वृ.१९३—४/७२. • वि. भक्तः {skye bo gus pa} भक्तजनः अ.क.५०.६४; {rje la gus} भर्तृभक्तः का.आ.२.५५; शुश्रूषमाणः म.व्यु.२४२४.
- gus pas
- क्रि.वि. सादरम् {slob mas gus pas blangs nas ni} गृह्णीयात् सादरं शिष्यः हे.त.२७ख/९०.
- gus pa skyes
- = {gus pa skyes pa/}
- gus pa skyes pa
- वि. गौरवजातः गौरवजातविवर्धितप्रीतिः पादतले पतितोऽस्मि रा.प.२२९क/१२१; सगौरवजातः {chos la zhe sa skyes shing gus pa skyes} धर्मे सादरजातः सगौरवजातः अ.श.१०७क/९७; द्र. {gus pa bskyed pa/}
- gus pa bskyed pa
- वि. गौरवजातः शास्तुर्गौरवजातो गन्धकुटीं सम्मार्ष्टुमारब्धः अ.श.२६४ख/२४२; द्र. {gus pa skyes pa/}
- gus pa nyid
- = {gus nyid} गुरुता {bslab pa dag la shin tu gus pa nyid} शिक्षासु तीव्रा गुरुता सू.अ.१९६ख/९८; गुरुत्वम् अभि.को.२.३२.
- gus pa dang bcas
- = {gus pa dang bcas pa/}
- gus pa dang bcas pa
- वि. = {gus bcas/} {gus dang bcas} सादरः तं स पप्रच्छ सादरः अ.क.९.६; बो.अ.५.९४; सगौरवः {gus dang bcas pas bsngags par mdzad} सगौरवाः प्रशंसन्ति ज्ञा.सि.१.४०; वि.सू.९ख/१०; ससंभ्रमः अथाभिपारगः ससंभ्रमो राजानमुवाच जा.मा.१५५/९०.
- gus pa dang ldan pa
- वि. = {gus ldan} प्रणयी उवाच गन्धर्वकुमारकस्तं विश्रम्भभूमिः प्रणयी सुबन्धुः अ.क.१०८.५९; भक्तिसंयुक्तः गु.सि.९.३१; भक्तिमान् लो.को.३५५.
- gus pa ldan
- = {gus pa dang ldan pa/}
- gus pa ma lags
- = {gus pa med pa/}
- gus pa med
- = {gus pa med pa/}
- gus pa med pa
- वि. = {gus med} अनादरः प्र.अ.१४—५/३१; अगौरवः सर्वे ह्येतेऽगौरवा अप्रतीशाः वि.व.१४५क/२.८९.
- gus pa'i dngos po
- भक्तिभावः {gus pa'i dngos po 'phel 'gyur ba'i} भक्तिभावानुबृंहितम् गु.सि.९.२४.
- gus pa'i stobs
- भक्तिसामर्थ्यम् गु.सि.३.८०/७३.
- gus pa'i spyod pa
- प्रणयाचारः पूजितः प्रणयाचारैः सङ्घमुख्ये पदे स्थितः अ.क.२०.२१.
- gus pa'i las
- सामीचीकर्म अभिवादनवन्दनप्रत्युत्थानाञ्जलिसामीचीकर्मणाम् वि.सू.८७क/१०४.
- gus par sgrim pa
- प्रभावः कस्य प्रभावान्मम शरीरं प्रेह्लादितम् अ.क.१०ख/९; द्र. {gus par bsgrim pa/} {gus par bsgrims pa/}
- gus par bsgrim pa
- सम्भ्रमः म.व्यु.६६६२; द्र. {gus par sgrim pa/} {gus par bsgrims pa/}
- gus par bsgrims pa
- संभ्रान्तः {gus par bsgrims pas la gor du} संभ्रान्तस्त्वरितत्वरितम् अ.श.९३ख/८४; द्र. {gus par sgrim pa/} {gus par bsgrim pa/}
- gus par nyan pa
- = {gus nyan} ।। • सं. शुश्रूषा, सेवा बो.अ.१.५२; द्र. {gus par mnyan pa}; ।। • वि. शुश्रूषमाणः {gus par mi nyan pa} अशुश्रूषमाणः अभि.भा.५७क/१०९३.
- gus par mnyan pa
- उपासनम् आगमस्यार्थचिन्ताया भावनोपासनस्य च । कालत्रयविभागोऽस्ति नान्यत्र तव शासनात् श.बु.९०; द्र. {gus par nyan pa/}
- gus par bya
- = {gus par bya ba/}
- gus par bya ba
- • कृ. [1] भक्तव्यम् कल्याणमित्राणि च त्वया सेवितव्यानि भक्तव्यानि पर्युपासितव्यानि अ.सा.४२३क/२३८; गौरवमुत्पादयितव्यम् लो.को.३५५ [2] *सत्कृत्य (= {gus par byas te})— {gus par bya ba yid la byed pa} सत्कृत्यमनस्कारः सू.अ.१९१क/८९. • सं. आदरः, माननापर्यायः म.व्यु.१७६४; गौरवम् {gzhan la gus par bya ba} परगौरवम् शि.स.१४७क/१४१; सत्कृतिः अभि.अ.४.२०; नैभृत्यम् विनयनैभृत्यश्लाघिनः जा.मा.१२६/७३.
- gus par bya ba yid la byed pa
- पा. सत्कृत्यमनस्कारः, एकादशमनस्कारेषु एकः एकादश मनस्कारा उपदिष्टाः । सवितर्कः सविचारः सत्कृत्यमनस्कारश्च सू.अ.१९१क/८९.
- gus par byas
- = {gus par byas pa/} {gus par byas te} सत्कृत्य वि.सू.९ख/१०.
- gus par byas te goms pa
- पा. सत्कृत्याभ्यासः, हेतुसम्पद्भेदः तत्र चतुर्धा हेतुसम्पत् । सर्वगुणज्ञानसम्भाराभ्यासः, दीर्घकालाभ्यासः, निरन्तराभ्यासः, सत्कृत्याभ्यासश्च अभि.भा.५८क/१०९६.
- gus par byas te bya ba
- वि. सत्कृत्यकारी सत्कृत्यकारी प्रासादिकप्रस्थानः वि.सू.९ख/१०.
- gus par byas pa
- भू.का.कृ. सत्कृतः {gus par byas te goms pa} सत्कृत्याभ्यासः अभि.भा.५८क/१०९६.
- gus par byed pa
- = {gus byed/} {gus par byed} क्रि. आद्रियते {gus par mi byed} नाद्रियते अभि.भा.५८ख/१०९९; आदरं करिष्यति {gus par mi byed pa} करिष्यति नादरम् गु.सि.९.३०; वि. आदरकारी भीत्याप्यादरकारिणाम् बो.अ.५.३०; सत्कृत्यकारी सातत्यकारी भवति सत्कृत्यकारी बो.भू.११०क/१४२; सं. गौरवम् अस्ति त्यागः, अस्ति गौरवम् अभि.भा.२५४क/१४३.
- gus par sbyor ba
- • सं. सत्कृत्यप्रयोगः सातत्यसत्कृत्यप्रयोगविकलौ अभि.भा.३२क/९९१. • वि. = {gus par sbyor ba pa} सत्कृत्यप्रयोगी चतुर्थः सत्कृत्यप्रयोगी अभि.भा.३२क/९९१.
- gus par sbyor ba pa
- वि. सत्कृत्यप्रयोगी अभि.सू.२२; द्र. {gus par sbyor ba/}
- gus par sbyor ba med pa
- वि. सत्कृत्यप्रयोगविकलः सातत्यसत्कृत्यप्रयोगविकलौ अभि.भा.३२क/९९१.
- gus par mi nyan pa
- वि. अशुश्रूषमाणः यदा श्रावकस्यापि शुश्रूषमाणाशुश्रूषमाणोभयेषु नन्दी न भवति अभि.भा.५७क/१०९३.
- gus par mi byed
- क्रि. १. नाद्रियते बुद्धं च नाद्रियन्ते, तस्य च धर्मम् अभि.भा.५८ख/१०९९; न गौरवता करोति लो.को.३५५ २. करिष्यति नादरम् गु.सि.९.३०.
- gus par mi byed pa'i sbyor ba
- अनादरप्रयोगः लो.को.३५५.
- gus par smra
- = {gus par smra ba/}
- gus par smra ba
- • क्रि. अभिवादयिष्यति कः पुनर्वादः उत्थास्यति वा अभिवादयिष्यति वा अ.श.९ख/८. • सं. अभिवादनम् — गुरूणामभिवादनवन्दनप्रत्युत्थानाञ्जलिकर्मणः कालेन कालं कर्ता भवति बो.भू.७५क/९६; म.व्यु.१७८६.
- gus par smra ba'i gnas
- वि. अभिवाद्यः {gus par smra ba'i gnas su gyur} अभिवाद्यः संवृत्तः अ.श.५१क/४४.
- gus pas smra ba
- भक्तिवादः {gus pas smra bdag gir byed pa} भक्तिवादावलम्बनम् त.प.२४३क/९५७.
- gus byed
- = {gus par byed pa/}
- gus bral
- वि. निरादरः परदारनिरादराः अ.क.३१:३८.; विमानितः गोपः पितुरसंप्राप्य पदं गणविमानितः अ.क.२०.३१.
- gus med
- = {gus pa med pa/}
- ge
- १. नु खलु {ji ltar bya ge yon tan la blta'am/} {'on te nor 'byor pa la blta} किं नु खलु करोमि गुणं पश्याम्युत धनसमृद्धिम् जा.मा.३०४/१७७ २. = ९३ त्रिनवतिसंख्याबोधकः ।
- ge sar
- = {ke sar} 1. केसरः, ओ रम्, किञ्जल्कः {pad+ma'i ge sar gyi rdul} कमलकेसरपरागः ना.ना.२६६क/२४; {pad+ma'i ge sar} राजीवकेसरः त.स.५ख/७९; किञ्जल्कः किञ्जल्कपिञ्जरीकृतषट्पदे अ.क.५०.४; पक्ष्म — {shir sha'i ge sar rtse ltar chung} शिरीषपक्ष्माग्रलघु श.बु.३६ २. = {ge sar gyi} कैञ्जल्कम् कैञ्जलकस्य सुगन्धिनः जा.मा.१८४/१०५.
- ge sar dmar po
- रक्तकेशरः रक्तकेशरान्न रक्तं केशरान्तरं पुनर्भवति अभि.स्फु.३३१क/१२३१.
- ge sar ser po
- पीतकिञ्जल्कः पीतकिञ्जल्कसन्निभान् गु.स.११४ख/५३.
- gegs
- विघ्नः प्र.अ.८३क/९१; विबन्धः एवं च कर्मावरणविबन्धमपनयन् शि.स.१००ख/१००; प्रतिबन्धः यच्चाविसंवादित्वम्…तत्त्वर्थप्रापणमेव; प्रतिबन्धादिसम्भवात् त.प.२५५ख/९८४; निबन्धः निर्निबन्धा हि सामग्री स्वकार्योत्पादने यथा त.स.१४ख/१६८; व्याघातः प्र.अ.४३क/४९; व्यवधानम् {gegs su gyur pa} व्यवधानभूतः अ.क.१०.४२.
- gegs gyur
- = {gegs su gyur pa/}
- gegs bgyid pa
- • सं. = {zil gyis gnon pa} उपघातः {gegs bgyid pa dang sgrib pa can} उपघातावरणवत् श.बु.३३. • वि. द्वन्द्वी {gegs bgyid ma mchis pa} अद्वन्द्वी श.बु.३४.
- gegs bgyid ma mchis pa
- वि. अद्वन्द्वी {yon tan gegs bgyid ma mchis pa} अद्वन्द्विनां गुणानाम् श.बु.३४.
- gegs can
- वि. प्रतिबन्धिः प्र.वृ.१९२.३/६९.
- gegs nyid
- निबन्धत्वम् तत्त्वदृष्टिनिबन्धत्वादत्यन्तापचयः क्वचित् त.स.१२४ख/१०७९.
- gegs mthar byed
- = {bgegs mthar byed/}
- gegs byed
- = {gegs byed pa/}
- gegs byed pa
- = {gegs byed} 1. विघ्नः {skye la gtan du gegs byed pa} उत्पादात्यन्तविघ्नः त.प.२०८ख/८८६; प्रतिबन्धः अविसंवादित्वं चाभिमतार्थक्रियासमर्थार्थप्रापणशक्तिः, न तु प्रापणमेव; प्रतिबन्धादिसम्भवात् त.प.१७क/४७९; चतुर्विधस्य दानविबन्धस्य चतुर्विधं दानप्रतिबन्धप्रतिपक्षज्ञानम् बो.भू.७७ख/९१; विबन्धः दानविबन्धप्रतिपक्षम् बो.भू.७७ख/९०; विप्रतिबन्धः दानविप्रतिबन्धप्रतिपक्षज्ञानम् बो.भू.७८/९१; निबन्धः {gegs byed med pa} निर्निबन्धः त.स.१४ख/१६८; प्रतिषेधः — स्यादाश्रयो जलादीनां पतनप्रतिषेधतः त.स.६९ख/६५४; अन्तरायः — {bsam gtan dus kyi gegs byed pa} ध्यानकालान्तरायाणाम् अ.क.२६.१६; अभिघातः कुड्यादिप्रतिबन्धोऽपि युज्यते मातरिश्वनः । श्रोत्रदेशाभिघातोऽपि त.स.७९ख/७३८; विबन्धनम् दानविबन्धनम् बो.भू.७७ख/९०; प्रतिबन्धनम् सप्रतिघं च स्वदेशे परोत्पत्तिप्रतिबन्धनात् वा.टी.७०ख/२५. • वि. विघ्नकारकः किं प्रियैर्विघ्नकारकैः बो.अ.८.३३; विघ्नकारिणी अ.क.१४.९८; विघ्नकृत् {gegs shin tu byed} अतिविघ्नकृत् अभि.को.४.१०७; प्रतिबन्धकः — सम्भवत्सहकारिवैकल्यप्रतिबन्धकोपनिपातस्य त.प.१३५क/४; निबन्धकारी — ये तत्त्वदर्शननिबन्धकारिणः त.प.३०९क/१०७९; प्रतिरोद्धा {gegs byed pa ni 'ga' yang ma yin no} न हि कश्चित् प्रतिरोद्धा त.प.२२१क/९१२.
- gegs byed par
- विघ्नयितुम् न हि तस्यैकः प्रकारः फलं विघ्नयितुं समर्थः, एकवीचिकस्येव धात्वनतिक्रमात् अभि.भा.*/९४५; प्रतिरोद्धुम् न चाप्यर्थः सन्निहितोऽपि तां प्रतिरोद्धुं समर्थः त.प.११९ख/६८९.
- gegs byed pa yin
- क्रि. प्रतिबध्नीयात् अथ बहिरङ्गोऽपि सन् प्रतिबध्नीयात् त.प.११९ख/६८९.
- gegs byed par 'gyur
- क्रि. प्रतिबध्येरन् ततश्च रागादिभिरुपप्लुता विपरीतार्थां श्रुतिमारचयन्तः केन प्रतिबध्येरन् त.प.१६७ख/७९०.
- gegs byed med pa
- वि. निर्निबन्धः निर्निबन्धा हि सामग्री स्वकार्योत्पादने यथा त.स.१४ख/१६८.
- gegs med
- वि. निर्विघ्नः भग्ने निर्विघ्नहर्षोऽभूत् अ.क.२८.३३.
- gegs med pa
- = {gegs med/}
- gegs yin
- क्रि. विबध्नाति {de yod rnam par rtog pa yi/} {gegs yin} तद्भावकल्पनोत्पादं विबध्नाति बो.अ.९.१४१.
- gegs shin tu byed
- वि. अतिविघ्नकृत् क्षान्त्यनागामितार्हत्त्वप्राप्तौ कर्मातिविघ्नकृत् अभि.को.४.१०७.
- gegs su gyur
- = {gegs su gyur pa/}
- gegs su gyur pa
- = {gegs gyur/} {gegs su gyur} वि. विघ्नभूतः— अनागतानां धर्माणामुत्पादस्य अत्यन्तविघ्नभूतो धर्मो विसंयोगादन्यो यः त.प.२०८ख/८८६; व्यवधानभूतः— यद्बोधिव्यवधानभूतम् अ.क.१०.४२; प्रतिबन्धिः {gnyen 'dun 'khrugs pa'i khas/} {bsgrags pa'i cho nge 'gro ba yi/} {gegs gyur} रवाः । आर्त्तबन्धुमुखोद्गीर्णाः प्रयाणप्रतिबन्धिनः का.आ.२.१४४; सं. विघ्नः पतिं विघ्नम् अमन्यत अ.क.३२.२१; विबन्धनम् — उत्पन्नकुशलमूलस्य ध्वंसनात् । बुद्धत्वसम्पत्प्राप्तिविबन्धनाच्च सू.अ.१९५ख/९६.
- gel pa
- गुल्मः, अप्रकाण्डवृक्षः कुसुमाभिरामान् गुल्मांश्चलत्पल्लविनश्च वृक्षान् जा.मा.३२७/१९१; येन तदाश्रमपदं पुनरपि तृणगुल्मौषधिपुष्पफलसमृद्धं संवृत्तम् अ.श.१०५क/९५; {ta ma la'i gel pa} तमालगुल्मम् ना.ना.२६६क/२४; {gel pa'i nags gnas} वनगुल्मनिवासी रा.प.२३९ख/१३६.
- gel pa'i nags gnas
- वि. वनगुल्मनिवासी आसि शशो वनगुल्मनिवासी शासति तं सुकृते शशवर्गम् रा.प.२३९ख/१३६.
