व्यञ्जनपञ्चविंशतितमवर्णः । अस्योच्चारणस्थानम्— {'di'i nga ro 'don tshul la skye gnas lce steng dang /} {byed pa lce rtse dang nye ba/} {nang gi rtsol ba lce'i steng rtse cung zad phrad pa/} {phyi'i rtsol ba srog chung sgra ldan} बो.को.२६३४; र (देवनागरीवर्णः) — {ra zhes brjod pa dang dga' ba la dga' ba med pa'i don dam par dga' ba zhes bya ba'i sgra byung ngo //} रकारे रत्यरतिपरमार्थरतिशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६८क/८९; {tsa ko ra} चकोरः वि.प्र.१६७ख/३.१५१; • सं. १. छागः, पशुविशेषः — {'dod chags shas che bas 'dzag snod bcang bar bya'o//ra'am} {ri dwags sam byi ba'i pags pa las so//} धारयेत् तीव्ररागो वस्तिम् । छागचर्मणो मृगस्य मूषिकस्य वा वि.सू.१३क/१४; {don rnams rgyu ni rtog pa dang //mi} {ldan pa ni mi rigs med//ra} {sogs ril ma la sogs kyi//zlum} {po sogs la min nam ci//} अप्रेक्षावत्पदार्थानां कारणं न न युक्तिमत् । छागादीनां पुरीषादेर्वर्तुलीकरणे न किम् ।। प्र.अ.३४क/३९; {tshe tshe dang /} /{ra dang sba 'phyang ma skyes pa//} स्तभच्छागबस्तच्छगलका अजे अ.को.१९९ख/२.९.७६; छ्यति भक्षणार्थं पत्राणीति छागः । छगलकश्च । छो छेदने अ.वि.२.९.७६; छागलः — {khyi dang wa dang ra dang phyugs de dag dang} श्वजम्बुकच्छागलपशवः का.व्यू.२३२क/२९४; अजः म.व्यु.४८२६ (७४ख); छगलः म.व्यु.४८२५ (७४ख) २. = {ra mo} छागलिका, अजा — {kun dga' ra ba'i sgor lhags nas ba lang ngam ma he'am ra dag bsad de} आरामद्वारमागत्य गां हत्वा महिषीं छागलिकां वा वि.व.२२९ख/२.१३३; अजा — {ra dang ts+tshA gi} अजा छागी अ.को.१९९ख/२.९.७६; अजतीत्यजा । अज गतिक्षेपणयोः अ.वि.२.९.७६; • प्र. १. विभक्तिप्रत्ययः ( {la don/} {su ru ra du na la tu/} /{la don rnam pa bdun yin te/} /{rnam dbye gnyis bzhi bdun pa dang /} /{de nyid tshe skabs rnams la 'jug//} ) [1] द्वितीया ( {'bul bar} उपसंहारम्) — {de rnams la rtsa ba dang} … {so shing dag 'bul bar byed do//} तेषां मूल…दन्तकाष्ठैरुपसंहारं करोति वि. व.१२३ख/१.१२ [2] सप्तमी ( {'dzin par} ग्रहे) — {rigs tsam 'dzin par 'gyur na yang /} /{bye brag gcig tu tha dad pa//} जातिमात्रग्रहे तु स्यादेकान्तेन विभिन्नता । विशेषणस्य त.स.४८क/४७३ [3] तृतीया ( {pang par} उत्सङ्गेन) — {bdag gis khye'u 'di dag thams cad gcig tu bsdus la/pang} {par blangs te} यन्न्वहं सर्वानिमान् कुमारकानेकपिण्डयित्वा उत्सङ्गेनादाय स.पु.२९ख/५२; ( {bzlog par} विपर्ययेण) — {'dus ma byas ni 'dus byas las bzlog par shes par bya'o//} संस्कृतविपर्ययेणासंस्कृतं वेदितव्यम् र.व्या.७८क/८ २. तुमुन् ( {byed par} कर्तुम्) — {nyer len 'gyur ba med par ni/} /{nyer len can dag 'gyur bar ni/} /{byed par mi nus} उपादानाविकारेण नोपादेयस्य विक्रिया । कर्तुं शक्या प्र.वा.१०९ख/१.६२; ( {sbyin par} दातुम्)— {khyod las gzhan gyis gtong phod ni/} /{'di ni sbyin par mi nus so//} त्वदन्येन वदान्येन दातुमेष न शक्यते ।। अ.क.२०५क/२३.२३; ( {myong bar} अनुभवितुम्) — {thams cad kyi sdug bsngal gyi gnas myong bar spro bar bya'o//} उत्सहे…सर्वदुःखवासमनुभवितुम् शि.स.१५४क/१४८; ( {brim par} चारयितुम्) — {tshul shing brim par brtsams pa} शलाकां चारयितुमारब्धः वि.व.१३६ख/१.२५ ३. त्रल् ( {'dir} अत्र) — {mig sogs rnams ni gzugs sogs la//gsal} {bar byed pa nyid yin pas//ji} {ltar rnam bzhag snang gyur pa//de} {ltar 'dir yang 'gyur ba yin//} सति प्रकाशकत्वे च व्यवस्था दृश्यते यथा । रूपादौ चक्षुरादीनां तथाऽत्रापि भविष्यति ।। त.स.७३ख/६८६; ( {der} तत्र) — {der yang brtul zhugs mi nyams shog//} सन्तु तत्र चाखण्डितव्रताः बो.अ.३९ख/१०.४५ ४. तसिल् ( {don dam par} परमार्थतः) — {bzlog pa'i sgras kyang don dam par de nyid brjod do//} निवृत्तशब्देनापि परमार्थतः स एवाभिधीयते त.प.२८०ख/१०२७; {'dir ni sdug bsngal rgyur gyur pa/} /{bden par rtog pa bzlog bya yin//} सत्यतः कल्पना त्वत्र दुःखहेतुर्निवार्यते ।। बो.अ.३१ख/९.२६.
ra rkang
ना. छगलपादः, कश्चित् ऋद्धिमान् — {lngas rtsen dang ni ra rkang dang /} /{de bzhin skal ba chen po dang /} … {rdzu 'phrul ldan pa} पाञ्चिकश्छगलपादश्च महाभागस्तथैव च ।।…ऋद्धिमन्तश्च सु.प्र.४३ख/८६.
ra skyong
= {ra skyong ba/}
ra skyong ba
= {ra rdzi} अजपालः — {zhag bdun pa drug pa'i tshe ni de bzhin gshegs pa klu'i rgyal po btang bzung gi gnas nas shing n+ya gro d+ha ra skyong gi drung du bzhud do//} षष्ठे सप्ताहे तथागतो मुचिलिन्दभवनादजपालस्य न्यग्रोधमूलं गच्छति स्म ल.वि.१८२क/२७६; अजाजीवः — {ra rdzi dang ni ra skyong ba//} जाबालः स्यादजाजीवः अ.को.२०३क/२.१०.११; अजा एव आजीवो जीवनमस्येति अजाजीवः अ.वि.२.१०.११.
ra gan
रीतिः, पित्तलम् — {ra gan dang zangs dang khar ba dang shing gi lhung bzed bdag gir mi bya'o//} न रीतिताम्रकंसदारुपात्रं स्वीकुर्यात् वि.सू.२६ख/३३; रीतिका— {rmongs pa la lcags kyi sbu gu dang rengs pa la ra gan gyi sbu gu'o//} मोहने लोहनलिका, स्तम्भने रीतिकानलिका वि.प्र.१०१क/३.२२; आरकूटः, ओ टम् — {rI ti mo dang ra gan dang //} रीतिः स्त्रियामारकूटो न स्त्रियाम् अ.को.२०१क/२.९.९७; आरस्य सुवर्णस्य कूटो मायारूपमिव इति आरकूटः । पित्तलाख्यलोहनामनी अ.वि.२.९.९७; लोहः, ओ हम् — {ras bal btso ma'i gos dag gam/} /{ra gan dngul dang a ga ru//reg} {dang za bar byed pa nyid//} कर्पासं क्षौमपट्टं वा लोहरूप्यं तथागुरुम् ।। स्पर्शने ग्रसने चैव म.मू.१८१क/१०९.
ra gan spungs
= {ra gan} आरकूटः, ओ टम्, पित्तलम् — {ra gan spungs la byis pa rnams/} /{gser du ji ltar rtog pa bzhin//} हा (?आ)रकूटं यथा बालैः सुवर्णं परिकल्प्यते । ल.अ.१६६क/११९.
सेनापतिः — {lnga po 'di dag ni mtshan mo cung zad nyal gyi phal cher mi nyal te} … {chom rkun pa'i ra bgo dang} पञ्चेमे रात्र्यामल्पं स्वपन्ति बहु जाग्रति…चौरसेनापतिः वि.व.२१४ख/१.९०.
ra gdong can
अजवक्त्रः — {'khrul 'khor ra gdong can dang lug lta bu dang skyes bu srin po ser skya'i gzugs can dag kyang gzhom par bgyi'o//} यन्त्राणि च भंक्तव्यानि । अजवक्त्रो मेण्ढकः पुरुषो राक्षसरूपी पिङ्गलो हन्तव्यः वि.व.२१३क/१.८८.
ra phyar
कुतपः, ओ पम्, छागलोमजकम्बलम् — {gzhan bsten pa ni de'i'o//} {skra 'bal ba dang} … {ra phyar dang rnga bal gyi snam bu dang mu stegs can gyi rgyal mtshan yang ngo //} अन्यदेतद् भजनम् । केशलुञ्चन…कुतपोष्ट्रकम्बलतीर्थिकध्वजं च वि.सू.६७ख/८४.
ra ba
प्राकारः — {rin po che sna bdun gyi rang bzhin gyi ra ba de dag gi mda' yab rnams ni dzam+bu chu bo'i gser las byas pa/} {mtho zhing tshad dang ldan pa} तेषां च सप्तरत्नमयानां प्राकाराणां जाम्बूनदस्य सुवर्णस्य खोडकशीर्षाणि प्रमाणवन्ति अ.सा.४२५ख/२४०; प्राकारकः — {rdo rje de nyid kyis ni ra ba dang //gur} {bcing ba yang rnam par bsgom pa nyid//} तेनैव वज्रेण विभावयेच्च प्राकारकं पञ्जरबन्धनं च ।। हे.त.४ख/१२; शाला — {glang po che'i ra ba} हस्तिशाला वि.सू.७८क/९५; {bsro khang gi ra ba} जेन्ताकशाला वि.सू.६१ख/७८; {spong sa'i ra ba} स्थापनशाला वि.सू.७२क/८९; वाटिका — {me tog gi ra ba} पुष्पवाटिका ल.वि.१४क/१५; शाखावाटिका म.व्यु.५५९६ (८२ख); मि.को.१४१क ।
ra ba dga'
पा. उष्णिक्, छन्दभेदः मि.को.९३क ।
ra ba lta bur gyur pa
वि. प्राकारत्वमुपागतः — ग्. {yang sa'i mu na gnas rnams la/} /{ra ba lta bur gyur pa'ang khyod//} त्वं प्रपाततटस्थानां प्राकारत्वमुपागतः ।। श.बु.११४क/१०७.
चयः — {tsa yaH ra ba'i sgang} … {ra ba bskor ba'i ming} मि.को.१४०क ।
ra bal gyi la ba
अजकम्बलः — {rnga bal gyi la ba dang ra bal gyi la ba dang skra'i la ba dang ko lpags gyon pa dang} उष्ट्रकम्बलाजकम्बलकेशकम्बलचर्मनिवेशनै (निवेष्टनै भो.पा.)श्च ल.वि.१२२ख/१८३.
ra ma
• सं. = {ra mo} अजा, अजस्त्री मि.को.७८ख; • ना. रामः १. नृपः — {yul dang dus dang rang bzhin gyi mtshan nyid ri rab dang ra ma dang lha la sogs pa'i ngo bo lta bu des ma bskal ba} देशकालस्वभावलक्षणेन न विप्रकृष्टं मेरुरामसुरादिरूपवत् वा.टी.६५ख/२०; {srid sgrub nyid 'phong skyen no zhes de las rna can nyid rnam par gcod kyi/ra} {ma la sogs pa ni rnam pa gcod pa ma yin no//} ततः कर्ण एव व्यवच्छिद्यते, पार्थ एव धनुर्धर इति । न रामादिव्यवच्छेदः प्र.अ.२३०क/५८८ २. भदन्तः — {btsun pa ra ma de nyid kyis mi la yang gnyi ga yod de zhes bya ba smras te/} {dman pa nyid dang khyad par du 'phags pa nyid do+o//} स एव भदन्तराम आह—मनुष्येषु चोभयमस्ति—हीनत्वं विशिष्टत्वं च अभि.स्फु.११०ख/७९८.
ra ma ga pur
कत्तृणम् — {b+hu ti kaM ni ti k+ta dang /} /{ra ma ga pur li ga dur//} स्याद् भूतिकं तु भूनिम्बे कत्तृणे भूस्तृणेऽपि च । अ.को.२१८क/३.३.८.
ra ma'i ri
ना. रामगिरिः, चित्रकूटः — {khyod kyi rgyal po mchog ni rgyal po ra ma'i ri yi gnas na gnas shing 'tsho ba nyid//} तव सहचरो रामगिर्याश्रमस्थः मे.दू.३४९ख/२.४०.
ra mi za
= {zi ra dkar po} अजाजी, श्वेतजीरकः मि.को.५७क ।
ra mo
अजा, अजस्त्री — {ba dang rta rgod ma dang ra mo dang lug mo la sogs pa la yang de bzhin te} एवं गोवडवाजैडकादिषु शि.स.४८क/४५.
रेफः — {de bzhin du mgrin par ra yig yongs su gyur pa las nyi ma'i dkyil 'khor ro//} एवं कण्ठे रेफपरिणतं सूर्यमण्डलम् वि.प्र.५७क/४.१००.
ra ra por gyur
वि. जर्जरीभूतः — {che zhe khyod rgas te/} {khyod kyi nga ro dang po ni snyan cing mnyen la mjug ni ra ra por gyur to zhes byas so//} जीर्णाऽसि भगिनि, प्रथमस्ते स्वरो मधुरः स्निग्धश्च, पश्चिमस्ते जर्जरीभूत इति अ.श.२०२क/१८६.
ra ra por gyur pa
= {ra ra por gyur/}
ra ri
कलङ्कः — {zla ba ra ri med pa dang /} /{nyi ma 'od dang bral ba dang //} कलङ्करहितं चन्द्रं सूर्यं रश्मिविवर्जितम् ।। स.दु.२८८ख/१९.१५.
ra ri chags
= {ra ri chags pa/}
ra ri chags pa
द्र.— {gzhan yang gang gi tshe} ( {shi ba'i ro} ) {dur khrod na keng rus dang sha dang khrag ra ri chags pa chu rgyus brang breng thogs pa mthong na} पुनरपरं यदा पश्यति मृतशरीराणि शिवपथिकायामस्थिसङ्कलिकां मांसशोणितम्रक्षितां स्नायुविनिबद्धाम् शि.स.११९ख/११६.
ra ro
= {ra ro ba/}
ra ro ba
• वि. = {myos pa} मत्तः — {ji ltar skyes bu ra ro ba/} /{chang dang bral nas sangs 'gyur bzhin//} यथा हि मत्तपुरुषो मद्याभावाद्विबुध्यते । ल.अ.१०९क/५५; मदाक्षिप्तः — {chang gis ra ro ba rnams kyang sangs par gyur to//} मद्यमदाक्षिप्ता विमदीभवन्ति अ.श.५८क/४९; उन्मदिष्णुः — {myos pa dang ni ra ro ba//} सोन्मादस्तून्मदिष्णुः स्यात् अ.को.१०७ख/३.१.२३; उन्माद्यति ताच्छील्येनेति उन्मदिष्णुः । मदी हर्षग्लपनयोः अ.वि.३.१.२३; क्षीवः मि.को.४०क; • सं. मदः — {mthong ma thag tu de dag chang gi ra ro ba de las sangs par gyur to//} सहदर्शनाच्च तेषां योऽसौ मद्यमदः स प्रतिविगतः अ.श.८५क/७६; {mdza' sde bo mang po zhig kyang chang gis ra ro zhing myos nas} सम्बहुलाश्च गोष्ठिका मद्यमदाक्षिप्ताः अ.श.८४ख/७५; मद्यमदः — {ra ro ba las sangs} विगतमद्यमदाः अ.श.८५क/७६.
ra ro ba med pa
वि. अमत्तः — {des 'bru'i chang dang sbyar ba'i chang bag med pa'i gnas spang bar bya ste/} {de ra ro ba med pa dang} तेन सुरामैरेयमद्यप्रमादस्थानात् प्रतिविरतेन भवितव्यम्, अमत्तेन बो.प.९७क/६३.
ra ro ba las sangs
वि. विगतमद्यमदः — {de nas ra ro ba las sangs nas sems dga' zhing dang bar gyur te/gar} {dang glu dang rol mo'i sgra rnams kyis bcom ldan 'das la bsnyen bkur byas so//} ततो विगतमद्यमदाः प्रसादावर्जितमनसो नृत्यगीतवाद्यैर्भगवत उपस्थानं चक्रुः अ.श.८५क/७६.
ra lug
१. = {ra dang lug} अजैडकम् — {ra lug gi rdul gyis} अजैडकरजासम् (रजोभिः?) वि.सू.२३ख/२८ २. = {lug} एडकः — {kho bo ni zas 'dod pa rnams la zas kyi sbyin pa byed do//} … {glang po dang rta dang} … {ma he dang ra lug 'dod pa rnams la glang po dang rta dang} … {ma he dang ra lug dang} सोऽहमन्नार्थिभ्योऽन्नं ददामि…हस्त्यश्व…महिषैडकार्थिभ्यो हस्त्यश्व…महिषैडकान् ग.व्यू.१३ख/१११ ३. = {ra} अजः — {ra lug gi bres} अजशाला म.व्यु.५६१३ (८३क).
ra lug gi bres
अजशाला म.व्यु.५६१३ (८३क); मि.को.१४१क ।
ra lug gi ra ba
अजशाला म.व्यु.५६१३; द्र. {ra lug gi bres/}
ra sa na
= {ra sa nA/}
ra sa nA
पा. = {rtsa ro ma} रसना, नाडीविशेषः — {rigs drug gi rtsa rnams ni la la nA dang ra sa nA dang a ba d+hU tI dang bshang ba dang gci ba dang khu ba 'bab pa rnams so//} षट्कुलनाड्यो ललनारसनाऽवधूतीविण्मूत्रशुक्रवाहिन्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७; {nyi ma'i lam ni dmar ser ram ra sa nA'o//} अर्कपथः पिङ्गला, रसना वा वि.प्र.२३८क/२.४३.
• वि. = {rag las pa} प्रतिबद्धः — {de'i tshe dngos po'i rang gi ngo bo bzhin du de dag kyang bdag nyid gnas pa rgyu la rag pa nyid yin pa'i phyir gang las 'di dag rang bzhin can yin} तदा भावस्वरूपवत् तासामपि हेतुप्रतिबद्धैरात्मस्थितिरिति कुतः स्वाभाविकत्वमासाम् त.प.२२१क/९१२; • द्र.— {rma ni gang gi tshe brtol la rag par mthar thug par gyur pa} व्रणो यदा परिपाटनाय निष्ठागतो भवति बो.भू.४२ख/५५; {bram ze bdag nyid phyugs su bsgyur la rag} ननु व्रजेयुः पशुतां स्वयं द्विजाः जा.मा.६२क/७२.
rag ma las pa
वि. अनायत्तः — {gang zhig 'ga' zhig tu cung zad rag las pa'am rag ma las pa} यस्य किञ्चित् क्वचिदायत्तमनायत्तं वा त.प.२२१क/९१२; {rag ma las pa'i ngo bo rnams ni lhan cig 'byung bar nges pa med pa'i phyir ro//} अनायत्तरूपाणां सहभावनियमाभावात् प्र.वृ.२६२ख/२.
rag mod
क्रि. भवतु — {gal te de lta na 'jig pa dngos po nyid la rag mod/} {de la nyes pa ci yod ce na} यद्येवम्, भवतु वस्तुत्वं नाशस्य, तत्र को दोषः त.प.२२८क/१७१; भवतु नाम — {skyes bu thams cad yod pa la sogs pas chos mthun pa yin la rag mod/thams} {cad mkhyen pa ma yin pa nyid du ni mi 'grub bo//} भवतु नाम सर्वनराणां सत्त्वादिना साधर्म्यम्, असर्वज्ञत्वं तु न सिद्ध्यति त.प.२८१ख/१०२९.
rag las
= {rag las pa/}
rag las pa
• वि. अधीनः — {gzhal bya rtogs pa ni tshad ma la rag las pa yin la} प्रमाणाधीनो हि प्रमेयाधिगमः प्र.अ.२क/३; {de rmo ba dang bzho ba la sogs pa la sbyar ba de la rag lus pa yin no//} तदधीनो हि तस्या वाहदोहादिषु विनियोगः अभि.स्फु.३२९ख/१२२७; पराधीनः — {gang gi tshe 'di rgyu la rag las pa} यदा तु पुनरसौ हेतुपराधीनः प्र.अ.१२९ख/१३९; आयत्तः — {gal te dbang phyug mi 'dod bzhin//byed} {na gzhan gyi dbang du thal/} /{'dod na'ang 'dod la rag las 'gyur//} करोत्यनिच्छन्नीशश्चेत्परायत्तः प्रसज्यते । इच्छन्नपीच्छायत्तः स्यात् बो.अ.३५ख/९.१२६; परायत्तः— {thams cad las la rag las} सर्वे कर्मपरायत्ताः बो.अ.१७क/६.६८; {nyon mongs skye la rag las pas/} /{mi snyan smra la cis mi bzod//} क्लेशोत्पादपरायत्ते क्षमा नावर्णवादिनि ।। बो.अ.१७क/६.६३; प्रतिबद्धः — {de'i yon tan phun sum tshogs pa thams cad mngon du gyur pa ni bzhed pa tsam la rag las pa yin no//} तस्य… इच्छामात्रप्रतिबद्धः सर्वगुणसम्पत्सम्मुखीभावः अभि.भा.६०ख/११०६; सम्बद्धः — {las zhig pa de'i spyi ni las ma yin zhing byed pa ma yin pa'i phyir/} {rag lus pa'i 'brel pa 'di la yang yod pa ma yin pa} विनष्टे हि कर्मणि तत्सामान्यं न कर्मणि न कर्तरीति सम्बद्धसम्बन्धोऽप्यस्य नास्ति प्र.वृ.३०६क/५२; उपनिबद्धः — {tshe rgyud la rag lus te 'jug pa zhes brjod par bya} आयुः सन्तत्युपनिबद्धं वर्तत इति वक्तव्यम् अभि.भा.७९ख/२५०; निबन्धनः, ओ ना — {rgyu la rag las nas 'grub pa ni skye ba la brjod la/} {shes pa la rag las te 'grub pa ni rjes su sgrub pa ste} हेतुनिबन्धना हि सिद्धिरुत्पत्तिरुच्यते, ज्ञाननिबन्धना तु सिद्धिरनुष्ठानम् न्या.टी.३९क/३०; • सं. १. प्रतिबन्धः — {de lta bas na med na mi 'byung ba'i 'bras bu kho nas rgyu rjes su dpog par byed do//de} {la rag las pa yin pa'i phyir ro//} तस्मान्नान्तरी(य)कमेव कार्यं कारणमनुमापयति, तत्प्रतिबन्धात् प्र.वृ.२६६क/६ २. अधीनत्वम् — {gang gi stobs kyis dang po ni//de} {dag la ni rag las 'gyur//} आद्यस्य तदधीनत्वं यद्बलेन भविष्यति ।। त.स.१०४ख/९१९; आयत्तत्वम् — {rtags ni gzhan la rag lus pa yin pa'i phyir 'brel ba yin la} लिङ्गं परायत्तत्वात् प्रतिबद्धम् न्या.टी.५२क/११२; पारतन्त्र्यम् — {de ni rang bzhin phun sum tshogs pa ma lus pa thob pas ltos pa med pa nyid kyis 'ga' la yang rag las par mi 'thad pa'i phyir ro//} तस्य समधिगताशेषस्वभावसम्पत्तेरनपेक्षतया क्वचिदपि पारतन्त्र्यायोगात् त.प.१५३क/३०; विधेयत्वम् — {de dag la rag lus pa'i phyir rgyal po'i mi bzhin no//} तद्विधेयत्वाद्वा, राजपुरुषवत् अभि.भा.२९ख/२८.
rag las pa nyid
अधीनत्वम् — {tshogs pa gcig la rag las nyid//} एकसामग्र्यधीनत्वम् त.स.७४ख/६९८; त.प.१२४ख/६९८; अधीनता — {bud med la rag las pa nyid yin na de la dris nas ltung ba med do//} अनापत्तिः स्त्र्यधीनतायां तदवलोकने वि.सू.५३क/६८.
rag las pa med
= {rag las pa med pa/}
rag las pa med pa
वि. अपराधीनः — {rang gi rgyu las grub pa'i phyir/} /{'bras bu rag las med par yang /} /{rtog pa yis ni 'brel bar byed//} निष्पत्तेरपराधीनमपि कार्यं स्वहेतुतः । सम्बध्यते कल्पनया प्र.वा.११९ख/२.२६; निर्निबन्धनः — {rgyu mtshan med pa yin yang ste/} {rag las pa med pa yin na yang mchod sbyin byed pa rnams kyis lcags kyu med pa rang nyid kyi brtags pas 'tsho ba'i don du} निष्कारणोऽपि निर्निबन्धनोऽपि सन् स्वोत्प्रेक्षया निरङ्कुशया याज्ञिकैराजीविकार्थमेव त.प.१६४क/७८२.
rag las par gyur pa
वि. वर्तमानः — {gang zag zhugs zin pa yongs su smin par bya ba la rag las par gyur pa} अवतीर्णस्य पुद्गलस्य परिपाच्यमानतायां वर्तमानस्य बो.भू.४४क/५७.
rag las par 'gyur
क्रि. आयत्तः स्यात् — {'dod na'ang 'dod la rag las 'gyur//} इच्छन्नपीच्छायत्तः स्यात् बो.अ.३५ख/९.१२६.
rag las min
नाधीनता — {gzugs med pa yi dngos po ni/} /{tshogs pa gcig la rag las min//} नीरूप्यस्य स्वभावस्य नैकसामग्र्यधीनता । त.स.७४ख/६९८.
rag las med
= {rag las pa med pa/}
rag las med pa
= {rag las pa med pa/}
rag lus
= {rag las pa/}
rag lus pa
= {rag las pa/}
rags
= {rags pa/}
rags pa
• वि. स्थूलः, ओ ला — {rdo ba rags pa bzhin du} स्थूलोपलानामिव अ.क.१९२क/२२.१; {mig gis gzung bar bya ba phyi rol gyi yan lag can yang rags pa yin no//} स्थूलं च बाह्यचाक्षुषमवयविद्रव्यम् त.प.१११ख/६७४; {rdul gnyis po can gyi mthar thug pa'i rags pa yin no//} द्व्यणुकपर्यन्तं स्थूलम् प्र.अ.३६क/४१; {rags pa ni nyin mo'i mtshan nyid do//phra} {mo ni thun mtshams kyi mtshan nyid do//gzhan} {ni mtshan mo chen po'i mtshan nyid do//} स्थूला दिवालक्षणा, सूक्ष्मा सन्ध्यालक्षणा, परा महानिशालक्षणा वि.प्र.२६८ख/२.८६; औदारिकः — {rags pa ni thogs pa dang bcas pa'o//} औदारिकं सप्रतिघम् अभि.भा.३५क/५७; {me'i cha lugs can gyi bu lus 'di ni gzugs can/} {rags pa/} {'byung ba chen po bzhi'i rgyu las byung ba ste} अयं खल्वग्निवैश्यायन कायो रूपी औदारिकश्चातुर्महाभूतिकः अ.श.२८०ख/२५७; {kha zas rags pa bza' bar sems btud do//} औदारिकमाहारमाहर्तुं चित्तं नामयति स्म ल.वि.१३०क/१९३; औदारिकी — {rnyed pa dang bkur sti ni rags pa'o//} {sgrub pa ni phra ba'o//} लाभसत्कारतो औदारिकी । प्रतिपत्तितः सूक्ष्मा सू.व्या.२११ख/११५; स्थवीयसी — {rgyab kyi tshigs rus lcags sgrog can//rags} {pa 'di ni khyod kyi'o//} स्थवीयसी तवैवेयं पृष्ठस्थूणास्थिशृङ्खला ।। अ.क.२२५क/८९.४८; महान् — {rags pa nyid kyi rdzas la 'du ba rnams ni dmigs pa'i mtshan nyid du 'gyur ba nyid yin te} महत्येव हि द्रव्ये समवेतानामुपलब्धिलक्षणप्राप्तत्वम् त.प.२७४क/२६२; • सं. स्थौल्यम् — {sdug bsngal phra mo nyid du yod//'di} {yi rags pa bsal min nam//} अस्ति सूक्ष्मतया दुःखं स्थौल्यं तस्य हृतं ननु । बो.अ.३४क/९.९१; स्थूलता— {gal te rdul phra rab nyid rags pa la sogs pa'i rtogs pa ma yin na/de'i} {tshe phreng ring ngo zhes bya bar mi 'gyur ro//} यदि न परमाणूनामेव स्थूलता प्रतिपत्तिस्तदा दीर्घा पंक्तिरिति न स्यात् प्र.अ.८७क/९५; पीनता — {gang tshe rdul gnyis can sogs pa//mi} {mthong 'di rags gang la ltos//} द्व्यणुकादि यदा (ऽ) दृष्टं किमपेक्ष्यास्य पीनता । प्र.अ.३६क/४१; औदारिकता मि.को.१२०क • (द्र.— {ska rags/} {ske rags/} ).
rags pa nyid
स्थूलता — {rjes su dpag la ltos bcas pas/} /{thams cad rags pa nyid du 'gyur//} अनुमीयमानसापेक्षा सर्वस्य स्थूलता भवेत् । प्र.अ.३६क/४१; स्थूलत्वम् — {phyi rol mig gis gzung bya ni//rags} {phyir ri la sogs bzhin du//} स्थूलत्वाद्बाह्यचाक्षुषम् । पर्वतादिवत् त.स.७२क/६७३; {sgra la gnas pa'i rags nyid dang //phra} {ba nyid ni mtshon 'gyur min//} न च स्थूलत्वसूक्ष्मत्वे लक्ष्येते शब्दवर्तिनी ।। त.स.८१ख/७५२.
rags pa dang phra ba
औदारिकसूक्ष्मम्— {dman dang mchog tu gnas phyir dang /} /{rags pa dang ni phra ba'i phyir//} हीनोत्कर्षस्थानादौदारिकसूक्ष्मतश्चापि ।। सू.अ.१९८क/९९; {rags pa dang phra ba'i de kho na} औदारिकसूक्ष्मतत्त्वम् म.भा.१०ख/८३.
rags pa dang phra ba'i de kho na
पा. औदारिकसूक्ष्मतत्त्वम्, तत्त्वभेदः — {de kho na rnam pa bcu ste/} {'di lta ste/} {rtsa ba'i de kho na dang} … {rags pa dang phra ba'i de kho na dang} … {mkhas pa'i de kho na ste} दशविधं तत्त्वम्, यदुत—मूलतत्त्वम्…औदारिकसूक्ष्मतत्त्वम्…कौशल्यतत्त्वं च म.भा.१०ख/८३.
rags pa yin pa
वि. स्थूलः — {gang dang gang rags pa yin pa de dang de ni phra mo 'dus pa'i bdag nyid yin te/} {ri la sogs pa bzhin no//} यद्यत् स्थूलं तत्तत् सूक्ष्मप्रचयात्मकम्, यथा पर्वतादयः त.प.१११ख/६७४.
rags pa'i rnam pa can
वि. औदारिकाकारः — {bar chad med pa'i lam rnams ni rags pa la sogs pa'i rnam pa can dag yin no//} आनन्तर्यमार्गा औदारिकाद्याकाराः अभि.भा.२८ख/९७७.
rags 'dzugs
= {rags 'dzugs pa/}
rags 'dzugs pa
सेतुबन्धः — {chus khyer ba la rags 'dzugs pas su/} {rags 'dzugs pa ni chu bzlog don du yin//} गतोदके कः खलु सेतुबन्धः पयोनिरोधाय हि सेतुबन्धः । प्र.अ.२७५ख/६४२.
rang
• वि. = {rang gi} स्वः — {rang don yang dag sgrub pa'ang 'di nyid do//} स्वार्थस्य संसाधनमेतदेव बो.अ.१९ख/६.१२७; निजः — {rang 'dod yang dag bzhed cing gus//} निजेच्छासम्मतादरम् अ.क.३९क/५५.२४; • अव्य. १. = {rang nyid} स्वयम् — {klu yi rgyal po lhag ma rang /} /{sa gzhi brtol nas yang dag 'thon//} भित्त्वा भूमिं समुद्गतः । नागराजः स्वयं शेषः अ.क.३२५क/४१.१३; {rol mo'i cha byad rnam pa sna tshogs khyim khyim na 'dug pa rnams kyang rang sgra 'byin to//} गृहगतानि विविधवाद्यभाण्डानि स्वयं नदन्ति अ.श.५७ख/४९ २. = {nyid} एव — {des na khyod rang kun mkhyen 'gyur/} /{ring dang bar chod mthong phyir dang /} ततः ।। तवैव सर्ववित्ता स्याद्दूरव्यवहितेक्षणात् । त.स.१३०क/११०९. • (द्र.— {rang sangs rgyas/} {rang bzhin/} {bdag rang /} ).
rang gi
स्वस्य — {rang rang gi ni snang ba ni/} /{rig phyir} स्वस्य स्वस्यावभासस्य वेदनात् त.स.६९ख/६५५; स्वकः — {bsod nams sprin las legs 'khrungs pa'i/} /{rang gi bde ba'i tshogs char gyis//} पुण्यमेघसमुद्भूतैः सुखोपकरणैः स्वकैः ।। बो.अ.३७क/९.१६७; {rang rang gi skad dag gis smra'o//} स्वकस्वकानि च रुतानि प्रव्याहरन्ति सु.व्यू.१९७क/२५५; स्वकीयः, ओ या — {de nas lha'i dbang po rang gi stan las langs nas} अथ देवेन्द्रः स्वकीयादासनादुत्थाय स.दु.९७ख/१२२; {bcu'i nang nas rang gi chung ma 'di bzung nas de dang lhan cig tu bdag la gsol ba gdab pa byos shig} इमां स्वकीयां भार्यां दशानां मध्ये तया सार्धं ममाध्येषणां कुरु वि.प्र.१५८ख/३.११९; निजः, ओ जा— {rang gi mig ni rnam par nyams tshul bshad//} न्यवेदयत्… निजं… नेत्रविनाशवृत्तम् अ.क.६७क/५९.१५४; {mi bdag rgyugs pa'i 'phral la ni/} /{rang gi mdzes ma mthong gyur te//} सहसाऽभिद्रुतः कान्तां ददर्श नृपतिर्निजाम् । अ.क.३०क/३.१२९; द्र.— {bzang mo rang gi khyim song nas//} गत्वा स्वभवनं भद्रा अ.क.८क/५०.७५; {rang rang gi grub pa'i mtha'i bsam pa'i dbang gis rtsis kyi tha snyad med cing 'dod pa gcig tu mi 'gyur ro//} अत्र गणितव्यवहारो नास्ति, स्वस्वसिद्धान्ताभिप्रायवशादिति एकमतं न भवति वि.प्र.१८९ख/१.५३.
rang gis
स्वतः — {tha ma rang gis grub pa na/} /{gzhan dag la yang de nges yod//} अन्त्यस्य तु स्वतः सिद्धावन्येषामपि सा ध्रुवम् । त.स.७४क/६९०. । {rang rang} स्वकस्वकम् — {dga' ba dang mgu ba dang yid bde ba skyes nas rang rang gi sgra skad dag 'byin te} प्रीतिसौमनस्यजाताः स्वकस्वकानि रुतान्युदाहरन्ति स्म ल.वि.२५क/२९. । {rang las} स्वतः — {de ni tshad ma la rag las/} /{de yang rang las gnas pa min//} प्रमाणाधीनमेतद्धि स्वतस्तच्चाप्रतिष्ठितम् ।। त.स.१०९ख/९५५; {rang las te rang bzhin las} स्वतः स्वभावात् त.प.१८०ख/७७.
rang skyur
काञ्जिकम् — {pi rtsu ma rda yungs mar dang /} /{rang skyur dug dang ldan pa ni//} पिचुमन्दं कटुतैलं च काञ्जिकं विषपञ्जमम् । म.मू.२७७क/४३४.
rang skyes
• वि. स्वजः — {swa dza rdul dang rang skyes dang /} /{khrag dang de bzhin bu la 'o//} श्री.को.१७६क; • ना. = {khyab 'jug} स्वभूः, विष्णुः — {khyab 'jug nag po sred med bu/} /{rtul mo'i bu dang rna ba legs/} … {rang skyes} विष्णुर्नारायणः कृष्णो वैकुण्ठो विष्टरश्रवाः ।…स्वभूः अ.को.१२८ख/१.१.१८; स्वतो भवतीति स्वभूः । स्वेन हिरण्येन भवतीति वा स्वभूः अ.वि.१.१.१८.
rang skyes pa
= {rang skyes/}
rang skyes ma
स्वजा, ओषधिविशेषः — {tsha mo ni a dza ka r+NA ste cha lnga dang /} {rang skyes ma ni mo ha nI ba Ta pa tri kA ste cha gnyis so zhes pa ni bzhi pa lnga'o//} भागिनेया अजकर्णा भाग ५, स्वजा मोहनी वटपत्रिका भाग २ । इति चतुर्थपञ्चकम् वि.प्र.१४९क/३.९६.
rang khams
स्वधातुः— {gang gi phyir 'di dag rang gi khams mtha' dag la dmigs par byed pa de'i phyir kun du 'gro ba zhes bya'o//} यस्मादेते सकलं स्वधातुमालम्बन्ते, तस्मात् सर्वत्रगा इत्युच्यन्ते अभि.स्फु.१०३ख/७८६.
rang khams pa
वि. स्वधातुकः, ओ का — {der gtogs rnams kyi rang khams pa/} /{ma gtogs rnams kyi rnam pa bzhi//} स्वधातुका तदाप्तानामनाप्तानां चतुर्विधा ।। अभि.को.५ख/२.३७.
rang 'khrungs
वि. नैःसर्गिकः — {'dod pa na spyod pa'i rang 'khrungs ma yin pa gang yin pa dang /} {rang 'khrungs las ni nyes par spyod pa kun nas slong ba gang yin pa} यः कामा(व)चरोऽनैःसर्गिकः, नैःसर्गिकस्तु यो दुश्चरितसमुत्थापकः अभि.स.भा.२०ख/२७.
rang 'khrungs ma yin pa
वि. अनैःसर्गिकः — {'dod pa na spyod pa'i rang 'khrungs ma yin pa gang yin pa dang /} {rang 'khrungs las ni nyes par spyod pa kun nas slong ba gang yin pa} यः कामा(व)चरोऽनैःसर्गिकः, नैःसर्गिकस्तु यो दुश्चरितसमुत्थापकः अभि.स.भा.२०ख/२७.
rang ga
स्वमनीषिका — {rang gar rjes su bsgrub pa la yang 'bras bu grub pa yod par thal ba'i phyir ro//} स्वमनीषिकानुष्ठानेऽपि फलसिद्धिप्रसङ्गात् प्र.अ.६क/७.
rang gi skye bo
स्वजनः — {rang gi skye bo dang yongs kyi skye bo dang yul dang} … {chung ma la sogs pa yang bsrung bar bgyi'o//} स्वजनपरिजनदेश…भार्यादिरक्षां च करोमि स.दु.११८क/२००.
rang gi skras yog pa
वि. स्वकेशसञ्छन्नः, ओ न्ना — {der bdag gis yi dwags mo} … {rang gi skras yog pa} … {zhig mthong lags so//} तत्राहं प्रेतीमद्राक्षं…स्वकेशसञ्छन्नाम् अ.श.१२१क/११०; द्र. {rang gi skras lus yog pa/}
rang gi skras lus yog pa
वि. स्वकेशसञ्छन्नः — {yi dwags} … {rang gi skras lus yog pa} … {lnga brgya tsam gyis yongs su bskor ba} पञ्चमात्रैः प्रेतशतैः परिवृतः…स्वकेशसञ्छन्नैः वि.व.१५२ख/१.४१; द्र. {rang gi skras yog pa/}
rang gi kha na las pa ma yin pa
वि. अस्वाधीनः — {byang chub sems dpas lus la zas dang skom las byung ba ste/} {rang gi kha na las pa ma yin par brtag par bya'o//} अस्वाधीनो बोधिसत्त्वेन कायः प्रत्यवेक्षितव्यः अन्नपानसम्भूतः शि.स.१२९ख/१२५.
rang gi khams
= {rang khams/}
rang gi khyim na dpa' ba
वि. स्वगृहशूरः — {bsgoms nas kyang nyon mongs pa'i dgra dang 'thab pa la mkhas par bya'i/} {rang gi khyim na dpa' bar ni mi bya'o//} भावयित्वा च क्लेशरिपुरणकुशलेन भवितव्यम्, न स्वगृहशूरेण शि.स.१४६ख/१४०.
rang gi grub mtha'
= {rang gi grub pa'i mtha'/}
rang gi grub pa'i mtha'
स्वसिद्धान्तः — {mtha' bzhi'i tshul rnam par dag pa rang gi grub pa'i mtha'i tshul la ni rab tu mi sgom mo//} न स्वसिद्धान्तनयं चातुष्कोटिकनयविशुद्धं प्रतिविभावयन्ति ल.अ.१२३क/७०; {rang gi grub mtha' dang 'gal ba//bzlog} {par dka' bar thal bar 'gyur//} स्वसिद्धान्तविरोधश्च दुर्निवारः प्रसज्यते ।। त.स.६५ख/६१८.
rang gi dga' ba
= {rang dga'/}
rang gi dge ba'i rtsa ba'i stobs dang shugs thob pa
स्वहेतुः — {blo gros chen po ri bong gi rwa ni rang gi rgyu dang mtshan nyid med pa'i phyir tshig gi rnam par rtog pa tsam mo//} वाग्विकल्पमात्रं हि महामते शशविषाणं स्वहेतुलक्षणाभावात् ल.अ.७९क/२६; स्वकारणम् — {yod pa dang 'du ba 'am/} {rang gi rgyu dang 'du ba ni 'bras bu nyid du brjod la} सत्तासमवायः, स्वकारणसमवायो वा कार्यत्वमुच्यते त.प.२२८क/१७१.
rang gi rgyu la 'du ba
स्वकारणसमवायः — {'di ltar yod pa dang 'du ba 'am/} {rang gi rgyu dang 'du ba ni 'bras bu nyid du brjod la/'jig} {pa la ni yod pa dang 'du ba 'am/} {rang gi rgyu la 'du ba med de} तथा हि—सत्तासमवायः, स्वकारणसमवायो वा कार्यत्वमुच्यते । न च नाशे सत्तासमवायः स्वकारणसमवायो वा त.प.२२८क/१७१.
rang gi rgyu la ma ltos pa
वि. स्वहेतुनिरपेक्षः — {gang phyir skyed la rang dbang can/} /{tshad ma nyid dang don nges la/} /{rang gi rgyu la ma ltos par/} /{de dag 'gyur bum la sogs bzhin//} जनने हि स्वतन्त्राणां प्रामाण्यार्थविनिश्चितेः । स्वहेतुनिरपेक्षाणां तेषां वृत्तिर्घटादिवत् ।। त.स.१०४क/९१७.
rang gi rgyud
१. स्वसन्तानः — {'brel pa ni sngar rang gi rgyud las grub bo//} स्वसन्ताने च सम्बन्धः पूर्वं सिद्धः त.प.४६ख/५४२; {gzhan ni res 'ga' rang gi rgyud las kyang nyon mongs pa mtha' dag yongs su spang bar mi nus so//} अन्यो हि स्वसन्तानादपि कदाचित् क्लेशरणं(?गणं भो.पा.) परिहर्तुं न शक्नोति अभि.भा.५९क/११००; {rang rgyud yongs su bcad pa na/} {de dang 'brel ba can rtogs 'gyur//} स्वसन्तानपरिच्छेदे तत्संसर्गि प्रतीयते । प्र.अ.१०७क/११५; स्वसन्ततिः — {gzhan dag ni rang gi rgyud la brten nas so//} अन्येषां स्वसन्तत्यधिष्ठानेन अभि.भा.६१ख/१११०; आत्मसन्तानः — {gang gi phyir rang gi rgyud la rjes su 'gro ba dang ldog pa dag gi tshig gi rgyu brjod par 'dod pa yin par nges te} यस्मादात्मसन्तानेऽन्वयव्यतिरेकाभ्यां वचसां हेतुः सा विवक्षा निश्चिता त.प.४५ख/५३९ २. स्वतन्त्रम् — {sgrub byed rang rgyud nyid 'dod na//gtan} {tshigs 'di dag gnyis ka la//ma} {grub thal 'gyur brjod 'dod na//} /{bzlog pa la ni gnod pa med//} नैतौ हेतू द्वयोः सिद्धौ स्वतन्त्रे साधने मते । न विपर्ययबाधाऽस्ति प्रसङ्गोऽप्यभिधित्सिते ।। त.स.१२ख/१४७; स्वकं तन्त्रम् — {glang chen long ba myos bzhin} … {de yis rang gi rgyud ni nyams byed} सोऽन्धगजप्रमत्त इव तत् तन्त्रं स्वकं ध्वंसयेत् वि.प्र.१०९क/१, पृ.३ ३. स्वातन्त्र्यम् — {rang rgyud pa'ang thal 'gyur ba'i/} /{bsgrub pas gang zhig 'jug pa na/} /{de ni rang nyid kyis mthong ba/} /{yin na 'brel bar 'gyur ba yin//} स्वातन्त्र्येण प्रसङ्गेन साधनं यत् प्रवर्तते । स्वयं तदुपलब्धौ हि सत्यं सङ्गच्छते त.स.२४क/२५३.
rang gi rgyud kyi yul can
वि. स्वसन्ततिविषयम् — {sngon bdag tu 'dzin pas yongs su bsgos pa rang gi rgyud kyi yul can ma rig pa dang bcas pa'i sems yin no/} पूर्वाहङ्कारपरिभावितं स्वसन्ततिविषयं साव (वि भो.पा.)द्यं चित्तम् अभि.भा.९३ख/१२२७.
rang gi rgyud la yod pa
वि. स्वसन्तानवर्ती — {de'i yul ni rang gi rgyud la yod pa'i da lta ba'i sems dang sems las byung ba yin pas} तस्य स्वसन्तानवर्तिवर्तमानचित्तचैत्तविषयत्वाद् त.प.२६७ख/१००५; स्वसन्तानिकः — {de gzhan gyi rgyud la yod pa dang rang gi rgyud la yod pa yang ma 'ongs pa la sogs pa'i sems kyi chos rig par byed mi nus so//} अतो न तेन परसन्तानवर्तिनः स्वसन्तानिकाश्चानागताश्चेतोधर्माः शक्यन्ते वेदयितुम् त.प.२६८क/१००५; स्वसान्तानिकः — {'dod chags la sogs pa mthong bas spang bar bya ba rnams kyi dmigs pa ni rang gi rgyud la yod pa'i lta ba yin pa'i phyir ro//} दर्शनहेयानां रागादीनां स्वसान्तानिकदृष्ट्यालम्बनत्वात् अभि.भा.२४६क/८२९; स्वासान्तानिकः — {rang gi rgyud la yod pa ni thob pa chad pas so//gzhan} {gyi rgyud la yod pa ni nyon mongs pa dang} स्वासान्तानिकः प्राप्तिच्छेदात् । पारसान्तानिकस्तु क्लेशः अभि.भा.२५४ख/८५७.
rang gi ngang gis
स्वरसेन — {shes rab dang tshul khrims la sogs pa gang dag 'khor bar mi 'os pa 'khor ba ma goms pa de dag rang gi ngang gis 'bad pa med par 'jug par mi 'gyur ro//} ये प्रज्ञाशीलादयः संसारानुचिताः संसारे नाभ्यस्ताः, ते स्वरसेन अयत्नेन न वर्तन्ते त.प.१०९क/६६८; स्वरसतः — {des na rang bzhin yin la de nyid kyis lan cig bskyed pa'i shes rab la sogs pa rang gi ngang gis 'jug par 'gyur ba} इति स्वभावत्वेन प्रज्ञादीनां सकृदाहितानां स्वरसत एव प्रवृत्तिर्भवति त.प.३१०ख/१०८२.
वि. स्वरसवाही — {brtse ba la sogs pa ni shing la mes byas pa'i khyad par bzhin du rang gi ngang gis 'jug pa yin no//} कृपादयस्तु काष्ठ इवाग्निकृता विशेषाः स्वरसवाहिनः प्र.अ.९९क/१०६; {dmigs pa la rang gi ngang gis 'jug pa'i rnam par rtog pa} आलम्बने स्वरसवाही विकल्पः अभि.स.भा.१३क/१६.
rang gi ngang gis 'bab
स्वरसवाहिता— {rang gi ngang gis 'bab na ni btang snyoms su bya'o//} स्वरसवाहितायामुपेक्षणीयम् बो.प.९५क/६०.
rang gi ngang gis 'byung ba
स्वरसवाहिता — {de nas sdom brtson can gyis ni/} /{sems la mngon par 'du byed bcas/} /{rang gi ngang gis 'byung ba 'thob//} ततश्च साभिसंस्कारां चित्ते स्वरसवाहिताम् । लभेत…यतिः सू.अ.१९१क/८९.
rang gi ngang du gyur
= {rang gi ngang du gyur pa/}
rang gi ngang du gyur pa
वि. स्वभावभूतः, ओ ता — {bzod pa chen po rang gi ngang du gyur/} /{gzhan la gnod pa mi byed rab tu brtan//} स्वभावभूता महती क्षमा च परापकारेष्वविकारधीरा । जा.मा.१६३ख/१८९.
rang gi ngo bo
१. स्वरूपम्, निजं रूपम् — {rang gi ngo bor grub tsam las/} /{gzhan gyi cha ni de 'dzin min//} स्वरूपोत्पादमात्राद्धि नान्यमंशं बिभर्ति सा । त.स.३८ख/३९८; {gang gi tshe gsal bar byed pa rnams kyis tshad ma'i rang gi ngo bo gsal bar byas pa/} {de'i tshe de dmigs par 'gyur gyi} यदा हि व्यञ्जकैः प्रमाणस्वरूपं व्यज्यते, तदा तदुपलभ्यते त.प.२१८ख/९०७; {de las tha dad rang ngo bo/} /{mi 'dra bar ni mngon par brjod//} तेभ्यः स्वरूपं भिन्नं हि वैरूप्यमभिधीयते । त.स.६३क/५९५; स्वं रूपम् — {de yi rang gi ngo bo ni//de} {nyid nges sbyor gzhan 'gyur min//} तदेव तस्य स्वं रूपं न नियोगोऽन्यथा भवेत् ।। प्र.अ.७ख/९; निजं रूपम् — {gal te gnyis brdzun pa yin na/} {'o na 'di rnams kyi rang gi ngo bo gang yin zhe na} यदि द्वयमलीकं किं तर्ह्येषां निजं रूपम् ख.टी.१५५क/२३४; स्वस्वभावः — {rang gi ngo bo ma gtogs pa'i dngos po'i khyad par gzhan las so//} स्वस्वभावं मुक्त्वाऽन्यस्माद् वस्तुविशेषात् त.प.७५ख/६०३; स्वः स्वभावः — {rang gi ngo bo yongs su bor nas kyang ji ltar yod par 'gyur te} स्वं च स्वभावं परित्यज्य कथं भावो भवेत् प्र.वृ.२७०क/१०; स्वभावः — {don gcig la ni phan tshun 'gal ba'i rang ngo bor 'gyur ba mi rigs te} न ह्येकोऽर्थः परस्परविरुद्धस्वभावो भवितुमर्हति न्या.टी.८५क/२३२; स्वलक्षणम् — {dge ba dang mi dge ba'i las 'das pa ni rang gi ngo bor yod pa yin te} विद्यमानस्वलक्षणं शुभाशुभमतीतं कर्म अभि.स्फु.११४क/८०५ २. स्वरूपत्वम् — {rnam par shes pa'i rang gi ngo bo yin pas de nges par sems las byung ba rnams dang mtshungs par ldan par gyur} विज्ञानस्वरूपत्वादवश्यं तच्चैत्तैः सम्प्रयुज्यते त्रि.भा.१५३क/४६.
rang gi ngo bos
स्वरूपतः — {gal te yang rdzas la sogs pa de dag rang gi ngo bos mngon sum yin gyi} यद्यपि तानि द्रव्यादीनि प्रत्यक्षाणि स्वरूपतः त.प.१३१क/७१२; स्वरूपेण — {gal te khyed kyi gnas skabs rnams//rang} {gi ngo bos skyes bu la//zhi} {thim 'gyur} स्वरूपेणैव लीयन्ते यद्यवस्थाश्च पुंसि वः । त.स.११ख/१३७; स्वतः — {de bas na bsgrub par bya ba phan tshun mi mthun pa'i phyir gtan tshigs dag kyang tha dad pa yin gyi/rang} {gi ngo bos ni ma yin no//} ततः साध्यस्य परस्परविरोधात् हेतवो भिन्नाः, न तु स्वत एवेति न्या.टी.५१ख/१०९.
rang gi ngo bo can
वि. स्वाभाविकः, ओ का — {rang gi ngo bo can yang gzung bya'i chos dang bral ba'i rang bzhin gzhan te rang bzhin gyis 'od gsal bar yod pa'o zhes pa ni rang bzhin dang skyes bu'i nges pa'o//} स्वाभाविका पुनर्ग्राह्यधर्मरहिताऽपरा प्रभास्वराऽस्तीति प्रकृतिपुरुषनियमः वि.प्र.२३३ख/२.३२.
rang gi ngo bo nyid
स्वरूपम् — {yul ma grub pa'i phyir rang gi ngo bo nyid med pas de ji ltar sgra las rtogs par nus} विषयस्यापरिनिष्पत्तेः स्वरूपाभावात् कथं शब्दादसौ प्रत्येतुं शक्यः प्र.अ.७ख/९; {'bras bu'i dus su ni sngar gyi rgyu'i rang gi ngo bo nyid yod pa ma yin no//} न च कार्यकाले स्वरूपं कारणस्य पूर्वकस्य प्र.अ.२४क/२७; स्वभावः — {phung po dang ni skye mched dang /} /{khams gcig gis ni thams cad bsdus//rang} {gi ngo bo nyid kyis te//gzhan} {gyi dngos dang mi ldan phyir//} सर्वसंग्रह एकेन स्कन्धेनायतनेन च । धातुना च स्वभावेन परभाववियोगतः ।। अभि.को.२ख/१.१८.
rang gi ngo bo thob pa
= {skye ba} स्वरूपलाभः, उत्पत्तिः — {skye ba rang gi ngo bo thob pa gang la yod pa de skye ba dang ldan pa'o//} उत्पत्तिः स्वरूपलाभो यस्यास्ति तदुत्पत्तिमत् न्या.टी.६३क/१५७.
rang gi ngo bo ma grub pa
वि. स्वरूपासिद्धः — {rang gi ngo bo ma grub pa yang ma yin no zhes ston pa} नापि स्वरूपासिद्ध इति प्रतिपादयति त.प.१०६ख/६६३.
rang gi ngo bo'i bye brag
स्वभावविशेषः — {'di dag gi dmigs pa dang sa dang rang gi ngo bo'i bye brag ni tha dad par brjod de} आलम्बनभूमिस्वभावविशेषस्त्वासां पृथगुच्यते अभि.भा.५९ख/११०२.
rang gi ngo bor gyur pa
वि. स्वभावभूतः — {byed na yang don gzhan byed pa nyid du 'gyur gyi/} {rang gi ngo bor gyur pa'i nus pa byed pa ni ma yin no//} आधाने वाऽर्थान्तरकरणमेव स्यात्, न तु स्वभावभूतशक्त्याधानम् त.प.२१९क/९०८.
rang gi rjes su thos pa
पा. स्वानुश्रावणम्, श्रुतभेदः — {thos pa ni rnam pa gsum ste/} {bya ba'i mtshan ma dang gzhan phebs par smra ba dang rang gi rjes su thos pa'o//} क्रियानिमित्तानां परसंलापस्य स्वानुश्रावणस्येति त्रिविधं श्रुतम् वि.सू.८९क/१०६.
वि. स्वकल्पकल्पितः — {'jig rten rang gi rtog pas brtags/} /{sna tshogs bag chags dag las byung //} स्वकल्पकल्पितं लोकं चित्रं वै वासनोदितम् । ल.अ.१७१ख/१३०.
rang gi lta ba
स्वदृष्टिः — {rigs pa dang gzhung gis brtags pa'i sa la gnas shing rang gi lta ba nyes pa'i bag chags kyis ston} युक्त्यागमैस्तर्कभूमौ वर्तमानाः स्वदृष्टिदोषवासनतया निर्देक्ष्यन्ति ल.अ.७१क/१९.
rang gi dam tshig rig
वि. स्वसमयवित् — {rang gi dam tshig rigs} (? {rig} ) {rnyed nas/} /{gal te tshig 'di mi smra na/} /{gnas bzhi las skyes rnal 'byor ma/} /{de yi tshe na khro bar byed//} स्वसमयविदां प्राप्य यदि न भाषेदिदं वचः । तदा क्षोभं प्रकुर्वन्ति योगिन्यश्चतुःपीठजाः ।। हे.त.१९क/६२.
rang gi de nyid
आत्मतत्त्वम् — {sems can kun la phan pa'i phyir/} /{rang gi de nyid ston mdzad pa//} सर्वसत्त्वहितार्थाय आत्मतत्त्वप्रदर्शकः ।। स.दु.१०७क/१५८.
rang gi don
• सं. स्वार्थः — {mkhas pa gong ma bzhis ni byang chub sems dpas sems can rnams rang gi don la 'dzud do//} पूर्वकैश्चतुर्भिः कौशल्यैर्बोधिसत्त्वः सत्त्वान् स्वार्थे सन्नियोजयति बो.भू.१६०ख/२१२; {blo ma rtogs par rang gi don yongs su gcod pa nyid rigs pa ma yin te} अविदितायां बुद्धौ स्वार्थपरिच्छेद एव न युक्तः त.प.२३०क/९३०; {de la rang don ni rang gi brjod par bya ba} तत्र स्वार्थः स्वकीयमभिधेयम् त.प.२७८ख/१०२५; {'jig rten pa rnams kyis zhes bya ba ni rang gi don de la phan pa'i rkyen yin no//} लौकिकैरिति स्वार्थतद्धितविधानम् त.प.२०६क/८८०; आत्मार्थः — {re zhig rang gi don du gzhung rtsom pa yang ma mthong la} ननु नात्मार्थं ग्रन्थप्रणयनं दृष्टम् बो.प.४४ख/४; • पा. १. स्वार्थम्, स्वार्थानुमानम् — {rang don tshul gsum pa'i rtags las/} /{dpag bya'i don ni shes pa yis//} स्वार्थं त्रिरूपतो लिङ्गादनुमेयार्थदर्शनम् ।। त.स.५०क/४९४ २. स्वार्था, अधिमुक्तिभेदः — {mos pa rang gi don dang ni//rang} {gzhan don dang gzhan don dang //rnam} {gsum shes bya de yang ni//chung} {dang 'bring dang chen po ste//so} {sor rnam pa gsum du 'dod//} अधिमुक्तिस्त्रिधा ज्ञेया स्वार्था च स्वपरार्थिका । परार्थिकैवेत्येषा च प्रत्येकं त्रिविधेष्यते ।। मृद्वी मध्याऽधिमात्रा च अभि.अ.५ख/२.१८.
rang gi don gyi rjes su dpag pa
पा. स्वार्थानुमानम्, अनुमानभेदः — {gang gi tshe pha rol po la yang tshul gsum las rtogs pa skye ba de'i tshe rang gi don gyi rjes su dpag pa dang khyad par ci yod} परस्यापि यदा त्रिरूपादुपजायते प्रतीतिस्तदा तस्याः स्वार्थानुमानात् को विशेषः प्र.अ.१४२ख/४८८; {rang gi don gyi rjes su dpag pa'i de ma thag tu gzhan gyi don rjes su dpag pa brjod de} स्वार्थानुमानानन्तरं परार्थानुमानमुच्यते प्र.अ.१२३क/४६७; द्र. {rang gi don/}
rang gi don rjes su brnyes pa
वि. अनुप्राप्तस्वकार्थः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {rang gi don rjes su brnyes pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…अनुप्राप्तस्वकार्थ इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८.
rang gi don rjes su thob pa
वि. अनुप्राप्तस्वकार्थः — {btsun pa dge slong rgan po ni dgra bcom pa/} {zag pa zad pa/} {bya ba byas pa/} {byed pa byas pa/} {khur bor ba/} {rang gi don rjes su thob pa} स्थविरको भदन्त भिक्षुरर्हन् क्षीणास्रवः कृतकृत्यः कृतकरणीयोऽपहृतभारोऽनुप्राप्तस्वकार्थः अ.श.२५९क/२३७; {thams cad kyang dgra bcom pa} … {rang gi don rjes su thob pa} सर्वैरर्हद्भिः…अनुप्राप्तस्वकार्थैः अ.सा.२क/१; म.व्यु.१०८६ ( {bdag gi don rjes su thob pa} म.व्यु.२३ख).
rang gi don nyid
स्वार्थत्वम् — {'di la rang gi don nyid ni yan lag ma yin no//} अनङ्गमत्र स्वार्थत्वम् वि.सू.२८क/३४.
rang gi don phun sum tshogs pa
पा. स्वार्थसम्पत्, सम्पद्भेदः — {'di tsam gyis ni bcom ldan 'das kyi ye shes dang spangs pa'i mtshan nyid kyi rang gi don phun sum tshogs pa bstan} एतावता भगवतोऽ (?)ज्ञानप्रहाणलक्षणा स्वार्थसम्पत् परिदीपिता त.प.३१६क/१०९९.
rang gi don sbyor ba la rjes su brtson pa
वि. स्वकार्थयोगमनुयुक्तः म.व्यु.२४३८ (४६ख).
rang gi bdag nyid
स्वात्मा — {'di ltar rang gi bdag nyid la/} /{rang dngos bya ba 'jug mi 'dod//} तथा हि न स्वभावस्य स्वात्मनि व्यापृतिर्मता । त.स.५ख/७८; {rang gi bdag nyid myong min la//gzhan} {dag gis kyang myong ma yin//} स्वात्मानं नानुभवति न चान्येनानुभूयते ।। बो.अ.३४ख/९.१०१.
rang gi bdag nyid rig pa
स्वात्मसंवेदनम् — {rig pa 'di dag thams cad ni/} /{don gzhan spyod yul can ma yin/} /{rig pa'i rang bzhin nyid kyis rig/} /{rang gi bdag nyid rig pa bzhin//} संवेदनमिदं सर्वं न चार्थान्तरगोचरम् । संवेदनस्वभावत्वात् स्वात्मसंवेदनं यथा ।। त.स.७४क/६९५.
rang gi 'dod pa
= {rang 'dod/}
rang gi sde pa
स्वयूथ्यः — {rang gi sde pa kha cig nyid ma 'khrul pa smos par mi 'dod pa} केचित्तु स्वयूथ्या एवाभ्रान्तग्रहणं नेच्छन्ति त.प.१८क/४८२; {rang sde rim gyis gsod pa yang //khyod} {kyis mthong bar ma gyur tam//} स्वयूथ्यान् मार्यमाणांस्त्वं क्रमेणैव न पश्यसि । बो.अ.२०क/७.५; बो.प.१३७क/११७.
rang gi gnas
= {rang gnas/}
rang gi spyod pa rnam par ma rung bar byas pas sems can
स्वचर्याविप्रनष्टसत्त्वः — {sems can thams cad ni rang gi spyod pa rnam par ma rung bar byas pas sems can dang} स्वचर्याविप्रनष्टसत्त्वाः सर्वसत्त्वाः सु.प.३०क/९.
rang gi phyogs
१. स्वपक्षः — {'dis kyang tshig gi zur gyis rang gi phyogs khyad par du 'phags par smras pa yin no//} अनेन च स्वपक्षोत्कर्षं वक्रोक्त्या कथयति त.प.१४२ख/७३७; {gnas ma'i bu'i sde dag rang gi phyogs yin pas so//} स्वपक्षो वात्सीपुत्रीयो निकाय इति अभि.स्फु.३१३ख/११९१; {rang phyogs dga' ba tsam gyis ni/} /{gtan tshigs gang gis gcig la ni//kun} {mkhyen nyid ni sgrub byed pa//de} {ni gzhan la'ang yod pa yin//} येनैव हेतुनैकस्य सर्वज्ञत्वं प्रसाध्यते । स्वपक्षप्रीतिमात्रेण सोऽन्यस्याप्युपतिष्ठते ।। त.स.११४ख/९९६ २. स्वदिक् — {gnyis pa la sogs pa la drag mo dang} … {sna chen ma ste tsartsi kA'i nor 'dab pad+ma la rang gi phyogs rnams su'o//} द्वितीयादौ उग्रा…स्थूलनासा कमलाष्टदलेषु चर्चिकायाः स्वदिक्षु वि.प्र.४१क/४.२९; स्वदेशः — {de nas de ni slar log nas//rang} {gi phyogs su 'gro brtson tshe//} तस्मिन् प्रतिनिवृत्तेऽथ स्वदेशं गन्तुमुद्यते । अ.क.४५.२१.
rang gi phyogs dang mthun pa ma yin pa
अस्वपक्षः — {yid gcugs pa'i gnas kyi don du yang ngo //} {rang gi phyogs dang mthun pa ma yin pa'i don du mi bya'o//} विश्रम्भस्थानार्थं च । नास्वपक्षार्थम् वि.सू.६७ख/८४.
rang gi phyogs pa
स्वयूथ्यः — {gang gi phyir 'di rang gi phyogs pa bdag nyid gzhan 'ba' zhig yin gyi/} {gzhan la ltos nas mang po'i sgra de bzhin du sbyar ba ma yin pa'i phyir} नैव यस्मादसावात्मनि परान् स्वयूथ्यानप्यन्यान् बहूनपेक्ष्य तथा प्रयुक्तवान् वा.टी.१०४क/६५.
rang gi bya ba
स्वकर्तव्यम् — {rnam bkra rang gi bya ba gzugs brnyan bzhin/} /{skyes bu chags byed nyid kyis rgyan rnams bzung //} बभार…सा भूषणं लोभनमेव पुंसां मूर्तं स्वकर्तव्यमिवातिचित्रम् ।। अ.क.८क/५०.७७; स्वक्रिया — {gal te byed pa dpe yin na/} /{bya tshig la 'di dbang bral 'gyur/} /{rang gi bya bsgrub mi nus pa/} /{gzhan gyi ltos byar mi 'gyur ro//} कर्ता यद्युपमानं स्यान्न्यग्भूतोऽसौ क्रियापदे । स्वक्रियासाधनव्यग्रे नालमन्यद्व्यपेक्षितुम् ।। का.आ.३२९ख/२.२२७.
rang gi dbang
= {rang dbang /}
rang gi 'bras bu
स्वकार्यम् — {rgyu dag ji ltar rang gi 'bras bu la 'jug} कारणानि कथं स्वकार्ये प्रवर्तन्ते प्र.अ.१२४क/१३३; {bal gyi lte ba can ci'i phyir rang gi 'bras bu ba rgya la sogs pa la ngo bo nyid kyis 'jug pas cig car mi byed} ऊर्णनाभः स्वभावतः प्रवृत्तः किमिति स्वकार्याणि जालादीनि युगपन्न करोति त.प.१९२क/१००; {bdag nyid thob nas rang 'bras la//rang} {nyid kyis ni 'jug par 'gyur//} लब्धात्मनां स्वकार्येषु प्रवृत्तिः स्वयमेव तु ।। त.स.१०६ख/९३२.
rang gi 'bras bu byed pa
वि. स्वकार्यारम्भकः — {chos dang chos min rdul phran kun/} /{sems dang ldan pas byin brlabs te/} /{rang gi 'bras bu byed sdod de/} /{'jug phyir tshig pa rgyu spun bzhin//} धर्माधर्माणवः सर्वे चेतनावदधिष्ठिताः । स्वकार्यारम्भकाः स्थित्वा प्रवृत्तेस्तुरितन्तुवत् ।। त.स.३ख/५४.
rang gi mi
स्वजनः — {gang 'di chos 'di'ang gzhan don nyid na de/} /{rang gi mi la'ang btang snyoms ji ltar bya//} कथं स कुर्यात् स्वजनेऽप्युपेक्षां धर्मोऽप्ययं यस्य परार्थ एव ।। अ.क.३६क/३.१८८.
rang gi smra ba
स्ववादः — {de bas na grangs can rnams kyis rang gi smra ba dang mi mthun pa sangs rgyas pa rnams kyis smra ba gang yin rgyur byas nas mi mthun par smra ba bsal ba'i phyir dang rang gi smra gzhag pa'i phyir sgrub pa bkod de} ततः सांख्येन स्ववादविरुद्धं बौद्धवादं हेतूकृत्य विरुद्धवादनिराकरणाय स्ववादप्रतिष्ठापनाय च साधनमुपन्यस्तम् न्या.टी.७०क/१८१.
rang gi tshad ma
स्वतः प्रमाणम् म.व्यु.४४८० (७०क); द्र. {rang gis tshad ma/}
rang gi tshig
स्ववचनम् — {de bas na 'dir de ltar rang gi tshig gis dpags pa'i yod pas med pa la gnod pas rang gi tshig dang 'gal ba yin no//} तदेवं स्ववचनानुमितेन सत्त्वेनासत्त्वं बाध्यमानं स्ववचनेन बाधितमुक्तम् न्या.टी.७१ख/१८६; स्ववाक्यम् — {mi shes pas rang tshig sogs dang /} /{'gal bar rtsod par byas pa yin//} स्ववाक्यादिविरोधानामज्ञानाच्चोदना कृता । त.स.९९ख/८८३; स्वोक्तिः — {rigs pa smra ba su zhig ni/} /{rtsa ba la gnod phyogs nges byed//gang} {gis ngag gi rang tshig gis//de} {grub thabs kyang 'jig par byed//} को हि मूलहरं पक्षं न्यायवाद्यध्यवस्यति । येन तत्सिद्ध्युपायोऽपि स्वोक्त्यैवास्य विनश्यति ।। त.स.१०२ख/९०५; स्ववाक् — {rang tshig 'gal la gsal ba'i dpe/} /{lung la phyogs tsam bstan pa yin//} स्ववाग्विरोधे विस्पष्टमुदाहरणमागमे । दिङ्मात्रदर्शनम् प्र.वा.१४३क/४.९७.
rang gi tshig dang 'gal
= {rang gi tshig dang 'gal ba/}
rang gi tshig dang 'gal ba
स्ववचनविरोधः — {'dis ni rang gi tshig dang 'gal ba bstan pa yin te} एतेन स्ववचनविरोध उद्भावितो भवति त.प.१५६क/३५; स्ववचनव्याघातः — {'bras bu yod pa yin no zhes kyang dam bcas nas/} {de bkag pa'i phyir rang gi tshig dang 'gal lo//} ‘सत्कार्यम्’ इति च प्रतिज्ञया सा निषिद्धेति स्ववचनव्याघातः त.प.१५६क/३५; स्ववचनव्याहतिः — {bum pa la sogs pa rnams mi 'dra ba nyid yin na yang snam bu la sogs pa las tha dad pa med do zhes bya ba ni/rang} {gi tshig dang 'gal ba yin te} सत्यपि वैरूप्ये पटादीनाम् ‘न च घटादिभ्यो भेदोऽस्ति’ इति स्ववचनव्याहतिः त.प.७१ख/५९५; त.प.३०३ख/१०६६.
rang gi tshul
१. स्वनयः — {tshig gi don dang nges pa'i tshig la mi mkhas pas ming tha dad pa ma yin par rang gi tshul mi shes so//} पदार्थनिरुक्त्यकुशला अभिन्नसंज्ञाः न स्वनयं प्रजानन्ति ल.अ.१३२ख/७८ २. स्ववृत्तिः — {rang gi tshul dang las kyi mtha' yongs su spangs pa zhes bya ba ni rang gi tshul yongs su spangs pa dang} … / {de la tshul ni gang gis 'tsho bar byed pa'i 'tsho ba'am/zas} {dang skom la sogs pa'o+o//} परित्यक्तस्ववृत्तिकर्मान्तेभ्य इति । परित्यक्तस्ववृत्तिभ्यः…। तत्र वृत्तिः जीविका, यया जीव्यते अन्नपानादिना अभि.स्फु.१६१ख/८९४.
rang gi tshul so sor gzhag pa'i gtam
स्वनयप्रत्यवस्थानकथा — {rang gi tshul so sor gzhag pa'i gtam gyi dbang du bya bar de bzhin gshegs pa rnams 'byung ba ni u dum bA ra'i me tog bzhin rnyed par dka'o zhes ni ma bshad do//} न स्वनयप्रत्यवस्थानकथामधिकृत्य उदुम्बरपुष्पसुदुर्लभप्रादुर्भावास्तथागता इति ल.अ.१४७क/९४.
rang gi tshogs yongs su 'dzin par byed
क्रि. स्वसम्भारं परिगृह्णाति — {nyon mongs pa 'jug pa na bya ba bcu byed de/} {rtsa ba brtan par byed do//} … {rang gi tshogs yongs su 'dzin par byed do//} क्लेशो हि प्रवर्तमानो दश कृत्यानि करोति—मूलं दृढीकरोति…स्वसम्भारं परिगृह्णाति अभि.भा.२२६ख/७६०.
rang gi mtshan nyid
• सं. १. स्वलक्षणम् — {de chos tha dad pa yang dag par shes pas chos rnams kyi rang gi mtshan nyid rab tu shes so//} स धर्मप्रतिसंविदा स्वलक्षणं धर्माणां प्रजानाति द.भू.२५४ख/५१ २. स्वलक्षणत्वम् — {yang sgro btags pa'i don 'dzin pa na rang gi mtshan nyid du 'dzin te} स पुनरारोपितोऽर्थो गृह्यमाणः स्वलक्षणत्वेनावसीयते न्या.टी.४४ख/७२; • पा. स्वलक्षणम्, प्रत्यक्षस्य विषयः — {mngon sum rnam pa bzhi po de'i yul de rtogs par bya ba ni rang gi mtshan nyid yin te/} {rang thun mong ma yin pa de kho na nyid ni rang gi mtshan nyid do//} तस्य चतुर्विधस्य प्रत्यक्षस्य विषयो बोद्धव्यः स्वलक्षणम् । स्वम् असाधारणं लक्षणं तत्त्वं स्वलक्षणम् न्या.टी.४४क/७०.
rang gi mtshan nyid kyi dngos po med par rtogs pa'i mya ngan las 'das pa
पा. स्वलक्षणभावाभावावबोधनिर्वाणम्, निर्वाणभेदः — {mya ngan las 'das pa rnam pa bzhi} … {dngos po'i rang bzhin med pa'i mya ngan las 'das pa dang} … {rang gi mtshan nyid kyi dngos po med par rtogs pa'i mya ngan las 'das pa dang} चतुर्विधं निर्वाणम्…भावस्वभावाभावनिर्वाणं… स्वलक्षणभावाभावावबोधनिर्वाणम् ल.अ.१०५ख/५१.
rang gi mtshan nyid kyi rnam pa
स्वलक्षणाकारः — {ci zag pa med pa la rang gi mtshan nyid kyi rnam pa yod dam/} {'on te med ce na} किमनास्रवः स्वलक्षणाकारोऽस्ति? अथ न अभि.भा.४८क/१०५६.
rang gi mtshan nyid kyi byed pa
स्वलक्षणकृत्यम् — {byed pa'i las ni sa la sogs pa'i ste/} {rten pa la sogs pa'o//} {yang na rang gi mtshan nyid kyi byed pa gang yin pa ste 'di lta ste/} {gzugs kyi ni gzugs su yod pa'o//} कारित्रकर्म पृथिव्यादीनां धारणादि । यद्वा यस्य स्वलक्षणकृत्यम्, तद्यथा रूपणा रूपस्य अभि.स.भा.४५ख/६३.
rang gi mtshan nyid kyi yul can
वि. स्वलक्षणविषयम् — {gzhon nu ma len gyis ni lta ba'i shes pa rtog pa med pa gsal ba rang gi mtshan nyid kyi yul can yin la} कुमारिलस्तु आलोचनाज्ञानं निर्विकल्पकं व्यक्तिस्वलक्षणविषयं वर्णयति त.प.९क/४६३.
rang gi mtshan nyid kyis bdag med pa
पा. स्वलक्षणनैरात्म्यम्, नैरात्म्यभेदः — {bdag med pa rnam pa gsum ste/} {mtshan nyid med pas bdag med pa dang mi mthun pa'i mtshan nyid kyis bdag med pa dang rang gi mtshan nyid kyis bdag med pa'o//} त्रिविधं नैरात्म्यम्—अलक्षणनैरात्म्यम्, विलक्षणनैरात्म्यम्, स्वलक्षणनैरात्म्यं च म.भा.११ख/८९.
rang gi mtshan nyid ngo bo nyid med pa
स्वलक्षणनिःस्वभावता — {de la kun brtags kyi ngo bo nyid ni rang gi mtshan nyid kyis med pa ste/} /{de'i phyir rang gi mtshan nyid ngo bo nyid med pas ngo bo nyid med pa'o//} तत्र परिकल्पितस्य स्वलक्षणमेव नास्त्यतः स्वलक्षणनिःस्वभावतया निःस्वभावः अभि.स.भा.८४क/११४.
rang gi mtshan nyid stong pa nyid
पा. स्वलक्षणशून्यता, शून्यताभेदः — {stong pa nyid rnam pa bcu drug po 'di lta ste/} {nang stong pa nyid dang} … {rang gi mtshan nyid stong pa nyid dang} … {dngos po med pa'i ngo bo nyid stong pa nyid do//} षोडशविधा शून्यता—अध्यात्मशून्यता…(स्व)लक्षणशून्यता … अभावस्वभावशून्यता च म.भा.४ख/४१; {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni rang gi mtshan nyid stong pa nyid kyi slad du byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams kyi yum lags so//} स्वलक्षणशून्यतामुपादाय माता भगवन् बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५२ख/८६.
rang gi mtshan nyid pa'i nyon mongs pa
पा. स्वलक्षणक्लेशः, क्लेशभेदः — {mdor bsdu na nyon mongs pa ni rnam pa 'di gnyis te/} {rang gi mtshan nyid pa'i nyon mongs pa ni 'dod chags dang khong khro ba dang nga rgyal rnams so//} {nyon mongs pa spyi pa ni lta ba dang the tshom dang ma rig pa rnams so//} समासत इमे द्विविधाः क्लेशाः—स्वलक्षणक्लेशाश्च रागप्रतिघमानाः । सामान्यक्लेशाश्च दृष्टिविचिकित्साऽविद्याः अभि.भा.२३८ख/८०१.
rang gi mtshan nyid la mkhas pa
वि. स्वलक्षणकुशलः — {de ste chos thams cad dang sa'i rang gi mtshan nyid la mkhas} … {par gyur na} अथ सर्वधर्मभूमिस्वलक्षणकुशला भवन्ति ल.अ.१३३क/७९.
rang gi mtshan nyid la rnam par rtog pa
पा. स्वलक्षणविकल्पः, विकल्पभेदः — {byang chub sems dpas rnam par rtog pa rnam pa bcu spang bar bya ste} … {rang gi mtshan nyid la rnam par rtog pa ni gang gi gnyen por gzugs gang yin pa de ni ming tsam mo zhes gsungs pa yin no//} दशविधविकल्पो बोधिसत्त्वेन परिवर्जनीयः…स्वलक्षणविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह । नाममात्रमिदं यदिदं रूपमिति सू.व्या.१८०ख/७५.
rang gi mtshan ma
स्वचिह्नम् — {rang gi mtshan ma hUM yig yongs su gyur pa'i rdo rje rtse lnga pa spros byas nas} स्फारयित्वा स्वचिह्नं पञ्चशूकवज्रं हूँकारपरिणतम् वि.प्र.४८ख/४.५१.
rang gi bzhed pa
स्वेच्छा — {rim gyis sam ni cig car du/} /{rang gi bzhed pas mkhyen par gyur//} युगपत् परिपाट्या वा स्वेच्छया प्रतिपद्यते । त.स.१३२ख/११२६.
rang gi gzugs
स्वरूपम् १. निजरूपम् — {de nas lha'i dbang po brgya byin} … {bram ze'i cha lugs mi snang bar byas te/} {rang gi gzugs su 'dug nas} ततः शक्रो देवेन्द्रः …ब्राह्मणवेषमन्तर्धाप्य स्वरूपेण स्थित्वा अ.श.९४ख/८५; {rigs kyi bu de dag gi mdun du skal ba ji lta ba bzhin du de rang gi gzugs kyis gnas par 'gyur te} तेषां स कुलपुत्रो यथाभाग्यतया स्वरूपेणाग्रतस्तिष्ठति शि.स.४२क/४० २. = {rang bzhin} स्वभावः — {yang dag grub dang rang bzhin dang //rang} {gzugs ngo bo nyid dang dngos//} संसिद्धिप्रकृती त्विमे ।। स्वरूपं च स्वभावश्च निसर्गश्च अ.को.१४५क/१.८.३८; स्वस्य रूपं स्वरूपम् अ.वि.१.८.३८.
rang gi 'od dang ldan pa
वि. स्वयम्प्रभः — {der gzugs bzang ba} … {rang gi 'od dang ldan pa} … {dus ring por gnas par 'gyur ba} ते तत्र भवन्ति रूपिणः…स्वयम्प्रभाः…दीर्घमध्वानं तिष्ठन्ति अभि.स्फु.९४क/७७०.
rang gi yul
= {rang yul/}
rang gi rang bzhin
स्वरूपम् — {rang gi rang bzhin las ji ltar mtshon bya mtshon byed kyi dngos por 'gyur zhe na} स्वरूपेण कथं लक्ष्यलक्षणभावः प्र.अ.१९७क/२११.
rang gi rigs
१. स्वजातिः — {rang gi rigs te mi'i rigs su 'byung ba lha'i mig ma yin pa la sogs pa'i mtshan nyid can gyi rang bzhin} स्वजातीः मनुष्यजातिभाविनीः प्रकृतीरदिव्यचक्षुष्ट्वादिलक्षणाः त.प.२६५क/९९८; {skyes bu shes rab can yang ni/} /{phra ba'i don mthong nus yin yang /} /{rang rigs mthun pa ma spangs pas//skyes} {bu gzhan las phul byung 'gyur//} प्राज्ञोऽपि हि नरः सूक्ष्मानर्थान् द्रष्टुं क्षमोऽपि सन् । स्वजातीरनतिक्रामन्नतिशेते परान् नरान् ।। त.स.११५क/९९९; {rang rigs snga ma rgyu nyid na/} /{dang po 'byung bar mi 'gyur te//} पूर्वस्वजातिहेतुत्वे न स्यादाद्यस्य सम्भवः ।। प्र.अ.९३क/१०० २. स्वकुलम् — {rang gi rigs kyi brtul zhugs kyi mtha' spangs nas 'jug pa} स्वकुलव्रतसीमानमतिपत्यापि वर्तमानाः त.प.३२३क/१११३ ३. = {rang ris} स्वनिकायः — {skal mnyam rgyu ni 'dra ba 'o/} /{rang rigs sa pa'o sngar skyes rnams//} सभागहेतुः सदृशाः स्वनिकायभुवोऽग्रजाः । अभि.को.६क/२.५२.
rang gi rigs kyi dpe nye bar sbyar ba'i mtshan nyid
स्वजातीयदृष्टान्तोपसंहारलक्षणम् म.व्यु.४४०७(६९क).
rang gi rigs can
वि. सजातिः — {des na shes rab can skyes bus/} /{don phra rnams mthong nus pa yin/} /{rang gi rigs can spangs nas kyang /} /{mi gzhan zil gyis gnon pa yin//} अतः प्राज्ञो नरः सूक्ष्मानर्थान् द्रष्टुं क्षमो भवेत् । सजातीरप्यतिक्रामन् परानभिभवेन्नरान् ।। त.स.१२४क/१०७६; द्र. {rang rigs/}
rang gi lugs
स्वमतम्— {gal te rang gi lugs la grags pa nyid kyi rtog pa mngon par 'dod pa ma yin nam} ननु यदि स्वमतसिद्धैव कल्पनाऽभिप्रेता त.प.५क/४५४.
rang gi lus
स्वदेहः — {de ni rang gi lus la dpal ldan rdul dang byang chub kyi sems bde ba ster ba'am smon pa'i sems dang 'jug pa'i sems so//} तत् स्वदेहे (श्री)रजो बोधिचित्तं सुखदमिति प्रणिधानचित्तं प्रस्थानचित्तं च वि.प्र.२४१क/२.५०; स्वकायः — {'dug nas rang gi lus sems kyis tshar bcad cing gzir to//} निषद्य च स्वकायं चेतसा निगृह्णीते स्म, निष्पीडयति स्म ल.वि.१२४ख/१८४; स्वशरीरम् — {tha na rang gi lus kyi sha dang khrag dang rus pa dang rkang gis kyang sems can ltogs pa rnams tshim par mdzad} अन्तशः स्वशरीरमांसरुधिरास्थिमज्जया बुभुक्षिताः सत्त्वाः सन्तर्पिताः सु.प्र.३क/४; स्वतनुः — {rang gi lus las byung ba'i skud pa rnams kyis} गुणैः स्वतनुनिर्गतैः वि.प्र.२६८क/२.८५; स्वाङ्गम् — {rdzas dri zhim po dag gis rang gi lus skud pa la'o//} सुगन्धद्रव्यैः स्वाङ्गोद्वर्तने वि.सू.५३क/६८; आत्मदेहः — {phyi nas rang gi lus la ni/} /{bdag nyid dkyil 'khor rab tu gzhug//} पश्चादात्मदेहेषु आत्ममण्डलं कल्पयेत् । स.दु.१०७ख/१६०; आत्मा — {'di yi srog yongs su bsrung ba'i phyir su zhig rang gi lus yongs su gtong bar byed} कोऽस्याः प्राणपरिरक्षणार्थमात्मपरित्यागं कुर्यात् सु.प्र.५४ख/१०८.
rang gi lus la lta ba
पा. स्वकायदृष्टिः, दृष्टिविशेषः — {bdag tu lta ba dang} … {rang gi lus la lta ba chen po} महत्या आत्मदृष्ट्याः… स्वकायदृष्ट्याः अ.सा.१६ख/१०.
rang gi sa
स्वभूमिः — {lus kyi rnam shes 'og dang ni/} /{rang gi sa yid ma nges te//} कायविज्ञानमधरस्वभूम्यनियतं मनः ।। अभि.को.३ख/१.४७; {kun 'gro zhes bya nyon mongs can/} /{rnams kyi rang sa kun 'gro snga//} सर्वत्रगाख्यः क्लिष्टानां स्वभूमौ पूर्वसर्वगाः । अभि.को.६क/२.५४.
rang gi sa pa
वि. स्वभूमिकः — {rna ba'ang de bzhin gsum dag ni/} /{thams cad rang gi sa pa nyid//} तथा श्रोत्रं त्रयाणां तु सर्वमेव स्वभूमिकम् । अभि.को.३ख/१.४७; स्वभूमिः — {rang gi sa pa yi 'gog pa dang /} /{lam ni phan tshun rgyu yin pas/} /{sa drug sa dgu'i lam ni de'i/} /{spyod yul can gyi yul yin no//} स्वभूम्युपरमो मार्गः षड्भूमिनवभूमिकः । तद्गोचराणां विषयो मार्गो ह्यन्योन्यहेतुकः ।। अभि.को.१६ख/५.१५.
rang gi sa pa dang rjes su mthun pa
वि. स्वभूम्यनुगुणः— {gnas pa'i cha dang mthun pa ni rang gi sa pa dang rjes su mthun pa'o//} स्वभूम्यनुगुणं स्थितिभागीयम् अभि.भा.७३ख/११५६.
rang gi sa pa'i 'gog pa
स्वभूम्युपरमः, स्वभूमिनिरोधः — {rang gi sa pa'i 'gog pa dang /} /{lam ni phan tshun rgyu yin pas/} /{sa drug sa dgu'i lam ni de'i/} /{spyod yul can gyi yul yin no//} स्वभूम्युपरमो मार्गः षड्भूमिनवभूमिकः । तद्गोचराणां विषयो मार्गो ह्यन्योन्यहेतुकः ।। अभि.को.१६ख/५.१४.
rang gi sems
स्वचित्तम्, स्वस्य चित्तम्— {khams gsum 'di ni rang gi sems tsam ste//} स्वचित्तमात्रमिदं त्रैधातुकम् ल.अ.८७क/३४; {rang gi sems snang ba tsam la mi mkhas pa dag} स्वचित्तदृश्यमात्राकुशलाः ल.अ.१२८क/७४; स्वचेतः — {rang sems la snang rdzogs sangs rgyas/} … /{sems can rnams kyis mthong bar 'gyur//} सत्त्वाः पश्यन्ति संबुद्धं प्रतिभासं स्वचेतसि ।। र.वि.१२३क/१००.
rang gi sems kyi rnam par rtog pa snang ba'i rgyud mthong ba
वि. स्वचित्तविकल्पदृश्यधाराद्रष्टा — {rang gi sems kyi rnam par rtog pa snang ba'i rgyud mthong ba dang /} {zhing mtha' yas pa'i rgyal ba rnams kyis dbang bskur ba dang dbang dang stobs dang mngon par shes pa dang ting nge 'dzin rnams kyang thob par nus so//} शक्यं स्वचित्तविकल्पदृश्यधाराद्रष्ट्रनन्तक्षेत्रजिनाभिषेकवशिताबलाभिज्ञासमाधयः प्राप्तुम् ल.अ.७३क/२०.
rang gi sems bskyed pa dbang bsgyur ba
वि. स्वचित्तोत्पादवशवर्ती — {de de lta bu'i} ( {ye shes kyi} ) {sa dang ldan zhing} … {rang gi sems bskyed pa la dbang bsgyur ba} स एवं ज्ञानभूम्यनुगतः…स्वचित्तोत्पादवशवर्ती द.भू.२४७क/४७.
rang gi sems snang ba sgom pa la mkhas pa
वि. स्वचित्तदृश्यविभावनाकुशलः — {blo gros chen po de la ji ltar na byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rang gi sems snang ba sgom pa la mkhas pa yin zhe na} तत्र कथं महामते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः स्वचित्तदृश्यविभावनाकुशलो भवति ल.अ.८७क/३४.
rang gi sems snang ba rnam par sgom pa
पा. स्वचित्तदृश्यविभावनता — {blo gros chen po chos bzhi dang ldan pa'i byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams rnal 'byor chen po'i rnal 'byor can du 'gyur ro//} … {rang gi sems snang ba rnam par sgom pa dang} चतुर्भिर्महामते धर्मैः समन्वागता बोधिसत्त्वाः (महासत्त्वाः) महायोगयोगिनो भवन्ति…स्वचित्तदृश्यविभावनतया च ल.अ.८७क/३४.
rang gi sems snang ba tsam du khong du ma chud pa'i blo can
वि. स्वचित्तदृश्यमात्रानवधारितमतिः— {rang gi sems snang ba tsam du khong du ma chud pa'i blo can} … {gcig pa dang tha dad pa dang yod pa dang med pa'i smra ba la mngon par chags so//} एकत्वान्यत्वास्तित्वनास्तित्ववादानभिनिविशन्ते स्वचित्तदृश्यमात्रानवधारितमतयः ल.अ.९१क/३८.
rang gi sems snang ba tsam la mi mkhas pa
वि. स्वचित्तदृश्यमात्राकुशलः — {nyan thos dang rang sangs rgyas rnams ni} … {rang gi sems snang ba tsam la mi mkhas pas} श्रावकप्रत्येकबुद्धाः…स्वचित्तदृश्यमात्राकुशलाः ल.अ.१४०क/८७; ल.अ.१२८क/७४.
rang gi sems snang ba la rnam par rtog pa'i spros pa dang bral ba
वि. स्वचित्तदृश्यविकल्पप्रपञ्चविरहितः — {sa'i mtshan nyid dang shes rab dang ye+e shes la mkhas shing tshig rab tu phye ba la rnam par gdon mi za ba rgyal ba rnams la mtha' yas pa'i dge ba'i rtsa ba bsags pa/} {rang gi sems snang ba la rnam par rtog pa'i spros pa dang bral ba} भूमिलक्षणप्रज्ञाज्ञानकौशलपदप्रभेदविनिश्चयजिनानन्तकुशलमूलोपचयस्वचित्तदृश्यविकल्पप्रपञ्चविरहितैः ल.अ.७२ख/२०.
rang gi sems snang ba'i rgyud
स्वचित्तदृश्यधारा — {bcom ldan 'das la} … {rang gi sems snang ba'i rgyud rnam par dag par bya ba'i phyir yang gsol ba btab pa} पुनरपि स्वचित्तदृश्यधाराविशुद्ध्यर्थं भगवन्तमध्येषते स्म ल.अ.७६क/२४.
rang gi sems snang ba'i chos
स्वचित्तदृश्यधर्मता — {rang gi sems snang ba'i chos rnams la mngon par zhen pa'i phyir rdza ma la sogs pa'i chos byis pas kun brtags pa lus su ma red pa'i rnams ni med pa yin te} स्वचित्तदृश्यधर्मताभिनिवेशान्न सन्ति घटादयो धर्मा बालपरिकल्पिता अलब्धशरीराः ल.अ.६३क/८.
rang gi sems snang ba'i gnas ngan len gyi bag chags
स्वचित्तदृश्यदौष्ठुल्यवासना — {sems can rang gi sems snang ba'i gnas ngan len gyi bag chags dang bral ba rnams la rgyal ba ye shes bsam gyis mi khyab pa'i yul dang spyod yul cig car yang dag par ston to//} स्वचित्तदृश्यदौष्ठुल्यवासनाविगतानां सत्त्वानां युगपदचिन्त्यज्ञानजिनगोचरविषयं सन्दर्शयति ल.अ.७६ख/२५.
rang gi sems snang ba'i rnam par rtog pa la mngon par zhen pas zhugs pa
वि. स्वचित्तदृश्यविकल्पाभिनिवेशप्रवृत्तः — {de dag dang de 'di snyam du bdag cag ni lhan cig tu phan tshun rgyur gyur cing /} {rang gi sems snang ba'i rnam par rtog pa la mngon par zhen pas zhugs pa'o snyam du mi sems so//} न च तेषां तस्य चैवं भवति, वयमत्रान्योन्यहेतुकाः स्वचित्तदृश्यविकल्पाभिनिवेशप्रवृत्ता इति ल.अ.७२ख/२०.
rang gi sems snang ba'i spyod yul rtogs pa rnam par phye ba'i mtshan nyid
स्वचित्तदृश्यगोचरगतिविभागलक्षणम् — {bcom ldan 'das chos thams cad kyi rang gi sems snang ba'i spyod yul rtogs pa rnam par phye ba'i mtshan nyid} … {bdag la bshad du gsol} देशयतु मे भगवान्… स्वचित्तदृश्यगोचरगतिविभागलक्षणं सर्वधर्माणाम् ल.अ.९०क/३७.
rang gir ma byas
= {rang gir ma byas pa/}
rang gir ma byas pa
भू.का.कृ. न स्वीकृतम् — {yongs su gzung ba med pa ni bdag gi ba ma yin pa rnams te/} {gang gis kyang rang gir ma byas pa zhes bya ba'i don to//} अपरिग्रहाणि अममानि, न केनचित् स्वीकृतानीत्यर्थः बो.प.६०क/२३.
rang gis khas blangs
= {rang gis khas blangs pa/}
rang gis khas blangs pa
स्वाभ्युपगमः — {'on kyang thug pa med pas rang gis khas blangs pa dang 'gal bar byas par 'gyur gyi} यदि परमनवस्थया स्वाभ्युपगमविरोधः कृतः स्यात् त.प.११५क/६८०.
rang gis bcol ba len pa
स्वयंनिहितप्रत्यनुमार्गणम्— {byed pa po gcig med pa'i phyir sngar bshad pa'i dran pa dang nges pa dang rang gis bcol ba len pa la sogs pa mi srid par rtogs par bya'o//} एकस्य कर्तुरभावात् पूर्वोक्तानां स्मृतिनिश्चयस्वयंनिहितप्रत्यनुमार्गणादीनामसम्भवो बोद्धव्यः त.प.२४६ख/२०७.
rang gis dbang bskur
= {rang gis dbang bskur ba/}
rang gis dbang bskur ba
वि. स्वाभिषिक्तः, ओ क्ता — {rang gis dbang bskur snying rje can/} /{rdo rje'i bu mo 'di khyer nas/} /{spyod pa bya bar rtogs par bya//} स्वाभिषिक्तां कृपावतीम् । वज्रकन्यामिमां गृह्य चर्यां कर्तुं विबुध्यते ।। हे.त.७क/१८.
rang gis ma mthong
स्वादृष्टिः — {kun gyis ma mthong the tshom dang /} /{rang gis ma mthong 'khrul pa ste/} /{'bigs byed ri phug dur ba sogs/} /{ma mthong bar yang yod phyir ro//} सर्वादृष्टिश्च सन्दिग्धा स्वादृष्टिर्व्यभिचारिणी । विन्ध्यादि (द्रि पा.भे.)रन्ध्रदूर्वादेरदृष्टावपि सत्त्वतः ।। त.स.६क/८३.
rang gis smras
= {rang gis smras pa/}
rang gis smras pa
स्वोक्तम् — {rang gis smras pa 'di yang ni/} /{'dir ni ci yi phyir ma mthong //} इदं च स्वोक्तमपरं किमत्र न समीक्ष्यते ।। त.स.११९ख/१०३८.
rang gis tshad ma
स्वतः प्रामाण्यम् — {'dis ni rang gis tshad ma'i dngos por bstan to//} (?) अनेन स्वतः प्रामाण्याभावमाह त.प.१३३क/७१५.
rang gis rig
= {rang rig pa/}
rang gis rig pa
= {rang rig pa/}
rang gis lag ma dar ba'i sbyin pa
अस्वहस्तदानम् — {sems can thams cad la gnod pa'i sbyin pa med pa} … {rang gis lag ma dar ba'i sbyin pa med do//} नास्ति सत्त्वोत्पीडनादानम्… नास्त्यस्वहस्तदानम् शि.स.१४९ख/१४४.
rang dga'
• वि. स्वतन्त्रः, ओ त्रा — {mig la sogs la ltos med phyir/} /{rang dga' yid kyi blo yin te//} स्वतन्त्रा मानसी बुद्धिश्चक्षुराद्यनपेक्षणात् । त.स.७०ख/६६०; {de lta yin pas na dngos po 'di 'ga' zhig gi tshe rang bzhin dang dbang phyug tu brjod pa'i rgyu las sam/} {rgyu gzhan las sam/} {rang dga' ba yin zhes rnam par rtog pa gsum mo//} ततश्चास्य भावः कदाचित् प्रकृतीश्वरादेव कारणाद्, अन्यतो वा हेतोः, स्वतन्त्रो वा स्यादिति त्रयो विकल्पाः त.प.१८०क/७७; स्वच्छन्दः — {mkhas pa rnams kyang rang dgar ci bder spyod pa'i rigs//} स्वच्छन्दरम्यचरितोऽत्र विचक्षणः स्यात् जा.मा.१३६क/१५७; {rang rgyud rang dbang bdag dbang dang /} /{rang dga' gzhan gyis ma bzung ba//} स्वतन्त्रोऽपावृतः स्वैरी स्वच्छन्दो निरवग्रहः ।। अ.को.२०७क/३.१.१५; स्वकीय एव छन्दोऽभिलाषोऽस्येति स्वच्छन्दः अ.वि.३.१.१५; • सं. १. = {rang 'dod} स्वेच्छा, स्वस्येच्छा — {lus ni g}.{yog tu btsongs rnams la/} /{rang dgar gnas pa ga la yod//} सेवाविक्रीतकायानां स्वेच्छाविहरणं कुतः ।। अ.क.७४क/७.३८; {gal te rang dgas 'grub 'gyur na/} … /{su la'ang sdug bsngal 'byung mi 'gyur//} यदि तु स्वेच्छया सिद्धिः…न भवेत्कस्यचिद् दुःखम् बो.अ.१५ख/६.३४; आत्मेच्छा — {gang la spyi tsam bstun nas ni/} /{cung zad brjod par bgyid pa de/} /{smra ba po yi rang dga' dang /} /{thabs dang gcam bu tsam du bas//} आत्मेच्छाच्छलमात्रं तु सामान्योपांशु किञ्चन । यत्रोपक्षिप्य कथ्येत सा वक्तुरतिलोलता ।। श.बु.१११ख/४१; यदृच्छा — {bsrungs ma nyug rum bcas par bud med rnams//bdag} {gi gnas su rang dgar lhags pa la//} स्त्रियोऽभियाता यदि ते ममाश्रमं यदृच्छयाऽन्तःपुररक्षिभिः सह । जा.मा.१७०क/१९६ २. स्वातन्त्र्यम् — {gang yang rag ma las pa rang dga' 'jug pa de ci'i phyir res 'ga' 'ga' zhig tu ldog par 'gyur} न वा यत् पुनरनायत्तं स्वातन्त्र्येण प्रवृत्तम्, तत्किमिति कदाचित् क्वचिद् विरमेत् त.प.२२१क/९१२.
rang dga' nyid
स्वातन्त्र्यम् — {khyed kyis rang dga' nyid kyis ni/} /{mi nyid du ni ji ltar nges//} स्वातन्त्र्येण तु मर्त्यत्वं त्वया निश्चीयते कथम् । त.स.१२९ख/११०७.
rang dga' ba
= {rang dga'/}
rang dgar
अव्य. यथेच्छम् — {dga' mgur rang dgar deng sang 'jig rten 'di na spyod de} स्वैरं यथेच्छमिह लोके अद्य सम्प्रति चर्यते अभि.स्फु.३१२क/११८८; यदृच्छया — {bdag gi gnas su rang dgar lhags pa la/} /{bdag gis nongs pa cung zad ci ltar bgyi//} अभियाता यदि ते ममाश्रमं यदृच्छया… व्यतिक्रमस्तत्र च नो भवेत्कियान् जा.मा.१७०क/१९६; द्र.— {lus ni g}.{yog tu btsongs rnams la//rang} {dgar gnas pa ga la yod//} सेवाविक्रीतकायानां स्वेच्छाविहरणं कुतः ।। अ.क.७४क/७.३८.
rang dgar gyur pa
वि. निरवग्रहः — {ma rig pa'i mun pas de kho na nyid ma mthong ba rang dgar gyur pa bcos su mi btub pa rang gi lta bas rtog ge ngan par zhugs pa khyed cag gis bcom ldan 'das kyi bstan pa tshig dang don gyi sgo nas dkrugs so+o//} अविद्यान्धेन अदृष्टतत्त्वैर्निरवग्रहैः निरङ्कुशैः कुतर्कापन्नैर्भवद्भिर्भगवतः शासनं ग्रन्थतश्चार्थतश्च आकुलं कृतम् अभि.स्फु.३११ख/११८७.
rang dgar 'jug pa
स्वेच्छावृत्तिः — {'dzin pa yul dag la rang dgar 'jug pa bzlog pa dang} धारणं स्वेच्छावृत्तिर्विषयेषु निवर्तनम् प्र.अ.१४९ख/१६०.
rang dgar gnas pa
स्वेच्छाविहरणम् — {lus ni g}.{yog tu btsongs rnams la/} /{rang dgar gnas pa ga la yod//} सेवाविक्रीतकायानां स्वेच्छाविहरणं कुतः ।। अ.क.७४क/७.३८.
rang dgar spyod
= {rang dgar spyod pa/}
rang dgar spyod pa
वि. स्वच्छन्दः — {des mtsho chen po} … {bya rnams la rang dgar spyod cing bde ba'i longs spyod du bstsal te} तेन…महत्सरः पक्षिभ्यः स्वच्छन्दसुखोपभोग्यं दत्तम् जा.मा.११९क/१३७.
rang dgar byed pa
वि. स्वच्छन्दः — {rang dgar byed pa dang} … {bstan pa 'di la spyod par 'gyur} स्वच्छन्दाः…इह शासने चरिष्यन्ति रा.प.२४२ख/१४०.
rang dgar rol pa
वि. स्वेच्छाविहारी — {rang dgar rol pa'i bcom ldan 'das/} /{bde gshegs rang nyid gshegs par gyur//} स्वेच्छाविहारी भगवान्प्रतस्थे सुगतः स्वयम् ।। अ.क.१५२क/१५.२.
rang rgyal
= {rang sangs rgyas} प्रत्येकजिनः, प्रत्येकबुद्धः — {shes rab bar mar gdags pa ni/} /{de ni rang rgyal zhes kyang bya//} प्रज्ञामध्यव्यवस्थानात् प्रत्येकजिन उच्यते । स.पु.५३ख/९४; {mtshan ma sna tshogs de dag ni/} /{mu stegs can lam khrid par byed/} /{nyan thos dag dang rang rgyal gyi/} /{spyod yul du yang ltung bar byed//} निमित्तानि च चित्राणि तीर्थ्यमार्गं नयन्ति ते । श्रावकत्वे निपातयन्ति प्रत्येकजिनगोचरे ।। ल.अ.१७२क/१३०; प्रत्येकबुद्धः — {de nas rang rgyal de rnams mngon phyogs te/} /{'gro la phan phyir brtse bas 'khrugs gyur te//} ततस्तमभ्येत्य कृपाकुलास्ते प्रत्येकबुद्धा जगतो हिताय । अ.क.३६क/३.१८६; प्रत्येकयानिकः — {'di la nyan thos gang yang med//rang} {rgyal ba dag de bzhin te//} न ह्यत्र श्रावकाः केचिन्नास्ति प्रत्येकयानिकाः । ल.अ.१६१ख/११२; द्र.— {lha yi theg pa tshangs theg dang //nyan} {thos kyi yang de bzhin du//rang} {rgyal de bzhin gshegs pa'i ste/} /{theg pa de rnams ngas bshad do//} देवयानं ब्रह्मयानं श्रावकीयं तथैव च । ताथागतं च प्रत्येकं यानानेतान् वदाम्यहम् ।। ल.अ.१७५ख/१३७; {phyir mi ldog pa phyir mi 'ong //'dren} {pa rang rgyal bse ru'i tshul//} अवैवर्तिको ह्यनागामी खड्गः प्रत्येकनायकः । वि.प्र.१५६क/३.१०५.
rang rgyal gyi ye shes
पा. प्रत्येकज्ञानम् — {phyi rol du drag po gang yin pa de ni lus la rang rgyal gyi ye shes kyi ming can no//} यो बाह्ये रुद्रः स देहे प्रत्येकज्ञानसंज्ञी वि.प्र.२४०ख/२.४८.
rang rgyal ba
= {rang rgyal/}
rang rgyal byang chub pa
पा. प्रत्येकबोधिः— {byang chub sems dpa' 'di dag nyan thos gyur/} /{rang rgyal byang chub par yang rab tu ston//} ततु श्रावका भोन्तिमि बोधिसत्त्वाः प्रत्येकबोधिं च निदर्शयन्ति ।। स.पु.७७क/१३०.
rang rgyal ye shes
= {rang rgyal gyi ye shes/}
rang rgyal sras po
प्रत्येकजिनपुत्रः — {thams cad chos la ma chags dang /} /{gcig pu dben par spyod pa dang /} /{ma brtags pa yi 'bras bu ni/} /{rang rgyal sras po dag la bshad//} सर्वधर्मेष्वसंसक्तिर्विवेका ह्येकचारिका । प्रत्येकजिनपुत्राणां फलं देशेम्यतर्किकम् ।। ल.अ.१६६ख/१२०.
rang rgyud
= {rang gi rgyud/}
rang rgyud kyis sgrub
= {rang rgyud kyis sgrub pa/}
rang rgyud kyis sgrub pa
स्वतन्त्रं साधनम् — {smras pa gal te smra nyid ni/} /{rang rgyud kyis sgrub 'dod pa na//} उच्यते यदि वक्तृत्वं स्वतन्त्रं साधनं मतम् । त.स.१२३क/१०७०; द्र. {rang rgyud pa'i sgrub pa/}
rang rgyud kyis sgrub par byed pa
स्वातन्त्र्येण साधनम् — {res 'ga' 'di rang rgyud kyis sgrub par byed dam/} {thal bar 'gyur ba'i sgrub par byed pas yin grang} कदाचिदिदं स्वातन्त्र्येण साधनं स्यात्, प्रसङ्गसाधनं वा त.प.२१५क/१४७.
rang rgyud du gtogs pa
वि. स्वसन्तानपतितः — {thob dang ma thob rang rgyud du/} /{gtogs pa rnams kyi'o 'gog gnyis kyi//} प्राप्त्यप्राप्ती स्वसन्तानपतितानां निरोधयोः ।। अभि.को.५क/२.३६.
rang rgyud pa'i sgrub pa
स्वतन्त्रं साधनम् — {rigs par rab sgrub nyid yin na/} /{rang rgyud pa yi sgrub par 'gyur//} युक्तिप्रसिद्धतायां च स्वतन्त्रं साधनं भवेत् । त.स.१३१ख/१११९; द्र. {rang rgyud kyis sgrub pa/}
rang ngo bo
= {rang gi ngo bo/}
rang dngos
स्वरूपम्, निजं रूपम् — {'tshod byed ces pa mi dgag pa'ang /} /{rang dngos nyid kyis gnas pa yin//} पचतीत्यनिषिद्धं तु स्वरूपेणैव तिष्ठति ।। त.स.३६ख/३८३; {re zhig rang dngos mi nyams pa//'di} {gnas pa yi dngos yin na//} स्वरूपाप्रच्युतिस्तावत् स्थितिरस्य स्वभावतः । त.स.३०ख/३१९; स्वभावः — {'di ltar rang gi bdag nyid la/} /{rang dngos bya ba 'jug mi 'dod//} तथा हि न स्वभावस्य स्वात्मनि व्यापृतिर्मता । त.स.५ख/७८.
वि. स्वधर्माधर्ममात्रज्ञः — {rang chos chos min tsam shes pa/} /{sgrub dang dgag byed yod pa na/} /{des bstan lung ni blang bya dang /} /{dor bya nyid ni rab bsgrub phyir//} स्वधर्माधर्ममात्रज्ञसाधनप्रतिषेधयोः । तत्प्रणीतागमग्राह्यहेतु (हेय भो.पा.)त्वे हि प्रसिद्ध्यतः ।। त.स.११४ख/९९२.
rang 'jug pa dang bral ba
स्वयं विवर्ती, उद्धारभेदः — {dbyung ba'i rnam pa gnyis te/} {rang 'jug pa dang bral ba dang bcos ma'o//} द्विविध उद्धारः स्वयं विवर्ती कृत्रिमश्च वि.सू.६६क/८३.
rang nyid
• अव्य. १. स्वयमेव — {rang nyid tshad ma yin pa'i phyir/} /{byas pas 'di ni rtogs byed min//} स्वयमेवाप्रमाणत्वात् कृतकोऽस्य न बोधकः । त.स.७६क/७१५ २. = {rang} स्वयम् — {rang nyid rgyal po'i khyim song ste//} स्वयं राजगृहं गत्वा अ.क.२८९ख/१०७.१८; {de ltar dgongs nas bcom ldan 'das//rang} {nyid phyogs der byon nas ni//} इति सञ्चिन्त्य भगवान् स्वयं तद्दिशमागतः । अ.क.३२९ख/४१.६४; {gal te bu ni byung gyur na/} /{rang nyid bdag gis dbang bskur bya//} स्वयं मयाऽभिषेक्तव्यः सुतो यदि भविष्यति ।। अ.क.१७९ख/२०.४५ ३. = {rang nyid kyis} स्वत एव — {skad cig ma yin shes pa de//yin} {chug rang gi tshad ma nyid//nges} {phyir rang nyid 'jug ce na//} अस्तु वाऽक्षणिकं ज्ञानं स्वतः एव प्रवर्तते । स्वप्रामाण्यविनिश्चित्यै चेत् त.स.१०६ख/९३४; • वि. औत्सर्गिकम् — {de yis bkag par byas pa'i phyir/} /{log pa nyid du bsgrubs pas na/} /{bskul la gnod pa byed mi nus/} /{rang nyid tshad ma yin phyir ro//} तेन च प्रतिषिद्धत्वादयथाभूतसाधनम् । नौत्सर्गिकप्रमाणत्वाच्चोदनां बाधितुं क्षमम् ।। त.स.१०६ख/९३२.
rang nyid kyi
निजः, ओ जा — {khyod kyis bstan pa rang nyid kyi/} /{brtul zhugs bdag gis bsam par bgyi//} अहं तु भवताऽऽदिष्टं चिन्तयामि निजव्रतम् ।। अ.क.३२९क/४१.५६; {de yis de mthong rang nyid kyi/} /{lus la dmigs te rab bsams pa//} स प्रदध्यौ तमालोक्य समुद्दिश्य निजां तनुम् । अ.क.२१४ख/२४.७९; स्वस्यैव — {de phyir nges par rang nyid kyi/} /{'du byed kyis ni rjes 'jug pa'i//} तस्मात्स्वस्यैव संस्कारं नियमेनानुवर्तते प्र.वा.११०ख/१.८०.
rang nyid kyis
स्वतः — {'on te rang las tshad ma kun/} /{tshad ma nyid du brjod pa'i phyir/} /{skyes nas rang gi 'bras bu la/} /{rang nyid kyis ni 'jug 'gyur yin//} स्वतस्त्वस्य प्रमाणानां प्रामाण्यस्योपवर्णनात् । स्वकार्ये वृत्तिर्जातानामथाप्यभिमता स्वतः ।। त.स.१०४क/९१६; स्वत एव — {gal te de'i rang bzhin 'di rang nyid kyis yin gyi gzhan la ltos pa med pa yin na} एवं तर्हि यदि स्वत एव तस्यायं स्वभावः परनिरपेक्षः त.प.१९७ख/८६०; स्वयम् — {gang zhig rtag tu yod pa yin/} /{rang nyid kyis de tshad gcig cis//} सर्वदा यस्य सद्भावः स कथं मात्रिकः स्वयम् ।। त.स.७८ख/७३१; {de dag gang rung ma grub na//cig} {shos rang nyid kyis mi grub//} तयोरन्यतरासिद्ध्या नेतरः सिद्ध्यति स्वयम् ।। त.स.७६ख/७१७; स्वयमेव— {bdag nyid thob phyir dngos po rnams/} /{rgyu la ltos} (? {par bzhed pa yin} ) / /{bdag nyid thob nas rang 'bras la/} /{rang nyid kyis ni 'jug par 'gyur//} आत्मलाभे हि भावानां कारणापेक्षितेष्यते । लब्धात्मानः स्वकार्येषु वर्तन्ते स्वयमेव तु ।। त.स.१०४क/९१६; स्वरसेनैव — {rang las tshad ma nyid phyogs la'ang //rang} {nyid kyis ni nges pa skye//} स्वतःप्रामाण्यपक्षेऽपि स्वरसेनैव निश्चयात् । त.स.१०९ख/९५६.
rang nyid kho na
स्वयमेव — {don rtogs pa yi skyes bu ni/} /{rang nyid kho na 'jug par 'gyur ro//} अर्थप्रतीतौ पुरुषः स्वयमेव प्रवर्तते ।। प्र.अ.१३क/१५.
rang nyid kho nas
स्वत एव — {ji ltar khyi sha la sogs pa/} /{rang nyid kho nas mi gtsang gnas//} स्वत एवाशुचित्वं हि श्वमांसादेर्यथा स्थितम् । त.स.३१क/३२५.
rang nyid las
स्वतः — {gal te rig byed rang nyid las don bden par mi 'gyur na} ननु यदि वेदः सत्यार्थो न भवति स्वतः प्र.अ.८क/१०; स्वत एव — {gal te de lta na tshad ma ma yin pa yang tshul 'dis rang nyid las yin par thal bar 'gyur ro zhe na} यद्येवम्, अप्रमाणमप्यनया नीत्या स्वत एव प्रसज्यते त.प.२३०क/९३०.
rang nyid kyis byas gtam
उत्पाद्यकथा — {rang nyid kyis byas gtam ngo bo'i/} /{zlos gar gtam rgyud la sogs pa/} /{rtag pa'i sgra dang don 'brel ba/} /{brjod 'dod yang dag par yod min//} न चोत्पाद्यकथारूपनाटकाख्यायिकादिषु । नित्यः शब्दार्थसम्बन्धो वास्तवोऽस्ति विवक्षितः ।। त.स.१०१क/८९०.
rang nyid khyo 'dam
= {rang nyid khyo 'dam pa/}
rang nyid khyo 'dam pa
स्वयंवरः — {rin cen bzhon par zhon nas ni/} /{rang nyid khyo 'dam sa ru 'ongs//} आरुह्य रत्नशिबिकां स्वयंवरभुवं ययौ ।। अ.क.२६३ख/३१.५१; द्र. {rang nyid dam pa/} {rang nyid mchog 'dam/}
rang nyid mchog 'dam
स्वयंवरः — {de nas yab kyi bka' las ni/} /{rang nyid mchog 'dam de yis byas//} ततः स्वयंवरविधिं सा कृत्वा शासनात्पितुः । अ.क.३४५क/४५.३५; द्र. {rang nyid dam pa/} {rang nyid khyo 'dam pa/}
rang nyid dam pa
स्वयंवरः — {'di ni rang nyid dam pa'i cho ga dag la rig pa'i khyim thab spro dga' yin//} विद्यानां…स्वयंवरविधौ सोऽयं विवाहोत्सवः ।। अ.क.२९ख/५३.२५; द्र. {rang nyid mchog 'dam/} {rang nyid khyo 'dam pa/}
वि. स्वोत्कर्षणः — {ma bsdams dang /} /{rang bstod bla mar slob ma ni/} /{blo bzang ldan pas mi bya'o//} असंयतम् । स्वोत्कर्षणं च नो कुर्याद् गुरुं शिष्यः सुबुद्धिमान् ।। वि.प्र.९१क/३.३.
rang bstod pa
= {rang bstod/}
rang dang spyi'i mtshan nyid
स्वसामान्यलक्षणम् — {bcom ldan 'das} … {kun brtags pa'i rang dang spyi'i mtshan nyid las rnam par log pa} … {bdag la bshad du gsol} देशयतु मे भगवान्… परिकल्पितस्वसामान्यलक्षणविनिवृत्तम् ल.अ.९०ख/३७.
rang dang spyi'i mtshan nyid rtogs par byed pa
पा. स्वसामान्यलक्षणावधारकम्, ज्ञानभेदः — {ye shes rnam pa gsum ni 'di lta ste/} {rang dang spyi'i mtshan nyid rtogs par byed pa dang /skye} {ba dang 'jig pa rtogs par byed pa dang /skye} {ba med pa dang 'gags pa med par rtogs par byed pa'o//} त्रिविधं ज्ञानं स्वसामान्यलक्षणावधारकं च उत्पादव्ययावधारकं च अनुत्पादानिरोधावधारकं च ल.अ.११७ख/६४.
rang dang spyi'i mtshan nyid la 'dris par bya ba
पा. स्वसामान्यलक्षणपरिचयः — {blo gros chen po sa bdun la} … {rang dang spyi'i mtshan nyid la 'dris par bya ba dang} … {byang chub kyi phyogs kyi chos rnam par dbye ba ngas byas so//} सप्तसु महामते भूमिषु…स्वसामान्यलक्षणपरिचय…बोधिपाक्षिकधर्मविभागः क्रियते मया ल.अ.१४०क/८६.
rang dang gzhan gyi don
= {rang gzhan don/}
rang dus pa
वि. स्वाध्विकः — {yid kyi de dag ma 'ongs pas/} /{kun dang gzhan gyis rang dus pa//} सर्वत्रानागतैरेभिर्मानसैः स्वाध्विकैः परैः । अभि.को.१६ख/५.२४.
rang don
= {rang gi don/}
rang don mchog
वि. स्वार्थपरः — {'on kyang bsod nams 'phel bar 'dod pas rang don mchog gi bdag gi blo gros 'di/} /{dge ba 'phel ba'i 'bras bu can gyi de nyid goms pas 'di byed pa la brtson//} किन्तु स्वार्थपरस्य मे मतिरियं पुण्योदयाकांक्षिणः तत्त्वाभ्यासमिमं शुभोदयफलं कर्तुं समभ्युद्यता ।। त.प.१३३ख/१.
rang don byed pa
वि. स्वार्थी — {rang don byed pa'i de bran 'dra/} /{gzhan don byed pa'i rgyal po bzhin//} भृत्योपमा स्वार्थिनां सा राजप्रख्या परार्थिनाम् ।। सू.अ.१६३क/५३.
स्वात्मावभासः — {rang bdag snang ba rig pa'i phyir/} /{de ni rang mtshan spyod yul can//} स्वात्मावभाससंवित्तेस्तत् स्वलक्षणगोचरम् । त.स.१२६ख/१०९०.
rang bdag rig
= {rang bdag rig pa/}
rang bdag rig pa
वि. स्वात्मसंवित् — {de la'ang nyams myong bdag nyid phyir/} /{rang bdag rig pa de rung nyid//} तत्राप्यनुभवात्मत्वात् ते योग्याः स्वात्मसंविदः । त.प.२०ख/४८७.
rang bden rnam can
वि. स्वसत्याकारः — {rang dang 'og sa 'gog pa'i mtha'/} /{rang bden rnam can 'bad las byung //} स्वाधोभूमिनिरोधेऽन्त्यं स्वसत्याकारं यात्निकम् ।। अभि.को.२२ख/७.२१.
rang 'du ba
स्वयंयानम् म.व्यु.३६१३ (६०ख).
rang 'dun
वि. स्वच्छन्दः — {na chung bden pa nyams pa'i sa gzhi bsod nams mngon par 'joms pa'i bya ba can/} /{phra ma ldan pa rang 'dun rmad byung smra byed mkha' la ri mo'i las sbyor rnams//} सत्यव्यत्ययभूमयो युवतयः पुण्याभिचारक्रियाः । स्वच्छन्दाद्भुतवादिनश्च पिशुनाः खे चित्रकर्मोद्यताः अ.क.१४७क/६८.७१.
rang 'dod
• सं. १. स्वेच्छा — {'bras bu rang gi 'dod pas yod pa dang med pa ni ma yin te} न हि कार्यस्य स्वेच्छया भवनमभवनं वा त.प.२३४क/१८३; {rang 'dod brtags pa'i khyad par can//dngos} {po rnams rtsod med phyir ro//} स्वेच्छाकल्पितभेदेषु पदार्थेष्वविवादतः ।। प्र.वा.१४२क/४.७७; स्वमतम् — {yang na brjod pa 'ba' zhig nyid/} /{bstan pas rang gi 'dod pa grub/} /{thams cad du yang ming dang don//sbyor} {bas sbyor ba zhes gsungs so//} यद्वा स्वमतसिद्धैव केवला कल्पनोदिता । सर्वत्र नाम्ना युक्तोऽर्थ उच्यत इति योजनात् ।। त.स.४५क/४५२ २. स्वाच्छन्द्यम् — {gang zhig rang 'dod bde ba'i gnas su rnam par rtse dang gang zhig ring du 'ching byed pa//} यत्स्वाच्छन्द्यसुखास्पदं विहरणं दीर्घं च यद्बन्धनम् अ.क.२८४ख/१०५.३३; • वि. स्वेष्टः — {rang 'dod lha} स्वेष्टदेवता हे.त.१४क/४४; स्वच्छन्दः — {'byung po kun la rang 'dod kyi//longs} {spyod phun sum tshogs pa bstan//} दिदेश सर्वभूतानां स्वच्छन्दां भोगसम्पदम् ।। अ.क.२७७ख/१०३.९.
rang 'dod lha
स्वेष्टदेवता — {rang 'dod lha yi gzugs las ni/} /{sems can ji ltar 'grub par 'gyur//} सत्त्वाः कथं प्रसिध्यन्ति स्वेष्टदेवतारूपतः ।। हे.त.१४क/४४.
rang 'don pa
स्वाध्यायः — {ji lta ji ltar smra ba po/} /{gang phyir chags sdang la sogs ldan/} /{de lta de ltar rang 'don pa/} /{shin tu srung byed ma yin nam//} रागद्वेषादियुक्ता हि प्रवक्तारो यथा यथा । तथा तथा हि रक्षन्ति स्वाध्यायं सुतरां ननु ।। त.स.११३क/९७८.
rang sde
= {rang gi sde pa/}
rang gnas
स्वपदम् — {de ni tho rangs rang gnas su/} /{song ba'i tshe na nor 'dzin bdag/} /{rab byung mngon par phyogs pas bu/} /{gtsug phud can ni dbang bskur te//} यातायां स्वपदं तस्यां प्रभाते वसुधाधिपः । प्रव्रज्याभिमुखः पुत्रमभिषिच्य शिखण्डिनम् ।। अ.क.३११क/४०.४८; स्वभवनम् — {de'i tshe rang gi gnas na char gyi rgyun chen po 'bebs so//} तदा स्वभवने महावर्षधाराः प्रमुञ्चति सु.प.३४ख/१३.
rang po
औदारिकम् म.व्यु.२६९१ ( {rags pa'am che long} म.व्यु.५०क).
rang phyogs
= {rang gi phyogs/}
rang byang chub
पा. प्रत्येकबोधिः — {rang sangs rgyas ni rang byang chub kyi 'bras bu thob par byed do//} प्रत्येकबुद्धः प्रत्येकबोधि(फल)मधिगच्छति बो.भू.३क/२; द्र.— {de nas rang byang chub de rnams kyis yul khams dang phyogs sna tshogs na yod pa'i shing dri zhim po rnams blangs te/} {shing dri zhim po thams cad kyis phung por spungs nas bsregs so//} ततस्तैः प्रत्येकबुद्धैर्नानादिग्देशाधिष्ठानेषु गन्धकाष्ठानि समादाप्य सर्वगन्धकाष्ठैश्चितां चित्वा ध्मापितः वि.व.१२४ख/१.१३; द्र.— {rang sangs rgyas kyi byang chub/}
पा. स्वाधिष्ठानक्रमः — {dkyil 'khor 'khor lo'i thabs dang ni/} {rang byin rlabs pa'i rim pas kyang /} /{kun rdzob don dam gzugs can gyi/} /{byang chub sems ni rab tu bskyed//} मण्डलचक्राद्युपायेन स्वाधिष्ठानक्रमेण च । बोधिचित्तमुत्पादयेद् वैवृतिसंवृतिरूपकम् ।। हे.त.२०ख/६६.
स्वाधिष्ठानक्रमः — {dpal he ru ka'i man ngag rang byin gyis brlab pa'i rim pa zhes bya ba} श्रीहेरुकोपदेशनामस्वाधिष्ठानक्रमः क.त.१२६२.
rang byin gyis brlabs
= {rang byin gyis brlabs pa/}
rang byin gyis brlabs pa
पा. स्वाधिष्ठानम् — {de nas bcom ldan 'das dgyes nas rang byin gyis brlabs pa bstan pa} ततः पश्चाद् भगवांस्तुष्टे सति अधि (स्वाधि भो.पा.)ष्ठानं दर्शयन्ति हे.त.१८क/५८.
rang byin gyis brlabs pa'i rim pa
स्वाधिष्ठानक्रमः — {dper na sngags kyi lha dang phyi rol gyi dngos grub sgrub pa'i thabs dang dpa' bo'i rim pa dang rang byin gyis brlabs pa'i rim pa yang /bla} {ma brgyud pa'i rim pas 'ongs pa ma yin pa bzhin no//} यथा मन्त्रदेवताबाह्यसिद्धिसाधनं (नोपायः भो.पा.) वीरक्रमस्वाधिष्ठानक्रमं च (न भो.पा.) गुरुपारम्पर्यक्रमेणागतम् वि.प्र.१५३ख/१, पृ.५१.
rang byin rlabs
= {rang byin gyis rlabs pa/}
rang byin rlabs pa
= {rang byin gyis rlabs pa/}
rang byin brlab
= {rang byin gyis brlab pa/}
rang byin brlab pa
= {rang byin gyis brlab pa/}
rang byin brlabs
= {rang byin gyis brlabs pa/}
rang byin brlabs pa
= {rang byin gyis brlabs pa/}
rang byung
• वि. स्वयम्भूः — {nam mkha' las byung rang byung ba/} /{shes rab ye shes me bo che//} गगनोद्भवः स्वयम्भूः प्रज्ञाज्ञानानलो महान् । वि.प्र.४९क/४.५१; {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {rang byung zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… स्वयम्भूरित्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; {mi dbang seng ge'i 'gram pa rang byung bim pa'i sgros//} सिंहहनु नरेन्द्रो बिम्बोष्ठः स्वयम्भूः रा.प.२४९ख/१५०; स्वप्रभवः — {de yang dbang po las 'das pa dag yin te/rang} {las byung ba'i lus dang ngag gi bya ba dang smra bas rjes su dpag pa bya ba dag yin na} ते चातीन्द्रियाः स्वप्रभवकायवाग्व्यवहारानुमेयाः स्युः प्र.वृ.३२३ख/७३; • भू.का.कृ. स्वयं निर्गतः — {de nas khye'u de rang byung nas skra dkar zhing yan lag gnyer mas gang ba} ततः स्वयमेव निर्गतो वलिपलितचिताङ्गः अ.श.२५५क/२३४; • ना. = {tshangs pa} स्वयम्भूः, ब्रह्मा — {tshangs pa bdag skyes lha las rgan/} /{mchog la gnas dang mes po dang /} … /{rang byung} ब्रह्मात्मभूः सुरज्येष्ठः परमेष्ठी पितामहः ।… स्वयम्भूः अ.को.१२८क/१.१.१६; स्वयं भवतीति स्वयम्भूः अ.वि.१.१.१६.
rang byung gi byang chub
पा. स्वयम्भूबोधिः — {gzugs med pa'i khams na yod na yang rang byung gi byang chub ni mi srid pa'i phyir nyan thos kyi byang chub kho na yod par 'gyur grang na} आरूप्येषु श्रावकबोधिरेव भवन्ती भवेत्, स्वयम्भूबोधेरसम्भवात् अभि.स्फु.२१२ख/९८७.
rang byung gi ye shes
पा. स्वयम्भूज्ञानम्, ज्ञानविशेषः — {rang byung ye shes kyis rtogs par bya ba'i phyir gzhan gyi rkyen gyis rtogs par bya ba ma yin no//} स्वयम्भूज्ञानाधिगम्यत्वादपरप्रत्ययोदयम् र.व्या.७८क/८; {bcom ldan 'das sems can gang dag thams cad mkhyen pa'i ye shes tshol ba dang chags pa ma mchis pa'i ye shes dang rang byung gi ye shes dang} ये पुनर्भगवन् सत्त्वाः सर्वज्ञज्ञानं प्रार्थयन्ति, असङ्गज्ञानं स्वयम्भूज्ञानम् सु.प.२२क/२; {sangs rgyas nyid du gnas 'dod cing /} /{rang 'byung ye shes 'dod pa yis/} /{gang rnams tshul 'di 'dzin byed pa//sems} {can de dag bkur sti bya//} बुद्धत्वे स्थातुकामेन स्वयम्भूज्ञानमिच्छता । सत्कर्तव्याश्च ते सत्त्वा ये धारेन्ति इमं नयम् ।। स.पु.८५ख/१४३.
rang byung gi ye shes dang mthun pa
वि. स्वयम्भूज्ञानानुकूलम् — {byang chub sems dpa' rnams kyi sems} … {rang byung gi ye shes dang mthun pa} … {skye bar 'gyur te} चित्तमुत्पद्यते बोधिसत्त्वानां…स्वयम्भूज्ञानानुकूलम् द.भू.१७४ख/८.
rang byung nyid
स्वयम्भूत्वम् — {de bzhin skye la rang byung nyid/} /{ma rig bag chags sa yis bsgribs//} स्वयम्भूत्वं तथाऽविद्यावासभूम्यावृता जनाः ।। र.वि.११०क/६९.
rang byung ba
= {rang byung /}
rang byung me tog
पा. स्वयम्भूकुसुमम् — {rang byung me tog rnyed nas ni/} /{pad ma'i snod du bzhag pa dang //} स्वयम्भूकुसुमं प्राप्य पद्मभाण्डे निवेशयेत् । हे.त.१८ख/५८.
rang byung zil gyis ma non pa'i stabs
पा. स्वयंभ्वनभिभूतगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — {skyes bu chen po'i stabs gang yin pa} … {mi bskyod pa'i stabs dang} … {rang byung zil gyis ma non pa'i stabs dang} याऽसौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिः… स्वयंभ्वनभिभूतगतिः ल.वि.१३४ख/१९९.
rang byung ye shes
= {rang byung gi ye shes/}
rang dbang
• वि. स्वतन्त्रः — {rang dbang de bzhin dri ma rnams//} स्वतन्त्राश्च तथा मलाः अभि.को.१७ख/५.५२; स्वच्छन्दः — {ma bsdams grogs po rang dbang du/} /{smra ba ci yang bdud rtsi'i ro//} निर्यन्त्रमित्रस्वच्छन्दवादः कोऽपि सुधारसः ।। अ.क.१८१ख/२०.७१; स्ववशः — {bdag nyid ye shes kyi mchog la dbang thob pas 'gro ba nyon mongs pas rang dbang med pa rang dbang yod pa la 'god pa'i phyir dbang gi che ba'i bdag nyid dang} वशितामाहात्म्यं स्वयं परमज्ञानवशित्वप्राप्त्या क्लेशास्ववशस्य जगतः स्ववशे स्थापनात् सू.व्या.१४८क/२९; स्वाधीनः — {snying stobs dman pa med rnams kyis/} /{rang dbang nyid du thams cad grub//} अपर्युषितसत्त्वानां स्वाधीनाः सर्वसिद्धयः ।। अ.क.६६क/६.१५२; {keng rus nyid yin gzhan min na/} /{rang dbang dang ni bdag min la//} तान्येवास्थीनि नान्यानि स्वाधीनान्यममानि च ।। बो.अ.२५क/८.४३; • सं. १. = {rang dbang nyid} स्वातन्त्र्यम् — {tshig ngag yi ge'i rim pa yis/} /{rang dbang gis kyang byed par 'gyur//} स्वातन्त्र्येणापि कुर्वन्ति पदवाक्याक्षरक्रमम् ।। त.स.९७ख/८६८; स्वाच्छन्द्यम् — ग्. {yog ni skyes bu rnams dag gi/} /{rang dbang skyed tshal rnam par gcod//bde} {ba'i gnyid dang bde ba 'tshong /} स्वाच्छन्द्योद्यानविच्छेदः सुनिद्रासुखविक्रयः । सेवा हि पुंसाम् अ.क.२७५ख/३५.१४; स्वैरत्वम् — {maud gal gyi bu 'di dag la ni rang dbang med de/} {gang gi tshe ngas deng} ( {sa} ) {shig ces bsams na ni de'i tshe 'dong bar 'gyur ro//} {gang gi tshe ngas shog shig ces bsam na ni de'i tshe 'ong bar 'gyur te} न खलु मौद्गल्यायन स्वैरत्वमेषाम्, अपि तु यदा मे एवं भवति—आगच्छन्त्विति, तदा आगच्छन्ति । यदा मे एवं भवति—गच्छन्त्विति, तदा गच्छन्ति अ.श.२३२ख/२१४; प्रभुत्वम् — {bdag la'ang rang dbang med par gyur pa khyod/} /{mi rigs byed la dga' bas pham par gyur//} यस्यास्ति नात्मन्यपि ते प्रभुत्वमकार्यसंरागपराजितस्य । जा.मा.१९७ख/२३० २. स्वैरम् — ग्. {yog 'khor mang po'i khyim du ni/} /{rang dbang gnas skabs bral ba des//} स्वैरावकाशरहिता बहुभृत्यजने गृहे । अ.क.२३१ख/८९.१२६ ३. = {rang gi dbang po} स्वाक्षम्, स्वेन्द्रियम् — {gzugs kyi skye mched ma yin des/} /{rang dbang grol la mi phan phyir//} न रूपायतनं तेन स्वाक्षमुक्ताननुग्रहात् ।। अभि.को.८ख/३.३९.
rang dbang 'gyur
वि. स्वाधीनः — {'khu med dag pa'i blo ldan la/} /{nor sbyin dpal ni rang dbang 'gyur//} अद्रोहशुद्धबुद्धीनां स्वाधीनानां धनाच्छ्रियः ।। अ.क.२८१ख/३६.१७.
rang dbang 'gro ba
वि. स्ववशगः — {de dag rang nyams rang dbang 'gro ba ste/} /{lcags kyu btang ba'i glang po'i dbang po 'dra//} उद्दामगाः स्ववशगास्ते अङ्कुशमुक्तका इव गजेन्द्राः ।। रा.प.२४१क/१३८.
rang dbang can
• वि. स्वतन्त्रः — {de la 'dzin pa rang dbang can/} /{de las gzhan dngos dbang po 'das//} तस्य स्वतन्त्रं ग्रहणमतोऽन्यद् वस्त्वतीन्द्रियम् ।। प्र.वा.१२०ख/२.५९; स्वैरी— {de'i phyir 'dod pa las 'byung ba'i rang dbang gi brda yang rang dbang can gyi 'gras pa gzhan du ci'i phyir 'gal ba'i don spong bar byed} ततश्च स्वतन्त्रेच्छाभावी समयोऽपि स्वैरी वैरी च किमिति विरुद्धमर्थं परिहरेत् त.प.१९८ख/८६३; भुजिष्यः म.व्यु.१६२४ (३६ख); • सं. स्वातन्त्र्यम् — {gang la 'dod pa rang dbang can//de} {la nges pa zhes bya gang //} यत्र स्वातन्त्र्यमिच्छाया नियमो नाम तत्र कः । त.प.१७७क/८१३.
rang dbang nyid
स्वतन्त्रता — {skyes bu rnams kyi rang dbang nyid/} /{kho bos 'bad pas bkag pa yin//} यत्नतः प्रतिषेध्या नः पुरुषाणां स्वतन्त्रता ।। त.स.८३ख/७६७; स्वातन्त्र्यम् — {brjod pa'i khongs su 'du mod kyang /} /{rang dbang nyid kyis 'dir bshad do//} उक्तान्तर्गतमप्येतत् स्वातन्त्र्येणात्र कीर्त्यते ।। का.आ.३३६ख/३.५१.
rang dbang nyid du gyur
= {rang dbang nyid du gyur pa/}
rang dbang nyid du gyur pa
वि. स्वाधीनः — {'byung por phan pa'i rang bzhin dman la snying rjes brgyan pa'i sems/} /{rang dbang nyid du gyur pa legs ldan bdag nyid rnams kyi yin//} भव्यात्मनां भवति भूतहितस्वभावं स्वाधीनदीनकरुणाभरणं च चेतः ।। अ.क.१९क/५१.४८.
rang dbang thos
स्वतन्त्रश्रुतिः, स्वतः प्रमाणभूतो वेदः — {rang dbang thos la mi brten pa/} /{'gro la phan pa mdzad bzhed pas/} /{bskal pa grangs med mi nyung bas/} /{thugs rje chen po'i bdag gyur pa//} स्वतन्त्रश्रुतिनिस्सङ्गो जगद्धितविधित्सया । अनल्पकल्पासंख्येयसात्मीभूतमहादयः ।। त.स.१क/३.
rang dbang du 'dzin pa
पा. स्वतन्त्रग्राहः, आत्मदर्शनविशेषः— {bdag tu lta ba rnam pa bcu} … {gcig pur 'dzin pa dang} … {rang dbang du 'dzin pa dang} … {ma grol ba dang grol bar 'dzin pa'o//} दशविधमात्मदर्शनम्… एकत्वग्राहः … स्वतन्त्रग्राहः… अमुक्तमुक्तत्वग्राहश्च म.भा.१३क/१०३.
rang dbang spyod
= {rang dbang spyod pa/}
rang dbang spyod pa
• वि. स्वाधीनवृत्तिः — {rtsod pa med cing 'tshe med par/} /{rang dbang du ni spyod par shog//} निर्द्वन्द्वा निरुपायासाः सन्तु स्वाधीनवृत्तयः ।। बो.अ.३९क/१०.२८; स्वच्छन्दचारी — {rang dbang spyod cing chags med par/} /{nam zhig bdag ni gnas par 'gyur//} स्वच्छन्दचार्यनिलयो विहरिष्याम्यहं कदा ।। बो.अ.२४ख/८.२८; • सं. स्वैरसञ्चारः — {khyim ni 'byor zhing longs spyod mang /} /{skye bo bka' las nyan pa 'dir/} /{rang dbang spyod pas dman pa yi/} /{ma ma bdag la dga' ba med//} विभवे बहुभोगेऽस्मिन्नाज्ञाधीनजने गृहे । स्वैरसञ्चारहीनाया मातः सत्यं न मे रतिः ।। अ.क.२३१ख/८९.१२७.
rang dbang min
वि. स्रस्तः — {lus ni bskyangs shing rang dbang min/} /{ngo tsha med cing gos dang bral/} /{lus can gnyid kyis log pa dang /} /{shi la nges par bye brag ci//} सरलस्रस्तगात्राणां निर्लज्जानां विवाससाम् । सुप्तानां च मृतानां च भेदः को नाम देहिनाम् ।। अ.क.२२०क/२४.१३३.
rang dbang med
= {rang dbang med pa/}
rang dbang med pa
• वि. अस्वतन्त्रः — {mi sha 'dod pas rgyal srid nyams par 'gyur/} /{myos par gyur pa bzhin du rang dbang med//} राज्याच्च्युतेऽस्मिन्नरमांसलोभादुन्मादवक्तव्य इवास्वतन्त्रे । जा.मा.१८८क/२१८; अधीनः — {rang dbang med dang bdag dbang min/} /{gzhan dbang dbang med 'dzin pa can//} अधीनो निघ्न आयत्तोऽस्वच्छन्दो गृह्यकोऽप्यसौ ।। अ.को.२०७क/३.१.१६; अध्युपरि इनः स्वामी यस्य अधीनः अ.वि.३.१.१६; • सं. अस्वातन्त्र्यम् — {rang dbang med pa las byung ba dang nyes par spyad pa las byung ba'i sdug bsngal nyams su myong bar 'gyur te} अस्वातन्त्र्यकृतं, दुश्चरितकृतं च दुःखं प्रतिसंवेदयन्ति श्रा.भू.१६५ख/४४०; • पा. अस्वातन्त्र्यम्, दुःखभेदः — {sdug bsngal rnam pa brgyad ni grang ba'i sdug bsngal dang} … {rang dbang med pa'i sdug bsngal dang} अष्टविधं दुःखम् । शीतदुःखम्…अस्वातन्त्र्यदुःखम् बो.भू.१३०क/१६७.
rang dbang med par gyur pa
न प्रभुत्वम् — {bdag la'ang rang dbang med par gyur pa khyod/} /{mi rigs byed la dga' bas pham par gyur//} यस्यास्ति नात्मन्यपि ते प्रभुत्वमकार्यसंरागपराजितस्य । जा.मा.१९७ख/२३०.
rang dbang med par byas
वि. अस्वतन्त्रीकृतः — {rtag tu nyon mongs pa rnams kyis rang dbang med par byas pa'i sems dang ldan pa'i skye bo la byang chub sems dpa' nyes par mi 'dzin to//} सदा क्लेशैरस्वतन्त्रीकृतचेतने जने न सन्दोषमुपैति बोधिसत्त्वः सू.व्या.१४४ख/२३.
rang dbang med par byas pa
= {rang dbang med par byas/}
rang dbang med par byed pa
क्रि. अस्वतन्त्रीक्रियते — {dga' ba'i bye brag gang gis sems rang dbang med par byed pa des de bdag gi dbang du byed pas yongs su 'dzin par 'gyur te} येन हर्षविशेषेण चित्तमस्वतन्त्रीक्रियते तेन तदात्मतन्त्रीकरणात् पर्यात्तं भवति त्रि.भा.१६०ख/६८.
rang dbang yod
= {rang dbang yod pa/}
rang dbang yod pa
• वि. स्वाधीनः — {de thar pa la rang dbang yod pa tsam du 'dzin te brtson 'grus ma byas so//} स स्वाधीनं मोक्षं मन्यमानो न व्यायच्छते अ.श.११५ख/१०५; वशीकृतस्वात्मा — {de ltar rang dbang yod kyis de//rtag} {tu 'dzum pa'i bzhin du gyis//} एवं वशीकृतस्वात्मा नित्यं स्मितमुखो भवेत् । बो.अ.१३क/५.७१; • पा. वशीभूतः, श्रावकगुणः मि.को.१११ख ।
rang 'byung
= {rang 'byung ba/}
rang 'byung nyid
स्वयम्भूत्वम् — {lta la sogs pa byed pa ni/} /{rang 'byung nyid du mi rung ngo //} दर्शनादिषु यत्नस्य स्वयम्भूत्वं न युज्यते ।। सू.अ.२३६ख/१४९.
rang 'byung ba
• सं. १. = {sangs rgyas} स्वयम्भूः, बुद्धस्य नामपर्यायः — {de la blo gros chen po kha cig ni nga la de bzhin gshegs par shes so//} {la las ni rang 'byung bar/} {de bzhin du la las ni 'dren pa dang} तत्र केचिन्महामते तथागतमिति मां सम्प्रजानन्ति । केचित्स्वयम्भुवमिति । नायकम् ल.अ.१३२क/७८ २. स्वयम्भूत्वम् — {bdag byin brlab pa rang 'byung ba//mi} {shigs 'jig pa med pa ste/} /{skye ba med pa'i ro myong bas//sgom} {pa yang ni de nyid de//} स्वाधिष्ठानं स्वयम्भूत्वादनाहतमनाशतः । अनुत्पादरसावेदाद् भावनाऽपि तथाविधा ।। स.उ.२६७ख/३.१४; • ना. स्वयम्भूः, प्रत्येकबुद्धः — {'di lta ste/} {spos kyi ngad ldang dang} … {rang 'byung ba dang} … {nor lha dang /} {de dag dang gzhan yang rang sangs rgyas} तद्यथा—गन्धमादनः…स्वयम्भूः… वसुश्चेति । एतैश्चान्यैश्च प्रत्येकबुद्ध(–) म.मू.९९क/९.
rang 'bras
= {rang gi 'bras bu/}
rang dmigs can
वि. स्वालम्बनः — {'dod na thams cad rang dmigs can//} कामे स्वालम्बनाः सर्वे अभि.को.८क/३.३३.
rang rtsom par byed pa
वि. स्वारम्भकः — {ba lang nyid la sogs pa nyid ni rdzas rtsom pa'i cha shas kyi dbyibs khyad par du gyur pa yin gyi/} {rang rtsom par byed pa'i cha shas kyi dbyibs kyi khyad par ni ma yin no//} गोत्वादीनि तु द्रव्यारम्भकावयवसन्निवेशेन विशेष्यन्ते, न तु स्वारम्भकावयवसन्निवेशेनेति त.प.१६७क/५३.
rang rtsom byed pa
= {rang rtsom par byed pa/}
rang tshig
= {rang gi tshig/}
rang mtshan
= {rang gi mtshan nyid/}
rang mtshan nyid
= {rang gi mtshan nyid/}
rang mtshan spyod yul can
वि. स्वलक्षणगोचरम् — {rtags dang lung la ma ltos pa'i/} /{yid ni rnal 'byor pa la yod/} /{rang bdag snang ba rig pa'i phyir/} /{de ni rang mtshan spyod yul can//} लिङ्गागमनिराशंसं मानसं योगिनां भवेत् ।। स्वात्मावभाससंवित्तेस्तत् स्वलक्षणगोचरम् । त.स.१२६ख/१०९०.
rang mtshungs
वि. स्वसमः — {yang na rang mtshungs sems can rnams/} … /{dbang du byas nas de ltar ngag/} /{rgyal ba'i dus 'dab kyis ni smras//} स्वसमानथ वा सत्त्वान्…। अधिकृत्य तथा वाक्यमृतुपर्णेन कीर्तितम् ।। त.स.१२६ख/१०८९.
rang mtshungs mdzes
स्वाभसुन्दरी, नैरात्मादिः — {btsun mo'i khu ba ma byin par/} /{gzhan gyi bud med rang mtshungs mdzes//} योषिच्छुक्रमदत्तं च परदाराः स्वाभसुन्दरी ।। हे.त.१७ख/५६.
rang 'tshed ma
पा. चण्डाली, मुद्राविशेषः — {rang 'tshed ma ni rin chen rigs/} /{skye gnyis de bzhin gshegs par brjod/} /{tshos ma las kyi rigs nyid de/} /{phyag rgya 'di rnams dngos grub sbyin//} चण्डाली रत्नकुली चैव द्विजा ताथागती मता ।। रजकी कर्मकुली चैव एता मुद्राः सुसिद्धिदा । हे.त.१९क/६०.
rang 'dzin
अहंकारः — {khyod kyis rang 'dzin byas pa ltar/} /{de bzhin gzhan la'ang goms par gyis//} चकर्थ त्वमहङ्कारं तथाऽन्येष्वपि भावय ।। बो.अ.२९ख/८.१५८.
rang gzhan
स्वपरम् — {rang dang gzhan la phan pa} स्वपरानुग्रहः सू.व्या.१७७क/७१; {rang gzhan rig pa'i tshor ba yis/} /{kun gyis skad cig mi gnod de//} क्षणात् सर्वे न बाधन्ते स्वपरसंविद्वेदनम् ।। हे.त.१०ख/३०.
rang gzhan don
• सं. स्वपरार्थः — {rang gzhan don du} … {mu stegs gzhan dag gis/} /{mi brdzi khyod la phyag 'tshal lo//} स्वपरार्थेऽन्यतीर्थ्यानां निराधृष्य नमोऽस्तु ते ।। सू.अ.२५८क/१७८; {byang chub sems dpa' gzhan gyi don du zhugs pa ni rang dang gzhan gyi don bsgrubs nas mya ngan las 'das pa'i bde ba 'thob ste} बोधिसत्त्वस्तु परार्थं प्रतिपन्नः स्वपरार्थं सम्पाद्य निर्वृतिसुखं प्राप्नोति सू.व्या.१४४ख/२२; • पा. स्वपरार्थिका, अधिमुक्तिभेदः — {mos pa rang gi don dang ni//rang} {gzhan don dang gzhan don dang //rnam} {gsum shes bya de yang ni//chung} {dang 'bring dang chen po ste/} /{so sor rnam pa gsum du 'dod//} अधिमुक्तिस्त्रिधा ज्ञेया स्वार्था च स्वपरार्थिका । परार्थिकैवेत्येषा च प्रत्येकं त्रिविधेष्यते ।। मृद्वी मध्याऽधिमात्रा च अभि.अ.५ख/२.१८.
rang gzhung
स्वग्रन्थः — {gal te rang gzhung ma bstan kyang /} /{rang nyid kyis don shes 'dod na//} स्वग्रन्थेष्वनिबद्धोऽपि वि (स्व पा.भे.)ज्ञातोऽर्थो यदीष्यते । त.स.११४ख/९९४.
rang bzhin
• सं. १. = {ngo bo} स्वभावः — {de la mi 'khrul pa'i me'i tsha ba la ni 'jig rten na rang bzhin zhes brjod la} अग्नेरौष्ण्यं हि लोके तदव्यभिचारित्वात् स्वभाव इत्युच्यते प्र.प.८२क/१०५; {de nyid kyi ngo bo ste rang bzhin} सैव रूपं स्वभावः त.प.२१०क/८९०; प्रकृतिः — {sems kyi rang bzhin ni 'od gsal ba lags so//} प्रकृतिश्चित्तस्य प्रभास्वरा अ.सा.४ख/३; {rigs ni rang gi rang bzhin no//} जातिस्तु निजा प्रकृतिः त.प.१६२क/४५; {rlung gi rang bzhin las ni gti mug} वातप्रकृतेर्मोहः प्र.अ.११२ख/१२०; {lam 'di rang bzhin mdzes pa yin//} एष मार्गः प्रकृतिसुन्दरः का.आ.३१९क/१.२१; निसर्गः — {sbrul ngan 'grogs pa dang bral zhing /} /{rang bzhin gyis ni mngar ba'i gzhi/} … {chu yi gter 'di ni//} निवृत्तव्यालसंसर्गो निसर्गमधुराशयः । अयमम्भोनिधिः का.आ.३२९क/२.२०९; {dbang bskur gdams pas rang bzhin mdzes pa'i spyod pa} दीक्षायन्त्रणया निसर्गललिता चेष्टा जा.मा.६५क/७५; स्वरूपम् — {de yang bya bar mi nus phyir/} /{de rang bzhin du rtag gnas pa//} स चाशक्यक्रियो यस्मात् तत्स्वरूपं सदा स्थितम् ।। त.स.१६क/१८३; जातिः — {rang bzhin nyid kyis ma rabs rnams/} / ग्. {yo ldan ltos pa med pa'i gnas//} आस्पदं नैरपेक्ष्यस्य जात्या दासजनः शठः ।। अ.क.१८५ख/२१.१६; रूपम् — {da ltar ba'i rang bzhin 'dzin pa la 'jug pa'i mngon sum ni snga ma dang phyi ma'i rang bzhin mthong bar nus pa ma yin no//} न खलु वर्तमानरूपोपग्रहप्रवृत्तमध्यक्षं पूर्वापररूपमीक्षितुं क्षमते प्र.अ.७ख/९; गतिः — {'jig rten de 'dra'i rang bzhin rtogs nas ni//} एतादृशीं लोकगतिं विदित्वा ल.अ.१६०क/१०९; सद्भावः — {sgrub pa'i ngo bo yang rang bzhin gyi ngo bo dang rgyu'i ngo bor 'gyur te} विधिरूपं च सद्भावरूपं कारणरूपं वा भवद् भवेद् वा.टी.५३ख/६; भावः — {rang bzhin rgya che snying rje'i yon tan ldan/} /{rgyal po de ni nor la dbang yod phyir //} उदारभावात्करुणागुणाच्च वित्ताधिपत्याच्च स राजवर्यः । जा.मा.७ख/७ २. प्राकृतम्, वाङ्मयभेदः — {ngag gi rang bzhin de dag kyang /} /{legs sbyar de bzhin rang bzhin dang /} /{zur chag 'dren ma zhes pa ste/} /{rnam pa bzhi ru mkhas pas gsungs//} तदेतद्वाङ्मयं भूयः संस्कृतं प्राकृतं तथा । अपभ्रंशश्च मिश्रं चेत्याहुराप्ताश्चतुर्विधम् ।। का.आ.३१९ख/१.३२ ३. प्रकृतम् — {rang gi ngo bo tha mi dad/} /{gal te khyad par mthong na yang /} /{thogs dang bcas pa nyid bzhin du/} /{de ni rang bzhin la phan min//} स्वरूपाद् (अ)व्यतिरिक्तोऽपि दृष्टः सप्रतिघत्ववत् । विशेषश्चेदिदं नैव प्रकृतस्योपकारकम् ।। त.स.६६क/६२० ४. = {rang bzhin nyid} स्वभावत्वम् — {'di thams cad ni des phan gdags par bya ba ma yin pa'i shes pa yang de rtogs pa'i rang bzhin du khas blangs nas brjod la} एतच्च सर्वं तदनुपकार्यस्यापि ज्ञानस्य तद्बोधस्वभावत्वमभ्युपगम्योक्तम् त.प.१८१ख/८२४; रूपत्वम् — {tshigs bcad rgya che sa rgas bcings/} /{cha shas rang bzhin phyir ma brjod//} सर्गबन्धांशरूपत्वादनुक्तः पद्यविस्तरः ।। का.आ.३१८ख/१.१३; रूपता — {bems min rang bzhin gang yin pa/} /{de 'di'i bdag nyid shes pa yin//} इयमेवात्मसंवित्तिरस्य याऽजडरूपता ।। त.स.७३ख/६८२ ५. आकृतिः — {pho'i ngo bo ni pho'i rang bzhin nga ro dang g}.{yo ba dang bsam pa dag ste/} {de ni pho'i pho nyid yin no//} पुंभावः—पुरुषाकृतिः स्वरचेष्टा अभिप्रायाः, एतद्धि पुंसः पुंस्त्वम् अभि.भा.५४क/१४१; • पा. १. स्वभावः [1] लिङ्ग/हेतुभेदः — {rtags rnam pa gsum nyid ni mngon sum ma yin pa sgrub pa'i yan lag ste/} {rang bzhin dang /} {'bras bu dang /} {mi dmigs pa'o//} त्रिविधमेव हि लिङ्गमप्रत्यक्षस्य सिद्धेरङ्गम् — स्वभावः, कार्यम्, अनुपलम्भश्च वा.न्या.३२६ख/७; {de dag ni 'bras bu dang rang bzhin dang mi dmigs pa'i mtshan nyid can gyi gtan tshigs gsum yin te} त एते कार्यस्वभावानुपलब्धिलक्षणास्त्रयो हेतवः प्र.वृ.२६२क/२ [2] स्मृत्युपस्थानभेदः — {dran pa nye bar gzhag pa ni rnam pa gsum ste/} {rang bzhin dang 'brel pa dang dmigs pa'i dran pa nye bar gzhag pa'o//} त्रिविधं स्मृत्युपस्थानं स्वभावसंसर्गालम्बनस्मृत्युपस्थानम् अभि.भा.१२क/९०३ २. प्रकृतिः [1] (सां.द.) प्रकृतितत्त्वम् — {rang bzhin ni grangs can gyis kun tu brtags pa'i rdul dang mun pa dang snying stobs kyi rang bzhin te/gtso} {bo'o//} प्रकृतिः साङ्ख्यपरिकल्पितं सत्त्वरजस्तमोरूपं प्रधानम् त.प.१४२क/१३; {gtso bo rang bzhin mo yin no//} प्रधानं प्रकृतिः स्त्रियाम् अ.को.१३८ख/१.४.२९; प्रारम्भः क्रियतेऽनया प्रकृतिः अ.वि.१.४.२९ [2] राज्याङ्गम् — {bdag po blon po thugs gces dang /} /{mdzod dang yul 'khor rdzong dang dpung /} /{rgyal srid yan lag rnams rang bzhin/} /{khab dang pho brang gces pa yang //} स्वाम्यमात्यसुहृत्कोशराष्ट्रदुर्गबलानि च ।। राज्याङ्गानि प्रकृतयः पौराणां श्रेणयोऽपि च । अ.को.१८६ख/२.८.१८; प्रक्रियते राज्यमाभिरिति प्रकृतयः अ.वि.२.८.१८; • वि. = {rang bzhin can} स्वाभाविकः, ओ की — {de dag rang bzhin rim yod pa/} /{mtsho ro zhes bya nyid srid na/} /{phyi nas ro mtsho sogs mi 'gyur//} स्वाभाविके क्रमे चैषां सर इत्येव सम्भवेत् । न पुना रस इत्यादिः त.स.१००ख/८८९; {de la rang bzhin zhes bya ba'i don ci yin par 'dod} तत्र स्वाभाविकीति कोऽर्थोऽभिप्रेतः त.प.२१७ख/९०५; प्राकृतः — {gzhan yang skyes bus ma byas la/} /{ji ltar rang bzhin gyis bden don/} /{'dod yin de bzhin brdzun nyid ni/} /{ci ste dogs par byed pa min//} अपि चापौरुषेयस्य यथा प्राकृतमिष्यते । सत्यार्थत्वमसत्यत्वमेवमाशङ्क्यते न किम् ।। त.स.८७ख/७९७; • उ.प. मयः, ओ यी — {'tshe ba'i rang bzhin} हिंसामयः अ.क.१६८ख/१९.५५; {rin po che'i rang bzhin gyi gdugs} रत्नमयानि छत्राणि बो.प.६२ख/२७; {bdud rtsi'i rang bzhin ma la ya can 'di//} इयममृतमयी…मलयवती अ.क.२९७क/१०८.५४; आत्मकः — {bum pa la sogs pa chags pa'i rang bzhin 'jig pa'i chos can rnams} घटादीनां भेदनात्मकानां विनाशधर्मिणाम् ल.अ.६२क/७; आत्मिका— {'dir ni sa gnyis gnas yin te/} /{sa gzhan nga yi rang bzhin no//} द्वे हि भूमी विहारोऽत्र शेषा भूमिर्ममात्मिका ।। ल.अ.१४१क/८७; रूपः, ओ पा— {'di lta bu'i rang bzhin gyi mdzad pa 'di ni} … {'jug go//} इयमेवंरूपा क्रिया प्रवर्तते र.व्या.७५क/३; जातिकः — {ma 'ongs pa yi dus na ni/} /{byis pa'i rang bzhin gzegs zan 'byung /} भविष्यन्त्यनागते काले कणभुग्बालजातिकाः । ल.अ.१७९क/१४३; • प्र. तल् ( {chung ba'i rang bzhin} परीत्तता) — {zhing gi lus rnams kyi chung ba'i rang bzhin yang rab tu shes so//} क्षेत्रकायानां परीत्ततां च प्रजानाति द.भू.२४४ख/४५; त्व ( {sa'i rang bzhin} पार्थिवत्वम्) — {sprin ni mes bsreg par bya ba yin te/} {sa'i rang bzhin yin pa'i phyir rtswa la sogs pa bzhin no//} अभ्रपटलमग्निना दह्यते; पार्थिवत्वात्, तृणादिवत् त.प.३६ख/५२२.
rang bzhin gyis
स्वभावतः — {ba thag pa rkyong yang rang bzhin gyis 'jug pa ma yin no//} ऊर्णनाभोऽपि न स्वभावतः प्रवर्तते त.प.१९२क/१००; स्वभावेन — {rang bzhin gyis nye bar zhi ba} उपशान्ता च स्वभावेन शि.स.१५०ख/१४५; निसर्गतः — {rang bzhin gyis ni 'khyog pa yi/} /{gdug pa'i bdag nyid ci mi byed//} वक्राणां च निसर्गतः…किमकृत्यं दुरात्मनाम् ।। अ.क.४०ख/५५.४१; प्रकृत्या — {gal te rang bzhin gyis dbang po rno ba zhig yin na} स चेत्प्रकृत्या तीक्ष्णेन्द्रियः अ.सा.३४०क/१९२; स्वरसेन — {shes rab tshul khrims bzod sogs ni/} /{'khor bar mi 'jug pa yi chos/} /{rang bzhin gyis 'byung mi 'gyur te/} /{de nyid kyis na skyon} (? {smyon} ) {sogs bzhin//} संसारानुचिता धर्माः प्रज्ञाशीलकृपादयः । स्वरसेनैव वर्तन्ते तथैव न मदादिवत् ।। त.स.७१ख/६६८; स्वयम् — {ri dwags mig dang 'grogs pa dang /} /{glog gi rtse dga' dag dang ni/} /{sprin gyi rtsom pa'ang rang bzhin gyis/} /{skad cig gnyis par mi gnas so//} सङ्गतानि मृगाक्षीणां तडिद्विलसितानि च । क्षणद्वयं न तिष्ठन्ति घनारब्धान्यपि स्वयम् ।। का.आ.३३३क/२.३२९.
rang bzhin du
स्वभावत्वेन — {blo gros chen po yi ge de dag kyang yi ge'i rang bzhin du bye brag med pas} तान्यक्षराणि महामते निर्विशिष्टान्यक्षराण्यक्षरस्वभावत्वेन ल.अ.१११ख/५८.
rang bzhin skyes
वि. स्वभावजः — {phreng ba lta bu'i gzhon nu ma/} … /{mngon par 'dod pa rang bzhin skyes//} मालानामिव बालानामभिलाषः स्वभावजः ।। अ.क.२२४ख/२५.६.
rang bzhin kha na ma tho
= {rang bzhin gyi kha na ma tho ba/}
rang bzhin kha na ma tho ba
= {rang bzhin gyi kha na ma tho ba/}
rang bzhin khyad par can
स्वभावविशेषः — {dmigs pa'i rig byar gyur pa ni dmigs pa'i rkyen gzhan tshang ba nyid dang rang bzhin khyad par can te} उपलब्धिलक्षणाप्तिरुपलम्भप्रत्ययान्तरसाकल्यं स्वभावविशेषश्च न्या.टी.५०ख/१०४; {de'i phyir rang bzhin khyad par can ni bskal ba rnam pa gsum gyis ma bskal ba'i dngos po'o//} तस्मात् स स्वभावविशेषस्त्रिविधविप्रकर्षाविप्रकृष्टरूपो भावः वा.टी.८५ख/४२; {'dir rkyen gzhan tshogs pa dang rang bzhin khyad par can yin pa'i phyir dmigs pa'i rig byar gyur pa'i don bstan la} इह प्रत्ययान्तरसाकल्यात् स्वभावविशेषाच्चोपलब्धिलक्षणप्राप्तोऽर्थ उक्तः न्या.टी.५३क/११७.
rang bzhin khyad par can dang ldan pa
वि. स्वभावविशेषयुक्तः — {lta bar ma zhugs pa na rung ba'i yul na 'dug kyang blta bar bya mi nus pa ni rkyen gzhan dang bral ba can yin la/} {rang bzhin khyad par can dang ni ldan pa yin no//} द्रष्टुमप्रवृत्तस्य तु योग्यदेशस्था अपि द्रष्टुं ते न शक्याः प्रत्ययान्तरवैकल्यवन्तः, स्वभावविशेषयुक्तास्तु न्या.टी.५०ख/१०५.
rang bzhin khyad par can dang bral ba
वि. स्वभावविशेषविकलः — {de lta na 'ga' zhig mthong na ni rkyen gzhan dang bral ba zhes bya ba ma yin la/} {rang bzhin khyad par can dang bral ba yin no//} तदेवं पश्यतः कस्यचिन्न प्रत्ययान्तरविकलो नाम, स्वभावविशेषविकलस्तु भवेत् न्या.टी.५०ख/१०५; स्वभावविशेषरहितः — {mi snang ba yin na ni yul dang dus dang ngo bo nyid kyis bskal bas rang bzhin khyad par can dang bral ba yin la} अदृश्यमानास्तु देशकालस्वभावविप्रकृष्टाः स्वभावविशेषरहिताः न्या.टी.५०ख/१०४.
rang bzhin gyi sku
पा. स्वाभाविकः कायः, कायभेदः — {sangs rgyas kyi chos rnams kyi sku'i rten zhes bya zhing rang bzhin gyi sku zhes brjod par bya ste} बुद्धधर्माणां काय आश्रय इति कृत्वा स्वाभाविकः काय इत्यप्युच्यते ख.टी.१५३ख/२३१.
rang bzhin gyi kha na ma tho ba
पा. प्रकृतिसावद्यम् — {bcas pa'i kha na ma tho ba rnams dang rang bzhin gyi kha na ma tho ba rnams la yang bsam pa drag pos bslab pas} प्रज्ञप्तिसावद्येष्वपि प्रकृतिसावद्येष्विव तीव्रेण गौरवेण शिक्षणात् अभि.स.भा.५१ख/७१; {rang bzhin gyis kha na ma tho ba ni sems nyon mongs pa can kho nas spyod pa yin} प्रकृतिसावद्यं हि क्लिष्टेनैव चित्तेनाध्याचर्यते अभि.भा.१८५ख/६३२; प्रकृत्या सावद्यम् — {bdag ni mi shes gti mug pas/} /{rang bzhin kha na ma tho ba'am/} /{bcas pa'i sdig pa gang yin las/} /{gang yang rung ba bgyis pa rnams//} मया बालेन मूढेन यत्किञ्चित्पापमाचितम् । प्रकृत्या यच्च सावद्यं प्रज्ञप्त्यावद्यमेव च ।। बो.अ.६ख/२.६४.
rang bzhin gyi kha na ma tho ba dang bcas pa
वि. प्रकृतिसावद्यम्— {rang bzhin gyi kha na ma tho ba dang bcas pa las gzhan pa thams cad la gso ba'i don nyid ma gtogs so zhes bya ba'i lhag ma'o//} चिकित्सार्थतां मुक्त्वेत्य (मुक्त्वाऽन्ये भो.पा.)प्रकृतिसावद्ये सर्वत्र (इति) शेषः वि.सू.७७ख/९५; द्र.— {rang bzhin gyis kha na ma tho ba dang bcas pa/}
rang bzhin gyi ngo bo
स्वरूपम् — {rang bzhin gyi sku zhes brjod par bya ste/} {de bzhin nyid dang rab tu gsal ba'i rang bzhin gyi ngo bor shin tu gnas pa'i phyir ro//} स्वाभाविकः काय इत्यप्युच्यते, तथताप्रकाशयोः स्वरूपेऽत्यन्तमवस्थानात् ख.टी.१५३ख/२३१; सद्भावरूपम् — {sgrub pa'i ngo bo yang rang bzhin gyi ngo bo dang rgyu'i ngo bor 'gyur te} विधिरूपं च सद्भावरूपं कारणरूपं वा भवद् भवेद् वा.टी.५३ख/६.
rang bzhin gyi gtan tshigs
पा. स्वभावहेतुः, हेतुभेदः — {de ltar na rang bzhin gyi gtan tshigs kyi sbyor ba rnam pa gsum du bstan te/} {dag pa dang tha dad pa ma yin pa'i bye brag can dang tha dad pa'i bye brag can no//} तदेवं त्रिविधः स्वभावहेतुप्रयोगो दर्शितः शुद्धोऽव्यतिरिक्तविशेषणो व्यतिरिक्तविशेषणश्च न्या.टी.६४क/१६०; {de la sgrub pa'i chos kyi ngo bo tsam dang ldan pa can ni bsgrub par bya ba'i chos kyi rang bzhin gyi gtan tshigs yin no//} तत्र साधनधर्मभावमात्रान्वयिनि साध्यधर्मे स्वभावो हेतुः हे.बि.२४०क/५५.
rang bzhin gyi rtags
पा. स्वभावलिङ्गम्, हेतुभेदः — {'di ltar rjes su dpag pa yin na rang bzhin gyi rtags sam/} {'bras bu'i rtags yin grang} तथा ह्यनुमानं भवत् स्वभावलिङ्गं वा भवेत् ? कार्यं वा त.प.२२०ख/१५७.
rang bzhin gyi dran pa nye bar gzhag pa
पा. स्वभावस्मृत्युपस्थानम्, स्मृत्युपस्थानभेदः — {dran pa nye bar gzhag pa ni rnam pa gsum ste/} {rang bzhin dang 'brel pa dang dmigs pa'i dran pa nye bar gzhag pa'o//} त्रिविधं स्मृत्युपस्थानं स्वभावसंसर्गालम्बनस्मृत्युपस्थानम् अभि.भा.१२क/९०३.
rang bzhin gyi rnam par rtog pa
पा. स्वभावविकल्पः, विकल्पभेदः — {rnam par rtog pa gsum ni rang bzhin gyi rnam par rtog pa dang rjes su dran pa'i rnam par rtog pa dang mngon par spyod pa'i nam par rtog pa'o//} त्रयो विकल्पाः स्वभावविकल्पोऽनुस्मरणविकल्पोऽभिनिरूपणाविकल्पश्च अभि.स.भा.१२ख/१६.
rang bzhin gyi tshig dang rang bzhin med pa'i tshig
पा. स्वभावपदमस्वभावपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {rang bzhin gyi tshig dang rang bzhin med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह — उत्पादपदमनुत्पादपदम्…स्वभावपदमस्वभावपदम् ल.अ.६८क/१७.
rang bzhin gyi tshul khrims
पा. प्रकृतिशीलम् १. शीलभेदः — {tshul khrims rnam pa lnga ste/} {brtan pa'i tshul khrims dang rang bzhin gyi tshul khrims dang} … {yongs su rdzogs pa'i tshul khrims dang} … {rtogs pa'i tshul khrims dang} … {'khrul pa med pa'i tshul khrims kyis so//} पञ्चविधेन शीलेन । ध्रुवशीलेन प्रकृतिशीलेन परिपूर्णशीलेन…अधिगमशीलेन… अस्खलितशीलेन च सू.व्या.१५१क/३४ २. सर्वतोमुखशीलभेदः — {byang chub sems dpa'i thams cad kyi sgo nas tshul khrims} … {rnam pa bzhi} … {yang dag par blangs pa dang rang bzhin gyi tshul khrims dang goms pa dang thabs dang ldan pa'o//} बोधिसत्त्वस्य सर्वतोमुखं शीलम्…चतुर्विधं…समात्तम्, प्रकृतिशीलम्, अभ्यस्तम्, उपाययुक्तं च बो.भू.९९ख/१२६.
rang bzhin gyi mtshan nyid gsum la mkhas pa
वि. स्वभावलक्षणत्रयकुशलः — {gzhan yang blo gros chen po byang chub sems dpa' sems dpa' chen pos rang bzhin gyi mtshan nyid gsum la mkhas par bya'o//} पुनरपरं महामते बोधिसत्त्वेन (महासत्त्वेन) स्वभावलक्षणत्रयकुशलेन भवितव्यम् ल.अ.८१ख/२९.
rang bzhin gyi 'od
ना. स्वभावाभः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {rang bzhin gyi 'od dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…स्वभावाभः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५.
rang bzhin gyi rang bzhin med pa'i chos mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs
पा. स्वभावनिःस्वभावधर्माभिसमयगोत्रम्, तथागतयानाभिसमयगोत्रभेदः — {de bzhin gshegs pa'i theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs ni rnam pa gsum ste/} {'di ltar/} {rang bzhin gyi rang bzhin med pa'i chos mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs dang} … {sangs rgyas kyi zhing phyi rol yangs pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs so//} तथागतयानाभिसमयगोत्रं त्रिविधम्, यदुत स्वभावनिःस्वभावधर्माभिसमयगोत्रम्… बाह्यबुद्धक्षेत्रौदार्याभिसमयगोत्रं च ल.अ.८०ख/२८.
rang bzhin gyis bskal ba
• वि. स्वभावविप्रकृष्टः — {gzhan du ni yul dang dus dang rang bzhin gyis bskal ba'i don dmigs pa'i rig byar ma gyur pa rnams la rang gi mngon sum log kyang dngos po med par nges pa med pa'i phyir ro//} अन्यथा चानुपलब्धिलक्षणप्राप्तेषु देशकालस्वभावविप्रकृष्टेष्वर्थेष्वात्मप्रत्यक्षनिवृत्तेरभावनिश्चयाभावात् न्या.बि.२३२क/११७; • सं. स्वभावविप्रकर्षः — {ches ring bar skye ba'i phyir ram/} {rang bzhin gyis bskal ba'i phyir} दूरतरदेशोत्पत्तेः, स्वभावविप्रकर्षाद्वा त.प.१०६क/६६२.
rang bzhin gyis kha na ma tho ba
= {rang bzhin gyi kha na ma tho ba/}
rang bzhin gyis kha na ma tho ba dang bcas pa
वि. प्रकृतिसावद्यः — {'dod pa la log par g}.{yem pa ni rang bzhin gyis kha na ma tho ba dang bcas pa rnam par smin pa shin tu drag par gsungs so//} प्रकृतिसावद्यः काममिथ्याचारः खरतरविपाकः पठ्यते शि.स.४८क/४५; बो.भू.८९क/११३; {rang bzhin gyi kha na ma tho ba dang bcas pa/}
rang bzhin gyis grub
= {rang bzhin gyis grub pa/}
rang bzhin gyis grub pa
वि. निसर्गसिद्धः, ओ द्धा — {'gro ba'i bdag po bdag gi zas/} /{rang bzhin gyis ni grub pa 'di//} निसर्गसिद्धमेतन्मे भोजनं जगतीपते । अ.क.३८क/५५.१५; {skye bo dam pa drin gzo rmad mi che/} /{de yi chos nyid rang bzhin grub pa yin//} न चित्ररूपा सुजने कृतज्ञता निसर्गसिद्धैव हि तस्य सा स्थितिः । जा.मा.१५२ख/१७५; स्वभावसिद्धः — {rang bzhin gyis grub 'jig pa yis//rgyu} {med ces ni de dag smra//} आहुः स्वभावसिद्धं हि ते विनाशमहेतुकम् । त.स.८४ख/७७९; नैसर्गिकः, ओ की— {rang bzhin gyis grub spobs pa dang /} … /{snyan ngag phun sum tshogs pa'i rgyu//} नैसर्गिकी च प्रतिभा…कारणं काव्यसम्पदः ।। का.आ.३२२क/१.१०३.
rang bzhin gyis snyun mi mnga'
वि. अरोगजातीयः — {bcom ldan 'das ni snyun mi mnga' zhing gnod pa ma mchis te/stobs} {dang ldan zhing rang bzhin gyis snyun mi mnga' la} भगवांस्त्वल्पाबाधोऽल्पातङ्को बलवानरोगजातीयः अ.श.८७क/७८.
rang bzhin gyis stong pa nyid
= {rang bzhin stong pa nyid/}
rang bzhin gyis tha snyad med pa
पा. प्रकृत्यव्यवहारः, समाधिविशेषः — {rang bzhin gyis tha snyad med pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} प्रकृत्यव्यवहारो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.
rang bzhin gyis dag pa
वि. स्वभावशुद्धः — {dge 'dun ni chos smra ba/} {chos spyod pa} … {rang bzhin gyis dag pa} सङ्घो हि धर्मवादी धर्मचरणः…स्वभावशुद्धः शि.स.१७४ख/१७२; {rang bzhin dag pa'i shel dag ni//} स्वभावशुद्धः स्फटिकः का.आ.३४०ख/३.१७८.
rang bzhin gyis dwangs pa
वि. प्रकृत्या प्रसन्नः — {chu rang bzhin gyis dwangs pa} तोयं प्रकृत्या प्रसन्नम् सू.भा.१८८ख/८६.
rang bzhin gyis drang ba
वि. स्वभावृजुकः — {dge 'dun ni chos smra ba chos spyod pa} … {rang bzhin gyis drang ba} सङ्घो हि धर्मवादी धर्मचरणः…स्वभावृजुकः शि.स.१७४ख/१७२.
rang bzhin gyis dri ma med pa
स्वभावविमलता — {rang bzhin gyis dri ma med pas bai DU r+ya lta bu'o//} वैडूर्यभूतं स्वभावविमलतया ग.व्यू.३११ख/३९७.
rang bzhin gyis sdug bsngal ba
वि. प्रकृतिदुःखितः — {yi dwags} … {mi bzad pa rang bzhin gyis sdug bsngal ba lnga brgya gnas so//} पञ्च प्रेतशतानि प्रतिवसन्ति…घोराणि प्रकृतिदुःखितानि च अ.श.१३४क/१२४.
rang bzhin gyis gnas
= {rang bzhin gyis gnas pa/}
rang bzhin gyis gnas pa
• वि. प्रकृतिसंस्थितः — {sgra ni rtag tu} (? {nyan du} ) {dmigs rung bar/} /{rang bzhin gyis ni gnas she na//} श्रोत्रोपलब्धो योग्यश्चेच्छब्दः प्रकृतिसंस्थितः । त.स.९१क/८२२; • पा. प्रकृतिस्थम्, गोत्रभेदः — {de la rigs gang zhe na/} {mdor na rnam pa gnyis te/} {rang bzhin gyis gnas pa dang yang dag par bsgrubs pa'o//} तत्र गोत्रं कतमत् । समासतो गोत्रं द्विविधम्—प्रकृतिस्थं समुदानीतं च बो.भू.२ख/२; द्र.— {rang bzhin du gnas pa/}
rang bzhin gyis rnam par dag pa
पा. प्रकृतिविशुद्धिः, विशुद्धिभेदः — {de la rnam par dag pa ni mdor bsdu na rnam pa gnyis te/} {rang bzhin gyis rnam par dag pa dang dri ma med pa'i rnam par dag pa'o//} तत्र विशुद्धिः समासतो द्विविधा । प्रकृतिविशुद्धिर्वैमल्यविशुद्धिश्च र.व्या.११६क /८०.
rang bzhin gyis byung ba
वि. स्वाभाविकः — {gzhan yang rim pa skyes bus byas pa yin nam rang bzhin gyis byung ba yin} किञ्च—पुरुषकृतो वा क्रमो भवेत्? स्वाभाविको वा त.प.२०९ख/८८९.
rang bzhin gyis dbang po rnon po
पा. स्वभावतस्तीक्ष्णेन्द्रियः, अकोप्यधर्मणो भेदः — {mi g}.{yo ba'i chos can no+o//} {de yang rnam pa gnyis te/} {rang bzhin gyis dbang po rnon po dang dbang po 'phos pas dbang po rnon po'o+o//} अकोप्यधर्मा । स च द्विविधः—स्वभावतस्तीक्ष्णेन्द्रियः, इन्द्रियसञ्चारतस्तीक्ष्णेन्द्रियश्च अभि.स्फु.२१२ख/९८८.
rang bzhin gyis dben pa
• वि. स्वभावविविक्तः — {chu'i rang bzhin gyis dben pa'i phyir mya ngam gi thang snang ba'i shes pa} सलिलस्वभावविविक्तमरुस्थलीनिर्भासि ज्ञानम् त.प.२४३क/९५७; • सं. स्वभावविवेकः — {gal te spyi dang khyad par dag phan tshun gyi rang bzhin gyis dben par gyur pa} यदि नाम सामान्यविशेषयोः परस्परं स्वभावविवेको जातः त.प.७२क/५९६.
rang bzhin gyis 'byung ba
वि. स्वाभाविकः — {nar ma rang bzhin gyis 'byung ba rnam pa sna tshogs rnam pa du ma} विविधा नानाप्रकारा निजाः स्वाभाविकाः अभि.स्फु.२७४क/१०९८.
rang bzhin gyis ma skyes pa rnam par bsgom pa
पा. स्वभावानुत्पत्त्याशयता, ज्ञानपरिपाचकधर्मभेदः — {ye shes yongs su smin par byed pa'i chos bcus yang dag par byung ba yin} … {'di lta ste/phyir} {mi ldog pa'i bsam pa dang} … {rang bzhin gyis ma skyes pa rnam par bsgom pa dang} संवृत्तो भवति… दशभिर्ज्ञानपरिपाचकैर्धर्मैः…यदुत अप्रत्युदावर्त्याशयतया च… स्वभावानुत्पत्त्याशयतया च द.भू.२०४ख/२४.
rang bzhin gyis tshul khrims can
वि. प्रकृतिशीली — {de lhag pa'i tshul khrims la gnas pa las rang bzhin gyis tshul khrims can yin te} सोऽधिशीलविहारे प्रकृतिशीली भवति बो.भू.१७२ख/२२८.
rang bzhin gyis tshe rabs dran pa
प्रकृतिजातिस्मरः — {'o na rang bzhin gyis tshe rabs dran pa gang yin pa ji lta bu zhe na/} {de dag gi de ni las kyi khyad par las skyes pa yin te} यत्तर्हि प्रकृतिजातिस्मरा भवन्ति? कर्मविशेषजाऽसौ तेषाम् अभि.भा.६५क/११२३.
rang bzhin gyis 'od gsal ba
• वि. प्रकृतिप्रभास्वरः — {de bzhin gshegs pa'i snying po} … {rang bzhin gyis 'od gsal ba rnam par dag pas thog ma nas rnam par dag pa} तथागतगर्भः…प्रकृतिप्रभास्वरविशुद्ध्यादिविशुद्धः ल.अ.८६क/३३; {chos rnams rang bzhin 'od gsal ba/} /{gdod nas dag pa nam mkha' bzhin//} प्रकृतिप्रभास्वरा धर्माः सुविशुद्धा नभःसमाः । गु.स.९५क/९; {sems ni rtag tu rang bzhin 'od gsal 'dod/} /{de ni glo bur nyes pas ma rung byas//} मतं च चित्तं प्रकृतिप्रभास्वरं सदा तदागन्तुकदोषदूषितम् । सू.अ.१८८ख/८६; • सं. प्रकृतिप्रभास्वरता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {rang bzhin gyis 'od gsal bas shing bal gyi rgyud lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…कर्पासतन्तुभूतं प्रकृतिप्रभास्वरतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
rang bzhin gyis yongs su dag pa
वि. प्रकृतिपरिशुद्धः, ओ द्धा — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni rang bzhin gyis yongs su dag pa lags so//} प्रकृतिपरिशुद्धेयं भगवन् प्रज्ञापारमिता सु.प.५५ख/३१.
rang bzhin gyis yongs su mya ngan las 'das pa
वि. प्रकृतिपरिनिर्वृतः — {ma skyes pa dang ma 'gags pa dang rang bzhin gyis yongs su mya ngan las 'das pa dang} अनिरुद्धा अनुत्पन्नाः प्रकृतिपरिनिर्वृताः ल.अ.११७क/६३.
rang bzhin gyis shi ba
वि. प्रकृतिमृतम् — {de'i phyir rang bzhin gyis shi ba bcu'i sha ni ma bkag mod kyi} ततो दशप्रकृतिमृतान्यपि मांसानि (न भो.पा.) प्रतिषिद्धानि ल.अ.१५६ख/१०३.
rang bzhin gyur
= {rang bzhin du gyur pa/}
rang bzhin grub pa
= {rang bzhin gyis grub pa/}
rang bzhin 'gal ba dmigs pa
पा. स्वभावविरुद्धोपलब्धिः, अनुपलब्धिभेदः — {rang bzhin 'gal ba dmigs pa ni dper na/} {'di na me yod pa'i phyir grang ba'i reg pa med do zhes pa lta bu'o//} स्वभावविरुद्धोपलब्धिर्यथा—नात्र शीतस्पर्शो वह्नेरिति न्या.बि.२३२ख/१२४; {de dang 'gal ba rtogs pas rang bzhin dang 'gal ba dmigs pa dang} … {rgyu 'gal ba dmigs pa bstan} तद्विरुद्धगत्या स्वभावविरुद्धोपलब्धिः… कारणविरुद्धोपलब्धिश्च निर्दिष्टा त.प.२८५ख/१०३५; स्वभावविरुद्धोपलम्भः — {mi'i seng ge yang sna tshogs pa yin no zhes bya ba ni rang bzhin 'gal ba dmigs pa} चित्रश्च नरसिंह इति स्वभावविरुद्धोपलम्भः त.प.७३ख/६००.
rang bzhin bsgyur
उपाहितः, धूमकेतुः — {mes bsregs pa dang rang bzhin bsgyur//} अग्न्युत्पात उपाहितः अ.को.१३६ख/१.४.१०; उप समीपे आहितमत्र उपाहितः अ.वि.१.४.१०.
rang bzhin ngan pa
वि. दुराचारः — {des dmod pa bor ba/} {rang bzhin ngan pa khyod kyis da phan chad lo bcu gnyis su char mi 'bebs bar gyur cig ces byas so//} तेन शापो दत्तः । दुराचार त्वया द्वादशानि वर्षाणि न वर्षितव्यम् वि.व.२८४ख/१.१०१.
rang bzhin can
• वि. स्वाभाविकी — {des na nus pa rang bzhin can yin no//} अतः स्वाभाविकी शक्तिः त.प.२२०ख/९१२; स्वभाविनी— {de la g}.{yon pa dang g}.{yas pa dang dbu ma'i rtsa gsum ni/} {snying stobs dang rdul dang mun pa'i rang bzhin can te} तत्र वामदक्षिणमध्यमास्तिस्रो नाड्यः सत्त्वरजस्तमःस्वभाविन्यः वि.प्र.२५२क/२.६५; रूपी — {de bzhin du bcom ldan 'das kyang bde ba chen po'i rang bzhin can de'i nang du gnas so+o//} एवं भगवानपि महासुखरूपी तत्रान्तर्गतः वि.प्र.१२८क/३.५६; स्वरूपकः — {dri za'i grong khyer rnam pa dang //pra} {phab pa yi rang bzhin can//thabs} {dang shes rab bdag nyid sbyor//e} {waM yi ge de la 'dud//} गन्धर्वनगराकारं प्रतिसेनास्वरूपकम् । प्रज्ञोपायात्मकं योगं एवंकारं प्रणम्य तम् ।। वि.प्र.१०८क/१, पृ.२; रूपिणी — {srid gsum skyed par mdzad ma stong pa nyid rnam pa thams cad pa nA da'i rang bzhin can} त्रिभुवनजननी शून्यता सर्वाकारा नादरूपिणी वि.प्र.१२७ख/३.५६; {de ltar skye ba rnam pa brgyad ni dngos po'i rang bzhin can te dngos po'i skye ba'o//} एवमष्टधा जातिर्वस्तुरूपिणी वस्तुजातिः वि.प्र.४५ख/४.४७; स्वरूपिणी — {ye shes lnga yi rang bzhin can//} पञ्चज्ञानस्वरूपिणी हे.त.२१क/६८; जातिकः — {gal te rang bzhin can yin na dngos gzhi'o//} {gal te ma yin na nyes byas so//} जातिकं चेत् मौलम् । न चेद् दुष्कृतम् वि.सू.४५ख/५८; प्रकृतिकः — {gzhan de'i rang bzhin can de la dga' ba rnams bsdu ba 'am} … {byed na nyes pa med do//} अनापत्तिः परेषां तत्प्रकृतिकानां तदारामाणां संग्रहाय वा बो.भू.९१क/११६; प्राकृतः — {rang bzhin la yod pa ni rang bzhin can te/} {ngo bo nyid ces bya ba'i don to//} प्रकृतौ भवं प्राकृतम्, स्वाभाविकमित्यर्थः त.प.१७०क/७९७; • उ.प. शीलः — {ser sna can rnams kyang sbyin pa byed par 'dod par gyur na/stong} {pa'i} (? {gtong ba'i} ) {rang bzhin can rnams lta smos kyang ci dgos pa} दातुकामता सन्तिष्ठते…मत्सरिणामपि प्रागेव त्यागशीलानाम् बो.भू.६८क/८८; आत्मकः — {nus kun rang bzhin can gyis ni/} /{dngos po gtso bo yin brjod na//} सर्वशक्त्यात्मकं वस्तु प्रधानमिति कथ्यते ।। प्र.अ.३४क/३९; {'dod pa sdug bsngal gyi rang bzhin can rnams kyi phyir} … {sdug bsngal mang po drag po dag} … {nyams su myong ba} दुःखात्मकानां कामानामर्थे प्रभूतानि तीव्राणि दुःखानि…अनुभूतानि बो.भू.१०३ख/१३२; जातीयः — {byis pa'i rang bzhin can} बालजातीयः अ.सा.१३४क/७७; {mkhas pa'i rang bzhin can} पण्डितजातीयः वि.व.२०६ख/१.८१; {mi mthun pa'i rang bzhin can} विलोमनजातीयः श्रा.भू.७२क/१८६; रूपः — {de yang 'dul ba'i skal ba med pa'i rang bzhin can zhig yin na nyes pa med do//} अनापत्तिः…स च स्यादभव्यरूपो विनयाय बो.भू.९६क/१२२; प्रकृतिः — {mi dge ba'i bshes gnyen phrag dog gi rang bzhin can dag gis} ईर्ष्याप्रकृतिभिरकल्याणमित्रैः अ.श.१००क/९०; • सं. स्वाभाविकत्वम् — {nus pa rnams ni rtag pa'i phyir rang bzhin can ma yin la} न नित्यत्वाच्छक्तीनां स्वाभाविकत्वम् त.प.२२०ख/९१२.