- go
- • नि. [1] {ga} इति वर्णस्य पश्चात् प्रयुज्यमानः निपातः ( {slar bsdu'i phrad}) — {'dug go} अवतिष्ठते वि.व.१२४क/१२ ।इइ. ‘अथ’ इत्यर्थे निपातः — {gal te de yang de dang 'dra na go don ci'i phyir bstan} यदि तेऽपि तादृशाः, अथ किमर्थम् उपदिश्यन्ते अभि.स्फु.१६७/९०८; {gal te byas pa'i lha yi gzugs/rdo} {rje sems dpa' 'gyur na go} कृतकं देवतारूपं वज्रसत्त्वो भवेद् यदि ज्ञा.सि.२.१३; प.अ. नवतिः इति संख्याबोधकः पदांशः {go gcig} एकनवतिः म.व्यु.८१५९; {go dgu} एकोनशतम् म.व्यु.८१६७. • सं. [1] = {skabs/} {go skabs} प्रसरः {skra'i rtse mo'i go gcig la} एकस्मिन् बालाग्रप्रसरे द.भू.२५७क/५३; {nam mkha' ni sgrib pa med pa'i rang bzhin te gang na gzugs kyi go yod pa'o} अनावरणस्वभावमाकाशम्, यत्र रूपस्य गतिः अभि.भा.१२८—१/१९ [2] = {ba glang} गौः, पशुविशेषः प्र.अ.२०–५/४५ [3] = {go ba} [4] = {go cha/}
- go ka rna
- = {go kar+Na/}
- go kar na
- = {go kar+Na/}
- go karna
- = {go kar+Na/}
- go kar+Na
- = {ba lang rna} गोकर्णः १. मृगभेदः छो.को.११८/रा.को.२.३५३ २. तीर्थभेदः ना.ना.२८८ख/१८८; गत्वार्णवं स्वस्वनिविष्टमूर्तिं गोकर्णसत्त्वं प्रणिपत्य तूर्णम् अ.क.१०८.१२९.
- go ku la
- गोकुलम्, क्षीरादिपञ्चकम् सेवा पञ्चामृताद्यैरिति बाह्ये पञ्चामृतं विडादिकम् । आदिशब्देन गोकुलादिकम् । तैर्भक्षितैः सेवा देवतातोषणार्थम् वि.प्र.६४क/४.११३.
- go ku da han
- गोकुदहनम् चक्रकुले स्थितः पञ्चामृताद्यं गोकुदहनं स्कन्धेन्द्रियसमूहं रक्षामि वि.प्र.१४५क/३.८६.
- go dka'
- = {gab tshig} प्रहेलिका प्रवह्लिका प्रहेलिका अ.को.१.६.६.
- go skabs
- १. = {dus skabs} अवसरः, योग्यकालः स… चक्रे दर्शनावसरं हरेः अ.क.७८.२० २. अवकाशः {gzhan gyi tshig gi go skabs dogs par byed pa} परवचनावकाशमाशङ्कते त.प.१३४क/७१९; को विक्रमस्यात्र ममावकाशः जा.मा.३७३/२१९; अवसरः {skyon gyi go skabs} दोषावसरः त.प.१४४क/१७ ३. = {gnas} अवकाशः, स्थानम् अस्थानमनवकाशो यत् स्त्री बुद्धत्वं कारयिष्यति, स्थानमेतद् यः पुरुषः अभि.स्फु.२६७ख/१०८५ ४. = {gnas skabs} गतिः, स्थितिः {go skabs gzhan med pa'i phyir ro} गत्यन्तराभावात् त.प.२१०क/८९१ ५. = {skye ba} गतिः, उत्पत्तिः भूमिर्नाम गतिविषयः ( उत्पत्तिविषयः अभि.स्फु.) अभि.भा./१८६; {nam mkha' ni sgrib pa med pa'i rang bzhin te gang na gzugs kyi go yod pa'o} अनावरणस्वभावमाकाशम्, यत्र रूपस्य गतिः अभि.भा.१२८—१/१९ ६. आभोगः, विस्तारः {chu 'dzin dag gi phreng ba 'dis/} {phyogs rnams kyi ni go skabs 'phrog} हरत्याभोगाशानाम्…असौ जलधरावली का.आ.२.११०.
- go skabs kyi yul
- गतिविषयः, उत्पत्तिविषयः भूमिर्नाम गतिविषयः ( उत्पत्तिविषयः अभि.स्फु.) । यो हि यस्य गतिविषयः स तस्य‘भूमिः इत्युच्यते अभि.भा./१८६.
- go skabs phye ba
- वि. कृतावकाशः अथ खलु लङ्काधिपतिर्भगवता कृतावकाशः ल.अ.६१ख/७; द्र. {go skabs 'byed pa/}
- go skabs 'byed pa
- अवकाशः {ji ltar nam mkha' sems can thams cad kyi go skabs 'byed pa} यथा गगनं सर्वसत्त्वावकाशम् शि.स.१४९क/१४४.
- go skabs sbyin par byed
- अवकाशं ददति बृद्धेर्भूयोऽवकाशं ददति हि गगनम् वि.प्र.२२३ख/२.४.
- go skabs med
- = {go skabs med pa/}
- go skabs med pa
- अनवकाशः, अस्थानम् अस्थानमनवकाशो यत् स्त्री बुद्धत्वं कारयिष्यति, स्थानमेतद् यः पुरुषः अभि.स्फु.२६७ख/१०८५; अनवसरः {des na ji skad du bshad pa'i skyon gyi go skabs med do} तेन यथोक्तदोषानवसरः त.प.२२४क/९१६; अगतिः प्र.वृ.१९४—१/७३.
- go skon cig
- क्रि. सन्नाहयतु सन्नाहयन्तु भवन्तश्चतुरङ्गं बलकायम् वि.व.७ख/२.७७.
- go bskon
- = {go bskon pa/} {go bskon te/o} {nas} सन्नाह्य अ.श.३०ख/२६; सज्जीकृत्य — अथ स चतुरङ्गबलकायं सज्जीकृत्य… मगधविषयं नाशयितुमारब्धः वि.व.७ख/२.७७.
- go bskon pa
- भू.का.कृ. १. सन्नद्धः {go bskon nas} सन्नह्य अ.श.३०ख/२६; सज्जीकृतः — {go bskon te} सज्जीकृत्य वि.व.७ख/२.७७ २. परिवृतः अथ स चतुरङ्गबलकायपरिवृतो राजगृहान्निर्गतः वि.व.८ख/२.७७.
- go khrab
- = {go cha} कञ्चुकः, वारबाणः कञ्चुको वारबाणः अ.को.२.८.६३; कवचः, ओ चम् मि.को.४६क ।
- go gyon pa
- सं. = {go cha} सन्नहनम्, कवचः योगः सन्नहनोपायध्यानसङ्गतियुक्तिषु अ.को.३.३.२२; भू.का.कृ. सन्नद्धः, सन्नाहसन्नद्धः मि.को.४६क ।
- go dgu
- एकोनशतम्, नवनवतिः म.व्यु.८१६७.
- go bgos
- = {go cha bgos pa/}
- go bgos pa
- = {go cha bgos pa/}
- go 'gyur
- = {go bar 'gyur/}
- go brgyad
- अष्टानवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६६.
- go lnga
- पञ्चनवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६३.
- go ca
- = {go cha/}
- go gcig
- एकनवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५९.
- go bcas can
- = {go cha gyon pa} प्रतिमुक्तः, आमुक्तः अ.को.२.८.६५.
- go cha
- = {go ca} 1. वर्म महापुरुषहस्तगतो नाराचः कियद्दृढमपि वर्म निर्भिनत्ति ग.व्यू.३१९क/४०३; कवचः वि.प्र.१७४क/३.१७२; सन्नाहः {go cha chen po bgos pa} महासन्नाहसन्नद्धः अ.सा.१५ख/९; आवरणम् प्रहरणावरणदुर्निरीक्ष्येण जा.मा.१३२/७७; वर्मसन्नाहः म.व्यु.६०७३; कङ्कटकः तनुत्रं वर्म दंशनम् उरच्छदः कङ्कटको जगरः कवचः अ.को.२.८.६४; कञ्चुकः श्री.को.१६५क २. वर्मा, क्षत्रियस्य पद्धतिः {dga' ba'i go cha} राजवर्मा का.आ.२.२७६; {go cha mtha' yas} अनन्तवर्मा अभि.स्फु.२७१ख/१०९३.
- go cha gyon pa
- • सं. सन्नहनम् प्रतिपत्तिमारभ्य सन्नाहमनसिकारो दानादिपरिपूरये सन्नहनात् सू.अ.१७७क/७१. • भू.का.कृ. सन्नद्धः, सन्नाहसन्नद्धः {go cha gyon pa la chos mi bshad} न सन्नद्धाय धर्मं देशयिष्यामः म.व्यु.८६२५; वि.सू.५०क/६३; आमुक्तः — आमुक्तः प्रतिमुक्तश्च पिनद्धश्चापिनद्धवत् अ.को.२.८.६५.
- go cha grol
- मुक्तकञ्चुकः, त्यक्तत्वक् सर्पः निर्मुक्तो मुक्तकञ्चुकः अ.को.१.८.६.
- go cha bgo
- क्रि. सन्नत्स्यामि स न कल्पगणनया बोधिं पर्येषते, इयता कल्पान् सन्नत्स्यामि शि.स.१५५ख/१४९.
- go cha bgos
- = {go cha bgos pa/go} {cha bgos nas} कवचयित्वा स.उ.१३५/१३४.
- go cha bgos pa
- = {go bgos pa} ।। • सं. [1] सन्नहनम्, अभिहारः अभिहारोऽभियोगे च चौर्ये सन्नहनेऽपि च अ.को.३.३.१६८. [2] ना. कृतवर्मा लो.को.३५७. • वि. १. वर्मितः {skyes bu go cha bgos pa} वर्मिताश्च पुरुषाः सु.प्र.२९क/५६; सन्नद्धः वि.प्र.१११ख/; सन्नाहसन्नद्धः महासन्नाहसन्नद्धो भगवन् बोधिसत्त्वो महासत्त्वः अ.सा.१९५क/९८; अ.सा.१५ख/९; सज्जः श्री.को.१७६क २. बद्धकक्षः — {sdug bsngal ma lus zad bya'i go cha bgos nas ni} अशेषदुःखक्षयबद्धकक्षैः प्र.सि. ४.२५.
- go cha can
- = {nya} शकली, मत्स्यः पृथुरोमा झषो मत्स्यो मीनो वैसारिणोऽण्डजः । विसारः शकली च अ.को.१.१०.१७.
- go cha chen po
- महासन्नाहः एवं च शारिपुत्र बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन महासन्नाहः सन्नद्धव्यः अ.सा.३२०ख/१८०; महाकवचः इह स्वशरीरे महाकवचार्थं वामे हस्ते वि.प्र.१७४क/३.१७३.
- go cha chen po bgos pa
- वि. महासन्नाहसन्नद्धः बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य महासन्नाहसन्नद्धस्य अ.सा.१५ख/९; महासन्नाहसन्नद्धो भगवन् बोधिसत्त्वो महासत्त्वः अ.सा.१९५क/९८.
- go cha brtan
- दृढसन्नाहः {khyod kyi go cha brtan gyis} दृढसन्नाहस्त्वम् अ.श.९६ख/८७.
- go cha mtha' yas
- ना. अनन्तवर्मा, श्रावकः {btsun pa go cha mtha' yas} भदन्तानन्तवर्मा अभि.स्फु.२७१ख/१०९३.
- go cha nang tshan can
- = {mda' skyob} कञ्चुकः, वर्मभेदः मि.को.४६क ।
- go cha pa
- = {go cha ba/}
- go cha ba
- = {go cha gyon pa} पिनद्धः, आमुक्तः आमुक्तः प्रतिमुक्तश्च पिनद्धश्चापिनद्धवत् अ.को.२.८.६५; सज्जः मि.को.४६क ।
- go cha'i bkod pa
- वर्मव्यूहः {go cha'i bkod pa bstan pa} वर्मव्यूहनिर्देशः क.त.५१.
- go cha'i sgrub pa
- सन्नाहप्रतिपत्तिः दानादौ षड्विधः तेषां प्रत्येकं संग्रहेण या । सन्नाहप्रतिपत्तिः सा षड्भिः षट्कैर्यथोदिता अभि.अ.१.४४.
- go cha'i brtson 'grus
- सन्नाहवीर्यम्, वीर्यप्रभेदः त्रिविधं वीर्यम् । सन्नाहवीर्यं प्रयोगवीर्यं सत्त्वार्थक्रियावीर्यं च सू.अ.२०४क/१०६.
- go chas can
- = {go cha gyon pa} दंशितः, वर्मितः मि.को.४६क ।
- go chod pa
- कृत्यम् {'dis zas kyi go chod par ma byas so} नानेन आहारकृत्यं करिष्यति वि.व.१६४क/१.५२.
- go nyid
- = {ba lang nyid} गोत्वम् न युक्तं साधनं गोत्वाद् वागादीनां विषाणिवत् प्र.वा.१.१७.
- go nyod
- = {go snyod/}
- go snyod
- १. अजाजी यो.श.२५; म.व्यु.५८००; {go snyod kyi me tog} अजाजीपुष्पम् म.व्यु.६२१६ २. = {gdugs dkar} कारवी शतपुष्पा सितच्छत्राऽतिच्छत्रा मधुरा मिसिः । अवाक्पुष्पी कारवी च अ.को.२.४.१५२.
- go snyod kyi me tog
- अजाजीपुष्पम् म.व्यु.६२१६.
- go gnyis
- द्विनवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६०.
- go ta ma
- = {gau ta ma/}
- go ta ma'i ras
- = {ko tam ba'i ras/}
- go ta ra Ni
- गोतरणिः, पुष्पभेदः म.व्यु.६२०८.
- go tam pa'i ras
- = {ko tam ba'i ras/}
- go dA ba rI
- ना. = {ba'i mchog sbyin} गोदावरी, उपपीठम् गोदावर्युपपीठं स्यात् तथा रामेश्वराख्यम् । देवीकोटाभिधानञ्च मालवञ्चोपपीठकम् स.उ.९.१५.
- go drug
- षण्णवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६४.
- go bdun
- सप्तनवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६५.
- go 'dun ngag
- वि. व्यत्यस्तः व्यत्यस्ता अध(व)मूर्धाश्च इन्द्रजालोपमाः कथम् ल.अ.६५ख/१३.
- go da 'phel byed
- ना. गौडवर्धनः श.को.२२६.
- go d+ha
- = {go d+hA/}
- go d+hA
- = {gangs sbal} गोधा, जन्तुविशेषः {go d+hA'i pags pa} गोधाचर्म वि.प्र.१६२ख/३.१२६; न च चित्त कम्पित तदा मे पूर्वभवेषु गोध यद आसीत् रा.प.२३८ख/१३५.
- go mnabs
- वि. = {go cha bgos pa} कवचितः कवचितो दृढवीर्यखड्गः ल.वि.१५३क/२२७; वर्मितः मैत्रवर्मितः ल.वि.३१क/४०.
- go mnabs pa
- = {go mnabs/}
- go pa
- ना. गोपा, शाक्यकन्या कपिलवस्तुनि महानगरे गोपा नाम शाक्यकन्या प्रतिवसति ग.व्यू.२१९क/२९९.
- go phub
- चर्म; चर्मम्, फलकः मि.को.४६ख ।
- go phye
- • क्रि. विमुञ्चति उत्तरे विमुञ्चन्ति पूर्वे यान्ति त.स.१००ख/८८८. • भू.का.कृ. विवरं कृतम् {skye bo'i tshogs kyis kyang bcom ldan 'das mthong nas go phye'o} जनकायेन च भगवन्तं दृष्ट्वा विवरं कृतम् अ.श.२५५क/२३४.
- go phye ba
- = {go phye/}
- go 'phang
- = {gnas} पदम्, स्थानम् {go 'phang bla na med pa} अनुत्तरं पदम् श.बु.२६; {de bzhin gshegs pa'i go 'phang} तथागतपदम् र.वि.५.८; {slob dpon gyi go 'phang} आचार्यकं पदम् जा.मा.२५६/१४९; आस्पदम् — अतश्चाज्ञानसन्देहविपर्यासास्पदे स्थिते त.स.११३ख/९८०.
- go 'phang mchog
- = {mya ngan 'das} पदं परमम्, निर्वाणम् {sgrub pos 'thob par 'gyur/} {mya ngan 'das pa'i go 'phang mchog} प्राप्नोति साधकः । पदं परमं निर्वाणम् गु.सि.३.३४/३३; परमं पदम् गु.सि.३.७; पदं दिव्यम् गु.सि.१.५४/३६.
- go 'phangs
- = {go 'phang /}
- go ba
- • क्रि. (सक.; अवि.) = {go} गम्यते वातिकस्य रुक्षं नानुशेते इत्युक्ते न कायस्यानुगुण्येन वर्तते इति गम्यते अभि.स्फु.१०७ख/७९३; विज्ञायते — व्यक्ताः शब्दाः । येषामर्थो विज्ञायते बो.भू.४१ख/४८; द्र. {go ba yin/go} {bar 'gyur/} ।। • सं. १. = {shes pa/rtogs} {pa} अवगमः म.व्यु.९२४०; गमः — {go bar byed pa} गमकः त.प.२९ख/५०६; {go bar bya ba} गम्यः त.प.२७३क/१०१३; बोधः {go bar bya} बोधयेत् वि.सू.९ख/१०; अवबोधः श.को.५३९; आपत्तिः {don gyis go ba} अर्थापत्तिः त.प.४९ख/५५०; ग्रहणम् — स्त्रीजनसुखग्रहणार्थाभिः दृष्टान्तवतीभिः कथाभिः जा.मा.३२८/१९१; घटनम् — इत्येवं पूर्वोत्तरयोर्दर्शनयोरेकविषयतया च यद्घटनं तत् प्रत्यभिज्ञानम् त.प.२४८ख/२१२; संप्रापणम् {gzhan la go bar ston pa} परसंप्रापणविज्ञापना अभि.स.भा.११२ख/१५१ २. संज्ञप्तिः {rgyal po la go bar bya ba la yang ngo} संज्ञप्तये च राज्ञः वि.सू.६१क/७७ ३. = {blo} प्रतिपत्, बुद्धिः अ.को.१.५.१; मि.को.११८क. • वि. = {shes pa} गतम्, ज्ञातम् अभिधेयं वा गतं ज्ञातं दृष्टान्ताख्यम् न्या.टी.८५ख/२३५; विदितम् अ.को.३.१.१०७; गमकः {mi go ba} अगमकः म.व्यु.९२६७; ज्ञः {mgo smos pas go ba} उद्धटितज्ञः सू.अ.१८३ख/७९.