rang bzhin gcig
• सं. १. एकस्वभावः — {phan tshun spangs te gnas pa'i mtshan nyid rnams ni rang bzhin gcig dgag pa rang bzhin gzhan sgrub pa med na mi 'byung ba'i phyir} अन्योन्यपरिहारस्थितिलक्षणानामेकस्वभावनिषेधस्यापरविधिनान्तरीयकत्वात् त.प.११ख/४६८; {kun mkhyen ji ltar 'dod pa yin/} /{rim gyis sam ni cig car ram/} /{dngos kun rang bzhin gcig gis sam//} सर्वदर्शी कथं मतः ।। युगपत् परिपाट्या वा सर्वं चैकस्वभावतः । त.स.११८ख/१०२० २. एकस्वभावता — {de lta yin dang gcig bdag nyid de/} {yan lag rnams rang bzhin gcig tu 'gyur ro//} ततश्चैकात्म्यम् एकस्वभावताऽवयवानां प्राप्ता त.प.२६८क/२५१; • = {rang bzhin gcig pa/}
rang bzhin gcig pa
वि. एकरूपः — {rtag pa thams cad kyi tshe rang bzhin gcig pa ni ltos par bya ba phan gdags par nus pa ma yin no//} नित्यं हि सदैकरूपमपेक्ष्यमाणेनोपकर्तुं न शक्यम् प्र.अ.२९ख/३४.
rang bzhin gcig pa can
वि. एकरूपः — {sems ni rang bzhin gcig pa can/} /{dus kun du ni gnas pa la//} एकरूपे च चैतन्ये सर्वकालमवस्थिते । त.स.१२क/१४३.
rang bzhin brjod
= {rang bzhin brjod pa/}
rang bzhin brjod pa
पा. स्वभावाख्यानम्, अलङ्कारविशेषः — {rang bzhin brjod dang dpe dang ni/} … {dgongs pa can/} /{'di dag tshig rnams dag gi ni/} /{rgyan du sngon gyi mkhas pas bstan//} स्वभावाख्यानमुपमा…भाविकम् । इति वाचामलङ्कारा दर्शिताः पूर्वसूरिभिः ।। का.आ.३२२क/२.४; स्वभावोक्तिः — {de ni rang bzhin brjod pa ste/} /{dang po'i rgyan yin rigs sogs dper//} स्वभावोक्तिश्च जातिश्चेत्याद्या साऽलंकृतिर्यथा ।। का.आ.३२२क/२.८.
rang bzhin nyid
१. स्वभावत्वम् — {spyi dang khyad par dag gi ni/} /{phan tshun rang bzhin nyid la ni/} /{'dre bar gyur pas de nyid du/} /{rnam pa gnyis 'di rigs ma yin//} परस्परस्वभावत्वे स्यात् सामान्यविशेषयोः । साङ्कर्यं तत्त्वतो नेदं द्वैरूप्यमुपपद्यते ।। त.स.६३क/५९६; रूपता — {'phang mdung dang khab dang mdung dang thur ma la sogs pa rnams kyi lcags la sogs pa'i rang bzhin nyid ni/} {mgar ba la sogs pas byed pa ma yin te/rno} {ba nyid byed pa'i yul yin no//} तोमरसूचीशूलतूलिकादीनां हि न लोहादिरूपता क्रियते लोहकारादिभिः तीक्ष्णतैव क्रियते प्र.अ.१२५क/१३३; स्वाभाविकत्वम्— {'di de'i rang bzhin nyid yin na/} /{'gro ba'i rang bzhin nyid du 'gyur//} स्वाभाविकत्वे तत्तस्य जगत् स्वाभाविकं भवेत् ।। प्र.अ.३५क/४० २. रूपमेव — {nges par myong bya dus ni mig 'phrul byed pa'i bud med 'di//rtag} {tu rmad byung rang bzhin nyid ni rab tu ston par byed//} सन्दर्शयत्यनिशमद्भुतरूपमेव कालेन्द्रजालिकवधूर्भवितव्यतेयम् ।। अ.क.२८३ख/१०५.१९. । {rang bzhin nyid kyis} प्रकृत्यैव — {de nyid mthong ba'i bdag nyid can/} /{'od gsal ba yi sems 'di ni/} /{rang bzhin nyid kyis gnas pa yin//} प्रभास्वरमिदं चित्तं तत्त्वदर्शनसात्मकम् । प्रकृत्यैव स्थितम् त.स.१२५क/१०८२. । {rang bzhin nyid du o} मयत्वेन — {dper na bum pa dang kham phor dang blug ma la sogs pa} … {'ji ba'i rang bzhin nyid du grags pa lta bu'o//} यथा घटशरावोदञ्चनादयः …मृण्मयत्वेन प्रसिद्धाः त.प.१८४ख/८६.
rang bzhin stong pa nyid
पा. १. प्रकृतिशून्यता, शून्यताभेदः — {stong pa nyid rnam pa bcu drug po 'di lta ste/} {nang stong pa nyid dang} … {rang bzhin stong pa nyid dang} … {dngos po med pa'i ngo bo nyid stong pa nyid do//} षोडशविधा शून्यता—अध्यात्मशून्यता…प्रकृतशून्यता…अभावस्वभावशून्यता च म.भा.४ख/४१; {rang bzhin gyis stong pa nyid ni yongs su grub pa'i ngo bo nyid de} प्रकृतिशून्यता परिनिष्पन्नः स्वभावः सू.व्या.१९३क/९२ २. स्वभावशून्यता, समाधिविशेषः — {byang chub sems dpa'i sa mngon sum 'di la gnas pa'i tshe 'jug pa stong pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin skye bar 'gyur ro//rang} {bzhin stong pa nyid dang} अस्यामभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्य अवतारशून्यता च नाम समाधिराजायते । स्वभावशून्यता द.भू.२२४क/३४.
rang bzhin tha dad
= {rang bzhin tha dad pa/}
rang bzhin tha dad pa
१. स्वभावभेदः — {brtan pa dang mi brtan pa'i rang bzhin tha dad pas dngos po'i rnam pa gnyi ga yang cha med pa'i phyir} स्थिरास्थिरस्वभावभेदेन द्विप्रकारस्यापि पदार्थस्य निरंशत्वात् त.प.२१९क/९०८ २. भिन्नस्वभावत्वम् — {re zhig gal te rdzas su yod na ni/de} {rang bzhin tha dad pa'i phyir phung po rnams las gzhan no zhes brjod par bya ste} यदि तावत् द्रव्यतः? भिन्नस्वभावत्वात् स्कन्धेभ्योऽन्यो वक्तव्यः अभि.भा.८२ख/११९२.
rang bzhin tha mi dad pa
वि. अभिन्नस्वभावः — {de kho nas so zhe na ni gang zag gzugs las rang bzhin tha mi dad pa'am gzugs kho na la de 'dogs par 'gyur} यदि तयैव, रूपादभिन्नस्वभावः पुद्गलः प्राप्नोति, रूप एव वा तत्प्रज्ञप्तिः अभि.भा.८४क/११९७.
rang bzhin dag pa
= {rang bzhin gyis dag pa/}
rang bzhin dang 'gal ba dmigs pa
= {rang bzhin 'gal ba dmigs pa/}
rang bzhin dang bral ba
वि. स्वभावरहितः — {gang zhig gcig dang du ma'i rang bzhin dang bral ba de ni med pa'i tha snyad du rung ba yin te/} {nam mkha'i pad+mo bzhin no//} यदेकानेकस्वभावरहितं तदसद्व्यवहारयोग्यम्, यथा वियदब्जम् त.प.११३क/६७७; स्वभावापगतः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs ni gzugs kyi rang bzhin dang bral ba'o//} रूपस्वभावापगतं हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपम् सु.प.३७ख/१७.
rang bzhin dang 'brel ba
• वि. रूपसमन्वयी — {thob bya'i rang bzhin dang 'brel ba'i/} /{shes pa'i ngo bo tshad ma yin//} ज्ञानस्वरूपं प्रामाण्यं प्राप्यरूपसमन्वयि । प्र.अ.२२क/२५; • पा. स्वभावप्रतिबन्धः — {rang bzhin dang 'brel pa yod na don gyis don 'khrul pa med de/} {de ni de'i bdag nyid yin pa'i phyir ro//} स्वभावप्रतिबन्धे हि सत्यर्थोऽर्थं न व्यभिचरति, तदात्मत्वात् प्र.वृ.२६२क/२.
rang bzhin du gyur
= {rang bzhin du gyur pa/}
rang bzhin du gyur pa
• क्रि. स्वभावो भवेत् — {rlung 'di res 'ga' dmigs pa'i rang bzhin du gyur pa} कदाचिदसौ वायुरुपलभ्यस्वभावो वा भवेत् त.प.१८६क/८३३; • वि. स्वभावभूतः — {rang bzhin du gyur pa'i sgra} (? {bsgrub bya} ) {ni rang bzhin gyi gtan tshigs kyis bsgrub par bya ba dang} स्वभावभूतं च साध्यं स्वभावहेतुः साधयति वा.टी.५३ख/६; स्वभावीभूतः — {de rnams kyi rang gi lus dkyil 'khor gyi 'khor lo'i rang bzhin du gyur par skad cig gis blta bar bya'o//} तेषां स्वकायान् मण्डलचक्रस्वभावीभूतान् झटिति पश्येत् वि.प्र.४६ख/४.४९; स्वाभाविकी — {'bras bu shes pas rjes su dpag par bya ba'i nus pa rang bzhin du gyur pa nyid ni ma yin no//} नैव स्वाभाविकी शक्तिर्ज्ञानकार्यानुमेया त.प.१८२ख/८२६; द्र.— {kye ma'o mtshar byas nyon mongs rang bzhin gyur//} कष्टं बत क्लेशमयं प्रपन्नः जा.मा.१४७क/१७०.
rang bzhin du gnas
= {rang bzhin du gnas pa/}
rang bzhin du gnas pa
• वि. प्रकृतिस्थः — {dge slong rang bzhin du gnas pa dag dang lhan cig gnas par byed} प्रकृतिस्थभिक्षुभिः सार्धं प्रतिवसति वि.व.१३०क/२.१०७; ग्. {yo dang mi g}.{yo rang bzhin gnas pa la} प्रकृतिस्थेषु चलाचलेषु च वि.व.१२६क/१.१५; स्वस्थः — {rang bzhin du gnas pa'i mig la sogs pa'i rnam par shes pa} स्वस्थनेत्रादिज्ञानस्य त.प.११२क/६७४; • सं. वस्तुस्थितिः — {gtan tshigs rnams ni rtog pas gtan tshigs nyid du rnam par gzhag pa ma yin gyi/rang} {bzhin gnas pas gzhag pa yin no//} न हेतुषु कल्पनया हेतुत्वव्यवस्था, अपि तु वस्तुस्थित्या न्या.टी.८४क/२२७; • पा. प्रकृतिस्थम्, गोत्रभेदः — {'dis ni rigs rnam pa bzhi ston te/} {rang bzhin du gnas pa dang yang dag par bsgrubs pa dang rten gyi ngo bo nyid dang brten pa'i ngo bo nyid de} एतेन चतुर्विधं गोत्रं दर्शयति । प्रकृतिस्थं समुदानीतमाश्रयस्वभावमाश्रितस्वभावं च सू.व्या.१३७ख/१२; द्र. {rang bzhin gyis gnas pa/}
rang bzhin des pa
प्रकृतिभद्रता — {de nas spre'u mi srun pa zhig gis de'i rang bzhin des} … {shes nas} अथान्यतमो दुष्टवानरस्तस्य… प्रकृतिभद्रतां… अवेत्य जा.मा.२०७क/२४१.
rang bzhin drang po
वि. सरलस्वभावः — {ka shi'i grong du mi dbang kA sh+ya sngon/} … {rang bzhin drang por gyur//} काश्यः पुरा काशिपुरे नरेन्द्रः… आसीत्… सरलस्वभावः अ.क.११८क/६५.८.
rang bzhin gdug pa
वि. प्रकृतिप्रदुष्टः — {rang bzhin gdug pa zhes bya ba ni rang bzhin gyis kha na ma tho ba dang bcas pa ste} प्रकृतिप्रदुष्ट इति प्रकृतिसावद्यः सू.भा.१३४क/८.
rang bzhin bdag
वि. स्वरूपात्मा — {rlom sems med pa'i rang bzhin bdag/} /{thams cad lus la rnam par gnas//} निस्तरङ्गः स्वरूपात्मा सर्वे देहे व्यवस्थितः ।। हे.त.१३क/३८.
rang bzhin sdug
= {rang bzhin gyis sdug bsngal ba/}
rang bzhin gnas
= {rang bzhin du gnas pa/}
rang bzhin gnas pa
= {rang bzhin du gnas pa/}
rang bzhin sna tshogs
वैश्वरूप्यम् — {rang bzhin sna tshogs zhes bya ba ni 'jig rten gsum la brjod do//} वैश्वरूप्यमिति त्रयो लोका उच्यन्ते त.प.१५१क/२७.
rang bzhin pa
पा. स्वाभाविकः, कायभेदः — {rang bzhin pa ni chos kyi sku gnas yongs su gyur pa'i mtshan nyid do//} स्वाभाविको धर्मकाय आश्रयपरावृत्तिलक्षणः सू.व्या.१५९क/४७.
rang bzhin 'brel pa
पा. (न्या.) स्वभावप्रतिबन्धः — {de bas na rang bzhin 'brel pa yod na ni med na mi 'byung ba nges pa yin la/} {de las go bar bya ba dang go bar byed pa'i dngos po yin no//} ततः स्वभावप्रतिबन्धे सत्यविनाभावित्वनिश्चयः, ततो गम्यगमकभावः न्या.टी.५२क/१११; {'brel ba'i rang bzhin nyid ni rang bzhin 'brel pa yin gyi} प्रतिबद्धस्वभावत्वं हि स्वभावप्रतिबन्धः न्या.टी.५१ख/११०; {de bas na de'i bdag nyid dang de las byung ba gnyis kho nas rang bzhin 'brel pa yin no//} तस्मात् तादात्म्यतदुत्पत्तिभ्यामेव स्वभावप्रतिबन्धः न्या.टी.५३क/११४.
rang bzhin 'brel ba
= {rang bzhin 'brel pa/}
rang bzhin 'brel ba nyid
स्वभावप्रतिबद्धत्वम् — {rang bzhin 'brel ba nyid ni 'brel ba'i rang bzhin nyid ces bya ba'i don te} स्वभावप्रतिबद्धत्वं प्रतिबद्धस्वभावत्वमित्यर्थः न्या.टी.५१ख/११०.
rang bzhin ma mchis
= {rang bzhin ma mchis pa/}
rang bzhin ma mchis pa
वि. अस्वभावः, ओ वा — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni rang bzhin ma mchis pa lags so//} अस्वभावेयं भगवन् प्रज्ञापारमिता सु.प.५१ख/२८; अप्रकृतिकः, ओ का — {bcom ldan 'das byang chub ni rang bzhin ma mchis pa ste/} {mtshams med pa rnams kyang rang bzhin ma mchis pa lags pas} अप्रकृतिका हि भगवन् बोधिः, अप्रकृतिकानि च पञ्चानन्तर्याणि शि.स.१४३ख/१३७.
rang bzhin ma 'brel ba
वि. अप्रतिबद्धस्वभावः — {rang bzhin ma 'brel ba ni med na mi 'byung bar nges pa med pa'i phyir ro//} अप्रतिबद्धस्वभावस्याविनाभावनियमाभावात् प्र.वृ.२६५क/५; स्वभावेन न प्रतिबद्धः — {gang zhig gang la rang bzhin ma 'brel ba de ni ma 'brel ba'i yul de la gdon mi za bar mi 'khrul pa yin no//} यो यत्र स्वभावेन न प्रतिबद्धः, स तमप्रतिबन्धविषयमवश्यमेव न व्यभिचरति न्या.टी.५१ख/११०.
rang bzhin ma yin pa
अस्वभावता — {rang bzhin gyi gtan tshigs tha dad pa ste/} {rang bzhin ma yin par 'gyur la} स्वभावहेतोर्भेदोऽस्वभावता प्राप्नोति त.प.३९क/५२७.
rang bzhin ma lags pa
अप्रकृतिः — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang gi rang bzhin nam rang bzhin ma lags par yang nye bar gnas pa ma lags so//} नेयं भगवन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद् धर्मस्य प्रकृत्या वा अप्रकृत्या वा प्रत्युपस्थिता सु.प.५५ख/३१.
rang bzhin mi dmigs pa
पा. स्वभावानुपलब्धिः, अनुपलब्धिभेदः — {rang bzhin mi dmigs pa ni dper na/} {'di na du ba med de/} {dmigs pa'i rig byar gyur pa las mi dmigs pa'i phyir ro//} स्वभावानुपलब्धिर्यथा—नात्र धूम उपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यानुपलब्धेरिति न्या.बि.२३२ख/१२४; {don dam par ni rang bzhin mi dmigs pa kho na thams cad kyi rtsa bar gyur pa yin te} परमार्थतस्तु स्वभावानुपलब्धिरेव सर्वासां मूलभूता त.प.२८५ख/१०३५.
rang bzhin mi bzad
दौरात्म्यम् — {'khor ba'i rang bzhin mi bzad brjod/} /{'jigs pa med pa'i phyir kyang bstan//} उक्तं संसारदौरात्म्यमभया दिग् विदर्शिता ।। श.बु.११५ख/१३८.
rang bzhin med
= {rang bzhin med pa/}
rang bzhin med pa
• वि. निःस्वभावः — {dngos po rang bzhin med rnams kyi//} भावानां निःस्वभावानाम् ल.अ.६४क/१०; {lhag pa'i lha ste rang bzhin med pa} अधिदेवता निःस्वभावा वि.प्र.२३१क/२.२७; अस्वभावः — {dngos po kun gyi rang bzhin med/} /{tshig kyang de bzhin med pa ste//} सर्वभावोऽस्वभावो हि सद्वचनं तथाप्यसत् । ल.अ.९०क/३७; स्वभावविरहः — {chos kyi rang bzhin med pa ni/} /{de bzhin gshegs pa'i rigs yin no//} धर्मस्वभावविरहं गोत्रं ताथागतं लभेत् ।। ल.अ.१७४क/१३५; • सं. १. स्वभावाभावः — {dngos po'i rang bzhin med pa'i mya ngan las 'das pa} भावस्वभावाभावनिर्वाणम् ल.अ.१०५ख /५१ २. = {rang bzhin med pa nyid} अस्वभावता — {gzhan nyid du ni gnas pa na/} /{snga phyi la yang rang bzhin med//} अन्यत्वे वर्तमानानां प्रागूर्ध्वं वाऽस्वभावता । त.स.६५ख/६१८; निःस्वभावता — {chos thams cad rang bzhin med pa'i de kho na nyid} सर्वधर्मनिःस्वभावतातत्त्वम् बो.प.४२क/१; निःस्वभावत्वम् — {rang bzhin med pa ste rang bzhin mi gnas pa nyid} निःस्वभावत्वम्, स्वभावस्यानवस्थायित्वम् प्र.प.८१ख/१०५; नैःस्वभाव्यम् — {rang bzhin med dang dngos po dang /} /{stong pa rtag dang mi rtag rnams/} /{skye bar smra ba'i lta ba ste//} नैःस्वभाव्यं च भावं च शून्या वै नित्यानित्यता । उत्पादवादिनां दृष्टिः ल.अ.१६७ख/१२२; निरुपाख्यत्वम् — {med dang rang bzhin med pa dang /} /{gsob ces bya sogs ji ltar yin//} अभावो निरुपाख्यत्वं तुच्छतेत्यादि वा कथम् । त.स.४२क/४२७.
rang bzhin med pa nyid
निःस्वभावत्वम् — {de dag kyang de kho na nyid du zhes bya ba'i khyad par dang bcas pa'i dngos po rnams kyi rang bzhin med pa nyid la brten gyi} तेऽपि तत्त्वत इति सविशेषणं सर्वभावानां निःस्वभावत्वमाश्रिताः त.प.२७ख/५०२; अस्वभावत्वम् — {phan tshun rang bzhin med pa nyid/} /{sna tshogs nyid du rjes su 'jug/} /{de lta bu yi ngo bo yang /} /{rnam pa gnyis ni rigs ma yin//} परस्परास्वभावत्वेऽप्यनयोरनुषज्यते । नानात्वमेवंभावेऽपि द्वैरूप्यं नोपपद्यते ।। त.स.६३क/५९६.
rang bzhin med pa'i dngos por smra ba
निःस्वभावभाववादी — {blo gros chen po kun brtags pa'i rang bzhin la mngon par zhen pas stong pa nyid dang} … {rang bzhin med pa'i dngos por smra ba yin no//} परिकल्पितस्वभावाभिनिवेशेन पुनर्महामते शून्यता… निःस्वभावभाववादिनो भवन्ति ल.अ.८४ख/३१.
१. स्वभाववादः — {rang bzhin smra ba ni sogs pa'i sgras dngos su ma 'phangs mod kyi} स्वभाववादस्तु यद्यपि आदिशब्देनाहत्य नोपात्तः त.प.१८१क/७८; स्वाभाविकवादः — {pad ma la sogs pa la rang bzhin du smra ba dag ces bsdu'o//} तेषु वा राजीवादिषु स्वाभाविकवाद इति समासः त.प.१८२ख/८२ २. स्वभाववादी — {rang bzhin smra ba rnams kyis ni/} /{dngos po rnams kyi skye ba 'di/} /{rgyu kun la ni ltos med smra//} सर्वहेतुनिराशंसं भावानां जन्म वर्ण्यते । स्वभाववादिभिः त.स.५ख/७८.
rang bzhin 'od gsal
= {rang bzhin gyis 'od gsal ba/}
rang bzhin 'od gsal ba
= {rang bzhin gyis 'od gsal ba/}
rang bzhin yod pa'i tshig
स्वभावपदम् — {tshig brgya rtsa brgyad po} … {rang bzhin yod pa'i tshig dang rang bzhin med pa'i tshig dang} अष्टोत्तरपदशतम्… स्वभावपदमस्वभावपदम् ल.अ.६७ख/१६.
rang bzhin yod pa'i tshig dang rang bzhin med pa'i tshig
पा. स्वभावपदमस्वभावपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {rang bzhin yod pa'i tshig dang rang bzhin med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्… स्वभावपदमस्वभावपदम् ल.अ.६७ख/१६.
rang bzhin la rnam par rtog pa
पा. स्वभावविकल्पः — {blo gros chen po kun brtags pa'i rang bzhin rab tu dbye ba'i tshul gyi mtshan nyid gang zhe na/} {'di lta ste/} … {rang bzhin la rnam par rtog pa dang} महामते कतमत्परिकल्पितस्वभावप्रभेदनयलक्षणम्? यदुत…स्वभावविकल्पः ल.अ.१०६ख/५२.
rang bzhin las nyams pa
प्रकृतिनाशः — {dge slong gi dngos por mi shes na rang bzhin las nyams pa yin no//} भिक्षुभावासञ्चेतनं प्रकृतिनाशः वि.सू.१३ख/१५.
rang bzhin las 'byung
वि. स्वाभाविकः — {rang bzhin las 'byung 'jig pa ni/} /{skyes ma thag pa tsam du gnas//} स्वाभाविको विनाशस्तु जातिमात्रप्रतिष्ठितः । त.स.८४ख/७७९.
rang gzugs
= {rang gi gzugs/}
rang bzo
काव्यम् — {'di ni mdo sde yang ma yin/} {'dul ba yang ma yin/} {chos mngon pa yang ma yin gyi/} {'di ni rang bzo yin te} न ह्येतत् सूत्रम्, न विनयः, नाभिधर्मः, काव्यमेतत् अभि.भा.११९ख/४२२; {rang bzo dang gar gyi cho ga dang gtam dang rol mo dang sgrung gtam dga' ba bskyed pa} काव्यनाटकाख्यानगान्धर्वेतिहाससम्प्रहर्षणानि द.भू.२१४ख/२९; द्र.— {lung bzhin zhes pa ni rang bzor rtsom pa spong ba'i tshig go//} यथागममिति स्वातन्त्र्यपरिहारपदम् बो.प.४२क/१.
rang bzo mkhan
कविः — {'di ni rang bzo yin te/} {rang bzo mkhan rang bzo sbyor ba rnams kyi bsam pa kha cig ni sgro 'dogs par yang 'gyur ro//} काव्यमेतत् । कवीनां च काव्यं समायोजयतां केचिद् भावाः समारोपिता गच्छन्ति अभि.भा.११९ख/४२२.
rang bzor byas pa
काव्यम् — {'di ni snyan dngags byed pas rang bzor byas pa'o//} कविकृतं काव्यमेतत् अ.सा.२८९ख/१६३.
rang 'od kyi shes rab
स्वाभा प्रज्ञा — {de'i phyir dus kyi 'khor lo la rang 'od kyi shes rab rnams su mi 'gyur te rang gi bdag nyid la bya ba 'gal ba'i phyir ro//} अतः कालचक्रे स्वाभाः प्रज्ञा न भवन्ति, स्वात्मनि क्रियाविरोधादिति वि.प्र.१८९क/५.१२.
rang yul
स्वदेशः — {rang yul bral ba'i nyon mongs ni/} /{bzod par dka' ba ji ltar bzod//} स्वदेशविरहक्लेशं दुःसहं सहसे कथम् । अ.क.१४६ख/१४.८९; निजदेशः — {'tsho ba'i don du rang yul dang /} / {gces pa'i bu yang gtong bar byed//} त्यज्यन्ते जीवितस्यार्थे निजदेशप्रियात्मजाः । अ.क.१०२ख/६४.१८०; स्वविषयः — {rang gi yul gyi mtshams las ma 'das pa} अनतिक्रान्तस्वविषयमर्यादानि त.प.२६४क /९९७.
rang yul bral ba
वि. स्वदेशविरही — {rang yul bral ba'i skye bo rnams/} /{nor gyi tshogs ni khur po dang /} /{longs spyod nye bar longs spyod min/} /{yon tan thag pa'i mdud par rig//} भारं द्रविणसम्भारं वेत्ति ग्रन्थिगुणागुणः । भोगं निरुपभोगं च स्वदेशविरही जनः ।। अ.क.१४६ख/१४.९०.
rang yod pa tsam na yod pa
वि. स्वसत्तामात्रभावी — {de ni rang yod pa tsam na yod pa bsgrub par bya ba yin te} स स्वसत्तामात्रभावी साध्यः न्या.टी.५१क/१०६.
rang rig
= {rang rig pa/}
rang rig ngo bo
वि. स्वसंविदितरूपः — {rang rig ngo bo sems dang ni/} /{sems byung mi mthun mtshan nyid yod//} स्वसंविदितरूपाश्च चित्तचैत्ताविलक्षणाः । त.स.१०८ख/९४९.
• सं. स्वसंवेदनात्मत्वम् — {de phyir gsal bar byed pa'i phyir/} /{rang rig bdag nyid sems la yod//} तस्मात् स्वसंवेदनात्मत्वं चेतसोऽस्ति प्रकाशनात् । त.स.१२५क/१०८३; • वि. स्वसंवेद्यात्मिका — {rang rig bdag nyid dag pa nyid//dag} {pa gzhan gyis rnam grol min//} स्वसंवेद्यात्मिका शुद्धिर्नान (र्नान्य भो.पा.)शुद्ध्या विमुच्यते । हे.त.१०ख/३२.
rang rig pa
• सं. स्वसंवित्तिः — {gal te rang rig yod min na/} /{rnam shes dran par ji ltar 'gyur//} यदि नास्ति स्वसंवित्तिर्विज्ञानं स्मर्यते कथम् । बो.अ.३१ख/९.२४; {'di yi rang gis rig pa ni//bya} {dang byed pa'i ngo bor min//} क्रियाकारकभावेन न स्वसंवित्तिरस्य तु । त.स.७३क/६८२; स्वसंवित् — {ci ste gang gi mthus de skad ces brjod par bya bar rang rig pa'i don 'di ci zhig ce na} अथ कोऽयं स्वसंविदर्थो यद्बलात्तथोच्यते त.प.११७ख/६८५; आत्मसंवित् — {rang rig pa yis des min te//mi} {'dod pa dang rtog med phyir//} न तावदविकल्पत्वादनिष्टेश्चात्मसंविदः ।। त.स.११३क/९७७; • पा. १. आत्मसंवेदनम्, प्रत्यक्षभेदः — {sems dang sems las byung ba thams cad kyi rang rig pa} सर्वचित्तचैत्तानामात्मसंवेदनम् न्या.बि.२३१क/६४; {tshu rol mthong ba'i mngon sum ni rnam pa gsum ste dbang po dang yid dang sems dang sems las byung ba thams cad kyi rang rig pa'o//} अर्वाग्दर्शिनः प्रत्यक्षं त्रिविधम्—इन्द्रियज्ञानम्, मानसम्, सर्वचित्तचैत्तानामात्मसंवेदनं च त.प.२६७ख/१००४; स्वसंवेदनम् — {rang rig pa bstan pa'i phyir smras pa/} {sems dang sems las byung ba thams cad kyi rang rig pa} स्वसंवेदनमाख्यातुमाह — सर्वचित्तचैत्तानामात्मसंवेदनम् न्या.टी.४३क/६४; स्वसंवित्तिः — {ba lang min las ldog dngos gang /} /{de ni dbang pos nges par byed/} /{gzugs brnyan du ni nges pa ste/} /{rang rig pas ni rtogs pa'ang yin//} अगोभिन्नं च यद् वस्तु तदक्षैर्व्यवसीयते । प्रतिबिम्बं तदध्यस्तं स्वसंवित्त्याऽवगम्यते ।। त.स.३९ख/४०७ २. स्वसंवित्तिः, प्रमाणफलम् — {shes pa'i bdag nyid kyi gzhal bya la rang rig pa ni 'bras bu yin la/rung} {ba nyid ni tshad ma yin no//} ज्ञानात्मनि तु प्रमेये स्वसंवित्तिः फलम्, योग्यता प्रमाणम् त.प.२०क/४८७; स्ववित् — {de phyir rung nyid de tshad bdag//gzhal} {bya rang rig 'bras bu yin//} इति सा योग्यता मानमात्मा मेयः फलं स्ववित् त.प.२०ख/४८८; • वि. स्वसंविदितः — {bde ba la sogs pa 'ba' zhig nyams su myong ba gsal ba yin pa'i phyir rang rig pa yin gyi} सुखादय एव स्फुटानुभवत्वात् स्वसंविदिताः न्या.टी.४३ख/६४; स्वसंवेद्यः — {gang phyir nga'o zhes rang rig ste//yul} {ni bdag yin par 'dod do//} स्वसंवेद्यो ह्यहङ्कारस्तस्यात्मा विषयो मतः ।। त.स.९ख/११५; {rang gis rig pa'i ye shes 'di//ngag} {gi lam 'das spyod yul te//} स्वसंवेद्यमिदं ज्ञानं वाक्पथातीतगोचरम् । हे.त.१०ख/३०.
rang rig pa'i mngon sum
पा. १. स्वसंवेदनप्रत्यक्षम् — {de dag gis cung zad rang las tshad ma nyid du 'dod de/} {dper na rang rig pa'i mngon sum dang} … {goms pa dang ldan pa'i mngon sum lta bu ste} तैः किञ्चित् स्वतःप्रमाणमिष्टम्, यथा—स्वसंवेदनप्रत्यक्षम् अभ्यासवच्च प्रत्यक्षम् त.प.२३३ख/९३८ २. आत्मसंवेदनप्रत्यक्षता — {don byed pa'i shes pa de yang rang rig pa'i mngon sum du rang nyid kyis 'byung ba yin te} तच्चार्थक्रियाज्ञानमात्मसंवेदनप्रत्यक्षतया स्वयमेवाविर्भवति त.प.२३५ख/९४२.
rang rig ye shes
आत्मपरिज्ञानम् — {rang rig ye shes kyi lta ba'i nyams len zhes bya ba} आत्मपरिज्ञानदृष्ट्युपदेशनाम क.त.२४१२.
rang rigs
= {rang gi rigs/}
rang rigs sa pa
वि. स्वनिकायभूः — {skal mnyam rgyu ni 'dra ba 'o/} /{rang rigs sa pa'o sngar skyes rnams//} सभागहेतुः सदृशाः स्वनिकायभुवोऽग्रजाः । अभि.को.६क /२.५२; द्र.— {'di dag la rang gi ris dang sa yod pas 'di dag ni rang gi ris dang sa pa dag go//} स्वो निकायो भूश्चैषां त इमे स्वनिकायभुवः अभि.भा.८८ख/२९३.
rang ris
स्वनिकायः — {phra rgyas kun tu 'gro rnams ni/} /{dmigs pa'i sgo nas rang gi sa/} /{thams cad du ni rgyas par 'gyur/} /{kun 'gro ma yin rang ris su//} सर्वत्रगा अनुशयाः सकलामनुशेरते । स्वभूमिमालम्बनतः स्वनिकायमसर्वगाः ।। अभि.को.१६ख/५.१७.
rang la grags pa
वि. स्वप्रसिद्धः, ओ द्धा — {dor bar bya ba ni rigs la sogs pa dang sbyor ba ste/} {gzhan dag la grags pa'i rtog pa'o/} /{blang bar bya ba ni rang la grags pa ste ming dang sbyor ba'i rtog pa'o//} हेया जात्यादियोजना परप्रसिद्धा कल्पना, उपादेया स्वप्रसिद्धा नामयोजनाकल्पना त.प.३क/४५१.
rang la gnas
वि. स्वस्थः — {'di ltar rang gi sems snang ba tsam khong du chud pas rnam par rtog pa mi 'jug pa'i phyir/} {'jig rten rang la gnas shing bya ba med pa yin na} किं तु स्वचित्तदृश्यमात्रावबोधाद्विकल्पस्याप्रवृत्तेः स्वस्थो लोको निष्क्रियः ल.अ.१३५क/८०.
rang la gnas pa
= {rang la gnas/}
rang la gnod pa
आत्मघातः — {rang la gnod pa'i mtshon bzhin du/} /{de 'bad ci phyir byi dor byed//} स किं संस्क्रियते यत्नादात्मघाताय शस्त्रवत् । बो.अ.२६क/८.६९.
rang la ma grub pa
पा. स्वतोऽसिद्धः म.व्यु.४४९५ (७०ख).
rang la yod pa
वि. स्वगतः — {de la tshad ma rnams kyi rang gi 'bras bu rang la yod pa'i tshad ma nyid nges pa yin nam don nges pa yin} तत्र प्रमाणानां स्वकार्यं स्वगतप्रामाण्यनिश्चयः, अर्थनिश्चयो वा त.प.२२४क/९१६.
rang las
• सं. = {rang gi las} स्वकर्म — {rang las nye ba nyid thob nas/} /{blo gros blun po gzhan la tshim//} स्वकर्मोपनतं प्राप्य तुष्यत्यन्यस्य मुग्धधीः । अ.क.७५क/६२.१२; • अव्य. स्वतः — {'khrul pa'i rgyu ni med pa'i phyir/} /{rang las de ni tshad ma yin//} भ्रान्तिहेतोरसद्भावात् स्वतस्तस्य प्रमाणता । त.स.१०८ख/९४६.
rang las skyes pa
= {rang skyes/}
rang las rtogs
वि. स्वयम्प्रत्ययः — {rang las rtogs zhes bya ba ni rang nyid kyis tshad mar gyur pa zhes bya ba'i don to//} स्वयम्प्रत्यय इति । स्वत एव प्रमाणभूत इत्यर्थः त.प.२११क/८९२.
rang las byung ba
= {rang byung /}
rang las med pa
वि. स्वतोऽसम्भवी — {rang las med pa'i chos ni gzhan gyis bya bar mi nus pa'i phyir} स्वतोऽसम्भविनो धर्मस्य परेणाधातुमशक्यत्वात् त.प.२१७क/९०४.
rang las tshad ma
१. स्वतो मानम् — {des mtshon rang las tshad ma ni/} /{zhes bya de ni phan tshun 'gal//} तल्लक्षितं स्वतो मानमित्येतच्च पराहतम् ।। त.स.११०ख/९६२ २. = {rang las tshad ma nyid} स्वतः प्रमाणता— {'khrul pa'i rgyu ni med pa'i phyir/} /{rang las de ni tshad ma yin//} भ्रान्तिहेतोरसद्भावात् स्वतस्तस्य प्रमाणता । त.स.१०८ख/ ९४६; स्वतः प्रामाण्यम् — {rig byed ni rang las tshad ma yin pa'i phyir rang bzhin gyis bden pa'i don can gyi shes pa'i rgyu nyid yin gyi} स्वतः प्रामाण्याद्वेदस्य प्रकृत्यैव सत्यार्थज्ञानहेतुत्वम् त.प.१६६ख/७८८.
rang las tshad ma nyid
स्वतः प्रमाणत्वम् — {de phyir kun la spyir btang bas/} /{rang las tshad ma nyid du gnas//} तस्मात् स्वतः प्रमाणत्वं सर्वत्रौत्सर्गिकं स्थितम् त.प.२४१ख/९५३; स्वतः प्रामाण्यम्— {'bad mi dgos par de dag la/} /{rang las tshad ma nyid kyang bsal//} स्वतः प्रामाण्यमप्येषां प्रतिक्षिप्तमयत्नतः ।। त.स.१०२ख/९०३.
rang las tshad ma nyid du smra ba
स्वतःप्रामाण्यवादः — {gal te rang las nges pa skye bar mi 'gyur na/} {de'i tshe rang las tshad ma nyid du smra ba nyams par 'gyur te} यदि स्वतो निश्चयो नोत्पद्यते, तदा स्वतःप्रामाण्यवादो हीयेत त.प.२४४ख/९६१; {rang las tshad ma nyid smra bas/} /{rang nyid kyis ni nges skye'i phyir//} स्वतःप्रामाण्यवादे च स्वतो निश्चयजातितः । त.स.११०ख/९६१.
rang las tshad ma nyid smra ba
= {rang las tshad ma nyid du smra ba/}
rang las shes
वि. स्वयम्प्रत्ययः — {rig byed sgra ni de lta min/} /{gang phyir de ni rang las shes//} नन्वेवं वैदिके शब्दे स स्वयम्प्रत्ययो यतः ।। त.स.१०१क/८९२.
rang las shes pa
= {rang las shes/}
rang lus
= {rang gi lus/}
rang sa
= {rang gi sa/}
rang sangs rgyas
प्रत्येकबुद्धः — {'jig rten du rang sangs rgyas dman pa dang ngan pa la snying brtse ba can bas mtha'i gnas mal la dga' ba 'jig rten gyi yon gnas gcig pu dag 'byung bar 'gyur ro//} प्रत्येकबुद्धा लोके उत्पद्यन्ते हीनदीनानुकम्पकाः प्रान्तशयनासनभक्ता एकदक्षिणीया लोकस्य वि.व.१९२ख/१.६७; {sangs rgyas rnams dang rang sangs rgyas//nyan} {thos rnams} बुद्धाः प्रत्येकबुद्धाश्च श्रावकाश्च ल.अ.१६४क/११६.
rang sangs rgyas kyi mngon par rtogs pa
पा. प्रत्येकबुद्धाभिसमयः, अभिसमयभेदः — {mngon par rtogs pa rnam par gzhag pa ni rnam pa bcu te} … {rang sangs rgyas kyi mngon par rtogs pa} अभिसमयव्यवस्थानं दशविधम्…प्रत्येक(बुद्ध)आभिसमयः अभि.स.भा.९०क/१२२.
rang sangs rgyas kyi theg pa
पा. प्रत्येकबुद्धयानम्, यानभेदः — {byang chub kyi phyogs dang mthun pa'i spyod pa ni nyan thos dang rang sangs rgyas kyi theg pa la mos pa rnams kyi phyir ro//} बोधिपक्षचर्या श्रावकप्रत्येकबुद्धयानाधिमुक्तानाम् सू.व्या.२५६क/१७५; म.भा.१५क/१२०.
rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs pa'i rigs
प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रः म.व्यु.१२६२ (२७क); द्र.— {rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs/}
rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs
• पा. प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रम्, गोत्रभेदः — {mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs lnga} … {'di ltar nyan thos kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur pa'i rigs dang rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs dang} … {rigs med pa} पञ्चाभिसमयगोत्राणि…यदुत श्रावकयानाभिसमयगोत्रं प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रं…अगोत्रं च ल.अ.८०क/२७; • वि. प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रकः — {blo gros chen po de la rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs ni gang gcig pu'i phyir mngon par rtogs pa bstan pa na mchi ma dang /snying} {yer zhes lus kyi spu ldang bar 'gyur zhing} तत्र महामते प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रकः, यः प्रत्येकाभिसमये देश्यमाने अश्रुहृष्टरोमाञ्चिततनुर्भवति ल.अ.८०क/२८; द्र.— {rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs can/}
rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs can
वि. प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रकः — {blo gros chen po 'di ni rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs can gyi mtshan nyid do//} एतन्महामते प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रकस्य लक्षणम् ल.अ.८०ख/२८.
rang sangs rgyas kyi theg pa can
वि. प्रत्येकबुद्धयानिकः — {dge slong dag nyan thos kyi theg pa can nam rang sangs rgyas kyi theg pa can nam byang chub sems dpa'i theg can yang rung ste} ये केचिद् भिक्षवः श्रावकयानिका वा प्रत्येकबुद्धयानिका वा बोधिसत्त्वयानिका वा स.पु.७०क/११९; प्रत्येकबुद्धयानीयः — {ji ltar dmus long gis mig mthong ba} ( {'thob pa} ) {de bzhin du nyan thos dang rang sangs rgyas kyi theg pa can du blta'o//} यथा अन्धश्चक्षुः प्रतिलभते, तथा श्रावकप्रत्येकबुद्धयानीयो द्रष्टव्यः स.पु.५३क/५३.
rang sangs rgyas kyi theg pa bstan pa
प्रत्येकबुद्धयानदेशना— {rang sangs rgyas kyi theg pa bstan pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} प्रत्येकबुद्धयानदेशनां च… (यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२५४क/५०.
rang sangs rgyas kyi theg pa pa
वि. प्रत्येकबुद्धयानिकः — {nyan thos kyi theg pa pa'am rang sangs rgyas kyi theg pa pa'i gang zag la} श्रावकयानिकं वा प्रत्येकबुद्धयानिकं वा पुद्गलम् शि.स.६०क/५८.
rang sangs rgyas kyi theg pa'i rigs 'thob par byed pa
वि. प्रत्येकबुद्धयानगोत्रावहः, ओ हा — {nor ba de nyid rang dang spyi'i mtshan nyid la mngon par zhen pa dang 'du 'dzi med pa'i phyir rang sangs rgyas kyi theg pa'i rigs 'thob par byed pa yin no//} तस्या एव महामते भ्रान्तेः स्वसामान्यलक्षणाभिनिवेशासंसर्गतः प्रत्येकबुद्धयानगोत्रावहा भवति ल.अ.९८क/४४.
rang sangs rgyas kyi gnas
प्रत्येकबुद्धाश्रयः — {rang sangs rgyas kyi gnas thams cad snang bar byas nas zhi ba'i ting nge 'dzin gyi tshul gyi sgo yang nye bar sgrub bo/} प्रत्येकबुद्धाश्रयानवभासयन्ति, शान्तिसमाधिमुखनयं चोपसंहरन्ति द.भू.२६३क/५६.
rang sangs rgyas kyi spyod pa
प्रत्येकबुद्धचर्या — {rang sangs rgyas kyi spyod pa yang dag par bsgrub pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} प्रत्येकबुद्धचर्यासमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५ख/५८.
rang sangs rgyas kyi sprul pa
प्रत्येकबुद्धनिर्माणम् — {rang sangs rgyas kyi sprul pa dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} प्रत्येकबुद्धनिर्माणं च…(यथाभूतं) प्रजानाति द.भू.२६५ख/५८.
rang sangs rgyas kyi byang chub
पा. प्रत्येकबोधिः — {rang sangs rgyas kyi byang chub tu lung ston par bzhed na ni smin mtshams su mi snang bar 'gyur ro//} प्रत्येकबोधिं व्याकर्तुकामो भवति ऊर्णायामन्तर्धीयन्ते अ.श.४ख/३; द्र. {rang byang chub/}
rang sangs rgyas kyi rigs
पा. प्रत्येकबुद्धगोत्रम्, गोत्रभेदः — {rang sangs rgyas kyi rigs rnams ni bzlog par mi nus te} प्रत्येकबुद्धगोत्राणि तु व्यावर्तयितुमशक्यानि अभि.भा.१५ख/९२०.
rang sangs rgyas kyi lus
प्रत्येकबुद्धकायः — {rang sangs rgyas kyis 'dul ba'i sems can rnams la rang sangs rgyas kyi lus dang kha dog dang gzugs ston to//} प्रत्येकबुद्धवैनेयिकानां सत्त्वानां प्रत्येकबुद्धकायवर्णरूपमादर्शयति द.भू.२४४क/४५.
rang sangs rgyas kyi sa
पा. प्रत्येकबुद्धभूमिः, भूमिभेदः — {rab 'byor so so'i skye bo'i sa gang yin pa dang} … {rang sangs rgyas kyi sa gang yin pa dang sangs rgyas kyi sa gang yin pa de ni de bzhin nyid kyi sa zhes bya ste} या च सुभूते पृथग्जनभूमिः…या च प्रत्येकबुद्धभूमिः, या च बुद्धभूमिः, इयं तथताभूमिरित्युच्यते अ.सा.२८५ख/१६१; {sems can rnams ngal bso ba'i phyir bar du mya ngan las 'da' ba'i sa gnyis bshad cing rab tu bstan te/} {'di ltar nyan thos kyi sa dang rang sangs rgyas kyi sa ste} अन्तरा द्वे निर्वाणभूमी सत्त्वानां विश्रामणार्थं देशयति सम्प्रकाशयति यदिदं श्रावकभूमिं प्रत्येकबुद्धभूमिं च स.पु.७२ख/१२१.
rang sangs rgyas kyis 'dul ba
वि. प्रत्येकबुद्धवैनेयिकः — {rang sangs rgyas kyis 'dul ba'i sems can rnams la rang sangs rgyas kyi lus dang kha dog dang gzugs ston to//} प्रत्येकबुद्धवैनेयिकानां सत्त्वानां प्रत्येकबुद्धकायवर्णरूपमादर्शयति द.भू.२४४क/४५.
rang sangs rgyas nyid
प्रत्येकबुद्धत्वम् — {dgra bcom pa nyid la gnas par mi bya'o//} {rang sangs rgyas nyid la gnas par mi bya'o//} नार्हत्त्वे स्थातव्यम् । न प्रत्येकबुद्धत्वे स्थातव्यम् अ.सा.३१क/१८.
rang sangs rgyas la yongs su rgyu ba
पा. प्रत्येकबुद्धसमुदाचारः — {byang chub sems dpa'i sa mi g}.{yo ba la gnas pa'i byang chub sems dpa' yang sems dang yid dang rnam par shes pa yongs su rgyu ba rnams thams cad kyi thams cad du yongs su mi rgyu ba yin te} … {rang sangs rgyas la yongs su rgyu ba'am} बोधिसत्त्वोऽचलायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सर्वचित्तमनोविज्ञानसमुदाचारान्न समुदाचरति…प्रत्येकबुद्धसमुदाचारमपि द.भू.२४०ख/४२.
rang sad
= {skra tshos} स्वजागरः, भृङ्गराजः मि.को.६०क ।
rang sems
= {rang gi sems/}
rang so
स्वधारा — {ji ltar ral gri rang so dang /} /{ji ltar mdzub mo rang rtse la/} /{mi gcod reg par mi 'gyur ba/} /{de bzhin sems kyis rang blta 'o//} स्वधारं* हि यथा खड्गं स्वाग्रं वै अङ्गुलिर्यथा । न छिन्दते न स्पृशते तथा चित्तं स्वदर्शने ।। ल.अ.१७९ख/१४४.
rang sor bzhag
सूर्यः, व्याधिविशेषः — {sUr+YaH rang sor bzhag ste nad lci ba} मि.को.५२ख ।
rangs
१. = {rangs pa/} 2. = {rangs po/}
rangs pa
• भू.का.कृ. मुदितः — {dga' mgu rangs pa'i bsam pa can/} /{khro bo'i lus kyi gzugs ldan pa//} हृष्टतुष्टाशयैर्मुदितैः क्रोधविग्रहरूपिभिः । ना.स.१क/५; प्रह्लन्नः — {yid dga' sems dga' tshims dang rangs/} /{rab tu dga' dang mnyes pa 'o//} हृष्टे मत्तस्तृप्तः प्रह्लन्नः प्रमुदितः प्रीतः । अ.को.२१३ख/३.१.१०३; उच्छ्वसितः, ओ ता — {ces pa de yis 'bangs mo la ni rangs pa bzhin du smras//} सा… इत्यवददुच्छ्वसितेव दासीम् अ.क.११२ख/६४.२८९; • वि. उन्मुखी — {sgra ni sprin gyi lta bu yis//rma} {bya bzhin du de rangs nas//sangs} {rgyas bcom ldan zhes pa 'di/} /{su zhes yang ni de la smras//} उन्मुखी सा मयूरीव शब्दैरेव पयोमुचः । क एष भगवान् बुद्ध इति पप्रच्छ तान् पुनः ।। अ.क.७६क/७.५५; • सं. १. उल्लासः — {bsod nams min pa'i rab tu rtsom pa gzu lums dag//dgod} {cing rangs pas bsgrubs pa} अपुण्यप्रारम्भे रभसहसितोल्लासविहिते अ.क.२९८ख/३९.१८; हर्षः — {rangs pa dang mos pa dang dga' bar byed pas so//} हर्षरुचितुष्टीः कुर्वन् वि.सू.६०क/७६; प्रमदः — {dga' mgu rangs dang spro ba dang //yi} {rangs dgyes dang mnyes pa dang //nyams} {dga' sdig zad zhi ba dang /} /{mi dge spangs dang legs sgo 'o//} मुत्प्रीतिः प्रमदो हर्षः प्रमोदामोदसम्मदाः । स्यादानन्दथुरानन्दः शर्मसातसुखानि च ।। अ.को.१३८क/१.४.२५; प्रमदयति हर्षयतीति प्रमदः । मदी हर्षे अ.वि.१.४.२५; प्रमोदनम् — {bsgrags pas sdig pa 'phrog par mdzad//khyod} {dran pas ni rangs par 'gyur/} /{btsal bas blo gros skye 'gyur te/} /{yongs su shes pas rnam par 'dag//} कीर्तनं किल्विषहरं स्मरणं ते प्रमोदनम् । अन्वेषणं मतिकरं परिज्ञानं विशोधनम् ।। श.बु.११३ख/९४ २. = {rangs pa nyid} प्रामोद्यम् — {dga' ba dang rangs pa skyes te} प्रीतिप्रामोद्यजातः स.पु.३०ख/५२. • (द्र.— {yi rangs pa/} {nyam rangs/} {rab tu rangs pa/} ).
rangs par gyur
भू.का.कृ. हृषितम् मि.को.१३०ख ।
rangs par bya
क्रि. आराधयिष्यामि — {ngas dris pa de dang de nyid kyi lung bstan pas khyod kyi sems rangs par bya'o//} अहं ते तस्यैव प्रश्नस्य पृष्टस्य व्याकरणेन चित्तमाराधयिष्यामि रा.प.२३१क/१२४.
rangs par byed
= {rangs byed/}
rangs po
वि. = {thams cad} निःशेषम्, सर्वम्— {'dra ba dang ni thams cad pa/} /{sna tshogs ma lus zad par dang /} /{mtha' dag kun dang ril po dang /} /{rangs po} अथ समं सर्वम् ।। विश्वमशेषं कृत्स्नं समस्तनिखिलाखिलानि निःशेषम् । अ.को.२१०ख/३.१.६५; शेषान्निष्क्रान्तमिति निःशेषम् अ.वि.३.१.६५; कृत्स्नम् — {de} … {bsam gtan dang rnam par thar pa dang snyoms par zhugs pa rnams kyis mtshan rangs par 'das par byas so//} तेन…कृत्स्ना रात्रिर्ध्यानविमोक्षसमापत्तिभिरतिनामिता अ.श.२६४क/२४२.
rangs byed
• क्रि. रमते — {der mngon par dga' ba'i tshul gyis byed cing des dga' bar 'dzin la des rangs par byed de} अभिरतरूपस्तत्र करोति, तेन च प्रीयते, तेन च रमते बो.भू.९३ख/११९; • ना. रामः, कश्चित्पुरुषः — {rangs byed kyi bu lhag spyod 'di} अयं खल्वपि रुद्रको रामपुत्रः ल.वि.११९ख/१८०.
ना. रुद्रको रामपुत्रः, आचार्यः — {rangs byed kyi bu lhag spyod 'di tshogs dang ldan pa/} {tshogs can/} {tshogs kyi slob dpon} … {mkhas pa kun gyis shes pa yin na} अयं खल्वपि रुद्रको रामपुत्रः सङ्घेगणी गणाचार्यः…पण्डितसम्मतः ल.वि.११९ख/१८०; {rangs byed kyi bu lhag spyod ni dag pa} … {sbyang sla ba} रुद्रकः खलु रामपुत्रः शुद्धः …सुविशोधकः ल.वि.१९३क/२९५.
rangs byed kyi bu'i brtul zhugs can
रामव्रती म.व्यु.३५३३ (६०क); मि.को.९८ख ।
rangs ma
पा. हृष्टा, नाडीविशेषः — {mi phyed ma dang} … {brkyang ma dang kun 'dar ma dang ro ma dang gzhol ma dang rangs ma dang shin tu gzugs can ma dang spyi ma dang} … {bdud dral ma'o//} अभेद्या…ललनाऽवधूती रसना । प्रवणा कृष्णवर्णा (हृष्टा/कृत्स्ना भो.पा.) च सुरूपिणी सामान्या …मारदारिका हे.त.२ख/४.
rad pa
= {gos} वस्त्रम् — {rad pa bzang po 'jam po chen po phud nas rad pa dri ma can 'tshal te} अपनयित्वा मृदुकानि वस्त्राणि चौक्षाण्युदाराणि मलिनानि वस्त्राणि प्रावृत्य स.पु.४१ख/७३; चीवरम् — {bcom ldan 'das de nas mi dbul po de 'tshal ma dang rad pa'i slad du} अथ खलु भगवन् स दरिद्रपुरुष आहारचीवरपर्येष्टिहेतोः स.पु.४०क/७२.
rad rod can
गोकण्टकः, ओ कम् — {nyam nga'i shul du'ang gshegs mdzad cing /} /{rad rod can du'ang mnal ma mdzad//} पन्थानो विषमाः क्षुण्णाः सुप्तं गोकण्टकेष्वपि ।। श.बु.११४ख/११५.
rad rod du gyur pa
वि. व्यग्रः म.व्यु.५३१९ (७९ख); मि.को.५१क ।
ran
= {ran pa/}
ran bting ba'i gnas mal
तृणशय्या — {gser las bgyis pa'i mal spangs nas/} /{ran mang bting ba'i gnas mal du/} … {nyal bar bgyid//} बहवस्तृणशय्यासु हित्वा शय्यां हिरण्मयीम् । अशेरत श.बु.११५क/१२६.
ran pa
• वि. मध्यः — {gsher ches na 'dzag la/} {skam ches na 'dris par} ( {'dril bar} ) {'gyur bas de'i phyir ran par ro//} प्रधरणं द्रवे । चित्तल (चिक्कण?)त्वमतिशुष्के । तस्मात् मध्यस्य वि.सू.७०क/८७; मध्यमः, ओ मा— {dge 'dun gyi gnas brtan gyis rin thang gdab par bya'o//} {ran par bya'o//} सङ्घस्थविरेण मूल्यस्य करणम् । मध्यमस्य वि.सू.७२क/८९; {ran pa tsam du bza' bya ste//} भुञ्जीत मध्यमां मात्राम् बो.अ.१३ख/५.८५; प्रमितः — {ran pa ni mi mthun pa med pa ste} प्रमिता अप्रतिकूला सू.व्या.१८२क/७७; मितः — {de'i tshig gzung bar 'os par 'gyur} … {tshig ran par 'gyur ro//} स आदेयवचनश्च भविष्यति…मितवचनश्च भविष्यति अ.सा.४७क/२७; परिमितः — {ran pa ni mi mthun pa med pa ste/} {ran pa la mi skyo ba'i phyir ro//} प्रमिता अप्रतिकूला परिमितायामखेदात् सू. व्या.१८२क/७७; युक्तः — {stag mos} … {ran par bzung ste khyer ba} व्याघ्री…युक्तेनैव ग्रहणेनापहरति अभि.स्फु.३२२क/ १२११; {gzhan dag dang dgod par byed na yang ran par dgod par byed kyi} परैः सह युक्तपरिहासो भवति बो.भू.१३५ख/१७४; मन्दः— {'jam zhing ran par smra bar bya//} मृदुमन्दस्वरं वदेत् बो.अ.१३क/५.७९; {ran pa'i tshig} मन्दस्वरम् बो.प.१००ख/६८; परिमण्डलः — {de ran par bya'o//yon} {bshad par bya'o//} {ran par ro//} परिमण्डलस्यास्य दानम् । दक्षिण(आ)देशनकरणम् । परिमण्डलस्य वि.सू.५६ख/७१; • सं. १. मात्रा — {ran par spyad par bya'o//} मात्रया परिभुञ्जीत वि.सू.७क/७; {ran pa dang ni mi 'phrod par/} /{rnal 'byor can gyis zas la spyod//} मात्रया प्रतिकूलं च योगी पिण्डं समाचरेत् ।। ल.अ.१५७ख/१०५ २. समयः — {byang chub sems dpa'} … {dus shes pa/tshod} {shes pa/} {ran pa shes par gyur pa} बोधिसत्त्वः…कालज्ञो वेलाज्ञः समयज्ञोऽभूत् ल.वि.८२ख/१११ ३. योग्यता — {ji ltar rma'i yongs su smin pa brtol ran pa yin pa} यथा व्रणस्य स्रावणयोग्यता परिपाकः सू.व्या.१५०क/३३ ४. तृणम्, ओ णा — {ran mang bting ba'i gnas mal du/} … {nyal bar bgyid//} बहवस्तृणशय्यासु… अशेरत श.बु.११५क /१२६; {ji srid cig na ran bsnams byang chub snying por gshegs//} यावदुपैति महिमण्डि तृणां गृहीत्वा ल.वि.२८क/३६; • पा. प्रमिता, वाक्सम्पत्तिविशेषः — {ran pa ni mi mthun pa med pa ste/} {ran pa la mi skyo ba'i phyir ro//} प्रमिता अप्रतिकूला परिमितायामखेदात् सू.व्या.१८२क/७७. • (द्र.— {tshod ran pa/} {bong ran pa/} ).
ran pa ma yin pa
वि. अमितम् — {smra ba chad pas bcad pa ni gang gis smra ba chad pas bcad ces bya ba ste} … {ran pa ma yin pa ni gang tshig lhag ma dang zlos pa dang nyungs pa'o//} वादनिग्रहो येन वादी निगृहीत इत्युच्यते…अमितं यदधिकं पुनरुक्तार्थं ज्ञातार्थं च अभि.स.भा.११४ख/१५३.
ran pa shes pa
मात्रज्ञता — {de la zhi gnas mi zad pa gang zhe na/} {gang sems zhi ba dang} … {tshod shes pa dang ran pa shes pa dang} तत्र कतमा शमथाक्षयता? या चित्तस्य शान्तिः…समयज्ञता, मात्रज्ञता शि.स.६८क/६७.
ran par spyod pa
वि. मात्राचारी — {'jig rten shes pas dus dang tshod du ran par spyod} लोकज्ञश्च कालवेलामात्र(आ)चारी द.भू.१८२क/१२.
ran par za
= {ran par za ba/}
ran par za ba
वि. मात्राभोजी — {de bzhin du ran par za ba dang} … {kha zas sna gcig za ba dang} तथा मात्राभोजी …एकप्रकाराशनभोजी बो.भू.१४४क/१८५.
rab
• वि. वरः — {bsod nams bya ba'i dngos po 'di nyid mchog ces bya'o//} … {rab ces bya'o//} इदमेव… पुण्यक्रियावस्तु अग्रमाख्यायते… वरमाख्यायते अ.सा.११९ख/६९; उत्तमः — {nad med tshe ring nor dang rigs dang gzugs rnams ni/} /{rab dang 'bring dang tha ma'i bye brag sna tshogs pa'i//} अरोगतायुर्धनरूपजातिभिर्निकृष्टमध्योत्तमभेदचित्रता । जा.मा.१६६क/१९२; उत्कृष्टः — {rab dang 'bring dang tha ma'i bye brag} हीनोत्कृष्टमध्यमविशेषः ल.अ.६२ख/८; विशिष्टः — {tha ma dang 'bring dang rab} हीनमध्यविशिष्टः शि.स.१७४क/१७१; परमः — {byang chub sems dpa'} … {bar ma'i 'jig rten gyi khams kyi rdul phra rab kyi rdul snyed dag} मध्यमकलोकधातुपरमाणुरजःसमा बोधिसत्त्वाः स.पु.१२३क/१९६; परः, ओ रा — {de nas byang chub sems dpas de'i rab tu phan 'dogs par 'dod pa rtogs nas} अथ तस्य परामुपकर्तुकामतामवेक्ष्य बोधिसत्त्वः जा.मा.३५ख/४१; महत् — {khyod la 'di ci dgos/} {kho bo cag la ni dgos rab ste} तवानेन किं प्रयोजनम् । अस्माकं तु महत्प्रयोजनम् वि.व.२०६क/१.८०; {bdag gi srid dang yul yongs su btang ba'i phyir rab tu nyon mongs par gyur to//} स्वराज्यविषयपरित्यागाच्च महद्व्यसनमासादितवान् ल.अ.१५५क/१०२; ज्येष्ठः — {de'i bu rab rgyal tshab byed pa} तस्य ज्येष्ठः कुमारो युवराजः अ.श.११०ख/१००; तीव्रः — {rab gus} तीव्रा गुरुता सू.अ.१९६ख/९८; उग्रः — {brtson pa'i rab ni brtson 'grus chen po brtsom pa'o//} उग्रवीर्यता अधिमात्रो वीर्यारम्भः सू.व्या.१४८ख/३०; वैशेषिकः — {rab tu skrag pa'i sems} वैशेषिकत्रासपरीतचित्तैः जा.मा.१६१ख/१८६; अधिमात्रः म.व्यु.२६५७ (४९ख); मि.को.१८ख; • सं. = {mchog} काष्ठा, प्रकर्षः — {'phel ba'i mchog ni 'phel ba'i rab yin no//} वृद्धिप्रकर्षो हि वृद्धिकाष्ठा अभि.भा.६०ख/११०६; {yid kyi yon tan nyid kyis ni//de} {dag rab kyi mthar thug yin//} मनोगुणतयाऽप्येषां काष्ठापर्यन्तसम्भवः । त.स.१२४ख/१०७७; प्रकर्षः — {rtse mo zhes bya ba'i sgra 'di ni rab kyi mtha' ston pa yin te} मूर्धशब्दोऽयं प्रकर्षपर्यन्तवाची अभि.स्फु.१६७क/९०८; • = {rab tu/} ।। • (द्र.— {gsung rab/} {shes rab/} {ri rab/} {rab rgyas/} {rdul phra rab/} {phra rab/} ).
rab kyi mtha'
• सं. १. = {phul du byung ba} काष्ठा — {rab kyi mtha'i sgra ni phul du byung ba'i rnam grangs so//} काष्ठाशब्दः प्रकर्षपर्यायः त.प.३०८क/१०७७; प्रकर्षः — {rnam shes rab mthar phyin byed pa//gang} {yin de ni shes rab ste//} प्रकर्षकृतविज्ञानं यत् तत् प्रज्ञेति भण्यते । गु.स.१५०क/१२४ २. प्रकर्षपर्यन्तः — {de bas na rdzogs pa'i gnas skabs las snga rol gyi gnas skabs kyi gsal ba'i snang ba ni rab kyi mtha' zhes bya'o//} ततः सम्पूर्णावस्थायाः प्राक्तन्यवस्था स्फुटाभत्वप्रकर्षपर्यन्त उच्यते न्या.टी.४४क/६८; {rtse mo zhes bya ba'i sgra 'di ni rab kyi mtha' ston pa yin te} मूर्धशब्दोऽयं प्रकर्षपर्यन्तवाची अभि.स्फु.१६७क/९०८; प्रकर्षस्य पर्यन्तः — {rab kyi mtha' ni gang gi tshe gsal ba'i snang ba cung zad ma rdzogs pa yin te} प्रकर्षस्य पर्यन्तो यदा स्फुटाभत्वमीषदसम्पूर्णं भवति न्या.टी.४३ख/६७; काष्ठापर्यन्तः — {de dag 'dus byas 'phel ba yi/} /{dbye bas gsal ba'i rab kyi mthar/} /{'jug par 'gyur ba srid pa yin//} संस्कारोत्कर्षभेदेन काष्ठापर्यन्तवृत्तयः । ते सम्भवन्ति विस्पष्टम् त.स.१२४ख/१०७९; द्र.— {thugs rje de ni} … {rtogs pa rab gyi mthar sgrub par byed pa yin no//} सा करुणा… परां प्रकर्षगतिमासादयति प्र.अ.४६क/५३; • वि. प्रान्तकोटिकः — {rab kyi mtha'i bsam gtan bzhi pa} प्रान्तकोटिकं चतुर्थं ध्यानम् अभि.भा.५९क/११०२; द्र. {rab kyi mtha' pa/}
rab kyi mtha' pa
• वि. प्रान्तकोटिकः — {rab kyi mtha' pa la sogs pa'i chos dang} प्रान्तकोटिकादीन् धर्मान् अभि.स्फु.२२२ख/१००४; प्राकर्षिकः — {gzhan rnam par grol ba'i ye shes kyi rab kyi mtha' pa zad pa shes pa la sogs pa gang yin pa de yang de dang 'dra bar brjod par bya ste} एवमन्यदपि विमुक्तिज्ञानं यत्प्राकर्षिकं क्षयज्ञानादि, तदपि वक्तव्यम् अभि.स्फु.२२८क/१०१३; • पा. प्रान्तकोटिकम्, चतुर्थध्यानम्— {rab kyi mtha' pa zhes bya ba ni ci zhe na/} {bsam gtan mtha'/} {bsam gtan bzhi pa yin no//} किं पुनरिदं ´प्रान्तकोटिकं नाम ? ध्यानमन्त्यम्, चतुर्थं ध्यानम् अभि.भा.६०ख/११०६.
rab kyi mtha' las byung ba
वि. प्रकर्षपर्यन्तजः — {yang dag pa'i don bsgom pa'i rab kyi mtha' las byung ba rnal 'byor pa'i shes pa'o//} भूतार्थभावनाप्रकर्षपर्यन्तजं योगिज्ञानम् न्या.बि.२३१क/६७.
rab kyi mtha'i cha las byung ba
वि. प्रान्तकोटिकः, ओ का — {rab kyi mtha'i cha las byung ba'i bsam gtan dang gzugs med pa rnams ni rnam par dag pa zhes bya ste} प्रान्तकोटिका ध्यानारूप्या विशुद्धिरित्युच्यते अभि.स.भा.५९क/८१.
rab kyi mthar thug
= {rab kyi mthar thug pa/}
rab kyi mthar thug pa
प्रकर्षनिष्ठा — {rang gi yul gyi mtshams las ma 'das par yang khyad par du 'phags par 'gyur ba ni shin tu rab kyi mthar thug par 'gro ba ma yin gyi} स्वविषयमर्यादा(ऽन भो.पा.)तिक्रमेणाप्यतिशयो भवन्नात्यन्तप्रकर्षनिष्ठां गच्छति त.प.२६५ख/१०००; उत्कर्षस्य निष्ठा — {bsgom pa'i rab kyi mthar thug pa blo gang la yod pa de la de skad ces bya ste} भावनोत्कर्षस्य निष्ठा यस्यामेकबुद्धौ सा तथोक्ता त.प.३११ख/१०८५; प्रकर्षपर्यन्तः — {de dag ni legs par bya ba'i khyad par du 'phags pa'i bye brag gis rab kyi mthar thug par 'jug pa srid pa yin no//} ते संस्कारोत्कर्षभेदेन सम्भवत्प्रकर्षपर्यन्तवृत्तयः त.प.३०९क/१०७९; काष्ठापर्यन्तः — {yid kyi yon tan nyid kyis ni/} /{de dag rab kyi mthar thug yin//} मनोगुणतयाऽप्येषां काष्ठापर्यन्तसम्भवः । त.स.१२४ख/१०७७; प्रकर्षः — {de nyid kyang goms pas 'dod pa can gyi rnam par rtog pa bzhin du rab kyi mthar thug par 'gro ba srid pa'i phyir} स एव च भावनया कामिनीविकल्पवत् प्रकर्षगमनसम्भवाद् त.प.२९६क/१०५४.
rab kyi mthar thug par 'gro ba
प्रकर्षगमनम् — {de nyid kyang goms pas 'dod pa can gyi rnam par rtog pa bzhin du rab kyi mthar thug par 'gro ba srid pa'i phyir} स एव च भावनया कामिनीविकल्पवत् प्रकर्षगमनसम्भवाद् त.प.२९६क/१०५४.
rab kyi mthar thug par 'jug pa
प्रकर्षपर्यन्तवृत्तिः — {de dag ni legs par bya ba'i khyad par du 'phags pa'i bye brag gis rab kyi mthar thug par 'jug pa srid pa yin no//} ते संस्कारोत्कर्षभेदेन सम्भवत्प्रकर्षपर्यन्तवृत्तयः त.प.३०९क/१०७९; प्रकर्षपर्यन्तगमनम् — {dngos po'i rang bzhin rtogs pa'i mtshan nyid can shes rab ni don ma lus pa yongs su shes pa med par rab kyi mthar thug par 'jug pa srid pa ma yin no//} प्रज्ञायाः पदार्थस्वभावबोधलक्षणायाः प्रकर्षपर्यन्तगमनं नाशेषार्थपरिज्ञानमन्तरेण सम्भवति त.प.३०८क/१०७७.
rab kyi mthar phyin pa
• वि. अत्यन्तप्रकर्षनिष्ठः — {gal te goms pa yod mod/} {de rab kyi mthar phyin par go ji ltar 'gyur te} ननु भवत्वभ्यासः स तु कथमत्यन्तप्रकर्षनिष्ठः प्र.अ.९८ख/१०५; • सं. प्रकर्षः — {bsgom pa shin tu rab kyi mthar phyin pa mi srid pa'i phyir mngon par brtson pa dang mi ldan pa} भावनाया अत्यन्तप्रकर्षमसम्भावयन्नाभियोगवान् भवति त.प.२९६ख/१०५५; पर्यन्तवृत्तिः — {de dag rab kyi mthar phyin pa/} /{'od gsal kun mkhyen nyid 'byung 'gyur//} तेषां पर्यन्तवृत्तौ च सर्ववित्त्वं प्रभास्वरम् ।। त.स.१२४ख/१०७९.
rab kyi mthar phyin pa nyid
काष्ठापर्यन्तवृत्तिता — {yang na mchongs pa la yang ni/} /{rang rgyu ting 'dzin las byung ba'i/} /{khyad par gyis ni rab kyi mthar/} /{phyin pa nyid du 'dod pa yin//} यदि वा लङ्घनस्यापि काष्ठापर्यन्तवृत्तिता । समाधिबलगत्यादिविशेषात् स्यात् स्वहेतुतः ।। त.स.१२५क/१०८०.
वि. प्रकर्षपर्यन्तवर्ती— {gang dag dngos po nyid dang shes bya nyid la sogs pa'i chos dang ldan pa de dag ni goms pa rab kyi mthar phyin par 'jug pa'i shes pa gcig la gsal bar snang ba srid pa yin te} ये वस्तुत्वज्ञेयत्वादिधर्मयोगिनस्ते सम्भवद्भावनाप्रकर्षपर्यन्तवर्त्येकज्ञानस्फुटप्रकाशनाः त.प.३११क/१०८४.
rab kyi rtsal
सम. सुविक्रान्तः— {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa} सुविक्रान्तविक्रामी स.पु.३क/२ ; {'phags pa lha'i bu rab rtsal sems kyis zhus pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यसुविक्रान्तचिन्तदेवपुत्रपरिपृच्छानाममहायानसूत्रम् क.त.१६१.
rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa
• ना. सुविक्रान्तविक्रामी १. सत्पुरुषः — {bzang skyong la sogs pa skyes bu dam pa bcu drug la 'di lta ste/} {bzang skyong dang} … {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa dang} भद्रपालपूर्वङ्गमैश्च षोडशभिः सत्पुरुषैः सार्धम् । तद्यथा—भद्रपालेन…सुविक्रान्तविक्रामिणा स.पु.३क/२ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa zhes bya ba} सुविक्रान्तविक्रामी नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सु.प.२०क/१; • द्र.— {'phags pa rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pas zhus pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa bstan pa} आर्यसुविक्रान्तविक्रामिपरिपृच्छाप्रज्ञापारमितानिर्देशः क.त.१४.
rab dka'
= {rab tu dka' ba/}
rab dka' ba
= {rab tu dka' ba/}
rab dkar
वि. सुशुक्लः — {de yi tshems ni rab dkar kha ba dngul ltar dag//} दन्त…सुशुक्ला हिमरजतविशुद्धाः रा.प.२४९ख/१५०; क्षौमः — {rab dkar 'khyog po g}.{yo zhing bskyod pa wu ba ldan pa'i chu dang mtshungs pa 'dzin//} क्षौमे भङ्गवती तरङ्गितदशे फेनाम्बुतुल्ये वहन् ना.ना.२४५क/१८१.
rab dku
वि. कटुकः — {ji ltar bsnams na rab dku la/} /{myangs na zhim pa'i sman bzhin du//} आघ्रायमाणकटुकं स्वादुरसं यथौषधं तद्वत् । सू.अ.१३०क/२.
rab dkon
= {rab tu dkon pa/}
rab bkag
= {rab tu bkag pa/}
rab bkag pa
= {rab tu bkag pa/}
rab bkan
वि. उत्तानकः — {lag gnyis de bzhin sbyar byas nas/} /{lag pa gnyis po rab bkan la//} उभौ करौ तथा युक्तौ कुर्यादुत्तानकौ सदा । म.मू.२४७ख/२८०.
rab bkur
= {rab tu bkur ba/}
rab bkod
= {rab tu bkod pa/}
rab bkod pa
= {rab tu bkod pa/}
rab bkye
= {rab tu bkye/}
rab bkram
• सं. प्रसरः — {rtag tu dga' byed snyan pa dag/} /{rab bkram rnam par grags pa des//} सदानन्दनविख्यातयशःप्रसरया तया अ.क.२०ख/३.१४; • वि. प्रसुतः, संख्याविशेषः म.व्यु.८००२ (११२ख); मि.को.२०ख । । {rab bkram nas} प्रसार्य — {gser gyi seng ge'i khri steng du/} /{de ni rab tu bkram nas bkod//} हेमसिंहासनोत्सङ्गे स प्रसार्य न्यवेशयत् ।। अ.क.३०९ख/४०.२९.
भू.का.कृ. प्रक्षालितः — {bzod pas bsam pa rab bkrus pa/} /{rai ba ta yis de la smras//} क्षान्तिप्रक्षालिताशयः । तं रैवतोऽवदत् अ.क.२८४ख/१०५.३१.
rab bkrol
क्रि. उन्मुमोच — {de nas cod pan mi bdag gis/} /{rab bkrol} अथोन्मुमोच नृपतिर्मुकुटम् अ.क.५२क/५.६४.
rab skul
अतिप्रेरणम् — {khyogs kyis rab skul skrag pa yi/} /{skye bo bud med khas brjod glu/} /{stabs mi mnyam pas 'dod ldan gyi/} /{chags pa dag ni 'phel bar byed//} दोलातिप्रेरणत्रस्तवधूजनमुखोद्गतम् । कामिनां लयवैषम्याद् गेयं रागमवर्धयत् ।। का.आ.३४१क/३.१८२.
rab skem
उच्छोषणम् — {blo bzang mya ngan ma byed cig/} /{don med lus ni rab skem yin//} सुमते मा कृथाः शोकं शरीरोच्छोषणं वृथा । अ.क.५८क/६.५८.
rab skem pa
= {rab skem/}
rab skor ba
वि. प्रवर्तकः — {chos kyi 'khor lo rab skor ba/} … {khyod phyag 'tshal} धर्मचक्रप्रवर्तक…नमोऽस्तु ते गु.स.१०२क/२५.
rab skye
= {rab tu skye ba/}
rab skye ba
= {rab tu skye ba/}
rab skyed
= {rab tu skyed pa/}
rab skyed pa
= {rab tu skyed pa/}
rab skyes
= {rab tu skyes pa/}
rab skyes pa
= {rab tu skyes pa/}
rab skyong
= {rab tu skyong /}
rab skyod
= {ru rta} उत्पलम्, कुष्ठम् मि.को.५७ख ।
rab skrag
= {rab tu skrag pa/}
rab skrag pa
= {rab tu skrag pa/}
rab brkyang
= {rab tu brkyang ba/}
rab brkyang ba
= {rab tu brkyang ba/}
rab bskul
= {rab tu bskul ba/}
rab bskul ba
= {rab tu bskul ba/}
rab bskor
= {rab tu bskor ba/}
rab bskor ba
= {rab tu bskor ba/}
rab bskyed
= {rab tu bskyed pa/}
rab bskyed pa
= {rab tu bskyed pa/}
rab bskyod
= {rab tu bskyod pa/}
rab bskyod pa
= {rab tu bskyod pa/}
rab bskrad
= {rab tu bskrad pa/}
rab bskrad pa
= {rab tu bskrad pa/}
rab bskrun
• भू.का.कृ. प्रोद्भूतः — {gang zhig sa skyong 'byor pas rab bskrun rgya cher sbyin pa'i bsod nams las lhag pa/} /{dam pa'i 'bru yi khur ni dbul ba rnams kyi sbyin pa shin tu chung bas 'thob//} यद्भूपालविशालदानविभवप्रोद्भूतपुण्याधिकं दानस्यातिकृशस्य सत्फलभरमाप्नोत्यलं दुर्गतः । अ.क.३२४क/४१.१; विनिपातितः — {dpal 'byor rnam par gnas dang bral bar rab bskrun kyang /} … /{slar yang yon tan ldan pas rang gi phun tshogs thob//} लक्ष्मीविहारविरहे विनिपातितोऽपि ।…स्वामेव सम्पदमुपैति पुनर्गुणाढ्यः ।। अ.क.३४२क/४५.१; • सं. प्रचयः — {de ltar khyod kyis legs spyad pas/} /{bdag nyid rab tu bskrun pa mdzad//} तथाऽऽत्मा प्रचयं नीतस्त्वया सुचरितैर्यथा । श.बु.१११क/२९.
rab khod cig
= {rab tu khod cig/}
rab khro
= {rab tu khro ba/}
rab khro ba
= {rab tu khro ba/}
rab khros
= {rab tu khros pa/}
rab khros gdong ma
ना. प्रकुपितवदना, योगिनी — {pad ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {rab khros gdong ma'i ri'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…प्रकुपितवदनाया रि वि.प्र.१३२क/३.६४.
rab khros pa
= {rab tu khros pa/}
rab mkhas
= {rab tu mkhas pa/}
rab mkhas pa
= {rab tu mkhas pa/}
rab mkhyen
= {rab tu mkhyen pa/}
rab mkhyen pa
= {rab tu mkhyen pa/}
rab 'khrug
= {rab tu 'khrug pa/}
rab 'khrug pa
= {rab tu 'khrug pa/}
rab 'khrugs
= {rab tu 'khrugs pa/}
rab 'khrugs pa
= {rab tu 'khrugs pa/}
rab 'khrungs
= {rab 'khrungs pa/}
rab 'khrungs pa
भू.का.कृ. समुद्भूतः — {skyes pa tsam na rab 'khrungs pa/} /{lha yi rin chen gyis brgyan pa'i/} /{khri stan} जातमात्रः समुद्भूते दिव्यरत्नविभूषिते ।…पर्यङ्के अ.क.१९९क/८४.३; उद्भूतः — {de yi gnas su rab 'khrungs pa'i/} /{'bras bu mchog ni bdag gis myong //} दिव्यं तदाश्रमोद्भूतं फलमास्वादितं मया । अ.क.१४४ख/६८.४२; उत्थितः — {bdag la bcos su med pa 'di//chu} {las me ni rab tu 'khrungs//} अयं मे निष्प्रतीकारः सलिलादग्निरुत्थितः ।। अ.क.२८३क/१०५.१८.
rab gang
= {rab tu gang ba/}
rab gang ba
= {rab tu gang ba/}
rab goms
= {rab tu goms pa/}
rab goms pa
= {rab tu goms pa/}
rab gyur
= {rab tu gyur pa/}
rab gyur pa
= {rab tu gyur pa/}
rab gyes
= {rab tu gyes pa/}
rab gyes pa
= {rab tu gyes pa/}
rab grags
• भू.का.कृ. १. प्रसिद्धः — {dbyangs la sogs pa'i cho ga} ( {chos de} ) {dag/} /{thos la yod par rab grags pa//} स्वरादयश्च ते धर्माः प्रसिद्धाः श्रुतिभाविनः । त.स.१२८क/११००; {de yang 'dzin ma'i gzhi la rdo rje sems dpar rab tu grags pa ste/sprul} {pa'i skus so//} स च धरणितले वज्रसत्त्वः प्रसिद्धो निर्मितकायेन वि.प्र.९०क/३.१; {'jig rten la rab tu grags pa'i rjes su dpag pa ni tshu rol mdzes pa rnams kyis kyang 'dod pa nyid yin la} लोकप्रसिद्धमनुमानं चार्वाकैरपीष्यत एव त.प.३९ख/५२८; प्रख्यातः — {tshong pa tsan dan byin zhes pa/} … {nyo tshong dag gis ni/} /{rab tu grags pa} वणिक् चन्दनदत्ताख्यः प्रख्यातक्रयविक्रयः ।। अ.क.२३१क/८९.१२१; {dpag bsam shing sbyin rtse dgas rab grags pa/} /{khyod kyi grags pa yon tan mthu yis brgyan//} प्रख्यातकल्पद्रुमदानशीलं (लीलं लि.पा.) गुणप्रभावाभरणं यशस्ते । अ.क.२९७क/१०८.३६; विश्रुतः — ग्. {yog 'khor med pa bdag la ni/} /{bu sring spyang po 'di dag blang/} /{gang phyir snying stobs chen po khyod/} /{thams cad sbyin par rab tu grags//} परिचारकहीनाय चतुरौ बालकाविमौ । देहि मह्यं महासत्त्व सर्वदो ह्यसि विश्रुतः ।। अ.क.२०६क/२२.३१; प्रथितः — {der ni mi bden ma yin rab grags pa'i/} /{rang gi gtam 'di} … {bshad gyur} अवितथां प्रथितां स्वकथामिमां कथितवान् अ.क.२२१क/८८.७४; प्रतीतः — {gsal ba ni tshig dang yi ge rab tu grags pa'i phyir ro//} प्रभास्वरा प्रतीतपदव्यञ्जनत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८; प्रकीर्तितः — {ji snyed mig ni rnam g}.{yeng ba/} /{de snyed phyag rgya rab tu grags//} यावन्तो दृष्टिविक्षेपास्तावन्मुद्राः प्रकीर्तिताः । वि.प्र.१७९ख/३.१९३; {bskyod pa las ni drod skye ste/} /{'gro bas rlung du rab tu grags//} घर्षणाज्जायते तेजो गमनाद् वायुः प्रकीर्तितः ।। हे.त.१३क/४० २. प्रतिनादितः — {bya rnams dga' ba mang pos gang /} /{de yi sgra snyan rab tu grags//} मुदितद्विजसङ्कीर्णं तद्रुतप्रतिनादितम् ।। जा.मा.११७ख/१३७; प्रसृतः — {gtam de rab tu grags pa'i tshe//} प्रवादे प्रसृते तस्मिन् अ.क.३१४ख/४०.८३; • वि. उत्कटः — {ha la ha la bzhin du ni/} /{rab grags tshig gi tshul gyis spros//} विससर्ज वचोरूपहलाहलमिवोत्कटम् ।। अ.क.२५२क/२९.५६; • सं. १. प्रसिद्धिः — {zhes 'jig rten pa la rab tu grags pa yin no//} इति लोकप्रसिद्धिः प्र.अ.१८९ख/२०४; यशः — {krau ny+tsa'i ri yi lam la rab grags b+h+ri gu'i bdag po'i mda' phug ngang pa'i sgo can yod//} हंसद्वारं भृगुपतियशोवर्त्म यत्क्रौञ्चरन्ध्रम् । मे.दू.३४६ख/१.६१; प्रविख्यातिः मि.को.१२५ख २. प्रवादः — {bud med mdza' zhes 'di rab grags/} /{zol med ces pa blo gros 'khrul//} स्निग्धा स्त्रीति प्रवादोऽयं निर्व्याजेति मतिभ्रमः । अ.क.२६९क/३२.४५ ३. प्रसिद्धा, ओषधिविशेषः — {'dir tshangs ma zhes pa ni bra h+ma daN+Di ste cha gnyis dang} … {dbang phyug ma ni rab tu grags pa ste cha bzhi dang mchog gi dbang phyug ma ni de ba dA li ste cha lnga'o zhes pa dang po'i dgod pa'o//} इह ब्राह्मीति ब्रह्मदण्डी भाग २ …ईश्वरी प्रसिद्धा भाग ४, परमेश्वरी देवदाली भाग ५ । इति प्रथमपातः वि.प्र.१४९क/३.९६.
rab grags pa
= {rab grags/}
rab grub
= {rab tu grub pa/}
rab grub pa
= {rab tu grub pa/}
rab grol
• भू.का.कृ. प्रमुक्तः — {skye ba'i 'jig ma las rab grol de dag rgyal//} जयन्ति ते जन्मभयप्रमुक्ताः अ.क.२२४ख/२५.१; • सं. प्रमोक्षणम् — {rab tu grol ba'i phyir ni rab tu dgrol bar bya ba'i don du ste/} {sdug bsngal thams cad nye bar zhi bar bya ba'i rgyu mtshan du'o//} प्रमोक्षणे प्रमोक्षे सर्वदुःखोपशमनिमित्ते बो.प.५२ख/१३; • ना. प्रमोक्षणः, पर्वतः — {de nas lam chu sgra can dang} … {'dod dgur sgyur ba'i gzugs can dang} … {rab grol te/} {ri bo de dag khyod kyis rgol cig} कूजको जलपथः…कामरूपी…प्रमोक्षणः । एते ते पर्वताः समतिक्रमणीयाः वि.व.२१३क/१.८८.
rab grol 'gyur
क्रि. मोक्ष्यते — {nyon mongs bcings pa bcad nas ni/} /{kun kyang} … /{myur du rab tu grol 'gyur te//} मोक्ष्यन्ते च लघुं सर्वे छित्त्वा वै क्लेशबन्धनम् । ल.वि.१७२क/२५९.
rab grol byed
वि. प्रमोचकः — {mgon po sems can kun gyi mchog/} /{sems can thams cad rab grol byed//} सर्वसत्त्वोत्तमो नाथः सर्वसत्त्वप्रमोचकः ।। ना.स.६ख/११९.
rab grol mdzad
वि. प्रमोचकः — {gnyis pa dpa' bar 'gro ba mtshan/} /{nyon mongs thams cad rab grol mdzad//} द्वितीयो शूरङ्गमो नाम सर्वक्लेशप्रमोचकः । स.दु.१०९ख/१६८.
rab dga'
= {rab tu dga' ba/}
rab dga' ldan
= {rab dga' ldan pa/}
rab dga' ldan gyi lha'i rgyal po
सन्तुषितदेवराजः — {de'i 'og tu 'jig rten gyi khams de nyid du rab dga' ldan gyi lha'i rgyal por gyur te/} {de bzhin gshegs pa chos kyi 'khor lo'i 'od rab tu bsgrags pa'i rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur te} तस्यानन्तरं तस्मिन्नेव लोकधातौ सन्तुषितदेवराजभूतेन धर्मचक्रप्रभनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.
rab dga' ldan pa
वि. प्रमुदितः — {de nas sa yi dbang po ni/} /{'ongs par shes nas dbang po ni/} /{lha yi tshogs dang bcas pa dag/} /{rab dga' ldan pas bsu ba byas//} पुरंदरस्ततो ज्ञात्वा प्राप्तं भूमिपुरंदरम् । प्रत्युद्ययौ प्रमुदितः सह सर्वैर्मरुद्गणैः ।। अ.क.४३ख/४.८६; सप्रमोदः — {yul gyi tshogs kyi 'khor ba 'di na bag med rab tu dga' ldan zhing //} संसारेऽस्मिन् विषयनिचये सप्रमोदः प्रमादी अ.क.२२२ख/२४.१६३.
rab dga' ldan ma
वि.स्त्री. प्रमुदिता — {rab dga' ldan ma de la des/} … {smras//} ते तामूचुः प्रमुदिताम् अ.क.७५ख/७.५३.
rab dga' ba
= {rab tu dga' ba/}
rab dga' ma
ना. प्रमोदा, यक्षिणी — {pad ma mtho ma rab dga' ma/} /{mi pham ma dang rtag rgyal dang /} /{sngo bsangs ldan pa'i gnod sbyin mo/} /{rdzu 'phrul che 'di gnod sbyin mo//} पद्मोच्चा स (प्र भो.पा.)मोदा च अजिता चापि जया सदा । श्यामावर्त (वती भो.पा.) तथा यक्षी इत्येता यक्षिमहर्द्धिकाः ।। म.मू.२८८क/४४६; द्र.— {rab dga' mo/}
rab dga' mo
ना. सुनन्दा, गृहपतिपत्नी — {khyim bdag bshes gnyen zhes pa ni/} /{rab tu byung ba nyid du gyur/} /{de yi chung ma dga' mo dang /} /{rab dga' mo yang rab byung ste//} मित्रनामा गृहपतिः प्रव्रज्यां समुपाददे ।। तस्य नन्दा सुनन्दा च भार्ये प्रव्रजिते पुनः । अ.क.२१२ख/८७.३२; द्र.— {rab dga' ma/}
rab dga' tshal
प्रमदवनम् — {skyes bu rtse gnas skyed mos tshal/} /{rgyal po'i gzhi dang nye ba'i tshal/} /{de dag nyid ni rab dga' tshal/} /{grong khyer mtha' yi bkod pa 'o//} पुमानाक्रीड उद्यानं राज्ञः साधारणं वनम् । स्यादेतदेव प्रमदवनमन्तःपुरोचितम् ।। अ.को.१५४क/२.४.३; प्रमदानां वनं प्रमदवनम् । प्रमदावनमिति वा । राजस्त्रीविनोदवननाम अ.वि.२.४.३.
rab dgar gyur
= {rab tu dga' bar gyur/}
rab dgar gyur pa
= {rab tu dga' bar gyur/}
rab dgongs mdzad pa
कृ. प्रविचिन्तयन् — {bskal pa du mar rab dgongs mdzad pa yi//} कल्पाननल्पान् प्रविचिन्तयद्भिः बो.अ.२क/१.७.
rab dgyes pa
भू.का.कृ. निर्वृतः — {skabs der bzod pa smra ba ni/} /{dben pa'i gnas na rab dgyes pas//} अत्रान्तरे क्षान्तिवादी विविक्तोद्देशनिर्वृतः । अ.क.२५१ख/२९.५१.
rab bgyid pa
द्र.— {khyod la'ang sdang bar rab bgyid pa'i/} /{rmongs pa mi bzad pa la gzigs//} त्वय्यपि प्रतिहन्यन्ते पश्य मोहस्य रौद्रताम् ।। श.बु.११६क/१४८.
rab bgrod
= {rab tu bgrod pa/}
rab mgu
= {rab tu mgu ba/}
rab mgu ba
= {rab tu mgu ba/}
rab mgyogs
= {rab tu mgyogs pa/}
rab mgyogs pa
= {rab tu mgyogs pa/}
rab 'gul
= {rab tu 'gul ba/}
rab 'gul ba
= {rab tu 'gul ba/}
rab 'gog
= {rab tu 'gog pa/}
rab 'gog pa
= {rab tu 'gog pa/}
rab 'god
= {rab tu 'god pa/}
rab 'god pa
= {rab tu 'god pa/}
rab 'gyur
• क्रि. प्रभवति — {de'i phyir me la tshor ba gtso bos grub par 'gyur te/} {lhag ma rnams ni phal pas rab tu 'gyur ro//} अतो वह्नौ वेदना सिद्धा भवति मुख्यतः, शेषा गौणतः प्रभवन्ति वि.प्र.२२९क/२.२१; भवति — {rmongs pas 'du bar rab tu 'gyur//skye} {ste 'grol bar mi 'gyur ro//} मूढस्य सङ्गतिर्भवति जायते न च मुच्यते ।। ल.अ.१५७क/१०४; प्रयाति — {grogs kyi mdza' gcugs rtsa ba nas/} /{'byin pa'i rgyur ni rab 'gyur gang //} यत्प्रयाति सुहृत्स्नेहमूलोन्मूलनहेतुताम् ।। अ.क.२८२क/३६.२३; प्रसज्यते — {gzhan ma yin phyir mi brtag go//} {lta ba'i nyes par rab tu 'gyur//} न कल्पयेदनन्यत्वाद् दृष्टिदोषः प्रसज्यते ।। ल.अ.१८४क/१५२; • वि. प्रबलः, ओ ला — {de la rab tu 'gyur ba ni 'jig rten pa'i dngos grub gtan du ba ma yin pa'i phyir ro//} तत्र प्रबला लौकिकी सिद्धिरनात्यन्तिकत्वात् सू.व्या.२०८क/१११.
rab 'gyur ba
= {rab 'gyur/}
rab 'gyed
= {rab tu 'gyed pa/}
rab 'gyed pa
= {rab tu 'gyed pa/}
rab 'gro
• क्रि. प्रयाति — {dngos po 'di dag btang na mi zad mchog gi gnas su rab tu 'gro ste} एतस्मिंश्च भावे त्यक्ते प्रयात्यक्षयपरमपदम् वि.प्र.२७२क/२.९५; •ना. भृगुः, महर्षिः — {rab 'gro shes ldan la sogs dka' thub rab bsgrims kyang //go} {'phang mchog de ma thob mir gyur khyod ci smos//} भृग्वङ्गिरप्रभृतिभिस्तपसो प्रयत्नात् प्राप्तं न तत्पदवरं मनुजः कुतस्त्वम् ।। ल.वि.१६२ख/२४४.
• भू.का.कृ. वासितः — {dri bzang mchog gis rab bsgos pa/} … {lus} वरसौरभवासिते…काये अ.क.१५९क/७२.३२; कलितः — {de nas dus kyis sa bdag ni/} /{nyes pa'i rnyog pas rab bsgos shing //mngon} {pa'i nga rgyal chags pa yis/} /{zil mnan yid la 'dod par gyur//} अथ कालेन कालुष्यकलितस्य मनोरथः । अभूल्लोभाभिभूतस्य भूपतेरभिमानिनः ।। अ.क.४५क/४.१०२; • उ.प. लेपः — {rtog pa'i dri mas rab bsgos pa} सङ्कल्पकलङ्कलेपात् अ.क.२०२क/२२.९२; • द्र.— {dri rab bsgos pa ni a ga ru la sogs pa'i bdug spos rnams kyis so//} प्रधूपितैः अगुरुप्रभृतिधूपैः बो.प.६१ख/२५.
rab bsgrags
= {rab tu bsgrags pa/}
rab bsgrags pa
= {rab tu bsgrags pa/}
rab bsgral
= {rab tu bsgral ba/}
rab bsgral ba
= {rab tu bsgral ba/}
rab bsgribs
• भू.का.कृ. प्रच्छन्नः — {rgyal po 'dod ldan rab bsgribs pa//} राजा प्रच्छन्नकामुकः अ.क.१८२ख/२०.८८; प्रतिच्छन्नः — {bcom ldan 'das ni mthong gyur te/} /{de yi mthu yis rab bsgribs pas//mdun} {na gnas pa'i bu ma mthong //} भगवन्तं व्यलोकयत् । तत्प्रभावप्रतिच्छन्नं न तु पुत्रं पुरःस्थितम् ।। अ.क.८१क/६२.८३; छन्नः — {rgyan dang gos kyis rab bsgribs} … {lus} विभूषणांशुकच्छन्ने … काये अ.क.१५९क/७२.३२; • सं. प्रच्छादनम् — {rtag tu ni/} /{rab tu bsgribs pa'i sdug bsngal 'di/} /{mi bzod} इमां नित्यं प्रच्छादनकदर्थनाम् । न सहे अ.क.२३३ख/८९.१५२; आवरणम् — {'bangs mo'i gos kyi 'dab ma yis/} /{mdoms ni rab tu bsgribs byas shing //} जघनावरणं कृत्वा दास्या वसनपल्लवम् । अ.क.१५८ख/७२.२६.
rab bsgribs te
प्रच्छाद्य — {'jigs par mi bya zhes smra bzhin/} /{bya ni phyag gis rab bsgribs te//} न भेतव्यमितीवाह खगं प्रच्छाद्य पाणिना ।। अ.क.३८ख/५५.२०.
rab bsgribs pa
= {rab bsgribs/}
rab bsgrims
प्रयत्नः — {rab 'gro shes ldan la sogs dka' thub rab bsgrims kyang /} /{go 'phang mchog de ma thob mir gyur khyod ci smos//} भृग्वङ्गिरप्रभृतिभिस्तपसो प्रयत्नात् प्राप्तं न तत्पदवरं मनुजः कुतस्त्वम् ।। ल.वि.१६२ख/२४४. । {rab bsgrims nas} प्रयत्नतः — {bslab pa bsrung bar 'dod pa yis/} /{rab tu bsgrims nas sems bsrung ste//} शिक्षां रक्षितुकामेन चित्तं रक्ष्यं प्रयत्नतः । बो.अ.१०क/५.१.
rab bsgrims pa
= {rab bsgrims/}
rab bsgrub
= {rab tu bsgrub/} {o pa/}
rab bsgrub pa
= {rab tu bsgrub/} {o pa/}
rab bsgrubs
= {rab tu bsgrubs/} {o pa/}
rab bsgrubs pa
= {rab tu bsgrubs/} {o pa/}
rab bsgreng
= {rab tu bsgreng ba/}
rab bsgreng ba
= {rab tu bsgreng ba/}
rab ngal
• वि. श्रान्ततरः — {skabs der rngon la chags pas rab ngal zhing /} /{nags nang phyin par gyur pas sa yi dbang //} अत्रान्तरे श्रान्ततरः क्षितीशः प्राप्तो वनान्तं मृगयारसेन । अ.क.२०१क/२२.८२; • सं. परिश्रमः — {gang tshe gzhan gyi don phyir lus dang ni//srog} {la mi lta rab ngal khas len pa//} यदाऽनपेक्षः स्वशरीरजीविते परार्थमभ्येति परं परिश्रमम् । सू.अ.१४२क/१९.
rab ngus
= {rab tu ngus/}
rab nges
भू.का.कृ. सुनिश्चितः — {chos kyi bye brag ldan chos can/} /{de ni rtags can du rab nges//} धर्मी धर्मविशिष्टो हि लिङ्गीत्येतत् सुनिश्चितम् । त.स.५५क/५३१.
rab nges pa
= {rab nges/}
rab dngangs
= {rab tu dngangs pa/}
rab dngangs pa
= {rab tu dngangs pa/}
rab snga
ना. सुप्रथमा, देवकुमारिका — {lho phyogs logs kyi phyogs cha na/} /{lha mo gzhon nu brgyad yod de/} /{dpal ldan ma dang} … {rab snga dang} … {bde sgrub ma//} दक्षिणेऽस्मिन् दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः । श्रियामती…सुप्रथमा…सुखावहा ल.वि.१८६क/२८३.
rab bsngags
= {rab tu bsngags pa/}
rab bsngags pa
= {rab tu bsngags pa/}
rab bsngags ma
वि.स्त्री. प्रशस्ता — {bcom ldan 'das ma dbu bcad ma rab bsngags ma} भगवति छिन्नमस्ते प्रशस्ते ब.मा.१६८ख ।
rab bsngags zhes bya ba
ॐकारः — {rab bsngags zhes bya ba dang} … {klag pa 'dzin cing byed pas dag par khong du chud do//} ॐकार…अध्ययनधारणकरणैश्च शुद्धिं प्रत्यवगच्छन्ति ल.वि.१२३क/१८३.
rab gces
= {rab tu gces pa/}
rab gces pa
= {rab tu gces pa/}
rab gcod
= {rab tu gcod pa/}
rab gcod pa
= {rab tu gcod pa/}
rab bcad
= {rab tu bcad pa/}
rab bcad pa
= {rab tu bcad pa/}
rab bcings
• भू.का.कृ. अतिबद्धः — {bdag gzhan sna tshogs 'ching bas rab bcings pa//} स्वपरविविधबन्धनातिबद्धः सू.अ.१४२ख/२०; प्रसितः मि.को.१२६ख; • सं. प्रबन्धः — {chu bo'i rgyun ni rab 'bab dang /} /{mar me'i rtse mo rab bcings ltar/} /{rtag tu de nyid rnal 'byor gyis/} /{nyin dang mtshan du rnam par gzhag/} नदीस्रोतःप्रवाहेन दीपज्योतिःप्रबन्धवत् । सततं तत्त्वयोगेन स्थातव्यमहोरात्रतः ।। हे.त.१०ख/३२.
rab bcings pa
= {rab bcings/}
rab bcug
= {rab tu bcug pa/}
rab bcug pa
= {rab tu bcug pa/}
rab bcom
= {rab tu bcom pa/}
rab bcom pa
= {rab tu bcom pa/}
rab lci
वि. गुरुतरः — {rnam pa sna tshogs rab lci'i khur bu mngal gyi mal stan dri mas mtshan/} /{lus kyi sbyar ma'i tshogs ni shin tu yun ring bzung nas ngal zhing 'khyam//} नानाकारैर्गुरुतरभरैर्गर्भशय्यामलाङ्कैः भ्रान्तः श्रान्तश्चिरतरधृतेः कायकन्थासमूहैः । अ.क.२२६क/८९.६०; {myur du rab lci rtsom pa yis//byis} {pa 'di ni rnam par choms//} तूर्णं गुरुतरारम्भैर्दारकोऽसौ विदार्यताम् । अ.क.१२७ख/६६.२८.
rab chags
= {rab chags pa/}
rab chags pa
• क्रि. प्रलुभ्यते — {rnam shes yul du snang ba yi/} /{nor pa mthong nas rab tu chags//} विज्ञानं विषयाभासं भ्रान्तिं दृष्ट्वा प्रल (प्रलु भो.पा.) भ्यते ।। ल.अ.१६७क/१२१; प्रलीयते — ग्. {yo rmongs mi bsrun brtul zhugs kyis//gzhan} {ni de nyid na rab chags//} तत्रैवान्ये प्रलीयन्ते हठमूर्खाः खलव्रतैः ।। अ.क.७६क/६२.२९; • भू.का.कृ. प्रसक्तः — {ri dwags tshogs la rab chags rngon pa rnams kyis srog chags gsod pa rab btang zhing //} त्यक्ते प्राणवधे प्रसक्तहरिणीवृन्दैः पुलिन्दैः अ.क.२५०ख/२९.४१; अवसक्तः — {smug rtsi rkang pa'i mthil la rab chags shing //} अलक्तके पादतलावसक्ते अ.क.८क/५०.७६; संसक्तः — {ri khrod ma yi rkang bkod pas//sen} {rtsi rab tu chags pa bzhin//} शबरीचरणन्याससंसक्तालक्तकैरिव ।। अ.क.२०२क/८४.३६; • वि. प्रणयिनी — {bde sogs bdag po'i gzhu yi 'khri shing yang dag rgyu ba ni/} /{chu 'dzin gzhon nu dag la rab tu chags shing yun ring mdzes//} बालाम्बुदप्रणयिनी सुचिरं चकाशे सञ्चारिचापलतिकेव शचीधवस्य ।। अ.क.२५२ख/९३.४१.
rab chags lha mo
ना. इलादेवी, देवकुमारिका — {byang phyogs logs kyi phyogs cha na/} /{lha mo gzhon nu brgyad yod de/} /{rab chags lha mo stong} (? {chang} ) {lha mo/} /{sa dang de bzhin pad ma can/} /{rgyal po che la nyer gnas dang /} /{re dad khrel yod dpal ldan ma//} उत्तरेऽस्मिन् दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः । इलादेवी सुरादेवी पृथ्वी पद्मावती तथा ।। उपस्थिता महाराजा आशा श्रद्धा हिरी शिरी । ल.वि.१८६ख/२८४.
rab chung
= {rab tu chung ba/}
rab chung ba
= {rab tu chung ba/}
rab chud za
= {rab tu chud za ba/}
rab che
= {rab tu che ba/}
rab che ba
= {rab tu che ba/}
rab mched
१. उद्भेदः — {lha mos rnal gnas de mthong nas/} /{gsang ba rab mched dogs pa yis//} स्वस्थमालोक्य तं देवी रहस्योद्भेदशङ्किता । अ.क.८५क/८.७१ २. = {gze ma} यासः, गोक्षुरकः मि.को.५८क ।
rab mchog
• वि. प्रवरः — {rab mchog lha dang mi la sogs pa 'di rnams kyis shes pa ma yin pa dus kyi 'khor lo'i rnal 'byor} प्रवरसुरनरादिभिर्न ज्ञातं कालचक्रयोगम् वि.प्र.१५४क/१.३; {rab mchog zhi ba'i grong} प्रवरशिवपुरम् वि.प्र.१६४ख/३.१३७; वरपरमः — {gling ni/} {zla ba 'od dkar dag dang rab mchog ku sha dang ni mi'am ci dang} द्वीपं चन्द्रं सिताभं वरपरमकुशं किन्नरम् वि.प्र.१६९ख/१.१६; वरः श्रेष्ठः — {phyag rgya 'di ni rab mchog ste} एषा मुद्रा वरा श्रेष्ठा म.मू.२५३क/२८८; परमः — {rab mchog rgyal ba'i bdag po} परमजिनपतिः वि.प्र.५७क/४.१००; • सं. १. उत्कर्षः — {lam rgyas spro ba sgrub byed kyis/} /{rab mchog mkhas pa dga' ba'i sa//bA} {rA Na sI zhes pa'i grong //mtho} {ris sde yis mtshams gyur yod//} अस्ति विस्तीर्णमार्गस्य स्वर्गवर्गावधिर्विधेः । पुरी वाराणसी नाम कौशलोत्कर्षहर्षभूः ।। अ.क.५६क/६.३१ २. = {a ga ru} प्रवरम्, अगुरुः मि.को.५५क ३. = {shing tsha} सूत्कटम् मि.को.५६क ।
rab mchog rgyal ba'i bdag po
परमजिनपतिः — {de bzhin du rab mchog rgyal ba'i bdag po lha mo rnams kyis zhes pa rnal 'byor ma rnams kyis bkru bar bya'o//} तथा परमजिनपतिं स्नापयेद् देवतीभिर्योगिनीभिः वि.प्र.५७क/४.१००.
rab mchog can
वि. प्रवरः — {thar pa rab mchog can} … {bsam pa legs par mdzad pa la bdag gis bstod pa 'di bgyis so//} मोक्षप्रवराय…सुचेतनकराय इदं स्तोत्रं मया कृतम् का.व्यू.२१५ख/२७५.
प्रवरमणिकरः — {don yod grub pa'i cod pan la ni rab mchog nor bu'i phyag ste khrag las sha 'byung ba'i phyir ro//} प्रवरमणिकरोऽमोघसिद्धेश्च मौलौ, रक्ततो मांससम्भवादिति वि.प्र.५१ख/४.६९.
rab mchog zhi ba'i grong
प्रवरशिवपुरम् — {rab mchog zhi ba'i grong du yum gcig ma ni ye shes kyi khams te/} {shes rab kyi pha rol tu phyin ma'o//} प्रवरशिवपुरे एकमाता ज्ञानधातुः प्रज्ञापारमिता वि.प्र.१६४ख/३.१३७.
rab mchod
= {rab tu mchod pa/} {rab mchod nas} प्रपूज्य — {de nas dri dang} … {me tog dmar po rnams kyis rab mchod nas/gos} {dmar po bskon par bya ste} ततो गन्धैः …रक्तपुष्पैः प्रपूज्य रक्तवस्त्रेण परिधानं कृत्वा वि.प्र.७८ख/४.१६०.
वि. अल्पतरः — {legs rmos zhing la rab nyung gang btab dang /} /{byas shes dag la phan pa gang byas dang //} क्षेत्रे सुकृष्टेऽल्पतरं यदुप्तं कृतं कृतज्ञस्य हिताय यच्च । अ.क.१८९क/८१.१.
rab nye
= {rab tu nye ba/}
rab nye ba
= {rab tu nye ba/}
rab nyon
= {rab tu nyon/}
rab nyon mongs
भू.का.कृ. सुसंक्लिष्टः — {nyon mongs pas ni rab nyon mongs/} /{byang chub dam pa 'thob par 'gyur//} क्लेशेन च सुसंक्लिष्टा लभन्ते बोधिमुत्तमाम् ।। सू.अ.१८५क/८०.
rab nyon mongs pa
= {rab nyon mongs/}
rab rnyed dka'
वि. अतिदुर्लभः — {ji ltar nor bu bzang po 'gro 'dir rab rnyed dka'//} इह शुभमणिप्राप्तिर्यद्वज्जगत्यतिदुर्लभा र.वि.१२६क/११०.
rab rnyed dka' ba
= {rab rnyed dka'/}
rab brnyes
= {rab tu brnyes pa/}
rab brnyes pa
= {rab tu brnyes pa/}
rab bsnyen
वि. निषेवमाणः — {dge ba'i bshes gnyen dag la rab bsnyen zhing /} /{sdig pa'i grogs po dag ni yongs spong ba//} कल्याणमित्रांश्च निषेवमाणाः पापांश्च मित्रान् परिवर्जयन्तः । स.पु.३८ख/६९.
• अव्य. १. अतीव — {khyed gnyis mthong bar gyur pas na/} /{bdag ni rab tu dga' bar 'gyur//} अतीव प्रीणितश्चास्मि युष्मत्सन्दर्शनोत्सवात् ।। जा.मा.१२६क/१४५; अत्यन्तम् — {rab tu bag med par gnas pa} अत्यन्तप्रमादविहारिणः स.पु.१०७क/१७२; अभ्यधिकम् — {gru yang 'jigs pa bzhin du rab g}.{yos} भीतेव नौरभ्यधिकं चकम्पे जा.मा.८१क/९३; भृशम् — {mi 'phrogs pa dang yan lag ldan pa rab//} अहार्यताऽङ्गैः समुपेतता भृशम् सू.अ.१४८ख/३०; {rus pa'i tshal pa 'di 'dra ba zhig gre bar zug ste} … {zug rngus zug pa bzhin du bdag rab tu sdug bsngal zhing mchis} इदं त्वस्थिशकलं गलान्तरे विलग्नं शल्यमिव मां भृशं दुनोति जा.मा.२१०ख/२४६; प्रगाढम् — {rgyu mtshan ni rab tu dang ba dang ldan pa'i sems so//} निमित्तं प्रगाढप्रसादसहगतं चित्तम् सू.व्या.२११क/११५; गाढम्— {rab dang sems dang ldan pa yis//tshogs} {gnyis rdzogs par bya ba'i phyir//} गाढप्रसन्नचित्तस्य सम्भारद्वयपूरये ।। सू.अ.२११क/११५; परम् — {de yis rab tu zlog gyur kyang /} /{lang tshos myos pa'i skyon gyis ni/} /{zlog par ma gyur} वारिताऽपि परं तेन…यौवनोन्माददोषेण न निर्वृत्ता अ.क.१४९क/६८.९०; परेण — {de nas tshong pa de dag gis rab tu 'bad kyang gru bo che zlog ma nus} अथ ते वाणिजकाः परेणापि यत्नेन निवर्तयितुमशक्नुवन्तः जा.मा.८३क/९६; परमम् — {rgyal bu gzhon nu de gnyis rab tu mya ngan gyis non} तौ राजकुमारौ परमशोकाभिभूतौ सु.प्र.५६क/११०; {de nas rngon pa de rab tu ya mtshan cher gyur te} … {smras pa} अथ स नैषादः परमविस्मितमतिः…उवाच जा.मा.१२२ख/१४१; अलम् — {gang gi lus kyi gzhan phan 'di/} /{mi chung rab tu rgyas par byed//} परोपकारमतनुं तनुर्यस्य तनोत्यलम् ।। अ.क.३५क/५४.१०; सुष्ठु — {mig ya gcig la legs par rab tu rjes su bsrung bar bya'o snyam du sems} एकमक्षि साधु च सुष्ठु चानुरक्षितव्यं मन्येरन् अभि.स्फु.२१३क/९८९; सुष्ठुतरम् — {rgyal po de rab tu khros shing} स राजा…सुष्ठुतरं कोपमुपेत्य जा.मा.१६८ख/१९४; स्फुटतरम् — {de lta yin dang de rtag pa nyid du khas len pa la tshad ma gnyis kyis rab tu gnod pa yin no//} ततश्च तस्य नित्यत्वाभ्युपगमः स्फुटतरमेव प्रमाणाभ्यां बाध्यते त.प.२१८ख/९०६; तीव्रम् — {ro la chags pas rab rmongs pas/} /{mdzub mos ro ni myang byas nas//} अङ्गुल्या रसमास्वाद्य तत्तृष्णातीव्रमोहिताः । अ.क.२३३क/२६.८ २. सु ( {rab 'byor} सुभूतिः) — {rab 'byor de'i phyir chags pa rab tu phra ba bzhan dag kyang brjod par bya ste} तेन हि सुभूते अन्यानपि सूक्ष्मतरान् सङ्गानाख्यास्यामि अ.सा.१७०क/९५; ( {rab tu goms pa} स्वभ्यस्तः) — {'dod chags kyi dbang du gyur kyang chos la sems pa rab tu goms pa'i phyir} मदनवशगतोऽपि स्वभ्यस्तधर्मसंज्ञत्वात् जा.मा.७६क /८७; ( {rab nges} सुनिश्चितम्) — {chos kyi bye brag ldan chos can/} /{de ni rtags can du rab nges//} धर्मी धर्मविशिष्टो हि लिङ्गीत्येतत् सुनिश्चितम् । त.स.५५क/५३१; ( {rab nyon mongs} सुसंक्लिष्टा) — {nyon mongs pas ni rab nyon mongs//byang} {chub dam pa 'thob par 'gyur//} क्लेशेन च सुसंक्लिष्टा लभन्ते बोधिमुत्तमाम् ।। सू.अ.१८५क/८० ३. (उ. स.) प्र ( {rab dga'} प्रहर्षः) — {lha yi pho nya mngon phyogs te//rab} {dga' rnam par rgyas pas smras} अभ्येत्य देवदूतस्तान् प्रहर्षाकुलितोऽवदत् ।। अ.क.४१क/४.५५; ( {rab tu bskul ba} प्रचोदनम्) — {gdug pa'i sems can gzhan rnams la'ang /} /{rab tu bskul ba 'di bya 'o//} अन्येषामपि दुष्टानामिदं कार्यं प्रचोदनम् ।। गु.स.११३ख/५१; ( {rab tu zos} प्रभुक्तः) — {las dang po la yang rab tu zhes pa'i sgra yod de/dper} {na 'bras chan rab tu zos so zhes bya ba lta bu'o+o//} आदिकर्मणि प्रशब्दो वर्तते, प्रभुक्त ओदन इति यथा अभि.स्फु.२१२क/९८७; ( {rab tu shes} प्रजानाति) — {sangs rgyas kyi byin gyi rlabs kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} बुद्धाधिष्ठानं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६क/५८; प्रवि ( {rab tu zhu ba} प्रविलीयमानः) — {de ltar 'jigs pas dkrugs pa'i bzhin du gyur nas rkang lag dang yan lag dang nying lag thams cad rab tu zhu ba} तस्यैवं भयविक्लववदनस्य करचरणसर्वाङ्गप्रत्यङ्गप्रविलीयमानस्य शि.स.४५ख/४३; अति ( {rab skul} अतिप्रेरणम्) — {khyogs kyis rab skul skrag pa yi/} /{skye bo bud med khas brjod glu//} दोलातिप्रेरणत्रस्तवधूजनमुखोद्गतम् । …गेयम् का.आ.३४१क/३.१८२; ( {rab rnyed dka'} अतिदुर्लभा) — {ji ltar nor bu bzang po 'gro 'dir rab rnyed dka'//} इह शुभमणिप्राप्तिर्यद्वज्जगत्यतिदुर्लभा र.वि.१२६क/११०; ( {rab bcings pa} अतिबद्धः) — {bdag gzhan sna tshogs 'ching bas rab bcings pa//} स्वपरविविधबन्धनातिबद्धः सू.अ.१४२ख/२०; उद् ( {rab tu skye ba} उद्भवः) — {med pa nyid ni bdag cag gis/} /{rab tu skye bar mthong gang phyir//} असतामेव दृश्यन्ते यस्मादस्माभिरुद्भवाः ।। का.आ.३४०ख/३.१७५; ( {rab 'joms} उन्माथः) — {khengs pa rab 'joms grags dang nor nyams bde blag tu ni nye bar rgod//} मानोन्माथैः प्रथितविभवभ्रंशहेलोपहासैः अ.क.६४ख/५९.१३५; ( {rab tu brtson pa} उद्युक्तः) — {'jam dpal gzhon nur gyur pa ni sems can gyi khams thams cad yongs su smin par bya ba dang gdul ba la rab tu brtson pa'o//} उद्युक्तो मञ्जुश्रीः कुमारभूतः सर्वसत्त्वधातुपरिपाकविनयाय ग.व्यू.३४३ख/४१८; ( {rab tu bka' stsal} उद्घोषयति) — {gsang ba dag pa dmigs med pas/} /{dkyil 'khor rab tu bka' stsal to//} गुह्यशुद्धनिरालम्ब उद्घोषयति मण्डलम् ।। गु.स.१०३ख/२९; सम् ( {rab tu chags pa} संसक्तः) — {ri khrod ma yi rkang bkod pas//sen} {rtsi rab tu chags pa bzhin//} शबरीचरणन्याससंसक्तालक्तकैरिव ।। अ.क.२०२क/८४.३६; ( {rab skyes} सञ्जातः) — {slong ba bkag pas ngo tsha dag/} /{rab skyes bzhin ras dman gyur pa'i//} अर्थिसंरोधसञ्जातलज्जया नमिताननः ।। अ.क.५०क/५.४०; सम्प्र ( {rab tu snang ba} सम्प्रख्यानम्) — {rdzogs pa'i byang chub rab tu snang ba'i rnam pa bsgom pa} संबोधिसम्प्रख्यानाकारभावनः सू.व्या.१६७क/५८; ( {rab tu g}.{yos} सम्प्रचलितः) — {rin po che'i ta la de dag kyang rab tu g}.{yos te} तेऽपि…रत्नतालाः सम्प्रचलिताः ग.व्यू.३३क/१२८; ( {rab tu bstan} सम्प्रकाशयति) — {sems can rnams ngal bso ba'i phyir bar du mya ngan las 'da' ba'i sa gnyis bshad cing rab tu bstan te} अन्तरा द्वे निर्वाणभूमी सत्त्वानां विश्रामणार्थं देशयति सम्प्रकाशयति स.पु.७२ख/१२१; समुद् ( {rab brtson pa} समुद्यमः) — {ngal dub 'bad rtsol ldan pa khyed//'khor} {ba yi ni las la bzhin//bya} {ba 'di la rab brtson pa/} /{kye ma nyon mongs 'bras bu rtsom//} अहो क्लेशफलारम्भः प्रयासव्यवसायिनाम् । संसारकर्मणीवास्मिन् व्यापारे वः समुद्यमः ।। अ.क.१५२ख/१५.१०; ( {rab tu brtson} समुद्यतः) — {kye ma bdag la bdud dag ni/} /{bar chad bya bar rab tu brtson//} अहो बतान्तरायं मे मारः कर्तुं समुद्यतः । अ.क.२२८ख/२५.४८; ( {rab tu chad pa} समुच्छिन्नः) — {bstan pa thams cad rab tu chad pa de ni mya ngan las 'das pa'i dbyings zhes bya'o//} सर्वनिर्देशसमुच्छिन्नो निर्वाणधातुः सु.प.२७क/६; समा ( {rab tu drangs} समाकृष्टः) — {glang po chags ldan glang mo la/} /{dga' ba'i zhags pas rab tu drangs//} करिणीप्रेमपाशेन समाकृष्टः स कुञ्जरः ।…रागी अ.क.२६९ख/१००.६; आ ( {rab tu gzigs pa} आलोकनम्) — {mnyes gshin spyan ni bdud rtsi'i gnyen/} /{dang bas rab tu gzigs pa yis/} /{de yis myur bar dug bzhin du//dug} {dang bcas pa dug med thob//} प्रसन्नालोकनसुधाबन्धुना स्निग्धचक्षुषा । स निनायाशु सविषं विषं निर्विषतामिव ।। अ.क.४३क/५६.११; ( {rab tu 'khyud} आलिङ्गिता)— {rba rlabs ltar g}.{yo ma yis rlung 'tshub dag la dogs pa med par rab tu 'khyud//} वाताली जननी तरङ्गतरला निःशङ्कमालिङ्गिता अ.क.२३६ख/८९.१८८; ( {rab tu rten} आश्रयते) — {phyi rol gyi dngos po dang dngos po med pa la rab tu rnam par 'byed pa mi dmigs pas chad par lta ba la rab tu rten to//} बाह्यभावाभावप्रविचयानुपलब्धेरुच्छेददृष्टिमाश्रयन्ते ल.अ.१२३क/६९; परि ( {rab tu 'khrugs pa} परिकोपः) — {lha rnams rab tu 'khrugs pas na/} /{de yi yul ni rnam par 'jig//} देवतानां परिकोपाद्विषयोऽस्य विनङ्क्ष्यति सु.प्र.३८क/७२; ( {rab tu 'grub pa} परिनिष्पत्तिः) — {kye rgyal ba'i sras de bzhin du sangs rgyas kyi chos thams cad kyang spyod pas rab tu 'grub pas sa sngon du 'gro ba'o//} एवमेव भो जिनपुत्र सर्वे बुद्धधर्मा भूमिपूर्वंगमाश्च चर्यापरिनिष्पत्तितः द.भू.१७२क/५; ( {rab tu 'dzin} परिग्रहीष्यति) — {dam pa'i chos mchog rnams kyang rab tu 'dzin//} सद्धर्मं श्रेष्ठं च परिग्रहीष्यति स.पु.७७ख/१३१; वि ( {rab tu skyes pa} विरूढः) — {chos thams cad la dbang po dang ye shes kyi myu gu rab tu skyes pa} सर्वधर्मेन्द्रियज्ञानाङ्कुरविरूढानाम् ग.व्यू.३०९क/३१; ( {rab brgyan} विभूषितः)— {rgyan dang bral ba 'i mdzes sdug gis/} /{rna ba'i zhags pa rab brgyan cing //} निराभरणलावण्यकर्णपाशविभूषितम् । अ.क.७०ख/६०.१८; ( {rab tu snang} विदृश्यते) — {sems can dag gi sems sems la/} /{sangs rgyas gzugs ni rab tu snang //} चित्ते चित्ते तु सत्त्वानां बुद्धबिम्बं विदृश्यते ।। ल.अ.१७०क/१२७; व्यव ( {rab tu lta ba} व्यवलोकयति) — {de chos thams cad la 'pho ba med pa dang 'jig pa med pa dang rten cing 'brel bar 'byung ba shes pas rab tu lta} स सर्वधर्माणामसंक्रान्तितां च अविनाशितां च प्रतीत्य प्रत्ययतया व्यवलोकयति द.भू.२०१क/२२; व्यति ( {rab tu 'das pa} व्यतिक्रान्तः)— {ye shes ni} … {yul thams cad las rab tu 'das pa ste} सर्वविषयव्यतिक्रान्तं हि ज्ञानम् सु.प.२४क/४; प्रति ( {rab tu gnas pa} प्रतिष्ठा) — {'dir sku gzugs la sogs pa rnams kyi rab tu gnas pa ni} इह प्रतिमादीनां प्रतिष्ठा वि.प्र.१५६ख/३.११७; ( {rab bsgribs pa} प्रतिच्छन्नः) — {bcom ldan 'das ni mthong gyur te//de} {yi mthu yis rab bsgribs pas/} /{mdun na gnas pa'i bu ma mthong //} भगवन्तं व्यलोकयत् । तत्प्रभावप्रतिच्छन्नं न तु पुत्रं पुरःस्थितम् ।। अ.क.८१क/६२.८३; ( {rab tu rtogs pa} प्रतिबुध्यते) — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gang de ltar chos khong du chud cing rab tu rtogs pa} एवं हि सुविक्रान्तविक्रामिन् धर्मानवबुध्यन्ते प्रतिबुध्यन्ते सु.प.३०क/९; प्रत्युद् ( {rab tu rgal ba} प्रत्युत्तीर्णः) — {de bzhin gshegs pa} … {'jig rten gyi khams thams cad kyi gnod pa dang skyo ba las rab tu rgal ba zhes bya ba} सर्वलोकधातूपद्रवोद्वेगप्रत्युत्तीर्णश्च नाम तथागतः स.पु.७१क/११९; प्रत्यव ( {rab tu rtog pa} प्रत्यवेक्षणम्) — {bsam gtan la mkhas shing rtogs pa'i blos rab tu rtog pa de yang thos pas mkhas pa med par mi 'byung ngo //} तच्च ध्यानकौशल्यविनिश्चयबुद्धिप्रत्यवेक्षणं नान्यत्र श्रुतकौशल्यात् द.भू.१९७क/१९; ( {rab tu rtog} प्रत्यवेक्षते) — {sngon gyi mtha' kun nas ma byung ba dang phyi ma'i mtha' 'pho ba med pa dang da ltar byung ba mi gnas par rab tu rtog go//} पूर्वान्तासम्भवतां च अपरान्तासंक्रान्तितां च प्रत्युत्पन्नाव्यवस्थिततां च…प्रत्यवेक्षते द.भू.१९६क/१९; प्रतिसम् ( {rab tu tshor} प्रतिसंवेदयति) — {bde ba yang lus kyis rab tu tshor te} सुखं च कायेन प्रतिसंवेदयति द.भू.१९८क/२०; नि ( {rab tu 'gog par byed} निरोधकः) — {skye bo'i 'dren byed rnams kyi bya ba mtha' dag rab tu 'gog par byed//} सकलनयनव्यापाराणां जनेषु निरोधकः । अ.क.३४०क/४४.४५; ( {rab tu 'gyel} निपतिता) — {bdag po de ltar gyur mthong nas//smre} {sngags 'don cing rab tu 'gyel//} पतिं दृष्ट्वा तथागतम् । विलपन्ती निपतिता अ.क.२५ख/३.७२; ( {rab bcad} निकृत्तः) — {lag pa rkang pa rab bcad cing //} निकृत्तपाणिचरणा अ.क.१५८क/७२.२१; ( {rab tu bshad} न्यवेदयत्) — {de dus mthong ba'i rmi lam ni/} /{bdag po nyid la rab tu bshad//} तत्कालोपनतं स्वप्नं दयिताय न्यवेदयत् ।। अ.क.२२०ख/२४.१३९; निस् ( {rab tu gzir} निष्पीड्यमानः) — {sems can gyi sdug bsngal dag gis rab tu gzir} सत्त्वदुःखैर्निष्पीड्यमानाः ल.अ.१४८क/९४; निर् ( {rab tu skyo} निर्विण्णः) — {shi 'pho skye ba kun las rab tu skyo/} /{bdag gi zhing yang yongs su dag par byed//} निर्विण्ण सर्वासु च्युतोपपत्तिषु स.पु.७७क/१३०; अव ( {rab tu rtogs pa} अवबोधः) — {ji lta ba bzhin du yod pa la brten nas blo ste/} {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu rtogs pa'i phyir ro+o//} यथावद्भाविकतामुपादाय बुद्धिः; यथाभूतार्थावबोधात् अभि.स्फु.२११क/९८५; ( {rab tu gnas} अवस्थितः) — {sems can don phyir brtson 'grus yid ldan sbyin dang dul la rab tu gnas//} सत्त्वार्थाय च वीर्ययुक्तमनसो दाने दमेऽवस्थिताः रा.प.२३३क/१२७; ( {rab tu 'gyed} अवमुञ्चति) — {ye shes kyi snang ba chen po rab tu 'gyed do//} महाज्ञानालोकमवमुञ्चति ग.व्यू.३१४ख/४००; अभि ( {rab gsar} अभिनवः) — {rab gsar sprin gyi sgra la dga' zhing mngon 'dod gsal ba yis/} /{rma bya rol sgeg gar dang 'phyar ba'i spyod la reg par byed//} अभिनवघननादे व्यक्तहर्षाभिलाषः स्पृशति ललितनृत्योद्वृत्तवृत्तिं मयूरः ।। अ.क.१८६ख/२१.२६; ( {rab sbyor} अभियुज्यते) — {de mthong nas kyang 'dod ldan pa/} /{sangs rgyas nyid phyir rab sbyor te//} तं च दृष्ट्वाऽभियुज्यन्ते बुद्धत्वाय स्पृहान्विताः । र.वि.१२३क/१०१; अभिप्र ( {rab tu 'bud pa} अभिप्रपूरणम्) — {chos kyi dung chen po rab tu 'bud pa dang} महाधर्मशङ्खाभिप्रपूरणं च स.पु.७ख/११; ( {rab tu spyangs pa} अभिप्रलम्बितः) — {glang gi shing rta byin te} … {dril bu g}.{yer kha'i dra ba rab tu spyangs pa} गोरथकानेवानुप्रयच्छेत्… सकिङ्किणीजालाभिप्रलम्बितान् स.पु.३०ख/५३; अभिसम् ( {rab tu 'gas 'gyur} अभिसंस्फुटति) — {bltas pa tsam gyis snying yang rab tu 'gas 'gyur la//} सम्प्रेक्षणेन हृदयान्यभिसंस्फुटन्ति ल.वि.१५२क/२२४; उप ( {rab tu rgyu ba} उपचारः)— {sems can gyi sems thibs po rab tu rgyu ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५१ख/४९; ( {rab tu gtses} उपद्रुतम्)— {'di gnyis kyis ni 'di kun rab tu gtses/} /{de bas chos kyi don du dgon par mchi//} उपद्रुतं सर्वमितीदमाभ्यां धर्मार्थमस्माद्वनमाश्रयिष्ये ।। जा.मा.२०४क/२३६; ( {rab tu skye ba} उपजायते) — {rnam shes bems po'i rang bzhin las/} /{bzlog par rab tu skye ba ste//} विज्ञानं जडरूपेभ्यो व्यावृत्तमुपजायते । त.स.७३क/६८२; द्र. ( {rab mdzes} चारुतरम्) — {rab mdzes snyan ngag} काव्यं चारुतरम् अ.क.२८ख/५३.१४; • प्र. तरप् ( {dpa' rab} शूरतरः)— {'jig rten pha rol 'jigs pas sbyin gtong de/} /{bdag ni dpa' bo'i dpa' rab yin par sems//} ददाति दानं परलोकभीरुः शूरेष्वसौ शूरतरो मतो मे ।। वि.व.२०२क/१.७६; ( {gsal rab tu} स्फुटतरम्) — {der bcom ldan 'das shAkya thub pa 'di nyid thams cad mkhyen pa yin par gsal rab tu 'don te} तत्र स्फुटतरमयमेव भगवान् शाक्यमुनिः सर्वज्ञः पठ्यते त.प.३१६क/१०९९.
rab tu klog par byed
क्रि. पठ्यते — {rtag tu thos pas ne tso dag kyang rig byed tshig 'di rab tu klog par byed//} नित्याकर्णनया शुकेन च पदं साम्नामिदं पठ्यते ना.ना.२२७क/१९.
rab tu dka'
= {rab tu dka' ba/}
rab tu dka' ba
वि. कृच्छ्रः — {dgos pa'i don sgrub mkhas la brten byas na/} /{rab tu dka' ba'ang sla bas thar bar 'gyur//} धैर्यात्तु कार्यप्रतिपत्तिदक्षाः कृच्छ्राण्यकृच्छेरण समुत्तरन्ति ।। जा.मा.८१ख/९४; दुरभिसम्भवः — {dgon pa'i gnas na 'dug pa ni rab tu dka'o//} दुरभिसम्भवानि ह्यरण्यायतनानि जा.मा.११०ख/१२८; दुर्लभः — {yab cig khyod dang yum de yi//zhal} {ni mthong bar rab tu dka'//} दुर्लभं हि पुनस्तात तव तस्याश्च दर्शनम् ।। जा.मा.५६ख/६५; द्र. {rab tu dkon pa/}
rab tu dkar
= {rab dkar/}
rab tu dkar ba
= {rab dkar/}
rab tu dkon
= {rab tu dkon pa/}
rab tu dkon pa
वि. सुदुर्लभः — {'di lta bu'i/} /{bza' dang bca' ba rab tu dkon//} इदमन्नपानं सुदुर्लभम् जा.मा.४०क/४०; दुर्लभः — {de bzhin du chos sgrub pa'i grogs byed pa rab tu dkon no//} एवं दुर्लभा धर्मप्रतिपत्तिसहाया जा.मा.१०९ख/१२७.
भू.का.कृ. प्रपूरितः — {'di yi phyag rgya phyag g}.{yas na/} /{dri yis dung ni rab tu bkang //} मुद्रेयं दक्षिणहस्ते गन्धशङ्खं प्रपूरितम् ।। स.दु.१०९ख/१६८; प्रतिपूर्णः — {sangs rgyas re re la yang gang gA'i klung gi bye ma snyed kyi sangs rgyas kyi zhing nor bu rin po che dbang gi rgyal pos rab tu bkang ste dbul ba phul la} बुद्धेभ्यः प्रत्येकं सर्वेभ्यो गङ्गानदीवालुकासमानि बुद्धक्षेत्राणि वशिराजमहामणिरत्नप्रतिपूर्णानि कृत्वा दद्यात् शि.स.१२क/१२.
rab tu bka' stsal
क्रि. उद्घोषयति — {gsang ba dag pa dmigs med pas/} /{dkyil 'khor rab tu bka' stsal to//} गुह्यशुद्धनिरालम्ब उद्घोषयति मण्डलम् ।। गु.स.१०३ख/२९.
rab tu bkur
= {rab tu bkur ba/}
rab tu bkur ba
वि. सम्मतः — {rgyal po de'i blon po chen po'i bu mo} … {bud med rin po cher rab tu bkur ba zhig yod par gyur to//} अथ तस्य राज्ञः पौरमुख्यस्य दुहिता…स्त्रीरत्नसम्मता बभूव जा.मा.७२ख/८४.
rab tu bkod
= {rab tu bkod pa/} {rab tu bkod nas} समारोप्य — {pang du rab bkod nas} अङ्कं समारोप्य अ.क.६४क/५९.१३०; प्रतिष्ठाप्य — {b+ha gar ling ga rab bkod nas/} /{byang chub sems ni spro mi bya//} भगे लिङ्गं प्रतिष्ठाप्य बोधिचित्तं न चोत्सृजेत् । वि.प्र.६२ख/४.११०; प्रस्तुत्य — {gang zhig dngos 'ga' rab bkod nas/} /{de yi sgrub byed nus pa can/} /{dngos po gzhan dag 'god pa de/} /{don gzhan bkod par shes par bya//} ज्ञेयः सोऽर्थान्तरन्यासो वस्तु प्रस्तुत्य किञ्चन । तत्साधनसमर्थस्य न्यासो योऽन्यस्य वस्तुनः ।। का.आ.३२७ख/२.१६६.
rab tu bkod pa
• भू.का.कृ. प्रतिष्ठापितः — {bcom ldan 'das kyis} … {de 'khor gyi skye bo dang bcas te bden pa rnams la rab tu bkod do//} भगवता…सपरिजनः सत्येषु प्रतिष्ठापितः वि.व.१२०ख/१.९; {dge ba'i lam la ni rab tu bkod} प्रतिष्ठापितेऽस्मिन् कल्याणे वर्त्मनि जा.मा.४क/३; प्रापितः — {lus mchog sprul la phra rab rdul dag gal te 'dod pas rab tu bkod pa na//} निर्माणे परमाणुतां वरतनोः कामेन चेत् प्रापिताः अ.क.२९९ख/१०८.७१; • सं. सन्निवेशः — {de nas nag po'i mtshan ma'i ri mo ni//'phrin} {gyi ngang tshul yig 'phreng rab bkod pa/} /{ku mud can dga'i legs byas bsil zer can/} /{pad mo'i 'byung gnas dpal 'phrog spring yig byung //} अथाययौ श्यामललक्ष्मलेखासन्देशशीललिपिसन्निवेशः । कुमुद्वतीहर्षसुहृ (कृ लि.पा.)त्सितांशुः पद्माकरश्रीपरिहारलेखः ।। अ.क.६४क/५९.१२७; न्यसनम् — {dngos po 'ga' zhig nyer bkod nas/} /{de yi chos mthun rab bkod pa/} /{mnyam pa nyid du rtogs pa can/} /{zla bo dngos po'i dpe yin dper//} वस्तु किञ्चिदुपन्यस्य न्यसनात् तत्सधर्मणः । साम्यप्रतीतिरस्तीति प्रतिवस्तूपमा यथा ।। का.आ.३२३ख/२.४६.
rab tu bkye
क्रि. प्रामुञ्चत् — {de'i tshe mdzod spu nas 'od gzer 'gro ba thams cad kyi sems kyi sgron ma zhes bya ba rab tu bkye'o//} तस्यां वेलायामूर्णाकोशात्सर्वजगच्चित्तप्रदीपं नाम रश्मिं प्रामुञ्चत् ग.व्यू.२४५क/३२७.
rab tu bkye ste
प्रमुञ्चिय — {me tog phal chen me tog bla re dang /} /{me tog bkod pa'i 'od zer rab bkye ste//} रश्मि प्रमुञ्चिय माल्यवियूहा माल्यवतंसक माल्यवितानाः । शि.स.१७६क/१७४.
rab tu bkram
= {rab bkram/}
rab tu bkram pa
= {rab bkram/}
rab tu bkru ba
प्रक्षालना — {phrag dog gi dri ma rab tu bkru ba'i phyir} … {gsungs pa} ईर्ष्यामलप्रक्षालनामाह बो.प.९९ख/६७.
rab tu bkrus
= {rab bkrus pa/}
rab tu bkrus pa
= {rab bkrus pa/}
rab tu skams
वि. संशुष्कः — {rab tu lus skams srid pa gsum chags pa//} संशुष्कगात्रांस्त्रिभवे विलग्नान् । स.पु.४९क/८७.
rab tu skams pa
= {rab tu skams/}
rab tu skul
= {rab skul/}
rab tu skul ba
= {rab skul/}
rab tu skem
= {rab skem/}
rab tu skem pa
= {rab skem/}
rab tu skor
= {rab skor ba/}
rab tu skor ba
= {rab skor ba/}
rab tu skye
= {rab tu skye ba/}
rab tu skye ba
• क्रि. प्रजायते — {nor skal la/} /{'khu bas rtsod pa nyid rab skye//} भागधनद्रोहात् कलिरेव प्रजायते अ.क.९०ख/९.५६; प्रसूयते — {'di ltar de ni myong bzhin du/} /{sdig pa gzhan dag rab tu skye//} तस्मात्तद्वेदयन्नेव पापमन्यत् प्रसूयते ।। बो.अ.९क/४.२२; उपजायते — {rnam shes bems po'i rang bzhin las//bzlog} {par rab tu skye ba ste//} विज्ञानं जडरूपेभ्यो व्यावृत्तमुपजायते । त.स.७३क/६८२; उत्पद्यते — {'phral la bsad pa'i sha dang ni/} /{shin tu mang ba'i khrag dag gis/} /{bdag cag tshim pa rab tu skye//} सद्योहतस्य मांसेन रुधिरेण च भूयसा । तृप्तिरुत्पद्यतेऽस्माकम् अ.क.२४ख/३.६२; प्रादुर्भवति — {thob pa de yod na de las rnam par grol ba'i ye shes rab tu skye'o//} ततस्तस्मिन् प्राप्ते मतिर्वि(सति वि भो.पा.)मुक्तिज्ञानं प्रादुर्भवति सू.व्या.१३३क/६; प्ररोहति — {'dir mngal du zla ba gcig gi bar du khrag dang sa bon bdud rtsi lnga'i ror gyur pa rab tu skye'o//} अत्र गर्भे मासमेकं यावद् रक्तं बीजं प्ररोहति पञ्चामृतरसगतम् वि.प्र.२२५क/२.९; प्रवर्तते — {nus pa ma lus dang ldan pa'i/} /{gtso bo nyid ni 'ba' zhig las/} /{'bras bu'i khyad par rab skye ste//} अशेषशक्तिप्रचितात् प्रधानादेव केवलात् । कार्यभेदाः प्रवर्तन्ते त.स.२क/२०; उपजायते — {rnam shes bems po'i rang bzhin las/} /{bzlog par rab tu skye ba ste//} विज्ञानं जडरूपेभ्यो व्यावृत्तमुपजायते । त.स.७३क/६८२; • सं. प्रभवः — {ma rtogs rtogs dang} … {rab tu skye ba rtogs/} … /{des na byang chub sems dpa' zhes bya 'o//} अबोधबोधाद्…प्रभवानुबोधात् । तेनोच्यते हेतुना बोधिसत्त्वः ।। सू.अ.२४९ख/१६७; {'phel ba'i tshul gyis rab tu skye ba'o//} प्रभवः प्रसरणयोगेन अभि.भा.४९क/१०५९; {brten nas dngos rab skye bar mngon 'jug pa'i/} /{skye bo ji ltar gzhan gyis byas la brten//} प्रतीत्यभावप्रभवे कथं जनः समक्षवृत्तिः श्रयतेऽन्यकारितम् । सू.अ.१४५ख/२४; प्रसूतिः — {mi yi seng ge'i dngos po la rab tu skye bar 'gyur te} नारसिंहे भावे प्रसूतिर्भवति वि.प्र.२२४ख/२.७; उद्भवः — {ser skyas gnas la yod min nyid/} /{rab tu skye bar nye bar brjod/} /{med pa nyid ni bdag cag gis/} /{rab tu skye bar mthong gang phyir//} कापिलैरसदुद्भूतिः स्थान एवोपवर्ण्यते । असतामेव दृश्यन्ते यस्मादस्माभिरुद्भवाः ।। का.आ.३४०ख/३.१७५; उद्भूतिः — {ser skyas gnas la yod min nyid/} /{rab tu skye bar nye bar brjod//} कापिलैरसदुद्भूतिः स्थान एवोपवर्ण्यते । का.आ.३४०ख/३.१७५; प्रादुर्भावः — {gnas skabs kyi ldog pa dang rab tu skye ba dag dang /} {ldog pa med pa dang rab tu skye ba med pa dang ldan pa'i nus pa tha dad pa ni khyed mi 'dod pa} अवस्थानिवृत्तिप्रादुर्भावाभ्यामनिवृत्तिप्रादुर्भाववत्याः शक्तेरभेदो (तेर्भेदो भो.पा.) नेष्यते त्वया वा.टी.८८ख/४६; प्रभवनम् — {sred pa ni rab tu skye ba nyid du mthong ba yin te} दृश्यते च तृष्णायाः प्रभवनम् प्र.अ.१२६क/१३४; प्रभावनम् — {'khor bar rab tu skye ba'i mthu 'joms pa'i tshul du} संसारप्रभावनशक्तिघातयोगेन म.टी.२७६ख/१३५; • भू.का.कृ. ( {rab tu skyes pa} इत्यस्य स्थाने) जातः — {grong khyer 'phel byed nyams dga' bar/} /{grags ldan de ni rab tu skye//} जातोऽसौ नगरे रम्ये वर्धमाने यशस्विनः ।। म.मू.३१४ख/४९१.
rab tu skye bar 'gyur
क्रि. प्रसूतिर्भवति — {de bzhin du zla ba bdun pa nas skye ba'i nyin zhag gi bar du mi yi seng ge'i dngos po la rab tu skye bar 'gyur te} एवं सप्तमासाज्जातदिनं यावत् नारसिंहे भावे प्रसूतिर्भवति वि.प्र.२२४ख/२.७; प्रजातो भवति — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi rigs su rab tu skye bar 'gyur ro//} सर्वतथागतकुले प्रजाताश्च भवन्ति स.दु.१००क/१३२.
rab tu skyed
= {rab tu skyed pa/}
rab tu skyed pa
• क्रि. प्रभावयति म.व्यु.७४३०; • सं. सम्भवः — {yang yang las rlabs rtsom pa yis/} /{rab skyed 'khrugs pa'i rnam 'phrul can/} /{dpal rnams ri gzar chu bo bzhin//bgrod} {pa dag ni su yis bzlog//} मुहुः कर्मोर्मिसंरम्भसम्भवक्षोभविभ्रमाः । गच्छन्त्यः केन वार्यन्ते शैलकुल्या इव श्रियः ।। अ.क.५ख/५०.४५.
rab tu skyes
= {rab tu skyes pa/}
rab tu skyes pa
• क्रि. प्रजायते — {srid pa'i nags 'dir rtag tu ni/} /{yon tan skyon gyis yang dag gang /} /{dpag bsam shing rnams rab skyes te/} /{dug gi shing rnams skyes par gyur//} अस्मिन् भववने नित्यं गुणदोषसमाकुले । कल्पवृक्षाः प्रजायन्ते जायन्ते च विषद्रुमाः ।। अ.क.४९ख/५.३३; • भू.का.कृ. प्रजातः — {srid gsum mtha' dag dus kyi sbyor ba dag las rab tu skyes} त्रिभुवनं सकलं कालयोगात् प्रजातम् वि.प्र.१६७क/१.११; सञ्जातः — {slong ba bkag pas ngo tsha dag/} /{rab skyes bzhin ras dman gyur pa'i//} अर्थिसंरोधसञ्जातलज्जया नमिताननः ।। अ.क.५०क/५.४०; जातः — {sgra 'di thos nas tshim pa rab skyes te/} /{rnam 'dren chen po bdag ni ngo mtshar gyur//} आश्चर्यप्राप्तोऽस्मि महाविनायक औद्बिल्यजातो इमु घोष श्रुत्वा । स.पु.२५ख/४४; समुत्पन्नः — {rab tu skyes shing skyes shing 'jig pa'i yongs su 'gyur ba dag la chags//} समुत्पन्नोत्पन्नप्रलयपरिणामप्रणयिनः ।। अ.क.२३९ख/९१.९; विरूढः — {chos thams cad la dbang po dang ye shes kyi myu gu rab tu skyes pa} सर्वधर्मेन्द्रियज्ञानाङ्कुरविरूढानाम् ग.व्यू.३०९क/३१; • सं. उद्भवः — {skye rgu bral ba'i sdug bsngal las/} /{rab skyes cho nge'i sgra ni} … {rgyal po des ni ji ltar bzod//} स राजा सहते कथं नु…प्रजानां वियोगदुःखोद्भवमार्तनादम् ।। अ.क.३२ख/३.१५५.
rab tu skyes par gyur
= {rab tu skyes par gyur pa/}
rab tu skyes par gyur pa
भू.का.कृ. प्रसूतः — {de bzhin du rtsa ni 'chad pa dag kyang rab tu skyes par gyur pa nas nyin zhag so sor rim pas zung gi grangs su 'gyur} एवं नाडीच्छेदोऽपि प्रसूते सति भवति प्रतिदिनं युग्मसंख्याक्रमेण वि.प्र.२३३क/२.३१.
rab tu skyes par 'gyur
क्रि. प्रजायते — {rma yang} … {rab tu skyes par 'gyur//} व्रणाश्च… प्रजायते ल.अ.१६५ख/११८.
rab tu skyes par 'gyur ba
= {rab tu skyes par 'gyur/}
rab tu skyo
= {rab tu skyo ba/}
rab tu skyo ba
वि. निर्विण्णः — {shi 'pho skye ba kun las rab tu skyo/} /{bdag gi zhing yang yongs su dag par byed//} निर्विण्ण सर्वासु च्युतोपपत्तिषु स.पु.७७क/१३०.
rab tu skyong
• क्रि. प्रशास्ति — {khams rab tu skyong ngo //} जनपदान् प्रशास्ति ग.व्यू.२२ख/१२०; • सं. प्रसारणी — {dmag dpung gi las rab 'byams kyis khyab par byed pa'i mi/} {A sA raH khyab 'gro/} {pra sA ra NI/} {rab skyong} मि.को.४९ख ।
rab tu skrag
= {rab tu skrag pa/}
rab tu skrag pa
• सं. सन्त्रासः — {de nas lag na zhags pa de/} /{mthong nas 'phral la rab skrag cing /} / ग्. {yo ba ri dwags mig can ma/} /{mi 'am ci rnams mtho ris song //} ततः सन्त्रासतरलाः सहसा हरिणेक्षणाः । किन्नर्यो दिवमुत्पेतुः पाशहस्तं विलोक्य तम् ।। अ.क.९४ख/६४.८३; त्रासः — {der ni glang pos rab skrag nas//dge} {slong thams cad bros pa'i tshe//} विद्रुतेषु गजत्रासात् तेषु सर्वेषु भिक्षुषु । अ.क.२४२ख/२८.२३; • वि. सन्त्रासवशगः — {rab tu skrag cing snying 'dar bzhin du la gor du langs nas} सन्त्रासवशगाः स्फुरन्मनसः सहसैवोत्थाय जा.मा.८३ख/९६; कातरतरः — {rab skrag mig ni 'khrul byed cing /} /{yan lag kun tu 'khums pa de/} /{mthong nas} तं कातरतरोद्भ्रन्तनेत्रं सङ्कोचिताङ्गकम् । दृष्ट्वा अ.क.३७ख/५५.११; • भू.का.कृ. सन्त्रस्तः — {yid ni 'jigs shing rab skrag nas/} /{sems dpa'i rdo rje rjes su dran//} भीताः सन्त्रस्तमनसो वज्रसत्त्वमनुस्मरन् ।। गु.स.१२१ख/६८.
rab tu skrun par byed pa
प्रभवः — {rgyal po mang pos bkur ba rgyal rigs rab tu skrun par byed pa mang pos bkur bas sprul pa'i mchod sdong 'khor los sgyur ba dung gis 'degs par 'gyur ba nyid} राजा महासम्मतः प्रभवो राजवंशस्य, शङ्खश्चक्रवर्ती महासम्मतनिर्मितस्य यूपस्योत्थापयिता वा.न्या.३२९क/२५.
rab tu skrod par gyur
क्रि. प्रवासयामास — {rdo 'phen cing dbyig pa gdengs te/} {skrod pa'i tshig rtsub pos rab tu skrod par gyur to//} समुद्यतलोष्टदण्डा निर्भर्त्सनपरुषवचसः प्रवासयामासुः जा.मा.१४४ख/१६७.
rab tu brkyang
• क्रि. प्रसारयेत् — {rdo rje khu tshur gnyis bcings la/} /{mdzub mo gnyis ni rab tu brkyang //} वज्रमुष्टिद्वयं बद्ध्वा तर्जनी द्वे प्रसारयेत् ।। स.दु.११०ख/१७२; • = {rab tu brkyang ba/}
rab tu brkyang ba
• वि. प्रलम्बः — {de bzhin gshegs pa phyag rab tu brkyang ba zhes bya ba 'jig rten du byung ste} प्रलम्बबाहुर्नाम तथागतो लोके उदपादि ग.व्यू.३९क/१३३; प्रसारितः — {de bzhin lag gnyis byas nas ni/} /{rab brkyang dang po dgug par bya//} तथैव हस्तौ कुर्वीत प्रसारिताग्रं तु कुञ्चितम् । म.मू.२४९ख/२८२; {mthe mo gnyis ni rab gshib nas/} /{gung mo gnyis ni rab brkyang bya//} विन्यस्ताङ्गुष्ठयुगले मध्याङ्गुल्यौ प्रसारितौ । म.मू.२४७ख/२७९; सारितः — {gung mo gnyis ni rab brkyang zhing} मध्यमाङ्गुलिसारितम् म.मू.२४८ख/२८१; • सं. प्रसारः — {khe Ta ka la ste phub la dpung pa g}.{yon pa rab tu brkyang zhing lag pa'i mthil ni steng du son pa mi 'jigs pa'i lag mthil lta bur 'gyur te} वामे बाहुप्रसारो भवति करतलमूर्ध्वगमभयकरतलवत् खेटके फलके वि.प्र.१७५ख/३.१७९; • = {rab tu brkyang /}
rab tu brkyangs
वि. प्रसारी — {brkyang ba bdal ba rab tu brkyangs/} /{rnam brkyangs} विसृत्वरो विसृमरः प्रसारी च विसारिणि । अ.को.२०८क/३.१.३१; विसर्तुं शीलमस्यास्तीति विसृत्वरः । विसृमरः प्रसारी च । सृ गतौ अ.वि.३.१.३१.
rab tu brkyangs pa
= {rab tu brkyangs/}
rab tu bskur
क्रि. प्राहिणोत्— {de yis de la tshos pa'i snod/} /{mtho ris skye bo la 'os pa/} /{nyi shu gus pas chags pa dang /} /{dad ldan sems kyis rab tu bskur//} स तस्मै विंशतिस्थालीपाकं नाकजनोचितम् । प्राहिणोद्भक्तिसंसक्तश्रद्धायुक्तेन चेतसा ।। अ.क.२३६क/२७.१६.
rab tu bskul
= {rab tu bskul ba/}
rab tu bskul ba
• क्रि. प्रेर्यते— {rna ba mig kyang rab bskul cing /} /{bde ba'i sgra la dbyangs can no//} प्रेर्यते श्रोत्रनेत्रेण सुखाख्याने सरस्वती ।। अ.क.४४ख/४.९३; • भू.का.कृ. प्रचोदितः — {rdo rje rgyal po rab bskul na/} /{'jigs shing skrag nas 'phar bar 'gyur//} उत्तिष्ठन्ति भयत्रस्ता वज्रराजप्रचोदिताः । गु.स.१२८क/८२; प्रेरितः — {des kyang dgrol bar ma nus tshe/} /{pad ma skyes kyis rab bskul te/} /{de nas dregs pa nyams pa'i bdud/} /{de nyid la ni skyabs su song //} तेषु मोक्तुमशक्तेषु प्रेरितः पद्मजन्मना । भग्नदर्पोऽथ कन्दर्पस्तमेव शरणं ययौ ।। अ.क.१६१क/७२.५०; प्रयुक्तः — {pad ma dang ldan thub pa yis/} /{rab bskul rgyal po'i sras dang 'gro+ogs nas ni//} मुनिना प्रयुक्ता पद्मावती राजसुतेन सार्धम् । अ.क.३६क/३.१८५; • सं. प्रचोदनम्— {gdug pa'i sems can gzhan rnams la'ang /} /{rab tu bskul ba 'di bya 'o//} अन्येषामपि दुष्टानामिदं कार्यं प्रचोदनम् ।। गु.स.११३ख/५१.
rab tu bskor
= {rab tu bskor ba/} {rab tu bskor nas} प्रवर्त्य — {chos kyi 'khor lo skor bar 'gyur ba dang /} {rab tu bskor nas kyang} धर्मचक्रं प्रवर्तयिष्यन्ति, प्रवर्त्य च अ.सा.४००क/२२६.
rab tu bskor ba
• क्रि. प्रवर्तेति — {bA rA Na sIr} … /{chos kyi 'khor lo rab bskor te//} धर्मचक्रं प्रवर्तेसि…वाराणस्याम् स.पु.२८ख/५०; • सं. प्रवर्तनम् — {chos kyi 'khor lo rab tu bskor ba gang yin pa dang} यच्च धर्मचक्रप्रवर्तनम् अ.सा.१२१क/६९; {chos kyi 'khor lo rab tu bskor ba'i stobs} धर्मचक्रप्रवर्तनबलम् म.व्यु.७६६ (१७ख); • भू.का.कृ. प्रवर्तितः— {'di yis rdzogs sangs rgyas kun gyis/} /{chos kyi 'khor lo rab tu bskor//} अनेन सर्वसंबुद्धैर्धर्मचक्रं प्रवर्तितम् ।। वि.प्र.१५९ख/३.१२०; प्रवृत्तः — {gang rtogs 'gro bar 'jigs med dam chos 'khor lo chen po rab bskor ba//} यद्बोधाज्जगति प्रवृत्तमभयदं सद्धर्मचक्रं महत् र.वि.१२०ख/९४; वृतः — {sman pas pho brang khang pa rab tu bskor//} वैद्यैर्वृतोऽन्तःपुरधाम्नि अ.क.५६ख/५९.६४.
rab tu bskor bar 'gyur
क्रि. प्रवर्तयिष्यति — {khyod} … {chos kyi 'khor lo} … {rab tu bskor bar 'gyur} प्रवर्तयिष्यसि त्वं…धर्मचक्रम् सु.प्र.२३ख/४६.
rab tu bskol
= {rab tu bskol ba/}
rab tu bskol ba
प्रक्वाथः — {rab tu bskol ba'i shugs kyis dbang med rnam par gyur//} प्रक्वाथवेगवशगं विवशं भ्रमन्तम् जा.मा.१७७क/२०६.
rab tu bskos
क्रि. आदिशत् — {shA ri'i bu ni 'bod pa dang /} /{mo gal bu la rab tu bskos//} शारिपुत्रसमाह्वाने मौद्गल्यायनमादिशत् ।। अ.क.२क/५०.७.
rab tu bskyal ba
भू.का.कृ. प्रापितः — {de nas sdig can de yis de/} /{bsil ba'i tshal gyi dur khrod du/} /{rab tu bskyal tshe} ततः शीतवनं तस्यां श्मशानं तेन पापिना । प्रापितायाम् अ.क.८८क/९.१९.
rab tu bskyed
• क्रि. १. उत्पादयति— {sems can thams cad kyi bde ba rab tu bskyed} सर्वसत्त्वानां सुखमुत्पादयति ग.व्यू.३७७ख/८८; प्रभावयति—प्रभावयन्ति {rab tu byed do'am rab tu 'jog go'am rab tu bskyed de} म.व्यु.७४३० (१०५ख) २. उत्पादयेत्— {kun rdzob don dam gzugs can gyi/} /{byang chub sems ni rab tu bskyed//} बोधिचित्तमुत्पादयेद् वैवृतिसंवृतिरूपकम् ।। हे.त.२०ख/६६; • = {rab tu bskyed pa/}
rab tu bskyed ldan
वि. प्रवर्धमानः — {de ni rab tu bskyed ldan zhing /} /{byis pa'i rtse dgas rnam par rol//} तस्य प्रवर्धमानस्य बालक्रीडाविलासिनः । अ.क.३८क/४.१६.
rab tu bskyed pa
• भू.का.कृ. समुद्भूतः — {yang dag rig pa legs ldan mthu/} /{rab tu bskyed pa'i sa gzhir gyur//} सा बभूव समुद्भूतसंविद्भव्यानुभावभूः ।। अ.क.७६क/७.५४; उद्भूतः — {slong ba rdzogs pas rab bskyed pa/} /{dga' bas mig ni rab rgyas pa'i//} अर्थिसम्पूरणोद्भूतप्रहर्षोत्फुल्ललोचनः ।। अ.क.१८८ख/८०.९५; जनितः — {rtog pas 'dod chags rab tu bskyed//} सङ्कल्पजनितो रागः ल.अ.१५७क/१०४; उद्भिन्नः — {de yi 'gram par rngul gyi thigs//nyi} {ma'i zer gyis rab bskyed pas//} तस्यार्ककिरणोद्भिन्नाः कपोले स्वेदबिन्दवः । अ.क.१४२क/६८.१२; • सं. १. प्रभवः — {'byor pa yis//rab} {bskyed rgyags pa} विभवप्रभवो मदः अ.क.४१ख/४.५८ २. प्रभावितत्वम् — {de yang nye bar len pa'i phung po lnga ste/} {nyon mongs pa'i gnas ngan len gyis rab tu bskyed pa'i phyir ro//} सा पुनः पञ्चोपादानस्कन्धाः क्लेशदौष्ठुल्यप्रभावितत्वात् सू.व्या.१४५ख/२४; • = {rab tu bskyed/}
rab tu bskyod
• क्रि. चालयेत्— {kha sbyar tho ba de nyid las/} /{cung zad rab tu bskyod pa ni/} /{mda' chen mchog tu gsungs pa ste/} /{phyag rgya dgra ni 'jig byed pa'o//} तदेव मुद्गरमीषच्चालयेत् करसम्पुटे । तोमरं कथितं ह्यग्रं मुद्रं शक्र (शत्रु भो.पा.)नाशनम् ।। म.मू.२५१ख/२८६; • = {rab tu bskyod pa/}
rab tu bskyod pa
• कृ. १. प्रक्षोभितः — {chu srin mtshan ma lhung bas rab bskyod pa'i/} /{rba rlabs can bzhin} प्रक्षोभितानां मकराङ्कपातैः । तरङ्गिणीनामिव अ.क.५२ख/५९.२७; उद्धूतः — {skyed tshal rlung gis rab bskyod pa/} /{tsU ta tsam pa ka yi rdul//} उद्यानमारुतोद्धूताश्चूताश्चम्पकरेणवः । का.आ.३३३ख/२.३३५; उदञ्चितः — {mtho ris mdzes ma'i lag pas mchog tu rab bskyod mdzes pa'i rnga yab dag dang ni/} /{gdugs dkar 'dzum pa'i phun tshogs dag gis} नाककान्ताकरप्रौढोदञ्चितचारुचामरसितछत्रस्मिताः सम्पदः । अ.क.३७क/४.१ २. उद्वेल्लत् — {rlung gis rab bskyod 'khri shing rab tu g}.{yo ba'i 'dab rtse ltar mi brtan//} विचलदनिलोद्वेल्लद्वल्लीदलाञ्चलचञ्चलः अ.क.६५क/५९.१३६; • सं. प्रतिस्यन्दनम् — {rigs kyi bu khyod kyis} … {sems kyi grong khyer rab tu bskyod pa la brtson par gyis shig} चित्तनगरप्रतिस्यन्दनप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यम् ग.व्यू.२५७क/३४०; • पा. प्रचलितः, भूकम्पभेदः — {'di bshad ma thag tu 'jig rten gyi khams 'di thams cad g}.{yos} … {bskyod rab tu bskyod yang dag par rab tu bskyod} अस्यां भाषितमात्रायां सर्वोपमलोकधातुः कम्पितः…चलितः प्रचलितः सम्प्रचलितः स.दु.११५क/१९०.
rab tu bskrad
= {rab tu bskrad pa/}
rab tu bskrad pa
भू.का.कृ. प्रवासितः — {gang gis dpal ni rab tu bstar/} /{grags pa kho na rab tu bskrad//} लक्ष्मीः प्रसाधिता येन कीर्तिरेव प्रवासिता ।। अ.क.८९ख/६४.१०.
rab tu bskrun
= {rab bskrun/}
rab tu bskrun pa
= {rab bskrun/}
rab tu khod cig
क्रि. प्रतिष्ठापय — {bdag dang sems can thams cad bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub la rab tu khod cig} मां सर्वसत्त्वांश्चानुत्तरसम्यक्संबोधौ प्रतिष्ठापय ब.मा.१७२क ।
rab tu khyab par byas
क्रि. व्याप्तं चकार — {spos ngad ldang gi ngos las blangs shing snying po thob gyur pa/} /{gur gum gsar pa'i rtsa ba'i tshogs kyis rab tu khyab par byas//} तां गन्धमादनतटोद्धृतलब्धसारैर्व्याप्तां चकार नवकुङ्कुमकन्दवृन्दैः ।। अ.क.१५४ख/७०.८.
rab tu khyab par byas pa
= {rab tu khyab par byas/}
rab tu khro
= {rab tu khro ba/}
rab tu khro ba
प्रकोपः — {de las kyang phan tshun du phyag rgya dang phyag rgya'i lan te/} {rdo rje dang rde rje dril bu dag dang} … {rab tu khro ba dang gtsug phud dgrol ba dag dang} ततश्च परस्परं मुद्राप्रतिमुद्रेति । वज्रवज्रघण्टयोः… प्रकोपशिखामोक्षणयोः वि.प्र.१७९क/३.१९१.
rab tu khro bar byed
क्रि. प्रकोपं करोति — {gang gi tshe rdo rje'i spun rgan po'am gzhon nu bslab pa dang ldan pa la rab tu khro bar byed na'o//} यदा ज्येष्ठे वा कनिष्ठे वा वज्रभ्रातरि शिक्ष्यमाणे प्रकोपं करोति वि.प्र.१५४क/३.१०२.
rab tu khros
= {rab tu khros pa/}
rab tu khros gyur
= {rab tu khros gyur pa/}
rab tu khros gyur pa
वि. प्रकुपितः — {zhabs drung gnas dang yig mkhan mi bzad kha skyon rab tu khros gyur pa//} पदस्थाः कायस्था विषममुखरोगाः प्रकुपिताः अ.क.९०क/६४.२१.
rab tu khros pa
• क्रि. प्रकुप्यति — {lha yi dbang po rab khros shing /} /{lha rnams kyis kyang yal bar 'dor//} प्रकुप्यति च देवेन्द्र उपेक्ष्यन्ति च देवताः ।। सु.प्र.३८क/७२; • भू.का.कृ. प्रकुपितः — {'di rnams rab tu khros pa'i zhal rnams kyis sna tshogs te/} {lus yang dag sdud byed} एता विश्वं शरीरं संहारयन्ति प्रकुपितवदनाः वि.प्र.१६४ख/३.१३७; परं क्रुद्धः — {nor can la ni rab khros te/} /{gnas nas dbyung ba'i rtsom pa byas//} धनिकाय परं क्रुद्धश्चक्रुर्निष्कासनोद्यमम् ।। अ.क.२३८क/९०.१६; क्रुद्धः — {rab khros nyi ma 'char ka'i mig can} क्रुश्वो (क्रुद्धो भो.पा.) बालारुणाक्षः वि.प्र.१११ख/१, पृ.८; कुपितः — {de yi 'dod pa'i rnam 'gyur de/} /{mthong nas mi bdag rab khros te//} तस्य स्मरविकारं तं दृष्ट्वैव कुपितो नृपः । अ.क.२२०क/८८.६६; • सं. प्रकोपः — {mig gsum rab tu khros tshe me yi pang du phye ma leb nyid gyur ldan pa//} अग्न्युत्सङ्गपतङ्गतां गतवतस्त्र्यक्षप्रकोपक्षणे अ.क.१४४ख/६८.३७; कोपः — {dmyal srung rab tu khros pa yis/} /{tho bas brdungs shing phye mar btags//} कोपान्नरकपालेन मुद्गराघातचूर्णितः । अ.क.१९५क/८२.३७.
rab tu khros pa'i gdong ma
ना. प्रकुपितवदना, पत्रदेवी — {de nas phag mo'i 'dab ma dang po la sogs pa la keng rus ma dang dus mtshan ma dang rab tu khros pa'i gdong ma dang} … {gzugs ngan ma rnams} ततो वाराह्याः प्रथमपत्रादौ कङ्काली, कालरात्री, प्रकुपितवदना…विरूपा वि.प्र.४१क/४.३०.
rab tu mkhas
= {rab tu mkhas pa/}
rab tu mkhas pa
वि. विशारदः — {gang gis de dag bstan pa yi/} /{chos la rab tu mkhas pa gyur//} ये शासनधर्मेषु बभूवुस्ते विशारदाः ।। अ.क.१७१ख/७७.७; सुकोविदः — {dran ldan byang chub sems dpa' de na mang //spyod} {pa mngon par bsgrub la rab mkhas shing //} स्मृतिमन्त तस्मिन् बहुबोधिसत्त्वाः चर्याभिनिर्हारसुकोविदाश्च । स.पु.२८क/४९; कुशलः — {chos la bdag med pa'i yang dag pa ji lta ba bzhin la ni rab tu mkhas pas rin po che'i pad mo chen po bting ba la ting nge 'dzin gyi rgyal bas dbang bskur ba thob par 'gyur} धर्मनैरात्म्ययथातथाकुशलो महारत्नपद्मविमाने समाधिजिनाभिषेकतां प्रतिलप्स्यसे ल.अ.६१क/७.
rab tu mkhyen
= {rab tu mkhyen pa/}
rab tu mkhyen pa
• क्रि. प्रजानाति — {'di ni sdug bsngal 'phags pa'i bden pa'o zhes bya ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mkhyen to+o//} इदं दुःखमार्यसत्यमिति यथाभूतं प्रजानाति अभि.स्फु.१५१ख/८७४; • कृ. १. सुविदितः — {de yang bcom ldan 'das kyis stong pa nyid du rab tu gzigs rab tu mkhyen legs par mngon du mdzad pas} तच्च भगवता शून्यतः सुदृष्टं सुविदितं सुसाक्षात्कृतम् शि.स.१४२ख/१३६ २. प्रजानत्— {rdzogs pa'i sangs rgyas rab mkhyen gyis/} … /{tshor ba sdug bsngal bar gsungs so//} वेदना दुःखतः प्रोक्ता संबुद्धेन प्रजानता अभि.भा.५ख/८८२.
क्रि. वसति — {sbrul dang rkang brgya pa dang gcan gzan rnams/} /{de yi gnas dang gnas na rab tu 'khod//} देशेषु देशेषु वसन्ति तत्र शतापदी गोनसकाश्च व्यालाः ।। स.पु.३४क/५७.
rab tu 'khor
क्रि. चंक्रम्यते — {blo gros chen po} … {de dag 'khor ba'i 'gro ba'i 'khor lor rab tu 'khor ro//} ते संसारगतिचक्रे पुनर्महामते चंक्रम्यन्ते ल.अ.७९ख/२७.
rab tu 'khor ba
= {rab tu 'khor/}
rab tu 'khyam
क्रि. भ्रमति— {tshul 'di rab tu mi shes pas/} /{srid gsum gnas na rab tu 'khyam//} अजानाना नयमिदं भ्रमन्ति त्रिभवालये ।। ल.अ.९७ख/४४.
rab tu 'khyam pa
= {rab tu 'khyam/}
rab tu 'khyud
= {rab tu 'khyud pa/}
rab tu 'khyud pa
भू.का.कृ. आलिङ्गितः, ओ ता — {rba rlabs ltar g}.{yo ma yis rlung 'tshub dag la dogs pa med par rab tu 'khyud//} वाताली जननी तरङ्गतरला निःशङ्कमालिङ्गिता अ.क.२३६ख/८९.१८८.
rab tu 'khrug pa
• क्रि. प्रकुप्यति — {'thab dang spro ba'i rgyu dag gis/} /{rab tu 'khrug dang dga' bar byed//} प्रकुप्यन्ति प्रहृष्यन्ति कलहोत्सवहेतुभिः ।। बो.अ.३७क/९.१५५; • सं. प्रकोपः — {'dus pa dag ste zhes pa ni 'dus pa rab tu 'khrug pa'o//} सन्निपाताः सन्निपातप्रकोपा इति वि.प्र.२४५ख/२.५९; {rab tu 'khrug pa'i lta ba} प्रकोपदृष्टिः अभि.स.भा.८३क/११३; • वि. प्रचलः — {rgya mtsho gzhan zhig rlabs kyi 'phreng ba rab tu 'khrug pa gser gyi mdog 'dra ba} … {mthong nas} सुवर्णप्रभानुरञ्जितप्रचलोर्मिमालम्…अपरं समुद्रमालोक्य जा.मा.८२ख/९५.
rab tu 'khrug par 'gyur
वि. प्रकुप्यति — {phan pa bstan kyang rab tu 'khrug par 'gyur//} हितमपि चाभिहितः प्रकुप्यति जा.मा.३४ख/४०.
rab tu 'khrugs
= {rab tu 'khrugs pa/}
rab tu 'khrugs pa
• वि. आकुलः — {dmyal ba'i me 'bar rab tu 'khrugs pa las/} /{gzhan du 'gro ba'i gnas ni ci zhig yod//} गतिर्भवेत्तस्य च नाम काऽन्या ज्वालाकुलेभ्यो नरकानलेभ्यः जा.मा.१६२ख/१८७; • भू.का.कृ. समुद्भ्रान्तः — {re ba nyams pas rab 'khrugs pa//rab} {bzang gis ni de la smras//} आशाभङ्गसमुद्भ्रान्तः सुभद्रस्तमभाषत ।। अ.क.१८४ख/८०.४७; • सं. संक्षोभः — {khams rnams rab tu 'khrugs pa'i phyir//} धातुसंक्षोभात् ल.अ.१६०क/१०९; परिकोपः — {lha rnams rab tu 'khrugs pas na/} /{de yi yul ni rnam par 'jig//} देवतानां परिकोपाद्विषयोऽस्य विनङ्क्ष्यति सु.प्र.३८क/७२; • पा. (भूकम्पभेदः) १. प्राक्षुभ्यत् — {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams 'di'ang rnam pa drug ltas chen po bcwa brgyad du g}.{yos} … {'khrugs rab tu 'khrugs kun tu rab tu 'khrugs so//} अयं च त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत् । अकम्पत्… अक्षुभ्यत् प्राक्षुभ्यत् सम्प्राक्षुभ्यत् ल.वि.३०क/३९; प्ररणति स्म — {'khrugs rab tu 'khrugs kun tu rab tu 'khrugs} रणति प्ररणति सम्प्ररणति…स्म अ.सा.४५१क/२५५ २. प्रक्षुभितः म.व्यु.३०११ (५३ख); मि.को.३४क ।
rab tu 'khrugs par gyur pa
द्र.— {rgyal po'i 'khor ni rab tu 'khrugs par gyur pa dang} प्रक्षुभिते व्याकुले राजकुले जा.मा.१७१ख/१९८.
rab tu 'khrungs
= {rab 'khrungs pa/}
rab tu 'khrungs pa
= {rab 'khrungs pa}
rab tu 'khrul gyur
= {rab tu 'khrul gyur pa/}
rab tu 'khrul gyur pa
भू.का.कृ. प्रस्खलितः — {yi ge rab tu 'khrul gyur pa/} /{rgan po 'di ni smad par byed//} जुगुप्सां जनयत्येष वृद्धः प्रस्खलिताक्षरैः । अ.क.२१४क/२४.७४.
rab tu gang
= {rab tu gang ba/}
rab tu gang ba
• भू.का.कृ. आकीर्णः — {skye bo dang mi mang pos rab tu gang ba} आकीर्णबहुजनमनुष्यम् वि.व.१३४क/१.२३; प्रतिपूर्णः — {byang chub sems dpa'} … {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams me mar mur gyis rab tu gang bar spyod lam rnam pa bzhi byed cing} यद्बोधिसत्त्वः… त्रिसाहस्रमहासाहस्रलोकधातावग्निप्रतिपूर्णे चतुर्विधमीर्यापथं कल्पयन् सू.व्या.१९९क/१०१; पूर्णः — {'bab chu chu gsar du brug pas rab tu gang ba/} {rab tu shugs drag pos mi zhig khyer nas} नवाम्बुपूर्णया महावेगया नद्या ह्रियमाणस्य पुरुषस्य जा.मा.१५१क/१७४; • वि. भरितः — {me tog 'phreng ba mgul na bkod/} /{mgrin pa man chad rab tu gang //} पुष्पमालाहसत्कण्ठमिमं भरितमाकण्ठम् । जा.मा.९१ख/१०५.
rab tu gus pa
गौरवम् — {rab tu gus pa'i dbang gis thal mo sbyar te bzhin bzangs la smras pa} गौरववशात् समानीताञ्जलिः सुमुखमुवाच जा.मा.१२३क/१४२.
rab tu goms
= {rab tu goms pa/}
rab tu goms pa
वि. स्वभ्यस्तः — {'dod chags kyi dbang du gyur kyang chos la sems pa rab tu goms pa'i phyir} मदनवशगतोऽपि स्वभ्यस्तधर्मसंज्ञत्वात् जा.मा.७६क/८७; {bsod nams spyod pa la rab goms} स्वभ्यस्तपुण्यकर्मा जा.मा.६६क/७७.
rab tu goms par byas pa
भू.का.कृ. स्वभ्यस्तः — {chos kyi 'du shes rab tu goms par byas pa'i phyir} स्वभ्यस्तधर्मसंज्ञत्वात् जा.मा.७९क/९१.
rab tu gyur
= {rab tu gyur pa/}
rab tu gyur pa
• क्रि. प्रययौ — {che ba'i dpung pas sa dang ni/} /{sems kyis bzod pa thob pa dag/} /{mthong nas mngon par 'dod pa dang /} /{ya mtshan dbang du rab tu gyur//} वहन्तं महता दोष्णा क्षमां चित्तेन च क्षमाम् । प्रययौ साभिलाषस्य विस्मयस्य विधेयताम् ।। अ.क.२३क/३.४३; • भू.का.कृ. परावृत्तः — {sems ni rab tu gyur pa na//theg} {pa med cing 'gro ba'ang med//} चित्ते तु वै परावृत्ते न यानं न च यायिनः ।। ल.अ.१७५ख/१३७; निवृत्तः — {sangs rgyas sa dang sa rnams 'thob/} /{gnas ni rab tu gyur pa'i phyir//} भूमिं बुद्धभूमिं लभन्ति च ।। आश्रयेण निवृत्तेन ल.अ.१९१ख/१६५; प्रकृष्टः — {khyod kyi sa min mi+ing mthun gang /} /{rab gyur skra ming can las rgyal//} जितप्रकृष्टकेशाख्यो यस्तवाभूमिसाह्वयः । का.आ.३३९क/३.११८; • सं. १. परावृत्तिः — {rnam par rtog pa mi 'jug pa/} /{rab tu gyur pa gnas med pa'o//} अप्रवृत्तिः विकल्पस्य परावृत्तिः निराश्रयः । ल.अ.१८२ख/१५०; {bag chags kyi gnas rab tu gyur pa sngon du 'gro ba} वासनाश्रयपरावृत्तिपूर्वकः ल.अ.११६ख/६३ २. प्रकर्षः — {dum bu gang dang gang du kla klo'i chos zhugs pa'i dum bu de dang de nyid du rab tu gyur pas bgrod pa byed pa} यत्र यत्र म्लेच्छधर्मं वहति खण्डे, तत्र तत्रैव खण्डं प्रकर्षेण याति वि.प्र.१७१ख/१.२२; उत्कर्षः — {'di rnams dag dang mdzes ma de'i/} /{mdzes sdug khyad par ji snyed cig/} /{gzhan gyi cha las rab gyur pa/} /{gsal ba kho nar rtogs par bya//} आसां तस्याश्च सुन्दर्या लावण्ये कियदन्तरम् । उत्कर्षः परभागेण स्फुटमेवाभिभाव्यते ।। अ.क.११०ख/१०.११९.
rab tu gyes
= {rab tu gyes pa/}
rab tu gyes pa
द्र.— {gal te yang de ni gzugs de kho na yin te/} {rdul phra rab tu gyes pa 'ba' zhig tu zad do zhe na} यदि च तत्तदेव रूपं केवलं परमाणुशो विभक्तम् अभि.भा.२४२क/८१४.
rab tu gyon
= {rab tu gyon pa/}
rab tu gyon pa
प्रावृतिः — {rab tu gyon pa las lhag pa'i/} /{mdzes pa'i gos kyi tshogs btang nas//} चारुचीवरसञ्चयम् । प्रावृत्याभ्यधिकं त्यक्त्वा अ.क.२८९क/३७.२०; प्रावारः — {gang phyir chos gos bkra ba'i tshogs/} /{bdag cag kho nas rab tu gyon//} विचित्रचीवरचयप्रावारा वयमेव यत् ।। अ.क.२८९क/३७.१८.
rab tu grags
= {rab grags/}
rab tu grags pa
= {rab grags/}
rab tu grub
= {rab tu grub pa/}
rab tu grub pa
• क्रि. प्रसिद्ध्यति — {dpe yang med pa nyid du ni/} /{'di nyid kyis ni rab tu grub//} दृष्टान्तेऽपि हि नास्तित्वमनयैव प्रसिद्ध्यति ।। त.स.६२क/५८८; सिद्ध्यति — {gal te gcig dngos 'di yod na'ang //chos} {kyi dbye ba rab grub phyir//gal} {te tha dad gnas 'gal min//dper} {na byed pa'i nus pa bzhin//} सत्यप्येकस्वभावत्वे धर्मभेदोऽत्र सिद्ध्यति । भेदसंस्थाऽविरोधश्च यथा कारकशक्तिषु ।। त.स.६३क/५९७; • सं. प्रसिद्धिः — {skye ba gzhan rab tu grub pa} जन्मान्तरप्रसिद्धिः प्र.अ.१२७क/१३५; {de ni ma grub dngos nyid na/} /{de yi rab grub gzhan cir 'gyur//} तस्याप्रसिद्धिरूपत्वे प्रसिद्धिस्तस्य का परा ।। त.स.७३ख/६८८; प्रसाधनम् — {'dis ni tshad mar rab tu grub pa yang gtan la phab pa yin te} अनेन प्रामाण्यप्रसाधनमपि निर्णीतम् प्र.अ.१६०ख/१७४; • भू.का.कृ. प्रसिद्धः — {ma dpyad rab tu grub don gang //} अविचारप्रसिद्धोऽर्थो यः त.स.१००क/८८४; {tha dad dngos la rab grub pa/} /{sgra mtshungs pas tha dad med phyir//} वस्तुभेदे प्रसिद्धस्य शब्दसाम्यादभेदिनः । प्र.अ.३७ख/४२; सिद्धः — {byin rlabs yod med rjes 'jug can/} /{dbyibs sogs ci 'dra rab grub pa//} सिद्धं यादृगधिष्ठातृभावाभावानुवृत्तिमत् । सन्निवेशादि प्र.वा.१०८क/१.१३.
rab tu grub pa min
क्रि. न प्रसिद्ध्यति — {nyams myong bdag nyid skye na yang /} /{don rig rab tu grub pa min//} जातेऽप्यनुभवात्मत्वे नार्थवित्तिः प्रसिद्ध्यति ।। त.स.७३ख/६८७.
rab tu grub pa yin
क्रि. प्रसिध्यति — {'gal bar rab tu grub pa yin//} विरोधः…प्रसिध्यति । प्र.अ.१३७क/१४६.
rab tu grol
= {rab grol/}
rab tu grol ba
= {rab grol/}
rab tu dga'
= {rab tu dga' ba/}
rab tu dga' ldan
= {rab dga' ldan pa/}
rab tu dga' ba
• सं. १. प्रहर्षः — {skye bo'i mig gi rab dga' spungs pa dang /} … /{snang ba'i gter de mthong nas 'jig rten rnams//} प्रहर्षराशिं जनलोचनानां…लोकस्तमालोकनिधिं विलोक्य अ.क.१९३ख/२२.१७; {lha yi pho nya mngon phyogs te//rab} {dga' rnam par rgyas pas smras} अभ्येत्य देवदूतस्तान् प्रहर्षाकुलितोऽवदत् ।। अ.क.४१क/४.५५; प्रमोदः — {'dod pa'i bsod nyams dang bdag nyid dub par byed pa'i mtha' gnyis spangs pa'i phyir kha na ma tho ba med pa dang rab tu dga' ba'i gnas dang mthun pa dang} कामसुखल्लिकात्मक्लमथान्तद्वयविवर्जितत्वादनवद्यप्रमोदस्थानीयम् बो.भू.९९ख/१२७; प्रमदः — {rab dga' rnam rgyas spros pas gsal ba'i spyan gyi phreng 'dzin cing //} प्रमदविकचव्यक्तोत्साहा वहन्नयनावलीः अ.क.२९६ख/३८.२१; उद्धर्षः — {rgyags pa ni bdag gi phun sum tshogs pa la chags pa'i rab tu dga' ba ste/sems} {yongs su 'dzin pa'o//} मदः स्वसम्पत्तौ रक्तस्योद्धर्षश्चेतसः पर्यादानम् त्रि.भा.१६०ख/६८; हर्षः — {rab dga' ldan pas 'di brjod tshe//} इत्युक्ते हर्षयुक्तेन अ.क.५१ख/५.५७; सुरतिः — {de dag rab dga' tshul mkhas dbyangs kyi yan lag snyan//} एताः स्वर(आ)ङ्गरुचिराः सुरतेर्विधिज्ञाः रा.प.२४७ख/१४६; प्रीतिः — {rab tu dga' bas ngal ba'i sdug bsngal med par byas//} प्रीत्युद्गमेन विनिवर्तितखेददुःखम् जा.मा.१५२क/१७५; प्रमोदना — {des dman dar ba'i sems can la/} /{mi dga' ba dang rab dga' ba'o//} तद्धानिवृद्ध्या सत्त्वेषु अनामोदः प्रमोदना ।। सू.अ.१७९क/७३; प्रह्लादनम् — {sems rab tu dga' ba'i rnam pa dang} चित्तप्रह्लादनाकारम् शि.स.१०७क/१०५ २. अनुरागः — {tshul la mi lta chos la rab dga' bas/} /{'di ni dka' thub nags na gnas par 'os//} धर्मानुरागान्नयनिर्व्यपेक्षस्तपोवनाध्यासनयोग्य एषः ।। जा.मा.४९क/५८ ३. प्रामोद्यम् — {sems rab tu dga' ba dang} चित्तस्य प्रामोद्यम् शि.स.१०३क/१०२; {byang chub sems dpa' ni rab tu dga' ba mang ba yin} बोधिसत्त्वः प्रामोद्यबहुलो भवति द.भू.१७५क/८; सुमनोज्ञता — {de la sbyin pa la sogs pa'i rjes su sbyor ba ni 'dzin du 'jug pa dang bsngags pa brjod pa dang rab tu dga' ba'o//} तत्र दानादीनामुपयोगः समादापना वर्णवादिता सुमनोज्ञता च अभि.स.भा.८१ख/१११; • भू.का.कृ. प्रमुदितः — {de nas tshe dang ldan pa shA ri'i bu de'i tshe tshim zhing mgu la yi rangs shing rab tu dga' ste} अथ खल्वायुष्मान् शारिपुत्रस्तस्यां वेलायां तुष्ट उदग्र आत्तमनाः प्रमुदितः स.पु.२४ख/४४; {yid dga' sems dga' tshims dang rangs/} /{rab tu dga' dang mnyes pa 'o//} हृष्टे मत्तस्तृप्तः प्रह्लन्नः प्रमुदितः प्रीतः । अ.को.२१३ख/३.१.१०३; प्रमोदत इति प्रमुदितः । मुद हर्षे अ.वि.३.१.१०३; अभिप्रमुदितः — {klu'i rgyal po} … {rang gi gnas na dga' bas yan lag brgyad dang ldan pa'i char pa'i chu chen po 'bebs so//} नागराजः…स्वभवनेऽभिप्रमुदितो महावृष्टिमुत्सृजति अष्टाङ्गोपेतस्य पानीयस्य सु.प.३४क/१३; प्रहृष्टः — {rab dga' rgyal bus smras} राजपुत्रः प्रहृष्टः…उवाच अ.क.२६४ख/३१.६४; प्रहर्षितः — {de phra ba la mnyam par bzhag pa'i sems dang mi g}.{yo ba'i sems dang rab tu dga' ba'i sems dang} सा सूक्ष्मसमाहितचित्ता अनिञ्जनचित्ता प्रहर्षितचित्ता ग.व्यू.१२७ख/२१४; सुहर्षितः— {rab tu dga' ba'i 'od la dbang bsgyur ba} सुहर्षितप्रभेश्वरा ग.व्यू.२१५ख/२९५; हृष्टः — {gzugs can snying po'i lag rtags can/} /{spring yig thang ka'i sngon byung ba/} /{mi bdag u drA ya na ni/} /{rab tu dga' bas rang gis bklags//} बिम्बिसारस्य हस्ताङ्कलेखामुद्रायणो नृपः । पटस्य पुरतः प्राप्तां हृष्टः स्वयमवाचयत् ।। अ.क.३०९क/४०.२४; मुदितः — {e ma thub pa'i skye bo rab tu dga' ba rnams ni rig byed kyi tshig rgyas pa la the tshom rnam par gcod} (? {dpyod} ) {par byed la} अहो नु खलु मुदितमुनिजनप्रविचार्यमाणसन्दिग्धवेदवाक्यविस्तरस्य ना.ना.२२७क/१९; निरतः — {bden pa'i brtul zhugs snying rje rab dga' de ni nga nyid do//} सत्यव्रतः स करुणानिरतोऽहमेव अ.क.१९क/५१.५०; द्र— {sbyin la rab dga' bram ze'i khye'ur gyur tshe//} अतिदानरतश्च यदासीत् माणवः रा.प.२३७ख/१३३; • वि. उदग्रः — {'khor bzhi 'di dag rab tu dga' sems kyis//} चत्वारिमा पर्ष उदग्रचित्ताः स.पु.७क/१०; अतिहर्षोद्धतः — {sbyin la rab tu dga' ba'i yid kyis su/} /{'di ni rgyal pos gyi nar rnam brtags sam//} दानातिहर्षोद्धतमानसेन वितर्कितं किंस्विदिदं नृपेण । जा.मा.८ख/८; • पा. प्रमुदिता १. प्रथमा बोधिसत्त्वभूमिः — {rab tu dga' ba zhes bya ba byang chub sems dpa'i sa dang po dang} प्रमुदिता च नाम (प्रथमा) बोधिसत्त्वभूमिः द.भू.१७०क/३; {sa ni bcu ste/rab} {tu dga' ba dang} … {chos kyi sprin no//} भूमयो दश—प्रमुदिता …धर्ममेघा च म.टी.२३६ख/७५; मुदिता— {sa ni rab tu dga' ba} … {'thob//} मुदितां लभते भूमिम् ल.अ.१९१ख/१६४ २. वाग्भेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/mnyen} {pa dang} … {rab tu dga' ba ni mi skyo ba'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…प्रमुदिता अखेदित्वात् सू.व्या.१८३ख/७८; • ना. १. सुप्रियः, गन्धर्वराजः — {sngon tshe dpal ldan 'byer 'jig ni/} /{dga' bar 'dod pas dga' ba yi//grogs} {po dri za'i rgyal po ni/} /{rab dga' dag gi khang par phyin//} पुरा पुरन्दरः श्रीमान् प्रियस्य प्रियकाम्यया । साधु (सख्यु लि.पा.)र्गन्धर्वराजस्य सुप्रियस्य गृहं ययौ ।। अ.क.१८१क/८०.२; {de'i tshe mnyan du yod pa na rol mo mkhan mdza' sde gcig pa lnga brgya tsam 'khod do//} {de'i tshe rol mo mkhan gyi rgyal po rab dga' zhes bya ba zhig gsar du 'ongs pa} तेन खलु समयेन श्रावस्त्यां पञ्चमात्राणि गान्धर्विकशतानि गोष्ठिकानां प्रतिवसन्ति । तत्र च काले सुप्रियो नाम गान्धर्विकराजोऽभ्यागतः अ.श.४९ख/४२ २. सुनन्दः, सारथिः — {de nas rgyal po de} … {kha lo sgyur ba rab tu dga' ba zhes bya ba la gsang ste dris pa} अथ स राजा…सुनन्दं सारथिं रहसि पर्यपृच्छत् जा.मा.७४ख/८६ ३. सुनन्दा, ब्राह्मणस्य भार्या— {nor las byung ba'i grong gnas pa/} /{bram ze dga' ba zhes pa ni/} /{dang po'i rkang pa la brten 'di'i/} /{chung ma rab dga' zhes pa bdag//gnyis} {pa'i rkang pa la btags pa//bu} {ni brtse med ces pa yin//} ब्राह्मणस्यास्य भार्याऽहं पूर्वपादावलम्बिनः । नन्दनाम्नः सुनन्दाख्या वासवग्रामवासिनः ।। द्वितीयपादसंसक्तः पुत्रो मे निष्ठुराभिधः । अ.क.१७१ख/१९.९५.
rab tu dga' ba mang ba
वि. प्रामोद्यबहुलः — {byang chub sems dpa'i sa rab tu dga' ba la gnas pa'i byang chub sems dpa' ni rab tu dga' ba mang ba yin/} {yid bde ba mang ba yin/} {mos pa mang ba yin} प्रमुदितायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितो बोधिसत्त्वः प्रामोद्यबहुलो भवति प्रसादबहुलः प्रीतिबहुलः द.भू.१७५क/८.