- go bar
- गमयितुम् असाधारणभेदेन वस्तु गमयितुमशक्ताः त.प.४ख/४५३; बोद्धुम् वि.सू.२०क/२३; प्रत्याययितुम् प्र.वृ.१७०—३/१६.
- go ba ma yin
- १. क्रि. न प्रतिपद्यते न हि गोशब्दतः कश्चिदभावं प्रतिपद्यते त.स.३७क/३८७; २. द्र. {go ba ma yin pa/}
- go ba ma yin pa
- १. वि. अगम्यम् प्र.वृ.१९३—५/७२; २. द्र. {go ba ma yin/}
- go ba yin
- क्रि. गम्यते अवधारणसामर्थ्याद् अन्यापोहोऽपि गम्यते त.स.४४ख/४४४; अवगम्यते त.स.४४क/४४३; प्रतिपद्यते {go ba ma yin} न प्रतिपद्यते त.स.३७क/३८७.
- go bar 'gyur
- = {go 'gyur} क्रि. १. गम्यते क्षान्तिर्न ज्ञानमिति गम्यते अभि.स्फु.२३८ख/१०३४; प्रतीयते त.स.६१क/५७९ २. प्रतिपद्येरन् — तस्याप्यभावं प्रतिपद्येरन् त.प.८९ख/६३१; प्रतीयात् तस्याप्यभावं प्रतीयादिति मिथ्यादृष्टिं पातितः स्यात् अभि.भा.८९ख/१२१०; ३. द्र. {go bar 'gyur ba/}
- go bar 'gyur ba
- प्रतिपत्तिः फलप्रतिपत्तिनिरासार्थम् अभि.स्फु.१४२ख/८६०.
- go bar bya
- क्रि. बोधयेत् अर्गटकाकोटनेनाभ्यन्तरस्थं बोधयेत् वि.सू.९ख/१०; वेदयेत् {dge slong rnams la go bar bya'o} भिक्षून् वेदयेत् वि.सू.६१ख/७८; विज्ञपयेत् — परस्परार्थं गृह्णन् विज्ञपयेत् वि.सू.६७ख/८४; अवलोकयेत् — अशक्यतायामवस्थातुं भागप्राप्तं भिक्षुमवलोकयेद् गणप्रवारणेन वि.सू.६४ख/८१; द्र. {go bar bya ba/}
- go bar bya ba
- • कृ. गम्यम् यस्य सदृशग्रहणं नास्ति, न स उपमानगम्यः त.प.२७३क/१०१३; प्रवेद्यम् {go bar bya ba nyid} प्रवेद्यत्वम् वि.सू.८४ख/१०२; प्रतिपाद्यम् म.व्यु.६५६२; • सं. १. प्रवेदनम् आधिष्ठानिकद्वयोरापन्नस्य प्रवेदनम् वि.सू.२७ख/३४; निवेदनम् {dge 'dun la go bar bya ba} संघे निवेदनम् वि.सू.६४ख/८१ २. अधिगम्यता न चापि निर्विकल्पत्वात् तस्य युक्ताधिगम्यता त.स.३५ख/३७३.
- go bar bya ba nyid
- प्रवेद्यत्वम् नाम्नाऽन्ततः प्रवेद्यत्वम् वि.सू.८४ख/१०२.
- go bar bya ba dang go bar byed pa
- १. = {go bya go byed} गम्यगमकः तद् गम्यगमकत्वं चेत् सांवृतम् त.स.४०ख/४१५ २. = {go bya go byed nyid} गम्यगमकत्वम् न गम्यगमकत्वं स्यादवस्तुत्वादपोहयोः त.स.३६क/३७८.
- go bar bya ba dang go bar byed pa nyid
- = {go bya go byed nyid} गम्यगमकत्वम् तद् गम्यगमकत्वं चेत् सांवृतम् त.स.४०ख/४१५.
- go bar bya ba dang go bar byed pa'i ngo bo
- पा. गम्यगमकभावः प्र.वृ.१६४—४/२; = {go bar bya ba dang go bar byed pa'i dngos po/}
- go bar bya ba dang go bar byed pa'i dngos po
- पा. गम्यगमकभावः स्वभावप्रतिबन्ध एव सति गम्यगमकभावो नान्यथा न्या.टी.५१ख/११०.
- go bar byas pa
- भू.का.कृ. प्रवेदितम्, ज्ञापितम् प्रवेदिते श्मशानिकोऽहमिति वि.सू.७१ख/८८.
- go bar byed
- = {go bar byed pa/}
- go bar byed pa
- • क्रि. १. गमयति यदि पुनरप्रतिबन्धादेव गमयन्ति तदा यत्किञ्चिद् गमयेयुः त.प.३१क/५१०; गम्यते वा.टी.५४क/७; प्रवेदयति श्रा.भू.१९ख/४६; प्रतिपादयति म.व्यु.७४३२; ग्राहयति {don go bar byed} अर्थं ग्राहयति बो.भू.७८ख/१००; ज्ञापयति अस्मिन्नावासे भिक्षुर्ज्ञापयति संज्ञापयति शिक्षयति वि.व.३५०क/२.१५१ २. गमयेत् स्वभावप्रतिबन्धे सत्यर्थोऽर्थं गमयेन्नान्यथा न्या.टी.५२क/१११. • सं. १. गमनम् प्रवर्तनं परसन्ताने गमनं विनेयजनसन्ताने प्रेरणम् अभि.स्फु.२१२क/९८७; बोधनम् न रक्तादरक्तायाः किञ्चित्कस्वीकारे दोष इति भिक्षुणीबोधने वि.सू.५०ख/६४; निवेदनम् {lam rgyus go bar byed pa la} प्रतिपद्वतान्तनिवेदने वि.सू.१४ख/१६; प्रतिपादनम् वि.सू.१८क/२१; प्रतिपत्तिः क.त.२३३४; विज्ञपनम् वि.सू.४५क/५६; विज्ञापनम् — सत्त्वविज्ञापनसन्तोषणकृत्यसंनियोजनशक्त्या बो.भू.१८३क/२४१ २. = {go bar byed pa nyid/} [3] वि. गमकः तत्कार्यत्वाद् धूमवज्जातवेदसो गमक इष्ट एव त.प.२९ख/५०६; अनुगमकः अनुभयमपि असम्बन्धानुगमकम्, अतिप्रसङ्गो वा वा.टी.५४क/७; अवबोधकः इत्थं प्रतीयमानाः स्युर्वर्णास्तेनावबोधकाः त.स.८३क/७६७; प्रतिपादकः प्रतिपादकस्य च वादिनो हेत्वाभासः न्या.टी.७२ख/१८९; निवेदकः गाढप्रेमनिवेदकम् अ.क.४०.१२; निवेदयिता वि.सू.४६क/५८; सूचकः संभोगसूचकं सर्वं स संकेतममन्यत अ.क.८२.८; प्रत्यायकः {go byed pa nyid} प्रत्यायकत्वम् त.स.६०क/५७०; प्रतिकरः क.त.१२६७.
- go bar byed pa nyid
- गमकत्वम् न चान्वयव्यतिरेकविकलस्य गमकत्वं युक्तम् वा.टी.५३ख/६; प्रत्यायकत्वम् प्रत्यायकत्वं शब्दानां तथैव न विरुध्यते न्या.टी.५१ख/११०; त.स.६०क/५७०.
- go bar byed pa nyid ma yin pa
- अगमकत्वम् यस्मात् स्वभावप्रतिबन्धे सति साधनार्थः साध्यार्थं गमयेत्, तस्मात् त्रयाणां गमकत्वम्, अन्येषामगमकत्वम् न्या.टी.५१ख/११०.
- go bar byed pa ma yin
- = {go bar byed pa ma yin pa/}
- go bar byed pa ma yin pa
- • वि. अगमकः किम् अगमकेन जाड्यसंसूचकेनोपन्यस्तेन त.प.१०३ख/६५७ • सं. अगमकत्वम् तदेव वा कार्यादिलिङ्गम् ।…किमेवं सिद्धम्? अगमकत्वमन्येषाम् वा.टी.५४ख/७.
- go bar byed pa yin
- क्रि. गम्यते औदासीन्यादियोगश्च तृतीयेन हि गम्यते त.स.४३क/४३४, द्र. {go ba/} {go ba yin/} {go bar 'gyur/} {go bar byed pa/}
- go bar byed par 'gyur
- क्रि. गमयेयुः यदि पुनरप्रतिबन्धादेव गमयन्ति तदा यत्किञ्चिद् गमयेयुः त.प.३१क/५१०.
- go bar mdzad
- क्रि. विज्ञापयति सर्वां स्वरेण सुपरिपूर्णेन विज्ञापयति बो.भू.३९ख/४६; अभिविज्ञापयति सदेवमानुषासुरं लोकं स्वरेण अभिविज्ञापयति स.पु.४७ख/८४.
- go bar zad
- सुगमम् यथा चेत्यादि सुगमम् त.प.२३०क/९३०; सुबोधम् {lhag ma ni go bar zad do} शेषं सुबोधम् त.प.१८७क/८३५; त.प.३५०क/४१८; गतम् — {zhes bya ba}… {don go bar zad do} इति … गतार्थः सू.अ.१७९क/७४.
- go bin da
- = {khyab 'jug} गोविन्दः, विष्णुः छो.को. ११९/मो.को.३६६.
- go bya
- = {go bar bya ba/}
- go bya go byed
- = {go bar bya ba dang go bar byed pa/}
- go bya min
- = {go bya min pa/}
- go bya min pa
- वि. अगम्यमानः अगम्यमानमैकार्थ्यं शब्दयोः क्वोपयुज्यते त.स.३६ख/३८१.
- go bye
- भल्लातकम् भल्लातकानां तिलां वचां च प्रतिकृतिं कृत्वा जुहुयात् म.मू.२२४ख/२४४.
- go byed
- = {go bar byed pa/}
- go byed pa
- १. बोधकरः, वैतालिकः अ.को.२.८. ९७ २. = {go bar byed pa/}
- go 'byed
- = {nam mkha'} आकाशम् एतन्महामते पर्यायवचनम् खमाकाशं गगनम् ल.अ.१३२क/७८; गगनम् म.व्यु.७४००; खम् म.व्यु.७४००.
- go mtshon
- प्रहरणम् दृढप्रहरणतस्कराश्च अ.सा.३२७क/१८४.
- go bzhi
- चतुर्नवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६२.
- go yu
- पूगः, क्रमुकः पूगः क्रमुकवृन्दयोः अ.को.३.३.२०.
- go rar bcug pa
- अवरोधनम् लो.को.३६२; द्र. {go rar gzhu pa} रोधनम् बो.भू.७३ख/८५.
- go rar gzhug pa
- रोधनम् आक्रोशनाय वा रोषणताडनतर्जनकुत्सनकबन्धनच्छेदनरोधनप्रवासनाय वा दानं ददाति बो.भू.७३ख/८५; द्र. {go rar bcug pa} अवरोधनम् लो.को.३६२.
- go rim
- = {go rims} क्रमः क्रमवन्तः कथं ते स्युः क्रमवधेतुना विना प्र.वा.१.११०; अनुक्रमः पूजासेवाऽप्रमाणानामनुक्रमं गुणं च समासेन संदर्शयति सू.अ.२२०क/१२७; अनुपूर्वम् अनुपूर्वाववादः श्रा.भू.१०१ख/२५९; आनुपूर्वी आनुपूर्वी च वर्णानां ह्रस्वदीर्घप्लुताश्च ये त.स.८३ख/७७१; आनुपूर्वीकम् {go rims nges pa} नियतानुपूर्वीकम् त.प.३१२क/१०८७; परिपाटी — आनुपूर्वी स्त्रियां वावृत् परिपाटी अनुक्रमः अ.को.२.७.३६; परिपाटिका — न च पुनस्तुल्यसंभाराणां क्रमेणानुपरिपाटिकया उत्पादो युज्यते बो.भू.५५ख/६५; पर्यायः प्र.वृ.१८७–५/५८.
- go rim las
- क्रमात् ज्ञानं ज्ञेयक्रमात् सिद्धम् त.स.७क/९३.
- go rim gyi nges pa
- क्रमनियमः, परिपाटिनियमः क्रमनियमः परिपाटिनियम इति यावत् वा.टी.५५क/८.
- go rim gyi gdams ngag
- पा. अनुपूर्वाववादः, अववादभेदः चतुर्विधाववादः । अविपरीताववादः, अनुपूर्वाववादः, आगमाववादः, अधिगमाववादश्च श्रा.भू.१०१ख/२५९.
- go rim gyi mtshams sbyar ba
- क्रमानुसन्धिः न…परमार्थे क्रमो न क्रमानुसन्धिर्निराभासविकल्पविविक्तधर्मोपदेशात् ल.अ.१४क/८७.
- go rim nges pa
- = {go rim gyi nges pa/}
- go rim can
- आनुपूर्वम् अनुपूर्वं स्वभावः आनुपूर्वम् त.प.१५६ख/७६६; क्रमवान् ज्ञानं ज्ञेयक्रमात् सिद्धं क्रमवत् सर्वमन्यथा त.स.७क/९३.
- go rim 'chol ba
- = {go rim bzlog pa} व्यतिक्रमः, क्रमविपर्ययः तदनु धर्म इति व्यतिक्रमनिर्देशः बो.प.२.
- go rim ji lta ba bzhin
- = {go rim ji bzhin/} {go rim bzhin} यथाक्रमम्, क्रमानुरूपम् तासां पुनरुदाहरणानि यथाक्रमम् वा.टी.९८क/५८; यथासंख्यम् गुणाश्चैते… वेदितव्या यथासंख्यं रत्नसूत्रानुसारतः र.वि.३.२७; आनुपूर्वी — संख्यानुपूर्वीविधानार्थं तु पूर्वं सप्तोक्तानि, पश्चादष्टौ अभि.भा.३९ख/१०२१.
- go rim min
- अतिपातः, पर्ययः अतिपातस्तु स्यात्पर्यय उपात्ययः अ.को.२.७.३७.
- go rim bzhin
- = {go rim ji lta ba bzhin/}
- go rim bzlog pa
- = {go rim 'chol ba} व्यतिक्रमः, क्रमविपर्ययः प्र.अ.२४६–४/५३७.
- go rims
- = {go rim/}
- go la
- = {zlum po} गोलम्, मण्डलम् छो.को.१२०/रा.को.२.३६३.
- go lA
- = {ldong ros} गोला, मनःशिला छो.को.१२०/रा.को.२.३६३.
- go ling
- १. = {mgo ling rgyas pa} विटपः, वृक्षस्य विस्तारः विस्तारो विटपोऽस्त्रियाम् ।। वृक्षादीनाम् अ.को.२.४.१४ २. = {rta khyad par can} कुलीनः, कुलीनाश्वः आजानेयाः कुलीनाः स्युः अ.को.२.८.४४.
- go shir+Sha
- गोशीर्षम्, चन्दनभेदः {go shir+Sha yi tsan dan nags} गोशीर्षचन्दनवनम् अ.क.३६.५१.
- go sa
- = {go 'phang} पदम्, स्थानम् म.व्यु.६७८२.
- go sla
- = {go sla ba/}
- go sla ba
- वि. सुगमम् तत्र चत्वारो निकाया अनुशेरत इति सुगममेतत् अभि.स्फु.१२५क/८२५; सुबोधम् यत्त्वित्यादि । सुबोधम् त.प.१८६क/८३३; अतिस्फुटम् परिशिष्टमतिस्फुटम् वा.टी.१११क/७९; गमकम् {legs par sbyar bas go sla ste} गमकं सुप्रयुक्तत्वात् श.बु.७५; सुविज्ञापकः कतमः सत्त्वः शुद्धः स्वाकारः सुविनेयः सुविज्ञापकः ल.वि.१९३क/२९५.
- go gsum
- त्रिनवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१६१.
- gogs pa
- वि. जीर्णः जीर्णं च परिभुक्तं च यातयाममिदं द्वयम् अ.को.३.३.१४५; विशीर्णः जीर्णं महन्तं च सुदुर्बलं च । विशीर्ण प्रासादु तथा भवेत स.पु.३३ख/५६; स्फुटितः त्रुटितस्फुटितान् विहारान् प्रतिसंस्कारं कुर्वन्ति का.व्यू. २०६ख/२६४.
- gong
- १. = {steng} उर्ध्वम् तेषामूर्ध्वे परोऽग्निः वि.प्र.२३५ख/२.३६; उत्तरः {de las gong na yang med la} नास्त्यत उत्तरि श्रा.भू./३६; परः {de yi gong na dpyod pa yang} विचारश्चाप्यतः परम् अभि.को.२.३१ २. = {bla} उत्तरः {gong na med pa} अनुत्तरः ल.वि.२०४ख/३०८; उत्तमः {gong na med pa} निरुत्तमम् अ.सा.११९ख/६९ ३. = {lhag pa} अधिकः {gong nas gong du} अधिकाधिकम् बो.प.४ ४. उ.स. उद् {gong du smin byed} उत्पाचना सू.अ.१५०ख/३३; {gnya' gong du mi bsnol} नोद्व्यस्तिकया म.व्यु.८५४३ ५. = {sngar} पूर्वम्, प्राक् मनोयोगात्मनां पूर्व विस्तरेण निषेधनात् त.स.२६ख/२८६; प्राक् {sbyar ba gong du bstan zin te} प्रागेव दर्शिताः श्लेषाः का.आ.२ ३१० ६. = {gong bu} पिण्डः {'jim gong} मृत्पिण्डः अभि.स्फु.२५२क/१०५८; गोलकः {lcags gong} अयोगोलकः प्र.वा.२.२७७; देहः {rus gong me tog kun da'i mdog} कुन्दवर्णास्थिदेहा बो.अ.१०.१० ७. = {rin} मूल्यम् द.को.११४/रा.को. ३.७६३.