पा. प्रमुदितविहारः, बोधिसत्त्वविहारः — {byang chub sems dpa'i gnas pa bcu gnyis gang zhe na/} {rigs la gnas pa dang /} {mos pas spyod pa la gnas pa dang /} {rab tu dga' ba la gnas pa dang} द्वादशबोधिसत्त्वविहाराः कतमे । (गोत्रविहारः) अधिमुक्तिचर्याविहारः । प्रमुदितविहारः बो.भू.१६४ख/२१७.
rab tu dga' ba'i mig 'gro bar rnam par snang ba
ना. प्रमुदितनयनजगद्विरोचना, रात्रिदेवता — {rnam par snang mdzad kyi snying po byang chub kyi g}.{yas rol cig na mtshan mo'i lha mo rab tu dga' ba'i mig 'gro bar rnam par snang ba zhes bya ba 'dug gis} वैरोचनबोधिमण्डे प्रदक्षिणेन प्रमुदितनयनजगद्विरोचना नाम रात्रिदेवता प्रतिवसति ग.व्यू.९४ख/१८५.
rab tu dga' ba'i 'od la dbang bsgyur ba
ना. सुहर्षितप्रभेश्वरा, राजभार्या— {rgyal po rin po che'i 'od 'phro ba'i mig gi 'od de la btsun mo rab tu dga' ba'i 'od la dbang bsgyur ba zhes bya ba mnga'o//} रत्नार्चिनेत्रप्रभस्य राज्ञः सुहर्षितप्रभेश्वरा नाम भार्याऽभूत् ग.व्यू.२१५ख/२९५.
rab tu dga' ba'i sems dang ldan pa
वि. प्रहर्षितचित्तः, ओ त्ता — {de phra ba la mnyam par bzhag pa'i sems dang mi g}.{yo ba'i sems dang rab tu dga' ba'i sems dang} … {ldan pas} सा सूक्ष्मसमाहितचित्ता, अनिञ्जनचित्ता, प्रहर्षितचित्ता ग.व्यू.१२७ख/२१४.
rab tu dga' bar gyur
• क्रि. प्रमोदोऽभूत् — {sbrang rtsi'i brtul zhugs sbrang rtsis myos pa can/} /{ku mud 'byung gnas ci yang rab dgar gyur//} अभून्मधुक्षीबमधुव्रतानां कोऽपि प्रमोदः कुमुदाकराणाम् ।। अ.क.३०४क/१०८.११४; सहर्षं प्रययौ — {brgyal bas 'khrugs kyang slong ba'i re ba dag/} /{yongs su rdzogs pas de ni rab dgar gyur//} मूर्च्छाकुलोऽपि प्रययौ सहर्षं सम्पूरणेनार्थिमनोरथस्य ।। अ.क.३३ख/३.१६४; • भू.का.कृ. प्रमुदितः — {rgyal po des de skad zer ba thos pa dang /yid} {rab tu dga' bar gyur to//} तच्छ्रुत्वा स राजा प्रमुदितमनाः जा.मा.१५४क/१७७; आनन्दितः — {ngang pa'i rgyal po de btang bas snying rab tu dga' bar gyur te} हंसराजविमोक्षात् परमानन्दितहृदयः जा.मा.१२३ख/१४२; परमप्रतीतः — {de ni phyin nas rab tu dga' bar gyur//} उद्धृत्य चैनं परमप्रतीतः जा.मा.२४२क/१६४; समभिप्रसादितः — {lha'i dbang po brgya byin yid rab tu dga' bar gyur nas} शक्रो देवेन्द्रः समभिप्रसादितमनाः जा.मा.२४ख/२८; • वि. लब्धहर्षः — {'brug gi rnga sgras rab tu dga' gyur nas/} /{glog phreng 'gyu ba bro gar byed pa bzhin/} /{yang dang yang du gser 'od gsal ba yi/} /{'od zer 'phro bas phyogs rnams khyab par gyur//} मुहुर्मुहुः काञ्चनपिञ्जराभिर्भाभिर्दिगन्ताननुरञ्जयन्ती । पयोदतूर्यस्वनलब्धहर्षा विद्युल्लता नृत्तमिवाचचार ।। जा.मा.८८क/१०१.
rab tu dga' bar gyur pa
= {rab tu dga' bar gyur/}
rab tu dga' bar 'gyur
क्रि. रमणीयतरत्वमीयात् — {chos dang ldan pa'i gtam gyis rab tu dga' bar 'gyur//} धर्म्याः कथाश्च रमणीयतरत्वमीयुः जा.मा.२क/१.
rab tu dga' byas
ना. प्रहसितः, किन्नरराजः — {'khor der mi'am ci} ( {'i rgyal po} ) {brgya stong du ma tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i rgyal po bzhin bzangs dang} … {mi'am ci'i rgyal po rab tu dga' byas dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा — सुमुखश्च किन्नरराजः…प्रहसितश्च किन्नरराजः का.व्यू.२०१क/२५८.
आकृष्टिः — {gnas skabs der ni sgrub pa po/} /{sngags pa yis kyang sbyin sreg mes/} /{bcing bar 'dod pas klu yi ni/} /{rgyal po rab tu dgug par byas/} अस्मिन्नवसरे मन्त्रसाधकोऽपि हुतानलः । आकृष्टिं नागराजस्य विदधे बन्धनोत्सुकः ।। अ.क.९२क/६४.५१.
rab tu dgod
क्रि. प्रगल्भते — {bud med bdag po med rnams kyi/} /{mdun du khyi yang rab tu dgod//} अस्वामिकानां नारीणामग्रे श्वापि प्रगल्भते ।। अ.क.२१६क/८८.२५.
rab tu dgod pa
= {rab tu dgod/}
rab tu dgod par bya
• क्रि. स्थापयिष्यामि — {nga nyid 'ongs nas gtsug phud can/} /{chos la rab tu dgod par bya//} स्थापयिष्याम्यहं धर्मे स्वयमेत्य शिखण्डिनम् ।। अ.क.३१४क/४०.८१; • कृ. प्रतिष्ठापयितव्यः — {de dag bdag gis nyon mongs pa thams cad shin tu zhi zhing gtse ba med pa'i mya ngan las 'das pa la rab tu dgod par bya'o//} तेऽस्माभिः सर्वक्लेशप्रशमे निरुपद्रवे निर्वाणे प्रतिष्ठापयितव्याः द.भू.१९१क/१७.
rab tu dgyes pa
= {rab dgyes pa/}
rab tu dgrol ba
प्रमोक्षणम् — {gang nas bzung ste sems can khams/} /{mtha' yas rab tu dgrol ba'i phyir//} यतःप्रभृत्यपर्यन्तसत्त्वधातुप्रमोक्षणे । बो.अ.२ख/१.१८.
rab tu bgrod
= {rab tu bgrod pa/}
rab tu bgrod dka'
वि. महान् दुर्गः — {mtsho yi nang nas rab tu bgrod dka' yang /} /{bde bar thar 'gyur slad du bdag cag mchis//} दुर्गे महत्यपि च तोयनिधावमुष्मिन् स्वस्ति व्रजेदिति भवन्तमुपागताः स्मः ।। जा.मा. ८०क/९२.
rab tu bgrod pa
भू.का.कृ. उद्गतः — {de nas shes rab dang thabs las byung ba rdo rje pad+ma las skyes rab bgrod khro bo'i rgyal po rnams dag gis} ततः प्रज्ञोपायोद्भूतैः कुलिशकमलजैरुद्गतैः क्रोधराजैः वि.प्र.१४१क/३.७८.
rab tu bgrod par byed pa
क्रि. प्रयाति — {dum bu gang dang gang du kla klo'i chos zhugs pa'i dum bu de dang de nyid du rab tu gyur pas bgrod pa byed pa ni rab tu bgrod par byed pa'o//} यत्र यत्र म्लेच्छधर्मं वहति खण्डे, तत्र तत्रैव खण्डं प्रकर्षेण याति प्रयाति वि.प्र.१७१ख/१८८.
rab tu mgu
= {rab tu mgu ba/}
rab tu mgu ba
वि. प्रहृष्टः, ओ टा — {zhes pa thos nas khyim bdag ni/} /{rab tu mgu nas khyim song ste//} इति श्रुत्वा गृहपतिः प्रहृष्टः प्रययौ गृहम् । अ.क.७७ख/६२.४२; {skye bo dge ma rab mgu bas/} /{song nas pha la nges par bshad//} प्रहृष्टा जनकल्याणी गत्वा पित्रे न्यवेदयत् ।। अ.क.३४६क/४५.४९; हृष्टः — {rab tu mgu ba'i pha yis der/} … /{rgyal tshab dag gi gnas la bkod//} स तत्र पित्रा हृष्टेन…यौवराज्ये पदे धृतः अ.क.३४६ख/४५.५१.
rab tu mgu bar gyur pa
वि. समावर्जितम् — {rgyal po 'khor dang bcas pa sems rab tu mgu bar gyur par shes nas} समावर्जितहृदयां च सराजिकां पर्षदमवेत्य जा.मा.१३७क/१५९.
rab tu mgyogs
= {rab tu mgyogs pa/}
rab tu mgyogs pa
• वि. प्रद्रुतः — {rigs kyi bu gzhan yang gang mgyogs pa rab tu mgyogs pa mi gnas par rgyu ba spre'u dang rlung dang 'dra ba} पुनरपरं कुलपुत्र यदुपद्रुतप्रद्रुतानवस्थितप्रचारस्य वानरमारुतसदृशस्य शि.स.१३१ख/१२७; • सं. जवः — {glang po dag la dregs pas brgal drags sam/} /{rab tu mgyogs pas ri dwags bsnyags drags sam/} /{mchongs pa drags pas 'di ltar khyod snad dam//} द्विपेषु दर्पातिरसानुवृत्त्या जवप्रसङ्गादथ वा मृगेषु । कृतं तवास्वास्थ्यमिदं श्रमेण जा.मा.२१०क/२४५.
rab tu mgyogs ma
ना. अतिजवा, महादूती — {'di lta ste/} {'og pag ma dang} … {rab tu mgyogs ma dang} … {'byung po thams cad dbang du byed ma dang /} {de dag dang gzhan yang pho nya chen mo} तद्यथा—मेखला…अतिजवा…सर्वभूतवशंकरी चेति । एताश्चान्याश्च महादूत्यः म.मू.९८क/८.
rab tu 'gas 'gyur
क्रि. अभिसंस्फुटति— {bltas pa tsam gyis snying yang rab tu 'gas 'gyur la//} सम्प्रेक्षणेन हृदयान्यभिसंस्फुटन्ति ल.वि.१५२क/२२४.
rab tu 'gugs pa
आनयनम्— {gzi brjid gter de rab tu 'gugs pa yi/} /{gnod med rigs pa ci yang bsam par mdzod//} तेजोनिधेरानयने तु तस्य विचिन्त्यतां काऽप्यनपाययुक्तिः ।। अ.क.११९क/६५.२०.
rab tu 'gul
= {rab tu 'gul ba/}
rab tu 'gul ba
• सं. महाप्रकम्पः — {gal te nam gru las skyes pa/} /{rab tu 'gul ba nyin phyed la//} रेवत्यां यदि जायते ।। महाप्रकम्पो मध्याह्ने म.मू.१९९क/२१४; • पा. (भूकम्पभेदः) १. [1] प्रावेधत् — {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams 'di'ang rnam pa drug ltas chen po bcwa brgyad du g}.{yos} … {'gul rab tu 'gul kun tu rab tu 'gul to//} अयं च त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत् । अकम्पत्…अवेधत् प्रावेधत् सम्प्रावेधत् ल.वि.३०क/३९ [2] प्रकम्पते — {'gul rab tu 'gul kun tu rab tu 'gul} कम्पते प्रकम्पते सम्प्रकम्पते अ.सा.४५१क/२५५ २. प्रकम्पितः म.व्यु.३००२ (५३ख); मि.को.३३ख ।
rab tu 'gengs
क्रि. प्रपूर्यते — {rdo rje'i bsam gtan 'di yis ni/} /{dgang dka' ba yang rab tu 'gengs//} अनेन ध्यानवज्रेण दुष्पूरोऽपि प्रपूर्यते ।। गु.स.११५क/५४.
rab tu 'gengs pa
= {rab tu 'gengs/}
rab tu 'gems pa
उत्पाटः — {rnga ma g}.{yo zhing sder mo gug la brtan pas glang chen myos pa'i klad pa rab tu 'gems//} ना (?ला)ङ्गूलं स्फालमानः कुटिलदृढनखो खोत (खोत्पाट भो.पा.)मत्तेभकुम्भः । वि.प्र.१११ख/१, पृ.८.
rab tu 'gog
= {rab tu 'gog pa/}
rab tu 'gog pa
प्रतिरोधः — {da ltar rab tu 'gog pa'i tshe/} /{nags nyid du ni 'gro bar byas//} सम्प्रति प्रतिरोधेऽस्मिन् वनमेव विगाह्यताम् ।। अ.क.२८ख/३.१०७.
rab tu 'gog par byed
= {rab tu 'gog par byed pa/}
rab tu 'gog par byed pa
वि. निरोधकः — {skye bo'i 'dren byed rnams kyi bya ba mtha' dag rab tu 'gog par byed//} सकलनयनव्यापाराणां जनेषु निरोधकः । अ.क.३४०क/४४.४५.
rab tu 'god
= {rab tu 'god pa/}
rab tu 'god pa
• क्रि. प्रतिष्ठापयति — {sems can tshul khrims ngan pa can rnams ni tshul khrims la rab tu 'god do//} दुःशीलान् सत्त्वान् शीले प्रतिष्ठापयामि ग.व्यू.१६०क /२४३; अभिनिवेशयति — {'du ba dang zad par lta bar mngon par chags pa la rab tu 'god na mi rnams lta ci smos} आयव्ययदृष्टाभिनिवेशेनाभिनिवेशयति किमङ्ग पुनर्मानुषान् ल.अ.१२४ख/७१; निवेशयति म.व्यु.६३३६ (९०क); • सं. प्रस्थापनम् — {ngo tsha ba de nyid la gzhan dag rab tu 'god pa'i phyir ro//} तस्यामेव लज्जायां परप्रस्थापनात् सू.व्या.२२०ख/१२८; विनियोजनम् — {gnyis su smra ba med pa la rab tu 'god pa} अद्वयभणिताविनियोजनम् ग.व्यू.१५६ख/२३९.
rab tu 'gyur
= {rab 'gyur/}
rab tu 'gyur ba
= {rab 'gyur/}
rab tu 'gyed
= {rab tu 'gyed pa/}
rab tu 'gyed pa
• क्रि. अवमुञ्चति — {ye shes kyi snang ba chen po rab tu 'gyed do//} महाज्ञानालोकमवमुञ्चति ग.व्यू.३१४ख/४००; • सं. प्रमुञ्चनम् — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi 'od kyi dkyil 'khor rab tu 'gyed pa'i nor bu rin chen 'brug sgra'i gtsug phud dang} सर्वतथागतप्रभामण्डलप्रमुञ्चनमणिरत्ननिगर्जितचूडेन च ग.व्यू.२७५ख/२; सम्प्रमुञ्चनम् — {me tog yid du 'ong ba'i ri rab kyi sprin mtha' yas pa rab tu 'gyed pa'i kha dog dang} अनन्तरुचिरपुष्पसुमेरुमेघसम्प्रमुञ्चनवर्णा ग.व्यू.१८७क/२७०; आमुञ्चनम् — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin sems can thams cad la 'od rab tu 'gyed pas rab tu zhi ba'i lus su 'gyur ba dang} सर्वसत्त्वप्रभामुञ्चनप्रशान्तकायेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/३०; • कृ. प्रमुञ्चत् — {'od zer bye ba khrag khrig rab 'gyed cing /} /{khyod kyi smin ma'i mtshams kyi mdzod spu mdzes//} रश्मिकोटिनियुतान् प्रमुञ्चतो राजतोर्ण तव च भ्रुवोस्तटे । रा.प.२३०ख/१२३.
rab tu 'gyel
भू.का.कृ. निपतितः — {bdag po de ltar gyur mthong nas/} /{smre sngags 'don cing rab tu 'gyel//} पतिं दृष्ट्वा तथागतम् । विलपन्ती निपतिता अ.क.२५ख/३.७२.
rab tu 'gyel ba
= {rab tu 'gyel/}
rab tu 'gyel bar gyur
क्रि. निपपात — {de thos rdo rjes bcom pa bzhin/} … /{sa la rab tu 'gyel bar gyur//} निपपात तमाकर्ण्य वज्राहत इव क्षितौ ।। अ.क.२३०ख/२५.६८.
rab tu 'gran
क्रि. प्रतिगर्जति — {myos pas kun du dmar ba yis/} /{bkab pa bzhin gyi zla ba 'di/} /{'char ka'i dmar ba phun tshogs pa'i/} /{zla ba la ni rab tu 'gran//} अयमालोहितच्छायो मदेन मुखचन्द्रमाः । सन्नद्धोदयरागस्य चन्द्रस्य प्रतिगर्जति ।। का.आ.३२५क/२.८८.
rab tu 'grub
= {rab tu 'grub pa/}
rab tu 'grub pa
• सं. परिनिष्पत्तिः — {kye rgyal ba'i sras de bzhin du sangs rgyas kyi chos thams cad kyang spyod pas rab tu 'grub pas sa sngon du 'gro ba'o//} एवमेव भो जिनपुत्र सर्वे बुद्धधर्मा भूमिपूर्वंगमाश्च चर्यापरिनिष्पत्तितः द.भू.१७२क/५; • वि. प्रसिद्धः — {kun rdzob lam du rab 'grub phyir/} /{de nyid don du 'dod bsgrub yin//} प्रसिद्धं सांवृते मार्गे तात्त्विके त्विष्टसाधनम् ।। त.स.४०ख/४१४.
rab tu 'grub par 'gyur
क्रि. प्रसिद्ध्यति — {de ma grub na yod mi 'grub/} /{grub na'ang rab tu 'grub par 'gyur//} तदसिद्धौ न सत्ताऽस्ति न वा (ऽ)सत्ता प्रसिद्ध्यति ।। त.स.३६क/३७६.
rab tu 'grub mi 'gyur
क्रि. न प्रसिद्ध्यति — {dmigs pa mngon sum ma yin no/} /{don mthong rab tu 'grub mi 'gyur//} अप्रत्यक्षोपलम्भस्य नार्थदृष्टिः प्रसिद्ध्यति त.प.२३०क/९३०.
rab tu 'gro
= {rab 'gro/}
rab tu 'gro ba
= {rab 'gro/}
rab tu 'gro bar 'gyur
क्रि. प्रयाति — {blun po'i lag tu gter dag lhung yang rab tu 'gro bar 'gyur//} मूढस्य हस्तपतितोऽपि निधिः प्रयाति अ.क.७१ख/६१.१.
rab tu 'grogs pa
वि. प्रसङ्गिनी — {bya dang bung ba chags gyur pa/} /{pad mo can gyi phun tshogs rgya/} /{rnam rgyas rab tu 'grogs pa yis/} /{gnyid bzhin yang dag byung bar gyur//} लीनभृङ्गविहङ्गानां नलिनीनां प्रसङ्गिनी । विकाससम्पदा मुद्रा निद्रेव समजायत ।। अ.क.१६६ख/१९.३५.
rab tu rgal
= {rab tu rgal ba/}
rab tu rgal ba
वि. प्रत्युत्तीर्णः — {de bzhin gshegs pa} … {'jig rten gyi khams thams cad kyi gnod pa dang skyo ba las rab tu rgal ba zhes bya ba} सर्वलोकधातूपद्रवोद्वेगप्रत्युत्तीर्णश्च नाम तथागतः स.पु.७१क/११९.
rab tu rgod pa
ना. प्रहसितः, विद्याराजः — {rig pa'i rgyal po pad+ma'i rigs kyang 'di lta ste/} {bcom ldan 'das phyag bcu gnyis pa dang} … {rab tu rgod pa dang} अब्जकुले च विद्याराज्ञः, तद्यथा—भगवान् द्वादशभुजः…प्रहसितः म.मू.९६क/७.
rab tu rgod byed
ना. प्रहसनः, ग्रहः — {'di lta ste/} {nyi ma dang} … {rab tu rgod byed dang} … {gzugs ngan te/} {gza' chen po de dag} तद्यथा—आदित्यः…प्रहसनः…विरूपश्चेति । इत्येते महाग्रहाः म.मू.१०४ख/१३.
rab tu rgya che
= {rab tu rgya che ba/}
rab tu rgya che ba
प्रविस्तरः — {zol gyis bstod pa'i rnam pa rnams/} /{rab tu rgya che mtha' dang bral//} व्याजस्तुतिप्रकाराणामपर्यन्तः प्रविस्तरः ।। का.आ.३३३ख/२.३४४; प्रयामः — {phyogs rnams rab tu rgya chen mthong gyur kyang} दृष्टप्रयामासु च दिक्षु तस्य जा.मा.४६ख/५५.
rab tu rgya chen
= {rab tu rgya che ba/}
rab tu rgya chen po
= {rab tu rgya che ba/}
rab tu rgyas
= {rab tu rgyas pa/}
rab tu rgyas pa
• क्रि. प्रपुष्णाति — {lta ba gnyis po rab rgyas te/} /{rnam par bzlog par mi mthong ngo //} दृष्टिद्वयं प्रपुष्णन्ति न पश्यन्ति विपर्ययात् ।। ल.अ.११४ख/६१; स्फुरति— {don dam rnam par rig min su zhig gi ni ming tsam las//gang} {yang skye bas bcings pa'i lhan skyes dngos po rab tu rgyas//} अविदितपरमार्थे कस्यचिन्नाममात्रे स्फुरति सहजभावः कोऽपि जन्मानुबन्धः । अ.क.१८६ख/२१.२६; • कृ. १. प्रवृद्धः — {nor gyi tshogs pa rab rgyas kyang //} प्रवृद्धैरपि वित्तौघैः अ.क.९२ख/९.७५; प्रोत्फुल्लः — {pad ma rab tu rgyas pa'i zhal//} प्रोत्फुल्लकमलाननः ना.स.१क/२; समुत्फुल्लः — {rab rgyas pad ma'i 'phreng ldan gyis//pad+mo} {can ltar} समुत्फुल्लकमलालीलाकमलिनी (कमलिनीव लि.पा.) अ.क.३७ख/५५.१२; सम्फुल्लः — {lo 'dab gsar 'khrungs nags tshal dang /} /{'dab brgya rab tu rgyas pa'i rdzing //} उत्प्रबालान्यरण्यानि वाप्यः सम्फुल्लपङ्कजाः । का.आ.३३०क/२.२३९; उत्फुल्लः — {ut+pa la rab tu rgyas pa'i nags tshal} उत्फुल्लोत्पलकाननस्य अ.क.३५८क/४८.१३; प्रबुद्धः — {nyi ma'i 'od kyis pad mo ni/} /{rab tu rgyas pa lta bur mdzes//} बभासे सूर्यकिरणप्रबुद्धकमलोपमः ।। अ.क.३३५क/४३.८; प्रतिबुद्धः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin chos kyi dbyings ma lus pa thams cad kyi gnas kyi pad mo'i tshal rab tu rgyas pa} निरवशेषसर्वधर्मधातुपद्म (?पद भो.पा.)नलिनीप्रतिबुद्धेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/२९; विकसितः — {zhal gyi pad+ma rab tu rgyas pa} विकसितवदनकमल(–) त.सि.६८क/१७९; उन्मीलितः — {rab rgyas dzA ti'i me tog dri ldang} उन्मीलितमालतीसुरभयः ना.ना.२३१ख/५८; {pad ma rab tu rgyas pa'i mtsho 'gram na/} /{btsun mo rnams ni rab tu dga' zhing rtse//} तोयेषु चोन्मीलितपङ्कजेषु रेमे स्वभावातिशयैर्वधूनाम् ।। जा.मा.१६४क/१९०; प्रभूतः — {dbul dang mgon med rnams la ster zhing nye bar mkho bar gyur pa rab tu rgyas pa'i dpal//} दीनानाथगणार्पणोपकरणीभूतप्रभूतश्रियः अ.क.१८४क/२१.१; प्रततः — {rab rgyas blo yis rtogs par dka'} दुर्विज्ञेयाः प्रततमतिभिः अ.क.२६८क/३२.३३; विततः — {der ni jo bo'i bka' yis skye rgu rnams/} /{nye bar gdung ba rab rgyas ci yang gyur//} तत्र प्रजानां विततोपतापः कोऽपि प्रवृत्तः प्रभुशासनेन । अ.क.३१४क/४०.७८; प्रकीर्णः — {'phral la snying rje'i 'od zer snang ba rab tu rgyas pa yis//} सद्यःप्रकीर्णकरुणाकिरणप्रकाशः अ.क.२६०ख/९५.१; प्रपन्नः — {lta ba kun la rnam sdang zhing /} /{gti mug rab tu rgyas pa des/} /{rmongs las zad byed pa nyid la/} /{mngon par gus pa lhag par gyur//} मौर्ख्यान्मोहप्रपन्नस्य सर्वदर्शनविद्विषः । तस्य क्षपणकेष्वेव बभूवाभ्यधिकादरः ।। अ.क.८६ख/९.३; ऊर्जितः — {mi yi dbang po'i snying stobs ni/} /{rab rgyas de mthong lha dbang gis//} मनुजेन्द्रस्य देवेन्द्रस्तद्दृष्ट्वा सत्त्वमूर्जितम् । अ.क.२५ख/३.७३; स्फीतः — {shA kya rnams kyi grong khyer sngon/} /{ser skya'i gzhi ni rab rgyas par//} शाक्यानां नगरे पूर्वं स्फीते कपिलवस्तुनि । अ.क.११३ख/११.२; प्रौढः मि.को.१४६ख; प्रभूतः— {dbul dang mgon med rnams la ster zhing nye bar mkho bar gyur pa rab tu rgyas pa'i dpal//} दीनानाथगणार्पणोपकरणीभूतप्रभूतश्रियः अ.क.१८४क/२१.१; उच्छलितः — {mkha' ltar dri med rang dbang du//dran} {pa rab tu rgyas pas smras//} जगाद गगनस्वच्छस्वच्छन्दोच्छलितस्मृतिः ।। अ.क.२१९ख/२४.१३० २. जृम्भमाणः — {nu ma rab rgyas 'di dag gi//} अनयोः…स्तनयोर्जृम्भमाणयोः । का.आ.१३२१ख/१.८७; लसत् — {rab rgyas me tog mtshungs pas til rnams dag la bsgo ba bzhin/} /{srog chags rnams la rang gi bag chags bzhag nas 'gro bar 'gyur//} गच्छन्ति जन्तुषु लसत्कुसुमोपमानि लीनं तिलेष्विव निधाय निजाधिवासम् ।। अ.क.१४१क/६८.१; • वि. पृथुः — {ngal dub rab rgyas ro dang bral//'og} {gi mya ngam sa gzhi 'di//'bar} {ba'i dpal bzhin rings par ni/} /{bdag gi sred pa rab rgyas byed//} पृथुप्रयासविरसा दीपिता श्रीरिवायता । तृष्णां तनोति नितरामियं मरुमहीतले ।। अ.क.१६५क/१९.१६; पृथुतरः — {chos kyi ljon pa rab rgyas 'bras smin 'di} धर्मद्रुमः पृथुतरः फलितोऽस्य अ.क.८२ख/६२.१०५; प्राज्यः — {longs spyod kun gyis rnam mdzes pa'i/} /{rab rgyas rgyal srid chen po thob//} सर्वैर्विराजितं भोगैः प्राज्यं राज्यमवाप्तवान् ।। अ.क.३४९क/४६.२६; निर्भरः, ओ रा — {gus pa rab rgyas pas} भक्तिनिर्भरैः अ.क.२४२ख/९२.५; {bsod nams dri bzang rab tu rgyas//} पुण्यसौरभनिर्भरे अ.क.१९ख/३.४; {stug po'i lang tsho rab rgyas pa//} घनयौवननिर्भरा अ.क.११३ख/६४.३००; प्रफुल्लितः— {de bzhin gshegs pa chos kyi pad+mo rab tu rgyas pa'i dpal gyi sprin} धर्मपद्मप्रफुल्लितश्रीमेघो नाम तथागतः ग.व्यू.१५४क/२३७; उन्निद्रः — {khyod kyi rgya mtsho'i grags pa ni//rab} {rgyas de dag rgya yis btab//} तदुन्निद्रं समुद्रस्य मुद्रितं भवता यशः ।। अ.क.३६१ख/४८.४६; विकटः — {nags sreg me yi du ba rab rgyas khro gnyer ldan pa'i bzhin/} /{pha wang gnas dang 'ug pa'i phug ni stug por gyur pa'i khyim//} दावाग्निधूमविकटभ्रुकुटीमुखेषु गोनासवासघनघूकगुहागृहेषु । अ.क.२४९ख/२९.३१; आकुलः — {nyon mongs dbang gyur mthong gyur nas/} /{snying rje rab tu rgyas par gyur//} विलोक्य क्लेशविवशान् बभूव करुणाकुलः ।। अ.क.२१६क/२४.९५; कलिलः — {nags kyi sa gzhi me tog rab rgyas 'khor ba dag la dgod pa 'dra//} हसन्त्यः संसारं कुसुमकलिलाः काननभुवः अ.क.२९२ख/३७.५७; मूर्धन्यः — {nu ma me tog chun po dag/} /{rab rgyas bud med so sum bA/} … {mthong} श्यामां ददर्श सोशुम्बां मूर्धन्यस्तबकस्तनाम् ।। अ.क.१४८क/१४.१०४; तरलः — {de nas rgyal sras rjes 'brang bcas/} /{nyi ma'i 'od zer rab rgyas pa/} /{nyin gung tshan pa chen po'i tshe/} /{de nas phyir ni log par gyur//} ततः प्रतिनिवृत्तोऽथ सानुगः पार्थिवात्मजः । मध्याह्नपृथुसन्तापे तरलस्तरणित्विषः ।। अ.क.२१६ख/२४.९७; • सं. १. प्रसरः — {yan lag ji snyed bsgyur ba dang/} /{tshig rnams rab tu rgyas pa nyid/} /{he ru ka dpal gnas bzhugs pas/} /{de snyed sngags dang phyag rgya yin//} यावन्तो (ह्य)ङ्गविक्षेपा वचसः प्रसराणि च । तावन्तो मन्त्रमुद्राः स्युः श्रीहेरुकपदे स्थिते ।। हे.त.८ख/२४; उत्सेकः — {stobs rab rgyas pas} बलोत्सेकात् अ.क.२७७ख/१०३.१२; ततिः — {'di ni sbyin pa'i dpag bsam shing gi mtshungs med 'bras bu rab rgyas} अतुलफलततिः सा दानकल्पद्रुमाणाम् अ.क.४६ख/४.११९; प्रतानः — {gang zhig phug tu rgyal ba'i rtogs brjod dang /} /{gser gyi gzugs brnyan rab tu rgyas par gyur//} येषां सुवर्णप्रतिमाप्रतानजिनावदानान्यभवन् गुहासु । अ.क.२९२ख/१०८.११; सम्भारः — {grags pa'i dri bzang rab rgyas pas/} /{phyogs kyi khongs ni yang dag rdzogs//} यशःसौरभसम्भारसम्पूरितदिगन्तरः । अ.क.२४क/३.५५; उत्साहः — {gser gyi phreng bas spras pa yi//rta} {yis bgrod par byed de la/} /{yon tan rab rgyas mi bzod pa'i/} / ग्. {yo can sngon du phyogs nas smras//} तं व्रजन्तं तुरङ्गेण काञ्चनदामशोभिनम् । ऊचुर्विटाः समभ्येत्य गुणोत्साहासहिष्णवः ।। अ.क.३२४ख/४१.७ २. = {rab rgyas nyid} प्रतानता — {rab tu rgyas pa'i dmigs pa} प्रतानतालम्बनम् म.भा.२६क/१८७; वैपुल्यम् — {rab rgyas bdag gis ma brlabs zhes//thog} {mar tshig de brjod par bya//} प्रथमं वाच भाषेया नाहं वैपुल्यशिक्षितः ।। शि.स.१९०ख/१८९.
rab tu rgyas pa'i mdo
ना. वैपुल्यसूत्रम्, ग्रन्थः — {sangs rgyas bye ba mang la lhag byas pa/} /{de dag la ni rab rgyas mdo dag bshad//} कृताधिकारा बहुबुद्धकोटिषु वैपुल्यसूत्राणि वदामि तेषाम् ।। स.पु.२०क/३०.
rab tu rgyas pa'i dmigs pa
पा. प्रतानतालम्बनम्, आलम्बनभेदः — {dmigs pa ni rnam pa bcu gnyis po 'di dag ste/} {'di ltar chos brtags pa rnam par gzhag pa'i dmigs pa dang} … {rab tu rgyas pa'i dmigs pa dang} … {phul du byung ba'i dmigs pa'o//} इत्येतद् द्वादशविधमालम्बनम्, यदुत—धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्… प्रतानतालम्बनम्… प्रकर्षालम्बनं च म.भा.२६क/१८७.
rab tu rgyas par gyur pa
• क्रि. समुद्भवोऽभूत् — {nam zhig gnam gyi skyon gyis ni/} /{yul dang dus ni mi bzad las/} /{grong pa rnams la bzod dka' yi/} /{nad ni rab tu rgyas par gyur//} कदाचिद्देवदोषेण वैषम्याद्देशकालयोः । दुःसहः सर्वपौराणामभूद् व्याधिसमुद्भवः ।। अ.क.२६८क/९९.५; • भू.का.कृ. प्रबुद्धः, ओ द्धा — {'dod pa'i me des rab tu rgyas par gyur pa na lte ba sprul pa'i 'khor lor rnam par snang mdzad la sogs pa} … {sreg} तेन कामाग्निना प्रबुद्धा सती नाभौ निर्माणचक्रे दहति वैरोचनादीन् वि.प्र.६३क/४.११०.
rab tu rgyas par bya ba
प्रविस्तरणम् — {rigs kyi bu khyod kyis} … {sems kyi grong khyer rab tu rgyas par bya ba la brtson par gyis shig} चित्तनगरप्रविस्तरणप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यम् ग.व्यू.२५७क/३३९.
rab tu rgyas par byed pa
प्रविस्तरणता — {don dang ldan pa'i bstan bcos mdor bsdus pa rnams rab tu rgyas par byed pa dang ha cang rgya che ba rnams mdor bsdus pa dang} संक्षिप्तानां चार्थोपसंहितानां शास्त्राणां प्रविस्तरणतया, अतिविस्तृतानां चाभिसंक्षेपणतया बो.भू.१४०क/१८०.
rab tu rgyu
= {rab tu rgyu ba/}
rab tu rgyu ba
प्रचारः — {mi 'gyur ba'i bde ba'i 'bras bu ster ba ste zla ba nyi ma'i rab tu rgyu ba dbugs 'jug pa dang dbugs 'byung ba 'gog pas bsgom par bya'o//} अक्षरसुखफलदैः, चन्द्रसूर्यप्रचारैः श्वासनिश्वासरोधैर्भावनीयः वि.प्र.७१ख/४.१३२; {gyen du rab rgyu mgyogs par thur du yang //} ऊर्ध्वं प्रचारेण जवादधश्च अ.क.५८ख/५९.८४; उपचारः — {de de lta bu'i shes par bya ba khong du chud pa'i blos sems can gyi sems thibs po rab tu rgyu ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५१ख/४९; प्रवाहः — {rtsa g}.{yas pa la chu tshod lnga rab tu rgyu bas tshe lo brgya'o//} … {nyin zhag bzhi rab tu rgyu bas tshe lo lnga'o//} दक्षिणनाड्यां पञ्चनाडीप्रवाहेण वर्षशतमायुः…चतुर्दिनप्रवाहेण पञ्चवर्षाण्यायुरिति वि.प्र.२५०ख/२.६४; {chu tshod bcu rab tu rgyu bas} दशनाडीप्रवाहेण वि.प्र.२५०ख/२.६४.
rab tu rgyug
= {rab tu rgyug pa/}
rab tu rgyug pa
• क्रि. प्रधावति — {smig rgyu'i chu la dpyid kyi nyi mas gdungs pa'i ri dwags rnams chu'i dngos por rnam par rtog cing btung bar 'dod pa'i phyir rab tu rgyug} मृगतृष्णोदकं मृगा उदकभावेन विकल्प्य ग्रीष्माभितप्ताः पातुकामतया प्रधावन्ति ल.अ.९१क/३८; धावति — {rang nyid bde ba kho na'i phyir/} /{ma rungs spyod la rab tu rgyug//} स्वसुखायैव धावन्ति नृशंसचरिता धियः ।। अ.क.२८क/३.१०१; • सं. उत्तरङ्गः — {btung bas myos shing rab rgyug rnam par g}.{yo} पानमदोत्तरङ्गविचलत् अ.क.९३ख/९.८२.
rab tu sgom pa
• क्रि. प्रतिविभावयति — {mtha' bzhi'i tshul rnam par dag pa rang gi grub pa'i mtha'i tshul la ni rab tu mi sgom mo//} न स्वसिद्धान्तनयं चातुष्कोटिकनयविशुद्धं प्रतिविभावयन्ति ल.अ.१२३क/७०; • सं. प्रभावनम् — {'phags pa theg pa chen po la dad pa rab tu sgom pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यमहायानप्रसादप्रभावननाममहायानसूत्रम् क.त.१४४.
rab tu sgra bsgrags
ना. प्रणादः, चक्रवर्ती नृपः म.व्यु.३५७६ (६०ख).
rab tu sgra bsgrags chen po
ना. महाप्रणादः, चक्रवर्ती नृपः म.व्यु.३५७७ (६०ख).
rab tu sgra 'byin
क्रि. निनादयति — {'thab mo byed de rab tu sgra yang 'byin//} कलहं करोन्ताश्च निनादयन्ति स.पु.३४क/५७.
rab tu sgra 'byin pa
= {rab tu sgra 'byin/}
rab tu sgrib pa
= {rab sgrib/}
rab tu sgrib byed
क्रि. पिदधाति — {'jig pa'i sprin dang mtshungs pa gshog rtsa'i phreng ba dag gis nam mkha' rab tu sgrib byed cing} तुल्याः संवर्तकाभ्रैः पिदधति गगनं पङ्क्त्यः पक्षतीनाम् ना.ना.२४४क/१७३.
rab tu sgrub
= {rab tu sgrub pa/}
rab tu sgrub pa
• क्रि. प्रतिपद्यते — {cig shos phyir mi 'ong ba dang /} /{ldan phyir sprul pas rab tu sgrub//} एकोऽनागामितायोगान्निर्माणैः प्रतिपद्यते ।। सू.अ.१७५ख/६९; प्रपद्यते — {shes pa de yongs rdzogs bya'i phyir//mthun} {pa'i chos ni rab tu sgrub//} तज्ज्ञानपरिनिष्पत्तावनुधर्मं प्रपद्यते ।। सू.अ.१८६ख/८३; • वि. प्रसाधकः — {de nas rgyal po rdo rje 'dzin//'dod} {chags thar pa rab sgrub pa//} अथ वज्रधरो राजा रागमोह (मोक्ष पा.भे.)प्रसाधकः । गु.स.१०३क/२९; प्रसाधिका — {phyag rgya 'di ni kun gyis bzhed//me} {yi las ni rab sgrub pa'o//} मुद्रा बहुमता ह्येषा अग्निकर्मप्रसाधिका ।। म.मू.२५२ख/२८८; प्रसाधिनी — {sangs rgyas rnams kyi zhi skyed ma/} /{las rnams thams cad rab sgrub cing //} बुद्धानां शान्तिजननी सर्वकर्मप्रसाधिनी । गु.स.११९ख/६४; • सं. प्रसाधनम् — {de min rang bzhin las ldog pa'i/} /{dngos po tsam zhig rab sgrub phyir//} अतद्रूपपरावृत्तवस्तुमात्रप्रसाधनात् । प्र.अ.१६क/१८; {'di de rdo rje thams cad kyi//sangs} {rgyas byang chub rab sgrub pa'o//} इदं तत्सर्ववज्राणां बुद्धबिम्ब (बोधि पा.भे.)प्रसाधनम् ।। गु.स.१०५ख/३२.
rab tu sgrub pa nyid
प्रसिद्धता — {rigs par rab sgrub nyid yin na/} /{rang rgyud pa yi sgrub par 'gyur//} युक्तिप्रसिद्धतायां च स्वतन्त्रं साधनं भवेत् । त.स.१३१ख/१११९.
rab tu sgrub par byed
= {rab tu sgrub par byed pa/}
rab tu sgrub par byed pa
• क्रि. प्रसाधयति — {de'i rang bzhin khyad par can gyi med pa'i tha snyad rab tu sgrub par byed do+o//} तस्य स्वभावविशेषस्यासद्व्यवहारं प्रसाधयति वा.टी.८५ख/४२; प्रसाध्यते— {de yi dngos can don nyid la/} /{skad cig ma nyid rab sgrub byed//} तद्रूपस्यैव चार्थस्य क्षणिकत्वं प्रसाध्यते । त.स.१७क/१९०; प्रतिपद्यते— {me don gnyer ba gtsub shing ltar/} /{rtag par rab tu sgrub par byed//} अग्न्यर्थीवाधरारण्यां सातत्ये प्रतिपद्यते । सू.अ.१८९ख/८७; प्रपद्यते — {gcig ni smon lam dbang gis ni/} /{skye ba rab tu sgrub par byed//} प्रणिधानवशादेक उपपत्तिं प्रपद्यते । सू.अ.१७५ख/६९; • वि. प्रसाधकः — {blta rung ma yin dmigs med pa/} /{med par rab sgrub byed ma yin//} अदृश्यानुपलम्भो हि नाभावस्य प्रसाधकः ।। प्र.अ.५८ख/६६; • सं. प्रसाधनम् — {dngos po de yi tha snyad du//rung} {ba nyid du rab sgrub byed/} /{brda yis dngos} (? {yi dus} ) {su rtogs pa yis/} /{don yod nges par mthong ba'o//} तद्भावव्यवहारे तु योग्यतायाः प्रसाधने । सङ्केतकाले विज्ञातो विद्यतेऽर्थो निदर्शनम् ।। त.स.६२क/५८९.
rab tu sgrub par mdzad
क्रि. प्रभावयति— {gang dag sems can thams cad la mi 'jigs pa dang khon med pa dang mi skrag pa rab tu sgrub par mdzad cing rab tu ston par mdzad pa} ये सर्वसत्त्वानामभयमवैरमनुत्त्रासं प्रभावयन्ति प्रकाशयन्ति अ.सा.४९क/२८.
rab tu sgrub byed
= {rab tu sgrub par byed pa/}
rab tu sgrub byed pa
= {rab tu sgrub par byed pa/}
rab tu sgrog pa
निर्घोषः — {smon lam rgya mtsho thams cad rab tu sgrog pa'i rin chen rgyal po'i gtsug phud dang} सर्वप्रणिधानसागरनिर्घोषमणिराजचूडेन च ग.व्यू.२७५ख/२; द्र.— {chos kyi sgra chen po rab tu sgrog pa} महाधर्मनिर्नादनम् द.भू.२६९क/६१.
rab tu sgrogs par byed pa
• क्रि. गर्जति — {sprin 'di rab tu sgrogs byed} अमी गर्जन्ति जीमूताः का.आ.३३९क/३.१२९; • सं. ख्यापनम् — ग्. {yon can blon po rnams kyis rang nyid kyi//grags} {pa rab tu sgrogs par byed pa yin//} स्वयशःख्यापनायैव जायन्ते धूर्तमन्त्रिणः ।। अ.क.३१३ख/४०.७१.
rab tu sgrogs byed
= {rab tu sgrogs par byed pa/}
rab tu sgrol ba
उत्तरणम् — {khyod ni snying stobs mthu rgyas shing /} /{'khor ba rab tu sgrol bar bzod//} स्फीतसत्त्वप्रभावस्त्वं संसारोत्तरणक्षमः ।। अ.क.५९क/६.६६.
rab tu brgad pa
अट्टहासः, अतिहासः — {mig gsum pa yi rab tu brgad pa} त्र्यम्बकस्याट्टहासः मे.दू.३४६ख/१.६२.
rab tu brgyang ba
प्रसरः — {ku ru kul+le'i las rab tu brgyang ba sbyor ba} कुरुकुल्लेकर्मप्रसरप्रयोगः क.त.३५७९.
rab tu brgyangs
= {rab tu brgyangs pa/}
rab tu brgyangs pa
भू.का.कृ. आततः — {phur pa brgyas ni lce yang rab tu brgyangs//} शङ्कुशतैराततजिह्वा जा.मा.१७६ख/२०५; समाततः — {spa thag de ni rab tu brgyangs pa dang /} /{ljon shing de yi yal gas btud pa las//} समातताङ्गं लतया तया च शाखाग्रहस्तेन च पादपस्य । जा.मा.१६१ख/१८६.
rab tu brgyan
= {rab tu brgyan pa/}
rab tu brgyan pa
• भू.का.कृ. प्रतिमण्डितः — {der des sngo zhing 'jam la mthing gar 'dug pa'i spang gi ngos me tog gi dri zhim pa rnam pa sna tshogs kyis rab tu brgyan pa'i sa phyogs zhig gzigs so//} स तत्र ददर्श हरितमृदुनीलशाद्वलतलविविधकुसुमप्रतिमण्डितं पृथिवीप्रदेशम् सु.प्र.५३क/१०६; प्रसाधितः — {phrag dog spangs nas dus mnyam du//mkhas} {pa yis ni rab brgyan pa//} ईर्ष्याविरहितास्तुल्यं विदग्धेन प्रसाधिताः । अ.क.२०३ख/२३.६; अभ्यलंकृतः — {mtsho yi 'gram dag rab tu brgyan//} अभ्यलंकृततीरान्तम् जा.मा.११७ख/१३६; भूषितः — {de nas rin cen khang par de/} /{mchog gi rgyan gyis rab brgyan cing //} ततः स रत्नभवने वराभरणभूषिते । अ.क.१८०क/२०.५७; अलंकृतः — {mya ngan med/} … /{me tog gzhon nus rab brgyan pa//} अशोकं…कलिकालंकृतम् अ.क.२०४ख/२३.१८; विभूषितः — {rgyan dang bral ba'i mdzes sdug gis//rna} {ba'i zhags pa rab brgyan cing //} निराभरणलावण्यकर्णपाशविभूषितम् । अ.क.७०ख/६०.१८; सुभूषितः, ओ ता — {rab tu brgyan pa'i bu mo} कन्याः सुभूषिताः सु.प्र.२९क/५६; उपशोभितः — {gzhal med khang} … {rin po che dang mu tig du mas rab tu brgyan pa la 'dug ste} अनेकरत्नमुक्तोपशोभिते …विमाने…निषण्णः ल.अ.८२ख/३०.
rab tu brgyan par gyur
क्रि. अलंचकार — {khyim na gnas pa nad bzhin yongs spangs nas/} /{nags tshal gnas shig rab tu brgyan par gyur//} गार्हस्थ्यमस्वास्थ्यमिवावधूय कंचिद्वनप्रस्थमलंचकार ।। जा.मा.३ख/२; प्रतिमण्डितोऽभूत् — {de'i tshe thams cad dang ldan pa'i 'jig rten gyi khams mi mjed 'di rin po che'i shing ljon pas rab tu brgyan par gyur to//} तस्मिन् समये इयं सर्वावती लोकधातू रत्नवृक्षप्रतिमण्डिताऽभूत् स.पु.९१ख/१५१.
rab tu brgyug
क्रि. सम्प्रधावामि— {yid kyis rab tu brgyug snyam na'ang /} /{bdag gi yid ni kun tu rmongs//} मनसा सम्प्रधावामि मनो मे सम्प्रमुह्यति । वि.व.२१४क/१.८९.
rab tu brgyud pa
परम्परा — {dpung gi glang po rnams ni gzhan dang gzhan/} /{stobs ldan sgra sgrogs rab tu brgyud pa yis//} परम्पराया बलवारणानां परं पराया बलवारणानाम् ।। का.आ.३३७क/३.६४.
rab tu bsgul
पा. प्रक्षुभितः, भूकम्पभेदः — {'di bshad ma thag tu 'jig rten gyi khams 'di thams cad g}.{yos} … {bsgul rab tu bsgul yang dag par rab tu bsgul} अस्यां भाषितमात्रायां सर्वोपमलोकधातुः कम्पितः…क्षुभितः प्रक्षुभितः सम्प्रक्षुभितः स.दु.११५क/१९०.
rab tu bsgul ba
= {rab tu bsgul/}
rab tu bsgom
• क्रि. १. प्रभावयेत् — {khros shing khro bcas gnag pa dang /} /{mche ba rnon po rab tu bsgom//} क्रुद्धं सरोषणं कृष्णं तीक्ष्णदंष्ट्रं प्रभावयेत् ।। गु.स. ११८ख/६१; विभावयेत् — {spyan ma} … /{mdzes pa'i gzugs su rab tu bsgom//} लोचनां…चारुरूपां विभावयेत् ।। गु.स.११६क/५६ २. प्रभाव्यते — {chos rnams rang bzhin dag pa la/} /{rol mo 'di dag rab tu bsgom//} स्वभावशुद्धधर्मेषु नाटकोऽयं प्रभाव्यते ।। गु.स.१०८ख/४०; • = {rab tu bsgom pa/}
rab tu bsgom pa
• सं. प्रभावना— {lus dang ngag sems rdo rje la/} /{'jam pa'i rdo rje rab tu bsgom//} कायवाक्चित्तवज्रेषु मञ्जुवज्रप्रभावना । गु.स.१०८ख/४०; {nus pa ni rab tu bsgom pa'o//} प्रभावः प्रभावना ख.टी.१६५ख/२४८; • = {rab tu bsgom/}
rab tu bsgoms
= {rab tu bsgoms pa/}
rab tu bsgoms pa
भू.का.कृ. प्रभावितः — {ye shes chen po rab tu bsgoms pa'i rnal 'byor gyi dbang phyug chen po'i mthu ni} … {brjod par mi nus mod kyi} महाज्ञानप्रभावितमहायोगीश्वरस्य प्रभावं…न शक्यं वर्णयितुम् ज्ञा.सि.५८ख/१५२; सुभावितः — {gang phyir skyes pa tshun chad nas/} /{byams pa'i sems ni rab bsgoms pa//} जन्मप्रभृति यस्मान्मे मैत्रं चित्तं सुभावितम् । वि.व.१९४क/१.६९.
rab tu bsgos
= {rab bsgos pa/}
rab tu bsgos pa
= {rab bsgos pa/}
rab tu bsgrag par bya
क्रि. उद्घोषयति— {rdo rje slob dpon gyis rgan pa dang gzhon pa'i don du lo la sogs pa rab tu bsgrag par bya ste} वज्राचार्यो ज्येष्ठकनिष्ठार्थं संवत्सरादिकमुद्घोषयति वि.प्र.१५१क/३.९७.
rab tu bsgrags
= {rab tu bsgrags pa/}
rab tu bsgrags pa
• क्रि. १. अश्रावयत् — {blon po chen pos sa bdag bka'/} /{gdengs can dbang la rab tu bsgrags//} अश्रावयन्महामात्यः पार्थिवाज्ञां फणीश्वरम् ।। अ.क.१२८ख/६६.३७ २. समुदीरयति — {legs zhes bya ba'i sgra yang rab bsgrags te//} साधुं ति घोषं समुदीरयन्ति स.पु.२३ख/४०; कीर्त्यते — {khyad par med par sngar brjod pa/} /{gal te slar yang rab bsgrags pa//} अविशेषेण पूर्वोक्तं यदि भूयोऽपि कीर्त्यते । का.आ.३३९ख/३.१३५; प्रगीयते — {skye ba med pa sbyor ba yis/} /{skye ba 'di ni rab tu bsgrags//} अनुत्पादप्रयोगेण उत्पादोऽयं प्रगीयते ।। गु.स.८४क/८; • भू.का.कृ. प्रथितः — {bdag ni rab tu byung bar gyur ces rab tu bsgrags//} दीक्षामुपाश्रित इति प्रथितोऽस्मि जा.मा.१०७क/१२४; प्रकीर्तितः — {brgya byin de nas lha rnams kyi//nges} {pa'i tshig} (? {tshe} ) {ni rab tu bsgrags//} शक्रश्च अथ देवानां नियतायुः प्रकीर्तितः ।। म.मू.३२७क/५१३; शब्दितः — {ji ltar byas pa de bzhin spyod/} /{rgyu mthun zhes ni rab tu bsgrags//} यथा कृतं तथा भुक्तं निष्यन्द इति शब्दितम् । हे.त.२१ख/६८; • सं. निर्घोषः — {de bzhin gshegs pa chos kyi 'khor lo'i 'od rab tu bsgrags pa'i rgyal po} धर्मचक्रप्रभनिर्घोषराजो नाम तथागतः ग.व्यू.१९७ख/२७८.
rab tu bsgral
= {rab tu bsgral ba/} {rab tu bsgral nas} उत्तीर्य — {chu srin 'byung gnas rab bsgral nas/} /{skye bo med pa'i lam bgrod de//} मकराकरमुत्तीर्य व्रजतस्तस्य निर्जने ।…पथि अ.क.१६४ख/१९.१०.
rab tu bsgral ba
भू.का.कृ. तारितः — {de la bdag ni rus sbal gyis/} /{rgyab tu bkod nas rab tu bsgral//} कच्छपेन मया तत्र पृष्ठमारोप्य तारिताः । अ.क.२६५क/९७.१४.
rab tu bsgribs
= {rab bsgribs/}
rab tu bsgribs pa
= {rab bsgribs/}
rab tu bsgrims
= {rab bsgrims/}
rab tu bsgrims pa
= {rab bsgrims/}
rab tu bsgrub
• क्रि. १. प्रसाधयेत् — {rgyu med smra bas brtsad byas te/} /{ma skyes pa yang rab tu bsgrub//} विगृह्याहेतुवादेन अनुत्पादं प्रसाधयेत् । ल.अ.१८०क/१४५ २. सम्प्रसाध्यते — {gal te spyir ni gzhan don du/} /{de dag la ni rab bsgrub pa/} /{de lta na yang sgrub don med//} सामान्येन तु पारार्थ्यं यद्येषां सम्प्रसाध्यते । तथापि साधनं व्यर्थम् त.स.१३क/१४९; • = {rab tu bsgrub pa/}
rab tu bsgrub pa
• सं. प्रसिद्धिः — {skyes bu'i don kun mkhyen pa yi/} /{don kun mkhyen pa rab bsgrub phyir//tshad} {ma de la sngar bstan zin//} प्रधानपुरुषार्थज्ञसर्वार्थज्ञप्रसिद्धये । तच्च मानं पुरः प्रोक्तम् त.स.१२०ख/१०४५; • वि. प्रसाधकः — {skye ba rnam par bzlog pa'i phyir//mi} {skye ba ni rab tu bsgrub//} उत्पादविनिवृत्त्यर्थमनुत्पादप्रसाधकम् । ल.अ.१३५ख/८१; • = {rab tu bsgrub/}
= {rab tu bsgrubs pa/} {rab tu bsgrubs nas} प्रसाध्य — {chos can la dang por yod pa nyid rab tu bsgrubs nas} धर्मिणि प्राक् सत्त्वं प्रसाध्य वा.न्या.३२७क/८; विधाय — {mig dag phyung nas long bar rab bsgrubs te//ji} {ltar nye bar 'khor ba rim gyis bsad//} अन्धं विधायाक्षिविपाटनेन यथोपयुक्तं न्यवधीत् क्रमेण ।। अ.क.६८क/५९.१६६; आधाय — {zhes pa'i gros ni rab bsgrubs te//thub} {pa de dag rab tu gnas//} इति संविदमाधाय ते तस्थुर्मौनिनः परम् ।। अ.क.१३७ख/६७.४०; उपार्जयित्वा — {der ni spyod pa stobs rnams rab bsgrubs nas//} चर्याबलं तत्र उपार्जयित्वा स.पु.२७ख/४९.
rab tu bsgrubs pa
• क्रि. १. समादधे — {de nas} … /{smon lam dag ni rab bsgrubs pa//} ततः…प्रणिधानं समादधे ।। अ.क.२२७क/८९.६९; प्रविदधे — {dri za'i bdag po nyid kyi ni/} /{ched du smon lam rab tu bsgrubs//} प्रणिधानं प्रविदधे गन्धर्वाधिपतिं प्रति ।। अ.क.१८८क/८०.८५ २. प्रसाध्यते — {skye ba med par rab bsgrubs na//nga} {yi tshul ni mi 'jig go//} अनुत्पादे प्रसाध्यन्ते मम नेत्री न नश्यति । ल.अ.१३५ख/८१; • भू.का.कृ. प्रसाधितः — {bcom ldan 'das kyis rdzing gi chu'i nor bu'i dpe rab tu bsgrubs te} भगवता वापीतोयमणिदृष्टान्तेन प्रसाधितः र.व्या.११३क/७४; {'thad pas bsgrubs pa'i rigs pas rab tu bsgrubs shing} उपपत्तिसाधनयुक्त्या प्रसाधितम् बो.भू.२१क/२५; सम्पादितः — {lha dbang gis/} /{rab bsgrubs gser gyi gzhal yas khang chen du//} सुरेन्द्रसम्पादिते हेममहाविमाने अ.क.१९८क/२२.५४; अर्जितः — {shing rta chen po'i sde 'di ni/} /{gang gi mthu yis rab bsgrubs pa//} यत्प्रभावार्जिता सेयं महारथवरूथिनी ।। अ.क.२०४क/२३.११; विवर्धितः — {'dod pa'i me gang khengs pas rab bsgrubs pa//} स्मरानलो मानविवर्धितो यः का.आ.३३७क/३.६१; उत्तप्तः — {rgyun chad med par dge bsgrubs pa/} /{sa yis 'dzin par bzod ma gyur//sems} {can dge ba rab bsgrubs pa//rab} {mtho ri bo brgya bas lci//} अच्छिन्नोत्तप्तकुशलं धर्तुं न क्षमते क्षितिः । स त्व (सत्त्व लि.पा.)मुत्तप्तकुशलः प्रोच्चशैलशताद् गुरुः ।। अ.क.२२६ख/२५.२७.
rab tu bsgrubs zin
भू.का.कृ. प्रसाधितम् — {'gro ba med pa'i phyir ro zhes bya ba ni rab tu bsgrubs zin to//} गत्यभावादिति प्रसाधितमेतत् सू.व्या.२३५ख/१४७.
rab tu bsgreng
= {rab tu bsgreng ba/}
rab tu bsgreng ba
• वि. समुच्छ्रितः — {gdugs dang rgyal mtshan rab tu bsgreng ba dang} समुच्छ्रितच्छत्रध्वजपताकः ग.व्यू.२७९क/५; उच्छ्रितः — {gos sna tshogs kyi lha'i ba dan ni rab tu bsgreng} नानावस्त्रोच्छ्रितपताकं कृत्वा ल.अ.६१ख/७; • सं. समुच्छ्रयणम् — {chos kyi rgyal mtshan chen po rab tu bsgreng ba dang} महाधर्मध्वजसमुच्छ्रयणं च स.पु.७ख/११.
rab tu bsgrengs
क्रि. अपातयत् — {de la mgon med zas sbyin gyis/} /{chu yi rgyun ni rab tu bsgrengs//} अनाथपिण्डदस्तस्मै वारिधारामपातयत् ।। अ.क.१९०ख/२१.७५.
rab tu ngal
= {rab ngal/}
rab tu ngal ba
= {rab ngal/}
rab tu ngus
क्रि. रुरोद — {zhes pa smras nas chu srin der/} /{nga ro drag pos rab tu ngus//} इत्युक्त्वा मकरस्तत्र रुरोद परुषस्वरम् ।। अ.क.२९८ख/३९.१६.
rab tu nges
= {rab nges/}
rab tu nges pa
= {rab nges/}
rab tu dngangs
= {rab tu dngangs pa/}
rab tu dngangs pa
भू.का.कृ. उत्त्रस्तः — {byis pa kun kyang rab tu dngangs//} उत्त्रस्ताः सर्वबालिशाः म.मू.२७२ख/४२७.
rab tu mngon par gyur
भू.का.कृ. प्रव्यक्तः — {'dod chags kyis myos par gyur pa'i rnam pa ni rab tu mngon par gyur to//} प्रव्यक्तमदनाकारो बभूव जा.मा.७५ख/८७.
rab tu bsngags
= {rab tu bsngags pa/}
rab tu bsngags pa
• क्रि. प्रशस्यते — {gcad pa dang ni dbug pa dang /} /{bsreg dang btso ba'i las la ni/} … {rab tu bsngags//} छेदने भेदने कर्मे दाहपाके प्रशस्यते ।। स.उ.२७०ख/५.४५; शस्यते— {kun gyi don kun sgrub byed cing //thabs} {bzang yin par rab tu bsngags//} सर्वार्थसिद्धौ सर्वेषां सुखोपायश्च शस्यते ।। सू.अ.२१०ख/११४; प्रशंसयति — {'dod pa la 'dod chags dang 'dod pa la 'dun pa spong ba rnam grangs du mar bstod pa dang bsngags pa dang rab tu bsngags pa} कामराग(कामच्छन्द)प्रहाणमनेकपर्यायेण स्तुवन्ति, वर्णयन्ति, प्रशंसयन्ति श्रा.भू.४०क/१०२; • सं. १. प्रशंसा म.व्यु.२६११ (४९क); श्लाघा — श्लाघा {rab bsngags bsnyen bkur la} श्री.को.१७४ख २. = {myang 'das} श्रेयः, निर्वाणम्— {grol ba ma 'dres mya ngan 'das/} /{rab bsngags nges legs 'chi med dang /} /{thar pa dang ni spangs pa 'o//} मुक्तिः कैवल्यनिर्वाणश्रेयोनिःश्रेयसामृतम् ।। मोक्षोऽपवर्गः अ.को.१३९क/१.५.६; अतिशयेन प्रशस्यं श्रेयः अ.वि.१.५.६; • अव्य. ओम् — {rab bsngags zhes bya ba dang} … {klag pa 'dzin cing byed pas dag par khong du chud do//} ॐकार…अध्ययनधारणकरणैश्च शुद्धिं प्रत्यवगच्छन्ति ल.वि.१२३क/१८३; म.व्यु.२७५७ (५०ख); • भू.का.कृ. प्रशंसितः — {de bas sangs rgyas thams cad kyis//las} {ni gcig pu rab tu bsngags//} तस्मात् सर्वबुद्धैस्तु कर्ममेकं प्रशंसितम् ।। म.मू.१८९ख/१२४; प्रशस्तः — {rgyu skar gro bzhin mon gru ni/} /{drag po'i las la rab tu bsngags//} प्रशस्तौ…श्रवणधनिष्ठनक्षत्रौ क्रूरकर्मणि म.मू.१९४क/२०५; {mkhas pas rab bsngags pa} विज्ञप्रशस्ताः शि.स.१७८क/१७६.
rab tu gces
= {rab tu gces pa/}
rab tu gces pa
वि. प्रियः — {dge slong la rab tu gces pa'i mdo zhes bya ba} भिक्षुप्रियसूत्रनाम क.त.३०२.
rab tu gcod
= {rab tu gcod pa/}
rab tu gcod pa
१. उच्छेदः — {nang mi rab gcod rtsub mo yis/} /{rgyal srid bsrung ba yongs mi shes//} राज्यरक्षां न जानाति स्वजनोच्छेदकर्कशाम् ।। अ.क.३१७क/४०.११४ २. संछेदनता— {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {sdug bsngal gyi shing rab tu gcod pas sta re lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…कुठारभूतं दुःखवृक्षसंछेदनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
rab tu bcags par byed
क्रि. कलनां करोति— {gang zhig mthong nas sems med rnams kyang mya ngan dag la rab tu bcags par byed//} दृष्टं यच्च करोति शोककलनां निश्चेतनानामपि अ.क.३१६ख/४०.११०.
rab tu bcad
= {rab tu bcad pa/} {rab tu bcad nas} उत्कृत्य — {rtag tu bdag gis phyugs rnams kyi/} /{sha la rab tu bcad nas btsongs//} पशूनां मांसमुत्कृत्य विक्रीतं सततं मया ।। अ.क.१६८क/१९.५३.
rab tu bcad pa
• क्रि. चिच्छेद — {gtum po'i bu dang dung gi ni/} /{kha yi mgo dag rab tu bcad//} चण्डालसूनोश्चिच्छेद शिरः शङ्खमुखस्य च ।। अ.क.१३१ख/६६.७७; • भू.का.कृ. उत्कृत्तः — {gdug pa dung gi kha dag gis//mgrin} {pa rab bcad don mthun gyi//} क्रुद्धशङ्खमुखोत्कृत्तकण्ठानां सार्थगामिनाम् । अ.क.१३०क/६६.५८; समुत्कृत्तः — {byin pa g}.{yas pa'i sha dag ni//rab} {bcad de dang mtshungs bar bkod//} दक्षिणोरुसमुत्कृत्तं मांसं तत्तुल्यमादधे ।। अ.क.४०ख/५५.४३; निकृत्तः — {lag pa rkang pa rab bcad cing //} निकृत्तपाणिचरणा अ.क.१५८क/७२.२१; प्रोत्पाटितः — {gang zhig dge ba rnams kyis bkug dang} … /{rab bcad gcus dang nges par brdar dang phye mar byas kyang zad pa nyid mi 'gyur//} याऽऽकृष्टा…प्रोत्पाटिता मोटिता निर्घृष्टा कणशः कृताऽपि कुशलैर्नैव प्रयाति क्षयम् ।। अ.क.४ख/५०.३३.
rab tu bcings
= {rab bcings/}
rab tu bcings pa
= {rab bcings/}
rab tu bcug
= {rab tu bcug pa/}
rab tu bcug pa
भू.का.कृ. प्रक्षिप्तः — {lus kyi nang du mdangs rab tu bcug pas shin tu bde ba myong bar 'gyur} ओजःप्रक्षिप्तं च कायं सुखं च प्रतिसंवेदयिष्यति अ.सा.८२क/४६; प्रवेशितः — {'jigs rung mun can btson khang ni/} /{rgyu ba med par rab tu bcug//} घोरान्धबन्धनागारं निःसञ्चारं प्रवेशितः ।। अ.क.३३६ख/४४.४; प्रवर्तितः — {rigs pas rab tu bcug pa'i las/} /{rnam gsum kun slong bcas pa ni//} योगप्रवर्तितं कर्म ससमुत्थापकं त्रिधा । अभि.को.१५ख/४.१२६.
rab tu bcugs gyur
द्र.— {mdza' bshes dag gis rab tu bcugs} ( {gcugs} पा.भे.) {gyur kyang /} /{khro bas mi rigs g}.{yang sar ltung bar 'gyur//} रोषेण गच्छत्यनयप्रपातं निवार्यमाणोऽपि सुहृज्जनेन । जा.मा.११४ख/१३३.
rab tu bcom
= {rab tu bcom pa/} {rab tu bcom ste/} {o nas} विनिहत्य — {tshig dang yi ge la so sor rnam par rtog pa rnams blos rab tu bcom ste} वागक्षरप्रतिविकल्पनं च विनिहत्य बुद्ध्या ल.अ.११८ख/६५; प्रभञ्जयित्वा — {bdud kyi sde thams cad rab tu bcom zhing pham par byas so//} {rab tu bcom zhing pham par byas nas} सर्वां मारसेनां प्राभञ्जीत् पराजैषीत् । प्रभञ्जयित्वा पराजयित्वा स.पु.६०क/१०५.
rab tu bcom pa
• क्रि. प्राभञ्जीत् — {bdud kyi sde thams cad rab tu bcom zhing pham par byas so//} सर्वां मारसेनां प्राभञ्जीत् पराजैषीत् स.पु.६०क/१०५; • भू.का.कृ. प्रहृतः — {de ltar rnam pa thams cad du/} /{nyes pa khyod kyis rab tu bcom//} तथा सर्वाभिसारेण दोषेषु प्रहृतं त्वया । श.बु.१११क/३१; प्रहीणः — {gang zhig phung po la sogs sgrib pa rab bcom yul} स्कन्धाद्यावरणप्रहीणविषया या वि.प्र.१०९ख/१, पृ.४; उन्मथितः — {glang chen myos pa'i tshul gyis a mra'i shing /} /{'joms bzhin gang gis gzhon nu rab bcom pa//} मातङ्गवृत्त्याऽऽम्रतरुं निपात्य मत्तेन येनोन्मथितः कुमारः ।। अ.क.२७३ख/१०१.२९; विपाटितः — {khyod ni mkha' lding mchu rtse yis/} /{rab tu bcom par rnam rtog cing //} उत्प्रेक्षमाणा त्वां तार्क्ष्यचञ्चुकोटिविपाटितम् ना.ना.२५०क/२२७; • सं. उन्मूलनम् — {yon tan can rnams rab bcom pas/} /{gtum po dag ni yongs su tshim//} उन्मूलनेन गुणिनां मातङ्गः परितुष्यति ।। अ.क.२४२क/२८.२२; • पा. प्रमुषिता, प्रहेलिकाविशेषः — {sbyor ba shin tu 'khrugs pa yis/} /{rmongs byed rim pa bral ba ste/} /{gang la don rtogs dka' ba yi/} /{tshig phreng de ni rab bcom yin//} व्युत्क्रान्तातिव्यवहितप्रयोगान्मोहकारिणी । सा स्यात्प्रमुषिता यस्यां दुर्बोधार्था पदावली ।। का.आ.३३८क/३.९९.
rab tu chags
= {rab chags pa/}
rab tu chags pa
= {rab chags pa/}
rab tu chad pa
भू.का.कृ. समुच्छिन्नः — {bstan pa thams cad rab tu chad pa de ni mya ngan las 'das pa'i dbyings zhes bya'o//} सर्वनिर्देशसमुच्छिन्नो निर्वाणधातुः सु.प.२७क/६.
rab tu chung
= {rab tu chung ba/}
rab tu chung ba
वि. कृशः — {bram ze rnams kyis nor sgrub tu/} /{blang ba'i thabs ni rab tu chung //} प्रतिग्रहकृशोपायं विप्राणां हि धनार्जनम् । जा.मा.६९ख/८१; प्रतनुः — {rab tu chung ba nyid} प्रतनुता अ.क.१०४ख/६४.२००.
rab tu chung ba nyid
प्रतनुता — {bkrus pas mi yi dri ma ni/} /{rab tu chung ba nyid du gyur//} मर्त्यामोदः प्रतनुतां क्षालितायाः शनैर्ययौ । अ.क.१०४ख/६४.२००.
rab tu chud mi za
= {rab tu chud mi za ba/}
rab tu chud mi za ba
अप्रणाशः — {chud za ba dang chud mi za ba'i sgo ni gang du rab tu chud za ba dang /} {rab tu chud mi za ba dang /} {de gnyi ga'i thabs dang /} {de gnyi ga'i rab tu dbye ba ston pa te} नाशानाशमुखं यत्र प्रणाशोऽप्रणाशस्तदुभयोपायस्तदुभयप्रभेदश्च प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०६क/१४३.
rab tu chud za ba
प्रणाशः — {chud za ba dang chud mi za ba'i sgo ni gang du rab tu chud za ba dang /} {rab tu chud mi za ba dang /} {de gnyi ga'i thabs dang /} {de gnyi ga'i rab tu dbye ba ston pa te} नाशानाशमुखं यत्र प्रणाशोऽप्रणाशस्तदुभयोपायस्तदुभयप्रभेदश्च प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०६क/१४३.
rab tu che
= {rab tu che ba/}
rab tu che ba
• वि. उदारः — {rab tu che ba'i gos kyis de g}.{yogs te} वस्त्रैरुदारैः परिसंवृताश्च स.पु.३५ख/६१; महत् — {rab tu che ba'i lus kyi gzugs/} /{'di dag gang nas ji ltar lhags//} महात्मभावा रूपेण कुत एतेष आगमः ।। स.पु.११३ख/१८२; • सं. १. प्रकर्षः — {rigs dang} … /{stobs ni rab tu che zhing nor gyis phyug gyur kyang /} /{phyi ma'i tshe la su yang bde ba thob mi 'gyur//} कुलेन…बलप्रकर्षेण धनोदयेन वा । परत्र नाप्नोति सुखानि कश्चन जा.मा.१६६क/१९१ २. महत्त्वम् — {gzhan gyi don bsgrub pa la sems ni brtan gyur pas//bdag} {nyid phun sum tshogs pa rab tu che ba bstan//} परार्थसम्पादनधीरचेतसा महत्त्वमुद्भावितमात्मसम्पदः ।। जा.मा.२५क/२८; द्र.— {kha na ma tho rab che} महावद्यतमः अभि.को.१५क/४.१०५; {'bras bu rab tu che ba} महाफलतमा अभि.भा.२१८ख/ ७३३.
rab tu che ba'i lus
वि. महात्मभावः — {rab tu che ba'i lus kyi gzugs/} /{'di dag gang nas ji ltar lhags//} महात्मभावा रूपेण कुत एतेष आगमः ।। स.पु.११३ख/१८२.
rab tu chem chem
पा. भूकम्पभेदः १. प्रारणत् — {byang chub sems dpas sa chen po 'di la reg ma thag tu rnam pa drug tu g}.{yos rab tu g}.{yos kun tu rab tu g}.{yos so//} {chem chem rab tu chem chem kun tu rab tu chem chem mo//} संस्पृष्टमात्रा चेयं महापृथिवी बोधिसत्त्वेन षड्विकारमकम्पत् प्राकम्पत् सम्प्राकम्पत् । अरणत् प्रारणत् सम्प्रारणत् ल.वि.१५६क/२३३; प्रागर्जत् — {chem chem rab tu chem chem kun tu rab tu chem chem mo//} अगर्जत् प्रागर्जत् सम्प्रागर्जत् ल.वि.३०क/३९; प्रगर्जति स्म — {chem chem rab tu chem chem kun tu rab tu chem chem} गर्जति प्रगर्जति सम्प्रगर्जति स्म अ.सा.४५१क/२५५ २. प्रगर्जितः म.व्यु.३०१७ (५३ख); मि.को.३४क ।
rab tu cher gyur
भू.का.कृ. प्रवृद्धः — {rgyal sras rab tu cher gyur kyang /} /{ldang ba ma yin smra ba min//} राजपुत्रः प्रवृद्धोऽपि नोदतिष्ठन्न चावदत् ।। अ.क.२९०ख/३७.३३.
rab tu choms
क्रि. प्रमथ — {bdag gi dgra thams cad} … {choms choms rab tu choms rab tu choms} मम सर्वशत्रून्…मथ मथ प्रमथ प्रमथ ब.मा.१७०ख ।
rab tu mchi
क्रि. प्रयाति — {gang du bdud kyis mi rdzi ba/} /{der yang dga' mgur rab tu mchi//} प्रयाति तत्र तु स्वैरी यत्र मृत्योरगोचरः ।। श.बु.११३ख/८९.
rab tu mchog
= {rab mchog /}
rab tu mchod
• क्रि. १. पूजयति — {blo gros chen por rab mchod cing /} /{gsol ba yang dang yang 'debs pa//} महामतिं पूजयन्ति अध्येषन्ति पुनः पुनः । ल.अ.५८क/३ २. अपूजयत् — {rdzogs sangs rgyas sogs dge 'dun ni//longs} {spyod kun gyis rab tu mchod//} स बुद्धप्रमुखं सङ्घं सर्वभोगैरपूजयत् ।। अ.क.७३क/६१.१८ ३. पूजयेत् — {ston pas shes rab rab tu mchod//} प्रज्ञां पूजयेच्छास्ता हे.त.१७क/५४; • = {rab tu mchod pa/}
rab tu mchod pa
• सं. प्रपूजनम् — {bdag med ma yis go mdzad pa/} /{lha mo rab tu mchod pa nyon//} नैरात्म्यां बोधयामास शृणु देवि प्रपूजनम् ।। हे.त.२९ख/९८; • भू.का.कृ. सुपूजितः — {'jig rten thams cad kyis rab tu mchod pa} सर्वलोकसुपूजिताः म.मू.२८९ख/४४८; • = {rab tu mchod/}
rab tu 'chad
= {rab tu 'chad pa/}
rab tu 'chad pa
• क्रि. प्रभाषते — {bdag med gnyis po dag pa ni/} /{rnam par 'dren pas rab tu 'chad//} नैरात्म्यं द्वितयं शुद्धं प्रभाषन्ते विनायकाः ।। ल.अ.१७५क/१३६; • पा. प्रकाशना, धर्मचर्याभेदः — {chos spyod bcu} … लेखना {yi ger bri ba} … प्रकाशना {rab tu ston pa'am 'chad pa} मि.को.१०५क ।
rab tu 'jam
= {rab tu 'jam pa/}
rab tu 'jam pa
वि. सुकुमारः — {ri dwags ru ru} … {spu rab tu 'jam pa} सुकुमाररोमा…रुरुमृगः जा.मा.१५१क/१७४.
rab tu 'jal ba
प्रमाणम् — {rtog ge ni 'jig rten pa'i dngos po rab tu 'jal ba'i bstan bcos rnams so//} तर्को लौकिकवस्तुप्रमाणशास्त्राणि वि.प्र.२७२क/२.९६.
rab tu 'jig
= {rab tu 'jig pa/}
rab tu 'jig pa
• क्रि. प्रलुज्यते — {chos kyi nges pa'i tshig la zhes bya ba ni 'di lta ste/} {'jig pa dang rab tu 'jig pas de'i phyir 'jig rten zhes bya ba dang} धर्मनिर्वचने चेति तद्यथा लुज्यते प्रलुज्यते तस्माल्लोकः अभि.स.भा.९५क/१२८; • सं. १. प्रलयः — {'byung ba dang 'byung ba las gyur pa rab tu 'jig pa'i bar du mi 'gyur ro//} न भूतभौतिकं विनश्यति आप्रलयात् ल.अ.१३८क/८४ २. प्रणाशना— {tshangs pa'i dbyangs kyis blo ngan rab 'jig pa//} ब्रह्मघोष कुमतिप्रणाशना रा.प.२३१ख/१२४; • वि. प्रभङ्गुरः — {rab tu 'jig pa'i mi sdug pa nyid} प्रभङ्गुराशुभता श्रा.भू.७९क/२०२; म.व्यु.२५८९ (४८ख); प्रध्वंसी — {srid pa'i gnas su rnam shes dang //gzugs} {lhung rab tu 'jig pa ste//} प्रध्वंसि पतितं रूपं विज्ञानं च भवालये । ल.अ.१७८क/१४१.
rab tu 'jig pa'i mi sdug pa nyid
पा. प्रभङ्गुराशुभता, अशुभताभेदः — {mi sdug pa ni rnam pa drug ste} … {'di lta ste/} {mi gtsang ba'i mi sdug pa nyid dang} … {rab tu 'jig pa'i mi sdug pa nyid do//} षड्विधा अशुभा । तद्यथा—प्रत्यशुभता…प्रभङ्गुराशुभता च श्रा.भू.७९क/२०२.
rab tu 'jigs
= {rab tu 'jigs pa/}
rab tu 'jigs gyur
वि. भयग्रस्तमनाः — {de dag rab tu 'jigs gyur kyang /} /{bkres skom ngal bas nyams smad cing /} … /{'bros pa rtsol ni ma nus so//} भयग्रस्तमनसोऽपि क्षुत्तर्षपरिश्रमविहतोत्साहा नापयानप्रयत्नपरा बभूवुः जा.मा.१८०ख/२०९.
rab tu 'jigs pa
वि. अतिभीषणः — {bar der sems can dmyal ba chen po rab tu 'jigs pa de mthong bar gyur to//} तमतिभीषणमन्तरा नरकं ददर्श जा.मा.१९ख/२१; सुदारुणः — {de yis mi yi 'jig rten du/} /{rab 'jigs sdig pa ci bgyis na//} किं तेन प्रकृतं पापं मर्त्यलोके सुदारुणम् ।। अ.श.११८क/१०८; सप्रतिभयः — {lam 'di ni 'jigs pa dang bcas pa'o//} {rab tu 'jigs pa dang bcas pa'o//} सभयश्चैष मार्गः सप्रतिभयः शि.स.४८ख/४६; भयानकः — {sems can dmyal ba} … {mthong na rab tu 'jigs pa} भयानकदर्शनं…नरकम् जा.मा.१९क/२०; भीमः — {rab tu 'jigs pa'i sems can dmyal bar ltung //} पतन्ति भीमान्नरकप्रपातान् जा.मा.९३ख/१०८; प्रतिभयः — {srid pa'i rgya mtsho rab tu 'jigs las} भवसागरात्प्रतिभयात् सु.प्र.५५ख/१०९.
rab tu 'jigs par byed pa
वि. सुभैरवः — {'jigs byed chen po legs so legs so//} {rab tu 'jigs par byed pas} … {shod cig} साधु साधु महाभैरव सुभैरव भाषस्व स.दु.१२०क/२०६.
rab tu 'jil
= {rab tu 'jil ba/}
rab tu 'jil ba
प्रशमनम् — {sdug bsdal gyi me rab tu 'jil ba las ni} दुःखाग्निप्रशमने र.व्या.१२५क/१०६.
rab tu 'jug
• क्रि. १. प्रविशति — {sa 'og snang ba min pa'i yul du rab 'jug} पातालं प्रविशन्त्यलोकविषयम् अ.क.४क/५०.३२; प्रसर्पति — {tha dad mtshungs pa yin na rigs/} /{nye ba gang gis 'ga' zhig la/} /{rab 'jug} तुल्ये भेदे यया जातिः प्रत्यासत्त्या प्रसर्पति ।। क्वचित् प्र.वृ.३०७ख/५४; अवतरति — {sangs rgyas kyi rnam par 'phrul ba rgya mtsho de dag la rab tu 'jug go//} तान्…बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति ग.व्यू.३०७क/३०; द.भू.२५५ख/५२; प्रवर्तते — {dbyangs bdun rdzogs pa 'di dag ni/} /{tha dad lam du rab tu 'jug//} पूर्णसप्तस्वरः सोऽयं भिन्नमार्गः प्रवर्तते ।। का.आ.३४०ख/३.१७०; सम्प्रवर्तते — {mtshan ma 'brel las nor ba yi/} /{rnam par rtog pa rab tu 'jug//} भ्रान्तिनिमित्तसम्बन्धाद्विकल्पः सम्प्रवर्तते । ल.अ.१७३क/१३२; वर्तते — {sangs rgyas thams cad byon 'gyur na/} /{gzhan rnams rab 'jug lta ci smos//} सर्वबुद्धाः समायान्ति का कथाऽन्येषु वर्तते ।। स.दु.११०ख/१७२ २. प्रवर्तेत्— {'di ni nor bu ma yin no snyam pa'i 'du shes rab tu 'jug go//} नायं मणिरिति संज्ञां प्रवर्तेयुः र.व्या.११३क/७५; • = {rab tu 'jug pa/}
rab tu 'jug pa
• सं. १. प्रवृत्तिः — {gzugs la sogs pa'i yul la rab tu 'jug pa} रूपादिविषयप्रवृत्तिः वि.प्र.६५क/४.११४; {yang dag pa'i shes pa yod na sngar mthong ba dran no//} {dran pa las mngon par 'dod do//} {mngon par 'dod pa las rab tu 'jug go//} सम्यग्ज्ञाने हि सति पूर्वदृष्टस्मरणम्, स्मरणादभिलाषः, अभिलाषात् प्रवृत्तिः न्या.टी.३८ख/२८; उद्वृत्तिः — {gnas la 'jug dang rab 'jug mi 'jug dang /} … /{de bzhin gshegs pa rnams kyi yongs gyur 'dod//} प्रवृत्तिरुद्वृत्तिरवृत्तिराश्रयः… तथागतानां परिवृत्तिरिष्यते ।। सू.अ.१५४ख/३९; प्रवर्तनम् — {'di ni slar yang 'dod pa la/} /{rab tu 'jug pa'i rgyu dag nyon//} कारणं श्रूयतामस्य पुनः कामप्रवर्तने । अ.क.२१८क/८८.४५; {nye bar btags pa rab 'jug ni//rtsod} {pa spong ba'i don du yin//} चोद्यस्य परिहारार्थमुपचारप्रवर्तनम् । प्र.अ.२०४ख/५६१; सम्प्रवर्तनम् — {de la chags pa de ni thams cad la rab tu 'jug pa'i rgyu yin te} तत्र यः स्नेहः सर्वत्र सम्प्रवर्तने…हेतुत्वम् प्र.अ.१२६ख/१३५ २. प्रवेशः — {da ni sgra gcan rab tu 'jug pa gsungs te} इदानीं राहोः प्रवेश उच्यते वि.प्र.१८९क/१.५२ ३. प्रवेशनता — {gong nas gong du de bzhin gshegs pa'i sa la rab tu 'jug par 'bad do//} उत्तरोत्तरतथागतभूमिप्रवेशनतया व्यायमते ल.अ.१०८ख/५४; • कृ. १. प्रवृत्तः — {mtshan nyid gcig pa'i rnam par shes pa yul la mngon par 'dzin par rab tu 'jug pa'i} विज्ञानानामेकलक्षणानां विषयाभिग्रहणप्रवृत्तानाम् ल.अ.६२ख/८; {rgyun zhugs 'bras bur rab 'jug dri ma dang bral snang ba'i rim pa 'di yis ni//} स्रोतःप्राप्तिफलप्रवृत्तविमलालोकक्रमेणामुना अ.क.६८ख/५९.१७१; सम्प्रवृत्तः — {skye bo mtha' dag rmongs par rab 'jug pa} सकलजनतामोहने सम्प्रवृत्ताः अ.क.२६८क/३२.३३ २. प्रवर्तमानः — {rab tu 'jug pa'i nus pa med pa ni mtshan nyid med pa na 'dren par byed do//} प्रवर्तमानमसल्लक्षणमसामर्थ्यमाकर्षयति वा.टी.५८क/१४; • = {rab tu 'jug/}
rab tu 'jug pa med pa
अप्रवृत्तिः — {lus la yul dang yul can bcu po rnams kyi 'brel pas rnam par shes pa rab tu 'jug pa med pa ste} शरीरे विषयविषयिणां दशानां सम्बन्धेनाप्रवृत्तिर्विज्ञानस्य वि.प्र.६६क/४.११६.
rab tu 'jug pa yin
क्रि. प्रवर्तते — {sems dang sems byung bye brag ni/} /{'jug pa rab tu 'jug pa yin//} चित्तचैत्तस्य भेदेन वर्तमानं प्रवर्तते । ल.अ.१८५क/१५४; अवतरति — {de'i tshe/} {'don par byed pa po mthong ba'i phyir ma grub pa nyid gsal rab tu 'jug pa yin no//} तदाऽध्येतॄणां दृष्टत्वात् स्फुटतरमवतरत्यसिद्धता त.प.१७३क/८०३.
rab tu 'jug par 'gyur
क्रि. १. प्रविशति — {de nas mdo 'dzin pa zhes bya ba la sogs pa 'don pa dang gar byed pa dang glu len pa la rab tu 'jug par 'gyur ro//} ततः प्रविशति सूत्रधारः इति पठेत्, नृत्येद्, गायेच्च वा.न्या.३३५ख/६६; {de'i tshe gzhi de yis ni 'phral la myur bar rtsa ba'i 'khor lo drug de dag la dus mun pa chen po'i rlung ni rab tu 'jug par 'gyur ro//} तदा शीघ्रं तेनाश्रयेण प्रविशति सहसा मूलचक्रेषु षट्सु कालो महातमो वायुः वि.प्र.२६२ख/२.७२; प्रवर्तते — {de la rten nas rab 'jug 'gyur/} /{'das dang ma 'ongs bstan pa 'o//} तामाश्रित्य प्रवर्तन्तेऽतीतानागतदेशनाः ।। त.स.६७ख/६३२; सम्प्रवर्तते — {bdag tu chags pa'i rgyu nyid las/} /{bde min bde bar 'du shes pas/} /{kun la rab tu 'jug 'gyur ba//} सर्वत्र चात्मस्नेहस्य हेतुत्वात् सम्प्रवर्तते ।। असुखे सुखसंज्ञस्य प्र.वा.११४ख/१.१८७; प्रवृत्तिर्भवति — {de bas kyang dge ba'i dbang gis dang po'i theg pa nyan thos dang rang sangs rgyas kyi theg pa la rab tu 'jug par 'gyur ba'o//} ततोऽपि शुभवशादादियाने प्रवृत्तिर्भवति श्रावकप्रत्येकबुद्धयाने वि.प्र.२२६क/२.१३; अवतरति — {'das pa'i sangs rgyas bcom ldan 'das rnams kyi ye shes kyi sa la yang rab tu 'jug par 'gyur ro//} अतीतानामपि बुद्धानां भगवतां ज्ञानभूमिमवतरन्ति द.भू.१६९ख/३ २. प्रवृत्तिर्भविष्यति — {ma kha'i yul grong bye bas rnam par brgyan par} … {lha ma yin gyi chos rab tu 'jug par 'gyur ro//} मखविषये कोटिग्रामविभूषिते… असुरधर्मप्रवृत्तिर्भविष्यति वि.प्र.१७४क/१.२६.
rab tu 'jug par byas
भू.का.कृ. प्रवेशितः — {btsun mos zas dag btson khang du/} /{gsang nas rab tu 'jug par byas//} पत्न्या प्रवेशितं तस्य बन्धने गूढभोजनम् । अ.क.३३६ख /४४.५.
rab tu 'jug par byas pa
= {rab tu 'jug par byas/}
rab tu 'jug par byed
= {rab tu 'jug par byed pa/}
rab tu 'jug par byed pa
• क्रि. प्रतार्यते — {brjo+od dang shes pas gcig nyid du/} /{tha snyad rab tu 'jug par byed//} एकत्वेनाभिधाज्ञानैः व्यवहारं प्रतार्यते ।। प्र.वृ.२८६क/२९; विवर्तते — {yul gyi rnam pa can blo ni/} /{thog mar rab tu 'jug byed cing /} /{de yis nges par byas pa'i don/} /{skyes bu yis ni rtogs par 'gyur/} … {snyam na//} स्यान्मतं विषयाकारा बुद्धिरादौ विवर्तते । तया व्यवसितं चार्थं पुरुषः प्रतिपद्यते ।। त.स.१२ख/१४५; • वि. प्रवर्तकः — {de gnyis las rab tu 'jug par byed pa gang yin pa de 'dir dpyad par bya ba yin la} तयोर्मध्ये यत् प्रवर्तकं तदिह परीक्ष्यते न्या.टी.३८ख/२८.
rab tu 'jug byed
= {rab tu 'jug par byed pa/}
rab tu 'jug par mdzad
क्रि. प्रतारयति — {sems can srid gsum skyo bskyed nas/} /{mya ngan 'das la rab 'jug mdzad//} उद्वेज्य त्रिभवात् सत्त्वान् प्रतारयति निर्वृतौ ।। र.वि.११९क/८८.
rab tu 'jebs pa
प्राचुर्यम्— {yid kyis byin gyis brlabs pa'i dbang po thams cad ni rang rang gi yul 'dzin pa la 'jebs par 'gyur ro//} सर्वेषामिन्द्रियाणां मनसाऽधिष्ठितानां स्वस्वविषये ग्रहणप्राचुर्यं भवति शि.स.१५७ख/१५१.
rab tu 'jog
= {rab tu 'jog pa/}
rab tu 'jog pa
• क्रि. प्रतिष्ठापयति — {phyir mi ldog pa'i sa'i bar la yang rab tu 'jog go//} यावदवैवर्तिकभूमौ च प्रतिष्ठापयति शि.स.४२क/४०; प्रदधाति — {sems rab tu 'dzin to/} {yang dag par rab tu 'jog go//} चित्तं प्रगृह्णाति, सम्यक् प्रदधाति सू.व्या.२२६ख/१३६; प्रस्थापयति — {rab tu 'jog pa dang rnam par 'byed pa dang rnam par 'brel} (? {'grel} ) {pa ni go rims bzhin du bstan pa dang rnam par 'byed pa dang the tshom gcod pa rnams kyis so//} प्रस्थापयति विभाजयति विवृणोति यथाक्रममुद्देशविभागसंशयच्छेदैः सू.व्या.१८३ख/७९; प्रभावयति म.व्यु.७४३० (१०५ख); प्रणिदधाति — {sdig pa mi dge ba'i chos ma skyes pa rnams mi bskyed pa'i phyir 'dun pa skyed do//} … {yang dag par rab tu 'jog go//} अनुत्पन्नानां पापकानामकुशलानां धर्माणामनुत्पादायैव छन्दं जनयति… सम्यक्प्रणिदधाति शि.स.१९१ख/१९०; • सं. १. प्रतिष्ठापनम् — {kla klo'i chos bcom nas sangs rgyas kyi chos rab tu 'jog pa'i ngo bo nyid kyis gnas pa dang} म्लेच्छधर्मोत्पाटनबुद्धधर्मप्रतिष्ठापनस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ. १३ २. प्रधानम् — {de'i 'og tu yang dag par rab tu 'jog pa dag gi rjes la ting nge 'dzin rnam par sbyong ba'i phyir rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams rab tu 'byed do+o//} ततः सम्यक्प्रधानेभ्योऽनन्तरं समाधेर्विशोधनादृद्धिपादाः प्रभाव्यन्ते अभि.स्फु.२३३ख/१०२२; प्रहाणम्— {dran pa nye bar gzhag pa dang yang dag par rab tu 'jog pa dang rdzu 'phrul gyi rkang pa rnams} स्मृत्युपस्थानसम्यक्प्रहाणर्द्धिपादाः अभि.भा.३८ख/१०१७; द्र. {yang dag par spong ba/} ।। • वि. प्रतिष्ठापिका — {rnam par rtog pa'i mtshan nyid 'dzin pa la mngon par chags pas rab tu 'jog pa'i blo} विकल्पलक्षणग्राहाभिनिवेशप्रतिष्ठापिका बुद्धिः ल.अ.१०४क/५०.
rab tu 'jog par 'gyur
क्रि. प्रतिष्ठापयति — {sems can gyi sems kyi rjes su 'jug pa'i sprul pa'i gzugs dang /} {sems tsam tu 'jug pas sa'i rim pa'i mtshams sbyor ba 'brel bar rab tu 'jog par 'gyur ro//} सत्त्वचित्तानुप्रवेशकैर्निर्माणविग्रहैश्चित्तमात्रावधारणतया भूमिक्रमानुसन्धौ प्रतिष्ठापयति ल.अ.७२क/२०.
rab tu 'jog par byed
क्रि. प्रस्थापयति — {de shin tu rigs bzhi po rnam par dag par 'dod de} … {rab tu 'jog par byed} सोऽत्यर्थं चातुर्वर्णविशुद्धिं रोचयति…प्रस्थापयति वि.व.१२४ख/१.१३.
rab tu 'jom
क्रि. प्रमर्दयति — {lha'i dbang po brgya byin rdo rje'i lag cha thogs pa ni lha ma yin gyi tshogs thams cad rab tu 'jom mo//} वज्रप्रहरणगृहीतः शक्रो देवेन्द्रः सर्वासुरगणं प्रमर्दयति ग.व्यू.३२०ख/४०४.
rab tu 'jom pa
= {rab tu 'jom/}
rab tu 'joms
= {rab tu 'joms pa/}
rab tu 'joms pa
• क्रि. प्रमर्दयति — {dge ba'i rtsa ba des ma byin par len pa'i rgyu las byung ba'i bar gyi las kyi sgrib pa 'joms so//rab} {tu 'joms so//} स तेन कुशलमूलेन यावददत्तादानहेतुकं कर्मावरणं मर्दयति प्रमर्दयति शि.स.९९क/९८; • सं. १. उन्माथः — {khengs pa rab 'joms grags dang nor nyams bde blag tu ni nye bar rgod//} मानोन्माथैः प्रथितविभवभ्रंशहेलोपहासैः अ.क.६४ख/५९.१३५; प्रमथनम् — {sems can nyon mongs sdug bsngal rab 'joms zhi ba} सत्त्वेषु क्लेशदुःखप्रमथनशमनम् र.व्या.१२३ख/१०२; {'joms} … /{u d+bA sa naM rab tu 'joms/} /{'tshe ba byed dang dz+dzA sa na ni//} निर्वापणं…उद्वासनप्रमथनक्रथनोज्जासनानि च । अ.को.१९४क/२.८.११५; प्रमथ्यते प्रमथनम् । मथे हिंसायाम् अ.वि.२.८.११५; म.व्यु.६६०५ (९४ख); प्रतियातना — {rnam pa 'di lta bu ni rab 'joms pa'i/} /{rgud pa'i gnas nyid rab tu mi 'gyur ro//} एवंविधानि प्रतियातनानां नैवास्पदत्वं विपदां प्रयान्ति ।। अ.क.३०५ख/१०८.१२३ २. = {rlung} प्रभञ्जनः, वायुः — {dbugs 'byin} … {rab 'joms} श्वसनः…प्रभञ्जनाः अ.को.१३२क/१.१.६४; प्रभञ्जयति शाखादिकं प्रभञ्जनः । भञ्जो आमर्दने अ.वि.१.१.६४ ३. प्रमथाः, शिवपारिषदः — {rab 'joms bdag} प्रमथाधिपः अ.को.१२९ख/१.१.३२ ४. = ग्. {yul} प्रविदारणम्, युद्धम् मि.को.४४ख; • वि. प्रमर्दकः — {dpa' bo} … {gzhan gyi sde rab tu 'joms pa} शूराणां … परसैन्यप्रमर्दकानाम् ग.व्यू.२३१ख/३०९; {bdud kyi bu bdud rab tu 'joms pa zhes bya ba} मारप्रमर्दको नाम मारपुत्रः ल.वि.१५५क/२३१; प्रमर्दी— {spyan ras gzigs rdo rje'i snying pos rab tu 'joms pa} वज्रगर्भप्रमर्दी अवलोकितेश्वरः लो.को.१४९७; प्रमर्दनी— {stong chen po rab tu 'joms pa'i sgrub thabs} महासहस्रप्रमर्दनीसाधनम् क.त.३२५३; {stong chen rab tu 'joms ma} महासाहस्रप्रमर्दनी ब.मा.१७४क; मथनः — {lang ka'i bdag po 'di ni rgyal ba'i sras rnal 'byor chen po'i rnal 'byor dang ldan pa/} {pha rol rgol ba rab tu 'joms pa} … {rnams kyi dam tshig go//} एष लङ्काधिपते अभिसमयो महा(योग)योगिनां परप्रवादमथनानाम्… जिनपुत्राणाम् ल.अ.५९क/५; • पा. प्रभञ्जनः, समाधिविशेषः — {spyan ras gzigs kyi dbang po ni ting nge 'dzin brgya phrag du ma dang ldan te/} {'di lta ste/} {rab tu 'joms zhes bya ba'i ting nge 'dzin dang} अवलोकितेश्वरः अनेकैः समाधिशतैः समन्वागतः । तद्यथा—प्रभञ्जनो नाम समाधिः का.व्यू.२४४क/३०५; • ना. प्रस्फोटकः, नागः म.व्यु.३३४६ (५७ख).
rab tu 'joms byed pa
• वि. उद्धारी — {zlum zhing rgyas pa'i lag pa can/} /{grogs min rab tu 'joms byed pa/} /{rnam 'dren khyod kyis bsten pa'i sa/} /{mi mtshungs pa 'di 'jigs pa med//} विनायकेन भवता वृत्तोपचितबाहुना । स्वमित्रोद्धारिणाऽभीता पृथ्वीयमतुलाश्रिता ।। का.आ.३३७क/३.६८; • सं. = ग्. {yul} प्रविदारणम्, युद्धम् — {'khrug pa 'gyed pa rgyal byed pa//'joms} {pa rab tu 'joms byed pa//} युद्धमायोधनं जन्यं प्रधनं प्रविदारणम् ।। अ.को.१९३क/२.८.१०३; प्रकर्षेण विदारणमत्रास्तीति प्रविदारणम् अ.वि.२.८.१०३.
rab tu 'joms ma
वि.स्त्री. प्रमर्दनी — {lha dang lha ma yin dang} … {lto 'phye chen po la sogs pa'i nyer 'tshe rab tu 'joms ma} देवासुर… महोरगाद्युपद्रवप्रमर्दनी ब.मा.१६५ख ।
rab tu brjod
= {rab tu brjod pa/}
rab tu brjod pa
• क्रि. प्रवदति — {gtam gang rab dben bde ba skyed byed cing /} /{rab tu zhi ba 'ba' zhig rab brjod pa//} प्रविवेककथाः सुखावहाः प्रशमं याः प्रवदन्ति केवलम् । वि.व.१२७क/१.१६; प्रचष्टे — {snyan ngag mdzes par byed pa yi/} /{chos rnams rgyan zhes rab tu brjod//} काव्यशोभाकरान् धर्मानलङ्कारान् प्रचक्षते । का.आ.३२२क/२.१; {nan tan byed pa yod ma yin/} /{zhes ni kha cig rab tu brjod//} नास्त्यनुष्ठानमिति केचित् प्रचक्षते प्र.अ.४४क/५०; प्रकथ्यते — {de yi 'og tu rgyal po ni//dpa'} {bo'i sde zhes rab tu brjod//} तस्याप्यनन्तरे राजा शूरसेनः प्रकथ्यते । म.मू.३०६क/४७७; निर्दिश्यते — {byis pa rnams kyis grangs dang bgrang bar brjod pas rab tu brjod de} संख्यागणनानिर्देशेन निर्दिश्यन्ते बालैः ल.अ.१०५क/५१; प्रगीयते — {dung can ma 'di phyag rgya che/} /{de ni gtum mor rab tu brjod//} शङ्खिनीयं महामुद्रा चण्डाली सा प्रगीयते वि.प्र.६२ख/४.११०; सम्प्रकीर्त्यते — {dus gsum dang ni dus med dang /} /{brjod pa med dang rnam pa lnga/} /{de ni sangs rgyas zhes bya bar/} /{rtog ge can rnams rab tu brjod//} अध्वत्रयमनध्वश्च अवक्तव्यश्च पञ्चमः । ज्ञेयमेतद्धि बुद्धानां तार्किकैः सम्प्रकीर्त्यते ।। ल.अ.१९०ख/१६३; • सं. प्रलापः — {mang du rab tu brjod pas ci//} किं बहुना प्रलापेन हे.त.२५ख/८४; प्रवादः — {de skad rab brjod rnam mang mthu yis ni/} /{thub pa'i dkyil 'khor rnam par 'phel ba'i tshe//} इति प्रवादे विविधानुभावे विजृम्भमाणे मुनिमण्डलस्य । अ.क.३५क/३.१७६; प्रव्याहारः — {de bzhin du} … {brtsegs pa'i sngags rnams kyang rab tu brjod pa'i brdas rig par bya'o//} एवम्…कूटमन्त्राश्च वेदितव्याः प्रव्याहारमन्त्रसङ्केतेन वि.प्र.१५४ख/१.३; प्रभावना — {khyod nyid kyi ye shes kyi khyad par gyis byang chub sems dpa' thams cad la sangs rgyas kyi chos snang ba bsam gyis mi khyab pa rab tu brjod cing ye shes kyi sa la 'jug par bya ba dang} तव च पुण्यज्ञानविशेषेण सर्वबोधिसत्त्वानां च अचिन्त्यबुद्धधर्मालोकप्रभावनाज्ञानभूम्यवतारणाय द.भू.१६८क/२; प्रकीर्तनम् — {de yi yul la nyer btags pas/} /{de nyid du ni rab tu brjod//} विषये तस्य तत्त्वेन उपचारात् प्रकीर्तनम् ।। प्र.अ.१२ख/१४; • पा. सम्प्रसारणम्— {ya yig la sogs pa ni ka yig la sogs pa'i sde pa'i nang du mi 'gyur te rab tu brjod pas dbyangs kyi chos can nyid yin pa'i phyir ro//} यकारादीनि ककारादिवर्गमध्ये न भवन्ति, सम्प्रसारणेन स्वरधर्मित्वात् वि.प्र.१६०ख/१, पृ.६१; • कृ. १. प्रोक्तः — {grangs dang rim pa bzhin zhes pa/} /{grangs bzhin zhes par rab tu brjod//} यथासंख्यमिति प्रोक्तं संख्यानं क्रम इत्यपि ।। का.आ.३३१क/२.२७०; व्याहृतः — {gnod sbyin rnams kyi gnod sbyin gyi skad dang} … {gnod sbyin gyi rab tu brjod pa gang yin pa de dag smras pa ni shes par rung gi} यानि तानि यक्षाणां यक्षभाषितानि…यक्षव्याहृतानि, तानि विज्ञायन्ते जल्प्यमानानि अ.सा.३४क/१९; उदीरितः — {ces pa rab tu brjod tsam gyis/} /{de lus rab mdzes rnal gnas gyur//} इत्युदीरितमात्रेण कान्तं स्वस्थमभूद्वपुः । अ.क.१८९क/८०.९७; प्रभावितः — {drang srong de dag rnams kyis rab tu brjod//} प्रभावित तेभि ऋषीभिः शि.स.१७८क/१७६; मतः — {rdo rje dril bu mnyam sbyor bas/} /{slob dpon dbang du rab tu brjod//} घण्टावज्रसमायोगादाचार्यसेचनं मतम् ।। हे.त.१७क/५४ २. प्रोच्यमानः — {de 'dra ba ni rab brjod pa'i/} … /{ldog na the tshom za bar ni/} /{sgrub par 'grub ste grog mkhar dag/} /{rdza mkhan gyis ni byas pa bzhin//} तादृशः प्रोच्यमानस्तु सन्दिग्धव्यतिरेकताम् । आसादयति वल्मीके कुम्भकारकृतादिषु ।। त.स.४क/६१; • वि. प्रवादी — {dngos po med pa'i phyogs bzhag nas/} /{spyi yi don ni rab brjod pa/} /{grub min dang po'i bsgrub bya yang //dam} {bca'i don du yul gcig nyid//} अभावपक्षे निक्षिप्तसामान्यार्थप्रवादिनाम् । असिद्धिराद्यसाध्ये च प्रतिज्ञार्थैकदेशता ।। त.स.५६ख/५४७; प्रलापी — {de ltar nags tshal skyibs rnams su/} /{bla bcol rab brjod de yis ni/} /{mya ngan gyis bzhin mtshan mo ni/} /{zla ba'i bzhin ras mdog bral song //} इति काननकुञ्जेषु तस्योन्मादप्रलापिनः । शोकादिव विवर्णेन्दुवदना रजनी ययौ ।। अ.क.१०९क/६४.२४८.
rab tu brjod pa'i brda
प्रव्याहारसङ्केतकम् — {gang du rab tu brjod pa'i brda yin pa der oM AH hUM zhes pa la sogs pa sngags kyi ming ngo //} यत्र प्रव्याहारसङ्केतकं तत्र ॐ आः हूँ इत्यादिमन्त्रसंज्ञा वि.प्र.१५४ख/१, पृ.५३.
rab tu brjod par 'gyur
क्रि. प्रवदति — {de bzhin du g}.{yon pa'i mthe bo khu tshur bcings pas skal bzang dge ba rab tu brjod par 'gyur ro//} तथा प्रवदति सुभगा क्षेमं वामाङ्गुष्ठमुष्टिबन्धात् वि.प्र.१७७ख/३.१८६.
rab tu brjod par bya
क्रि. प्रकथ्यते — {gang de'i thabs ni yang dag pa/} /{thig le'i rnal 'byor rab brjod bya//} यत्तस्योपायः सम्यग् बिन्दुयोगः प्रकथ्यते ।। वि.प्र.६२क/४.११०.
rab tu brjod par byed
क्रि. प्रचष्टे — {bde gshegs par sems 'ga' zhig kyang /} /{gang zag tha snyad sgo nas ni/} … /{bdag tu rab tu brjod par byed//} केचित्तु सौगतम्मन्या अप्यात्मानं प्रचक्षते । पुद्गलव्यपदेशेन त.स.१४क/१५९.
rab tu nyams
= {rab tu nyams pa/}
rab tu nyams gyur
भू.का.कृ. प्रध्वस्तः — {bzhin gyi mdzes pa rab tu nyams gyur} प्रध्वस्तवक्त्रद्युतेः अ.क.२४२ख/२८.२८; परिमुषितः — {gang gi blo ni rab tu nyams gyur nas//pha} {ma nyes pa med pa'ang gsod 'gyur zhing //} परिमुषितमतिर्यया निहन्यादपि पितरं जननीमनागसं वा । जा.मा.९३ख/१०७.
rab tu nyams dga' ba
कृ. अभिलषणीयम् — {mtsho'i gnas rab tu nyams dga' ba/} {me tog pad+ma dang ut+pa la kha bye ba ni rgod pa bzhin du 'dug pa} प्रहसितकमलकुवलयालंकृताभिलषणीयजलाशयानि जा.मा.१११क/१२९.
rab tu nyams pa
• क्रि. क्षयोऽभवत् — {de dang de yi gzi brjid ni/} /{de yi mthu yis rab tu nyams//} तस्य तस्याभवत् तस्याः प्रभावेणौजसः क्षयः ।। अ.क.१८०ख/२०.५८; • भू.का.कृ. प्रनष्टः — {dad pa nyams na tshul khrims rab tu nyams//} श्रद्धाविपन्नस्य प्रनष्टशीलम् रा.प.२४३क/१४१; {lus ni rab nyams} प्रनष्टः कायः अ.क.२२५ख/८९.५१; नष्टः — {e ma'o byang chub sems dpa' che/} /{dad pa'i shugs kyis rab tu nyams//} श्रद्धावेगेन नष्टोऽयं महाबोधिसत्त्व इति । हे.त.१५ख/४८; प्रणाशितः, ओ ता — {bza' dang btung la brkam chags pas/} /{'od de dag ni rab tu nyams//} आहारपानलुब्धानां सा प्रभा प्रणाशिता । म.मू.१९४ख/२०६; प्रमुषितः, ओ ता — {skad cig rab nyams dga' ba ni/} /{yon tan la'ang dman par gyur//} क्षणप्रमुषिता प्रीतिर्मलं याति गुणेष्वपि ।। अ.क.१११क/१०.१२७; प्रत्यस्तः — {de yi mig dag mdzes pas mig gi dpal ni rab tu nyams pa'i ri dwags dag//} सारङ्गस्य च तद्विलोचनरुचिप्रत्यस्तनेत्रश्रियः । अ.क.२९८ख/१०८.६८; • सं. प्रणाशः — {dben par byas pa'i las 'bras nges par smin/} /{las rnams 'bras bu rab nyams yod ma yin//} रहः कृतं कर्म फलत्यवश्यं न कर्मणामस्ति फलप्रणाशः । अ.क.५५ख/५९.५६; {byang chub sems ni rab tu nyams pa las} बोधिचित्तप्रणाशात् वि.प्र.१५४क/३.१०२; अतिभङ्गः — {gang zhig lam nas dal gyis 'gro ba lhung zhing lus ni rab tu nyams pa thob//} सन्मार्गेण शनैर्व्रजन्निपतितः प्राप्तोऽतिभङ्गं तनोर्यः अ.क.२७३क/१०१.२४.
rab tu nyams par 'gyur
= {rab tu nyams par 'gyur ba/}
rab tu nyams par 'gyur ba
• क्रि. १. नाशं प्रयाति — {de la 'jigs pa thams cad rab tu nyams par 'gyur te} तस्य सर्वाणि भयानि नाशं प्रयान्ति वि.प्र.१८३क/३.२०३ २. अवसानं भविष्यति — {de rjes 'di yi sdug bsngal me/} /{mi bzad rab tu nyams par 'gyur//} ततोऽस्य तीव्रदुःखाग्नेरवसानं भविष्यति । अ.क.१७०ख/७६.२३; • सं. प्रच्यावनम् — {de las rab tu nyams par 'gyur ba'i phyir ro//} ततः प्रच्यावनात् सू.अ.२१५क/१२०.
rab tu nye
= {rab tu nye ba/}
rab tu nye ba
• वि. प्रत्यासन्नः — {de nas lha mo grags 'dzin mas/} /{rgyal po'i bu las mngal thob pa/} /{zla ba rab tu nye ba yis/} /{ston ka'i mkha' bzhin rab tu mdzes//} राजपुत्रादथ प्राप्तगर्भा देवी यशोधरा । बभाषे शारदीव द्यौः प्रत्यासन्नेन्दुपाण्डुरा ।। अ.क.२१९क/२४.१२४; • सं. प्रत्यासत्तिः म.व्यु.७६३४ (१०९क).
rab tu nye bar gnas
= {rab tu nye bar gnas pa/}
rab tu nye bar gnas pa
वि. प्रत्यासन्नः — {'khor ba dag ni med par dgyes kyang yongs su 'dzin cing rab tu nye bar gnas/} /{phul du byung ba 'di ni rdul bral rnams kyi chags pa nyid dang bral bar bgyid//} अयमतिशयं प्रत्यासन्नः करोति विरागतां विगतरजसां निःसंसारः प्रियोऽपि परिग्रहः ।। अ.क.१८८क/२१.४३.
rab tu nyed pa
द्र.— {de yi nu rgyas dkyil 'khor rab tu nyed pa'i lag pas lhung bzed legs par bzung //} तत्पीनस्तनमण्डलप्रणयिना पात्रं धृतं पाणिना अ.क.१०३ख/१०.४२.
वि. शाततरः — {stag mo} … {bkres pas lto ba rab tu rnyong //} व्याघ्रवनितां…क्षुधा* छाततरोदरीम् जा.मा.४ख/३.
rab tu snyan
= {rab tu snyan pa/}
rab tu snyan pa
माधुर्यम् — {bung ba'i na chung glu len pa/} /{rab tu snyan cing ma smad pa'ang //} माधुर्यानवगीतं च गीतं मधुपयोषिताम् । जा.मा.५१क/६०.
rab tu brnyas
= {rab tu brnyas pa/}
rab tu brnyas pa
वि. सुपरिभूतः — {bkres dang skom pa'i 'jigs pas yongs su gdungs/} /{yang na de ni rtag par rab tu brnyas//} क्षुत्तृष्ण (भ)येन परितप्तास्ते च भवन्ति सदा सुपरिभूताः ।। रा.प.२४२क/१४०.
rab tu brnyes
= {rab tu brnyes pa/}
rab tu brnyes pa
भू.का.कृ. प्रतिलब्धः — {des ni gzungs dang spobs pa snang ba'i tshul thams cad la rab tu brnyes pa lags} तेन प्रतिलब्धाः सर्वधारणीप्रतिभाना आलोकनयाः ग.व्यू.३०५ख/३९३.
rab tu gtang
= {rab tu gtang ba/}
rab tu gtang ba
त्यागः — {yid ni rab tu dang byas nas/} /{lus ni rab tu gtang bar bsam//} सुप्रसन्नं मनः कृत्वा देहत्यागमचिन्तयत् ।। अ.क.२१२क/२४.४७. । {rab tu gtang bar} उत्स्रष्टुम् — {sdug par gyur kyang yul dag ni/} /{rab tu gtang bar ji ltar nus//} कथमुत्स्रष्टुं देशः कृच्छ्रेऽपि शक्यते अ.क.२१ख/५२.२५.
• क्रि. मुञ्चति — {reg rnams sbyong ba'i 'od zer rab gtong zhing //} स्पर्शविशोधनि मुञ्चति रश्मीन् शि.स.१८२क/१८२; {sprin dang ldan pa'i 'od zer rab gtong zhing //} मुञ्चति मेघवती यद रश्मिम् शि.स.१८१ख/१८१; प्रयोजयति — {la la skyed dang spogs su rab tu gtong} केचित् प्रयोगं च प्रयोजयन्ति स.पु.४४क/७७; सम्प्रेषयति — {de de bas kyang 'du byed thams cad las sems gyen du bskyod cing //de} {bzhin gshegs pa'i ye shes la rab tu gtong ste} सः…भूयस्या मात्रया सर्वसंस्कारेभ्यश्चित्तमुच्चालयति, तथागतज्ञाने च सम्प्रेषयति द.भू.१९६क/१९; • सं. प्रदानम् — {gang zhig lus ni rab tu gtong yang spu long tshogs 'dzin 'dar ba mi mnga' ba//} निष्कम्पः पुलकोत्करं वहति यः कायं प्रदानेष्वपि अ.क.४७क/५.१; उत्सर्गः — {rang bzhin nyid kyis 'bras bu rab tu gtong tshe dpag bsam shing yang 'dar ro lo//} कम्पन्ते च निसर्गतः किल फलोत्सर्गेषु कल्पद्रुमाः । अ.क.४६ख/५.१.
rab tu gtor
= {rab tu gtor ba/} {rab tu gtor nas} प्रक्षिप्य — {chu dang zan de phyi rol du rab tu gtor nas der bsang gtor byas la} तत्तोयभक्तं बाह्ये प्रक्षिप्य तत्राचमनं कृत्वा वि.प्र.१४०क/३.७६.
rab tu gtor ba
• क्रि. चिक्षेप — {de yis ni/} /{chu gter dag las chu blangs nas/} /{bar snang la ni rab tu gtor//} तेन… अम्भः पयोनिधेः । अन्तरीक्षे समुत्क्षिप्य चिक्षेप अ.क.३५५ख/४७.५३; • भू.का.कृ. प्रकीर्णः — {lha yi me tog rab tu gtor/} /{cod pan gyis ni sa la reg/} … /{de yis de la gus phyag 'tshal//} प्रकीर्णदिव्यकुसुमः किरीटस्पृष्टभूतलः ।…तं भक्त्या प्रणनाम सः ।। अ.क.३०६ख/३९.१०५; उत्सारितः — {gshog rlung gis/} /{chu 'dzin rab tu gtor ba} पक्षानिलोत्सारितवारिवाहः अ.क.२५४ख/९३.६६; उद्गीर्णः — {chu 'dzin gyis ni rab gtor chu//} जलं जलधरोद्गीर्णम् का.आ.३२५ख/२.१०४.
rab tu btang
= {rab tu btang ba/} {rab tu btang nas} समुत्सृज्य — {sa bdag gis/} /{mdun sa pa bkye mdun sa rab btang nas//} क्षितीशः सभां समुत्सृज्य विसृज्य सभ्यान् अ.क.३०क/५३.२९; उत्सृज्य — {ci slad rin chen rab btang nas/} /{legs bshad tsam ni khyod kyis bzung //} रत्नानि कस्मादुत्सृज्य सूक्तमात्रमिदं त्वया । गृहीतम् अ.क.१९०क/१०७.२१; संत्यज्य — {rje bo mnyes gshin rnyed sla ba/} /{dbang chen sde ni rab btang nas/} /{sdig can bdag cag gzhan sgo na/} /{dmod pa'i gdung ba bzod par byed//} महेन्द्रसेनं संत्यज्य पेशलं सुलभं प्रभुम् । परद्वारि वयं पापाः शापतापं सहामहे ।। अ.क.१७९क/७९.४२.
rab tu btang ba
• क्रि. तत्याज — {pha ma'i zhabs pad bsten pa yis/} /{'bral ba'i gdung ba rab tu btang //} वियोगतापं तत्याज पित्रोः पादाब्जसेवया ।। अ.क.२९४क/१०८.२८; • भू.का.कृ. प्रमुक्तः — {'jam dpal ci yi phyir na 'di lta bu//mi} {yi mgon pos 'od zer 'di} … {rab tu btang //} किं कारणं मञ्जुशिरी इयं हि रश्मिः प्रमुक्ता नरनायकेन । स.पु.५क/३; प्रतिमुक्तः — {de ni sa bdag gis rab btang //} प्रतिमुक्तः स भूभुजा अ.क.२७६ख/३५.२४; समुत्सृष्टः — {btsun mo ni/} /{gsod sar rab tu btang ba dag//skyon} {med shes nas mi yi bdag/} /{'gyod pas gzir bas mya ngan byas//} निर्दोषां दयितां ज्ञात्वा…नृपः । वध्यभूमिसमुत्सृष्टां शुशोचानुशयाकुलः ।। अ.क.१४७ख/६८.७४; उत्सृष्टः — {lus dang de bzhin srog kyang rab tu btang} उत्सृष्टकाया तथ जीविते च स.पु.३८ख/६९; त्यक्तः — {ri dwags tshogs la rab chags rngon pa rnams kyis srog chags gsod pa rab btang zhing //} त्यक्ते प्राण (णि लि.पा.)वधे प्रसक्तहरिणीवृन्दैः पुलिन्दैः अ.क.२५०ख/२९.४१; उज्झितः — {chags pa rab tu btang ba'i mchu ni rab tu dmar dang bcas//} रागोज्झितस्य सुतरामधरः सरागः ।। अ.क.२५१क/९३.२७.
rab tu btang bar dka' ba
वि. सुदुस्त्यजः — {mig ni rab tu btang dka' zhes grags pa'i//} सुदुस्त्यजं चक्षुरिति प्रवादः जा.मा.९ख/९.
rab tu btang bar gyur
भू.का.कृ. समुत्सृष्टवान् — {shin tu mtho ba'i ri yi rtse mor 'dzegs nas lus ni rab tu btang bar gyur//} आरुह्याद्रिशिरः समुन्नततरं देहं समुत्सृष्टवान् अ.क.३२ख/५३.५१.
rab tu bting
= {rab tu bting ba/}
rab tu bting ba
प्रत्यास्तृतम् म.व्यु.५१७८.
rab tu btud
= {rab btud/}
rab tu btud pa
= {rab btud/}
rab tu bton
= {rab tu bton pa/}
rab tu bton pa
भू.का.कृ. निष्कासितः — {bskal pa bye ba mang por bsregs pa yi/} /{sdug bsngal dag las ngas ni rab tu bton//} मया च निष्कासित यूयं दुःखात् । परिदह्यमाना बहुकल्पकोट्यः स.पु.३६ख/६३.
rab tu rtab pa
वि. चपलतरः — {de nas spre'u de dag} … {rab tu rtab pa'i 'gros kyis} … {bde bar bros te song ngo //} अथ ते वानराः… चपलतरगतयः… स्वस्त्यपचक्रमुः जा.मा.१६०ख/१८४.
rab tu rten
= {rab tu rten pa/}
rab tu rten pa
• क्रि. आश्रयते — {de dag shes pa dang shes byar so sor rnam par rtog pas phyi rol gyi dngos po dang dngos po med pa la rab tu rnam par 'byed pa mi dmigs pas chad par lta ba la rab tu rten to//} ते च ज्ञानज्ञेयप्रतिविकल्पनया बाह्यभावाभावप्रविचयानुपलब्धेरुच्छेददृष्टिमाश्रयन्ते ल.अ.१२३क/६९; • सं. प्रतिशरणता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {'jig rten thams cad rab tu rten pas sa lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…धरणिभूतं सर्वलोकप्रतिशरणतया ग.व्यू.३०९ख/३९६; • उ.प. प्रतिशरणः — {de bzhin gshegs pa'i ye shes la rab tu rten pas sems can thams cad yongs su bskyab par bya ba la brtson pa} तथागतज्ञानप्रतिशरणः सर्वसत्त्वपरित्राणायाभियुक्तः द.भू.१९६ख/१९.
rab tu rtog
= {rab tu rtog pa/}
rab tu rtog pa
• क्रि. प्रत्यवेक्षते — {sngon gyi mtha' kun nas ma byung ba dang phyi ma'i mtha' 'pho ba med pa dang da ltar byung ba mi gnas par rab tu rtog go//} पूर्वान्तासम्भवतां च अपरान्तासंक्रान्तितां च प्रत्युत्पन्नाव्यवस्थिततां च…प्रत्यवेक्षते द.भू.१९६क/१९; सम्प्रकल्प्यते — {skye bar 'jig dang kun 'brel bar//rtog} {ge pa dag rab tu rtog//} उत्पादभङ्गसंब़द्धं तार्किकैः सम्प्रकल्प्यते ।। ल.अ.१८९ख/१६१; कल्पति— {thog ma med kyi nyes 'brel pas/} /{byis pa rmongs pa rab tu rtog//} अनादिदोषसम्बन्धाद् बालाः कल्पन्ति मोहिताः ।। ल.अ.९३ख/४०; उत्प्रेक्ष्यते — {gang du rnam gzhan rab rtog pa/} /{de ni rab rtog tu rig} अन्यथोत्प्रेक्ष्यते यत्र तामुत्प्रेक्षां विदुः का.आ.३२९ख/२.२१८; • सं. प्रत्यवेक्षणम् — {bsam gtan la mkhas shing rtogs pa'i blos rab tu rtog pa de yang thos pas mkhas pa med par mi 'byung ngo //} तच्च ध्यानकौशल्यविनिश्चयबुद्धिप्रत्यवेक्षणं नान्यत्र श्रुतकौशल्यात् द.भू.१९७क/१९; प्ररूपणम् — {rab tu rtogs} (? {rtog} ) {pa'i phyir zhes bya ba ni rtogs} (? {rtog} ) {pa} ( {dang dpyod pa} ) {rnams dmigs pa la rab tu rtog pa'i phyir ro//} प्ररूपणतो वितर्कविचाराणामालम्बनप्ररूपणात् अभि.स.भा.१७ख/२२; प्ररूपणा म.व्यु.७४५५ (१०६क); • कृ. प्रत्यवेक्षमाणः — {de de ltar rten cing 'brel bar 'byung ba la rnam pa bcur} ( {bcu gnyis su} ) {rab tu rtog cing bdag med pa dang} … {stong pa nyid kyi rnam par thar pa'i sgo skyes pa yin} तस्यैवं द्वादशाकारं प्रतीत्यसमुत्पादं प्रत्यवेक्षमाणस्य निरात्मतः…शून्यताविमोक्षमुखमाजातं भवति । द.भू.२२३क/३३; • पा. उत्प्रेक्षा, अलङ्कारविशेषः — {sems ldan dag gam cig shos kyi/} /{rnam pa gzhan du gnas pa'i tshul/} /{gang du rnam gzhan rab rtog pa/} /{de ni rab rtog tu rig} अन्यथैव स्थिता वृत्तिश्चेतनस्येतरस्य वा । अन्यथोत्प्रेक्ष्यते यत्र तामुत्प्रेक्षां विदुः का.आ.३२९ख/२.२१८.
rab tu rtog pa'i ngang tshul can
वि. प्रत्यवेक्षणजातीयः — {ji skad du thos pa'i chos rnams la yang tshul bzhin du rab tu rtogs} (? {rtog} ) {pa'i tshul can yin te} यथाश्रुतेषु धर्मेषु च योनिशः प्रत्यवेक्षणजातीयो भवति द.भू.१९८क/२०.
rab tu rtogs
= {rab tu rtogs pa/} {rab tu rtogs nas} प्रतिविध्य — {chos kyi dbyings ni mnyam pa nyid/} /{rab tu rtogs nas de yi tshe//} धर्मधातोश्च समतां प्रतिविध्य पुनस्तदा । सू.अ.१९२ख/९१; अवबुध्य — {des khams gsum rab tu rtogs nas phyogs bcu'i 'jig rten stong pa dang sprul pa lta bu dang} … {mthong ngo //} सोऽवबुध्य त्रैधातुकं दशसु दिक्षु शून्यं निर्मितोपमं…लोकं पश्यति स.पु.५३क/९३.
rab tu rtogs pa
• क्रि. प्रतिविध्यति — {chos kyi dbyings rab tu rtogs so//} धर्मधातोः प्रतिविध्यति म.टी.२३८क/७७; प्रतिबुध्यते — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gang de ltar chos khong du chud cing rab tu rtogs pa de'i phyir byang chub sems dpa' zhes bya'o//} एवं हि सुविक्रान्तविक्रामिन् धर्मानवबुध्यन्ते प्रतिबुध्यन्ते, तेनोच्यन्ते बोधिसत्त्वा इति सु.प.३०क/९; प्रत्यवेक्षते — {byang chub sems dpa' byang chub sems dpa'i sa gsum pa la gnas pa ni 'du byed kyi rnam pa thams cad la mi rtag pa yang dag par ji lta ba bzhin du rab tu rtogs so//} बोधिसत्त्वस्तृतीयायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितोऽनित्यतां च सर्वसंस्कारगतस्य यथाभूतं प्रत्यवेक्षते द.भू.१९५ख/१९; प्रतिपद्यते — {byis pa la yang sngon goms pa'i//'du} {byed gang zhig rab tu rtogs//} यां पूर्वाहितसंस्कारो बालोऽपि प्रतिपद्यते त.प.२ख/४५०; • भू.का.कृ. प्रबुद्धः — {de kho na nyid rab tu rtogs pa ni de kho na nyid khong du chud pa'i phyir ro//} प्रबुद्धतत्त्वं तत्त्वाधिगमात् सू.भा.२१२क/११६; प्रतिविबुद्धः — {gnas shin tu gyur pa dang rang gi sems snang ba tsam du khong du chud pa rab tu rtogs ma thag tu} समनन्तरप्रतिविबुद्धे परावृत्ताश्रये स्वचित्तदृश्यमात्राधिगमे ल.अ.५८ख/५; प्रतिविद्धः — {chos kyi dmigs pa thams cad rab tu rtogs pa} सर्वधर्मारम्बणप्रतिविद्धानाम् ग.व्यू.३०८क/३०; सुप्रतिविद्धः — {bcom ldan 'das byang chub sems dpas chos gcig rab tu gzung zhing rab tu rtogs par bgyis na} एको धर्मो भगवन् बोधिसत्त्वेन स्वाराधितः सुप्रतिविद्धः कर्तव्यः शि.स.१५७ख/१५१; सुविदितः — {bsam pa de yang ma byas pas na bcos ma ma yin no//} … {sgyu med pas na rab tu rtogs pa'o//} स खलु पुनराशयोऽकृत्रिमः अकृतकत्वात्… सुविदितो निर्मायत्वात् शि.स.१५७क/१५०; व्युत्पन्नः — {sgrub byed bstan pa'i lam 'dis skyon dang yon tan dag/} /{rab tu rtogs pa'i blo can skal bzang dbang gyur pa'i//} व्युत्पन्नबुद्धिरमुना विधिदर्शितेन मार्गेण दोषगुणयोर्वशवर्तिनीभिः । …धन्यः का.आ.३४१क/३.१८७; सूपलक्षितः — {ming dang tshig dang yi ge'i tshogs rab tu rtogs pa gang gis} … {myur du bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub tu mngon par rdzogs par sangs rgyas nas} यैर्नामपदव्यञ्जनकायैः सूपलक्षितैः…क्षिप्रमनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्य ल.अ.१००क/४६; • सं. १. अवबोधः — {ji lta ba bzhin du yod pa la brten nas blo ste/} {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu rtogs pa'i phyir ro+o//} यथावद्भाविकतामुपादाय बुद्धिः; यथाभूतार्थावबोधात् अभि.स्फु.२११क/९८५; प्रबोधनम् — {'gro ba rab tu rtogs par bsgrub la chas shing skyon rnams ma lus 'joms byed pa/} … {bcom ldan} सन्नद्धं जगतः प्रबोधनविधौ निःशेषदोषापहं…भगवन्तम् अ.क.२९२क/१०८.८ २. प्रतिवेधः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa de ltar skye ba med cing 'gog pa med pa'i phyir gang 'byung ba dang nub pa rtogs pa de nub pa rab tu rtogs pa ste} एवं सुविक्रान्तविक्रामिन् यः समुदयास्तङ्गमप्रतिवेधः अनुत्पादाय अनिरोधाय, सोऽस्तङ्गमप्रतिवेधः सु.प.२६क/६; {des ni bag chags rtogs dang zhi ba dang rab tu rtogs pas rnam par grol bar byed} वासनबोधनशमनप्रतिवेधैस्तद्विमोचयति सू.व्या.१६४ख/५५; {'di ni rten cing 'brel bar 'byung ba rab tu rtogs pa zhes bya'o//} अयमुच्यते प्रतीत्यसमुत्पादप्रतिवेधः सु.प.२६क/६; • पा. प्रातिवेधिकम्, निर्वेधभागीयभेदः — {nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa ni rnam pa drug ste/} {rjes su mthun pa dang khyad par ba dang rab tu rtogs pa dang} … {stan gcig pa'o//} निर्वेधभागीयं षड्विधम्—आनुलोमिकं प्राकर्षिकं प्रातिवेधिकम्…एकासनिकं च अभि.स.भा.८६ख/११८; = {rab tu rtogs pa pa/}
rab tu rtogs pa pa
पा. प्रातिवेधिकम्, निर्वेधभागीयभेदः — {gang tshe 'di nyid la bden pa rtogs pa shas chen por gyur pa de ni rab tu rtogs pa pa'o//} यदधिमात्रं सत्यप्रतिवेधाय तत्रैव जन्मनि संवर्तते तत्प्रातिवेधिकम् अभि.स.भा.८७क/११८; = {rab tu rtogs pa/}
rab tu rtogs pa ma yin pa
वि. अप्रतिविद्धः — {chos thams cad ni khong du chud pa ma yin rab tu rtogs pa ma yin te} सर्वधर्मा ह्यननुबुद्धा अप्रतिविद्धाः सु.प.२७ख/७.
rab tu rtogs pa med pa
अप्रतिवेधः — {khong du chud pa med pa dang rab tu rtogs pa med pas rjes su rtogs pa zhes bya ste} अननुबोधादप्रतिवेधादनुबुध्येत्युच्यते सु.प.२७ख/७.
rab tu rtogs pa'i dmigs pa
पा. प्रतिवेधालम्बनम्, आलम्बनभेदः — {dmigs pa ni rnam pa bcu gnyis po 'di dag ste/} {'di ltar/} {chos brtags pa rnam par gzhag pa'i dmigs pa dang} … {rab tu rtogs pa'i dmigs pa dang} … {phul du byung ba'i dmigs pa'o//} इत्येतद् द्वादशविधमालम्बनम्, यदुत—धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्…प्रतिवेधालम्बनम्…प्रकर्षालम्बनं च म.भा.२६क/१८७.
rab tu rtogs par 'gyur ba yin
क्रि. प्रतीयते — {dngos kyi rnam pa gcig nyid la/} /{de ltar rab tu bsgrubs pa yi/} /{shugs kyis med par dgag pa yang /} /{rab tu rtogs par 'gyur ba yin//} साक्षादाकार एत (एक भो.पा.)स्मिन्नेवं च प्रतिपादिते । प्रसज्यप्रतिषेधोऽपि सामर्थ्येन प्रतीयते ।। त.स.३८क/३९३.
rab tu rtogs par bya
क्रि. प्रतीयते — {de ltar rgyan 'di rnam pa ni/} /{du ma nyid du rab rtogs bya//} इत्यनेकप्रकारोऽयमलङ्कारः प्रतीयते । का.आ.३३३ख/२.३३७.
rab tu rtogs par bya ba
= {rab tu rtogs par bya/}
rab tu rtogs par byed
= {rab tu rtogs par byed pa/}
rab tu rtogs par byed pa
• क्रि. अवतरति— {'jig rten thams cad kyang rnam par dmigs pa dang mnyam par rab tu rtogs par byed do//} विज्ञप्तिसमं च सर्वलोकमवतरति ग.व्यू.२०६क/२८७; • वि. प्रबोधिका — {de nas ston pas de la chos kyi gtam//'phags} {pa'i bden bzhi rab tu rtogs byed bstan//} शास्ता तु तस्मै चतुरार्यसत्यप्रबोधिकां धर्मकथां दिदेश । अ.क.१९८ख/२२.५९.
rab tu rtogs byed
= {rab tu rtogs par byed pa/}
rab tu lta
= {rab tu lta ba/}
rab tu lta ba
• क्रि. व्यवलोकयति — {de chos thams cad la 'pho ba med pa dang 'jig pa med pa dang rten cing 'brel bar 'byung ba shes pas rab tu lta} स सर्वधर्माणामसंक्रान्तितां च अविनाशितां च प्रतीत्य प्रत्ययतया व्यवलोकयति द.भू.२०१क/२२; प्रतीक्षते — {gzhan dag phyir 'thon gzhan ni 'jug//gzhan} {dag phyi nas rab lta ba'i//smad} {'tshong gang de mdzes pa ste//} निर्यान्त्यन्ये विशन्त्यन्ये प्रतीक्षन्ते बहिः परे । यस्याः सा शोभते वेश्या अ.क.९ख/५०.९१; • सं. = {blo} प्रेक्षा, बुद्धिः अ.टी.२८९क; द्र. {rab tu lta ba'i rjes su song ba/}
rab tu lta ba'i rjes su song ba
वि. प्रेक्षानुगतः — {de de ltar 'du byed kyi rnam pa thams cad las skyo ba'i rjes su song zhing sems can thams cad la rab tu lta ba'i rjes su song ba dang} स एवं निर्विदनुगतश्च सर्वसंस्कारगत्या उपेक्षा(प्रेक्षा भो.पा.)नुगतश्च सर्वसत्त्वेषु द.भू.१९६ख/१९; द्र. {rab tu lta ba/}
rab tu lta bar byed
क्रि. विलोकयति— {de na phyogs bzhir rab tu lta bar byed//} चतुर्दिशं चात्र विलोकयन्ति स.पु.३४ख/५८.
rab tu lta bar byed pa
= {rab tu lta bar byed/}
rab tu sten byed
कृ. प्रतिषेवमाणः — {'dod pa dag ni rab tu sten byed cing /} /{bu dang chung ma dag la sred byed na/} /{smad par bya ba'i khyim la brten pa de//nam} {yang bla med byang chub mchog mi 'thob//} न जातु कामान् प्रतिषेवमाणः पुत्रेषु दारेषु जनित्व तृष्णाम् । गृहं च सेवित्व जुगुप्सनीयमनुत्तरां प्राप्स्यति सोऽग्रबोधिम् ।। शि.स.१०८ख/१०७.
rab tu ster
= {rab tu ster ba/}
rab tu ster ba
• क्रि. प्रयच्छति — {mi dge ba dag ring du byed/} /{dge ba myur bar rab tu ster//} करोत्यकुशलं दूरे शुभमाशु प्रयच्छति । अ.क.१८८ख/२१.५०; प्रदिशति — {dam pa'i mdzod na gnas pa'i dpal//rtag} {tu 'di yis rab ster} प्रदिशत्येष सततं श्रियं सत्कोशसंश्रयाम् । अ.क.४७ख/५.९; विसृजति — {ji ltar yid bzhin nor bu rin chen 'dod pa'i nor/} /{'bad pa med par gzhan pa dag la rab ster ltar//} यथाविकल्पं(चिन्ता भो.पा.)मणिरत्नमीप्सितं धनं परेभ्यो विसृजत्ययत्नतः । र.वि.१२६क/१०९; • सं. प्रदानम् — {der ni gser ni mang po dag/} /{rngan pa rab tu ster ba'i sgra/} /{bsgrags nas} ततः प्रभूतकनकप्रदानपणघोषणाम् । कृत्वा अ.क.९१ख/६४.३८; • वि. प्रदायकः — {gzhan la gnod las bden pa ni/} /{mnar med la sogs rab tu ster//} परापकारतः सत्यमवीच्यादिप्रदायकम् ।। वि.प्र.१६५ख/१, पृ.६६; • उ.प. प्रदः — {mtshan phyed smag rum mun pa sman gyi nags la mchog tu mdzes pa rab tu ster//} निशीथतिमिरान्ध्यमौषधिवनस्यात्यन्तकान्तिप्रदम् अ.क.८६ख/९.१; {mang po rab tu ster ba} बहुप्रदः अ.क.२९९क/३९.२५; {longs spyod grol 'bras rab tu ster//} भुक्तिमुक्तिफलप्रदाः वि.प्र.१५८क/३.११९.
rab tu ston
= {rab tu ston pa/}
rab tu ston 'gyur
= {rab tu ston par 'gyur/}
rab tu ston pa
• क्रि. १. प्रदर्श्यते — {med na mi 'byung ba nyid dpe de dag gis rab tu ston to//} स एवाविनाभावो दृष्टान्ताभ्यां प्रदर्श्यते प्र.वृ.२७०क/११; सम्प्रकाशयति — {chos kyi rnam grangs 'di rab tu ston te} इमं धर्मपर्यायं सम्प्रकाशयति स.पु.१०७क/१७२; सम्प्रकाशेति— {yon tan rnam par 'gyur ba yang /} /{slob ma rnams la rab tu ston//} शिष्येभ्यः सम्प्रकाशेति गुणानां च विकारिता ।। ल.अ.१७९क/१४४; निदर्शयति— {byang chub sems dpa' 'di dag nyan thos gyur/} /{rang rgyal byang chub par yang rab tu ston//} ततु श्रावका भोन्तिमि बोधिसत्त्वाः प्रत्येकबोधिं च निदर्शयन्ति ।। स.पु.७७क/१३०; दर्शयति — {bdag nyid 'dod chags bcas shing zhe sdang bcas/} /{gti mug bcas par yang ni rab tu ston//} सरागतामात्मनि दर्शयन्ति सदोषतां चापि समोहतां च । स.पु.७७क/१३०; प्रवदति — {mchog tu dga' skyes chos rnams rab ston cing //} प्रामोद्यजाताः प्रवदन्ति धर्मम् स.पु.६क/७; उपदिश्यते — {'di yod pas ni 'di 'byung ste//rkyen} {rnams la ni rgyu med pa//gsal} {bar byed pas rab tu ston//} अस्मिन् सतीदं भवति प्रत्ययाश्चाप्यहेतुकाः । व्यञ्जकेनोपदिश्यन्ते ल.अ.१९०ख/१६३ २. सम्प्रकाशयति स्म — {tshangs par spyod pa} … {don bzang po tshig 'bru bzang po} … {yang dag par rab tu ston to//} स्वर्थं सुव्यञ्जनं…ब्रह्मचर्यं सम्प्रकाशयति स्म रा.प.२२८क/१२०; • वि. प्रदेशकः — {rdo rje theg pa rab ston pa/} … {khyod phyag 'tshal} वज्रयानप्रदेशक…नमोऽस्तु ते गु.स.१०१ख/२५; प्रणेता— {thar pa'i lam ni rab ston pa//} मोक्षमार्गप्रणेता गु.स.१०१ख/२५; निदर्शकः — {sgyu ma'i mtshan nyid ston pa yi//sgyu} {mkhan mkhas pa ji lta ba//de} {ltar sangs rgyas mkhyen dbang yang //rnam} {par 'phrul ba rab tu ston//} मायाकारो यथा विद्वान् मायालक्षणदर्शकः । एवं ज्ञानवशी बुद्धो विकुर्वितनिदर्शकः ।। ग.व्यू.२९८क/१९; दर्शयी — {rga ba dang ni na bar 'gyur/} /{bdag nyid shi bar rab tu ston//} ते जीर्णव्याधिता भोन्ति मृतमात्मान दर्शयी । शि.स.१७५क/१७२; • सं. प्रदर्शनम् — {phrad par byed pa'i phrad byed kyi bya ba yang 'jug pa'i yul rab tu ston pa kho na yin no//} प्रवृत्तिविषयप्रदर्शनमेव प्रापकस्य प्रापकव्यापारो नाम न्या.टी.४५ख/७९; प्रकाशनम् — {las ni dam pa'i chos rab tu ston pa dang 'dzin pa yin no//} सद्धर्मस्य प्रकाशनं धारणं च कर्म सू.व्या.२३०क/१४१; प्रभावनम् — {mi 'phrogs mi zad pa'i yon tan rgya mtsho rab tu ston pa'i kha dog} अनाच्छेद्याक्षयगुणसमुद्रप्रभावनवर्णा ग.व्यू.१८६क/२७०; • पा. प्रकाशना, धर्मचर्याभेदः — {chos spyod bcu'i ming la/} लेखना {yi ger bri ba/} प्रकाशना {rab tu ston pa} म.व्यु.९०९ (२१क); • भू.का.कृ. ( {rab tu bstan pa} इत्यस्य स्थाने) १. प्रदर्शितः — {gang phyir rtag tu spyad pa ni/} /{de las rgya cher rab ston pas/} /{bslab pa kun las btus pa yang /} /{nges par yang dang yang du blta//} शिक्षासमुच्चयोऽवश्यं द्रष्टव्यश्च पुनः पुनः । विस्तरेण सदाचारो यस्मात्तत्र प्रदर्शितः ।। बो.अ.१४क/५.१०५; • द्र.— {dge slong gang zhig mya ngan nga 'das nas/} /{phrag dog med par 'di ni rab ston pa//} यश्चापि भिक्षुः मम निर्वृतस्य अनीर्षुको एत प्रकाशयेया । स.पु.१०६ख/१७१.
rab tu ston par 'gyur
क्रि. प्रकाशयिष्यति — {'jig rten mgon mchog rgyal ba de dag kyang /} /{thabs 'di rnams ni rab tu ston par 'gyur//} ते पी जिना उत्तमलोकनाथाः प्रकाशयिष्यन्ति उपायमेतम् ।। स.पु.२२ख/३७; {chos sgo bye ba stong phrag du ma dag//ma} {'ongs dus na rab tu ston 'gyur te//} धर्मामुखा कोटिसहस्र नेके प्रकाशयिष्यन्ति अनागतेऽध्वे । स.पु.२२ख/३७.
rab tu ston par 'dod pa
वि. सम्प्रकाशयितुकामः — {chos kyi rnam grangs 'di rab tu ston par 'dod pa ni bde ba la gnas pa yin no//} इमं धर्मपर्यायं सम्प्रकाशयितुकामः सुखस्थितो भवति स.पु.१०६क/१६९.
rab tu ston par byed
= {rab tu ston par byed pa/}
rab tu ston par byed pa
• क्रि. प्रदर्शयति — {gang dag de ltar rnam pa du ma rjes su dran pa zhes bya bar rab tu ston par byed do//} एवमनेकविधं ये समनुस्मरन्तीति प्रदर्शयति अभि.भा.८७क/१२०५; सन्दर्शयति — {nges par myong bya dus ni mig 'phrul byed pa'i bud med 'di//rtag} {tu rmad byung rang bzhin nyid ni rab tu ston par byed//} सन्दर्शयत्यनिशमद्भुतरूपमेव कालेन्द्रजालिकवधूर्भवितव्यतेयम् ।। अ.क.२८३ख/१०५.१९; प्रकाशयति — {de ltar sbyar ba ni don de gegs byed pa med par rab tu ston par byed do//} तथा नियुक्तास्तमप्रतिबन्धेन प्रकाशयन्ति प्र.वृ.२७९क/२१; • वि. प्रतिपादकः — {mchog gi dang po'i sangs rgyas las zla ba bzang pos gsol ba btab pa'i don rab tu ston par byed pa} परमादिबुद्धात् सुचन्द्राध्येषणार्थप्रतिपादकम् वि.प्र.८८ख/३.१; • कृ. आदर्शयन् — {chu ma dang sbyor 'phel ba yi/} /{dmar ba rab tu ston byed cing /} /{tsha zer can ni nub gyur te/} /{lus skyes dag ni rnam par rgyas//} रागमादर्शयन्नेष वारुणीयोगवर्धितम् । पराभवति घर्मांशुरङ्गजस्तु विजृम्भते ।। का.आ.३३२ख/२.३१५.
rab tu ston par byed pa po
वि. प्रवर्तकः — {de bzhin gshegs pas chos kyi seng ge'i sgra dang sems can so so'i sgra dag gis bstan pa'i chos rnams rab tu ston par byed pa po} तथागतदेशितधर्मसिंहनादेन सर्वसत्त्वानां प्रत्येकरुतैर्धर्मप्रवर्तकः वि.प्र.१२०क/१, पृ.१७.
rab tu ston mdzad
क्रि. प्रकाशयति — {zhi ba'i sa mchog 'di ni sangs rgyas nas/} /{thabs la mkhas pas rab tu ston mdzad cing //} उपायकौशल्य प्रकाशयन्ति…बुद्धा इमामुत्तमशान्तभूमिम् ।। स.पु.२२ख/३८.
rab tu stor
= {rab tu stor ba/}
rab tu stor gyur pa
वि. प्रनष्टकः — {lam ni rab tu stor gyur pa//} मार्गप्रनष्टकान् सू.अ.२१५क/१२०.
rab tu stor ba
वि. प्रनष्टकः — {lam rab tu stor ba ni mngon pa'i nga rgyal can rnams te/} {thar pa'i lam nor ba'i phyir ro//} मार्गप्रनष्टका अभिमानिका मोक्षमार्गभ्रान्तत्वात् सू.व्या.२१५क/१२०.
rab tu brtag
• क्रि. १. प्रकल्पयेत् — {phyag rgya bkug la rab tu brtag/} /{de yang khyer la spyod pa spyad//} कृष्ट्वा मुद्रां प्रकल्पयेत् ।। तां च गृह्य चरेच्चर्याम् हे.त.१५क/४६ २. प्रकल्प्यते — {bgegs 'joms byed pa'i sngags rnams ni//de} {yi dus su rab tu brtag//} विघ्नघातनमन्त्रं तु तस्मिन् काले प्रकल्प्यते । म.मू.१८४क/११४; • = {rab tu brtag pa/}
rab tu brtag pa
• सं. प्ररूपणम् — {kha cig ni rab tu brtag pa dang mthun par bstan to/} /{dper na yang dag par spong ba rnams lta bu ste} केषांचित् प्ररूपणानुकूला देशना, यथा सम्यक् प्रहाणानाम् अभि.भा.२क/८७२; • = {rab tu brtag/}
rab tu brtag pa dang mthun pa
वि. प्ररूपणानुकूलः, ओ ला— {kha cig ni rab tu brtag pa dang mthun par bstan to/} /{dper na yang dag par spong ba rnams lta bu ste} केषांचित् प्ररूपणानुकूला देशना, यथा सम्यक् प्रहाणानाम् अभि.भा.२क/८७२.
rab tu brtags
= {rab tu brtags pa/} {rab tu brtags te} उत्प्रेक्ष्य — {mig zur char ni lhung gyur pa/} /{mig gi 'od kyis ut+pa la la/} /{reg pa min yang snyan ngag mkhan/} /{de ltar rab tu brtags te brjod//} अपाङ्गभागपातिन्या दृष्टेरंशुभिरुत्पलम् । स्पृश्यते वा न चैवं तु कविनोत्प्रेक्ष्य कथ्यते ।। का.आ.३२९ख/२.२२२.
rab tu brtags pa
• क्रि. प्रकल्पयति — {mthun dang mi mthun ngo bo yis/} /{'di dag shes bya yin 'dod la/} /{spyi dang bye brag tu gnas par/} /{bdag nyid kyis ni rab tu brtags//} वैषम्यसमभावेन ज्ञायमाना इमे किल । प्रकल्पयन्ति सामान्यविशेषस्थितिमात्मनि ।। त.स.४७क/४६७; प्रकल्प्यते — {gang phyir dus kyi rnam dbye 'di/} /{bya ba'i sgo nas rab tu brtags//} कारित्रेण विभागोऽयमध्वनां यत् प्रकल्प्यते त.प.८१ख/६१५; • भू.का.कृ. प्रकल्पितः — {'gro ba can nam gzhan kun yang /} /{las kyi gzhir ni rab brtags las//} गन्ताऽपरो वा सर्वश्च कर्माधारः प्रकल्पितः ।। त.स.२६ख/२८८; {shA kya'i seng ge dgra las rgyal/} /{'di ni bdun par rab tu brtags//} शाक्यसिंहो जितामित्रः सप्तमोऽयं प्रकल्पितः । म.मू.१९०क/१२५; उत्प्रेक्षितः — {de phyir 'byug pa 'di dang ni/} /{mun pa byed po lus kyang las/} /{nye bar sbyar don skyes bu yis/} /{de ltar rab brtags zhes 'dod bya//} तदुपश्लेषणार्थोऽयं लिम्पतिर्ध्वान्तकर्तृकः । अङ्गकर्मा च पुंसैवमुत्प्रेक्षित इतीष्यते ।। का.आ.३२९ख/२.२३०; • सं. प्रत्यवेक्षणम् — {sems can gyi spyod pa rab tu brtags pa dang thos pa'i ye shes kyi 'od rab tu 'byung bar gyur te} सत्त्वचरितप्रत्यवेक्षणश्रुतज्ञानावभाससम्प्रयुक्तश्च द.भू.२७८ख/६७; प्ररूपणम्— {kha cig ni rab tu brtags pa dang mthun par bstan zhes bya ba ni rab tu brtags pa dang mthun par te/} {rtogs sla bar bstan zhes bya ba'i tha tshig go+o//} केषाञ्चित् प्ररूपणानुकूलेति प्रदर्शनानुकूला, अवबोधानुकूलेत्यर्थः अभि.स्फु.१५०ख/८७३; प्रकल्पनम् — {tshogs pa gcig la rag las dang /} … /{tshogs pa gcig tu rab brtags pas//} एकसामाग्र्यधीनत्वात् समुदायप्रकल्पने । प्र.अ.१७३क/१८८; प्रदर्शनम् — {rab tu brtags pa dang mthun par bstan zhes bya ba ni rab tu brtags pa dang mthun par te} प्ररूपणानुकूलेति प्रदर्शनानुकूला अभि.स्फु.१५०ख/८७३; • पा. १. उत्प्रेक्षा, शब्दालङ्कारविशेषः — {bsdus dang phul byung rab brtags dang /} /{rgyu dang phra mo cha dang rim//} समासातिशयोत्प्रेक्षा हेतुः सूक्ष्मो लवः क्रमः । का.आ.३२२क/२.५ २. प्रकल्पिता, प्रहेलिकाविशेषः — {gang du ngag don rnam pa bzhan/} /{snang ba de ni rab brtags nyid//} अन्यथा भासते यत्र वाक्यार्थः सा प्रकल्पिता ।। का.आ.३३८क/३.१०१.
rab tu brtags pa yin
क्रि. प्रकल्प्यते — {rnam shes nyid kyi snang ba la/} /{brten nas rab tu brtags pa yin//} विज्ञानस्यैव निर्भासं समाश्रित्य प्रकल्प्यते । त.स.६९क/६५०.
rab tu brtan
= {rab brtan/}
rab tu brtan pa
= {rab brtan/}
rab tu brtan par byed pa
• क्रि. प्रतिष्ठापयति म.व्यु.६३३७ (९०क); • वि. सुस्थिरः — {dpal rdo rje mkha' 'gro rgyud kyi de kho na nyid rab tu brtan par byed pa zhes bya ba'i dka' 'grel} श्रीवज्रडाकतन्त्रतत्त्वसुस्थिरनामपञ्जिका क.त.१४१७.
rab tu brtan par mdzad
क्रि. सारीकरोति — {chud za bar mi 'gyur bar bya ba'i phyir rab tu brtan par mdzad do//} । सारीकरोति अविप्रणाशतायै ग.व्यू.१२८ख/२१५.
rab tu brtabs pa
वि. चपलतरः — {rab tu brtabs pa'i 'gros kyis} चपलतरगतयः जा.मा.१६०क/१८४.
rab tu brtas pa
वि. परिपुष्टतरः — {dge ba'i chos kyi sa bon rnams phyir zhing phyir zhing rab tu brtas la/} {phul du brtas pa skye zhing gnas pa} उत्तरोत्तराणां कुशलधर्मबीजानां परिपुष्टतरा परिपुष्टतमा उत्पत्तिः स्थितिः बो.भू.४४क/५६.
rab tu brten drags
अत्युपसेवना — {ma brten pa dang rab tu brten drags dang //slang} {ba drags na byams pa med par 'gyur//} असेवना चात्युपसेवना च याच्ञाभियोगाश्च दहन्ति मैत्रीम् । जा.मा.१३१ख/१५२.
rab tu blta ba
सन्दर्शनम् — {dbang chen sde yi zla ba ni/} /{rab tu blta bar 'dod par gyur//} महेन्द्रसेनचन्द्रस्य स्पृहा सन्दर्शनेऽभवत् ।। अ.क.१७९ख/७९.४४.
rab tu bltas
क्रि. व्यलोकयत् — {de yi lus la mtshan rnams ni/} … {rab tu bltas//} लक्षणानि… तस्य देहे व्यलोकयत् ।। अ.क.२१०क/२४.२६. । {rab tu bltas shing} विलोक्य — {bcom ldan 'das la rab bltas shing /} /{de yi zhabs la phyag 'tshal byas//} भगवन्तं विलोक्यास्य विदधे पादवन्दनम् ।। अ.क.२३८ख/२७.४३.
• क्रि. १. प्रतिपाद्यते — {mig la sogs pa rnams la ni/} /{gzhan don nyid gang rab bstan nas//} पारार्थ्यं चक्षुरादीनां यत् पुनः प्रतिपाद्यते । त.स.१३क/१४९; प्रकाश्यते — {rigs} … /{khyad par de la 'jug don can/} /{sgra rnams kyis ni rab tu bstan//} तद्विशेषावगाहार्थैर्जातिः शब्दैः प्रकाश्यते ।। प्र.वा.११९ख/२.२८; सम्प्रकाशयति — {sems can rnams ngal bso ba'i phyir bar du mya ngan las 'da' ba'i sa gnyis bshad cing rab tu bstan te} अन्तरा द्वे निर्वाणभूमी सत्त्वानां विश्रामणार्थं देशयति सम्प्रकाशयति स.पु.७२ख/१२१ २. उद्देक्ष्यति — {ming dang tshig dang yi ge'i tshogs kyi mtshan nyid rab tu bstan to//} नामपदव्यञ्जनकायानां लक्षणमुद्देक्ष्यामः ल.अ.१००क/४६ ३. सन्दिदेश— {mchog gi chos/} /{'jig rten gsum po dge ba la/} /{sbyor ba de yis rab tu bstan//} सन्दिदेश स सद्धर्मं त्रैलोक्यकुशलोद्यतः ।। अ.क.३४७क/४६.३; प्रकाशयति स्म — {tshigs su bcad pa'i dbyangs kyis rab tu bstan pa} गाथाभिगीतेन सम्प्रकाशयति स्म म.व्यु.६३७२ (९१क) ४. प्रदर्शयेत्— {gang zhig nu ma ston pa la/} /{de yi mtshams ni rab tu bstan//} स्तनं दर्शयेद् यस्तु सीमां तस्य प्रदर्शयेत् । हे.त.७ख/२२; दर्शयेत् — {nor skyong 'dul ba'i phyag gis lag pa rab tu bstan na khyi 'bros par 'gyur ro//} धनपालवैनेयहस्तेन हस्तं दर्शयेत् । श्वा पलायते हे.त.४ख/१०; {gang zhig gos ni ston pa la/} /{de yi rtse gsum rab tu bstan//} पटं सन्दर्शयेद् यस्तु त्रिशूलं तस्य दर्शयेद् ।। हे.त.७ख/२२; • सं. प्रदर्शनम् — {kun nas nyon mongs pa dang rnam par byang ba'i phyogs rab tu bstan pa'i phyir} सांक्लेशिकव्यावदानिकपक्षप्रदर्शनार्थम् अभि.स्फु.९ख/१६; {byang chub sems dpa'i spyod pa rab bstan cing /} … /{de ni rmad 'byung mchog tu dka' ba yin//} दुष्करं परममेतदद्भुतं बोधिसत्त्वचरितप्रदर्शनम् । द.भू.१७१क/४; दर्शनम् — {khyad par rab tu bstan pa'i phyir/} /{yon tan rigs dang bya ba sogs/} /{gang du ma tshang nyid bstan pa/} /{de ni khyad par brjod par 'dod//} गुणजातिक्रियादीनां यद्वैकल्यदर्शनम् । विशेषदर्शनायैव सा विशेषोक्तिरिष्यते ।। का.आ.३३३क/२.३२०; प्रकाशनम् — {de ltar rab tu bstan pa'i phyir} … {'di ni rta ma yin pa yin no zhes rab tu sbyor ro//} तथाप्रकाशनाय प्रयुञ्जते—अनश्वोऽयमिति प्र.वृ.२७९ख/२१; प्रकाशना — {de las gong na bdag nyid kyis mngon par rdzogs par byang chub pa yang med na/pha} {rol dag la rab tu bstan pa lta ga la yod} अत उत्तरि स्वयमभिसंबोधो नास्ति कुतः पुनः परेषां प्रकाशना बो.भू.१३७क/१७६; निर्देशः — {de} … {chos kyi gzungs rab tu bstan pa las shin tu 'byung ba yin} स धर्मधारणीनिर्देशाभिनिर्जातो भवति द.भू.२५७ख/५३; प्रतिपादनम् — {dngos po la sgrub pa'i gtan tshigs khas len du zin kyang nus pa rab tu ma bstan pa'i phyir} वस्तुतः समर्थस्य हेतोरुपादानेऽपि सामर्थ्याप्रतिपादनात् वा.न्या.३२७ख/१४; • भू.का.कृ. प्रदर्शितः — {de nyid nas ni bu mo dag//de} {yis blangs nas rab bstan pa//shes} {nas} तत एव समानीतां तया कन्यां प्रदर्शिताम् । ज्ञात्वा अ.क.१२६ख/६६.१६; {gang zhig des rab tu bstan pa de nyid des thob par bya ba yin te} यच्च तेन प्रदर्शितं तदेव प्रापणीयम् न्या.टी.३८क/२४; दर्शितः — {de rnams kyis ni snyan ngag gi/} /{lus dang rgyan yang rab tu bstan//} तैः शरीरं च काव्यानामलङ्कारश्च दर्शितः का.आ.३१८ख/१.१०; {che long tsam 'di ni bdag gi blos rtogs par bya ba rab tu bstan pa yin te} यथास्थूलमिदमस्मद्बुद्धिगम्यं दर्शितम् अभि.भा.९५क/१२३१; प्रदिष्टः — {bar chad rnam bzhi'i gnyen po'i dbye ba yis/} /{brtson 'grus yongs shes bya zhes rab tu bstan//} चतुर्विबन्धप्रतिपक्षभेदात् वीर्यं परिज्ञेयमिति प्रदिष्टम् ।। सू.अ.२०७ख/११०; सन्दिष्टः — {ma mes kyis ni rab bstan pa/} /{de dag thos nas sa yi bdag//} मातामहेन सन्दिष्टमेतदाकर्ण्य भूपतिः । अ.क.२७८क/१०३.१५; उद्दिष्टः — {dngos po rab tu bstan pa rnams/} /{rim pa bzhin du rjes ston pa//} उद्दिष्टानां पदार्थानामनुदेशो यथाक्रमम् । का.आ.३३१क/२.२७०; प्रकाशितः, ओ ता — {de phyir chos mi mthun pa'i dpe//rdul} {phran rab tu bstan 'di las/} /{bsgrub bya nyid du mngon 'dod pa'i/} /{chos 'di log pa ma yin no//} न व्यावृत्तस्ततो धर्मः साध्यत्वेनाभिवाञ्छितः । अणूदाहरणादस्माद्वैधर्म्येण प्रकाशितात् ।। त.स.४ख/६५; {lung du mi ston thams cad kyang //de} {dag nyid kyis rab tu bstan//} अव्याकृतानि सर्वाणि तैरेव हि प्रकाशिता ।। ल.अ.१०१ख/४८; सम्प्रकाशितः — {dri ma rnam dgu pad ma yi/} /{sbubs sogs dpes ni rab bstan te//} मलाः ।। पद्मकोशादिदृष्टान्तैर्नवधा सम्प्रकाशिताः । र.वि.१०८ख/६७; प्रतिपादितः — {sna tshogs gtso bos sbas te byis pa rnams la dbang po gnyis kyi bde ba rab tu bstan to//} गोपितं विश्वभर्त्रा द्वीन्द्रियसुखं प्रतिपादितं बालानाम् वि.प्र.८८क/४.२३४; प्रकर्षितः — {nyon mongs pa dag las rnam par grol lo zhes bya bar rab tu phye zhing rab tu bstan pas zhes bya ba'i tha tshig go+o//} क्लेशेभ्यो विमुक्तोऽस्मीति प्रभावितः, प्रकर्षित इत्यर्थः अभि.स्फु.२३६क/१०२८; • वि. दर्शयी — {sems can rtag par 'du shes pa//mi} {rtag par ni rab bstan to//} नित्यसंज्ञिन सत्त्वानामनित्यमिति दर्शयी ।। शि.स.१७५क/१७२.
rab tu bstan pa byas
क्रि. देशनां विदधे — {thub pas} … /{chos rnams rab tu bstan pa byas//} मुनिभिर्विदधे धर्मदेशनाम् ।अ.क.८२क/८.३५.
rab tu bstan pa mdzad
क्रि. उद्योतयति — {sngon gyi dge ba'i rtsa ba yongs su bskul ba mdzad do//rab} {tu bstan pa mdzad do//} पूर्वकुशलमूलानि सञ्चोदयति उद्योतयति ग.व्यू.१२८ख/२१५.
rab tu bstan par gyur
• क्रि. प्रकाशयति स्म — {zla ba bzang pos gsol ba btab pa dang sangs rgyas bcom ldan 'das kyi lan gyi gsung tshigs su bcad pa dang pos 'khor chen po la rab tu bstan par gyur pa} सुचन्द्राध्येषणं बुद्धभगवतः प्रतिवचनं प्रथमवृत्तेन महापर्षदः प्रकाशयति स्म वि.प्र.२९क/४.१; • भू.का.कृ. प्रकाशितः — {gang du dpe dgu po 'di dag/} /{rgyas par rab tu bstan gyur pa//} यत्रैते नव दृष्टान्ता विस्तरेण प्रकाशिताः ।। र.वि.१२६ख/१११.
rab tu bstan par bya
• क्रि. प्रदर्श्यते — {slar yang mtshungs pa'i ldog pa can/} /{gzhan rab tu bstan par bya//} सदृशव्यतिरेकश्च पुनरन्यः प्रदर्श्यते ।। का.आ.३२८ख/२.१८९; • कृ. सम्प्रकाशयितव्यः — {byang chub sems dpa' mi zhan pa'i sems kyis} … {rab tu bstan par bya'o//} अनवलीनचित्तेन बोधिसत्त्वेन…सम्प्रकाशयितव्यः स.पु. ८७ख/१४६.
rab tu bstan zin
भू.का.कृ. प्रतिपादितः — {dngos po rnams ni tha dad kyang /} /{rang bzhin nyid kyis gcig rtogs pa'i/} /{nus pa nges par yod min te/} /{sngar ni rab tu bstan zin to//} प्रकृत्यैव पदार्थानामेकप्रत्यवमर्शने । भेदेऽपि शक्तिनियमः पुरस्तात् प्रतिपादितः ।। त.स.९०क/८१५; उपपादितः — {ngo shes pa ni bslad pa ru//sngar} {ni rab tu bstan zin pas//} विप्लवे प्रत्यभिज्ञायाः पुरस्तादुपपादितः । त.स.९०क/८१७.
rab tu bstan zin pa
= {rab tu bstan zin/}
rab tu bstar
• क्रि. समवर्तत — {de nas grub pa'i bdag po ni/} /{phun tshogs mang ba'i khyim dag tu/} /{bu mo bag ma'i dga' ston dag/} /{rtsom pa'i chas ni rab tu bstar//} ततः सिद्धाधिनाथस्य भवने भूरिसम्पदः । सुतापरिणयारम्भसम्भारः समवर्तत ।। अ.क.३०२ख/१०८.९८; • भू.का.कृ. प्रसाधितम् — {gang gis dpal ni rab tu bstar/} /{grags pa kho na rab tu bskrad//} लक्ष्मीः प्रसाधिता येन कीर्तिरेव प्रवासिता ।। अ.क.८९ख/६४.१०.
rab tu bsten
= {rab tu bsten pa/}
rab tu bsten pa
• क्रि. १. अशिश्रियत् — {phug ron} … {sa bdag gi/} /{byin pa'i rtsa ba rab tu bsten//} पारावतः क्षितिपतेरूरुमूलमशिश्रियत् ।। अ.क.३७ख/५५.१० २. आराध्यते — {mchod dang zhabs la gtugs byas pas/} /{nad pas sman pa rab bsten te//} सपादपतनैर्मानैरार्तैराराध्यते परम् ।…भिषक् अ.क.१३क/५०.१३०; • भू.का.कृ. आश्रितः — {thabs dang smon lam ye shes dang /} /{stobs kyis rab tu bsten pa'i thugs//} उपायप्रणिधिज्ञानबलैराश्रितचेतसाम् ।। अ.क.५५ख/६.२१.
rab tu bstod
= {rab bstod pa/}
rab tu bstod pa
= {rab bstod pa/}
rab tu tha dad pa rtogs pa
वि. सुप्रतिविभागविद्धः — {kun brtags pa'i rang bzhin rab tu dbye ba'i tshul gyi mtshan nyid rab tu tha dad pa rtogs pa gang gis} येन परिकल्पितस्वभावप्रभेदनयलक्षणेन सुप्रतिविभागविद्धेन ल.अ.१०६क/५२.
rab tu thar pa
= {rab tu thar ba/}
rab tu thar ba
• भू.का.कृ. अतिक्रान्तः — {bdag ni rab thar ces brjod nas/} /{de la zhus nas mtho ris song //} अतिक्रान्तोऽहमित्युक्त्वा तमामन्त्र्य ययौ दिवम् ।। अ.क.१७५क/७८.२५; • सं. प्रमोक्षः — {rab tu thar bar bya phyir 'bad par byed//} उद्यमते प्रमोक्षहेतोः रा.प.२३४ख/१२९; प्रमोचनम् — {bdag gi bu rnams rab tu thar bya'i phyir//} प्रमोचनार्थाय तदात्मजानाम् स.पु.३५क/५९.
rab tu thar bar byed pa
• सं. प्रमोक्षः — {sems can thams cad rab tu thar bar byed pa'i snying rje chen pos brtson 'grus brtsams pa las mi phyed pa dang} न भिद्यते सर्वसत्त्वप्रमोक्षमहाकरुणावीर्यारम्भात् शि.स.१०४क/१०३; • वि. प्रमोचनी — {gangs kyi ri'i rgyal po la sman sna bzhi yod de/} … {gnyis pa nad thams cad las rab tu thar bar byed pa zhes bya ba dang} सन्ति तु हिमवति पर्वतराजे चतस्र ओषधयः ।… द्वितीया सर्वव्याधिप्रमोचनी नाम स.पु.५१ख/९१.
rab tu thar bar mdzad pa po
वि. प्रमोचकः — {sman pa'i rgyal po ni byung /} {sdug bsngal thams cad las rab tu thar bar mdzad pa por ni gyur} उत्पन्नो वैद्यराजः प्रमोचकः सर्वदुःखेभ्यः ल.वि.१६९क/२५४.
rab tu thim
= {rab tu thim pa/}
rab tu thim pa
• क्रि. प्रलीयते— {gang tshe dngos po khra bo ni/} /{cig car du ni rtog par byed/} /{de tshe gzhan dang gzhan min sogs/} /{dbye ba thams cad rab thim nyid//} यदा तु शबलं वस्तु युगपत्प्रतिपद्यते । तदाऽन्यानन्यभेदादि सर्वमेव प्रलीयते ।। त.स.६४क/६०२; • सं. प्रलयः — {mtshan mo rab thim zhes bya yin//las} {kun thim pa nyid kyi phyir//nyin} {mo 'byin pa zhes bya ste//las} {rnams kun ni 'jug pa yin//} रात्रिर्वा प्रलयो नाम लीनत्वात् सर्वकर्मणाम् । दिवसः सृष्टिसंज्ञश्च सर्वचेष्टातिसर्जनात् ।। त.स.८३क/७६४; {yang na yul zhig rigs rgyud ni//chad} {pa'i ngo bor rab thim yin//} देशोत्सादकुलोत्सादरूपो वा प्रलयो भवेत् । त.स.८३क/७६५.
rab tu thim pa chen po
महाप्रलयः — {'gro ba thams cad res 'ga' yang /} /{mi 'dra bar ni 'dod pa min/} /{rab tu thim pa chen po zhes/} /{don dam par ni rtogs 'gyur min//} इष्यते हि जगत् सर्वं न कदाचिदनीदृशम् । न महाप्रलयो नाम जायते पारमार्थिकः ।। त.स.८३क/७६४; त.स.११३ख/९७९.
rab tu thu bo
वि. ज्येष्ठः — {slob dpon dang slob ma'i gtso bo bzhin gzhan ni slob ma phal pa bzhin/} {rnam pa gcig tu ni pha dang bu rab tu thu bo bzhin gzhan ni bu phal pa bzhin no//} आर्य (आचार्य भो.पा.)शिष्यमुख्याविव परिशेषं शिष्यगणं पितृज्येष्ठपुत्राविव च श्रेष्ठ (? ज्येष्ठ)शेषं पुत्रगणम् जा.मा.११५ख/१३५.
rab tu thul dka'
ना. दुष्प्रधर्षः, तथागतः — {de bzhin du byang phyogs na} … {de bzhin gshegs pa rab tu thul dka' zhes bya ba dang} एवमुत्तरायां दिशि…दुष्प्रधर्षो नाम तथागतः सु.व्यू.१९८ख/२५६.
rab tu thogs
प्रकर्षणा — {de mchog tu thogs na srid pa lan bdun zhes bya ba ni de rab tu thogs na srid pa lan bdun du zad kyi} सप्तकृत्वः परमं जन्मास्येति । सप्तकृत्वो जन्मप्रकर्षणा अस्य अभि.स्फु.१८३ख/९३९.
rab tu thogs pa
= {rab tu thogs/}
rab tu thon cig
क्रि. प्रवर्तयतु — {glegs bam 'di las shes rab kyi pha rol tu phyin pa la ltos shig} … {rab tu thon cig} ते इतः पुस्तकात्प्रज्ञापारमितां पश्यन्तु…प्रवर्तयन्तु अ.सा.७९क/४४.
rab tu thob
= {rab tu thob pa/}
rab tu thob gyur
= {rab tu thob par gyur/} {rab tu thob gyur nas} लब्ध्वा — {sdug bsngal can rnams gdung la snying rje gnyen khyod rab tu thob gyur nas/} … {bdag} त्वां लब्ध्वाऽहं व्यसनकरुणाबान्धवं दुःखितानाम् अ.क.२२६ख/८९.६०.
rab tu thob pa
• क्रि. १. प्रतिलभते — {tshe'i dbang rab tu thob bo//} आयुर्वशितां च प्रतिलभते द.भू.२४५क/४६; {byang chub sems dpa'i rnam par thar pa rab tu thob bo//} बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते द.भू.२६७क/५९ २. प्रत्यलभत— {de bzhin gshegs pa thams cad kyi smon lam rgya mtsho yang dag par 'byung ba} ( {'i 'od} ) {zhes bya ba'i ting nge 'dzin gyi sgo rab tu thob bo//} सर्वतथागतप्रणिधानसागरसम्भवावभासं नाम समाधिमुखं प्रत्यलभत ग.व्यू.२४४क/३२६; प्रतिपेदे — {zag pa kun las rnam grol ba'i/} /{dgra bcom nyid ni rab tu thob//} ते सर्वाश्रम (स्रव भो.पा.)निर्मुक्तमर्हत्त्वं प्रतिपेदिरे ।। अ.क.२६५क/९७.१०; • भू.का.कृ. प्रतिलब्धः — {don dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa} अर्थवतीधारणीप्रतिलब्धः द.भू.२५६क/५२; {rim khang brgyad pa'i nang na byang chub sems dpa' ma nyams par 'gro ba'i mngon par shes pa rab tu thob pa} अष्टमे पुरेऽच्युतगामिन्यभिज्ञाप्रतिलब्धानाम्… बोधिसत्त्वानाम् ग.व्यू.१७ख/११५; प्राप्तः — {de bzhin gshegs pa dang 'grogs pa rab tu thob cing} तथागतसमवधानप्राप्तः द.भू.२५७ख/५३; • सं. प्रतिलम्भः — {de ni ting nge 'dzin de nyid kyi chos nyid rab tu thob pa dang} … {tshogs shin tu bstsags pa dang} यथापि नाम अस्यैव समाधेर्धर्मताप्रतिलम्भेन…सुसम्भृतसम्भारतया च द.भू.१६९ख/२.
rab tu thob pa dam pa
पा. प्रतिलम्भपरमता, परमायाः प्रतिपत्त्याः भेदः — {rnam pa bcu gnyis po 'di dag ni dam pa ste/} {'di ltar/} {rgya che ba dam pa dang} … {rab tu thob pa dam pa dang} … {'grub pa dam pa'o//} इत्येषा द्वादशविधा परमा मता, यदुत—औदार्यपरमता… प्रतिलम्भपरमता…निष्पत्तिपरमता च म.भा.२०क/१५१.
rab tu thob pa yin
क्रि. प्रतिलब्धो भवति — {don dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa yin} … {blo gros bzang po dang ldan pa'i gzungs dang} अर्थवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति… सुमतिधारणी द.भू.२५६क/५२; प्राप्तो भवति — {de sngon bas kyang de bzhin gshegs pa'i chos kyi mdzod rab tu thob pa yin} स भूयस्या मात्रया तथागतधर्मकोशप्राप्तो भवति द.भू.२२५क/३५; अनुप्राप्तो भवति — {de} … {byang chub sems dpa'i rnam par thar pa zab mo rab tu thob pa yin} सः…गम्भीरबोधिसत्त्वविमोक्षानुप्राप्तो भवति द.भू.२५७ख/५३.
rab tu thob par gyur
• क्रि. प्रतिलभते स्म — {mi nyams shing rjes su 'brang ba'i mngon par shes pa rab tu thob par gyur to//} अच्युता(नु)गामिनीरभिज्ञाः प्रतिलभन्ते स्म ग.व्यू.३१७ख/३९; • भू.का.कृ. प्रतिलब्धः — {de bzhin gshegs pa re re'i spyan sngar 'gro ba'i tshe'ang ting nge 'dzin gyi sgo sna tshogs rab tu thob par gyur to//} एकैकं च तथागतमुपसंक्रामन्त्या नानासमाधिमुखानि प्रतिलब्धानि ग.व्यू.१९८ख/२७९.
rab tu thob par 'gyur
क्रि. १. प्रतिलभते — {rnal 'byor gyi lam gyis 'phags pa'i rigs kyi lam bcu} … {rab tu thob par 'gyur ro//} योगमार्गैर्दशार्यगोत्रमार्गं प्रतिलभते ल.अ.१४३क/९०; प्रतिपद्यते — {rab bzang tshegs ni chung ngu yis/} /{'dul ba rab tu thob par 'gyur//} अक्लेशेन सुभद्रस्तु विनयं प्रतिपद्यते । अ.क.१८२ख/८०.२२ २. प्रतिलभेत — {sangs rgyas kyi zhing thams cad dang dga' ldan gyi pho brang dang 'og min gyi gnas su nye bar bzhud pa'i de bzhin gshegs pa'i sku rab tu thob par 'gyur ba} सर्वबुद्धक्षेत्रतुषितभवनाकनिष्ठालयोपगं तथागतकायं प्रतिलभेरन् ल.अ.७५क/२३; प्रतिलब्धो भवेत् — {de dag las sems can gcig thos pa 'dzin pa'i gzungs rab tu thob par 'gyur te} तत एकः सत्त्वः श्रुतग्रहणधारणीप्रतिलब्धो भवेत् द.भू.२६८ख/६०.
rab tu thob par 'gyur ba
= {rab tu thob par 'gyur/}
rab tu thob par byed
= {rab tu thob par byed pa/}
rab tu thob par byed pa
क्रि. अधिगच्छति — {shes rab kyis kyang snang med dang /} /{mthu yang rab tu thob par byed//} प्रज्ञया च निराभासं प्रभावं चाधिगच्छति ।। ल.अ.११७ख/६४.
rab tu thos
= {rab tu thos pa/}
rab tu thos pa
भू.का.कृ. श्रुतः — {lha cig} … /{nags na spyod rnams gleng gyur pa/} /{de dag bdag gis rab tu thos//} श्रुतमेतन्मया देव कथ्यमानं वनेचरैः । अ.क.३९क/४.३०.
rab tu mtho
= {rab tu mtho ba/}
rab tu mtho ba
वि. समुन्नतः — {rab tu mtho ba'i rigs} समुन्नतस्य वंशस्य अ.क.२९६क/१०८.४६; अभ्युन्नतः — {mthu yis rab mtho grags snyan dag/} /{gsal ba'i gos can sa gsum du//} अभ्युन्नतप्रभावोऽयं लसत्सितयश्ॐशुकः ।…त्रिभुवने अ.क.४४क/४.९२; प्रांशुः — {rab mtho gser zhun lta bur mdzes pa'i sku/} /{phrag mdzes dpung pa pus mo'i bar mngon dga'//} प्रांशुं क्षरत्काञ्चनकान्तकायं सुस्कन्धमाजानुभुजाभिरामम् । अ.क.७७ख/७.७०; प्रोच्चः — {rgyun chad med par dge bsgrubs pa/} /{sa yis 'dzin par bzod ma gyur/} /{sems can dge ba rab bsgrubs pa//rab} {mtho ri bo brgya bas lci//} अच्छिन्नोत्तप्तकुशलं धर्तुं न क्षमते क्षितिः । स त्व (सत्त्व लि.पा.)मुत्तप्तकुशलः प्रोच्चशैलशताद् गुरुः ।। अ.क.२२६ख/२५.२७; प्राङ्गुः — {rtse gsum zhes pa'i ri /} /{rab tu mtho ba dag tu slebs//} आसाद्यते प्राङ्गुस्त्रिशङ्कुर्नाम पर्वतः अ.क.६०ख/६.८४; तुङ्गः — {mdzes sdug rgyun bzhin rab tu mtho ba'i shangs//} लावण्यधारायिततुङ्गनासम् अ.क.७७ख/७.७०; उच्चः — {nga rgyal bzhin du rtse mo ni/} /{rab tu mtho ba'i ri de zhig//} अहङ्कार इवात्युच्चशिराः सोऽद्रिर्व्यगीर्यत ।। अ.क.२२६ख/२५.२४.
rab tu mthong
= {rab tu mthong ba/}
rab tu mthong ba
• क्रि. प्रपश्यति — {yang dag dag pa'i rgyu mtshan ni/} /{ma brtags pa dag rab tu mthong //} अकल्पितानि संशुद्धौ निमित्तानि प्रपश्यति ।। सू.अ.१९१ख/९०; प्रतिविपश्यति — {blo gros chen po} … {'byung ba chen po 'di dag ni yang dag par ma byung ba'o zhes rab tu mthong ngo //} असम्भूतानि चेमानि महामते भूतानीति प्रतिविपश्यति ल.अ.१०४ख/५०; पश्यति — {gang gis gang gA'i bye mnyam du/} … /{'dren pa rab tu mthong ba ni//} गङ्गायां वालुकासमान् ये पश्यन्ति विनायकान् ल.अ.१४८ख/९५; प्रपश्यते — {lha rdzas 'du byed gtogs pa yi/} /{'du byed gnas pa rab tu mthong //} दिव्यं संस्कारविगतं संस्कारस्थं प्रपश्यते ।। ल.अ.१९०ख/१६३; प्रदृश्यते — {gang du lus ngag sems med pa/} /{der ni gzugs su rab tu mthong //} यत्र कायो न वाक् चित्तं तत्र रूपं प्रदृश्यते ।। गु.सि.६क/१३; प्रतिदृश्यते — {khu byug zung bas gnag gyur cing /} /{dus kyis bral ba rnams kyi dus/} /{bzod dka' mya ngan 'grems byed pa/} /{mya ngan med gsar rab tu mthong //} कोकिलालिकुलैः कालः कालः कालो वियोगिनाम् । शीर्णशोकनवाशोकदुःसहः प्रतिदृश्यते ।। अ.क.१४९क/१४.११५; • वि. प्रत्यक्षः — {rang 'dod lha mnyam rnal 'byor pa/} /{rab mthong sngags kyi pha rol son//} स्वेष्टदेवतासंयोगी प्रत्यक्षमन्त्रपारगः ।। हे.त.१३ख/४२.
rab tu 'thibs
वि. प्रचलायितः, घूर्णितः — {gnyid yur ba dang rab tu 'thibs//} घूर्णितः प्रचलायितः अ.को.२०८क/३.१.३२; प्रचल इवाचरतीति प्रचलायितः अ.वि.३.१.३२.
rab tu 'thu
= {rab tu 'thu ba/}
rab tu 'thu ba
कृ. चिन्वानः, ओ ना — {sngon med me tog 'dzum pa yi/} /{snye ma rab tu 'thu zhing der//} अपूर्वकुसुमस्मेराश्चिन्वानास्तत्र मञ्जरीः । अ.क.२५१ख/२९.५०.
rab tu 'thul
क्रि. प्रवायते — {ngan skyugs tshig pa'i dri nga yid mi 'ong /} /{'jig rten dag na phyogs bzhir rab tu 'thul//} उच्चार दह्यत्यमनोज्ञगन्धः प्रवायते लोकि चतुर्दिशासु ।। स.पु.३५क/५८.
rab tu 'thob
= {rab tu 'thob pa/}
rab tu 'thob pa
• क्रि. १. प्रतिलभते — {tshe'i dbang rab tu 'thob bo//} आयुर्वशितां च प्रतिलभते द.भू.२४५क/४६; लभते — {de tshe ris su gtogs pa'i lus/} … {rab tu 'thob//} तदा नैर्वाणिकं (नैकायिकं भो.पा.) कायं…लभन्ते ल.अ.१६२ख/११३; अवाप्नोति — {sngon chad ma thob pa yi bde ba'ang rab 'thob cing //} अप्राप्तपूर्वमपि सौख्यमवाप्नुवन्ति शि.स.३क/३ २. प्रतिलप्स्यते — {de bzhin du sbyangs pa'i yon tan dang ldan na/} {mngon par shes pa rab tu 'thob bo//} तथा धूतगुणसमन्वागतोऽभिज्ञाः प्रतिलप्स्यसे स.पु.५२क/९२; • सं. प्रतिलम्भः — {sangs rgyas kyi rigs mi 'chad pa'i phyir skye gnas kyi bye brag rab tu 'thob par shes so//} बुद्धवंशस्यानुपच्छेदादायतनविशेषप्रतिलम्भाः प्रज्ञायन्ते ल.अ.१३३ख/७९; • वि. प्रतिलाभी — {blo gros chen po de bas na byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de bzhin gshegs pa'i sku'i rjes su 'brang ba rab tu 'thob pa rnams kyis} … {rnam par rtog pa'i spros pa dang bral bar sems tsam gyi rjes su 'brang bar bya'o//} तस्मात्तर्हि महामते बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैस्तथागतकायानुगमेन प्रतिलाभिना… विकल्पप्रपञ्चरहितैर्भवितव्यं चित्तमात्रानुसारिभिः ल.अ.७१ख/२०; • भू.का.कृ. ( {rab tu thob pa} इत्यस्य स्थाने) लब्धः, ओ धा— {mchod rten 'khor sar spos kyi chus btang bas/} /{sprin dang ldan pa'i 'od de rab tu 'thob//} स्तूपवराङ्गण गन्धजलेना सिञ्चिय मेघवती प्रभ लब्धा ।। शि.स.१८१ख/१८१.
rab tu 'thob par 'gyur
क्रि. १. प्रतिलभते — {rnal 'byor gyi lam gyis 'phags pa'i rigs kyi lam bcu} … {rab tu thob par 'gyur ro//} योगमार्गैर्दशार्यगोत्रमार्गं प्रतिलभते ल.अ.१४३ख/९०; समधिगच्छति — {blo gros chen po 'di ni yongs su mya ngan las mi 'da' ba'i chos can rnams kyi rang gi mtshan nyid de/} {des 'dod chen pa rnams kyi tshul rab tu 'thob par 'gyur ro//} एतन्महामते अपरिनिर्वाणधर्मकाणां लक्षणं येनेच्छन्तिकगतिं समधिगच्छन्ति ल.अ.८१क/२८ २. प्रतिलप्स्यते — {blo gros chen po} … {byang chub sems dpa' rnams} … {de bzhin gshegs pa'i sku rab tu 'thob par 'gyur ro//} तथागतकायं महामते ते बोधिसत्त्वाः प्रतिलप्स्यन्ते ल.अ.७१ख/२०.
rab tu 'thob par bya ba
प्रतिलम्भः — {'di ltar byang chub sems dpa'i sa bcu brtsam pa rab tu 'thob par bya ba dang} यदिदं दशानां बोधिसत्त्वभूमीनामारम्भप्रतिलम्भाय द.भू.१६८ख/२.
rab tu 'thob par byed pa
वि. प्रापकः — {lang ka'i bdag po bdag gi so so rang gis rig pa rtogs par byed pa'i theg pa chen po khong du chud par byed pa 'di ni gzugs sna tshogs rab tu 'thob par byed pa'o//} विश्वरूपगतिप्रापकोऽयं लङ्काधिपते स्वप्रत्यात्मगतिबोधकोऽयं महायानाधिगमः ल.अ.५९ख/५.