- gong dang gong du
- = {gong nas gong du} उत्तरोत्तरम् {gong dang gong du bsgom pa yis} उत्तरोत्तरभावनैः गु.सि. ३.३२/३१.
- gong du
- ऊर्ध्वम् ऊर्ध्वंगमनम् सू.अ.२५६क/१७५; उत्तरम् {gong du bcur bsgre ba} दशोत्तरवृद्धिः अभि.स्फु.२६९क/१०९०; उपरि {chu brug par snang ba las gong du char 'bab par rjes su dpag pa} नदीपूरदर्शनादुपरिवृष्ट्यनुमानम् म.व्यु.४६३४; उपरिष्ठम् उपरिष्ठानुप्राप्तिरिति मूर्धसाधर्म्यम् अभि.स्फु.१६७क/९०८; उपरिष्ठात् चित्तविज्ञानप्रज्ञालक्षणव्यवस्थायां स्थित्वा उपरिष्ठादार्यज्ञानलक्षणत्रययोगः करणीयः ल.अ.७४क/२२; पूर्वम् {gong du brjod pa} पूर्वोक्तम् हे.त.५ख/१४; पुरस्तात् एतच्च सूत्रं विस्तरेण पुरस्ताल्लिखितम् अभि.स्फु.१९२ख/९५४.
- gong na
- = {gong du} ऊर्ध्वम् अभि.स्फु.१७१क/९१५; ऊर्ध्वे तेषामूर्ध्वे परोऽग्निः वि.प्र.२३५ख/२.३६; उपरि — {gong na gnas pa} उपरिस्थम् त.प.१४८ख/७५०; उत्तरि श्रा.भू./३६.
- gong du skyes
- = {gong du skyes pa/}
- gong du skyes pa
- वि. ऊर्ध्वजातः भवाग्रार्धविमुक्तोर्ध्वजातवत् त्वसमन्वयः अभि.को.६.४७; ऊर्ध्वोपपन्नः — अन्यथा हि स तस्मादूर्ध्वोपपन्नः सुखेन्द्रियेणासमन्वागतः स्यात् अभि.भा.१९ख/९३६.
- gong du 'gro ba
- ऊर्ध्वं गतिः ऊर्ध्वस्रोता यस्योर्ध्वं गतिः, न तत्रैव परिनिर्वाणं यत्रोपपन्नः अभि.भा.२२ख/९५१.
- gong du ltebs pa
- उद्गतम् तथा निवसनं निवसीत नोद्गतम् वि.सू.४९क/६२.
- gong du thal ba
- वि. प्रक्रान्तम् यद्यपि चात्र निश्चितग्रहणं न कृतं तथापि अन्ते कृतं प्रक्रान्तयोर्द्वयोरपि रूपयोरपेक्षणीयम् न्या.टी.४७ख/९१.
- gong du spor
- = {gong du spor ba/}
- gong du spor ba
- उदात्तः, स्वरभेदः {gong du spor ba dang nga ro rtsu pa la sogs} उदात्तघर्घरादि प्र.अ.१९५ख/२१०.
- gong du 'pho
- = {gong du 'pho ba/}
- gong du 'pho ba
- पा. ऊर्ध्वस्रोताः, पञ्चसु अनागामीपुद्गलेषु एकः स एवानागामी पुनः पञ्चधा भवति । अन्तरापरिनिर्वायी…उपपद्यपरिनिर्वायी…साभिसंस्कारपरिनिर्वायी अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी…ऊर्ध्वस्रोता यस्योर्ध्वं गतिर्न तत्रैव परिनिर्वाणं यत्रोपपन्नः अभि.भा.६.३७.
- gong du 'pho ba 'og min gyi mthar thug pa
- पा. अकनिष्ठपरम ऊर्ध्वस्रोता, ऊर्ध्वस्रोतसो भेदः — स पुनरेषोऽकनिष्ठपरम ऊर्ध्वस्रोतास्त्रिविधः, प्लुतादिभेदात् अभि.भा.२२ख/९५१.
- gong du 'pho ba bsam gtan ma spel ba
- पा. अव्यवकीर्णध्यान ऊर्ध्वस्रोता, ऊर्ध्वस्रोतसो भेदः — अव्यवकीर्णध्यान ऊर्ध्वस्रोता भवाग्रनिष्ठो भवति अभि.भा.२३क/९५२.
- gong du dmigs
- = {gong du dmigs pa/}
- gong du dmigs pa
- वि. ऊर्ध्वालम्बनः नवोर्ध्वालम्बना एषां दृष्टिद्वयविवर्जिताः अभि.को. ५.१३.
- gong du smin byed
- पा. = {gong nas gong du smin par byed pa} उत्पाचना, अष्टविधपरिपाकेषु एकः विपाचनोक्ता परिपाचना तथा प्रपाचना चाप्यनुपाचना परा । सुपाचनाप्यधिपाचना मता निपाचनोत्पाचना च देहिषु सू.अ.१५०ख/३३.
- gong na 'dug
- = {gong na 'dug pa/}
- gong na 'dug pa
- वि. उपरिस्थम् सुखस्य मण्डः । सर्वसुखस्योपरिस्थसुखमिति अभि.स्फु.३०७ख/११७८; = {gong na gnas pa/}
- gong na gnas
- = {gong na gnas pa/}
- gong na gnas pa
- वि. उपरिस्थम् आदित्यमूर्ध्ववृत्तिम् उपरिस्थं च तमादित्यमवागिव अधःस्थितमिव मन्यते त.प.१४८ख/७५०; = {gong na 'dug pa/}
- gong na med
- = {gong na med pa/}
- gong na med pa
- वि. = {bla na med pa} अनुत्तरः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… अनुत्तरसत्त्व इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८; निरुत्तरः — शुद्धा निरुत्तरलोकोत्तरपृष्ठलब्धत्वात् सू.अ.१८२ख/७८; निरुत्तमः — बोधिसत्त्वस्य…अनुमोदनापरिणामनासहगतं पुण्यक्रियावस्तु अग्रमाख्यायते…निरुत्तमम् आख्यायते अ.सा.११९ख/६९.
- gong nas gong
- = {gong nas gong du} 1. उत्तरोत्तरम् आज्ञास्याम्याख्यमाज्ञाख्यमाज्ञातावीन्द्रियं तथा । उत्तरोत्तरसम्प्राप्तिनिर्वाणाद्याधिपत्यतः अभि.को.२.४; उत्तरोत्तरेषु कुशलमूलेषु अभि.स्फु.१६३ख/९००; अधिकाधिकम् — आत्मचित्तम् अधिकाधिकं वासयितुम् बो.प.४; तरतमः {gong nas gong du tha dad pa} तरतमभेदः त.प.१३९क/७३०; तारतम्यम् प्रज्ञादीनामभ्यासात् प्रतिपुरुषं तारतम्यभेददर्शनाद् त.प.२६५क/९९८; उपर्युपरि — प्रत्यात्मं संक्षिपेच्चित्तमुपर्युपरि बुद्धिमान् सू.अ.१९१क/८९; उपर्युपरितः उपर्युपरितः । दानाच्छीलं श्रेष्ठम्, शीलात् क्षान्तिरित्यादयः बो.प.६९ २. उ.स. उद् {gong nas gong du smin par byed pa} उत्पाचना सू.अ.१५०ख/३३.
- gong nas gong du
- = {gong nas gong /}
- gong nas gong du khyad par du 'gyur ba'i chos
- उत्तरोत्तरवैशेषिकधर्मः {gong nas gong du khyad par du 'gyur ba'i chos yongs su btsal ba} उत्तरोत्तरवैशेषिकधर्मपरिमार्गणता द.भू.२०७क/२४.
- gong nas gong du khyad par yongs su tshol ba
- उत्तरोत्तरविशेषपरिमार्गणम् {gong nas gong du khyad par yongs su tshol ba'i sems dang ldan pa} उत्तरोत्तरविशेषपरिमार्गणचित्तः द.भू.२०७ख/२५.
- gong nas gong du mngon par bsgrub pa'i sgo
- पा. उत्तरोत्तरनिर्हारमुखम्, चतुर्दशव्याख्यामुखेषु एकम् — उत्तरोत्तरनिर्हारमुखं यत्रोत्तरस्योत्तरस्याभिनिर्हरणाश्रयत्वादेते धर्मा एवं देशिता इति प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०५ख/१४२.
- gong nas gong du smin par byed pa
- पा. उत्पाचना, अष्टप्रकारेषु परिपाकेषु एकः {gong nas gong du rim gyis smin par byed pa ni gong nas gong du smin par byed pa} क्रमेणोत्तरोत्तरपाचना उत्पाचना सू.अ.१५०ख/३३.
- gong bu
- १. पिण्डः {'ji ba'i gong bu} मृत्पिण्डः हे.टी.१३९–१/५७; {ba lang gi gong bu} गोपिण्डः त.प.; पिण्डितम् — {gong bu'i dbyibs ldan} पिण्डिताकृतिः अ.क.९७.१६; गुडिका {'jim pa'i gong bu} मृद्गुडिका त.प.; गोलकः — {lcags kyi gong bu} अयोगोलकः त.प.२८९क/१०४०; मण्डः {mar gyi gong bu} सर्पिर्मण्डः; {mar gsar gyi gong bu} नवनीतमण्डः शि.स.१४२क/१३६; स्थूलः नित्यत्वे सकलाः स्थूला जायेरन् सकृदेव हि त.स.२१ख/२३२ २. = {lcags} पिण्डम्, लोहः लोहोऽस्त्री शस्त्रकं तीक्ष्णं पिण्डं कालायसायसी । अश्मसारः अ.को.२.९.९८ ३. = {sra ba} मूर्तिमत्, कठोरम् कक्खटं कठिनं क्रूरं कठोरं निष्ठुरं दृढम् । जरठं मूर्तिमन्मूर्तम् अ.को.३.१.७४ ४. = {gang bu} शिम्बिः {til gyi gong bu bzhin} तिलशिम्बिवत् गु.सि.४.२३/२२; {gong bu can gyi 'bru} शमीधान्यम् मि.को.३६क ।
- gong bu can
- शमी {gong bu can gyi 'bru} शमीधान्यम् मि.को.३६क ।
- gong bu can gyi 'bru
- शमीधान्यम्, माषादिः — {gong bu can sran ma sogs kyi 'bru spyi ming} मि.को.३६क ।
- gong bu nyid
- स्थौल्यम् न चैकस्थूलविषयं स्थौल्यैकत्वविरोधतः त.स.२३क/२४५.
- gong bur gyur
- = {gong bur gyur pa/}
- gong bur gyur pa
- वि. पिण्डीभूतम् यदि च वर्तमानावस्थायां पिण्डीभूतं रूपम् अभि.स्फु.११८क/८१४.
- gong ma
- १. = {steng ma} ऊर्ध्वम् षड्भूमिको धर्मज्ञानपक्ष्यो मार्गोऽधरभूमिकस्योर्ध्वभूमिकस्य वा अभि.स्फु.१०६क/७९०; उत्तरः {de nyid ni 'og ma la gong ma'o} तत्त्वमधरस्योत्तरस्याम् वि.सू.१५क/१६; परः — {gong ma skyed par byed} परेणोत्पादयति अभि.भा.१५क/९१८; अभि.स्फु.१७३क/९१८; उपरिमा {sa gong ma thams cad la} उपरिमासु भूमिषु श्रा.भू./३५; औपरिष्टम् — औपरिष्टस्य वा द्वारकोष्ठस्य वि.सू.३३क/४२ २. = {sngon ma} पूर्वम् {gong ma bzhin du} पूर्ववत् वि.व.१२८ख/१.१८; प्राक् {gong ma bzhin} प्राग्वत् हे.त.१४क/४२; पूर्वकः — पूर्वकाणां चतुर्णां भ्रातृणाम् वि.व.१९८क/१.७१ ३. = {gtso bo} अनुत्तमः, प्रधानम् अ.को.३.१.५५ ४. ना. उत्तरा, चेटी — ततः सुजाता… उत्तरां नाम चेटीमामन्त्रयते स्म ल.वि.१३२क/१९५.
- gong mar
- उपरि ऊर्ध्वंगमनयोगादिति उपरिभूमिगमनयोगात् सू.अ.२५६क/१७५.
- gong ma nyid
- उत्तरत्वम् अन्यथा हि तस्योत्तरत्वमेव सिद्ध्येत्, एकभूमिस्थानान्तरत्वात् अभि.स्फु.२९९क/११५८.
- gong ma gong ma
- उत्तरोत्तरम् {gong ma gong ma'i lam nyid kyis} उत्तरोत्तरमार्गेण गु.सि.४.२; गु.सि.४.४८.
- gong ma bzhin
- पूर्ववत् मि.को.६४क; प्राग्वत् {mchod yon zhabs bsil gong ma bzhin} अर्घपाद्यादिकं प्राग्वत् हे.त.१४क/४२.
- gong ma bzhin du sbyar ba
- पेयालम्, = {de bzhin du sbyar ba/} {snga ma bzhin du sbyar ba} म.व्यु.५४३५; मि.को.६४क ।
- gong ma las skyes
- = {gong ma las skyes pa/}
- gong ma las skyes pa
- वि. ऊर्ध्वजः कामधातौ शुभं कर्म पुण्यमानिञ्ज्यमूर्ध्वजम् अभि.को. ४.४६; = {gong mar skyes pa/}
- gong ma sreg
- कपिञ्जलः, पक्षिविशेषः म.व्यु.४८९२.
- gong ma'i gong ma
- = {gong nas gong du} उत्तरोत्तरम् म.व्यु.६६३६.
- gong ma'i rgyud
- पूर्वतन्त्रम् {gong ma'i rgyud kyi cho ga rim pas} पूर्वतन्त्रविधिक्रमैः हे.त.१४क/४२.
- gong ma'i cha dang mthun
- = {gong ma'i cha dang mthun pa/}
- gong ma'i cha dang mthun pa
- वि. ऊर्ध्वभागीयम् इत्येतानि पञ्चोर्ध्वभागीयानि संयोजनानि । रूपरागः, आरूप्यरागः, औद्धत्यम्, मानः, अविद्या च अभि.भा./८४२.
- gong ma'i yul can
- वि. ऊर्ध्वविषयः, ऊर्ध्वभूम्यालम्बनः नानास्रवोर्ध्वविषयाः अभि.को. ५.१८.
- gong mar skyes
- = {gong mar skyes pa/}
- gong mar skyes pa
- वि. ऊर्ध्वजः, ऊर्ध्वधातूपपन्नः स चोर्ध्वजश्च नैवाक्षसञ्चारपरिहाणिभाक् अभि.को.६.४१; = {gong ma las skyes pa/}
- gong mar 'gro ba
- वि. ऊर्ध्वगः चत्वारोऽरूपिसामन्ते रूपगा एक ऊर्ध्वगः अभि.को. ३.३५.
- gong 'og go rim
- अनुपूर्वम् {gong 'og go rims ji bzhin du} यथावद् अनुपूर्वशः स.दु.२२१/२२०.
- god
- = {god pa/}
- god pa
- = {nyams pa/} {zad pa} व्ययः, उपक्षयः न चात्र मे व्ययः कश्चित्परत्र च महत्सुखम् बो.अ.५.७८; म.व्यु.७२३१.
- god ma
- = {lhag ma} शेषः {stag gi god ma bza' bar mi bya'o} भुञ्जीत न व्याघ्रशेषम् वि.सू.७७ख/९४.
- god tshabs che ba
- अतिव्ययः, व्ययाधिक्यम् अस्थानातिव्ययनिवारणोद्यतमतिः जा.मा.३७९/२२२.
- gon
- = {gon pa/}
- gon pa
- = {gyon pa} आवृतः {gos gon} अम्वरावृतः र.वि.१०८क/६५.
- gom
- = {gom pa/}
- gom snyoms
- = {gom pa snyoms pa/}
- gom stangs
- पा. = {gom stabs} पादबन्धः, कलाविशेषः म.व्यु.४९८०; मि.को.२७ख ।
- gom stabs
- पा. = {gom stangs} पदबन्धः, कलाविशेषः एवं लङ्घिते… मुष्टिबन्धे पदबन्धे… इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०क/१०८; पादबन्धः म.व्यु.४९८०.
- gom 'dor
- = {gom pa 'dor ba/}
- gom pa
- पदम् — {gom pa bdun bor nas} सप्तपदानि गत्वा अभि.स्फु.१८६क/५४३; कान्तं निरीक्षमाणायां व्रजन्त्यामलसैः पदः अ.क.१०८.४३; क्रमः हस्ते धनुःक्रमे क्रोशे योजने ह्यर्धयोजने ल.अ.६६ख/१५; ना.स.१५३; चारः {gom pa dal bu dal bus 'gro ba} मन्दमन्दचारतया गच्छति वि.व.१५४ख/१.४२.
- gom pa bkod par gyur
- पदं निहितम् ना.ना.२६८ख/४१.
- gom pa re re la
- पदविन्यासे पदविन्यासे तत्र तस्य गच्छतः पदविन्यासे पदविन्यासे पद्मानि प्रादुर्भवन्ति अ.श.६४क/५६.
- gom pa snyoms pa
- पा. समक्रमः, अनुव्यञ्जनभेदः म.व्यु.२९४.