rab tu 'thor
= {rab 'thor/}
rab tu 'thor ba
= {rab 'thor/}
rab tu dag
= {rab dag pa/}
rab tu dag pa
= {rab dag pa/}
rab tu dag byed pa
= {rab dag byed/}
rab tu dang
= {rab tu dang ba/}
rab tu dang gyur
= {rab tu dang bar gyur pa/}
rab tu dang ldan
= {rab tu dang ldan pa/}
rab tu dang ldan pa
वि. प्रासादिकः — {mchod rten zhig pa rab tu rgyas byas pas/} /{rab tu dang ldan mdzes pa'i rang bzhin gyur//} विशीर्णचैत्यप्रतिपूरणेन प्रासादिकः कान्तिमयश्च जातः ।। अ.क.६८ख/५९.१७०; प्रसादिनी — {bdag sems rab tu dang ldan pas//bsod} {snyoms kyis ni de la mchod//} मया चित्तप्रसादिन्या पिण्डपातेन सोऽर्चितः । अ.क.१७२क/१९.९८.
rab tu dang ba
• क्रि. प्रसीदति — {gang dang phrad pa tsam nyid na/} /{sems kyi spyod tshul rab dang ba//} यस्य सन्दर्शनेनैव मनोवृत्तिः प्रसीदति ।। अ.क.१३७ख/२७.३३; • भू.का.कृ. प्रसन्नः — {re zhig rab tu dang ba'i blo/} /{yid ni chags bral kho na yis/} /{tshangs spyod spyod cig} अरागेणैव मनसा ब्रह्मचर्यं प्रसन्नधीः । चर तावत् अ.क.११०ख/१०.१२१; सुप्रसन्नः — {shin tu nges dang rab dang dang /} /{brtan dang gus dang zhe sar bcas//} सुनिश्चितं सुप्रसन्नं धीरं सादरगौरवम् । बो.अ.१२क/५.५५; अभिप्रसन्नः — {gcig tu rab tu dang ba de dag ni dang ba tsam gyis kyang rnam par smin par ma nges pa'i sdig pa'i tshogs rnams zil gyis mnan te} ते हि श्रद्धामात्रकेणाप्यैकान्तिकेनाभिप्रसन्ना अनियतविपाकानां पापानां राशीनभिभूय अभि.भा.५८ख/१०९९; आत्तः — {khro gnyer med pa dang} … {rgyud rab tu dang ba yin te} विगतभृकुटिर्भवति…आत्तसन्तानः श्रा.भू.६६क/१६४; प्रयतः — {sa skyong gangs can ngos kyi nags/} /{yang dag thob pas rab dang zhing /} /{rab tu zhi ba dag tu gyur//} हिमवत्तटकाननम् । सम्प्राप्य पृथिवीपालः प्रयतप्रशमोऽभवत् ।। अ.क.२८ख/३.११०; • वि. प्रसादी — {rab dang byang chub sems dpa' yis//} प्रसादी बोधिसत्त्वः अ.क.२२५ख/२५.१६; {ces rab dang des slar smras} इत्यवादीत् स पुनः प्रसादी अ.क.२९६ख/३८.१७; प्रसादिनी — {de la lha mos sangs rgyas la/} /{rab dang mngon du phyogs te gnas} (? {smras} ) // बुद्धप्रसादिनी देवी समभ्येत्य जगाद तम् ।। अ.क.१५२ख/६९.१७; • सं. प्रसादः — {sems rab tu dang bas byas pa'i tshul khrims kyang rab tu dang ba yin} चित्तप्रसादकृतः शीलप्रसादः अभि.भा.४१क/१०२६; {rab tu dang ba dad pa yin zhes bya ba ni/} {dad pa nyid rab tu dang ba yin pas rab tu dang ba dad pa yin no//} श्रद्धाप्रसाद इति । श्रद्धैव प्रसादः श्रद्धाप्रसादः अभि.स्फु.२९६क/११४८; {de yi rab dang 'dzum pa yi//snang} {bas rab rib bcom pa bzhin//} तत्प्रसादस्मितालोकैर्विनष्टतिमिरा इव ।। अ.क.५४क/६.८; सम्प्रसादः — {bsam gtan gnyis pa la yan lag bzhi ste/} {nang rab tu dang ba dang dga' ba dang bde ba dang sems rtse gcig pa nyid do//} द्वितीये ध्याने चत्वार्यङ्गानि—अध्यात्मसम्प्रसादः, प्रीतिः, सुखम्, चित्तैकाग्रता च अभि.भा.६९क/११४०; प्रसादनम् — {phyi ma med pa'i phyag 'di yis/} /{khyod la rab tu dang ba mtshon//} अपश्चिमः प्रणामोऽयं त्वत्प्रसादनलक्षणः ।। अ.क.३१२क/१०८.१८८; • पा. प्रसादः, काव्यगुणविशेषः — {snyan ngag gi rgyan la yon tan bcu ste/} श्लेषः {sbyar ba} … प्रसादः {rab dang} मि.को.९०ख ।
rab tu dang ba nyid
प्रसन्नता — {bstan bcos man ngag rnams kyis dag byas kyang /} /{nges par blo ngan rab dang nyid mi 'gyur//} शास्त्रोपदेशैः परिमृज्यमानः प्रसन्नतां याति न नाम जाल्मः । अ.क.३२क/५३.४६.
rab tu dang ba'i sgrol ma
ना. प्रसन्नतारा, देवी — {rab tu dang ba'i sgrol ma'i gtor ma'o//} प्रसन्नताराबलिः ब.मा.१७०क ।
rab tu dang ba'i rang bzhin
वि. प्रसादमयः, ओ मयी — {spyod tshul snying rje dar la bab pa'i dbang gyur rab tu dang ba'i rang bzhin blo//} तरुणकरुणायत्ता वृत्तिः प्रसादमयी मतिः । अ.क.१८८क/२१.४३.
rab tu dang bar gyur
= {rab tu dang bar gyur pa/}
rab tu dang bar gyur pa
• क्रि. प्रसादं ययौ — {nam zhig chung ma dang bcas des/} /{lam du rgyal ba nyan thos dang /} /{lhan cig byon pa mthong gyur nas/} /{'phral la rab tu dang bar gyur//} स कदाचित्समायान्तं श्रावकैः सहितं पथि । जिनं जायासखो दृष्ट्वा प्रसादं सहसा ययौ ।। अ.क.७२क/६१.४; प्रसादोऽभूत् — {chags dang gdung ba ldan pa'i sems/} /{nyi ma song tshe nam mkha' ni/} /{zla ba dag pa'i snying ldan pas/} /{ci yang ma bslad rab dang gyur//} सरागतापे नभसश्चेतसीव गते रवौ । शुद्धेन्दुहृदयस्याभूत् प्रसादः कोऽप्यविप्लवः ।। अ.क.२१९क/२४.१२८; • भू.का.कृ. अभिप्रसन्नः — {sems rab tu dang bar gyur pa'i 'khor la ya mtshan rtse gcig tu gyur par rig nas} अभिप्रसन्नमनसं पर्षदं विस्मयैकाग्रामवेत्य जा.मा.१७क/१८; प्रसन्नः — {'di ni de ltar rab tu dang bar gyur pa'i sgrub pa yin pa'i phyir ro//} {yang na nad med pa lta bur gyur pa yin pa'i phyir ro//} एवं प्रसन्नस्यैषा प्रतिपत्तिरिति; आरोग्यभूतत्वाद्वा अभि.भा.४१क/१०२६; प्रसादितः — {de yi tshig dang lus des kyang /} /{rab tu dang bar gyur pa des//} स तस्यास्तेन वचसा वपुषा च प्रसादितः । अ.क.२१८ख/२४.११८; द्र.— {brgya byin yid rab tu dang bar gyur nas} शक्रः…भूयस्या मात्रया सम्प्रसादितमतिः जा.मा.३३ख/३९.
rab tu dang bar 'gyur
क्रि. प्रसीदति — {'di'i sems stong pa nyid la mi 'jug cing rab tu dang bar mi 'gyur la} शून्यतायामस्य चित्तं न प्रस्कन्दति, न प्रसीदति अभि.भा.८६ख/१२०३.
rab tu dang bar byed
क्रि. प्रसादयति — {de chur bcug na 'dam dang rnyog pa thams cad rab tu dang bar byed do//} तद्वारिप्रक्षिप्तं सर्वकर्दमकालुष्यं प्रसादयति ग.व्यू.३१३ख/३९९.
rab tu dang bar mi 'gyur
क्रि. न प्रसीदति— {'di'i sems stong pa nyid la mi 'jug cing rab tu dang bar mi 'gyur la} शून्यतायामस्य चित्तं न प्रस्कन्दति, न प्रसीदति अभि.भा.८६ख/१२०३.
rab tu dad
= {rab tu dad pa/} {rab tu dad nas} प्रसाद्य — {de nas mig bzang ma de la/} /{rab tu dad nas} … {rab dga' rgyal bus smras//} राजपुत्रः प्रहृष्टोऽथ तां प्रसाद्य सुलोचनाम् । उवाच अ.क.२६४ख/३१.६४.
rab tu dad pa
• सं. प्रसादः — {las mthong ba tsam gyis gzhan dag rab tu dad bskyed par mdzad pa nyid yang dag par bstan to//} दर्शनमात्रात्परेषां प्रसादजनकत्वं कर्म सन्दर्शितम् सू.व्या.२५७ख/१७७; • भू.का.कृ. प्रसन्नः — {dkon mchog gsum la mchod byed dang /} /{rgyal ba'i bstan la rab dad dang //} त्रिरत्नपूजका ये च प्रसन्ना जिनशासने । म.मू.२४३क/२७२.
rab tu dad byos
क्रि. प्रसीद — {des na rab tu dad byos} तत्प्रसीद ना.ना.२२६क/९.
rab tu dar ba
परा वृद्धिः — {nya rigs de dag rab tu dar bar gyur//} वृद्धिं परां मीनकुलं जगाम जा.मा.८६ख/९९; {chos dang srid dar ba gnyis kyis} … {rab tu dar bar gyur to//} धर्मार्थविस्तराभ्यां परां वृद्धिमवाप जा.मा.११६क/१३५.
rab tu dud
= {rab tu dud pa/} {rab tu dud pa} वि. नम्रः — {'phyar ba su yis sdang bya min/} /{rab 'dud su yis snying sdug min/} /{ljon pa rengs pa rlung gis sgyel/} /{rab tu dud pa srung bar byed//} उद्धतः कस्य न द्वेष्यः प्रणतः कस्य न प्रियः । द्रुमं पातयति स्तब्धं नम्रं रक्षति मारुतः ।। अ.क.२३७क/२७.२७.
rab tu dud pa nyid
प्रणयिता — {skyon rtsom g}.{yo can mi bsrun pa/} /{rab dud nyid la yang dag brten//} दोषोद्यतः प्रणयितां खलः समवलम्बते ।। अ.क.२६०ख/३१.१४.
rab tu dul
= {rab tu dul ba/}
rab tu dul ba
• वि. विनीतः — {rab tu dul ba bzhin byas te/} /{bsnyems pa bor nas de la ni/} /{dman pa'i tshul gyis spyod par 'gyur//} विनीत इव नीचकैश्चरति तत्र शान्तोद्धवः ।। जा.मा.२०७ख/२४१; • पा. सुविनीता, वाग्भेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/mnyen} {pa dang} … {rab tu dul ba ni theg pa gsum char gyis 'dul ba ston pa'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…सुविनीता यानत्रय(वि)नयोपदेशिकत्वात् सू.व्या.१८२ख/७८.
rab tu des pa
वि. सूरतः — {gang dag rtag tu rnam par dag gyur pa/} /{gsal gtsang rab tu des pa sangs rgyas sras//} भवन्ति ये चेह सदा विशुद्धा व्यक्ता शुची सूरत बुद्धपुत्राः । स.पु.२०क/३०.
rab tu dor
= {rab tu dor ba/}
rab tu dor ba
भू.का.कृ. प्रक्षिप्तः — {zhes pas so shing byin nas lhag par gnas pa'i mthar steng nas rab tu dor} इति दन्तकाष्ठं दत्त्वा अन्त्याधिवासने ऊर्ध्वतः प्रक्षिप्तम् वि.प्र.११३क/३.३५.
rab tu dwangs
= {rab dwangs/}
rab tu drag
= {rab drag/}
rab tu drag pa
= {rab drag/}
rab tu drangs
= {rab tu drangs pa/}
rab tu drangs pa
• सं. प्रसरणम् — {shing /} … /{lo ma dag ni bcom dang dkrugs dang rab tu drangs pa'i nyon mongs 'phreng ba su yis shes//} जानाति…शाखाभञ्जनमोटनप्रसरणक्लेशावलीं कस्तरोः ।। अ.क.१८५क/८०.४९; • भू.का.कृ. समाकृष्टः — {glang po chags ldan glang mo la/} /{dga' ba'i zhags pas rab tu drangs//} करिणीप्रेमपाशेन समाकृष्टः स कुञ्जरः ।…रागी अ.क.२६९ख/१००.६.
rab tu dris
क्रि. पप्रच्छ — {sa bdag ni/} /{khros pas de yi byung tshul dag/} /{btsun mo'i tshogs la rab tu dris//} नृपः । कुपितस्तत्र वृत्तान्तं पप्रच्छान्तःपुराङ्गनाः ।। अ.क.१४७ख/६८.७२; {'di dag ci zhig rab tu dris//} किमेतदिति पप्रच्छ अ.क.१०५ख/१०.६१.
rab tu dregs myos
वि. प्रमत्तः — {'di ltar byis pa dag ni mi shes pas/} … /{rtsed mo dga' 'am rab tu dregs myos zhes//} रमन्ति ते क्रीडनकप्रमत्ता यथापि बाला अविजानमानाः ।। स.पु.३५क/५९.
rab tu drongs shig
क्रि. गच्छतु — {rings par rab tu drongs shig} शीघ्रं शीघ्रं भवन्तो गच्छन्तु अ.श.२७६ख/२५४.
rab tu gdags
क्रि. प्रज्ञप्यते — {ci'i slad du da ltar byung ba'i dus na nyan thos dang rang sangs rgyas dang byang chub sems dpar gdags pas rab tu gdags} किं कारणं प्रत्युत्पन्नेऽध्वनि श्रावकप्रत्येकबुद्धबोधिसत्त्वानां प्रज्ञप्तिः प्रज्ञप्यते स.पु.५०ख/९१.
rab tu gdags pa byas
क्रि. प्रज्ञप्तिः क्रियते — {chos rnams thams cad med pa la/} /{nga yis rab tu gdags pa byas//} असत्सु सर्वधर्मेषु प्रज्ञप्तिः क्रियते मया । ल.अ.१७४ख/१३५.
rab tu gdu ba
वि. गुरुकः — {gcig rnyed pa la rab tu gdu ba bkur sti la gdu ba} एकः…अधिमात्रं लाभगुरुकोऽभूत् सत्कारगुरुकः स.पु.१०क/१४.
rab tu gdug
= {rab tu gdug pa/}
rab tu gdug pa
वि. प्रदुष्टः — {rgyal po de sems rab tu gdug pas} प्रदुष्टभावात्तु स राजा जा.मा.१६८ख/१९४; {gdug pa dang rab tu gdug pa'i mi dang mi ma yin pa rnams thams cad rmugs par gyis} सर्वदुष्टान् प्रदुष्टान् मनुष्यानमनुष्यान् जम्भय ब.मा.१६७ख; अतिविषः — {gshin rje 'di ni myur ba'i dug bas rab gdug pa//} आशीविषस्त्वतिविषोऽयम्… कृतान्तः जा.मा.२०४ख/२३७; क्रूरतरः — {ces pa de dag rnams kyi tshig/} /{rab gdug ma bzung mi bdag ni//} इति तेषामनादृत्य वचः क्रूरतरं नृपः । अ.क.३५६ख/९३.८८.
rab tu gdung
= {rab tu gdung ba/}
rab tu gdung ba
• सं. प्रतापः — {rtsod ldan dus dang bdag po byis//de} {yis rab gdung bsreg pa'i me//} कलिः कालः पतिर्बालस्तत्प्रतापश्चितानलः । अ.क.९२क/९.७१; {smin byed me yis rab tu gdung ba'i byed pas khyab} जाठराग्निप्रतापव्यापारव्याप्य(–) अ.क.२४क/५२.५१; सन्तापः — {bsam pas yid ni rab gdung ba/} /{lha mo snang ba min par gyur//} जगामादर्शनं देवी चिन्तासन्तापमानसा ।। अ.क.५०ख/५.४५; व्यसनम् — {dbang po rnams ni ma bsdams pas/} /{mi rnams rab tu gdung bar 'gyur//} अनिग्रहेण चाक्षाणां जायते व्यसनं नृणाम् ।। का.आ.३३०क/२.२४४; • वि. १. प्रव्यथितः — {de nas brgya byin der phyogs smras//rgyal} {po rab gdung khyed kyis ni/} /{lus ni rab tu byin pa la/} /{rnam 'gyur byung ngam bden par smros//} ऊचे शक्रस्तमेत्याथ राजन् प्रव्यथितस्य ते । अपि देहप्रदानेऽभूद्विकारः सत्यमुच्यताम् ।। अ.क.१८८ख/८०.९४; प्रतप्तः — {de nas sa dbang mchog tu rab gdung bas//bum} {pa blangs nas de dag bsti gnas phyin//} कुम्भं समादाय ततः क्षितीशः तदाश्रमं प्राप्य भृशं प्रतप्तः । अ.क.२७३ख/१०१.२७ २. वत्सलः, ओ ला — {bu la rab tu gdung ba'i ma} जननी सुतवत्सला सु.प्र.५६क/१११.
rab tu gdung bar gyur
भू.का.कृ. उत्कण्ठितः — {gnas skabs de lta bu mthong nas ches rab tu gdung bar gyur te lag pa la rkom tshugs byas nas sems khong du chud cing 'dug go/} तामेवावस्थां दृष्ट्वा सुष्ठुतरमुत्कण्ठितः करे कपोलं दत्त्वा चिन्तापरो व्यवस्थितः अ.श.९ख/८.
rab tu gdung bar bya
क्रि. सन्तापयेत् — {ske tshe dang lan tshwas gzugs brnyan la byugs nas mes rab tu gdung bar bya'o//} राजिकालवणैः पुत्तलकं लेपयित्वा अग्निना सन्तापयेत् वि.प्र.१०१क/३.२२.
rab tu gdung bar byed pa
वि. प्रतापनः — {tshogs ngan pa rab tu gdung bar byed pa} कुगणप्रतापनः म.व्यु.६६०९ (९४ख).
rab tu gdung byed
= {rab tu gdung bar byed pa/}
rab tu gdungs
= {rab gdungs pa/}
rab tu gdungs pa
• क्रि. कषति — {'di na mi rnams lus dag nyon mongs phung pos rab tu gdungs//} इह कषति शरीरं क्लेशराशिर्नराणाम् अ.क.६९क/६०.१; • भू.का.कृ. व्यथितः — {grong khyer bcom pas rab gdungs te/} /{skye bo ku cos 'khrugs pa'i tshe/} /{rab myos blo ldan lhas byin ni/} /{ba gam che ldan steng du 'dzegs//} पुरप्रमाथव्यथिते जने कोलाहलाकुले । आरुरोह महाहर्म्यं देवदत्तः प्रमत्तधीः ।। अ.क.२४२क/२८.२१; सन्तप्तः — {phrag dog dug gis rab gdungs pas//} मात्सर्यविषसन्तप्ताः अ.क.१३२ख/१३.३; {lang tsho tsha bas rab gdungs pa//khyod} {kyis spyod pa ji ltar bsrung //} कथं रक्षसि चारित्रं सन्तप्ता यौवनोष्मणा । अ.क.२३२क/८९.१३३; {snying rab tu gdungs kyang} सन्तप्तहृदयाऽपि जा.मा.५०ख/६०; तप्तः — {de ltar sems shing 'gyod pa yi//me} {yis rab tu gdungs pa de//} इति चिन्तयतस्तस्य तप्तस्यानुशयाग्निना । अ.क.५८क/६.५६.
rab tu gdul bar bya ba
दमनम् — {tshul mi shes pa g}.{yon dang ldan pa brgya stong du ma rab tu gdul bar bya ba'i phyir btson rar btsud par gyur to//} अनार्यज्ञानामपराधिनामनेकानि शतसहस्राणि चारके प्रक्षिप्तान्यभूवन् दमनार्थाय ग.व्यू.१९१क/२७३.
rab tu gdon par bya ba
कृ. प्रवर्तयितव्यः, ओ या — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di nyid mnyan par bya gzung bar bya} … {rab tu gdon par bya'o//} इयमेव प्रज्ञापारमिता श्रोतव्या उद्ग्रहीतव्या…प्रवर्तयितव्या अ.सा.५क/४.
rab tu bdas gyur
वि. विशस्यमानः — {bu yug rlung gis rab tu bdas gyur cing /} /{'khun pa'i sgra yang 'byin par mi nus so//} विशस्यमानं हिममारुतेन वा निकूजितव्येऽपि विपन्नविक्रमम् । जा.मा.१७७ख/२०६.
rab tu mdangs dang ldan par bgyi
क्रि. ओजस्वितरं करिष्यामि — {sa chen po 'di rab tu mdangs dang ldan par bgyi'o//} ओजस्वितरां चेमां महापृथिवीं करिष्यामि सु.प्र.३३क/६४.
rab tu mdangs dang ldan par 'gyur
क्रि. ओजस्वितरं भविष्यति — {lo tog rnam pa sna tshogs thams cad kyang rab tu mdangs dang ldan par 'gyur/} {dri dang rab tu ldan pa dang} सस्यानि च नानाविधान्योजस्वितराणि भविष्यन्ति, गन्धतराणि सु.प्र.३३क/६४.
rab tu 'da'
क्रि. अतिक्रामति — {de thams cad dge bar nges par rtogs te/} {de nges par rtogs pa'i shes rab kyis rab tu 'da'o//} स सर्वं कुशलमिति निर्विध्यति, नैर्वेधिक्या प्रज्ञया अतिक्रामति सु.प.२५क/५.
rab tu 'dar
= {rab tu 'dar ba/}
rab tu 'dar ba
• सं. प्रकम्पः — {gang de'i rab tu 'dar zhing g}.{yo ba'i tshig gis 'gro bar mi bya zhes smras shing /} /{bla ma'i skye bo gnas tshe gang zhig rlung yab dor te thu ba nas kyang bzung //} नो गन्तव्यमिति प्रकम्पतरला वाक्यं यदूचे न सा संत्यज्य व्यजनं स्थिते गुरुजने जग्राह पाण्यञ्चलम् । अ.क.१०३ख/१०.४४; उत्कम्पः — {smin 'khyog rab 'dar glal 'dzum logs su lta ba mtho ris bu mo'i skye bo dang //} भ्रूभङ्गोत्कम्पजृम्भास्मितचलितदृशं दिव्यनारीजनेन ना.ना.२२५क/३; • भू.का.कृ. उत्कम्पितः — {zhes pa de yi gdug pa'i tshig//thos} {nas bsam pa rab 'dar zhing //} इति तस्या वचः श्रुत्वा क्रूरमुत्कम्पिताशयः । अ.क.५क/५०.४२; कम्पितः — {sangs rgyas thams cad sras dang bcas//rab} {tu 'dar zhing brgyal bar gyur//} सर्वबुद्धाः सहौरसाः । कम्पिता मूर्च्छामापेदे गु.स.१०५क/३१.
rab tu 'das
= {rab tu 'das pa/} {rab tu 'das nas} अतिक्रम्य — {zla ba nyi ma rlung sa mkha'/} /{sbyin sreg byed dang me dang chu/} /{zhes pa'i gzugs rnams rab 'das nas/} /{lha khyod lta bar nged kyis ci//} सोमः सूर्यो मरुद्भूमिर्व्योम होताऽनलो जलम् । इति रूपाण्यतिक्रम्य त्वां द्रष्टुं देव के वयम् ।। का.आ.३३१क/२.२७५; उत्क्रम्य — {skyon gyi grangs las rab 'das nas/} /{yon tan lam ni rnam par 'dzin//} उत्क्रम्य दोषगणनां गुणवीथिं विगाहते ।। का.आ.३४१क/३.१७९; उल्लङ्घ्य — {'di snyed sa 'di rab 'das nas/} /{khyod ni gzhan gyi don du 'ongs//} इयतीं भूमिमुल्लङ्घ्य परार्थे त्वमुपागतः । अ.क.६२ख /६.११०.
rab tu 'das pa
• क्रि. प्रययौ — {dbang po drug ni rab 'das dus/} /{bsod nams kyis rtsen mi zad tshe/} /{de ni rab tu bskyed ldan zhing /} /{byis pa'i rtse dgas rnam par rol//} तस्य प्रवर्धमानस्य बालक्रीडाविलासिनः । षडिन्द्रः प्रययौ कालः पुण्यक्रीडाक्षयायुषः ।। अ.क.३८क/४.१६; • भू.का.कृ. अतिक्रान्तः — {sems bskyed pa de bskyed ma thag tu byang chub sems dpa' sems dpa' chen po so so'i skye bo'i sa las rab tu 'das pa yin} येन चित्तोत्पादेन सहोत्पन्नेन बोधिसत्त्वो(महासत्त्वो) ऽतिक्रान्तो भवति पृथग्ज्ञान(जन भो.पा.)भूमीन् द.भू.१७५क/८; व्यतिक्रान्तः — {mig gi lam las rab 'das pa/} /{gzugs med bstan du med pa yi//} चक्षुष्पथव्यतिक्रान्तेऽप्यरूपिण्यनिदर्शने ।। र.वि.१२६ख/११०; {ye shes ni} … {yul thams cad las rab tu 'das pa ste} सर्वविषयव्यतिक्रान्तं हि ज्ञानम् सु.प.२४क/४; प्रयातः — {kye ma bdag ni zhugs gyur nas/} /{ji snyed dus ni rab tu 'das//} अहो बत कियान् कालः प्रयातः प्रस्थितस्य मे । अ.क.६४क/६.१२७; द्र.— {mya ngan rab 'das zhi brnyes pa//thugs} {las chung ngur mdzad du gsol//} अल्पोत्सुको भव त्वं हि शान्तिप्राप्तो सुनिर्वृतः ।। स.पु.१०३ख/१६५; • सं. समतिक्रमः — {sdig pa rnams las rab 'das pa//'dod} {chags bral ba 'jig rten bde//} सुखा विरागता लोके पापानां समतिक्रमः । ल.वि.१८२क/२७६.
rab tu 'dug
क्रि. ततस्थिरे* — {mtshungs med smre sngags byas nas ni/} /{btud dang bcas pas rab tu 'dug//} आक्रन्दमतुलं कृत्वा सप्रणामा ततस्थिरे ।। म.मू.२९३ख/४५६.
rab tu 'dud
= {rab tu 'dud pa/}
rab tu 'dud pa
• क्रि. प्रणमति — {nga rgyal med pa gang gis 'phags pa rnams la mngon par 'dud pa dang rab tu 'dud pa dang phyag 'tshal ba'o//} यया निर्मानतया आर्याणामभिनमति, प्रणमति, नमस्यति शि.स.१७०ख /१६८; प्रणामं करोति — {yang nas yang du rab 'dud pa/} /{de ltar sgrub pa po yis bya//} मुहुर्मुहुः प्रणामं च कुर्वन्ति तत्र साधकाः ।। हे.त.२७क/८८; • वि. प्रणामी — {'gran zla la ni khro bas stong /} /{dman pas kun la rab tu 'dud/} /{gnod pa byas la mi sems pa'i/} /{skyes pa de yis ci zhig byed//} सङ्घर्षामर्षशून्येन दैन्यात् सर्वप्रणामिना । धर्षणानिर्विमर्षेण क्रियते पुरुषेण किम् ।। अ.क.३०४ख/३९.८६; प्रणतः — {'phyar ba su yis sdang bya min//rab} {'dud su yis snying sdug min/} /{ljon pa rengs pa rlung gis sgyel/} /{rab tu dud pa srung bar byed//} उद्धतः कस्य न द्वेष्यः प्रणतः कस्य न प्रियः । द्रुमं पातयति स्तब्धं नम्रं रक्षति मारुतः ।। अ.क.२३७क/२७.२७; • सं. १. प्रणामः — {mchod bya'i tshogs la rab 'dud dul bas phyag byed de dag mtho ba thob par 'gyur//} पूज्यगुणाः (गणाः भो.पा.) प्रणामविनयैस्ते प्राप्नुवन्त्युन्नतिम् । अ.क.२०७ख/८६.१; प्रणतिः — {ri bo 'dzeg dang skye bo ni//chen} {pos rab tu 'dud pa mthong //} गतमारोहणं शैले प्रणतिं च महाजनात् ।। अ.क.२०८ख/२४.१ २. प्रणमनता— {de la rnam par 'dud pa dang rab tu 'dud pa ni sems can thams cad la nga rgyal med pa nyid do//} तत्रावनमनप्रणमनतायां सर्वसत्त्वेषु निर्मानता शि.स.८६ख/८५; • पा. प्रणमः, माननापर्यायः म.व्यु.१७६९ (प्रणम्यम् म.व्यु.३८ख).
rab tu 'dud par 'gyur
क्रि. नमति — {rnam shes dba' rlabs sna tshogs kyis/} /{gar byed rab tu 'dud par 'gyur/} /{gzung dang 'dzin pa'i dngos por ni/} /{lus can rnams kyi sems 'jug go/} चित्रैस्तरङ्गविज्ञानैर्नृत्यमानः प्रवर्तते ।। ग्राह्यग्राहकभावेन चित्तं नमति देहिनाम् । ल.अ.१६१क/१११.
rab tu 'dun
= {rab tu 'dun pa/}
rab tu 'dun pa
वि. प्रवणः — {de nas byang chub sems dpas de'i bsam pa snod du gyur cing chos mnyan pa la'ang yid rab tu 'dun par rig nas smras pa} अथैनं बोधिसत्त्वः पात्रीकृताशयं धर्मश्रवणप्रवणमानसमवेत्योवाच जा.मा.१९६ख/२२८.
rab tu 'dul
= {rab tu 'dul ba/}
rab tu 'dul ba
वि. प्रमर्दनः — {bdud kyi dkyil 'khor thams cad rab tu 'dul ba'i dbyangs} सर्वमारमण्डलप्रमर्दनघोषः ग.व्यू.२७६क/३; {de bzhin gshegs pa} … {rdo rje rab tu 'dul ba zhes bya ba} वज्रप्रमर्दनो नाम तथागतः ग.व्यू.३४६ख/६५.
rab tu 'dul bar 'gyur
क्रि. प्रमर्दति — {bdud dang phas kyi rgol ba thams cad rab tu 'dul bar 'gyur ro//} प्रमर्दति सर्वमारपरप्रवादिनः ग.व्यू.३१६ख/३८.
rab tu 'dus
= {rab 'dus/}
rab tu 'dus pa
= {rab 'dus/}
rab tu 'debs par 'gyur
क्रि. प्रकरोति — {spyan sngar thal mo sbyar 'khod nas/} /{smon lam rab tu 'debs par 'gyur//} प्रणिधानं प्रकुर्वन्ति स्थित्वा प्राञ्जलयः पुरः । स.दु.११९ख/२०६.
rab tu 'dod
= {rab tu 'dod pa/}
rab tu 'dod pa
• वि. उत्कण्ठितः — {bsod nams bcud len} … {mgrin pa'i bar du rab tu 'dod pas 'thung//} पुण्यरसायनं पिब हठादाकण्ठमुत्कण्ठितः ।। अ.क.३०९क/४०.२६; {bu yi bzhin ras pad mo dag/} /{blta bar yid la rab tu 'dod pa yi//} पुत्रमुखारविन्दसन्दर्शनोत्कण्ठितमानसस्य अ.क.५६क/५९.६३; • सं. प्रहर्षः — {'dod pa'i lha yi rtsed mo'i gnas 'gyur 'dra/} /{yid la lta bar rab tu 'dod par gyur//} आक्रीडभूतानि मनोभवस्य द्रष्टुं भवत्येव मनःप्रहर्षः ।। जा.मा.१११ख/१२९; • अव्य. प्रकामम् — {keng rus nyid yin gzhan min na/} /{rang dbang dang ni bdag min la/} /{rab tu 'dod cing yongs zhen nas//ci} {phyir mya ngan 'das mi 'gro//} तान्येवास्थीनि नान्यानि स्वाधीनान्यममानि च । प्रकामं सम्परिष्वज्य किं न गच्छसि निर्वृतिम् ।। बो.अ.२५क/८.४३; {'dod pa rab 'dod gdung ba dang /} /{zhen pa chags pa sred pa 'o//} कामं प्रकामं पर्याप्तं निकामेष्टं यथेप्सितम् । अ.को.१९८क/२.९.५७; काम्यते सर्वैरिति कामम् । प्रकामं च अ.वि.२.९.५७.
rab tu 'dod pa dang ldan pa
वि. सोत्कण्ठः — {chu 'dzin sgra yis mgrin sngon dang /} /{rab 'dod ldan pa mtshungs par gyur//} पयोदनादसोत्कण्ठनीलकण्ठतुलां ययौ ।। अ.क.३१०क/४०.३२.
rab tu 'don
= {rab tu 'don pa/}
rab tu 'don pa
क्रि. १. पठ्यते — {der bcom ldan 'das shAkya thub pa 'di nyid thams cad mkhyen pa yin par gsal rab tu 'don te} तत्र स्फुटतरमयमेव भगवान् शाक्यमुनिः सर्वज्ञः पठ्यते त.प.३१६क/१०९९; प्रवर्तयति — {gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di 'dzin pa dang} … {rab tu 'don pa dang} य इमां प्रज्ञापारमितामुद्गृह्णाति…प्रवर्तयति अ.सा.४६क/२६; द्र.— {smre sngags rab tu 'don} परिदेवयन्ति सु.प्र.५९ख/१२० २. प्रवर्तयिष्यति— {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di 'dzin pa dang} … {rab tu 'don pa dang} य इमां प्रज्ञापारमितां कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा उद्ग्रहीष्यति…प्रवर्तयिष्यति अ.सा.४६क/२६.
rab tu 'don par 'gyur
= {rab tu 'don par 'gyur ba/}
rab tu 'don par 'gyur ba
क्रि. प्रवर्तयिष्यति — {gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di 'dzin pa dang} … {rab tu 'don par 'gyur ba} यो हि…इमां प्रज्ञापारमितामुद्ग्रहीष्यति…प्रवर्तयिष्यति अ.सा.४५क/२५.
rab tu 'dra
= {rab tu 'dra ba/}
rab tu 'dra ba
वि. सन्निभः — {'jig rten skye 'jig ma mchis te/} /{nam mkha'i me tog rab tu 'dra//} उत्पादभङ्गरहितो लोकः खपुष्पसन्निभः । ल.अ.६४क/१०; प्रतीकाशः — {de nas de phyir thugs dkyil 'khor/} /{mchog thugs rdo rje rab 'dra ba/} /{sku dang gsung dang thugs rnams kyi//dkyil} {'khor yang dag rab bshad bya//} अथातः सम्प्रवक्ष्यामि चित्तमण्डलमुत्तमम् । चित्तवज्रप्रतीकाशं कायवाक्चित्तमण्डलम् ।। गु.स.९६ख/१३.
rab tu 'dren pa
वि. परिणायिका — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni pha rol tu phyin pa drug po 'di dag gi sngon du 'gro ba'o 'dren pa'o rab tu 'dren pa'o//} एषा हि प्रज्ञापारमिता षण्णां पारमितानां पूर्वंगमा नायिका परिणायिका अ.सा.३५०ख/१९८.
rab tu rdol ba
कृ. प्रोल्लसत् — {de ni gshegs pa'i sa gzhi la/} /{chu rnams rab tu rdol bas dkrigs//} पृथिवी व्रजतस्तस्य प्रोल्लसत्सलिलाकुला । अ.क.२२६ख/२५.३०.
rab tu ldang ba
• क्रि. ववौ — {khyo bral 'dod ldan ma yi mi mthun phyogs/} /{lho phyogs rlung ni yang yang rab tu ldang //} अदक्षिणः प्रोषितकामिनीनां ववौ मुहुर्दक्षिणमातरिश्वा । अ.क.२९४ख/१०८.३०; • भू.का.कृ. उद्गतः — {nya dang ro ni rul pa yis/} /{dri nga rab tu ldang ba bzhin//} प्रक्लिन्नमत्स्यकुणपात् पूतिगन्ध इवोद्गतः ।। अ.क.१०८क/१०.९३.
rab tu ldan
= {rab ldan/}
rab tu ldan pa
= {rab ldan/}
rab tu ldeg
पा. भूकम्पभेदः १. क्रि. प्रवेधते स्म — {ltas chen po bco brgyad dang rnam pa drug tu g}.{yos pa 'di lta ste/} {'gul} … {ldeg rab tu ldeg kun tu rab tu ldeg} षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तं कम्पते…वेधते प्रवेधते सम्प्रवेधते…स्म अ.सा.४५१क/२५५; प्राचलत् — {rnam pa drug dang ltas chen po bcwa brgyad du g}.{yos} … {ldeg rab tu ldeg kun tu rab tu ldeg go//} षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत् । अकम्पत्…अचलत् प्राचलत् सम्प्राचलत् ल.वि.३०क/३९ २. भू.का.कृ. प्रवेधितः म.व्यु.३००८ (५३ख); मि.को.३४क ।
rab tu sdang
= {rab tu sdang ba/}
rab tu sdang ba
• क्रि. प्रद्विषति— {gang dag skur ba 'debs par lta ba de la mi mos pa nyan thos kyi theg pa pa de dag la rab tu sdang ba} ये च तामपवाददृष्टिमनधिमुक्ताः श्रावकयानीयास्तान् प्रद्विषन्ति अभि.स.भा.८३क/११३; • सं. प्रद्वेषः — {da ni rnam par rig byed ma yin pa ni spong bar byed} … {rab tu sdang ba de gang zhe na} क इदानीमेष प्रद्वेषो यदविज्ञप्तिः प्रक्षिप्यते अभि.भा.१७१क/५८७; • वि. प्रदुष्टम् — {khyod kyis rab tu sdang sems kyis/} /{ma cig dka' ba byed byed pa'i//} त्वया प्रदुष्टचित्तेन माता दुष्करकारिका । अ.श.१०२क/९२.
rab tu sdang ba'i lta ba
पा. प्रद्वेषदृष्टिः — {de dag la rab tu sdang ba'i lta ba 'di gnyis te/} {dbang za ba'i lta ba dang rab tu 'khrug pa'i lta ba'o//} ते एते द्वे (प्रद्वेष)दृष्टी भवतोऽवज्ञादृष्टिः प्रकोपदृष्टिश्च अभि.स.भा.८३क/११३.
rab tu sdang bar 'gyur
क्रि. प्रदुष्यति— {rgyal rigs 'khor dang bcas pa de yang dge slong spong ba la brtson pa rnams la rab tu sdang bar 'gyur 'phya bar 'gyur} स च क्षत्रियः सपरिवारः प्रहाणाभियुक्तानां भिक्षूणामन्तिके प्रदुष्यति अवध्यायति शि.स.४१ख/३९.
rab tu sdug
= {rab sdug/}
rab tu sdug pa
= {rab sdug/}
rab tu brdung ba
पराहणनम् — {chos kyi rnga bo che chen po rab tu brdung ba dang} महाधर्मभेरीपराहणनं च स.पु.७ख/११; सम्प्रवादनम् — {chos kyi rnga chen po rab tu brdung ba dang} महाधर्मदुन्दुभिसम्प्रवादनम् स.पु.७ख/११.
rab tu brdungs
क्रि. अभिप्रवादयामास — {rgyal chen bzhi'i ris kyi lha'i bu dag kyang} … {lha yul pa'i lha'i rnga rab tu brdungs te} चातुर्महाराजकायिकाश्च देवपुत्रा दिव्यां देवदुन्दुभिमभिप्रवादयामासुः स.पु.६०ख/१०६.
rab tu brdungs pa
= {rab tu brdungs/} {rab tu brdegs pa} प्रहारः — {sad pa gdon mi za bar ni/} /{bsnun sogs nyid las skye ba min/} /{rab tu brdegs pa med par yang /} /{sad pa dag ni dmigs pa yin//} नावश्यं जातबोधत्वं प्रहारादेव जायते । प्रहारमन्तरेणापि प्रबोध उपलभ्यते ।। प्र.अ.६६ख/७६.
rab tu bsdams pa
वि. सुसंवृतम्— {byang chub sems dpa'i sems kyi mchog de skyes ma thag tu sems can mtha' yas pa'i rten can gyi nyes pa byed pa las sems rab tu bsdams par 'gyur te} तस्य चित्तवरस्य सहोदयाद् बोधिसत्त्वस्य सुसंवृतं चित्तं भवत्यनन्तसत्त्वाधिष्ठानाद् दुष्कृतात् सू.व्या.१४२क/१९.
rab tu bsdus
= {rab tu bsdus pa/} {rab tu bsdus nas} समाहृत्य — {lhag pas dman pa bya ba yi/} /{cho ga gcig la rab bsdus nas/} /{gang smras de ni mtshungs pa dag/} /{sbyor ba'i dpe ru bshad de dper//} अधिकेन समाहृत्य हीनमेकक्रियाविधौ । यद् ब्रुवन्ति स्मृता सेयं तुल्ययोगोपमा यथा ।। का.आ.३२३ख/२.४८.
rab tu bsdus pa
भू.का.कृ. समाहितम् — {thog ma med dus spros pa yis/} /{gnas ngan len rnams rab tu bsdus//} अनादिकालप्रपञ्चदौष्ठुल्यं हि समाहितम् । ल.अ.१६४ख/११७; प्ररोहितम् — {chu yis rab tu bsdus pa'i sa bon 'di me yis rab tu smin par byed do//} अस्य बीजस्य अम्बुना प्ररोहितस्य तेजः प्रबोधं करोति वि.प्र.२२३ख/२.४.
rab tu bsdoms
= {rab bsdoms/}
rab tu bsdoms pa
= {rab bsdoms/}
rab tu nag
वि. सुकृष्णकः — {dkyil 'khor de yi dbus bzhugs pa/} /{phyag na rdo rje rab tu nag/} … {bri} तस्य मध्ये लिखेन्नाथं वज्रपाणिं सुकृष्णकम् ।। स.दु.११९ख/२०४.
rab tu nub pa
• भू.का.कृ. अस्तंगतः — {thub pa'i zla ba rab nub cing /} /{sa yi dkyil 'khor stongs pa na//} अस्तंगते मुनिचन्द्रे शून्ये भूतलमण्डले । म.मू.१८९क/१२३; • सं. प्रलयः — {mi bdag gnyen dang yul 'khor dang /} /{bcas pa rab tu nub par gyur//} सबन्धुराष्ट्रः प्रलयं प्रययौ नरकातिथिः (नराधिपतिः भो.पा.) ।। अ.क.३२१ख/४०.१७१.
rab tu non pa
भू.का.कृ. ( {rab tu mnan pa} इत्यस्य स्थाने) आक्रान्तः — {bya rnams dmod pas gdungs pa la/} /{snying rjes rab tu non pas smras//} उवाच करुणाक्रान्तस्तप्तः शापेन पक्षिणाम् ।। अ.क.३९ख/४.३६.
rab tu gnang ba
प्रत्यादेशः — {de nas ril bu bsgrub pa'i slad du lhas rab tu gnang bar 'gyur te} ततो देवताप्रत्यादेशो भवति गुलिकासाधनाय वि.प्र.८२ख/४.१६९.
rab tu gnas
= {rab tu gnas pa/}
rab tu gnas pa
• क्रि. १. तिष्ठति — {yod med nyes dang bral ba'i las/} /{kun gzhi la ni rab tu gnas//} नास्त्यस्तिदोषनिर्मुक्तं कर्म तिष्ठति आलये ।। ल.अ.१७८क/१४१; वसति — {rgya mtsho zhes bya klu yi rgyal//chu} {gter che la rab tu gnas//} नागराजः सागराख्यो महोदधौ । वसति अ.क.३५२ख/४७.१९ २. तस्थौ — {dri mar bcas pa'i nyin rnams rab tu gnas//} दिनेषु तस्थौ… मलीमसेषु ।। अ.क.५६क/५९.६२; • भू.का.कृ. प्रतिष्ठितः, ओ ता — {sangs rgyas kun gyi sdom pa ni/} /{e ba}~ {M rnam par rab tu gnas//} संवरं सर्वबुद्धानामेवंकारे प्रतिष्ठितम् । हे.त.१६ख/५२; {drang srong chen po 'di lta ste/} {sa chen po 'di ni chu la rab tu gnas pa} तद्यथा मार्षा इयं महापृथिव्यप्सु प्रतिष्ठिता र.व्या.९८क/४४; सुप्रतिष्ठितः, ओ ता— {byang chub sems dpa'} … {mos pa dang lhag pa'i bsam pa la rab tu gnas pa} बोधिसत्त्वानां …सुप्रतिष्ठिताध्याशयाधिमुक्तीनाम् द.भू.१७१क/५; {nang gi rig pa la shin tu rnam par byang zhing rab tu gnas pa'i shes rab dang} अध्यात्मविद्यायां सुव्यवदाता सुप्रतिष्ठिता प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४७; अवस्थितः — {sems can don phyir brtson 'grus yid ldan sbyin dang dul la rab tu gnas//} सत्त्वार्थाय च वीर्ययुक्तमनसो दाने दमेऽवस्थिताः रा.प.२३३क/१२७; सुव्यवस्थितः — {byang chub sems dpa'i rnam par dgod pa la rab tu gnas pa yin} सुव्यवस्थितो भवति बोधिसत्त्वावस्थानेन द.भू.१७५क/८; सुस्थितः — {lhag ma kun las rnam grol zhing /} /{nam mkha'i lam la rab gnas pa//} सर्वोपाधिविनिर्मुक्तो व्योमवर्त्मनि सुस्थितः । वि.प्र.१३९ख/१, पृ.३८; संस्थितः — {de la blo thob pa dang ma thob pa dang rab tu gnas pa ni rtogs pa 'das pa dang ma 'ongs pa dang da ltar byung ba dag dang go rims bzhin no//} तत्र लाभी अलाभी धीसंस्थितश्चातीतानागतप्रत्युत्पन्नैर्बोधैर्यथाक्रमम् सू.व्या.२५०क/१६७; • सं. १. प्रतिष्ठा — {rnal 'byor gnas pa ni rab tu gnas pa ste} योगस्य पीठं प्रतिष्ठा ख.टी.१५७क/२३७; {bsod nams dga' tshal gtsug lag khang dang mchod rten bcom ldan sku gzugs rab gnas la sogs kyis/} /{nor ldan 'di} धन्योऽसौ… पुण्यारामविहारचैत्यभगवद्बिम्बप्रतिष्ठादिभिः ।। अ.क.१८४क/२१.१; प्रतिष्ठा कृत्यमास्पदम् अ.को.२२४ख/३.३.९४; प्रतिष्ठेति स्थानम् अ.पा.३.३.९४; प्रतिष्ठानम् — {rnam pa gzhan du mkhas pa dag la rigs pa ston pa dag ni rab tu gnas pa yin pa'i phyir ro//} अन्यथापि न्यायोपवर्णने विद्वत्प्रतिष्ठानात् वा.न्या.३३७ख/६९ २. प्रतिष्ठा, प्रतिमादिषु देवतानामवस्थानम् — {rab gnas mtshan nyid bzang po nyid/} /{rim pa ji bzhin bshad du gsol//} देशयन्तु यथान्यायं प्रतिष्ठालक्षणं शुभम् । हे.त.१३ख/४२; {'dir sku gzugs la sogs pa rnams kyi rab tu gnas pa ni} इह प्रतिमादीनां प्रतिष्ठा वि.प्र.१५६ख/३.११७; {rab gnas kyi le'u} प्रतिष्ठापटलः हे.त.१४क/४४; सुप्रतिष्ठा — {dpal dus kyi 'khor lo'i rab tu gnas pa'i cho ga zhes bya ba} श्रीकालचक्रसुप्रतिष्ठाविधिः क.त.१३९२; {dpal 'khor lo sdom pa'i rab gnas} श्रीचक्रसंवरसुप्रतिष्ठा क.त.१४८७ ३. प्रतिष्ठा, प्रतिष्ठापनम् — {gdugs la sogs pa rab tu gnas pa dang rnying pa 'byon pa'i cho ga} छत्रादिप्रतिष्ठाजीर्णोद्भावविधिः क.त.२४९७; {rdo rje slob dpon bdag po'i dbang gi cho ga'i rab tu gnas pa'i nges pa'o//} वज्राचार्याधिपत्यभिषेकविधिप्रतिष्ठानियमः वि.प्र.१५६ख/३.१०५ ४. प्रस्थः, ओ थम्, सानुः मि.को.१४७ख; • पा. १. प्रतिष्ठः, राशिविशेषः — {khyim sum cu rtsa drug la 'di lta ste/lug} {dang} … {rab tu gnas dang} … {tha ma ste} षट्त्रिंशद् राशयः, तद्यथा—मेषः…प्रतिष्ठ…अधमश्चेति म.मू.१०५क/१४ २. सुप्रतिष्ठितः, समाधिविशेषः — {rab tu gnas pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सुप्रतिष्ठितो नाम समाधिः म.व्यु.५६३ (१३ख); • उ.प. प्रस्थः — {nags na rab tu gnas pa'i chung ma} वानप्रस्थपत्नी वि.प्र.१६३ख/३.१३१; संस्थः — {nang la rab tu gnas pa ni theg pa chen po las mi g}.{yo ba'i phyir te} अध्यात्मसंस्थो महायानाविकम्पनात् सू.व्या.२४८क/१६५; {rnal 'byor rgyu mtshan la mkhas lta ngan med/} /{nang du rab gnas byang chub sems dpa' yin//} योगी निमित्ते कुशलोऽकुदृष्टिरध्यात्मसंस्थः खलु बोधिसत्त्वः ।। सू.अ.२४८क/१६५; वर्ती — {rgyu skar lam la rab gnas pa/} /{mtshan mor byed pa dang bsdongs nas/} /{srod la yis ni bdag 'di ltar/} /{dga' ba med par cis ma mnar//} दोषाकरेण सम्बध्नन्नक्षत्रपथवर्तिना । राज्ञा प्रदोषो मामित्थमप्रियं किं न बाधते ।। का.आ.३३२ख/२.३०९.
rab tu gnas pa yin
क्रि. सुव्यवस्थितो भवति— {sems bskyed pa de bskyed ma thag tu} … {byang chub sems dpa'i rnam par dgod pa la rab tu gnas pa yin} येन चित्तोत्पादेन सहोत्पन्नेन… सुव्यवस्थितो भवति बोधिसत्त्वावस्थानेन द.भू. १७५क/८.
rab tu gnas pa'i nges pa
प्रतिष्ठानियमः — {rdo rje slob dpon bdag po'i dbang gi cho ga'i rab tu gnas pa'i nges pa'o//} वज्राचार्याधिपत्यभिषेकविधिप्रतिष्ठानियमः वि.प्र.१५४ख/३.१०४.
rab tu gnas pa'i cho ga
प्रतिष्ठाविधिः — {'dir dpal mchog gi dang po'i sangs rgyas las rab tu gnas pa'i cho ga} इह श्रीपरमादिबुद्धात् प्रतिष्ठाविधिः वि.प्र.१५४ख/३.१०४; सुप्रतिष्ठाविधिः — {dpal dus kyi 'khor lo'i rab tu gnas pa'i cho ga zhes bya ba} श्रीकालचक्रसुप्रतिष्ठाविधिः क.त.१३९२; प्रतिष्ठानविधिः — {rab gnas kyi cho ga'i tshul zhes bya ba} प्रतिष्ठानविधिनाम क.त.१२५७.
rab tu gnas par bya
क्रि. प्रतिस्थापयेत् — {lag gi blas 'gro ba dang 'ong ba dang ldan pa'i gzhir gtsug lag khang rab tu gnas par bya'o//} गमनागमनसम्पन्नवस्तुनि नवकर्मिको विहारं प्रतिस्थापयेत् वि.सू.९३ख/११२.
rab tu gnas par byed
क्रि. प्रतिष्ठापयति— {chos kyi phung po brgyad khri bzhi stong} … {gzhan dag la yang rgya cher yang dag par rab tu ston par byed rab tu gnas par byed} चतुरशीतिसहस्रधर्मस्कन्धान्… परेभ्यश्च विस्तरेण सम्प्रकाशयन्ति प्रतिष्ठापयन्ति वि.प्र.१४२क/१, पृ.४१.
rab tu gnas par byed pa po
वि. प्रतिष्ठाकर्ता — {'phags pa'i yul 'dir yang khyim na gnas pa gos dkar po 'dzin pa ni ngur smrig 'dzin pa rnams kyi bla ma dang gtsug lag khang la sogs pa rab tu gnas pa byed pa po ci ltar yin} इह पुनरार्यविषये कथं काषायधारिणां श्वेताम्बरधरो गृहस्थो गुरुर्विहारादिप्रतिष्ठाकर्ता वि.प्र.९२ख/३.३.
rab tu gnas par mdzad
क्रि. स्थापयति — {thams cad mkhyen pa nyid lhur len par bya ba'i phyir rab tu gnas par mdzad de} स्थापयति सर्वज्ञताप्रमाणीकरणतायै ग.व्यू.१२८ख/२१५.
rab tu gnas byas
भू.का.कृ. प्रतिष्ठापितः — {des der gser las bsgrubs pa'i khang par ni/} /{grub pas rab tu gnas byas rin chen gzugs/} /{go rI mchod nas} स तत्र हेमप्रतिबद्धधाम्नि सिद्धप्रतिष्ठापितरत्नमूर्तिम् । अभ्यर्च्य गौरीम् अ.क.२९५ख/१०८.३८.
rab tu gnod
= {rab tu gnod pa/}
rab tu gnod pa
• क्रि. प्रव्यथते — {ri yi dbang po lta bur bzod mdzad de/} /{thugs brtan khyod la rab tu gnod mi mnga'//} अधिवासयसे नगेन्द्रवन्न च ते प्रव्यथते स्थिरं मनः ।। वि.व.१२६ख/१.१६; • सं. प्रबाधा— {rtogs par 'gyur te 'di nyid kyis//bdag} {med pa la rab tu gnod//} प्रमीयते प्रबाधा च नैरात्म्यस्यामुनैव हि ।। त.स.१०क/१२३; प्रबाधनम्— {gal te bstan bcos khas blangs phyir/} /{thams cad gzung bas de gcig la/} /{rab tu gnod gang gtan tshigs dang /} /{dam bca' ba dag skyon 'gyur na//} शास्त्राभ्युपगमादेव सर्वादानात् प्रबाधने । तत्रैकस्यापि दोषः स्याद् यदि हेतुप्रतिज्ञयोः ।। प्र.अ.१५४ख/५०२; • भू.का.कृ. प्रदुष्टः — {de ltar na 'dod pa 'di dag ni rab tu gnod pa'i tshor ba dang ldan pa dang} एवममी कामाः प्रदुष्टवेदनानुगताश्च श्रा.भू.१६५क/४४०; प्रत्यस्तः — {de ltar na 'dod pa 'di dag ni} … {rab tu gnod pa'i nyon mongs pa dang ldan pa yin no//} एवममी कामाः… प्रत्यस्तक्लेशानुगताश्च श्रा.भू.१६५क/४४०.
rab tu gnod par 'gyur
क्रि. प्रबाध्यते — {mngon sum gyis ni rab gnod 'gyur//} प्रत्यक्षेण प्रबाध्यते त.प.१८२ख/८२.
rab tu gnon
= {rab gnon/}
rab tu gnon pa
= {rab gnon/}
rab tu mnar ba
भू.का.कृ. प्रपीडितः — {yi dwags bkres pa dang skom pas rab tu mnar ba} … {brgya stong mang po kun nas 'dus} बहूनि प्रेतशतसहस्राणि समागतानि क्षुत्पिपासाप्रपीडितानि ग.व्यू.२९२ख/१४.
rab tu rnam par rgyas
क्रि. विकसति — {bde gshegs nyid ni 'khrungs pa na/} /{me tog 'di dag 'byung 'gyur te/} /{bla med ye shes brnyes pa na/} /{kun nas rab tu rnam par rgyas//} पुष्पाण्येतानि जायन्ते सुगतस्यैव जन्मनि । अनुत्तरज्ञानलाभे विकसन्ति समन्ततः ।। अ.क.१८३ख/८०.३३.
rab tu rnam par 'jog
= {rab tu rnam par 'jog pa/}
rab tu rnam par 'jog pa
क्रि. व्यवस्थाप्यते — {go rims bzhin rab tu 'byed cing rab tu rnam par 'jog pa'am gtso bor byed pa yin te} यथाक्रमं प्रभाव्यन्ते, व्यवस्थाप्यन्ते, प्रधानीक्रियन्ते वा अभि.स्फु.२३२ख/१०२०.
rab tu rnam par phye ba
• भू.का.कृ. प्रविभक्तः — {don tha dad pa yang dag par shes pas theg pa rab tu rnam par phye ba'i rnam pa tha dad pa rab tu shes so//} अर्थप्रतिसंविदा प्रविभक्तयानविमात्रतां प्रजानाति द.भू.२५५क/५१; • सं. प्रविभागः — {rab tu rnam par phye bas sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' 'gags pas lam gyi rgyun mi 'chad pa'o//} प्रविभागतः पूर्वान्तापरान्तनिरोधवर्त्मनो (ऽ)व्यवच्छेदः द.भू.२२२ख/३३.
rab tu rnam par dbye ba
प्रभेदः — {shes rab rab tu rnam par dbye bar 'gyur ba zhes bya ba ni shes rab kyi khyad par phul du phyin par 'gyur ba'o+o//} प्रज्ञाप्रभेदायेति प्रज्ञाविशेषकर्षाय अभि.स्फु.३०४क/११६९.
rab tu rnam par 'byed
= {rab tu rnam par 'byed pa/}
rab tu rnam par 'byed pa
• क्रि. प्रविचिनोति — {phung po dang khams dang skye mched la sogs pa'i chos kyi sgo rnams kyis chos kyi sgo brgya yang rab tu rnam par 'byed do//} ( धर्ममुखशतं च) प्रविचिनोति स्कन्धधात्वायतनादिकानां धर्ममुखानाम् बो.भू.१७२क/२२७; • सं. प्रविचयः — {chos rnams rab tu rnam 'byed med par nyon mongs rnams//gang} {phyir nye bar zhi bar bya ba'i thabs med la//} धर्माणां प्रविचयमन्तरेण नास्ति क्लेशानां यत उपशान्तयेऽभ्युपायः । अभि.को.१क/१.३; {rnam par 'byed par byed pas rab tu rnam par 'byed pa ste} प्रविचिनोतीति प्रविचयः त्रि.भा.१५५ख/५४; {blo gros ni shes rab ste/} {chos rab tu rnam par 'byed pa'o//} मतिः प्रज्ञा धर्मप्रविचयः अभि.भा.६४ख/१८७; विचयः — {de'i tshe chos rab tu rnam par 'byed pa dang brtson 'grus dang dga' ba yang dag byang chub kyi yan lag rnams bsgom pa'i dus kyang ma yin no//} अकालस्तस्मिन्समये धर्मविचयवीर्यप्रीतिसम्बोध्यङ्गानां भावनाया अपि अभि.स्फु.२४८क/१०५१; प्रविचयनम्— {rab tu rnam par 'byed pas na rab tu rnam par 'byed pa'o//} प्रविचयनं प्रविचयः म.टी.२७५ख/१३३. । {rab tu rnam par 'byed par} प्रविचेतुम् — {chos mngon pa bstan pa med par ni slob mas chos rab tu rnam par 'byed par mi nus so//} न हि विना अभिधर्मोपदेशेन शिष्यः शक्तो धर्मान् प्रविचेतुमिति अभि.भा.२७ख/१५.
rab tu rnam par 'byed pa'i rnam pa bsgom pa
पा. प्रविचयाकारभावनः, भावनाकारप्रविष्टभेदः — {sgom pa'i rnam pa la zhugs pa ni/} {rnam pa bzhi bsgom pa dang rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa'o//} … {de la rnam pa sum cu rtsa bdun bsgom pa ni} … {rab tu rnam par 'byed pa'i rnam pa bsgom pa} भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च… तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः…प्रविचयाकारभावनः सू.व्या.१६७क/५८.
rab tu rnam par 'byed pa'i blo
पा. प्रविचयबुद्धिः, बुद्धिभेदः — {blo rnam pa gnyis te/} {rab tu rnam par 'byed pa'i blo dang rnam par rtog pa'i mtshan nyid 'dzin pa la mngon par chags pas rab tu 'jog pa'i blo'o//} द्विप्रकारा बुद्धिः—प्रविचयबुद्धिश्च विकल्पलक्षणग्राहाभिनिवेशप्रतिष्ठापिका च ल.अ.१०३ख/५०.
rab tu rnam par 'byed par byed
क्रि. प्रविचिनोति— {lhag mthong gi rnam pa dag gis rnam par lta bar byed cing /} {rnam par 'byed par byed/} {rab tu rnam par 'byed par byed} विपश्यनाकारैर्विपश्यति । विचिनोति । प्रविचिनोति श्रा.भू.७५क/१९३.
rab tu rnam par rig par bya ba ma yin pa
कृ. अप्रज्ञपनीयः, ओ या — {de bzhin gshegs pas ni byang chub rnam par ma rig ste/} {byang chub ni rnam par rig par bya ba ma yin/} {rab tu rnam par rig par bya ba ma yin no//} नापि तथागतेन बोधिर्विज्ञप्ता । अविज्ञपनीया अप्रज्ञपनीया बोधिः सु.प.२७ख/७.
rab tu rnam 'byed
= {rab tu rnam par 'byed pa/}
rab tu rno ba
= {rab rno/}
rab tu snang
= {rab tu snang ba/}
rab tu snang ba
• क्रि. प्रदृश्यते — {du ba mjug rings rab tu snang //} धूमकेतु प्रदृश्यते म.मू.१९८ख/२१३; विदृश्यते — {sems can dag gi sems sems la/} /{sangs rgyas gzugs ni rab tu snang //} चित्ते चित्ते तु सत्त्वानां बुद्धबिम्बं विदृश्यते ।। ल.अ.१७०क/१२७; ख्यायते — {mgal me dang ni smig rgyu rnams//med} {kyang mi la rab tu snang //} अलातं मृगतृष्णा च असन्तं ख्यायते नृणाम् ।। ल.अ.१७५क/१३६; • सं. १. प्रभासः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin theg pa chen po rab tu snang ba zhes bya ba la snyoms par 'jug ste} महायानप्रभासं नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यन्ते ल.अ.९५क/४२; प्रतिभासः — {de mthong ma thag tu kho mos mun pa'i rdul thams cad dang bral ba'i rab tu snang ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin thob bo//} तस्य च मे सहदर्शनेन सर्वान्धकारविरजःप्रतिभासो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४३क /२२७; प्रकाशः — {ji ltar mtshan mo mun nag sprin rum na/} /{glog 'gyu skad cig rab snang ston pa ltar//} रात्रौ यथा मेघघनान्धकारे विद्युत् क्षणं दर्शयति प्रकाशम् । बो.अ.२क/१.५; अवभासः — {de bzhin gshegs pa spos kyi 'od 'phro ba rab tu snang ba'i rgyal po zhes bya ba} गन्धार्चिरवभासराजो नाम तथागतः ग.व्यू.१५४ख/२३७; {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin sangs rgyas thams cad dran pa'i rang bzhin gyis rab tu snang ba dang} सर्वबुद्धस्मृतिशरीरावभासेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७ख/३०; सम्प्रख्यानम् — {rdzogs pa'i byang chub rab tu snang ba'i rnam pa bsgom pa dang} संबोधिसम्प्रख्यानाकारभावनः सू.व्या.१६७क/५८ २. = {'od zer} प्रभा मि.को.१४४ख; • वि. प्रभास्वरः, ओ रा — {shar lho'i phyogs mtshams kyi 'jig rten gyi khams spos kyi 'od zer rab tu snang ba na/} {de bzhin gshegs pa} … {spos kyi mar me zhes bya ba} पूर्वदक्षिणायां दिशि गन्धार्चिःप्रभास्वरायां लोकधातौ गन्धप्रदीपो नाम तथागतः ग.व्यू.३४६ख/६६; • ना. प्रद्योतः १. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rab tu snang ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…प्रद्योतस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७ २. नृपः — {rgyal po mu khyud mtha' yas kyis bsams pa/} {bdag gi bu btsas pa na 'jig rten rab tu snang bas snang bar gyur pas gzhon nu 'di'i ming rab snang zhes bya bar gdags so//} राजा अनन्तनेमिरचिन्तयत् । मम पुत्रो जातो लोकधातौ उद्यद्भास्कर इव समुज्ज्वलः । अतोऽस्य प्रद्योत इति नाम कार्यम् वि.व.३ख/२.७५.
rab tu snang ba dang ldan pa
वि. प्रभासवती — {mig yongs su dag pa rdul dang bral bas rab tu snang ba dang ldan pa zhes bya ba} विरजःप्रभासवती नाम चक्षुःपरिशुद्धिः ग.व्यू.२९४ख/१६.
rab tu snang bar 'gyur
क्रि. प्रपश्यति — {de nas don kun snang ba ni/} /{sems su rab tu snang bar 'gyur//} सर्वार्थप्रतिभासत्वं ततश्चित्ते प्रपश्यति । सू.अ.१९२क/९१.
rab tu snang bar byed
= {rab tu snang bar byed pa/}
rab tu snang bar byed pa
• क्रि. प्रभासयति — {nor bu rin po che chen po ni mun pa thams cad yongs su sel cing 'gro ste/} {khyim gyi nang na gnas na yang rab tu snang bar byed do//} महामणिरत्नः स तमोऽन्धकारं विधमन् गच्छति, अन्तःपुरमध्यगतं च प्रभासयति ग.व्यू.३१४ख/४००; • सं. प्रदीपः — {sems can thams cad kyi las rgya mtsho rab tu snang bar byed pa'i snying po'i gzungs kyi dkyil 'khor dang} सर्वसत्त्वकर्मसमुद्रप्रदीपगर्भेण च धारणीमण्डलेन ग.व्यू.१५०ख/२३४.
rab tu bsnun
= {rab tu bsnun pa/}
rab tu bsnun pa
• सं. प्रहारः — {grong khyer ma yi rkang pas rab bsnun pas/} /{yal 'dab gsar pa dag la tshon 'phos bzhin//} पादप्रहारैरिव नागरीणां संक्रान्तरागा नवपल्लवेषु ।। अ.क.२९४ख/१०८.३२; अभिपतनम्— {yid srubs dag gi mda' yis rab tu bsnun tshe} मन्मथमार्गणाभिपतने अ.क.२९८क/१०८.४६; • भू.का.कृ. आस्फालितः — {chu gter rlabs rnams rab tu bsnun pas phug dang lung pa dag ni cho nges sgrogs//} क्रन्दत्कन्दरगह्वरो जलनिधेरास्फालितो वीचिभिः ना.ना.२२६ख/१६.
rab tu par
क्रि. प्रोन्ननाम — {'khar ba'i snod bzhin sgra ldan zhing /} /{rab tu par zhes nems zhes kyang //} रणन्ती कांस्यपात्रीव प्रोन्ननाम ननाम च ।। अ.क.२२७क/२५.३०.
rab tu dpa'
= {rab tu dpa' ba/}
rab tu dpa' ba
• वि. पराक्रान्तः— {e ma'o rab tu dpa' ba 'jigs pa med//} अहो पराक्रान्तमपेतसाध्वसम् जा.मा.६क/६; दृष्टविक्रमः — {skyon med g}.{yul ngor rab tu dpa' ba dang /} /{mtshon cha'i dgra thabs mkhas pa de lta bu//} अदृष्टदोषं युधि दृष्टविक्रमं तथा बलं यः प्रथितास्त्रकौशलम् । जा.मा.१३८ख /१६०; • सं. पराक्रमत्वम् — {gcig pur gyur kyang rab tu dpa' srid pas//} एकोऽपि सम्भाव्यपराक्रमत्वात् ।। जा.मा.६८क/७९.
rab tu dpyangs pa
भू.का.कृ. प्रलम्बितः — {sgo rgyab na mu tig dang dar gyi tshogs rab tu dpyangs so//} द्वारकोष्ठे च मुक्तापटकलापप्रलम्बितानि का.व्यू.२०३ख/२६१; म.व्यु.६१२७ (८७ख).
rab tu dpyad pa
(?)भू.का.कृ. प्रयुक्तः — {de'i tshe smra ba po thams cad la gzhan gyis rab tu dpyad pa'i sgra dag bdag gis brjod do zhes bya ba'i brjod par 'dod pa 'dir mi 'gyur ba zhig na} तदा सर्वेषां प्रयोक्तृणां ‘परप्रयुक्तानेव शब्दान् ब्रूमहे’ इत्येषा विवक्षा न स्यात् त.प.१५७ख/७६८.
rab tu spa gong 'gyur
क्रि. दुरासदं भवेत् — {seng ge dag kyang rab tu spa gong 'gyur//} दुरासदं केसरिणोऽपि ते भवेत् जा.मा.२०८क/२४२.
rab tu spang ba
प्रहाणम् — {bcom ldan 'das} … {the tshom ma mchis nas kyang sems can rnams kyi the tshom rab tu spang ba'i slad du chos bshad par 'tshal te} निःसंशयाश्च भगवन् सर्वसत्त्वेभ्यः संशयप्रहाणाय धर्मं देशयितुकामाः सु.प.२२ख/३.
rab tu spangs
= {rab spangs pa/} {rab tu spangs te/} {o nas} प्रहाय — {skye ba'i 'khor ba rab spangs nas/} /{sdug bsngal zad par byed par 'gyur//} प्रहाय जातिसंसारं दुःखस्यान्तं करिष्यति ।। अ.श.४क/३; विहाय — {de la ma dad rab spangs te/} … /{phrag dog bral bas rab tu bsams//} अचिन्तयत् तदश्रद्धां विहाय गतमत्सरः ।। अ.क.३०४क/३९.७९; उत्सार्य — {gdug pa de yis dpal bzhin du/} /{rkang pas rab tu spangs nas song //} सः… दृप्तः श्रियमिवोत्सार्य चरणेन विनिर्ययौ ।। अ.क.२४४क/९२.१८; विजह्य — {'dod chags spangs shing zhe sdang rab spangs nas//} विजह्य रागं विजह्य दोषम् शि.स.६४क/६२; हित्वा — {thibs po'i dpe rnams rab spangs te/} /{de dag 'phags pa'i spyod yul dong //} दृष्टान्तगहनं हित्वा गतास्ते आर्यगोचरम् ।। ल.अ.१९१क/१६३.
rab tu spangs pa
• भू.का.कृ. प्रोज्झितः — {chu srin kha zas rab spangs nas/} /{lus btang lha yi gnas su song //} मकरः प्रोज्झिताहारस्त्यक्त्वा देहं दिवं ययौ ।। अ.क.३०६क/३९.१०२; उज्झितः — {ston pas gzigs pa nyid kyis de//kun} {rmongs rab rib rab spangs pa//} स शास्तुर्दर्शनेनैव सम्मोहतिमिरोज्झितः । अ.क.३३५क/४३.८; उत्सृष्टः — {rgyal po dang ni de bzhin rgyal sras dag/} /{do shal dpung rgyan rna rgyan rab spangs pa//} राज्ञस्तथा राजकुमारकाणामुत्सृष्टहाराङ्गदकुण्डलानाम् । अ.क.२००क/२२.७४; प्रहीणः — {kun nas ldang ba'i nyon mongs pa rab tu spangs nas bag chags kyi nyon mongs pa rab tu ma spangs pa} पर्युत्थानक्लेशप्रहीणो वासनक्लेशाप्रहीणः ल.अ.८०क/२७; प्रविरतः — {phyi nas snang ba rab spangs pa'i/} /{'jig rten pha rol dag tu 'grogs//} पुनः प्रविरतालोके परलोकसमागमः ।। अ.क.२३२ख/८९.१३८; प्रनष्टः — {snying rje dang des pa'i ngo bo nyid ni rab tu spangs} प्रनष्टकारुण्यसौम्यस्वभावः जा.मा.१४३क/१६५; • सं. प्रहाणम् — {lta ba thams cad rab spangs pa/} /{de ni skye med mtshan nyid do//} सर्वदृष्टिप्रहाणं यत्तदनुत्पादलक्षणम् ।। ल.अ.१८०ख/१४६; • वि. प्रविजह्यम् म.व्यु.२६०६ (४९क).
rab tu spel
= {rab spel/}
rab tu spel ba
= {rab spel/}
rab tu spong
= {rab tu spong ba/}
rab tu spong 'gyur
= {rab tu spong bar 'gyur/}
rab tu spong ba
• क्रि. प्रजहाति — {de bdag gi gti mug gi bag la nyal yang rab tu spong ngo //} आत्मनश्च मोहानुशयं प्रजहाति शि.स.१३०क/१२५; • सं. प्रतिक्षेपः — {des na de nyid rab spong la//kho} {bo la ni cher mos med//} तेनैवैतत्प्रतिक्षेपे नास्माकं गुरुरादरः । त.स.८७ख/८०१.
rab tu spong bar 'gyur
क्रि. प्रजहाति — {mkhas pas chen po byas kyang gnod pa rab tu spong bar 'gyur//} कृत्वा बुधो महदपि प्रजहात्यनर्थम् । अभि.भा.२१क/९४३; {'phags pa nyan thos rnams ni} … {mi dge ba rab tu spong bar 'gyur ro//} आर्यश्रावकोऽकुशलं प्रजहाति जा.मा.७१क/८३; प्रहीयते — {rtog pa dang ni mi rtog pas/} /{rnam rtog rab tu spong 'gyur te//} विकल्पेनाविकल्पेन विकल्पो हि प्रहीयते । ल.अ.१६३ख/११५.
rab tu spong bar byed
क्रि. प्रजहाति — {de dag gis de rnams rnam par mnan nas spong ba'i lam rnams kyis rab tu spong bar byed do//} तैस्तान् विष्कम्भ्य प्रहाणमार्गैः प्रजहाति अभि.भा.७८ख/११७४.
rab tu spyangs pa
भू.का.कृ. प्रलम्बितः — {gser gyi pad ma rab tu sbyangs so//} सुवर्णपद्मप्रलम्बितम् रा.प.२४६क/१४५; अभिप्रलम्बितः — {glang gi shing rta byin te} … {dril bu g}.{yer kha'i dra ba rab tu spyangs pa} गोरथकानेवानुप्रयच्छेत्…सकिङ्किणीजालाभिप्रलम्बितान् स.पु.३०ख/५३.
rab tu spyod
= {rab tu spyod pa/}
rab tu spyod pa
• क्रि. १. प्रभुञ्जते — {mtho ris phan byed chos ston pa/} /{gling bzhi rnams la rab tu spyod//} स्वर्गं प्रभुञ्जते द्वीपांश्चतुरो धर्मशासनः । ल.अ.१८८क/१५९; प्रत्यनुभवति — {snang ba dang mi snang ba la'ang rab tu spyod de} आविर्भावं तिरोभावमपि प्रत्यनुभवति द.भू.१९९क/२१; चरति — {sgro 'dogs pa dang skur ba la/} /{mi mkhas de dag rab tu spyod//} समारोपापवादेषु ते चरन्त्यविपश्चितः ।। ल.अ.८३क/३० २. प्रचरिष्यति — {gang na sdig rab tu spyod pa de na} यत्र पापं प्रचरिष्यति तत्र स.दु.१२६क/२२६; • वि. प्रचारी — {skye dang 'jig las rnam grol te/} /{snang ba med la rab tu spyod//} उत्पादभङ्गनिर्मुक्तं निराभासप्रचारिणम् ।। ल.अ.१२२क/६८; • सं. प्रचारः — {rab spyod bskyod pa I} (? {rI} ) {ti'o//} प्रचारस्यन्दयो रीतिः अ.को.२२२ख/३.३.६८; प्रचारो व्यवहारः अ.विव.३.३.६८; प्रचारः कुलाचारः अ.पा.३.३.६८.
rab tu spras
= {rab spras pa/}
rab tu spras pa
= {rab spras pa/}
rab tu spring ba
सम्प्रेषणम्— {gal te nus na 'bad pa yis/} /{de ni rab tu spring bar mdzod//} तस्य सम्प्रेषणे यत्नः क्रियतां यदि शक्यते ।। अ.क.३०८क/४०.१६.
rab tu springs pa
• क्रि. दिदेश — {de nas sa bdag} … /{grogs la dge slong rdzongs zhes pa'i/} /{'phrin gyi lan ni rab tu springs//} अथ भूपतिः । दिदेश प्रतिसन्देशं सख्युर्भिक्षुविसर्जनैः ।। अ.क.३१०क/४०.३४; • भू.का.कृ. प्रहितः — {dge ba'i grogs po khyod kyis ni/} /{bde gshegs sku gzugs thang ka gang /} /{phan slad rab tu springs pa de/} /{bdag gi chags bral bla mar gyur//} त्वया कल्याणमित्रेण सुगतप्रतिमापटः । योऽसौ हिताय प्रहितः स वैराग्यगुरुर्मम ।। अ.क.३१२क/४०.५६.
rab tu spro
= {rab tu spro ba/}
rab tu spro ba
• क्रि. सर्पति — {'od kyi bdud rtsis phyogs tshim rab tu spro//} प्रभामृतैः सर्पति तर्पिताशः अ.क.२५४ख/९३.६७; • सं. १. उत्साहः — {ba da ra yi gling 'gro la/} /{rab tu spro ba yongs su zungs//} बदरद्वीपयात्रायामुत्साहः परिगृह्यताम् ।। अ.क.५९क/६.६५; प्रोत्साहना — {slar rab tu spro bar byed par 'gyur snyam nas sprul pa'i byin gyi rlabs kyis mngon par rtogs par rab tu ston to//} पुनरपि प्रोत्साहनां करिष्यत इति कृत्वा निर्मिताधिष्ठानाभिसमयः प्रदर्श्यते मया ल.अ.११०ख/५७ २. प्रसरः — {'od rab spro bas nyi ma dang /} /{skye bo dga' bas zla ba dang //mthong} {bas stobs gcod dbang po yi/} /{gzugs mchog 'di yis rnam par 'dzin//} प्रतापप्रसरात् सौरमैन्दवं जननन्दनात् । ऐन्द्रं दृप्त (दृष्ट लि.पा.)बलच्छेदाद् दिव्यं रूपं बिभर्त्ययम् ।। अ.क.४१ख/४.६०; उत्सर्जनम् — {slar yang shes rab thabs kyi bdag nyid thugs dang gsung dang sku'i chos kyis dkyil 'khor rab tu spro bar bya ste} पुनः प्रज्ञोपायात्मकेन चित्तकायवाग्धर्मेण मण्डलोत्सर्जनं कुर्यात् वि.प्र.४७ख/४.४९; • वि. १. विनिःसृतः — {nyi bzhin ye shes snang ba rab spro gang /} /{rnam dag rin chen yid bzhin nor 'dra'i thugs//} सदार्कवज्ज्ञानविनिःसृतद्युतिर्विशुद्धचिन्तामणिरत्नमानसः ।। र.वि.१२७क/११२ २. उद्भटः — {sa gzhi skyong ba'i dmag gi tshogs/} / ग्. {yul du 'jug pa rab spror gyur//} बभूव भूमिपालस्य सैन्यं रणरसोद्भटम् ।। अ.क.२७ख/३.९४.
rab tu spro bar bya ba
प्रोत्साहनम् — {theg pa chen po la rab tu spro bar bya ba'i phyir sprul pa'i nyan thos rnams la sprul pa'i sku dag gis lung bstan gyi} महायानगतिप्रोत्साहनार्थं च तन्निर्मितश्रावकान्निर्माणकायैर्व्याकरोति ल.अ.१५१ख/९८.
rab tu spros
= {rab tu spros pa/}
rab tu spros pa
• क्रि. १. ससर्ज — {de yi sdig rdul dag bya'i slad/} /{bsod nams dbyangs can rab tu spros//} ससर्ज तत्पापरजःशुद्ध्यै पुण्यसरस्वतीम् ।। अ.क.३३९ख/४४.३६ २. प्रसरति — {de la'ang brtse med blo ldan rnams ni ral gri rnon po'i bya ba rab tu spros//} तत्रापि प्रसरन्ति निर्घृणधियां निस्त्रिंशतीक्ष्णाः क्रियाः ।। अ.क.३१६ख/४०.११०; • सं. प्रसरः — {bde med las kyi sprul pa gsal ba'i rtags can gzong dag gis//skye} {dang 'chi bar rab spros yi ge dag tu bkod gyur pa//} निःशर्मकर्मघटितप्रकटाङ्कटङ्कैः । न्यस्तानि जन्ममरणप्रसराक्षराणि अ.क.७४ख/७.४४; प्रपञ्चः — {yon tan gyi khyad par med pa'i tshig las shin tu thal bar 'gyur ba'i phyir rab tu spros pa don med do//} गुणातिशयमन्तरेण वचनादरेऽतिप्रसङ्गात् व्यर्थः प्रपञ्च इति वा.न्या.३५१ख/११७; • भू.का.कृ. प्रसृतः — {nyes spyod smad pa rab tu spros pa de ni ngu bar byed//} सा रोदिति प्रसृतदुश्चरितापवादा अ.क.२३२ख/८९.१४०; उत्सृष्टः — {srog chags phra mos rab spros te//so} {yi dug gis 'khrugs par byas/} क्षुद्रजन्तुभिरुत्सृष्टैश्चक्रे दंशविषाकुलम् ।। अ.क.२७४क/३४.२६.
rab tu phan 'dogs par gyur
क्रि. परमनुग्रहं चकार — {sems dpa' chen po des nya de rnams la bdag gi bu sdug pa rnams la byams pa bzhin du} … {rab tu phan 'dogs par gyur to//} इष्टानामिव च स्वेषामपत्यानामुपरि निविष्टहार्दो महासत्त्वस्तेषां मीनानां… परमनुग्रहं चकार जा.मा.८६ख/९९.
rab tu phab
= {rab tu phab pa/}
rab tu phab pa
• क्रि. १. प्रमुमोच — {mi yi 'dren pa byang chub sangs rgyas la/} /{der ni me tog char pa rab tu phab//} पुष्पाण वर्षं प्रमुमोचु तत्र बुद्धे च बोधिं नरनायकेऽस्मिन् ।। स.पु.७३क/१२१ २. प्रवर्षयति — {me tog gi char de} … {rgyun mi 'chad par rab tu phab ste} तत् पुष्पवर्षं …अव्युच्छिन्नं प्रवर्षयन्ति स.पु.६०ख/१०५; • भू.का.कृ. प्रवर्षितम् — {de ltar me tog gi char de rab tu phab ste} तथा प्रवर्षितं च तत्पुष्पवर्षम् स.पु.६०ख/१०६.
rab tu pham
= {rab tu pham pa/}
rab tu pham pa
भू.का.कृ. पराजितः — {lus 'phags ma'i bu rgyal po ma skyes dgra yang pham zhing skrag la grug te rab tu pham} राजानमप्यजातशत्रुं वैदेहीपुत्रं जितं भीतभग्नपराजितम् अ.श.३१ख/२७.
rab tu phung byed pa
द्र.— {ma dul 'phyar ba rnams la 'phyas 'gyur ba/} /{blun po rnams ni rab tu phung byed pa//} विडम्बनेवाविनयोद्धतानां दुर्मेधसामापदिवातिकष्टा । जा.मा.७ख/७.
rab tu phul
= {rab tu phul ba/} {rab tu phul te/} {o nas} प्रतिपादयित्वा — {de bzhin du zhabs bsil thams cad rab tu phul te} … {sbyin sreg bya'o//} एवं सर्वपाद्यं प्रतिपादयित्वा…होमं कारयेत् वि.प्र.१३९क/३.७५; दत्त्वा — {zhes bsams dogs dang bcas pa de/} /{de la yon ni rab phul nas//} इति सञ्चिन्त्य साशङ्कस्तस्मै दत्त्वा स दक्षिणाम् । अ.क.२२४ख/८९.४२.
rab tu phul ba
• क्रि. प्रददौ — {de nas byang phyogs nas 'ongs pa'i/} /{ded dpon nor sbyin zhes pa yis/} /{de yi ched du rna ba'i rgyan/} /{sa yi rin du rab tu phul//} अथोत्तरापथायातः सार्थवाहोऽर्थदाभिधः । प्रददौ पृथिवीमूल्यं तत्कृते कर्णभूषणम् ।। अ.क.१७५क/१९.१३५; न्यवेदयत् — {de la zas ni rab tu phul//} भोज्यं तस्मै न्यवेदयत् अ.क.२२४ख/८९.३७; • सं. प्रदानम् — {pad+ma} … /{rab tu phul bas 'di yi rkang pa ni/} /{bkod pa rnams la mtsho skyes 'khrungs par gyur//} पद्मप्रदानेन बभूवुरस्याः पादावतारेषु सरोरुहाणि । अ.क.१५०ख/६८.१०८; • कृ. दत्तवान् — {srid pas byin zhes gyur pa na/} /{'khor ba 'jig la rab tu phul//} भवदत्ताभिधो भूत्वा क (क्र लि.पा.)कुच्छन्दाय दत्तवान् । अ.क.१९१क/२१.८१.
rab tu phongs
= {rab tu phongs pa/}
rab tu phongs gyur
वि. सुष्ठु दुर्गतः — {spyan stong mnga' ba rab tu phongs gyur kyang /} /{'phags pas ma rabs chos bya rab tu dka'//} अनार्यमार्येण सहस्रनेत्र सुदुष्करं सुष्ठ्वपि दुर्गतेन । जा.मा.२३क/२६.
rab tu phongs pa
१. कृच्छ्रः, ओ छ्रम् — {ya rabs rnams ni bden pa srog dang 'dra//de} {bas rab tu phongs kyang de mi 'dor//} सतां तु सत्यं वसु जीवितं च कृच्छ्रेऽप्यतस्तन्न परित्यजन्ति ।। जा.मा.१९०ख/२२१ २. आर्तता — {de nas spre'u chen po de la mi des rab tu phongs te phyag 'tshal nas} अथ स पुरुषस्तं महाकपिमार्ततया समभिप्रणम्य जा.मा.१४१ख/१६३.
rab tu phyin
= {rab tu phyin pa/}
rab tu phyin pa
भू.का.कृ. प्रगतः, ओ ता — {'di la mthar rab tu phyin pa yod pa'i phyir rab kyi mtha' pa'o+o//} प्रगता अन्तं प्रान्ता । प्रान्ता कोटिरस्येति प्रान्तकोटिका अभि.स्फु.२७७क/११०६; काष्ठागतः — {de ni sa kun gyis mthun byas/} /{'phel ba'i rab tu phyin pa yin//} सर्वभूम्यनुलोमितम् । वृद्धिकाष्ठागतं तच्च अभि.को.२३क/७.४१.
rab tu phyis
= {rab tu phyis pa/}
rab tu phyis pa
भू.का.कृ. उन्मृष्टः — {ston pa'i chos kyi yang dag gtam gyis de ni myur nyid du/} /{bden pa mthong zhing yid ni rab tu phyis pa bzhin du gyur//} धर्मोपदेशकथयैव बभूव शास्तुरुन्मृष्टमानस इवाश्रुत (शु सः लि.पा.)दृष्टसत्यः ।। अ.क.१९५ख/८२.४०; समुन्मृष्टः — {de yis bde gshegs mngon mchod cing /} /{zhabs la cod pan gyis gtugs te/} /{de yi spyan ni rab dang bas/} /{rab tu phyis pa bzhin du gyur//} स तेनाभ्यर्च्य सुगतं चरणालीनशेखरः । दृशा तस्य प्रसादिन्या स सम् (समुन् लि.पा.)मृष्ट इवाभवत् ।। अ.क.२०३ख/८४.५३; उन्मार्जितः — {ston pas chos bstan rab byung gis/} /{bsam pa rab phyis de dag gis//} धर्मदेशनया शास्तुः प्रव्रज्योन्मार्जिताशयाः । अ.क.२६५क/९७.१०.
rab tu phyug
= {rab tu phyug pa/}
rab tu phyug pa
वि. महाधनः — {rab tu phyug pas khyim bdag rin po che ltar bkur ba rgyal po zhig gi tshong dpon du gyur to//} महाधनत्वाद् गृहपतिरत्नसम्मतोऽन्यतमस्य राज्ञः श्रेष्ठी बभूव जा.मा.१०४ख/१२१.
rab tu phyung
= {rab tu phyung ba/} {rab tu phyung nas} उत्पाट्य — {de yis brtan par bcings pa de'i/} /{mig gi chu skyes rab phyung nas//} उत्पाट्य गाढबद्धस्य स तस्य नयनाम्बुजम् । अ.क.२६१क/३१.२०; {mchu yis phyung zhing rab phyung nas//} उत्पाट्योत्पाट्य तुण्डेन अ.क.१६क/५१.२३; उद्धृत्य — {chu la 'o ma nges par zhugs pa de/} /{ngang pas rab tu phyung nas 'thung bar byed//} तोये पयो निविष्टं पिबन्ति हंसास्तदुद्धृत्य ।। वि.प्र.१०९ख/१, पृ.५.
rab tu phyung ba
भू.का.कृ. १. प्रव्रजितः — {skye ba gzhan du bco+om ldan 'das/} /{'od srungs kyis ni rab tu phyung //} प्रव्रजितो भगवता काश्यपेनान्यजन्मनि ।। अ.क.१६३ख/१८.२४; प्रव्राजितः, ओ ता — {de nas des rab tu phyung bsnyen par rdzogs par byas te gdams ngag byin no//} ततस्तया प्रव्राजिता उपसम्पादिता अववादो दत्तः वि.व.१३२ख/१.२१ २. उत्पाटितः — {sha ra'i nags ni rab phyung ba//mnyam} {par til ni bre gang btab//} उत्पाटिते शरवणे समे व्युप्तं तिलाढकम् ।। अ.क.११५क/६४.३२०.
rab tu phyung shig
कृ. प्रव्रजितव्यम् — {da 'di rab tu byung gis shAkya khyim re mi re bsnyen bkur bya ba'i phyir rab tu phyung shig} तदिदानीमस्य प्रव्रजितस्य एकैकेन कुलपुरुषेण शाक्येनोपस्थायकेन प्रव्रजितव्यम् अ.श.२४४क/२२४.
rab tu phye
= {rab tu phye ba/} {rab tu phye nas} प्रभिद्य — {rab tu phye nas bstan pa las gyur pa} प्रभिद्यसान्दर्शिकः अभि.स.भा.८१क/११०.
rab tu phye nas bstan pa las gyur pa
प्रभिद्यसान्दर्शिकः— {de la rab tu phye nas bstan pa las gyur pa ni gcig nas rtogs pa la sogs pa ste/} /{'di lta ste/} /{sbyin pa'i pha rol tu phyin pa gang yin pa tshul khrims kyi pha rol tu phyin pa'ang de yin nam} तत्र प्रभिद्यसान्दर्शिक एकावचारकादिभिः । तद्यथा, या दानपारमिता शीलपारमिताऽपि सा अभि.स.भा.८१ख/१११.
rab tu phye ba
• क्रि. प्रकाशते — {rdo rje pad ma mnyam sbyor nas/} /{dgyes pas lha yis rab phye ba//} वज्रपद्मसमायोगात् तुष्टो देवः प्रकाशते ।। हे.त.२६ख/८८; • भू.का. कृ. प्रभिन्नः — {slar yang nyi ma'i cha las nyin zhag rab phye ste nyin zhag sum brgya drug cus rab tu phye ba ni} पुनः सूर्यांशेऽहः प्रभिन्नं षष्ट्युत्तरत्रिशतदिनप्रभिन्नम् वि.प्र.२४३ख/२.५५; सम्भिन्नः — {tsher mas gtams shing stag gis snom/} /{nags tshal mchog tu gnas par bya/} /{rje bo mang pos rab phye ba/} /{ma bsdams skye bo'i nang du min//} वास्तव्यं कण्टकाकीर्णे व्याघ्राघ्राते वरं वने । अनेकस्वामिसम्भिन्नजने न तु विशृङ्खले ।। अ.क.१७८क/२०.३२; प्रभावितः — {'du byed rnams kyi gnas skabs ni mdor bsdu na gnyis kyis rab tu phye ba ste/yod} {pas rab tu phye ba dang med pas rab tu phye ba'o//} संस्काराणां समासतो द्वयावस्थाप्रभावितानि—भावप्रभावितान्यभावप्रभावितानि च बो.भू.१४६क/१८९; {nga yi shes rab rnam gsum ste//gang} {gis 'phags pa rab phye ba//} प्रज्ञा हि त्रिविधा मह्यमार्यं येन प्रभावितम् । ल.अ.१७०क/१२६; विवृतः — {slong la sgo ni rab phye ba//mi} {bdag khang pa der 'ongs la//} तस्मिन्नृपगृहं प्राप्ते विवृतद्वारमर्थिनाम् । अ.क.५०ख/५.४७; उत्पाटितः — {gdug pa'i bsam pas 'bangs mo gdug pa'i blos/} /{de bsad lte ba'i mdzod ni rab phye ste//} क्रूराशया क्रूरधियैव दास्या हत्वा तमुत्पाटितनाभिकोषम् । अ.क.५८ख/५९.८३; विभेदितः — {rgyu mthun sogs pas rab phye ba'i/} /{'bras bu rnam pa bzhi zhes brjod//} फलं चतुर्विधं प्रोक्तं निष्यन्दाद्यैर्विभेदितम् । हे.त.२१ख/६८; प्रकाशितः — {ji ltar phyi rol de bzhin nang /} /{sdom pa de nyid rab tu phye//} यथा बाह्यं तथाऽध्यात्मं संवरं तत् प्रकाशितम् ।। हे.त.२१क/६८; • सं. १. प्रविभागः — {de dag rab tu phye bas na//rnam} {par thar dang bden mthong na//} एतेषां प्रविभागेन विमोक्षः सत्यदर्शनम् । ल.अ.१८६ख/१५६; {ci phyir khyod kyis sa brjod de/} /{rab tu phye ba bshad mi bgyi//} कस्मादुदीर्य भूमीश्च प्रविभागं न भाषसे ।। द.भू.१७०ख/४; प्रभेदः — {blo gros chen po 'phrul bas sprul pa'i sangs rgyas rnams ni sbyin pa dang} … {rnam par shes pa 'jug pa'i mtshan nyid rab tu phye ba rgyu ba rnam par gzhag go//} निर्मितनिर्माणबुद्धः पुनर्महामते दान…विज्ञानगतिलक्षणप्रभेदप्रचारं व्यवस्थापयति ल.अ.७७ख/२५ २. प्रभावितत्वम् — {'gro ba'i bye brag gis rab tu phye ba'i phyir rdzu 'phrul gyi mngon par shes pa ste/} {de'i yul ni kun tu 'gro ba'i phyir mngon par shes par bya ba nyid do//} गमनविशेषप्रभावितत्वादृद्ध्यभिज्ञायास्तद्विषयस्य संक्रान्तितोऽभिज्ञेयत्वम् अभि.स.भा.१६ख/२१ ०. प्रभावना म.व्यु.६९१७ (व्यवस्थानम् {rab tu phye ba'am rab tu bzhag pa'am rnam par bzhag pa} म.व्यु.९८ख).