- gom pa dor ba don yod pa
- वि. अमोघपदविक्रमी, बुद्धस्य एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते परिनिर्वाणहेतुजनकत्वादमोघपदविक्रमी इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३०९.
- gom pa 'degs pa
- क्रमोत्क्षेपः {gom pa 'dor zhing 'degs pa'i las} क्रमोत्क्षेपनिक्षेपकर्म द.भू.२७२ख/६३.
- gom pa 'dor
- = {gom pa 'dor ba/}
- gom pa 'dor ba
- • क्रि. = {gom pa bor ba} आक्रामति पश्यन्नेव भूमिप्रदेशमाक्रामति अ.सा.२८७ख/१६२; पदाविहारं प्रकरोति यो बुद्धचैत्येषु प्रसन्नचित्तः पदाविहारं प्रकरोति विद्वान् वि.व.१६१क/१.४९. • सं. क्रमनिक्षेपः — {gom pa 'dor zhing 'degs pa'i las} क्रमोत्क्षेपनिक्षेपकर्म द.भू.२७२ख/६३.
- gom pa bor
- = {gom pa bor ba/}
- gom pa bor ba
- = {gom pa 'dor ba} ।। • क्रि. क्रामति यान् यानपि भूप्रदेशान् गत्वा क्रामति, ते तेऽस्य मेध्या भवन्ति अ.श.१७२क/१५९. • सं. पदाविहारः यो बुद्धचैत्येषु प्रसन्नचित्तः पदाविहारं प्रकरोति विद्वान् वि.व.१६१क/१.४९.
- gom pa sri ba
- पदपरिहाणिका चंक्रम्यमाणे पदपरिहाणिका चंक्रम्यस्य वि.सू.९३क/१११.
- gom gsum gnon
- = {khyab 'jug} त्रिविक्रमः, विष्णुः विष्णुर्नारायणः कृष्णः वासुदेवस्त्रिविक्रमः अ.को.१.१.१५.
- goms
- = {goms pa/} {goms nas} अभ्यस्य त.प.३०९ख/१०८१.
- goms skyes
- = {goms pa las skyes pa/}
- goms gyur
- = {goms par gyur pa/}
- goms can
- वि. अभ्यासवान् वृत्तावभ्यासवत्यां तु वैलक्षण्यं प्रतीयते त.स.१०८क/९४४; आभ्यासिकी — सङ्गादाभ्यासिकी प्रीतिर्मुनीनामपि दुस्त्यजा अ.क.६१.२६.
- goms bcas
- वि. अभ्यासवान्, ओ वती यद्वाऽभ्यासवती वृत्तिर्निरपेक्षा फलोदये त.स.११२क/९७०.
- goms ldan
- = {goms pa dang ldan pa/}
- goms pa
- • सं. = {yang dang yang du sbyor ba/} {mang du byas pa} अभ्यासः, पुनः पुनः प्रयोगः तेषां सर्वेषां गुणज्ञानानां सम्भारः । तस्याभ्यासः पुनः पुनः प्रयोगः अभि.स्फु.२७३क/१०९६; {bsam gtan goms pa las} ध्यानाभ्यासात् त.प.२७२क/१०१२; भावना भावनाजातिभेदत इति । भावनाः अभ्यासाः त.प.१६२क/४५; परिचयः — बोधिसत्त्वोऽपि… संतोषपरिचयाद् जा.मा.६३/३७; सात्म्यम् {bzod pa la goms pas} क्षमासात्म्यात् जा.मा.२५६/१४९. • वि. अभ्यस्तः {goms pa'i tshul khrims} अभ्यस्तं शीलम् बो.भू.९९ख/१२७; सात्मीभूतः — सात्मीभूतक्षमाणाम् जा.मा.३२३/१८९; परिचितः दीर्घकालमात्मतो वा आत्मीयतो वा संस्तुतमभिनिविष्टं परिचितम् बो.भू.३१ख/३५; उचितः अन्यादृशं जात्युचितं मृगाणाम् जा.मा.२९६/१७२; प्रहतः {thog ma med dus goms pa yi} अनादिकालप्रहताः श.बु.१२३; अभ्यस्यमानः वि.प्र.६४क/४. ११२; अभ्यासी {dge ba bcu la goms pa} दशकुशलाभ्यासी हे.त.१४ख/४६; आभ्यासिकम् {goms pa la yod pa ni goms pa ste} अभ्यासे भवमाभ्यासिकम् त.प.२५१ख/९७६; आम्नातम् तेषामेव धर्माणामप्रमाणमर्थमनाम्नातमपरिचितं मनसाऽप्रमाणं कालं धारयति बो.भू.१४४क/१८५.
- goms pa can
- वि. आभ्यासिकः, ओ सिकी प्र.अ.१५८क/१७२; कृती मि.को.१२४ख; = {goms pa las skyes pa/goms} {pa las byung ba/}
- goms pa dang ldan pa
- वि. अभ्यासवान्, ओ वती — {goms pa dang ldan pa mngon sum} अभ्यासवच्च प्रत्यक्षम् त.प.२३३ख/९३८; अभ्यासवत्यामपि प्रवृत्तौ त.प.२३६ख/९४४; अभ्यासयुक्तः — तदभ्यासादियुक्तानां गुणरत्नाकरं परम् त.स.१२१क/१०४९.
- goms pa las skyes pa
- वि. = {goms skyes} आभ्यासिकः, ओ सिकी प्र.अ.८७क/१०४; पुंसाम् आभ्यासिकी प्रीतिः सहसान्यत्र धावति अ.क.१०. १२४; = {goms pa las byung ba/} {goms pa can/}
- goms pa las byung ba
- वि. आभ्यासिकः, ओ सिकी — आभ्यासिकमित्यादि । अभ्यासे भवम् आभ्यासिकम् त.प.११३क/९७६; प्र.अ.८८क/१०५; = {goms pa las skyes pa/} {goms pa can/}
- goms pa'i stobs
- अभ्यासबलम् {goms pa'i stobs las byung ba can} अभ्यासबलोद्गतम् त.स.१२३क/१०७२; = {goms pa'i mthu/}
- goms pa'i mthu
- अभ्यासशक्तिः दुष्करान्न निवर्तेत यस्मादभ्यासशक्तितः । यस्यैव श्रवणात् त्रासस्तेनैव न विना रतिः बो.अ.८.११९; = {goms pa'i stobs/}
- goms pa'i tshul khrims
- पा. अभ्यस्तं शीलम्, शीलप्रभेदः सर्वतोमुखं शीलम् । तच्चतुर्विधं द्रष्टव्यम् । समात्तं प्रकृतिशीलमभ्यस्तमुपाययुक्तञ्च ।… तत्राभ्यस्तं शीलं येन बोधिसत्त्वेन पूर्वम् अन्यासु जातिषु त्रिविधमपि यथानिर्दिष्टं शीलम् अभ्यस्तं भवति बो.भू.९९ख/१२७.
- goms pa'i lam
- अभ्यासमार्गः, भावनामार्गः प्रतिपक्षोऽष्टधा ज्ञेयो दर्शनाभ्यासमार्गयोः अभि.अ. १.७२.
- goms par gyis
- क्रि. भावय तथान्येष्वपि भावय बो.अ.८.१५८.
- goms par gyur pa
- भू.का.कृ. अभ्यस्तः जिनपुरमणिचैत्यच्छत्ररत्नप्रदीपप्रकटितविविधश्रीर्लक्षणाभ्यस्तबोधिः अ.क.३.१९०; भावितः एवं भावितसन्तानाः परदुःखसमप्रियाः बो.अ.८.१०७; = {goms par byas pa/}
- goms par bya
- क्रि. अभ्यस्यताम् — रक्षाचित्तं दयाचित्तं जगत्यभ्यस्यतां तथा बो.अ.८.११७; समभ्यसेत् गु.सि.६.२१.
- goms par bya bar
- वाहयितुम् {goms par bya bar brtsams pa} वाहयितुमारब्धः वि.व.१५१क/१.३९.
- goms par byas
- = {goms par byas pa/} {goms par byas nas} अभ्यस्य अभि.भा.१२ख/९०७.
- goms par byas pa
- = {goms byas/} {goms byas pa/} {goms par byas} ।। • भू.का.कृ. अभ्यस्तः — {goms par ma byas pa} अनभ्यस्तम् त.प.२९३क/१०४८; कृताम्यासः ग.सि.५.५/४; अभ्यासितः — {rig ma lhan cig goms byas pas} सकृदभ्यासिता विद्या हे.त.१४ख/४६; भावितः — अस्ति समाधिभावना आसेविता भाविता बहुलीकृता दिव्यचक्षुरभिज्ञाज्ञानदर्शनाय संवर्तते अभि.स्फु.३०३क/११६८; म.व्यु.२३२१; परिभावितः — प्रविवेकसुखामृतरसपरिभावितमतिः जा.मा.१९२/१११; सात्मीकृतः— सात्मीकृतपापकर्मा जा.मा.२२८/१३३; = {goms par gyur pa} ।। • सं. अभ्यासः {lam goms par byas pas} मार्गाभ्यासेन अभि.भा.२२८ख/७६६; {goms par byas pa'i 'bras bu} अभ्यासफलम् म.भा.१९क/४.१९.
- goms par byas pa'i 'bras bu
- पा. अभ्यासफलम्, फलभेदः — अभ्यासफलं तस्मात् परेण शैक्षाऽवस्थायाम् म.भा.१९क/४.१९.
- goms par byed
- = {goms par byed pa/}
- goms par byed pa
- • क्रि. १. अभ्यस्यति प्र.अ.११२क/१२० २. समभ्यसेत् — {de nyid rnal 'byor 'di yis ni/} {gang zhig rtag tu goms byed pa} अनेन तत्त्वयोगेन यस्तु नित्यं समभ्यसेत् गु.सि.६.३२; • सं. अभ्यासः — शमथविपश्यनोपेक्षाऽभ्यासरतिः बो.भू.५०क/५९; अभ्यसनम् — स्वाध्यायनमुद्धतस्य पुनः पुनरभ्यसनम् म.टी.२९४क/१५९; भावना — यस्माद् भावनामयम्…ज्ञानमविकल्पकम् त.प.३००ख/१०६०; • वि. अभ्यस्यमानः — {rig pa'i rnal 'byor goms par byed pa} विद्यायोगमभ्यस्यमानः वि.प्र.२७२ख/२.९७.
- goms par byed dus
- अभ्यासकालः — प्रथमाभ्यासकालस्य स्थानं वै कल्पितं शुभम् हे.त.१४क/४४.
- goms par ma byas pa
- भू.का.कृ. अनभ्यस्तम्, अनुचितम् — संसारिभिः पृथग्जनैरनुचितमनभ्यस्तमित्यर्थः त.प.२९३क/१०४८.
- goms par mdzad pa
- भू.का.कृ. सात्मीकृतम् — {khyod kyis tshul khrims goms par mdzad} शीलं सात्मीकृतं त्वया श.बु.१४.
- goms byas
- = {goms par byas pa/}
- goms byung
- = {goms pa las byung ba/}
- goms byed
- = {goms par byed pa/}
- go'u ta ma
- = {gau ta ma/}
- go'u tam
- = {gau ta ma/}
- gor gor
- = {gor gor po/}
- gor gor po
- पा. घनः, चतुर्था गर्भावस्था —कललं प्रथमं भवति कललाज्जायतेऽर्वुदम् । अर्वुदाज्जायते पेशी पेशीतो जायते घनम् ।। घनात्प्रशाखा अभि.स.भा.३९ख/५५.
- gor bu
- १. = {gru bzhi} चतुरस्रकम् — मञ्चपीठवृशिकोचकबिम्बोपधानचतुरस्रकमिति शय्यासनम् वि.सू.३क/३९ २. = {'byar rtsi} पिण्डः, गन्धरसः मि.को.६१क ।
- gor ma
- १. = {rdo} उपलः, पाषाणः — चलोपलप्रस्खलितोदकानां कला विरावाश्च सरिद्वधूनाम् जा.मा.१०२/६०; पाषाणः अ.को.२.३.४ २. = {sra ba} मूर्तम्, कठोरम् अ.को.३.१.७४.
- gor ma chag
- = {gor ma chag pa/}
- gor ma chag pa
- निश्चितम् — समन्तात्परिवृतोऽस्मीति निश्चितमतिः जा.मा.३०६/१७८; नियतम् — तस्य बुद्धिरभवत् ‘नियतमत्र प्रपाते निपतितः स राजा’ जा.मा.२९२/१६९; ध्रुवम् — ध्रुवं खु मह्यं वधका उपस्थिताः स.पु.४४ख/७८; व्यक्तम् — व्यक्तमस्मिन्न तपःप्रभावोऽस्ति जा.मा.२२२/१२९; अवश्यम्भावी — तदनभ्युपगमे लोकशास्त्रविरोधोऽवश्यम्भावी त.प.७२ख/५९७; एव — {phrag dog me ni gor ma chag par 'bar} ज्वलत्येव परेष्वमर्षवह्निम् जा.मा.२५८/१५०; नूनम् — {'di ni bdag cag la phan pa dang /} {'di ni bde ba yin gor ma chag pa} नूनमेतदस्माकं हितमेतत्सुखम् बो.भू.१२०ख/१५५; नूनमयं मां न प्रत्यभिजानीत इति निर्विशङ्कतरः जा.मा.४२०/२४७.
- gol
- = {gol ba/}
- gol go
- क्रिमिः, नीलङ्गुः अ.को.२.५.१३.
- gol 'gyur
- स्खलत् प्र.अ.१३३ख/१४३.
- gol ba
- • सं. स्खलनम् प्र.अ.१३३ख/१४३ भू.का.कृ. स्खलितम् प्र.अ.१३३ख/१४३. • अव्य. [1] अप — {lam gol ba} अपमार्गः मि.को.१४३क [2] उत् — {lam gol} उत्पथः सू.अ.२१५क/१२०; {lam gol bar zhugs pa} उन्मार्गप्रतिपन्नः अभि.स्फु.३१९क/१२०३.
- gos
- १. = {na bza'} वस्त्रम् — शुद्धं वस्त्रम् उपैति रङ्गविकृतिम् र.वि.५.२१; वासः — अन्तरवासम् वि.सू.६७क/८४; वसनम् जा.मा.९६/५७; अंशुकम् — {chu gos} जलांशुकम् का.आ.२.८०; अम्बरम् र.वि.१.११८; प्रावारः — कालिङ्गप्रावारमृदुसंर्स्शानि वि.व.१३९ख/१.२९; प्रावृतिः — न महारङ्गरक्तं प्रावृतिम्भजेत वि.सू.४२क/५३; क्षौमः — {gos dkar po} शुक्लक्षौमः जा.मा.९३/५५; चेलम् — औदारिको हि मलश्चेलात्पूर्वं निर्धूयते, पश्चात् सूक्ष्मः अभि.भा.१९ख/९३८; पटकम् — अनापत्तिः पटकप्रदाने सङ्घाय सौभाषणिकस्य वि.सू.२४ख/३०; कञ्चुकः — कञ्चुकाकीर्णः कायः अ.क.३.७४; परिधानम् प्र.अ.१०२ख/११०; आच्छादनम् — भक्ताच्छादनेन पित्रोरुद्वहेत् वि.सू.७२ख/८९; आवरणम् — नन्दः काषायावरणः अ.क.१०.३३; प्रावरणम् — प्रावरणादौ परिभोगे वि.सू.४२क/५३; छदः — म.मू.१४२क/५३; परिच्छदः अ.को.३.३. १६९; पट्टः — मङ्गलपट्टयुग्मम् अ.क.१०८.१३१; शाटिका — {chu gos kyang ngo} उदकशाटिकायाञ्च वि.सू.५३ख/६९; चीरम् — स्वीकारे भिक्षुणीगणचीरस्य वि.सू.५३ख/६८; चोलः स.पु.४४क/७७; चोडः — {khyim pa'i gos} गृहचोडः वि.सू.२४ख/२९; पोत्रम् — मुखाग्रे क्रोडहलयोः पोत्रम् अ.को.३.३. १८०; जालिका — मुखं जालिकयावृतम् बो.अ.८.४४; *ग्रन्थः म.व्यु.६८६२ २. = {chos gos} चीवरम् — {gos kyi gzhi} चीवरवस्तु वि.सू.६९क/८६; चीवरकम् — यथा चीवरकाण्येवं पात्राणि बो.भू.८९क/११३ ३. = {gos pa/}
- gos kyi khyim
- = {gos khyim/}
- gos kyi rnyed pas chog shes pa
- वि. चीवरसन्तुष्टः म.व्यु.२३७३; = {gos kyis chog par 'dzin pa/}
- gos kyi gzhi
- पा. (विन.) चीवरवस्तु वि.सू.६९क/८६; म.व्यु.९१०५, ९१५८; {bder gnas rkyen gyi gzhi lnga las gos kyi gzhi gsum gyi bye brag cig} बो.को. ३७६; {gos kyi gzhi phran tshegs la sogs pa zhu ba dang bcas pa'i skabs} सपृच्छक्षुद्रकादिचीवरवस्तुगतम् वि.सू.७४क/९१.
- gos kyis chog par 'dzin pa
- वि. चीवरसन्तुष्टः म.व्यु.२३७३; मि.को.१२४क; = {gos kyi rnyed pas chog shes pa/}
- gos dkar can
- ना. पाण्डरवासिनी, देवी म.व्यु.४२७९; द्र. {gos dkar mo/}
- gos dkar 'chang ba
- वि. सिताम्बरधरः — ततः प्रदोषे सुस्नातः सिताम्बरधरः शुचिः स.दु.२३३/२३२.
- gos dkar ldan
- = {gos dkar ldan pa/}
- gos dkar ldan pa
- वि. श्वेतवासी — सत्सु त्रिष्वेकदेशे च न गृहिणा श्वेतवासिना वि.प्र.९१क/३.३.
- gos dkar po can
- वि. पाण्डुकम्बली, पाण्डुवर्णकम्बलावृतरथः — पाण्डुकम्बलिनं हैमं रथवरमभिरुह्य जा.मा.१३३/७७.
- gos dkar po 'dzin pa
- वि. श्वेताम्बरधरः — श्वेताम्बरधरो गृहस्थो गुरुः वि.प्र.९२ख/३.३.
- gos dkar ba
- सितपटः — बौद्धो वा भवतु… लुप्तकेशः क्षपणको वा । भवतु सितपटो वा क्षेत्रपालो वा वि.प्र.१७३क/३.१६९.
- gos dkar mo
- ना. पाण्डरवासिनी, विद्याराज्ञी — विद्याराज्ञीभिः… तद्यथा तारा सुतारा… पाण्डरवासिनी म.मू.९६क/७; गु.स.८०ख/२; पाण्डरा, विद्या — नैऋत्ये पाण्डरा रत्नसंभववत् वि.प्र.३८ख/४.१९; अत्र बुद्धा अमोघसिद्धिरत्नसंभव अमिताभवैरोचनाः । विद्या तारापाण्डरामामकीलोचनाः वि.प्र.५५ख/४.९५; पाण्डुरा, नैरात्म्ययोगिनी — नैरात्म्ययोगिनीप्रमुखाः । तद्यथा । लोचना मामकी च पाण्डुरा च तारा च भृकुटी च चुन्दा च पर्णशवरी च अधोमुखा च हे.त.२१ख/७०.
- gos khang
- = {gos khyim/}
- gos khyim
- पटवासः, वस्त्रगृहम् मि.को.१४१ख ।
- gos gyur
- वि. = {gos par gyur pa} लिप्तः — यत्पीत्वा वमथुसमुद्गतान्नलिप्ता निःशङ्कः श्वभिरवलिह्यमानवक्त्राः जा.मा.१८५/१०६.
- gos 'gyur
- = {gos par 'gyur/}
- gos 'gyed pa
- चीवरभाजकः म.व्यु.९०६६.
- gos rgyu ba la sogs pa za ba las gyur pa'i spang ba
- पा. (विन.) चीवरादिभक्षणगते नैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.५१ख/६६.
- gos ngan
- = {gos ngan pa/}
- gos ngan pa
- वि. कुचेलः म.व्यु.७३३१; कुचेलकः — कुचेलकाः कृष्णकहीनसत्त्वाः स.पु.४४ख/७८.
- gos sngon can
- ना. १. = {stobs bzang} नीलाम्बरः, बलभद्रः अ.को.१.१.१९ २. = {gza' spen pa} नीलवासाः, शनिग्रहः मि.को.३२क । ३. = {gos sngon po can/}
- gos sngon ldan pa
- नीलाम्बरः {nyin mo'i mjug tu gos sngon ldan pa mthong} नीलाम्बरादृश्यत वासरान्ते अ.क.१०८.९७.
- gos sngon po bgos pa
- वि. नीलाम्बरवसनः — स राजपुरुषैर्नीलाम्बरवसनैरुद्यतशस्त्रैः अ.श.५४क/४७.
- gos sngon po can
- वि. नीलाम्बरधरः — {phyag na rdo rje gos sngon po can gyi sgrub thabs zhes bya ba} नीलाम्बरधरवज्रपाणिसाधननाम क.त.२८७२; {gos sngon po can gyi dngos grub nye ba zhes bya ba} नीलाम्बरधरोपसिद्धिनाम क.त.२८६६.
- gos sngon por gyon pa
- वि. नीलाम्बरवसनः — ततो वध्यघातैर्नीलाम्बरवसनैः… शीतवनं श्मशानं नीयते अ.श.२७६ख/२५४.
- gos can
- १. = {tsan dan} * चन्दनम् श.को.२३२; छो.को.१२३; बो.को.३७७ २. पदान्ते — {phyogs kyi gos can} दिगम्बरः गु.सि.६.३५.
- gos gcig pa
- वि. एकचीवरः — न नग्न एकचीवरो वा वि.सू.८०क/९७.
- gos lci ba bsten pa'i spang ba
- पा. गुरुवस्त्रसंभजने नैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.५१ख/६६.
- gos chen
- = {nor po che} बहुमूल्यम्, बहुमूल्यवस्त्रम् अ.को.२.६.११३.
- gos rnyid
- जीर्णवस्त्रम्, पटच्चरम् — पटच्चरं जीर्णवस्त्रम् अ.को.२.६.११५.
- gos thams cad sngo ba
- सर्वनीलप्रवारणम् — अन्यदेतद् भजनम् ।… सर्वनीलप्रवारणदीर्घदश… तीर्थिकध्वजञ्च वि.सू.६७ख/८४.
- gos mthug
- स्थूलशाटकः, वराशिः — वराशिः स्थूलशाटकः अ.को.२.६.११६.
- gos 'thag pa
- व्युतिः, वस्त्रादिवपनक्रिया मि.को.२७क ।
- gos dang bcas
- = {gos dang bcas pa/}
- gos dang bcas pa
- वि. सवस्त्रः, वस्त्रेण संवीतः — सम्पूर्णाः सवस्त्राश्चैव रूपिणः अभि.को. ३.७०.
- gos dang bral
- वि. विवस्त्रा — सर्वास्ता नग्ना विवस्त्रा मुक्तकेशाः वि.प्र.१६३क/३.१२८; वस्त्रहीनः वि.प्र.११२ख/; विवाससा — सरलस्रस्तगात्राणां निर्लज्जानां विवाससाम् अ.क.२४.१३३; निरम्बरा अ.क.१४.१३५.
- gos dang bral ba
- = {gos dang bral/}
- gos 'dod pa
- वि. वस्त्रार्थी — {gos 'dod pa rnams la ni gos} वस्त्रं वस्त्रार्थिभ्यः अ.श.९४क/८४.
- gos 'dod ma
- ना. अंशुकेच्छा, इच्छादेवी — अंशुकेच्छा स्पर्शजन्या वि.प्र.४४ख/४.४४.
- gos ldan ming can
- = {zhu mkhan} पट्टिकाख्यः, क्रमुकः मि.को.५७क ।
- gos nag bgos
- = {gos nag bgos pa/}
- gos nag bgos pa
- वि. कृष्णाम्बरधरः — कृष्णाम्बरधरः क्रुद्धः स.दु.२२५/२२४.
- gos pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) लिप्यते — लोकेऽपि जातोऽसौ लोकधर्मैर्न लिप्यते र.वि.१०२क/५१; संलिप्यते — न च ते रागेण द्वेषेण मोहेन संलिप्यन्ते का.व्यू.२३६ख/२९९. • सं. लेपः — मृत्पङ्कलेपवत् र.वि.१.१४२; उपलेपः — {gos pa med pa} निरुपलेपः द.भू.१८०ख/११; सङ्गः — {mtsho skyes ni gos pa med par chu la gnas} सरोजस्य निःसङ्गसलिलस्थितिः अ.क.२९.२४; लिप्तत्वम् — मृदाद्यमेध्यलिप्तत्वाद् बो.अ.८.५८. • भू.का.कृ. १. लिप्तः — मृदाद्यमेध्यलिप्तत्वाद् बो.अ.८.५८; उपलिप्तः म.व्यु.६८७; म्रक्षितः — {khrag gis gos pa} रुधिरम्रक्षितम् श्रा.भू./२०३; {mi gtsang bas gos pa'i chos gos} अशुचिम्रक्षितं चीवरम् वि.सू.६९ख/८६; व्याप्तः — {rdul gyis gos pa} पांशुव्याप्तः अ.क.२४. ९४; वेष्टितः — तेन वेष्टितो विलिप्तः बो.प.३२ २. = {gyon pa} सन्नद्धः — {go cha gos pa} सन्नाहसन्नद्धः म.व्यु.१८१४.
- gos pa med
- = {gos pa med pa/}
- gos pa med pa
- • वि. १. निःसङ्गः — {mtsho skyes ni gos pa med par chu la gnas} सरोजस्य निःसङ्गसलिलस्थितिः अ.क.२९.२४; निरञ्जनः ना.स.९७; निरुपलेपः — एवं गम्भीराः खलु पुनरिमे बुद्धधर्माः… एवं निरुपलेपाः द.भू.१८०ख/११; निर्लेपः — निर्लेपं प्रतिकारविपाकनिःस्पृहत्वात् सू.अ.२१९क/१२६ २. अनुपलिप्तः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.६८७. • सं. अनुपलेपः {'jig rten gyi chos thams cad kyis gos pa med par bya ba} सर्वलोकधर्मानुपलेपाय द.भू.१६८ख/२.
- gos par gyur pa
- = {gos gyur/}
- gos par 'gyur
- क्रि. लिप्यते — न च तैर्दोषैर्लिप्यते द.भू.२३२क/३८.
- gos par bya ba
- अवनाहः — तूलेनोप(नाव)नाहे । पञ्च तूलानि शाल्मलमार्कं काशमयं वौकमैरकं च । (इति) अवनाहः वि.सू.४७ख/६०; द्र. {shing bal gyis gos par bya ba/} {shing bal gyis gos par byas pa} अवनाहः म.व्यु.८५१३.
- gos phra
- अंशुकम्, सूक्ष्मवस्त्रम् श्री.को.१६५क ।
- gos byed pa'i ltung byed
- पा. (विन.) चीवरकरणे प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३३ख/४२.
- gos sbed pa
- चीवरगोपकः म.व्यु.९०६५.
- gos sbyin pa'i ltung byed
- पा. (विन.) चीवरप्रदाने प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३३ख/४२.
- gos med
- वि. १. = {gcer bu} निर्वसनः, नग्नः — प्रेतशतसहस्राणि… नग्नानि निर्वसनानि ग.व्यू.२९२ख/१४; विवसनः — ऊर्ध्वकेशो विवसनः स प्रेत इव निर्ययौ अ.क.१०५.२५; निरम्बरः — धूलिमललिप्तान्निरम्बरान्… प्रेतान् अ.क.१९.२२; अवासः अ.को.३.१.३७; अप्रावृतः {gos med pa can} अप्रावृतवती वि.सू.९७ख/११७ २. = {gcer bu pa} अचेलकः, {gcer bu pa la/} {a tse la ka/} {gos med pa} मि.को.९८क; म.व्यु.३५२८; आर्हतः {sangs rgyas gos med zhi ba'am} बौद्धं चार्हतं वापि शैवम् गु.सि.४.५२ ३. = {gos pa med pa} अनुपलेपः — लोके विचरतो लोकधर्मैरनुपलेपतः र.वि.२.६६.
- gos med pa
- = {gos med/}
- gos med pa can
- वि. अप्रावृतवती — न भिक्षुण्यरण्ये वसेत् । न चतुष्पथे । नाप्रावृतवती वि.सू.९७ख/११७.
- gos dmar sde
- ताम्रशाटीयाः, अष्टादशनिकायान्तर्गतनिकायविशेषः म.व्यु.९०८३; = {gos dmar ba'i sde pa} ताम्रपर्णीयनिकायः अभि.स्फु.३१९क/१२०४.
- gos dmar pa
- = {gos dmar sde/}
- gos dmar ba'i sde pa
- ताम्रपर्णीयनिकायः, अष्टादशनिकायान्तर्गतनिकायविशेषः अभि.स्फु.३१९क/१२०४; द्र. {gos dmar sde} ताम्रशाटीयाः ।
- gos gtsang ma bgos pa
- वि. धौतवस्त्रः — स्नातस्य धौतवस्त्रस्य वि.प्र.११३क/३.३५.
- gos tshon gyis bsgyur ba
- वस्त्ररागः, कलाविशेषः एवं लङ्घिते… वस्त्ररागे… इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
- gos tshon can
- काषायम्, काषायवस्त्रम् काषायाण्युपनामितानि । तानि च प्रावृत्य अ.श.६४ख/५६; काषायं वस्त्रम् अ.श.७१ख/६२.
- gos 'tshem pa
- चीवरकरणम् म.व्यु.८४४६.
- gos zhig pa
- उर्मिका, वस्त्रभङ्गः श्री.को.१६५क ।
- gos gzhag pa'i khang pa
- वस्त्रगृहम् — इदम् अस्माकमन्नगृहं पानगृहं वस्त्रगृहं शय्यागृहम् अ.श.१००ख/९०.
- gos za ba las gyur pa'i spang ba
- पा. (विन.) चीवरभक्षणगते नैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.५१ख/६६.
- gos zas kyis 'tsho ba
- वि. पटवासिनी म.व्यु.९४५२.
- gos zas kyis 'tshos pa
- = {gos zas kyis 'tsho ba/}
- gos bzang
- सुचेलकः, सूक्ष्मवस्त्रम् — सुचेलकः पटोऽस्त्री अ.को.२.६.११६; अंशुकम् — अंशुकानि प्रबालानि पुष्पं हारादिभूषणम्… शाखिनाम् का.आ.२.२८७; सुवस्त्रम् — {gos bzang can} सुवस्त्रिणम् हे.त.२५ख/८४.
- gos bzang can
- वि. सुवस्तृ — विजयकलशं (ततो) दद्यात् पल्लवाग्रं सुवस्त्रिणम् हे.त.२५ख/८४.
- gos bzo ba
- = {tshem bu ba} सौचिकः, तुन्नवायः — तुन्नवायस्तु सौचिकः अ.को.२.१०.६.
- gos ya gcig tsam gyon par zad pa
- वि. एकशाटकनिवसितः — स परित्यक्तविभवसर्वस्व एकशाटकनिवसितः अ.श.९४क/८४.
- gos yang ba bsten pa'i spang ba
- पा. (विन.) लघुवस्त्रसंभजने नैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.५१ख/६६.
- gos legs par bgos pa
- वि. सुप्रावृतः — पश्यति च भिक्षून् मुनिवसितान् सुप्रावृतान् अ.श.२६३ख/२४१.
- gos legs par brdzes pa
- वि. सुसंगृहीतचीवरः — सुसंगृहीतचीवरः प्रविशेत् वि.सू.८१क/९८.
- gos sar
- नवाम्बरम् — अनाहतं निष्प्रवाणि तन्त्रकं च नवाम्बरम् अ.को.२.६.११२.
- gos ser
- ना. = {khyab 'jug} पीताम्बरः, विष्णुः अ.को.१.१.१४; = {gos ser can/}
- gos ser can
- ना. = {khyab 'jug} पीताम्बरः, विष्णुः ङ.को.२५/रा.को.३.१५९; = {gos ser/}
- gos slong ba
- चीवरविज्ञपनम् — यथा त्रयमेवम् आस्तीर्णस्य परभोजनमपि निर्दोषं गणभोजनमनामन्त्र्य ग्रामप्रवेशश्चीवरविज्ञपनञ्च वि.सू.६५ख/८२.
- gos gsum
- त्रिवस्त्रम् — त्रिवस्त्रप्रावृतो नित्यं श्मशानाद्यत्रकुत्रचित् ल.अ.१७१ख/१२९; द्र. {chos gos gsum/}
- gau
- = {ba lang} गौः, पशुविशेषः — सङ्केतापेक्षार्थप्रकाशनाश्च गवादयो लौकिकवैदिकाः शब्दा इति विरुद्धव्याप्तोपलब्धिः त.प.१९८क/८६२.
- gau ta ma
- = {go ta ma/} {go'u ta ma} ना. १. गौतमः [1] शाक्यमुनिः —अश्रौषुर्माथुरा ब्राह्मणाः श्रमणो गौतमो मथुरामनुप्राप्तः वि.व.१२४ख/१.१३; सो(आराडः कालापः)अवोचत् ‘चर भो गौतम तथारूपेण धर्माख्याने यस्मिन् श्राद्धः कुलपुत्रोऽल्पकृच्छ्रेण आज्ञामाराधयति’ ल.वि.११७ख/१७४; गोतमः {go'u ta ma sangs rgyas bcom ldan 'das/shAkya'i} {rgyal po'i rigs las 'khrungs} गोतमो भगवान् बुद्धः शाक्यराजकुलोद्भवः अ.क.२१.३१ [2] न्यायसूत्रस्य प्रणेता — गौतम ( गौतमोऽक्षपादापरनामा न्यायसूत्रस्यापि प्रणेता मुनिः : धर्मोत्तरप्रदीपः) आदिर्येषां ते तथोक्ता मन्वादयो धर्मशास्त्राणि स्मृतयस्तेषां र्कृरः न्या.टी.८९ख/२४७ [3] ऋषिः — योऽपि ते ऋषयो महाऋषयः, तद्यथा आत्रेय वशिष्ठः गौतमः… मार्कण्डश्चेति म.मू.१०३ख/१२ २. गौतमाः, गोत्रविशेषः — काश्यपादिगोत्राः । गौतमगोत्राश्च अभि.स्फु.२७३क/१०९६.
- gau ta m+'i
- = {gA'u ta mI/} {gau ta mi} गौतमी, शाक्यकुमारसिद्धार्थस्य मातृस्वसा — अथ च पुनरियं महाप्रजापती गौतमी कुमारस्य मातृस्वसा ल.वि.५४क/७२; अथ खलु महाप्रजापती गौतमी भगवतो मातृभगिनी स.पु.१०१ख/१६२; म.व्यु.१०६८.
- gau da
- = {gau Da ba/}
- gau dA
- = {gau Da ba/}
- gau Da
- = {gau Da ba/}
- gau Da ba
- १. गौडाः, गौडदेशनिवासी — इदम् अत्युक्तिरित्युक्तमेतद्गौडोपलालितम् का.आ.१.९२; गौडानामधिपतिः श्रीमान् रुध्यते परराष्ट्रकैः म.मू.१९९क/२१४ २. गौडी [1] पा. काव्यरीतिः — अस्त्यनेको गिरां मार्गः सूक्ष्मभेदः परस्परम् । तत्र वैदर्भगौडीयौ वर्ण्येते प्रस्फुटान्तरौ का.आ.१. ४० [2] गौडदेशीयभाषा — सौरसेनी च गौडी च लाटी चान्या च तादृशी । याति प्राकृतमित्येव व्यवहारेषु सन्निधिम् का.आ.१.३५.
- gau ri
- = {gau rI/}
- gau ri ma
- = {lha mo u mA} गौरी, पार्वती छो.को.१२१/रा.को.२.३७२; = {gau rI/}
- gau rI
- ना. गौरी १. पार्वती — गौरीवक्त्रभृकुटिरचनां या विहस्येव फेनैः शम्भोः केशग्रहणमकरोद् मे.दू.३४५ख/१.५४; ना.ना.२६६क/२४; २. पत्रदेवी — रौद्र्याः पूर्वपत्रादौ गौरी गङ्गा नित्या तुरिता तोतला लक्ष्मणा पिङ्गला कृष्णा वि.प्र.४१ख/४.३२; वि.प्र.१३२क/३.६४.
- gya
- =‘अशीतिः’ इति संख्याबोधकः पदांशः {gya gcig} एकाशीतिः म.व्यु.८१४९; {gya dgu} एकोननवतिः म.व्यु.८१५७.
- gya gyu
- = {gya gyu ba} ।। • सं. जिह्मम् — {spyod pa ngan pa'i gya gyu spangs pas drang} असत्क्रियाजिह्मविवर्जनार्जवः जा.मा.३५४/२०८; कौटिल्यम् — ग्. {yo ni sems gya gyu ba} चित्तकौटिल्यं शाठ्यम् अभि.भा.२३३–४/८४५; वक्रता — अत्र कर्म कुर्वता शाठ्यं वा वक्रता वा कौटिल्यं वा स.पु.४२क/७४. •वि. कुटिलः — {bsam pa gya gyu} कुटिलाशयः अ.क.५३. ४२; जिह्मः म.व्यु.७३२४.
- gya gyu 'gros
- = {'bab chu} कुटिलगा, नदी छो.को.१०७/मो.को.२८८ = {sbrul} जिह्मगः, सर्पः बो.को.३८०/मो.को.४२१; द्र. {gya gyur 'gro} सरीसृपः अ.को.१.८.७.
- gya gyu can
- • वि. = ग्. {yo sgyu can} कुटिलः — सरलत्वेऽपि कुटिलाः अ.क.१४.७१; जिह्मः म.व्यु.७३२४; विजिह्मः श.बु.१०२ • सं. १. = {shing} कुटः, वृक्षः मि.को.१४८क २. ना. कौटिल्यः, ऋषिः — वाल्मीको मसुराक्षश्च कौटिल्य आश्वलायनः । ऋषयश्च महाभागा भविष्यन्ति अनागते ल.अ.१८९क/१६० ३. कुटिलकः, कश्चित् पुरुषः — ययौ कुटिलकाख्यस्तं प्रणम्य अ.क.३०.१९.
- gya gyu nyid
- कौटिल्यम्, कुटिलता — द्विजिह्वानां भुजङ्गानां कौटिल्यं वा किमद्भुतम् अ.क.१४.९३.
- gya gyu ldan ma
- वि.स्त्री. कुटिला — कृतोपदेशा सततं कुटिला वीणयेव सा । मूर्च्छन्ती नवरागेण अ.क.३१.२८.
- gya gyu ba
- = {gya gyu/}
- gya gyu med
- = {gya gyu med pa/}
- gya gyu med pa
- • वि. अकुटिलः — ऋजुकः अकुटिलत्वात् । अकुटिलः स्पष्टत्वात् शि.स. १५७क/१५०; अवङ्कः — ऋज्वकुटिलावङ्काप्रतिहतमानसस्य ल.वि.६क/७. •सं. अकुटिलता — {sems gya gyu med pa} चित्ताकुटिलता अ.सा.१८८ख/१६३; अकौटिल्यम् अभि.अ.४.४३.
- gya gyur 'gro
- = {sbrul} सरीसृपः, सर्पः अ.को.१.८.७; द्र. {gya gyu 'gros/}
- gya dgu
- = {brgyad cu gya dgu brgyad cu rtsa dgu} एकोननवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५७.
- gya brgyad
- = {brgyad cu gya brgyad/} {brgyad cu rtsa brgyad} अष्टाशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५६.
- gya lnga
- = {brgyad cu gya lnga /} {brgyad cu rtsa lnga} पञ्चाशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५३.
- gya gcig
- = {brgyad cu gya gcig brgyad cu rtsa gcig} एकाशीतः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१४९.
- gya gnyis
- = {brgyad cu gya gnyis/} {brgyad cu rtsa gnyis} द्व्यशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५०.
- gya tho
- = {rna rgyan/}
- gya do
- = {gya do ba/}
- gya do ba
- = {gya do} 1. उरश्छदः म.व्यु.६०४३ २. = {rna rgyan} बो.को.३८०; छो.को.१२४.
- gya drug
- = {brgyad cu gya drug brgyad cu rtsa drug} षडशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५४.
- gya bdun
- = {brgyad cu gya bdun/} {brgyad cu rtsa bdun} सप्ताशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५५.
- gya nom
- = {gya nom pa/}
- gya nom snang
- सुदृशाः (परिशुद्धदर्शनत्वात् सुष्ठु पश्यन्तीति सुदृशाः अभि.स्फु./३८२) १. रूपधातोः चतुर्थध्यानस्य स्थानान्तरभेदः — चतुर्थम् । अनभ्रकाः, पुण्यप्रसवाः, बृहत्फलाः; अबृहाः, अतपाः, सुदृशाः, सुदर्शनाः, अकनिष्ठाः अभि.भा./३८२; तस्य… पुनः पञ्च स्थानान्तराणि । अबृहा अतपाः सुदृशाः सुदर्शना अकनिष्ठाः अभि.स्फु./३८२ २. चतुर्थध्यानभूमिकाः देवाः — सुदृशान् सुदर्शनानकनिष्ठान् देवान् गत्वा अ.श.४क/३; अ.सा.७८ख/४४.
- gya nom snang ba
- = {gya nom snang /}
- gya nom pa
- • वि. = {nyon mongs pa can ma yin pa} प्रणीतः, अक्लिष्टः — गम्भीरो बतायं मया धर्मोऽधिगतोऽभिसंबुद्धः शान्तः प्रशान्त उपशान्तः प्रणीतः ल.वि.१८७ख/२८६; पेशलः श्रा.भू.६९क/१६४; म.व्यु.२३६१; श्रेष्ठः अ.को.३.१.५६; • सं. प्रणीतम्, उपसम्पन्नम् अ.को.२.९.४५.
- gya nom pa ma yin pa
- वि. अप्रणीतम् — लब्धेनाप्रणीतेनाप्रभूतेन परितासोऽसन्तुष्टिः अभि.भा.८ख/८९३.
- gya nom par snang ba
- पा. सुदर्शनः, समाधिविशेषः — सुदर्शनसमाधिसदासमापन्नानाम् ग.व्यू.३१०क/३१.
- gya ba
- = {nyams pa/}
- gya tsom
- = {gya tshom/}
- gya tshom
- वि. निष्ठुरः — {seng ge ltar gya tshom mi bya'o} न सिंहनिष्ठुरो भवेत् वि.सू.९क/९; {zhes gya tshom smra} इति साहसम् त.स.४७क/४६५.
- gya tshom du
- सहसा — {rkyang pa sa la gya tshom du mi 'jog} न सहसा पादं भूमौ निक्षिपति अ.सा.१८७ख/१६२; बो.भू.८५क/१०८.
- gya bzhi
- = {brgyad cu gya bzhi/} {brgyad cu rtsa bzhi} चतुरशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५२.
- gya gsum
- = {brgyad cu gya gsum/} {brgyad cu rtsa gsum} त्र्यशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५१.
- gyag gyog
- = {'khyog po/}
- gyag pa
- = {brlag pa/}
- gyang
- कन्था, मृण्मयभित्तिः — {rtsig pa'i gyang} छो.को. १२४; {sa shing sgrom nang du brdungs pa'i rtsig pa} बो.को. ३८१; भित्तिः, द्र. {gyang ris} भित्तिचित्रम् ।
- gyang ris
- भित्तिचित्रम्; = {rtsig pa'i ri mo} छो.को. १०७.
- gyad
- १. = {shin tu dpa' ba} विक्रमः, अतिशक्तिता — विक्रमस्त्वतिशक्तिता अ.को.२.८.१०२ २. = {gyad mi} मल्लः, बाहुयोधी — नटैर्र्झल्लकमल्लेभिर्ये चान्ये तादृशा जनाः शि.स.३२ख/३१ ३. मल्लाः, जातिविशेषः — {sngon ni stobs ldan gyad kyi gnas/} {ku sha'i grong khyer dga' ba ru} पुरा कुशीपुरीं रम्यां मल्लानां बलशालिनाम् अ.क.१५.२; कुशिनगर्यां सुभद्रः परिव्राजकः प्रतिवसति… स विंशतिशतवयस्कः कौशिनागराणां मल्लानां सत्कृतः अ.श.१११क/१०१.
- gyad kyi 'dzin stangs
- सालम्भः, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते प्रागवल्लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे… इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०क/१०८; म.व्यु.४९९०.
- gyad kyi bu
- ना. मल्लपुत्रः, श्रावकाचार्यः म.मू.९९ख/९.
- gyad kyi yul
- = {gyad yul/}
- gyad 'gyed pa
- = {gyad mi} मल्लः, बाहुयोधी — राजमल्लेन राजमल्लो निहतः अ.श.१८८ख/१७४.
- gyad 'thab
- नियुद्धम्, मल्लयुद्धम् मि.को.५०क ।
- gyad mi
- १. = {stobs chen pa} ऊर्जस्वी, ऊर्ज्वस्वलः — ऊर्जस्वलः स्यादूर्जस्वी य ऊर्जातिशयान्वितः अ.को.२.८.७५ २. मल्लः, बाहुयोधी; = {shugs rtsal byed mkhan nam sber ga byed mi} छो.को.१०८.
- gyad yul
- ना. मल्लाः, देशविशेषः — अभिनिष्क्रान्तो बोधिसत्त्वोऽतिक्रम्य शाक्यानतिक्रम्य क्रोड्यानतिक्रम्य मल्लान् ल.वि.१०९ख/१६३; {grong khyer ku shi'i gyad yul pa} कौशीनागरा मल्लाः अ.श.११४क/१०३.
- gyad yul pa
- मल्लाः — {grong khyer ku shi'i gyad yul pa} कौशीनागरा मल्लाः अ.श.११४क/१०३; अ.श.१११ख/१०१.
- gyi
- प्र. १. षष्ठीविभक्तिप्रत्ययः ( {'brel sgra'i rkyen}) —{sangs rgyas kun gyi} सर्वबुद्धानाम् गु.सि.२.४६ २. क्रियापदान्ते — {chos ston gyi} धर्मं देशयति वि.व.१३९ख/२.८६; {spong bar 'gyur gyi} प्रहीयते अभि.स्फु.१०१ख/७८१; {snang ba yin gyi} प्रतिभाति प्र.अ.७ख/९.
- gyi na
- न किञ्चित् {de lta bas na de ni gyi na'o} तस्मान्न किञ्चिदेतत् अभि.स्फु.२२१क/१००१; यत्किञ्चित् — {'di ni gyi na'o} यत्किञ्चिदेतत् त.प.२२०ख/९११; प्र.अ.५८ख/६६; किंस्विद् — {'di ni rgyal pos gyi nar rnam brtags sam} वितर्कितं किंस्विद् इदं नृपेण जा.मा.१६/८; स्वेच्छया, स्वैरम् — कुप्यामीति न संचिन्त्य कुप्यति स्वेच्छया जनः बो.अ.६.२४.
- gyi na ba
- = {gyi na/}
- gyi nar 'du shes pa
- वि. यत्किंचित्संज्ञी — आर्या अस्यां भ्रान्तौ यत्किंचित्संज्ञिनो भवन्ति नार्यज्ञानवस्तुसंज्ञिनः ल.अ.९८क/४४.
- gyi nas kyang
- येन तेन — {bdag ni kha zas gyi nas kyang /} {nyams dang ldan zhing 'tsho bar shog} येन तेनाशनेनाहं यापयेयं बलान्वितः बो.अ.१०.५२.
- gyin gyin 'gyu med par 'byung ba
- आकस्मिकम् म.व्यु.७५२७.
- gyim bag
- भाण्डम् — {gser gyi gyim bgis g}.{yogs pa} हैमभाण्डाभ्यलंकृत(विनीतचतुरतुरङ्गम्) जा.मा.४०१/२३४.
- gyis
- • क्रि. ( {bgyid pa} इत्यस्य विधौ) = {gyis shig} ।। • प्र. {na ma ra la} इत्येषां पश्चात् प्रयुज्यमानः तृतीयविभक्तिप्रत्ययः — {kun gyis} सर्वैः त.स.७७ख/७२४; {drin gyis} प्रसादेन का.आ.१.३; {gang zhig shes pa tsam gyis} येन विज्ञातमात्रेण गु.सि.२.३५; {lung gis khyad par 'gyur ba yin} आगमात् तु विशिष्यते त.स.८०क/७४४; {rim gyis} क्रमशः ल.अ.७६ख/२५.
- gyis shig
- क्रि. = {gyis} 1. कुरु — {sbyin sreg la sogs pa gyis shig} कुरु यागादिकम् प्र.अ.११क/१२; {yid la gyis} कुरु चेतसि अ.क.३९.२०; कुर्यात् — मैत्रं चित्तं जनित्वा त्वं कुर्याः सांलेखिकीं कथाम् शि.स.१९०ख/१९०; क्रियताम् — क्रियतां भगवतः सत्कारो यथासुखम् अ.श.४८क/४१; भवतु — यथापौराणोऽयमात्मभावो भवतु अ.सा.४३८क/२४७. २. विध्यर्थे सहायकक्रिया {rab tu bzung bar gyis} प्रगृह्यताम् अ.क.३.१५६; {mnyan par gyis} श्रूयताम् अ.क.३९.२३; {brtag par gyis} निरूप्यताम् बो.अ.९.१४४. ३. कृ. भवितव्यम् {bag yod par gyis shig} अप्रमत्तेन भवितव्यम् रा.प.२४४क/१४२; कार्यम् — युष्माभिः कार्या प्रतिकृतिर्मम र.वि.१.८९.
- gyu
- = {gyu ba/}
- gyu ba
- अपनीतम् — {lhung bzed gyu ba} अपनीतपात्रम् वि.व.१२१ख/१.१०; {zan gyu nas brub pa} भुक्ते च गोपने वि.सू.९३क/१११.
- gyur
- क्रि. १. {'gyur} इत्यस्य भूत.; = {gyur pa/} {gyur te/} {o nas} भूत्वा — ततः क्षिप्तमात्रं शकटचक्रप्रमाणं भूत्वा उपरि भगवतः स्थितम् अ.श.२२क/१८; बो.भू.८२क/१०४. २. {'gyur} इत्यस्य विधौ; = {gyur cig/}
- gyur kyang ci ma rung
- अपितु स्याम् — ‘स्याम्’ इत्यस्य भवति ‘इत्थं स्याम्, एवं स्याम्, अन्यथा स्याम्, अपितु स्याम्…’ अभि.भा.४९ख/१०६१.
- gyur du chug kyang
- नाम मि.को.६४क ।
- gyur du zin kyang
- नाम मि.को.६४क ।
- gyur na
- स्यात् {don rtogs pa'i rgyur gyur na} अर्थप्रतीतिहेतुः स्यात् त.प.१९९क/८६४.
- gyur cig
- क्रि. = {gyur} 1. भवतु {'di ltar ni gyur cig} एवं भवतु अभि.स्फु.२५२ख/१०५८; {rnal du gnas par gyur cig} स्वस्थं भवतु अ.क.३१. ६६; अस्तु {bde legs su gyur cig} स्वस्त्यस्तु जा.मा.१०८/६३; {khyod kyi lam ni shis gyur cig} पन्थानः सन्तु ते शिवा का.आ.२.१४०; स्याम् {'di lta bur gyur cig} इत्थं स्याम् अभि.स्फु.२५३क/१०५९; {thob par gyur cig} लाभी स्याम् अ.श.२५०क/२२९; जायताम् दानधर्मोऽयं सिद्धौ तस्यैव जायताम् अ.क.२५.२०. २. विध्यर्थे सहायकक्रिया — {thos gyur cig} श्रृणोतु सु.प्र.७क/१२; {rnam par grol bar gyur cig} विमुच्येरन् अभि.स.भा.९१ख/१२४; {ldog gyur cig} निवर्त्तताम् अ.क.५१.१५.
- gyur cig snyam pa ni bye brag tu med par yang srid pa la 'dun pa
- स्यामित्यभेदेन पुनर्भवच्छन्दः अभि.भा.४९ख/१०५९.
- gyur pa
- • क्रि. ( {'gyur} इत्यस्य भूत.) = {gyur/} {gyur to} अभूत् — {skye rgu rnams kyi dga' byed gyur} वल्लभोऽभूत् प्रजानाम् अ.क.३.७; अभवत् — {chu ni 'o ma bzhin du gyur} पयः पय इवाभवत् अ.क.२६. ५; {khyod kyi dbu ni bsnyung gyur ci} शिरोऽर्त्तिरभवत् किं ते अ.क.५०.२९; बभूव {yul shi bi pa rnams kyi rgyal por gyur to} शिबीनां राजा बभूव जा.मा.१३/७; भवति स्म म.व्यु.६३०९; स्म — {skyong bar gyur} पालयति स्म जा.मा.१३/७; {gnas par gyur} अध्यावसति स्म जा.मा.२७९/१६२. • भू.का.कृ. १. भूतम् {sdug bsngal gyi rgyur gyur pa} दुःखहेतुभूतम् बो.भू.१०२क/१३०; उद्भूतम् {gtam las gyur pa} कथोद्भूतम् का.आ.१.१५; गतम् {gzhi rten gcig pur gyur} एकायनतां गतः श.बु.१५; {bla med gyur pa} निरुत्तरगताम् सू.अ.१२९ख/१; उपगतम् {dul bar gyur pa} विनयमुपगतम् अ.श.२ख/१; उपागतम् {ra ba lta bur gyur pa} प्राकारत्वमुपागतः श.बु.१०७; कृतम् — {ngal gyur pa} कृतश्रमः गु.सि.६.१०२/९८; अन्वितम् {brgyal bar gyur pa} मूर्च्छान्वितः जा.मा.२९३/१७०; आवर्जितम् — {ya mtshan du gyur pa} विस्मयावर्जितः जा.मा.२९४/१७१; उपनतम् — {bsod nams las gyur pa} पुण्योपनतम् जा.मा.२७/१४; प्राप्तः {rtogs pa'i yul du gyur pa} प्रतीतिविषयप्राप्तः का.आ.२.१७९; संवृत्तः — {de gang gi tshe chen por gyur pa} स यदा महान् संवृत्तः वि.व.१२३ख/१.१२; {na bar gyur} ग्लानः संवृत्तः वि.व.१५६ख/१.४५; ग्रस्तः — {skrag par gyur pa} भयग्रस्त जा.मा.३५८/२०९; {'bar gyur pa} प्रदीप्तः गु.सि.१.४९/३४; {mchog tu gyur pa} प्रकृष्टः का.आ.१.३४ २. परावृत्तम् {sems ni nam zhig gyur pa na} परावृत्तं यदा चित्तम् ल.अ.१५९ख/१०८; परिवृत्तम् — पूर्वं लौकिको मार्गोऽभिसमयकाले लोकोत्तरत्वेन परिवृत्तः अभि.स.भा.६७ख/९३ ३. विपरिणतम् — अवदीर्णो विपरिणतेन चित्तेन अभि.स.भा.३२क/४४. • सं. १. परावृत्तिः — {gnas gyur pa} आश्रयपरावृत्तिः त्रि.भा.१७१क/१००; परिवृत्तिः — {gnas gyur pa} आश्रयपरिवृत्तिः अभि.स.भा.१२क/१५ २. विकारः — पूर्वापररूपत्यागावाप्तिलक्षणत्वाद् विकारस्य वा.टी.९६ख/५६; विकृतिः — {de lta bur gyur pa} एवंविधां विकृतिम् अ.श.४७क/४०. • पा. = {gzhan du gyur pa} परिणामः, अन्यथात्वम् — अयं द्विप्रकारोऽप्युपचारो विज्ञानपरिणाम एव त्रि.भा.१४७क/२८.
- gyur pa nyid
- भूतत्वम् — {don grub na gyur pa nyid do} वृत्तेऽर्थे भूतत्वम् वि.सू.२क/१.
- gyur pa ma yin pa
- अप्राप्तम् — दुष्कृतस्याप्राप्तम् वि.सू.४२ख/५३.
- gyur pa med pa
- अविकृतम् — {sems gyur pa med par} अविकृतचित्तस्य वि.सू.१७ख/२०.
- gyur pa las byung ba
- पा. पारिणामिकः, गन्धभेदः तत्र सहजो गन्धश्चन्दनादीनाम्, सांयोगिको धूपयुक्त्यादीनाम्, पारिणामिकः पक्वफलादीनाम् अभि.स.भा.४क/३.
- gyur par shog
- = {gyur cig}
- gyur ba
- = {gyur pa/}
- gye gu
- उन्नामावनामम् — {gye gu can} उन्नामावनामी शि.स.१२९क/१२४.
- gye gu can
- वि. उन्नामावनामी — अयं कायो अनुपूर्वसमुदागतः… उन्नामावनामी शि.स.१२९क/१२४.
- gye gur gyur pa
- विकुब्जः (‘द्विकुब्जः’ इति पाठः) म.व्यु.८९०४; द्र. {gye gu/}
- gyed pa
- विश्लेषः म.व्यु.२५६९; मि.को.१२९ख; {bral ba'am gnyis su gyes pa'i gyed} छो.को.१२६.
- gyen
- • अव्य. = {gyen du} ऊर्ध्वम् — यावद् व्रजत्यूर्ध्वं तावज्ज्वालेति गम्यते त.स.१००ख/८८७; {me ni gyen du 'bar} अग्नेरूर्घ्वं ज्वलनम् सू.अ.२३४ख/१४६; उपरिष्टात् — वैरम्भाश्च वायव इत्युपरिष्टात् अभि.स्फु.१६३ख/९००; • उ.स. उद्, ‘उपरि’ इत्यर्थे — {gyen du 'degs pa} उद्ग्रहणम् वि.सू.३७ख/४७; {gyen du phyogs} उन्मुखः अ.क.२४. ११७. • सं. उन्नतम् — {gyen thur med pa} अनिम्नोन्नतम् ग.व्यू.५१ख/१४५.
- gyen 'gro
- = {gyen du 'gro ba/}
- gyen rgyu
- पा. उदानः, देहस्थवायुविशेषः {gyen rgyu zhes bya ba'i rlung} उदानो नाम वायुः वि.प्र.२३८क/२.४३; {gyen rgyu ni me'i 'dab mar rtsa lag ldan gyi lce la'o} उदान आग्नेयदले हस्तिजिह्वानाड्याम् वि.प्र.२३८क/२.४२; उदानोऽम्भसि उदकधातौ वि.प्र.२३०क/२.२४.
- gyen thur
- वि. निम्नोन्नतम् — अनिम्नोन्नतसर्वज्ञतामार्गप्रसृतः ग.व्यू.५१ख/१४५.
- gyen thur me+ed pa
- वि. अनिम्नोन्नतम् — अनिम्नोन्नतसर्वज्ञतामार्गप्रसृतः ग.व्यू.५१ख/१४५.
- gyen 'thor
- वि. = {gyen du 'thor ba} उद्धतः {chu tshogs 'khrug cing gyen 'thor} जलभरक्षोभोद्धताः अ.क.६.२.
- gyen du
- = {gyen/}
- gyen du skad 'don
- उन्नादितः ।
- gyen du bskyod pa
- • क्रि. उच्चालयति — {sems gyen du bskyod} चित्तमुच्चालयति द.भू.१९६क/१९. • भू.का.कृ. उच्चालितः — मयैते उच्चालिता लोकवंशात् ग.व्यू.१३क/१११.
- gyen du 'greng ba
- उद्, उद्गतार्थे — {skra gyen du 'greng ba lta bu} उत्कचः म.व्यु.९१९७.
- gyen du 'gro
- = {gyen du 'gro ba/}
- gyen du 'gro ba
- • वि. ऊर्ध्वगमः — {gyen du 'gro ba'i rlung} ऊर्ध्वगमा वायवः शि.स.१३७ख/१३३. • सं. केतुः श्री.को.१८६क ।
- gyen du rgyu ba
- = {gyen rgyu/}
- gyen du bsgreng ba
- ऊर्ध्वस्थितिः — {gyen du bsgreng ste} ऊर्ध्वं स्थित्वा स.दु.१५३/१५२.
- gyen du bteg pa
- वि. उद्धृतः लो.को.३७६.
- gyen du blta ba
- वि. उल्लोकितः म.व्यु.६६३५.
- gyen du bltas
- वि. ऊर्ध्वमुखः — {nam mkha' la gyen du bltas nas} ऊर्ध्वमुखश्च गगनतलमभिवीक्ष्य अ.श.१०५क/९५.
- gyen du 'thor ba
- = {gyen 'thor/}
- gyen du gdong phyogs
- वि. ऊर्ध्वोन्मुखः ।
- gyen du 'degs pa
- उद्ग्रहणम्, उद्ग्राहः — नोत्तानपाणिना काये तत्सम्बद्धे चोद्ग्रहणसमर्थतः वि.सू.३७ख/४७.
- gyen du phyogs
- = {gyen du phyogs pa/}
- gyen du phyogs pa
- वि. उन्मुखः — {gyen du phyogs te de la bltas} तां ददर्शोन्मुखः अ.क.२४.११७; ऊर्ध्वगः — {sku'i spu gyen du phyogs pa} ऊर्ध्वगरोमः म.व्यु.२५७; ऊर्ध्वम् — ऊर्ध्वरोमा अभि.अ. ८.१४.
- gyen du phyogs par gyur pa
- वि. उन्मुखी — {gus pas gyen du phyogs par gyur} प्रणयोन्मुखी अ.क.२५. ३६.
- gyen du 'phags
- = {gyen du 'phags pa/} {gyen du 'phags nas} उद्गम्य अ.श.१०२क/९२.
- gyen du 'phags pa
- भू.का.कृ. उद्गतः — {gyen du 'phags nas} उद्गम्य अ.श.१०२क/९२; उच्चलितः — सर्वभवसमुद्रोच्चलितानाम् ग.व्यू.३०८ख/३०.
- gyen du 'phags par 'gyur
- क्रि. उच्चलति — उच्चलति सर्वलोकवंशेभ्यः ग.व्यू.३१६ख/३८.
- gyen du 'phur
- = {ri} गिरिः, पर्वतः अ.को.२.३.१; द्र. {gyen 'phyur/}
- gyen du 'phyur
- = {gyen 'phyur/}
- gyen du ma 'phags pa
- वि. अनुच्चलितः — अनुच्चलित एव प्रथमान्मार्गान्तरस्थानात् द.भू.१८४ख/१४.
- gyen du 'dzeg pa
- उत्सरणम् — {grog ma gyen du 'dzeg pa} पिपीलिकोत्सरणम् म.व्यु.४४८५.
- gyen du yar
- = {gyen du yar ba/} {gyen du yar nas} उत्प्लुत्य अभि.स्फु.१९२ख/९५४.
- gyen du yar ba
- क्रि. उत्पतति — अयोघनेन हन्यमानानाम् अयःप्रपाटिकोत्पतति अभि.स्फु.१९२ख/९५४.
- gyen phyur
- = {ri} ग्रावा, पर्वतः मि.को.१४७क ।
- gyen 'phur
- = {gyen du 'phur/}
- gyen 'phyur
- १. = {gyen du 'phyur} उच्छ्वासः — सोच्छ्वासेनेव सत्त्वेन जगत्सन्तारणं विना अ.क.३.४१ २. = {ri} ग्रावा, पर्वतः छो.को.१२६/रा.को.२.३८५; द्र. {gyen phyur} ग्रावा मि.को.१४७क ।
- gyen phyogs
- = {gyen du phyogs pa/}
- gyen 'tshubs pa
- क्रि. उद्भ्रान्तः लो.को.३७६.
- gyes pa
- • सं. विभागः एवं च सति परमाणुसञ्चयविभागमात्रमेव प्राप्नोति अभि.स्फु.११८ख/८१४. • भू.का.कृ. विभक्तम् — यदि च वर्तमानावस्थायां पिण्डीभूतं रूपम्, तदतीतावस्थायामनागतावस्थायां च परमाणुषु विभक्तम् अभि.स्फु.११८ख/८१४.
- gyes par 'gyur
- क्रि. दलति — {ka ku b+ha yang gyes par} ({'a}){gyur} दलन्ति ककुभानि च का.आ.२.११६.
- gyo
- = {gyo mo/}
- gyo can
- शर्करा, शर्करान्वितदेशः — शर्करा शर्करिलः अ.को.२.१.११.
- gyo dum
- १. मल्लकः — {grong pas zos shing bor ba yi/} {gyo dum la sogs der bza' zhing} भुङ्क्ते यतस्तु संगृह्य रथ्याकर्पटमर(कर्परम)ल्लकम् (?) गु.सि. ६.३३; द्र. {gyo ral} खण्डमल्लकः वि.व.१६८क/१.५७ २. उपला, शर्करा — उपला शर्कराऽपि च अ.को.३.३.१९९; वालुका, सिकता — सिकताः स्युर्वालुकापि अ.को.३.३.७३.
- gyo mo
- १. कठल्यम्, कर्परादेः खण्डम् {gseg ma'am gyo mo} शर्करं कठल्यं वा र.वि.११३क/७५; कठल्लः — तृणकाष्ठकठल्लेषु यथा माया विराजते ल.अ.१६०क/१०९; म.व्यु.५३०४; कठिल्लः — काष्ठानि वा लोष्ठानि वा शर्करा वा कठिल्ला वा श्रा.भू./२१२ २. खर्परः, घटादेः खण्डम् {gyo mo kha sbyar} खर्परसम्पुटः वि.प्र.१००ख/३.२२; कर्परः — दन्तकाष्ठपरिपूर्णकर्परोपस्थापनम् वि.सू.६क/६; कर्परकः — द्वौ कर्परकौ प्रवेशितौ पानीयं च मृत्तिका च वि.व.१६९क/२.१००; कपालः {lag na gyo mo thogs} कपालपाणिः वि.व.२९०ख/१.११२.
- gyo mor
- कपालशः {gyo mor bcom na} कपालशो भिन्ने अभि.भा.७ख/८९०.
- gyo mo kha sbyar
- खर्परसम्पुटः अग्नितापे खर्परसम्पुटे सिक्थके वेष्टयित्वा वि.प्र.१००ख/३.२२.
- gyo mo khrod kyi sa
- कठल्लभूमिः चिन्तयेत् कठल्लभूमिञ्च श्मशानाङ्गारमध्यतः स.उ.१०.३९.
- gyo mo'i snod
- कपालम्, घटादेः खण्डम् — कपालमादाय विवर्णवाससा जा.मा.१४२/८२.
- gyo ral
- खण्डमल्लकः — तया खण्डमल्लकेन तैलस्य स्तोकं याचित्वा प्रदीपः प्रज्वाल्य वि.व.१६८क/१.५७.
- gyong
- = {gyong po/}
- gyong grugs
- वि. *चाटः —तत्र रूपं चाटस्फोटिलैरवावर्णान्तरसन्धिव्यवधयः (?) वि.सू.१४ख/१६.
- gyong po
- • वि. अमसृणः, कर्कशः — स्यात् कर्कशः साहसिकः कठोरामसृणावपि अ.को.३.३. २१७; खरः श.को.२३७. • सं. खरत्वम् — सुप्तत्वशीतत्वखरत्वशोषाः कर्माणि वायोः यो.श.११०.
- gyod
- १. = {rtsod pa} विवादः, {mi dang mi'i bar/} {tshogs pa dang tshogs pa'i bar la byung ba'i rtsod gleng sogs kyi ming} द.को.११९. २. *अपराधः; द्र. {gyod mi rma bar gsol nas} अभयं मार्गयित्वा अ.श.२८५क/२६२; {gyod rmed} दण्डं प्रणयति ग.व्यू.२२ख/१२०.
- gyod po
- वि. खलः म.व्यु.७४९१.
- gyod rmed
- क्रि. दण्डं प्रणयति — अपराधितान् दण्डं प्रणयति ग.व्यू.२२ख/१२०.
- gyon
- = {gyon pa/} {gyon te/} {o nas} आच्छाद्य — {gos gyon nas} वस्त्राण्याच्छाद्य अभि.स्फु.९४क/७७०; प्रावृत्य वि.सू.७१क/८८.
- gyon pa
- • क्रि. (सक.; अवि.) वस्ते — तस्मादपहरन् ब्राह्मणः… स्वं वस्ते अभि.भा.२१०–१/६८१; सन्नह्यति — {go cha gyon to} सन्नाहं सन्नह्यति शि.स.१०४क/१०३. • सं. धारणम् — {gos gyon pa} चीवरधारणम् अभि.भा.६६९–२/३९३; उपभोगः — {kha ma bsgyur ba'i gos gyon pa} अरक्तवस्त्रोपभोगः म.व्यु.८४८२. • भू.का.कृ. आवृतः — {gos gyon} अम्बरावृतः र.वि.१.१२३; प्रावृतः — {gos gyon pa yang} वस्त्रप्रावृतस्यापि सू.अ.२२१ख/१२९; संवीतः {bdag gi lpags pa /} {a dzi gyon} स्वचर्माजिनसंवीतः जा.मा.५०/३०; परीत्तः {snam sbyar gyon pa'i lus ldan} संघाटीपरीक्तदेहः वि.व.१३४क/१.२३; परिवेष्टितः — {chos gos rnam sbyar gyon} संघाटीपरिवेष्टितः लो.को.३७७. • वि. वासी — {shing shun gyon pa} वल्कलवासी अ.श.१०४ख/९४.
- gyon par byed
- क्रि. सन्नह्यति — {go cha gyon par byed} सन्नाहं सन्नह्यति शि.स.१५५ख/१४९.
- gyol
- = {gyol po/}
- gyol po
- १. खञ्जः, विकलगतिः — काणाश्च खञ्जाश्च विजिह्वकाश्च विरूपकाश्चैव भवन्ति रागात् शि.स.५०ख/४८; खेलः वि.सू.५क/५; म.व्यु.८७८२. २. खञ्जनः, नीलकण्ठपक्षी श्री.को.१८०.
- gyol ba
- = {theng po} खञ्जः, खोडः — खोडे खञ्जः अ.को.२.६.४९.
- gyos
- = {gyos po/}
- gyos sgyug
- श्वशुरौ — {gyos sgyug gnyis po} स्वशुरयोः जा.मा.१००/६०.
- gyos sgyug dag
- श्वशुरौ, श्वश्रूश्वशुरौ अ.को.२.६.३७.
- gyos po
- श्वशुरः, पतिपत्न्योः पिता अ.क.३१.४९; द्र. {chung ma'i pha ni khyo bo'i gyos po dang khyo bo'i pha ni chung ma'i gyos po yin} द.को.११९.
- gyos po'i khyim
- श्वशुरगृहम् — यदा श्वशुरगृहे तिष्ठामि तदा पैतृकगृहे उत्कण्ठामि वि.व.२००क/१.७४.