rab tu phye ba'i don gyi mdzod
पा. प्रभेदार्थकोशः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {de de ltar byang chub sems dpa'i sa bdun pa 'di la gnas pa'i tshe/byang} {chub sems dpa'i ting nge 'dzin rnam par dbye ba shin tu rnam par phye ba zhes bya ba la mnyam par gzhog ste} … {rab tu phye ba'i don gyi mdzod ces bya ba dang} सोऽस्यां सप्तम्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते…प्रभेदार्थकोशं च द.भू.२३३क/३९.
rab tu phra
= {rab tu phra ba/}
rab tu phra ba
वि. सूक्ष्मतरः — {rab 'byor de'i phyir chags pa rab tu phra ba gzhan dag kyang brjod par bya ste} तेन हि सुभूते अन्यानपि सूक्ष्मतरान् सङ्गानाख्यास्यामि अ.सा.१७०क/९५.
rab tu 'phangs
= {rab 'phangs pa/}
rab tu 'phangs pa
= {rab 'phangs pa/}
rab tu 'phar
भू.का.कृ. उत्प्लुतः — {de nas dang po'i rgyud dag la/} /{reg pas nyer 'tshe rab bskyed de/} /{gzings ni rab tu 'phar zhing chag//} अथाद्यतन्त्रिसंस्पर्शादुत्पन्नोपप्लवोत्प्लुते । भग्ने प्रवहणे अ.क.१४७ख/१४.१०२.
rab tu 'phel
= {rab tu 'phel ba/}
rab tu 'phel ba
• सं. प्रवृद्धिः — {lta ba'i rnam pa dang dra ba rab tu 'phel bas ming dang gzugs kyi myu gu 'byung ste/} दृष्टिकृतजालप्रवृद्ध्या च नामरूपाङ्कुरः प्रादुर्भवति द.भू.२१९ख/३१; प्रसवः — {de ltar yun ring rgyun chags dgrar gyur pa//gnod} {pa'i tshogs rab 'phel ba'i rgyu gcig pu//} इति सन्ततदीर्घवैरिषु व्यसनौघप्रसवैकहेतुषु । बो.अ.९क/४.३४; प्रवर्धनम् — {mi bskyod dam tshig dbu rgyan la//bsgoms} {na mnyes pa rab tu 'phel//} मुकुटेऽक्षोभ्यसमयं ध्यात्वा तुष्टिप्रवर्धनम् । गु.स.११८ख/६१; • भू.का.कृ. प्रवृद्धः — {rdzogs pa'i byang chub kyi sems gang las bde ba 'phel ba yin no//} … {ci'i phyir rab tu 'phel zhe na} यतः सम्बोधिचित्तात् सुखं प्रवृद्धम् …कथं प्रवृद्धम् बो.प.४६ख/७; मि.को.१४६ख ।
rab tu 'phel bar 'gyur
क्रि. प्रवर्धते — {'khor los sgyur pa'i rigs rgyal byung bas na/} /{rgyal po'i rigs ni rab tu 'phel bar 'gyur//} राजवंश नृपतेः प्रवर्धते चक्रवर्तिकुलराजसम्भवः । ल.वि.३१ख/४१.
rab tu 'phyang
= {rab tu 'phyang ba/}
rab tu 'phyang ba
• क्रि. प्रलम्बते — {mngon par rab tu 'phyang} अभिप्रलम्बते म.व्यु.६१२९ (८७ख); • सं. प्रलम्बनम् — {byang chub sems dpa' me tog gi 'od kun nas 'phro bar gtsug phud rab tu 'phyang ba la sogs pa byang chub sems dpa'i 'khor gyi dkyil 'khor thams cad dang} समन्तकुसुमार्चिःप्रलम्बनचूडबोधिसत्त्वपूर्वङ्गमेन सर्वबोधिसत्त्वपर्षन्मण्डलेन ग.व्यू.३४७क/६६; • भू.का.कृ. प्रलम्बितः — {cod pan dang rna cha dang phreng ba'i lda ldi dang dpung rgyan dang rkang pa'i gdu bu brgya stong rab tu 'phyang ba} विविधमौलीकुण्डलस्रग्दामकेयूरनूपुरशतसहस्राणि प्रलम्बितानि का.व्यू.२०३ख/२६१.
rab tu 'phro
= {rab tu 'phro ba/}
rab tu 'phro ba
• सं. प्रसरः — {sems rab tu 'phror mi ster ba ni dul bar byed pa'o//} चित्तस्य प्रसरादानं दमनम् अभि.स.भा.६५ख/९०; • कृ. प्रस्फुरत्— {rdo rje rtse mo rab 'phro ba/} /{rang gi lag gis gsor byed pa//} उल्लालयद्भिः स्वकरैः प्रस्फुरद्वज्रकोटिभिः । ना.स.१क/४; उद्वहत् — {brag la phog pa'i chu 'phros pas//rlabs} {kyi 'phreng ba} ( {phye ma} पा.भे.) {rab tu 'phro//} उपलास्फालनोत्कीर्णमूर्मिचूर्णमिवोद्वहत् ।। जा.मा.११७ख/१३७.
rab tu 'phrog par byed
= {rab tu 'phrog par byed pa/}
rab tu 'phrog par byed pa
• क्रि. हरति — {rgyal po 'di/} /{mr}-{i du ka ras 'jig rten gyi/} /{yid ni rab tu 'phrog par byed//} राजा हरति लोकस्य हृदयं मृदुभिः करैः ।। का.आ.३३२ख/२.३०८; • वि. अपहारी — {rtag tu dam pas bsten 'os shing /} /{rtsod dus rab tu 'phrog byed pa/} /{rdzogs ldan lta bu gang gis ni/} /{skye bo chos rnams 'dzin par byas//} सदा सदाश्रयार्हेण कलिकालापहारिणा । कृतः कृतयुगेनेव येन धर्मधरो जनः ।। अ.क.२०क/३.६.
rab tu 'phrog byed pa
= {rab tu 'phrog par byed pa/}
rab tu 'phror mi ster ba
प्रसरादानम् — {rnam par g}.{yeng ba'i rgyu gzugs la sogs pa la nyes dmigs kyi 'du shes kyi dbang du byas nas thog ma nyid du sems rab tu 'phror mi ster ba ni dul bar byed pa'o//} पूर्वमेव विक्षेपनिमित्तेषु रूपादिष्वादीनवसंज्ञामधिपतिं कृत्वा चित्तस्य प्रसरादानं दमनम् अभि.स.भा.६५ख/९०.
rab tu 'phros
• क्रि. प्रमुञ्चति — {'od zer gyi snang ba rab tu 'phros te} रश्म्युल्का प्रमुञ्चति स.दु.११६क/१९४; • भू.का.कृ. प्रसृतः — {de nas dri med 'phreng ba cod pan dpung rgyan do shal las/} /{rab 'phros nor bu'i 'od kyis rmad byung dpal ni 'dri byed cing //} अथ स विमलमालामौलिकेयूरहारप्रसृतमणिमयूखोल्लिख्यमानाद्भुतश्रीः । अ.क.१९५ख/८२.३९.
rab tu bya
क्रि. प्रकुर्यात्— {lte ba ro smad gsang ba rgyal ba'i sras/} /{rigs lnga rnams ni dgod par rab tu bya//} नाभिकटिगुह्ये जिनात्मजानां न्यासं प्रकुर्यात् कुलपञ्चकानाम् ।। गु.स.१०२क/२५; वि.प्र.१०८ख/३.३३; कुर्वीत — {chu la sogs pas byug pa yang /} /{rgyal ba mchod phyir rtag par rab tu bya//} तोयादिविलेपनं वा कुर्वीत शश्वज्जिनपूजाहेतोः गु.स.१०२क/२५.
rab tu byams
= {rab tu byams pa/}
rab tu byams pa
• वि. परमवत्सलः— {sems can thams cad la rgyu med par rab tu byams pa'i rang bzhin can/} {sems can thams cad bdag gir gyur pa} सर्वसत्त्वेष्वकारणपरमवत्सलस्वभावः सर्वभूतात्मभूतः जा.मा.६ख/६; अभिस्निग्धः — {de nas rgyal po des lha mo bzhin du dpal 'bar ba'i lha mo la rab tu byams pas bltas nas} अथ स राजा देवीं देवीमिव श्रिया ज्वलन्तीमभिस्निग्धमवेक्ष्य जा.मा.१६ख/१८; • सं. अतिस्नेहः — {de bas na nga la rab tu byams pas chos kyi gegs la 'dzem pa med pa 'di thong zhig} तदलमस्मदतिस्नेहाद्धर्मविघ्ननिःसाध्वसतया जा.मा.४२क/४९.
rab tu byas
= {rab byas/}
rab tu bying ba
भू.का.कृ. प्रस्कन्नः — प्रस्कन्नः {rab tu zhugs pa 'am bying ba} म.व्यु.७१७२ (१०२क).
rab tu byin
= {rab tu byin pa/} {rab tu byin nas} अर्पयित्वा— {pad ma'i spyan ldan mdzes pa khyod ni lang tsho dar la nags tshal 'dir/} /{phun tshogs rnams la 'bral ba'i gdung ba rab tu byin nas rnam par gnas//} नलिननयन कान्तस्त्वं वने यौवनेऽस्मिन् विहरसि विरहार्तिं सम्पदामर्पयित्वा । अ.क.२२७क/२५.३४.
rab tu byin gyur
= {rab tu byin par gyur/}
rab tu byin gyur pa
= {rab tu byin par gyur/}
rab tu byin pa
• क्रि. प्रादात् — {mi bdag gis/} /{tsam pa ka shing lo ma la/} /{skra tshogs kyis btags bcad nas mgo/} /{gnyis skyes la ni rab tu byin//} चम्पकतरोः शाखायां नृपतिः शिरः । बद्ध्वा कचकलापेन छित्त्वा प्रादाद् द्विजन्मने ।। अ.क.५३क/५.७३; प्रददौ— {de nas dur khrod nags su de/} /{song nas spu gris lus bkas te/} /{gan kyal nyal nas sha za ba'i/} /{'dab chags rnams la rab tu byin//} स श्मशानवनं गत्वा क्षुरेणोल्लिख्य विग्रहम् । उत्तानशायी प्रददौ तनुं क्रव्यादपक्षिणाम् ।। अ.क.१६क/५१.२२; • भू.का.कृ. प्रदत्तः — {rgyal po phyogs kyi tog du gyur pa'i tshe/} … /{'khor lo'i mtshan can pad ma lta bu yi/} /{lag pa phrugs kyang ma bltas rab tu byin//} चक्राङ्कितं कमलतुल्यं पाणियुगं प्रदत्तमनपेक्षम् । नृप आशाकेतु यद आसीद् रा.प.२३८ख/१३५; दत्तः — {sngon tshe gnyis skyes be la mas//shin} {tu mang ba rab tu byin/} /{dad pa dang bral thun mong bas/} /{de bzhin du ni 'phel ma gyur//} पुरा बहुतरं दत्तं वेलमेन द्विजन्मना । श्रद्धाविरहसामान्यान्न तथा वृद्धिमाययौ ।। अ.क.२७३ख/३४.१६; प्रतिपादितः — {mchog gi kun dga' ra ba yi/} /{sa phyogs 'di nyid rab tu byin//} अयमेव वरारामप्रदेशः प्रतिपादितः ।। अ.क.१९१क/२१.७९; • उ.प. प्रदः — {gnod sbyin Dam ba ra zhes pa/} /{bslab gnas rab tu byin pas btul//} विनीय डम्बरं नाम यक्षं शिक्षापदप्रदः ।। अ.क.४६क/५७.९.
rab tu byin par gyur
भू.का.कृ. प्रतिपादितः — {sngon gyi sangs rgyas rnams la 'dis/} /{gnas 'di yi ni 'di nyid du/} /{rab tu byin par gyur to zhes/} /{chu rgyun 'di ni gzhan du lhung //} अनेन पूर्वबुद्धेभ्यो अस्मिन्नेवेदमास्पदम् । प्रतिपादितमित्येषा वारिधाराऽन्यतश्च्युता ।। अ.क.१९१क/२१.७८; {gang la bla ma'i tshig gis sngon/} /{khyod ni rab tu byin gyur pa/} /{skal ba bzang po rgyal po'i bu/} /{dge byed de ni nga nyid yin//} कल्याणकारी सुभगः स एवाहं नृपात्मजः । यस्मै पुरा त्वं गुरुणा वचसा प्रतिपादिता ।। अ.क.२६४ख/३१.६५.
rab tu byin par gyur pa
= {rab tu byin par gyur/}
rab tu byugs
भू.का.कृ. प्रघृष्टः — {de bzhin du lag pa gnyis ka'i mthil la rgya skyegs tshon gyis rab tu byugs kyang lag mthil gyi pags pa la dmar po nyid du byed pa ma yin} तथा लाक्षारागप्रघृष्टोऽप्युभयकरतले नैव रागं करोति करतलचर्मणि वि.प्र.२६६ख/२.८०.
rab tu byung
= {rab tu byung ba/} {rab tu byung nas} प्रव्रज्य — {rab tu byung nas kyang dgra bcom pa mngon sum du bgyis} प्रव्रज्यार्हत्त्वं च साक्षात्कृतम् वि.व.१३२ख/१.२१.
rab tu byung nas ring po ma lon pa
वि. अचिरप्रव्रजितः — {dge slong gi dge 'dun dang gsar bu las dang po pa rab tu byung nas ring po ma lon pa dag dang lhan cig tu} भिक्षुसङ्घेन सार्धं नवकैरादिकर्मिकैरचिरप्रव्रजितैः रा.प.२२९ख/१२२.
rab tu byung ba
• क्रि. १. प्रादुर्बभूव — {ces brjod tsam la de yi dus nyid na/} /{mi bdag bu yi spyan gyi mtsho skyes zung/} … {rab tu byung //} इत्युक्तमात्रे नृपनन्दनस्य प्रादुर्बभूवाक्षिसरोजयुग्मम् । अ.क.६७ख/५९.१६२ २. [1] प्रव्रजितो बभूव — {sangs rgyas 'od srung gi drung la rab tu byung ste} काश्यपे भगवति प्रव्रजितो बभूव अ.श.२४६ख/२२६ [2] प्रव्राजयति — {drug sde dag gi kun tu spyod pa ni gang rab tu byung ba dang bsnyen par rdzogs par byas pa} आचरितं षड्वर्गिकाणां यं प्रव्राजयन्ति उपसम्पादयन्ति वा वि.व.१३०क/२.१०६; • कृ. १. [1] प्रादुर्भूतः — {mtshan ma ngan par rab byung ba/} /{mthong bas dogs par gyur de dag//} तौ दृष्ट्वा दुर्निमित्तानि प्रादुर्भूतानि शङ्कितौ । अ.क.४८ख/५.२३; निर्यातः — {ma rig pa las rab tu byung ba/} {phung po dang khams dang skye mched du gtogs pa thams cad dang /} {khams gsum du skyes pa'i chos thams cad la} अविद्यानिर्यातानां स्कन्धधात्वायतनोपगानां सर्वधर्माणां त्रैधातुकोपपन्नानाम् ल.अ.६२ख/८; प्रवर्तितः — {nor bu mu tig gser 'byung ba'i//rigs} {rnams su yis rab tu byung //} केन प्रवर्तिता गोत्राः सुवर्णमणिमुक्तजाः ।। ल.अ.६५क/१२ [2] प्रव्रजितः — {byang chub sems dpa' rab tu byung ba ni brtul zhugs la nges par gnas pa'i phyir gzhan dag la tshig btsun pa yin gyi} प्रव्रजितो बोधिसत्त्वः परेषां व्रतनियमे स्थितत्वाद् आदेयवचनो भवति बो.भू.१६२क/२१३; {pha ma gnyis kyis gnang nas bcom ldan 'das kyi bstan pa la rab tu byung ngo //} मातापितरावनुज्ञाप्य भगवच्छासने प्रव्रजितः अ.श.१०३ख/९३; प्रव्राजितः — {dge slong tshur shog ces bya bas rab tu byung ngo //} एहि भिक्षुकया प्रव्राजितः वि.व.१३४क/१.२२ २. प्रमुञ्चमानः — {ta ma la'i 'dab ma dang tsan dan gyi dri rab tu byung bas} तमालपत्रचन्दनगन्धं प्रमुञ्चमानः स.पु.८९क/१४९; उद्भवन् — {zhal bzhi pa zhabs gnyis pa shes rab dang thabs las rab tu byung ba} चतुर्मुखं द्विचरणं प्रज्ञोपायोद्भवन्तम् वि.प्र.४९ख/४.५२; • वि. पाषण्डिकः — {des re zhig na rab tu byung ba thams cad la mchod sbyin byas nas} यावदसौ सर्वपाषण्डिकं यज्ञमारब्धो यष्टुम् अ.श.२क/१; • सं. १. प्रभवः — {rab byung la sogs 'das pa zhes pa ni lo drug cu po gang dag gi dang po rab byung yin pa de dag ni rab byung la sogs pa ste} प्रभवमुखगतमिति । प्रभवो मुखमादिर्येषां षष्टिसंवत्सराणां ते प्रभवमुखाः वि.प्र.१७५क/१.२७ २. प्रव्रज्या — {ji ltar byas na bdag cag rab tu byung ba don yod pa dang /'bras} {bu dang bcas pa dang /bde} {ba skyed pa dang /bde} {ba'i rnam par smin par 'gyur la} कच्चिन्नः प्रव्रज्या अमोघा भविष्यति, सफला सुखोदया सुखविपाका अ.श.२४२क/२२२; {skye gnas dman par skyes pa rnams kyis rig byed bklag pa dang rab tu byung ba dbyig pa 'dzin pa yang mi bya'o//} निकृष्टयोनिजातैर्वेदाध्ययनं न कर्तव्यम्, प्रव्रज्यादण्डग्रहणं च वि.प्र.१४१क/१.१ ३. प्रव्राजिका — {mdzes ma rab byung de yis ni//rdzun} {gyis khyod la smad pa ci//} मिथ्याक्षिप्तोऽसि सुन्दर्या किं प्रव्राजिकया तया ।। अ.क.३ख/५०.२६.
rab tu byung ba byin
भू.का.कृ. प्रव्रज्याऽर्पिता — {rab tu byung ba 'di byin te/} /{khyi la me tog 'phreng ba bzhin//} शुनः कुसुममालेव प्रव्रज्येयं त्वयाऽर्पिता ।। अ.क.१०५क/१०.५९.
rab tu byung ba mo
वि.स्त्री. प्रव्रजिता — {dge slong gis rab tu byung ba mo'i phyir zang zing nye bar bsgrub tu rung ste chung mar gyur pa nyid la yang ngo //} कल्पिकं भिक्षोरामिषोपसंहरणं प्रव्रजितायै । पत्नीचरितत्वेऽपि वि.सू.५२क/६६.
rab tu byung ba 'dzin pa
प्रव्रज्याग्रहणम् — {rab tu byung ba 'dzin pa med pas na nya pa la sogs pa rnams kyis ni ma yin no//} प्रवज्याऽग्रहणं च न कैवर्तादिभिः वि.प्र.१४१क/१, पृ.४०.
rab tu byung ba'i kun dga' ra ba
प्रव्रजितारामः — {rab tu byung ba'i kun dga' ra ba rtsig pas bskor ba nyid kyang ngo //} {rtsig pa la chu khung gdod pa nyid kyang ngo //} {rtsang dang 'obs dag kyang ngo //} वेष्टिकत्वं च कन्थायां प्रव्रजितारामस्य । मुक्तोदकभ्रमत्वं च भित्तेः । वाटपरिखाभ्यां च वि.सू.९५क/११४.
rab tu byung ba'i gzhi
पा. प्रव्रज्यावस्तु — {rab tu 'byung ba'i gzhi'i spyi sdom la/sha} {ri'i bu dang mu stegs can//} अथ प्रव्रज्यावस्तुनः संविभागाः । शारीपुत्रतीर्थिकः वि.व.२क/२.७४.
rab tu byung bar gyur
• क्रि. १. प्रादुरभूत् — {rnyed pa dang bkur sti dang grags pa'i khyad par rnams rab tu byung bar gyur to//} महाँल्लाभसत्कारयशोविशेषः प्रादुरभूत् जा.मा.३ख/२; प्रादुर्बभूव — {sngon gyi ltas snang ba chen po bcu po de dag rab tu byung bar gyur te} इमानि दश महावभासनिमित्तानि प्रादुर्बभूवुः ग.व्यू.२१०क/२९१ २. प्रव्रज्याऽभूत्— {de nyid kyis tshe dang ldan pa de rab tu byung bar gyur te/} {bsnyen par rdzogs pa yang de yin la/} {dge slong gi dngos po yang de yin no//} सैव तस्यायुष्मतः प्रव्रज्याऽभूत्, सोपसम्पत्, स भिक्षुभावः अ.श.११३ख/१०३; प्रवव्राज — {de} … {khyim gyi rdzas dang dbyig brgya stong du ma yod pa} … {byin nas rab tu byung bar gyur to//} सः…अनेकशतसहस्रसंख्यं गृहविभवसारं…अतिसृज्य प्रवव्राज जा.मा.९५ख/११०; • भू.का.कृ. प्रव्रजितः, ओ ता — {de ni rab tu byung gyur kyang /} … /{sngo bsangs dga' ma rtag tu 'dzin//} प्रियामुवाह सततं श्यामां प्रव्रजितोऽपि सः । अ.क.१०३क/१०.३५; {btsun pa ka tsang ga las las ci zhig bgyis na des na rgas nas rab tu byung bar gyur} किं भदन्त कचङ्गलायाः कर्म कृतं येन वृद्धा प्रव्रजिता वि.व.१३२ख/१.२१.
rab tu byung bar gyur pa
= {rab tu byung bar gyur/}
rab tu byung shig
क्रि. प्रव्रज — {da song la/} {bcom ldan 'das kyi bstan pa la rab tu byung shig} गच्छेदानीं भगवच्छासने प्रव्रज अ.श.२७६ख/२५४.
rab tu bye
क्रि. उन्मीलति— {ku Ta dzong ga ma rab gsal/} /{ka n+da l+ya ni rab tu bye//} उन्मीलन्ति च कन्दल्यो दलन्ति ककुभानि च ।। का.आ.३२६क/२.११६.
rab tu bye ba
= {rab tu bye/}
rab tu byed
= {rab tu byed pa/}
rab tu byed pa
• क्रि. १. प्रकरोति — {shar gyi ri bos nub kyi ri la sbyor ba'i bya ba rab tu byed/} /{skad cig gis ni sa dang sa 'dzin bral ba'i rol rtsed rnam par bsgrubs//} प्रकुर्वन्त्यस्ताद्रेरुदयगिरिणा श्लेषकलनां क्षणात् क्षोणीक्ष्माभृद्विघटनविनोदं विदधति । अ.क.३१८क/४०.१२८; प्रकुरुते— {don shes don ston rab tu byed pa} अर्थज्ञोऽर्थविभावनां प्रकुरुते सू.व्या.१२९ख/१; सम्प्रवर्तते — {ji ltar snying rje'i bdag nyid gzhan gyi don gyi phyir/} /{bdag la sdug bsngal mi bzad gdung ba rab byed pa//} यथा परार्थं भृशदुःखतापने कृपात्मकः स्वात्मनि सम्प्रवर्तते ।। सू.अ.१४३ख/२१ २. प्रकरिष्यति — {rang gi sems ni dri med cing /} /{rgya che bar yang rab byed la//} विपुलं विमलं चित्तमात्मानं प्रकरिष्यति । सु.प्र.२ख/३ ३. प्रकुर्यात् — {de dang thabs kyis srog chags tshogs/} /{kun nas bral bar rab tu byed pa bzhin//} समन्ततः प्राणिगणस्य तस्मादुपायतोऽपक्रमणं प्रकुर्यात् र.वि.१०७क/६१; • सं. १. प्रकरणम् [1] प्रकरणग्रन्थः — {rab tu byed pa'i lus ni rnam pa gnyis te/} {sgra dang don to//} द्विविधं हि प्रकरणशरीरम्—शब्दः, अर्थश्च न्या.टी.३६ख/७; {rtsod pa'i rigs pa zhes bya ba'i rab tu byed pa} वादन्यायो नाम प्रकरणम् वा.न्या.३५५ख/१३६; {rab tu byed pa rigs pa'i sgo las} न्यायमुखप्रकरणे प्र.अ.१६१ख/५१० [2] प्रस्तावः — {br}-{i t+tA n+ta ni rab byed dang /} /{bye brag tshogs pa gtam rnams la'o//} वृत्तान्तः स्यात् प्रकरणे प्रकारे कार्त्स्न्यवार्तयोः ।। अ.को.२२२ख/३.३.६३; प्रकरणं प्रस्ताव इत्यर्थः अ.विव.३.३.६३; प्रकरणं प्रक्रिया अ.पा.३.३.६३ २. प्रकारः — {bdag gis ci bsams mchog tu smad 'os 'di/} /{nges par rno ba'i rab byed 'di lta ci//} किं चिन्तितं निन्द्यपरं मयैतत् कोऽयं प्रकारः खलु तीक्ष्णतायाः । अ.क.२०२क/२२.९२; {mar me'i spyod tshul bde ba skyed/} /{'tsho byed grags pa rab tu 'bar/} /{bdud rtsi'i rab tu byed pa 'di/} /{legs pa dang 'grogs dam pa'i spyod//} दीपवृत्त्या सुखं सूते जीवयत्युज्ज्वलं यशः । अमृतस्य प्रकारोऽयं सुवृत्तः सत्समागमः ।। अ.क.३४०क/४४.४२ ३. प्रक्रिया — {bcom ldan 'das bdag la dbang bskur ba'i rab tu byed pa'i bka' drin mdzad du gsol} मे भगवान् सेकप्रक्रियाप्रसादं करोतु वि.प्र.१५९ख/३.१२०; {rgyud kyi rgyal po dpal dus kyi 'khor lo'i dbang gi rab tu byed pa'i 'grel pa} श्रीकालचक्रतन्त्रराजसेकप्रक्रियावृत्तिः क.त.१३५५; • कृ. प्रकुर्वन् — {sngags pas thab kyi g}.{yas su khrag dang bcas pa'i sha rnams dag gis sbyin sreg nyid ni rab byed pa zhes pa ni} मन्त्री कुण्डस्य सव्ये सरुधिरपललैर्होममेवं प्रकुर्वन्निति वि.प्र.७९क/४.१६२; • ना. प्रकरणम्, ग्रन्थः — {'o na rab tu byed pa las mngon par shes pa gang zhe na/} {shes pa dge ba yin no zhes gang bshad pa} यत्तर्हि प्रकरणेषूक्तम्—‘अभिज्ञा कतमा? कुशला प्रज्ञा’ इति अभि.भा.६२क/१११२; प्राकरणम् — {rab tu byed pa las bstan pa yongs su bzung ste zhes bya ba ni rab tu byed pa'i rkang pa las bstan pa yin no+o//} प्राकरणं तु निर्देशं परिगृह्येति प्रकरणपादनिर्देशः अभि.स्फु.१०२क/७८३.
rab tu byed pa mdzad pa
प्रकरणकरणम् — {smra ba po rab tu byed pa mdzad par rtsol ba'i dgos pa dang nyan pa rnams nyan pa'i dgos pa yang 'dir bsam par bya ste} प्रयोजनं चात्र वक्तुः प्रकरणकरणव्यापारस्य चिन्त्यते, श्रोतुश्च श्रवणव्यापारस्य न्या.टी.३७क/११.
rab tu byed pa'i rkang pa
ना. प्रकरणपादः, ग्रन्थः — {rab tu byed pa las bstan pa yongs su bzung ste zhes bya ba ni rab tu byed pa'i rkang pa las bstan pa yin no//} प्राकरणं तु निर्देशं परिगृह्येति प्रकरणपादनिर्देशः अभि.स्फु.१०२क/७८३.
rab tu byed pa'i gzhung
प्रकरणग्रन्थः — {de ltar na rab tu byed pa'i gzhung} … {zhes 'byung ba dang 'gal bar 'gyur ro//} प्रकरणग्रन्थो ह्येवं विरुध्येत…इति अभि.भा.८७क/२८५.
rab tu byed pa'i lus
प्रकरणशरीरम् — {rtog pa dang ldan pa rnams rab tu byed pa'i lus ma brjod par 'jug par mi 'gyur ba} नानवधारितप्रकरणशरीराः प्रवर्तन्ते प्रेक्षावन्तः वा.टी.५२क/४.
rab tu byed pa'i lus rnam pa gnyis
द्विविधं प्रकरणशरीरम् — १. {sgra} शब्दः, २. {don} अर्थः न्या.टी.३६ख/७.
rab tu bros
= {rab tu bros pa/}
rab tu bros pa
• भू.का.कृ. प्रपलायितः — {bros par gyur pa la rab tu bros pa zhes bya ba} प्रपलायमानस्य प्रपलायितं नाम वा.न्या.३४४ख/९३; विद्रुतः — {'khor gyi skye bo rgyugs pa'i tshe//'jigs} {pas nyen pa de rab bros//} प्रधाविते परिजने भयदिग्धः स विद्रुतः । अ.क.१९४ख/८२.२७; • सं. प्रद्रावः मि.को.५०क ।
rab tu blang ba
प्रतिग्रहः — {dag cing grub pa yongs mkhyen nas/} /{zhal zas rab tu blang ba mdzad//} शुद्धिसिद्धिं परिज्ञाय चक्रे भोज्यप्रतिग्रहम् ।। अ.क.३३१क/४१.८३.
rab tu blangs
= {rab tu blangs pa/}
rab tu blangs pa
भू.का.कृ. गृहीतः — {dogs pa bcom pa'i lhas byin gyis/} /{khyod kyi grong khyer rab tu blangs//} गृहीतं हतशङ्केन देवदत्तेन ते पुरम् । अ.क.२२८ख/२५.४६; प्रतीष्टः — {des ni de bzhin gshegs pa thams cad kyi lung bstan pa rab tu blangs pa lags} तेन प्रतीष्टानि सर्वतथागतव्याकरणानि ग.व्यू.३०५ख/३९३; समुद्धृतः — {mdzes ma de dag dga' ba yis//mgron} {gyi cha ni rab blangs tshe//} हर्षादतिथिभागेऽथ कन्यकाभ्यां समुद्धृते । अ.क.२२५क/२५.९; समुत्क्षिप्तः — {yongs su spyod pa'i chu dag ni//len} {du song bar gyur pa de'i//yang} {yang bkang zhing rab blangs tshe//bum} {pa stong pa nyid du gyur//} तस्याहर्तुं गतस्याथ सलिलं पारभा (पारिभो लि.पा.)गिकम् । मुहुः पूर्णसमुत्क्षिप्तः शून्य एवाभवद्घटः ।। अ.क.१०७ख/१०.८६.
rab tu blong blong por gyur
वि. परमभयविषादविह्वलः — {de lta bu mthong nas rab tu blong blong por gyur te/} {legs par pha rol tu phyin pa'i drung du lhags nas smras pa} दृष्ट्वा च परमभयविषादविह्वलाः सुपारगमुपेत्योचुः जा.मा. ८३ख/९६.
rab tu dbul
द्र.— {gang dag ngo tsha shes par mngon pa dang /} /{cho rigs btsun zhing nor spel mkhas pa dang /} /{rab tu dbul yang bu lon 'jal byed pa/} /{de la byin na nor ni 'phel bar 'gyur//} यमेव पश्यन्ति तु सव्यपत्रपं शमाभिजातं व्यवहारनैपुणम् । ऋणं प्रयच्छन्ति रहोऽपि तद्विधे तदर्पणं ह्यभ्युदयावहं धनम् ।। जा.मा.१७५ख/२०३.
rab tu dbul bar bya
क्रि. प्रदापयेत् — {der sngar gsungs pa'i dri la sogs pa dang zhabs bsil rab tu dbul bar bya'o//} तत्र पूर्वोक्तगन्धादिकं पाद्यं प्रदापयेत् वि.प्र.१४१क/३.७८.
rab tu dben
= {rab tu dben pa/}
rab tu dben pa
• वि. प्रविविक्तः — {gal te 'dod pa nyung zhing chog shes pa rab tu dben pa zhig yin nam} सचेदल्पेच्छः सन्तुष्टः प्रविविक्तो भविष्यति अ.सा.३४०क/१९२; विविक्तः — {nags tshal rab tu dben zhing zab pa la/} /{'jigs pa'i sa na grogs kyang yod med par//} विविक्तगम्भीरभयानकेषु सहायहीनस्य वनान्तरेषु ।। जा.मा.३८क/४४; {blo gros chen po 'phags pa'i dngos po'i rang bzhin bstan pas ngas rab tu dben pa'i chos bstan pa med par bya ba'ang ma yin} न मया महामते विविक्तधर्मोपदेशाभावः क्रियते…आर्यवस्तुस्वभावनिर्देशेन ल.अ.१२१क/६७; • सं. १. प्रविवेकः — {gcig pu rab tu dben par mngon par dga' ba yin la} प्रविवेकाभिरतश्च भवति एकाकी बो.भू.७६ख/९८; {rab tu dben pa'i bde ba'i ro myong ba rnams ni 'dod pa la 'phyas kyi gnas dang gnod pa lta bur mi mthun par sems so//} प्रविवेकसुखरसज्ञानां विडम्बनेव विहिंसेव च कामाः प्रतिकूला भवन्ति जा.मा.९८क/११४; विवेकः — {nyan thos dang rang sangs rgyas thams cad ni de bzhin gshegs pa'i 'dul ba dang rab tu dben pa'i rnal 'byor gyi lung gis 'grol gyi} सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धास्तथागतविनयविवेकयोगोपदेशेन विमुच्यन्ते ल.अ.१०८ख/५५ २. प्रविविक्तता — {tshul khrims} … {rab tu dben pa dang /} … /{de ni slob ma rnams la ci nus ston//} शीले…प्रविविक्ततायाम् । यथाबलं सोऽनुशशास शिष्यान् ।। जा.मा.४क/३; प्राविवेक्यम् — {de la yongs su gdung ba ni nges par 'byung ba dang rab tu dben pa la brtson pa'i nyon mongs pa can gyi 'dod pa dang mi dga' ba dang} तत्र परितमना या नैष्क्रम्यप्राविवेक्यप्रयुक्तस्य क्लिष्टा उत्कण्ठा, अरतिः श्रा.भू.१५६क/३९९.
rab tu dben pa la dga' ba
वि. प्रविवेककामः — {rnal 'byor pa rab tu dben pa la dga' ba bzhin du 'brog dgon pa de brgyan te} प्रविवेककाम इव योगी तमरण्यप्रदेशमभ्यलञ्चकार जा.मा.१४५ख/१६९.
rab tu dben pa las skyes pa
वि. प्रविवेकजः, ओ जा म.व्यु.६३४४ (९०ख).
rab tu dben pa las byung ba
पा. प्राविवेक्यः, मनस्कारभेदः — {yid la byed pa bdun} … {de goms pas thog ma kho nar spong ba'i lam dang ldan pa'i yid la byed pa ni rab tu dben pa las byung ba ste} सप्त मनस्काराः…तदभ्यासात्तत्प्रथमतः प्रहाणमार्गसहगतो मनस्कारः प्राविवेक्यः अभि.स.भा.५८क/८०.
rab tu dben pa'i chos bstan pa
विविक्तधर्मोपदेशः — {blo gros chen po ngas thog ma med pa'i dus nas dngos po'i rang bzhin gyi mtshan nyid la mngon par chags pa'i sems can rnams kyi skrag pa'i gnas yongs su spang ba'i phyir 'phags pa'i ye shes kyi dngos po'i rang bzhin la mngon par chags pa'i mtshan nyid du lta bas rab tu dben pa'i chos bstan par bya ste} उत्त्रासपदविवर्जनार्थं सत्त्वानां महामते मया अनादिकालभावस्वभावलक्षणाभिनिविष्टानामार्यज्ञानवस्तुस्वभावाभिनिवेशलक्षणदृष्ट्या विविक्तधर्मोपदेशः क्रियते ल.अ.१२१क/६७.
rab tu dben pa'i bde ba
प्रविवेकसुखम् — {rab tu dben pa'i bde ba'i ro myong ba rnams ni 'dod pa la 'phyas kyi gnas dang gnod pa lta bur mi mthun par sems so//} प्रविवेकसुखरसज्ञानां विडम्बनेव विहिंसेव च कामाः प्रतिकूला भवन्ति जा.मा.९८क/११४; प्रविवेकजा प्रीतिः — {gang gi tshe 'phags pa nyan thos rab tu dben pa'i bde ba lus kyis mngon sum du byas nas rdzogs par byas te gnas pa} यस्मिन् समये आर्यश्रावकः प्रविवेकजां प्रीतिं कायेन साक्षात्कृत्योपसम्पद्य विहरति अभि.भा.७०क/११४४.
rab tu dben pa'i rnal 'byor
पा. विवेकयोगः, योगविशेषः — {blo gros chen po 'di ltar nyan thos dang rang sangs rgyas thams cad ni de bzhin gshegs pa'i 'dul ba dang rab tu dben pa'i rnal 'byor gyi lung gis 'grol gyi} यस्मान्महामते सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धास्तथागतविनयविवेकयोगोपदेशेन विमुच्यन्ते ल.अ.१०८ख/५५.
rab tu dben pa'i bar chad
पा. प्राविवेक्यान्तरायः, अन्तरायभेदः — {bar chad ni mdor na rnam pa gsum ste/} {sbyor ba'i bar chad dang rab tu dben pa'i bar chad dang nang du yang dag 'jog pa'i bar chad do//} समासतस्त्रिविधोऽन्तरायः — प्रयोगान्तरायः, प्राविवेक्यान्तरायः, प्रतिसंलयनान्तरायश्च श्रा.भू.५९क/१४५.
rab tu dben par gnas pa
प्राविवेक्यम्— {rab tu dben par gnas pa gang zhe na} प्राविवेक्यं कतमत् श्रा.भू.६क/१२.
rab tu dbyung
= {rab tu dbyung ba/}
rab tu dbyung ba
१. प्रव्रज्या — {'di ltar 'di rab tu dbyung ba'i phyir srog phangs pa gtong bar 'bad pa las} यत्र नामायं प्रव्रज्याहेतोरिदमिष्टं जीवितं परित्यक्तुं व्यवसितः अ.श.२७६ख/२५४ २. प्रव्राजनम् — {rab tu dbyung ba dang bsnyen par rdzogs pa dang gnas sbyin pa dang dge tshul nye bar gzhag pa dag mi bya'o//} प्रव्राजनोपसम्पादननिःश्रयदानश्रमणोद्देशोपस्थापनानामकरणम् वि.सू.८७क/१०५.
rab tu dbyung bar bya
क्रि. १. प्रव्राजयामि — {mi 'di nga la byin cig dang rab tu dbyung bar bya'o//} अनुप्रयच्छ मे एतं पुरुषम्, प्रव्राजयामि अ.श.५५क/४७ २. प्रव्राजयेत् — {legs par so sor brtags par byas nas rab tu dbyung bar bya'o//} सुप्रत्यवेक्षितं कृत्वा प्रव्राजयेत् वि.सू.१४क/१५.
rab tu dbyung bar mi bya
• क्रि. न प्रव्राजयेत् — {lham mkhan dang gdol pa dang g}.{yung po dang de lta bu rab tu dbyung bar mi bya'o//} न रथकारचण्डालपुक्कसतद्विधान् प्रव्राजयेत् वि.सू.४ख/४; {de yul thag ring na yang dge 'dun la ma zhus par rab tu dbyung bar mi bya'o//} नानारोचितं दूरदेशमप्येनं सङ्घे प्रव्राजयेत् वि.सू.५क/५; • कृ. न प्रव्राजयितव्यः — {smad 'chal dang} … {rkang 'bam dag rab tu 'byin par byed nas} … {de lta bu dag kyang rab tu dbyung bar mi bya'o//} काण्डरिक… श्लीपदान् प्रव्राजयन्ति…एवंविधा अपि न प्रव्राजयितव्याः वि.व.१३१क/२.१०७.
rab tu dbye
• क्रि. १. प्रविभज्यते — {phyogs la sogs pa brtags pa ste/} /{phyogs brjod pa ni yod ma yin/} /{bstan bcos kyi ni rab dbye bas/} /{de ltar tha snyad 'dogs pa yin//} न साधनाभिधानेऽस्ति सपक्षादिविकल्पना । शास्त्रे तु प्रविभज्यन्ते व्यवहाराय ते तथा ।। त.स.५२ख/५१३; प्रकाशते — {bdag med ma la 'o mdzad nas/} /{bzlas pa'i yul ni rab tu dbye//} नैरात्म्यां चुम्बयित्वा तु जापविषयं प्रकाशते ।। हे.त.२९क/९६ २. प्रकाशयेत् — {dge ba bcu las brtsams nas ni/} /{de la chos ni rab tu dbye//} दशकुशलादारभ्य तस्यां धर्मं प्रकाशयेत् ।। हे.त.१५क/४६; • = {rab tu dbye ba/}
rab tu dbye ba
• सं. १. प्रभेदः — {sems bskyed pa rab tu dbye bar tshigs su bcad pa} चित्तोत्पादप्रभेदे श्लोकः सू.व्या.१३९क/१५; {ting nge 'dzin dpag tu med pa'i rab tu dbye ba dag gis so//} अप्रमाणसमाधिप्रभेदैः सू.व्या.१४८क/२९; {rab tu dbye ba rnam pa drug po} ( {sa} )… {brtson 'grus yongs su shes par bya} षड्विधेन प्रभेदेन वीर्यं परिज्ञेयम् सू.व्या.२०७ख/१११; भेदः — {de la yongs su bsgyur ba'i rdzu 'phrul gyi rnam pa'i rab tu dbye ba gang zhe na} तत्र पारिणामिक्या ऋद्धेः प्रकारभेदः कतमः बो.भू.३२क/४०; प्रविभागः — {de las gzhan pa dka' ba'i tshul khrims la sogs pa ni tshul khrims thams cad 'di'i rab tu dbye ba yin par rig par bya'o//} अस्यैव च सर्वशीलस्य प्रविभागस्तदन्यान्यपि दुष्करशीलादीनि वेदितव्यानि बो.भू.९९क/१२६; विभागः — {ngo bo tha dad pa med pa 'di la ni rab tu dbye ba mi rigs pa/} {yod na yang tha dad pa med pa mi 'gyur ro zhes bstan pa'i phyir ro//} न ह्यसति रूपभेदेऽयं विभागो युक्तः । सति वा, अव्यतिरेको न स्यादित्युक्तम् प्र.वृ.२९७ख/४३; प्रभेदनम् — {de nyid phyir na dga' ba nyid/} /{bzhi yi rab tu dbye ba yis//} अत्रैवापि ह्यानन्दानां चतसृणां प्रभेदनम् । हे.त.९ख/२८; सू.अ.१९५ख/९७; प्रभावना — {rkyen de dag med na rin po che de dag rab tu dbye ba'ang med par 'gyur ro//} तेषां प्रत्ययानामसतां न तेषां रत्नानां प्रभावना भवति अ.सा.४५०क/२५४; प्रविचयः — {blo gros chen po 'dus pa phan tshun du ltos pa dang rab tu dbye ba'i khyad par med pa'i phyir rang dang spyi'i mtshan nyid du 'jug pa med de} परस्परसमूहापेक्षितत्वात् प्रविचयविभागाभावान्महामते स्वसामान्यलक्षणस्याप्रवृत्तिः ल.अ.८४ख/३२ २. प्रकरणम्, प्रकृतम् — {gtan tshigs rab tu dbye ba'i don/} /{bde bar bzung ba grub bya'i phyir/} /{phyogs chos rab tu dbye ba yis/} /{mdor bsdus pa ni gsungs pa yin//} पक्षधर्मप्रभेदेन सुखग्रहणसिद्धये । हेतुप्रकरणार्थस्य सूत्रसंक्षेप उच्यते ।। प्र.वा.१४६ख/४.१८९; • भू.का.कृ. प्रविभक्तः — {dus ni gcig yin khyab cing rtag/} /{rab tu dbye ba'ang rtogs par 'gyur//} कालश्चैको विभुर्नित्यः प्रविभक्तोऽपि गम्यते । त.स.८३ख/७७२; प्रभावितः — {sangs rgyas nyid ni dbyer med pa/} /{dag pa'i chos kyis rab dbye ba//} बुद्धत्वमविनिर्भागशुक्लधर्मप्रभावितम् । र.वि.११६क/८०; • वि. प्रभावकः — {rab tu dbye ba nyid} प्रभावकत्वम् वि.सू. ४५ख/५८; • = {rab tu dbye/}।{rab tu dbye bar} प्रभेत्तुम् — {blos ji tsam du cha shas kyis bshig pa'i mthar rab tu dbye bar nus pa de tsam du rdul phra rab tu rnam par 'jog par byed pa'o//} बुद्ध्या यावानवयवापकर्षपर्यन्तः शक्यते प्रभेत्तुं तावता परमाणुव्यवस्थानं क्रियते अभि.स.भा.३८ख/५३.
rab tu dbye ba nyid
प्रभावकत्वम् — {'dus pa dag la ni shas che bas mtshan nyid dag rab tu dbye ba nyid yin no//} प्राभूत्येन समुदायेषु लक्षणानां प्रभावकत्वम् वि.सू.४५ख/५८.
rab tu dbye ba dang bcas pa
वि. सप्रभेदः — {mi sdug pa'i mtshan nyid rab tu dbye ba dang bcas te bshad zin to//} उक्तमशुभायाः सप्रभेदं लक्षणम् अभि.भा.१०क/८९८.
rab tu dbye ba las gyur pa
पा. प्राभेदिकः, अन्योन्यविनिश्चयभेदः — {gcig la gcig rnam par nges pa ni rnam pa gsum ste/} {sbyor ba las gyur pa dang rab tu dbye ba las gyur pa dang rab tu phye nas bstan pa las gyur pa'o//} अन्योन्यविनिश्चयस्त्रिविधः—प्रायोगिकः, प्राभेदिकः, प्रभिद्यसान्दर्शिकश्च अभि.स.भा.८१क/११०.
rab tu dbye ba'i de kho na
पा. प्रभेदतत्त्वम्, तत्त्वभेदः — {de kho na rnam pa bcu ste/} {'di lta ste/} {rtsa ba'i de kho na dang} … {rab tu dbye ba'i de kho na dang} … {mkhas pa'i de kho na ste} दशविधं तत्त्वम्, यदुत—मूलतत्त्वम्…प्रभेदतत्त्वम् …कौशल्यतत्त्वं च म.भा.१०ख/८३; द्र.— {rab tu dbye ba'i de kho na rnam pa bdun} सप्तविधं प्रभेदतत्त्वम् — १. {'jug pa'i de kho na} प्रवृत्तितत्त्वम्, २. {mtshan nyid kyi de kho na} लक्षणतत्त्वम्, ३. {rnam par rig pa'i de kho na} विज्ञप्तितत्त्वम्, ४. {gnas pa'i de kho na} सन्निवेशतत्त्वम्, ५. {log par sgrub pa'i de kho na} मिथ्याप्रतिपत्तितत्त्वम्, ६. {rnam par dag pa'i de kho na} विशुद्धितत्त्वम्, ७. {yang dag par sgrub pa'i de kho na} सम्यक्प्रतिपत्तितत्त्वम् म.भा.१३क/१०१.
rab tu dbye ba'i mtshan nyid
प्रभेदलक्षणम् — {da ni yang dag pa ma yin pa kun tu rtog pa nyid kyi rab tu dbye ba'i mtshan nyid ston te} तस्यैवेदानीमभूतपरिकल्पस्य प्रभेदलक्षणं ख्यापयति म.भा.३क/२४.
rab tu 'bad
= {rab tu 'bad pa/}
rab tu 'bad pa
• क्रि. यतते — {sdig pa spangs te dge ba'i las la rab tu 'bad//} अपास्य पापं यतते शुभाश्रयः जा.मा.१७३ख/२००; • सं. प्रयत्नः — {bkra shis grangs ni rdzogs pa la/} /{gcig ni rab tu 'bad pas bya//} मङ्गलसंख्यापूरणमेकं कार्यं प्रयत्नेन ।। अ.क.२९१क/१०८.३; {rab tu 'bad pas gzhan la phan pa bya//} कार्यः प्रयत्नेन परोपकारः अ.क.३०२क/३९.५३; परः यत्नः — {de nas tshong pa de dag gis rab tu 'bad kyang gru bo che zlog mi nus nas} अथ ते वाणिजकाः परेणापि यत्नेन निवर्तयितुमशक्नुवन्तः जा.मा.८३क/९६.
rab tu 'bab
= {rab tu 'bab pa/}
rab tu 'bab pa
• क्रि. प्रवहति — {dus sbyor 'char ba'i mtshams su mnyam pa rab tu 'bab ste} प्रवहति विषुवं लग्नोदयाभिसन्धौ वि.प्र.२३७क/२.३९; प्रवर्षति— {chos kyi sprin chen po'i char rab tu 'bab bo//} महाधर्ममेघवर्षं प्रवर्षति ग.व्यू.४८क/१४१; • सं. प्रवाहः — {chu bo'i rgyun ni rab 'bab dang /} /{mar me'i rtse mo rab bcings ltar//} नदीस्रोतःप्रवाहेन दीपज्योतिःप्रबन्धवत् । हे.त.१०ख/३२; वि.प्र.३५ख/४.११.
rab tu 'bar
= {rab 'bar/}
rab tu 'bar ba
= {rab 'bar/}
rab tu 'bal
= {rab 'bal/}
rab tu 'bal ba
= {rab 'bal/}
rab tu 'bud pa
अभिप्रपूरणम् — {chos kyi dung chen po rab tu 'bud pa dang} महाधर्मशङ्खाभिप्रपूरणं च स.पु.७ख/११.
rab tu 'bebs
= {rab 'bebs/}
rab tu 'bebs pa
= {rab 'bebs/}
rab tu 'byin
= {rab tu 'byin pa/}
rab tu 'byin du 'jug pa
प्रव्राजनम् — {gsol ba thos na de grub pa nyid yin no//} {skal ba dang ldan pa'i rang bzhin can la mngag pa 'dra bas rab tu 'byin du 'jug pa ni cho ga ma yin pa ma yin no//} सम्पन्नत्वं ज्ञप्तिश्रुतावस्य । नाविधिर्भव्यरूपे प्रतिनिधिना दूतेन प्रव्राजनम् वि.सू.८४क/१०१.
rab tu 'byin pa
• क्रि. निश्चारयति — {rang gi sku las 'od zer rab tu 'byin} रश्मींश्च स्वविग्रहेभ्यो निश्चारयति ल.अ.६०ख/६; • सं. प्रव्राजनम् — {rab tu 'byin pa la'o//} प्रव्राजने वि.सू.५१क/६४; • कृ. १. निश्चार्यमाणः — {mdzod spu dang rtsib logs dang brla dang sked pa'i phyogs dang dpal gyi be'u dang spu'i khung bu thams cad nas ni 'od zer rab tu 'byin} ऊर्णाकोशाच्च रश्मिं निश्चार्यमाणः पार्श्वोरुकटिकायाच्च श्रीवत्सात्सर्वरोमकूपेभ्यः ल.अ.६०क/६ २. ( {rab tu phyung ba} इत्यस्य स्थाने) उद्धृतः — {de nyid rab tu 'byin pa ni phung po'i bdud nyid glang chen ma lus bshus nas} तदेवोद्धृतं सकलं पाटयित्वा स्कन्धमारेभम् वि.प्र.७१क/४.१३१.
rab tu 'byin pa'i dge 'dun lhag ma
पा. प्रव्राजने सङ्घावशेषः, सङ्घावशेषविशेषः — {rab tu 'byin pa'i dge 'dun lhag ma'o//} ( इति) प्रव्राजन (ओ ने सङ्घावशेषः)म् वि.सू.५१क/६४.
rab tu 'byin par 'gyur
क्रि. प्रव्रजिष्यति — {rtag tu 'phags min mi dag kha cig kyang /} /{'ongs shing lhags pa rab tu 'byin par 'gyur//} प्रव्रजिष्यन्ति नर केषु आगता आगता सद अनार्याः ।। रा.प.२४०ख/१३८; प्रव्राजयिष्यति — {nye sbas de rab tu 'byin par 'gyur} स उपगुप्तं प्रव्राजयिष्यति वि.व.१२३क/१.११.
rab tu 'byin par byed
= {rab tu 'byin par byed pa/}
rab tu 'byin par byed pa
• क्रि. प्रव्राजयति — {smad 'chal dang} … {rkang 'bam dag rab tu 'byin par byed} काण्डरिक…श्लीपदान् प्रव्राजयन्ति वि.व.१३१क/२.१०७; • सं. प्रव्राजकः — {rab tu 'byin par byed gyur pa//rab} {byung gegs zhes byar mi rung //} न च प्रव्राजके प्राप्ते प्रव्रज्याविघ्न उच्यते ।। बो.अ.१८ख/६.१०५.
rab tu 'byung
= {rab tu 'byung ba/}
rab tu 'byung du gzhug
क्रि. प्रव्राजयेयम् — {bdag gis shAkya rnams las khyim re mi re rab tu 'byung du gzhug gor ma chag snyam mo//} यन्न्वहं शाक्यकुलेभ्य एकैकं प्रव्राजयेयमिति अ.श.२४४क/२२४.
rab tu 'byung ba
• क्रि. १. [1] प्रभवति — {'du shes kyi 'dzin pa dang bral ba las ni/} {thams cad mkhyen pa'i ye shes rang byung gi ye shes thogs pa med par rab tu 'byung ngo //} संज्ञाग्राहविगमात् पुनः सर्वज्ञज्ञानं स्वयम्भूज्ञानमसङ्गतः प्रभवति र.व्या.८६क/२२; प्रादुर्भवति — {gtsub shing dang gtsub stan dang mi'i lag pa bskyod pa'i rkyen gyis du ba rab tu 'byung} काण्डं च मथनीयं च पुरुषहस्तव्यायामं च प्रतीत्य धूमः प्रादुर्भवति गु.स.१०४क/३०; {de sngon bas kyang sems can thams cad la snying rje mngon du 'gyur ro//} {byams pa chen po'i snang ba yang rab tu 'byung ste} तस्य भूयस्या मात्रया सत्त्वेषु महाकरुणा अभिमुखीभवति, महामैत्र्यालोकश्च प्रादुर्भवति द.भू.२१३क/२७; प्रवर्तते — {lus kyi las tshad med pa mtshan ma dang bral ba rab tu 'byung ngo //} अप्रमाणं कायकर्म निमित्तापगतं प्रवर्तते द.भू.२३३ख/३९; {rab tu 'byung zhes bya ba ni dngos sam rgyud pas skyed ces bya ba'i don te} प्रवर्तन्त इति साक्षात् पारम्पर्येण वोत्पद्यन्त इत्यर्थः त.प.१४७क/२१ [2] प्रव्रजति — {gos kha dog bsgyur ba gyon nas dad pas yang dag par khyim nas khyim med par rab tu 'byung} काषायाणि वस्त्राण्याच्छाद्य सम्यगेव श्रद्धया अगारादनागारिकां प्रव्रजति अभि.स्फु.९४क/७७०; दीक्षते — {bgo ba sna tshogs su rab tu 'byung ba 'di lta ste/} {dbang po'i bgo ba dang dkar po'i bgo ba dang bsten pa'i bgo ba ste} नानापटेषु दीक्षन्ते, तद्यथा इन्द्रपटम्, श्वेतपटम्, अध्युषितपटम् का.व्यू.२३७क/२९९ २. प्रव्रजिष्यति — {yab bdag legs par gsungs pa'i chos 'dul ba la rab tu 'byung bar gnang bar mdzad du gsol} अनुजानीहि मां तात, प्रव्रजिष्यामि स्वाख्याते धर्मविनये अ.श.७१ख /६२; • सं. १. = {skye ba} प्रसवः, उत्पादः — {dngos 'di rnams kyi skye ba ni//rab} {tu 'byung yin 'jig pa ni/} /{nyams pa nyid de gnas pa ni/} /{rang dngos grub par brjod bya ste//} उत्पादः प्रसवश्चैषां नाशः संस्त्यानमिष्यते । आत्मरूपं तु भावानां स्थितिरित्यभिधीयते ।। त.स.४१ख/४२५; प्रसूतिः — {skye ba'i gdung ba rgyun rab 'byung rgyu can//} जातिव्यसनप्रबन्धप्रसूतिहेतोः न्या.टी.३६ख/१; प्रभवः — {des ni sangs rgyas kyi chos thams cad rab tu 'byung ba lags} ततः प्रभवः सर्वबुद्धधर्माणाम् ग.व्यू.३०६क/३९४; उद्भवः — {de nas srog yang dag par rgyu ba'i dbang gis so ni rab 'byung gang zhig tshig ni gsal min dag kyang gang de 'du shes pa'i mtshan nyid de} तस्मात् प्राणसञ्चारवशाद् दन्तोद्भवो योऽस्फुटमपि वचनं यत् तत् संज्ञालक्षणम् वि.प्र.२२७क/२.१६; उदयः — {de bas bsod nams spyod pa dpal ldan pa/} /{bde ba rab 'byung bsgrub la blo byos shig//} श्रीमत्सु सौख्योदयसाधनेषु पुण्यप्रसङ्गेषु मतिं कुरुध्वम् ।। जा.मा.२७क/३१ २. प्ररोहणता — {las kyi zhing dang sred pa'i rlan dang ma rig pa'i mun pa dang rnam par shes pa'i sa bon gyis yang srid pa rab tu 'byung ba dang} कर्मक्षेत्रतृष्णास्नेहाविद्यान्धकारविज्ञानबीजपुनर्भवप्ररोहणतां च द.भू.२५३क/५० ३. प्रव्रज्या — {rab tu 'byung ba dka' thub can gyi 'dul ba dang sdom pa la rab tu 'bad par gyur to//} तापसप्रव्रज्याविनयनियमपरो बभूव जा.मा.३१क/३६; प्रव्रजनम् — {rab tu 'byung bar 'dod pa ni rab tu 'byung bar 'dod pa'o+o//} {rab tu 'byung bar 'dod pa'i mi de slar btang ba ni rab tu 'byung bar 'dod pa'i mi phyir btang ba'o//} प्रव्रजनं प्रव्रज्या प्रेक्ष्यते प्रव्रज्याप्रेक्षः । तस्य प्रव्रजनप्रेक्षस्य पुरुषस्य प्रत्याख्यानं प्रव्रजनप्रेक्षपुरुषप्रत्याख्यानम् अभि.स्फु.२६८ख/१०८८; {smras pa bdag ni rab tu 'byung ba'i dus/} /{rim pas 'ong la khyod ni ci zhig brjod//} उवाच मे प्रव्रजनस्य कालः समागतः किं भवताऽभिधेयम् ।। अ.क.१९९क/२२.६५; प्रव्राजनम् — {rab tu 'byung ba dang mthun pa bstan pas khyim rgyas pa bya ba spong du bcug nas rab tu mi 'byin pa la'o//} प्रव्राजनानुकूल्यसन्दर्शनेन संक्षेप्य गृहविस्तरमप्रव्राजने वि.सू.५२क/६७ ४. प्रव्रजितः — {khyim pa dang rab tu 'byung ba'i phyogs slu bar byed pa'i phyir} गृहिप्रव्रजितपक्षविप्रलम्भनात् अभि.स्फु.१२९ख/८३३. । {rab tu 'byung bar} प्रव्रजितुम् — {gang gi tshe nga rab tu 'byung bar 'dod pa} यदाऽहं प्रव्रजितुमिच्छामि वि.व.१३३क/१.२१.
rab tu 'byung ba'i gzhi
पा. प्रव्रज्यावस्तु— {rab tu 'byung ba'i gzhi'i spyi sdom la/} {shA ri'i bu dang} … /{nye sdes tshogs ni bsdus pa dang //lnga} {pa'i sde tshan bsdus pa yin//} अथ प्रव्रज्यावस्तुनः संविभागाः—शारीपुत्र… उपसेनादि इति समासतः पञ्च विभागाः वि.व.२क/२.७४.
rab tu 'byung bar bgyid
= {rab tu 'byung bar bgyid pa/}
rab tu 'byung bar bgyid pa
क्रि. प्रव्रजति — {dad pa yang dag pa kho nas khyim nas khyim med par rab tu 'byung bar bgyid pa} सम्यगेव श्रद्धया अगारादनगारिकां प्रव्रजन्ति वि.व.१४६ख/१.३४.
rab tu 'byung bar 'gyur
क्रि. १. प्रवर्तते— {sna tshogs rnam shes dba' rlabs rnams/} /{gar zhing rab tu 'byung bar 'gyur//} चित्रैस्तरङ्गविज्ञानैर्नृत्यमानः प्रवर्तते ।। ल.अ.७३क/२१; उद्भवो भवति— {dbugs kyi dang po gang zhig dbu ma'i rtsa la rab tu 'byung bar 'gyur ba yon tan med pa de ni gsung rdo rje'i yul la yang dag pa'i sku'o//} श्वासस्य प्रथम उद्भवो यो मध्यनाड्यां भवति, स निर्गुणो वाग्वज्रविषये संशुद्धकायः वि.प्र.२२६ख/२.१६ २. प्रव्रजिष्यति — {btsun mo blon po'i tshogs dang bcas/} … /{rgyal po'ang rab tu 'byung bar 'gyur//} सान्तःपुरामात्यगणो राजाऽपि प्रव्रजिष्यति ।। अ.क.१५६क/१६.१७.
rab tu 'byung bar 'dod pa
वि. प्रव्रजनप्रेक्षः — {'dir dpe ni gnas brtan shA ri'i bus rab tu 'byung bar 'dod pa'i mi phyir btang ba dang} स्थविरशारिपुत्रेण प्रव्रजनप्रेक्षपुरुषप्रत्याख्यानम्…चात्रोदाहरणम् अभि.भा.५६क/१०८८; {rab tu 'byung bar 'dod pa'i mi de slar btang ba ni rab tu 'byung bar 'dod pa'i mi phyir btang ba'o//} तस्य प्रव्रजनप्रेक्षस्य पुरुषस्य प्रत्याख्यानं प्रव्रजनप्रेक्षपुरुषप्रत्याख्यानम् अभि.स्फु.२६८ख/१०८८.
rab tu 'byung bar bya
क्रि. प्रव्रजेयम्— {ma la bdag bcom ldan 'das kyi bstan pa la rab tu 'byung bar bya ba'i thabs ci yod snyam mo//} को मे उपायो भवेद्यदहं भगवच्छासने प्रव्रजेयमिति अ.श.२७६क/२५३.
rab tu 'byung bar bya ba
= {rab tu 'byung bar bya/}
rab tu 'byung bar byed
क्रि. प्रव्रजति — {yang dag pa'i dad pa kho nas khyim nas khyim med par rab tu 'byung bar byed pa} सम्यगेव श्रद्धया अगारादनगारिकां प्रव्रजन्ति अ.श.११३ख/१०३.
rab tu 'byung bar 'tshal ba
वि. प्रव्रजितुकामः — {btsun pa bcom ldan 'das kyis ci'i slad du gnag rdzi dga' bo legs par gsungs pa'i chos 'dul ba la rab tu 'byung bar 'tshal ba bzlog ste sdum par btang lags} कस्माद्भदन्त भगवता नन्दो गोपालकः स्वाख्याते धर्मविनये प्रव्रजितुकामः पुनरप्यगारायोद्योजितः वि.व.१४८ख/१.३७.
rab tu 'byung bar mdzad
क्रि. प्रव्राजयति — {bu de bzhin gshegs pa rnams sam de bzhin gshegs pa'i nyan thos rnams ni/} {pha mas ma gnang bar rab tu 'byung ba'am bsnyen par rdzogs par mi mdzad do//} न हि वत्स तथागता वा तथागतश्रावका वा अननुज्ञातं मातापितृभ्यां प्रव्राजयन्ति, उपसम्पादयन्ति च अ.श.२४७ख/२२७.
rab tu 'byed
= {rab tu 'byed pa/}
rab tu 'byed pa
• क्रि. प्रभावयति म.व्यु.७४३० (प्रभावयन्ति {rab tu byed do'am rab tu 'jog go'am rab tu bskyed de} म.व्यु.१०५ख); प्रभाव्यते — {sde tshan bdun go rims bzhin rab tu 'byed cing rab tu rnam par 'jog pa'am gtso bor byed pa yin te} सप्त वर्गा यथाक्रमं प्रभाव्यन्ते, व्यवस्थाप्यन्ते, प्रधानीक्रियन्ते वा अभि.स्फु.२३२ख/१०२०; • सं. १. प्रविचयः — {rab tu 'byed pa'i blos} … {rnam par dpyod cing} प्रविचयबुद्ध्या विचारयमाणः ल.अ.६१क/६; {'phags pa'i ye shes kyi dngos po rab tu 'byed pa zhes pa bya ba'i chos kyi rnam grangs bcom ldan la zhus so//} आर्यज्ञानवस्तुप्रविचयं नाम धर्मपर्यायं…भगवन्तं परिपृच्छति ल.अ.७४ख/२३; विभागः — {chos dang chos ma yin pa rab tu 'byed pa la mkhas pa dang} धर्माधर्मविभागनिपुणेन च जा.मा.९५ख/११०; प्रभेदः — {mig sman de nyid ni gter bsgrub pa'i slad du sa rab tu 'byed par 'gyur ro//} तदेवाञ्जनं निधानसिद्धये भूप्रभेदं भवति वि.प्र.८३क/४.१६९; प्रभावना — {rten 'di la brten nas ni thams cad mkhyen pa'i ye shes rab tu 'byed par 'gyur} एनं ह्याश्रयं निश्रित्य सर्वज्ञज्ञानस्य प्रभावना भवति अ.सा.५१ख/२९ २. उन्मेषः — {mtshungs med zhi ba'i khyad par rab tu 'byed cing chog shes skye ba'i rgyu/} /{khyod ni srid pa'i mtsho las lus can rnams kyi bden pa'i zam stegs 'gyur//} अशम (असम भो.पा.)शमविशेषोन्मेषसन्तोषहेतुर्भवसि भवसमुद्रे देहिनां सत्यसेतुः ।। अ.क.२२७क/२५.३४.
rab tu 'byer bar 'gyur
क्रि. प्रपलायति — {thams cad bor nas rab tu 'byer bar yang 'gyur} सर्वमवमुच्य प्रपलायति वा म.मू.२८२क/४४०.
rab tu 'byor pa
= {rab 'byor/}
rab tu 'byor ba
= {rab 'byor/}
rab tu 'bri bar byed pa
कृ. उल्लिखन्, ओ न्ती — {dga' dang 'dzum skyes sen mo'i 'od zer dag gis 'gro ba la/} /{'phags pa'i spyod pa ngo mtshar rab tu 'bri bar byed pa bzhin//} आश्चर्यमार्यचरितस्य जगत्सु जातहर्षस्मितैरिव नखांशुभिरुल्लिखन्ती ।। अ.क.१८क/५१.४३.
rab tu 'bros
क्रि. पलायति — {seng ges sgra bsgrags 'jigs pa thos pa dang /} /{skrag nas phyogs phyogs dag tu rab tu 'bros//} ते सिंहनादं तु निशाम्य भीमं त्रस्ता पलायन्ति दिशो दशासु ।। ल.वि.१५४क/२२९.
rab tu sbar
द्र.— {po son cha'i shing dang tsher ma can gyi shing gis me rab tu sbar la} मदनकण्टककाष्ठैरग्निं प्रज्वाल्य म.मू.२७९ख/४३८. । {rab tu sbar te} प्रज्वाल्य — {'dir thab khung du rgyal rigs kyi khyim nas blangs pa'i me seng ldeng gi shing gis rab tu sbar te} अत्र कुण्डे क्षत्रियगृहाग्निं खदिरकाष्ठैः प्रज्वाल्य वि.प्र.७९क/४.१६२.
rab tu sbar gyur
कृ. उदीर्यमाणः — {rtswa rnams tshang tshing skam po 'dab chags la/} /{me de rlung gis rab tu sbar gyur kyang //} उदीर्यमाणोऽप्यनिलेन सोऽग्निर्विशुष्कसंसक्ततृणेऽपि कक्षे । जा.मा.९०क/१०३.
rab tu sbar bar bya
क्रि. प्रज्वालयेत् — {gsad pa la sogs pa la dmangs rigs kyi khyim nas so//} … {tsher ma can gyi shing gis rab tu sbar bar bya'o//} मारणे पुनश्चण्डालगृहादानयित्वा प्रज्वालयेत् कण्टककाष्ठैः वि.प्र.१३८ख/३.७५.
rab tu sbyar
= {rab tu sbyar ba/}
rab tu sbyar ba
• क्रि. प्रयुज्यते — {de ltar legs sbyar sbyar byas la/} /{gang zhig sgra nyams rab sbyar ba//} एवं साधौ प्रयोक्तव्ये योऽपभ्रंशः प्रयुज्यते । त.प.२००क/८६६; • भू.का.कृ. प्रयुक्तः — {mkhas pas yang dag rab sbyar ba'i/} /{ngag ni 'dod 'jo'i ba ru bshad//} गौर्गौः कामदुधा सम्यक् प्रयुक्ता स्मर्यते बुधैः । का.आ.३१८ख/१.६; {tshad ma tshol ba thams cad ni mi slu ba'i don du gnyer bas rab tu sbyar ba yin no//} अविसंवादार्थी हि सर्वः प्रमाणान्वेषणप्रयुक्तः प्र.अ.२ख/३; सुयोजितः — {bdud kyis bgegs ni rnam mang po/} /{rnam pa du ma rab tu sbyar//} मारेण बहुधा विघ्ना अनेकाकारसुयोजिताः । म.मू.२९२क/४५३; योजितः, ओ ता — {lha/} /{rgyud mang la ni glu dbyangs rgyun/} /{bdag gis rab tu sbyar ba 'di/} /{phyi nas bya ba sla mi 'gyur//} देव वीणायां गीतिसारणा । योजितेयं मया पश्चात्सुकरा न भविष्यति ।। अ.क.१८२क/८०.१४; रचितः — {'dod pas rab tu sbyar ba yi/} /{brda ni yid byed rjes 'gro ba//bum} {sogs gcig sogs rnam shes 'di/} /{shes pa sogs bzhin 'jug pa ste//} इच्छारचितसङ्केतमनस्कारान्वयं त्विदम् । घटाद्येकादिविज्ञानं ज्ञानादाविव वर्तते ।। त.स.२४ख/२६३; विमिश्रितः — {de bzhin rtse mo gsum bya ste/} /{sor mo rnams ni rab sbyar nas//} तत्रैव त्रिशिखं कुर्यादङ्गुलीभिर्विमिश्रितैः ।। म.मू.२४७क/२७९; • सं. प्रबन्धः — {bag ma'i cho gas rab tu sbyar byas pa/} … {de dag} निर्वर्तितोद्वाहविधिप्रबन्धौ तौ अ.क.३०३ख/१०८.१०९; {ngag gcig gis ni rab sbyar ba/} /{snga ma phyi ma gzhan 'joms pa/} /{'gal ba'i don can nyid kyi skyon/} /{don 'gal zhes par rab tu brjod//} एकवाक्ये प्रबन्धे वा पूर्वापरपराहतम् । विरुद्धार्थतया व्यर्थमिति दोषेषु पठ्यते ।। का.आ.३३९क/३.१३१.
rab tu sbyar bar bya
= {rab tu sbyar bar bya ba/}
rab tu sbyar bar bya ba
कृ. प्रयोज्यः — {ji ltar rab tu sbyar bar bya ba rang gi bya bas stong par bdag nyid rtogs pas rab tu sbyor bar byed pa'i rtogs pa la gnod par 'gyur ba'i phyir rab tu sbyor bar byed pa dmigs pa med pa} यथैव हि प्रयोजकस्य प्रयोज्येन स्वव्यापारशून्यमात्मानं प्रतियता प्रयोजकप्रतीतिर्बाध्यमाना निरालम्बना प्र.अ.१३ख/१५; प्रयोक्तव्यः — {rjes su 'gro ba'am ldog pa nges pa dang ldan pa kho na rab tu sbyar bar bya'i} नियमवानेवान्वयो व्यतिरेको वा प्रयोक्तव्यः न्या.टी.४८ख/९५.
rab tu sbyar bar byas
क्रि. प्रयुज्येत — {mi sdug zhig cig kun mkhyen srid/} /{yang na la lar kun mkhyen nyid/} /{yod kyang sgrub gang rab sbyar byas/} /{de ni dam bca' ma tshang nyid//} नरः कोऽप्यस्ति सर्वज्ञस्तत्सर्वज्ञत्वमित्यपि । साधनं यत् प्रयुज्येत प्रतिज्ञान्यूनमेव तत् ।। त.स.११७ख/१०१६.
rab tu sbyin
= {rab tu sbyin pa/}
rab tu sbyin pa
• क्रि. १. प्रयच्छति — {mngon par 'dod pa bla ma'i yon/} /{thub pa khyod la rab tu sbyin//} प्रयच्छामि मुने तुभ्यमीप्सितां गुरुदक्षिणाम् । अ.क.२७क/३.८९; प्रदो भवति — {phrag dog med pa dang bslangs pa thams cad rab tu sbyin} अनीर्षुर्भवति सर्वयाचितप्रदश्च भवति बो.भू.१४५क/१८६ २. प्रदास्यति — {nyin re bzhin du lan drug tu/} /{sbyin pa rnam bzhi rab tu sbyin//} चतुर्दानं प्रदास्यामि षट्कृत्वा तु दिने दिने । स.दु.१०४क/१४६; • सं. प्रदानम् — {rab tu sbyin dang tshul khrims la sogs ma sbyangs na} प्रदानशीलादिगुणैरसंस्कृतः जा.मा.१६६क/१९१; {sbyin pa dang rab tu sbyin pa rnams kyang phul te} दानप्रदानानि दत्त्वा अ.श.१९४ख/१८०; अनुप्रदानम् — {pha rol tu phyin pa yongs su sbyang bar bya ba'i gdams ngag dang rjes su bstan pa rab tu sbyin pas brtan pa'i sems bskyed pa mngon par bsgrub pa'i phyir} पारमितापरिकर्माववादानुशासन्यनुप्रदानोपस्तम्भचित्तोत्पादाभिनिर्हाराय शि.स.१६०ख/१५३; • ना. सुदत्तः, गृहपतिपुत्रः — {dpal ldan mnyan du yod par ni/} /{khyim bdag sbyin pa zhes pa byung //de} {yi bu ni rab sbyin dag//bsod} {nams phun tshogs 'byung gnas gyur//} श्रीमान् बभूव श्रावस्त्यां दत्तो नाम गृहाधिपः । सुतस्तस्य सुदत्तोऽभूदाकरः पुण्यसम्पदाम् ।। अ.क.१८४ख/२१.२; • उ.प. प्रदः — {'jigs pa med pa rab tu sbyin pa ni phyag na ral gri zhes pa don yod grub pa'i mi 'jigs pa'i phyag rgya'o//} अभयप्रदं खड्गपाणेरमोघसिद्धेरभयमुद्रा वि.प्र.१७३ख/३.१७२; {rnyed dka' rab tu sbyin pa} दुर्लभप्रदः अ.क.२६ख/३.८६.
rab tu sbyin pa po
वि. प्रदाता — {srid pa gsum gyi gnas na bde ba dang sdug bsngal rab tu sbyin pa po 'ga' yang yod pa ma yin te} दुःखसौख्यप्रदाता न कश्चिदस्ति त्रिभुवननिलये वि.प्र.२७०क/२.९१.
rab tu sbyin pa la mngon par dga' ba
वि. प्रदानाभिरतः — {de yang dad pa dang ldan la} … {rab tu sbyin pa la mngon par dga' ba/gtong} {ba chen po la gnas pa zhi+ig ste} स च श्राद्धः… प्रदानाभिरतो महति त्यागे वर्तते अ.श.२क/१.
rab tu sbyin pa'i 'os su gyur pa
वि. प्राहवनीयः म.व्यु.१९७३.
rab tu sbyin par bgyid pa
वि. प्रदायकः — {sems can thams cad la mchog tu bde ba rab tu sbyin par bgyid pa} सर्वसत्त्वानां परमसुखप्रदायकः सु.प्र.१५क/३६.
rab tu sbyin par bya
• क्रि. प्रदद्यात् — {de nas lha rnams gang 'dod pa'i/} /{dngos grub rab tu sbyin par bya//} ततः सर्वं प्रदद्यात् तद् देवानां तु यथेप्सितम् । स.दु.१२१ख/२१०; • कृ. प्रदातव्यः, ओ या — {rang rigs las skyes rig ma bcu//thar} {pa 'dod pa'i khyim pa yis//dbang} {gi dus su rab sbyin bya//} दशविद्याः स्वगोत्रजाः । सेककाले प्रदातव्या गृहिणा मोक्षकाङ्क्षिणा ।। वि.प्र.१५८क/३.११९.
rab tu sbyin par bya ba
= {rab tu sbyin par bya/}
rab tu sbyin par byed
= {rab tu sbyin par byed pa/}
rab tu sbyin par byed pa
कृ. प्रयच्छन्— {sems can thams cad la bdag nyid de lta bu'i chos dang ldan par rab tu sbyin par byed pa dang} एवंधर्मोपेतमात्मानं सर्वसत्त्वेषु प्रयच्छन् शि.स.१६ख/१७.
rab tu sbyin par byed pa po
वि. प्रदाता— {da ni bdag ces pa la sogs pas bde ba dang sdug bsngal rab tu sbyin par byed pa po gsungs te} इदानीं दुःखसौख्यप्रदातोच्यते आत्मेत्यादिना वि.प्र.२७०क/२.९१.
rab tu sbyin dpa'
ना. प्रदानशूरः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po 'jam dpal gzhon nur gyur pa dang} … {byang chub sems dpa' rab tu sbyin dpa' dang} मञ्जुश्रिया च कुमारभूतेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…प्रदानशूरेण च स.पु.२ख/१.
rab tu sbyor
= {rab tu sbyor ba/}
rab tu sbyor ba
• क्रि. प्रयुज्यति — {'phags rigs bzhi la dga' zhing g}.{yo med tshul 'chos med/} /{bag yod de dag bsam pa lhag pas rab tu sbyor//} चतुरार्यवंशनिरता अकुहा अशाठ्या अध्याशयेन च प्रयुज्यति सोऽप्रमत्तः रा.प.२३३ख/१२७; प्रयुज्यते — {tshul gnas thos dang bsam ldan po//bsgom} {pa la ni rab tu sbyor//} वृत्तस्थः श्रुतचिन्तावान् भावनायां प्रयुज्यते अभि.स्फु.१७४ख/९२२; प्रयुङ्क्ते — {gos dmar kun du thams cad dang //lhag} {med de bzhin ma lus pa//de} {la thams cad rab sbyor ba/} /{'dod pa tsam gyis 'byung ba yin//} रक्तं वासोऽखिलं सर्वं निःशेषं निखिलं तथा । तत्रेच्छामात्रसम्भूतमिति सर्वे प्रयुञ्जते ।। त.स.२३क/२४७; अभियुज्यते — {de mthong nas kyang 'dod ldan pa/} /{sangs rgyas nyid phyir rab sbyor te//} तं च दृष्ट्वाऽभियुज्यन्ते बुद्धत्वाय स्पृहान्विताः । र.वि.१२३क/१०१; प्रसज्यते — {tshul khrims kyi yan lag gis rnam par mi rtog pa/} {zag pa med pa'i chos kyi mtshan nyid lta bur rab tu sbyor ro//} निर्विकल्पानास्रवधर्मलक्षणाकारेण प्रसज्यन्ते शीलाङ्गैः ल.अ.१०२ख/४९; • सं. १. प्रयोगः — {ci ltar ltad mo pa rnams thog ma med pa can gyi nye bar bstan pa mthong ba las lta 'dod pa tshim pa'i phyir gar byed pa gar la rab tu sbyor ba de bzhin du 'khor ba pa'i skyes bu rnams kyang yin no//} यथा सामाजिकानामनाद्युपदेशदर्शनाद् दिदृक्षाविनिवृत्त्यर्थं नटस्य नाटकप्रयोगः तथा संसारिपुरुषाणामपि प्र.अ.३३ख/३८; प्रयुक्तिः — {sbyor ba} … {sgra'i byed pa'i bye brag gis so//} {sbyor ba ni rab tu sbyor ba ste don brjod pa'o//} प्रयोगस्य शब्दव्यापारस्य भेदात् । प्रयुक्तिः प्रयोगोऽर्थाभिधानम् न्या.टी.६१ख/१५२ २. प्रसङ्गः — {las kyi phyag rgya'i rab sbyor dang /} /{ye shes phyag rgya'i rjes chags la'ang /} /{bde ba chen po byang chub sems/} /{brtul zhugs brtan pos bsrung bar bya//} कर्ममुद्राप्रसङ्गेऽपि ज्ञानमुद्रानुरागणे । रक्षणीयं महासौख्यं बोधिचित्तं दृढव्रतैः ।। वि.प्र.१५९ख/३.१२० ३. प्रबन्धः, रचना— {snyan ngag mkhan bsam dgongs pa ste/} /{snyan ngag grub par gang gnas pa/} /{rab sbyor yul gyi yon tan can/} /{de ni dgongs pa can zhes brjod//} भाविकत्वमिति प्राहुः प्रबन्धविषयं गुणः । भावः कवेरभिप्रायः काव्येष्वासिद्धि यः स्थितः ।। का.आ.३३४क/२.३६० ४. सन्नियोजनता — {bag yod pa'i gnas la rab tu sbyor bas na phan pa nyid dang} हितत्वम्…अप्रमादसन्नियोजनतया च र.व्या.१२४क/१०३; प्रयुक्तत्वम् — {mi 'gyur ba ni dus la bab par rab tu sbyor ba'i phyir ro//} अचञ्चला आगमितकालप्रयुक्तत्वात् सू.व्या.१८३ख/७८; प्रयोक्तृत्वम् — {mi 'di shing gi bsam pa dang /} /{ldan pa yin par shes byas te/} /{shing gi sgra la rab sbyor phyir/} /{dper na sngon dus bdag bzhin no//} पादपार्थविवक्षावान् पुरुषोऽयं प्रतीयते । वृक्षशब्दप्रयोक्तृत्वात् पूर्वावस्थास्वहं यथा ।। त.स.५६क/५४२; • भू.का.कृ. ( {rab tu sbyar ba} इत्यस्य स्थाने) प्रयुक्तः— {bdag nyid mya ngan las 'da' ba'i don du rab tu sbyor ba de bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar 'gyur ro//} स आत्मन एव परिनिर्वाणार्थप्रयुक्तोऽनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसम्भोत्स्यते सू.व्या.१३१ख/४; समुद्यतः — {khyu mchog nyams las 'khrig pa'i bya ba la/} /{rab tu sbyor zhing sdig pas bzung ba bzhin//} वृषव्यपा (या लि.पा.)यान्मिथुनक्रियायां समुद्यतः कर्कटदुर्ग्रहेण । अ.क.२१९क/८८.५६.
rab tu sbyor bar byed
= {rab tu sbyor bar byed pa/}
rab tu sbyor bar byed pa
• क्रि. प्रयुज्यते — {don nyan par byed do//} {thos nas phyin ci ma log par sems par byed do//} {bsams nas ting nge 'dzin sgom pa la rab tu sbyor bar byed do//} अर्थं वा शृणोति । श्रुत्वा चिन्तयति अविपरीतम्, चिन्तयित्वा भावनायां प्रयुज्यते अभि.भा.७ख/८९१; • वि. प्रयोजकः — {ji ltar rab tu sbyor byed der/} /{gnod pa'i rtogs pa can yin pa//} यथा प्रयोजकस्तत्र बाध्यमानप्रतीतिकः । प्र.अ.१३ख/१५.
rab tu sbyor byed
= {rab tu sbyor bar byed pa/}
rab tu ma grub
= {rab tu ma grub pa/}
rab tu ma grub pa
वि. अप्रसिद्धः — {bsgrub bya rab tu ma grub dang /} /{rtogs pa grub pa'i bdag nyid can/} /{phan tshun du ni 'gal ba dag/} /{gcig la ji ltar 'dod pa yin//} अप्रसिद्धस्य साध्यत्वं बोधः सिद्धात्मकस्य च । परस्परविरुद्धत्वमेकस्य कथमिष्यते ।। प्र.अ.१२ख/१४.
rab tu ma bsgrubs pa
असाधनम् — {rtsom pa'i don rab tu ma bsgrubs pa nyid kyi phyir ro//} प्रारब्धार्थासाधनात् वा.न्या.३२७ख/१४.
rab tu ma rtogs pa
अप्रतिवेधः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang 'bri ba'i phyir ram 'phel ba'i phyir nye bar gnas pa ma yin no//} {chos gang} … {rab tu ma rtogs pa'i phyir nye bar gnas pa ma yin no//} न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा प्रत्युपस्थिता, नापि कस्यचिद्धर्मस्य…अप्रतिवेधाय वा प्रत्युपस्थिता सु.प.४६ख /२४.
rab tu ma bstan
= {rab tu ma bstan pa/}
rab tu ma bstan pa
• वि. अप्रदर्शितः — {rjes su 'gro ba rab tu ma bstan pa ni dpe gang la rjes su 'gro ba yod kyang smra ba pos ma bstan pa de ni rjes su 'gro ba ma bstan pa yin no//} अप्रदर्शितान्वयश्च—यस्मिन् दृष्टान्ते विद्यमानोऽप्यन्वयो न प्रदर्शितो वक्त्रा सोऽप्रदर्शितान्वयः न्या.टी.८७ख/२४१; अप्रकाशितः — {don dam pa gang yin pa de ni brjod du med pa ste} … {ma bstan pa rab tu ma bstan pa} यः पुनः परमार्थः, सोऽनभिलाप्यः… अदेशितोऽप्रकाशितः शि.स.१४२ख/१३६; • सं. अप्रतिपादनम् — {dngos po la sgrub pa'i gtan tshigs khas len du zin kyang nus pa rab tu ma bstan pa'i phyir} वस्तुतः समर्थस्य हेतोरुपादानेऽपि सामर्थ्याप्रतिपादनात् वा.न्या.३२७ख/१४.
rab tu ma dang
= {rab tu ma dang ba/}
rab tu ma dang ba
वि. अप्रसन्नः, ओ न्ना — {rtog pa dang dpyod pas dkrugs pa'i rgyud ni chu bo dba' rlabs dang bcas pa bzhin du rab tu ma dang ba yin no//} सोर्मिकेव हि नदी वितर्कविचारक्षोभिता सन्ततिरप्रसन्ना वर्तते अभि.भा.७०ख/११४७.
rab tu ma zhi
= {rab tu ma zhi ba/}
rab tu ma zhi ba
वि. अप्रशान्तः — {rab tu ma zhi ba'i mtshan nyid} अप्रशान्तलक्षणता अभि.स.भा.४०क/५६.
rab tu ma zhi ba'i mtshan nyid
अप्रशान्तलक्षणता — {rab tu ma zhi ba'i mtshan nyid ni nyon mongs pa rnams kyi spyi'i mtshan nyid du rig par bya'o//} अप्रशान्तलक्षणता क्लेशानां सामान्यलक्षणं वेदितव्यम् अभि.स.भा.४०क/५६.
rab tu ma rung
क्रि. प्रणश्यति — {kye ma'o bcom ldan 'das 'jig rten 'di ni rab tu ma rung ngo //} प्रणश्यति बतायं भगवन् लोकः ल.वि.१८८ख/२८७.
rab tu ma rungs pa
वि. महाघोरः — {dge slong rgyal po rab 'khrug cing /} /{de ltar rab tu ma rungs pa//} एवंविधे महाघोरे भिक्षुराजान क्षोभणे । शि.स.३१ख/२९.
rab tu mang
= {rab mang /}
rab tu mang po
= {rab mang /}
rab tu mang ba
= {rab mang /}
rab tu mi skye ba
अप्रादुर्भावः — {gsal ba khyad par can gyi dbyibs rab tu mi skye ba'i phyir} व्यक्तेरवि (क्तेर्वि भो.पा.)शिष्टसंस्थानाया अप्रादुर्भावात् वा.टी.९७क/५७.
rab tu mi 'grub
क्रि. न प्रसिद्ध्यति — {dmigs pa rab tu ma grub na/} /{don mthong rab tu mi 'grub bo//} अप्रसिद्धोपलम्भस्य नार्थवित्तिः प्रसिद्ध्यति । त.स.७५ख/७०६.
rab tu mi rtog pa
वि. अप्रतर्क्यः — {de bzhin gshegs pa kun gyi gsang /} /{rab tu mi rtog gnas med pa'o//} सर्वताथागतं गुह्यं अप्रतर्क्यमनाविलम् ।। गु.स.८१ख/३.
rab tu mi brtan
वि. सुदुर्बलः — {de ltar khyim de mi bzad 'jigs gyur la/} /{che zhing mtho la rab tu mi brtan te//} एतादृशं भैरवु तद् गृहं भवेत् महन्तमुच्चं च सुदुर्बलं च । स.पु.३४ख/५८.
rab tu mi sdug pa
अतिदुर् — {gos dri ma can gon pa/} {pa char gyis mdoms dkris te/} {lta na rab tu mi sdug pa zhig mthong nas} मलिनवसनं नातिप्रच्छन्नकौपीनमतिदुर्दर्शनमभिवीक्ष्य जा.मा.९१ख/१६७.
rab tu mi gnas
= {rab tu mi gnas pa/}
rab tu mi gnas pa
वि. अप्रतिष्ठितम् — {'dir thams cad mkhyen pa'i gsung thams cad kyi skad sems can thams cad kyi snying la rang rang gi skad gzhan gyis 'gyur ba gang yin pa de nyid ni rab tu mi gnas pa ste/} {sems can thams cad kyi skad yin pa nyid kyi phyir ro//} इह सर्वज्ञस्य वचनं सर्वरुतं यत् सर्वसत्त्वानां हृदये भवति स्वस्वभाषान्तरेण, तदेवाप्रतिष्ठितं सर्वसत्त्वरुतत्वात् वि.प्र.६९क/४.१२४.
rab tu mi 'byin pa
अप्रव्राजनम् — {rab tu 'byung ba dang mthun pa bstan pas khyim rgyas pa bya ba spong du bcug nas rab tu mi 'byin pa la'o//} प्रव्राजनानुकूल्यसन्दर्शनेन संक्षेप्य गृहविस्तरमप्रव्राजने वि.सू.५२क/६७.
rab tu mi 'byung
• क्रि. न प्रवर्तेत — {dran pa rab tu mi 'byung ste/} /{skyes ma thag sogs sems bzhin no//} स्मरणं न प्रवर्तेत सद्योजातादिचित्तवत् ।। त.स.७०ख/६५९; • = {rab tu mi 'byung ba/}
rab tu mi 'byung ba
• सं. अप्रव्रजनम् — {rab tu chud za ba'i thabs ni rab tu mi 'byung ba dang rab tu byung nas kyang zag pa zad par bya ba la bag mi byed pa'o//} प्रणाशोपायोऽप्रव्रजनं प्रव्रजितस्य चास्रवक्षयं प्रति प्रमादः अभि.स.भा.१०६क/१४३; • = {rab tu mi 'byung /}
rab tu mi bzad pa
वि. दारुणदारुणः — {bya rnyi rab tu mi bzad pa/} /{bdag gis shin tu mang po btsugs//} निहिता बहवः पाशा मया दारुणदारुणाः । जा.मा.१२४क/१४३.
rab tu mi shes
= {rab tu mi shes pa/}
rab tu mi shes pa
• क्रि. न प्रजानाति — {bdag gi skye ba zad do//} {'di las srid pa gzhan rab tu mi shes so//} क्षीणा मे जातिः, नापरमस्माद्भवं प्रजानामि अभि.भा.४८क/१०५५; • सं. अप्रज्ञानम् — {bden pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu mi shes pa'i phyir} यथाभूतं सत्याप्रज्ञानात् अभि.भा.२७क/९७३.
rab tu myur ba
वि. प्रजवी मि.को.५०क । {rab tu myur bar} क्षिप्रतरम् — {rtsa ba dang 'bras bu khyer te rab tu myur bar 'ong 'dod kyang} मूलफलान्यादाय क्षिप्रतरमागन्तुकामाऽपि जा.मा.५७क/६६; तूर्णम् — {rgyal po nyes par dogs te rab myur bar//rgyal} {po'i pho brang mya ngan 'khrugs par 'ongs//} नृपात्ययाशङ्किततूर्णमाययौ नृपालयं शोकभयाकुलाकुलम् ।। जा.मा.४५ख/५३.
rab tu myong
= {rab tu myong ba/}
rab tu myong ba
प्रवेदनम् — {'di rig med na sngo sogs kyang /} /{rab tu myong bar mi 'gyur te//} अस्यावित्तौ हि नीलादेरपि न स्यात् प्रवेदनम् । त.स.६ख/८८.
rab tu myos
= {rab myos/}
rab tu myos pa
= {rab myos/}
rab tu myos ma
= {rab myos ma/}
rab tu dman
= {rab tu dman pa/}
rab tu dman pa
वि. दीनः— {skya sngo lus rid rab tu dman/} /{skra ni rdul gyis gang zhing g}.{yengs//} पाण्डुः कृशतनुर्दीनो रजोरूक्षशिरोरुहः ।। जा.मा.१४४ख/१६७; मलिनः — {kye ma 'dab chags dbang gis 'bad pa ni/} /{gdug pas rjes su 'brel 'di rab tu dman//} अहो बतायं पतगेश्वरस्य क्रौर्यानुबन्धी मलिनः प्रयत्नः । अ.क.३०६ख/१०८.११८.
rab tu dma' ba
वि. नीचतरः — {bdag gi stan rab tu dma' ba gding bar bgyi} आत्मनश्च नीचतरमासनं प्रज्ञापयितव्यम् लो.को.११८३.
rab tu rmongs
= {rab tu rmongs pa/}
rab tu rmongs pa
• क्रि. प्रमुह्यते — {snang ba rnam pa sna tshogs med/} /{sems ni snang bas rab tu rmongs//} दृश्यं न विद्यते चित्तं (चित्रं भो.पा.) चित्तं दृश्यात्प्रमुह्यते । ल.अ.१७५क/१३६; • भू.का.कृ. सम्मूढः — {chos thos nas ni rab rmongs shing //legs} {par smras zhes smra bar byed//} धर्मं श्रुत्वाऽर्थसम्मूढा भाषन्ते च सुभाषितम् । शि.स.५१ख/४९; प्रमोहितः — {rab tu rmongs nas bud med dang /} /{phyir zhing sten par byed par 'gyur//} भूयः कुर्वन्ति संसर्गं स्त्रीभिः सार्धं प्रमोदि (प्रमोहि भो.पा.)ताः ।। शि.स.५१ख/४९; • सं. प्रमोहः — {bdag ni mi dge'i bshes gnyen dag/} /{rab tu rmongs pas sdig pa yi/} /{lam la nye bar gdams pa byas/} /{de la khyod nyid dran pa skyabs//} ममाकल्याणमित्रेण योऽयं पापपथे कृतः । उपदेशः प्रमोहेण तत्र त्राणं भवत्स्मृतिः ।। अ.क.८२ख/८.४०; {mun pa'i tshogs kyis gtibs shing rab rmongs pas//} तमःसमूहोपहितप्रमोहः अ.क.१९७ख/२२.५१.
rab tu rmongs byed
वि. प्रमोहनी — {'phags pa rdo rje mi 'pham pa me ltar rab tu rmongs byed ces bya ba'i gzungs} आर्यवज्राजितानलप्रमोहनीनामधारणी क.त.७५२.
rab tu rmya
भू.का.कृ. परीतः — {nga ni ngal zhing lus kyang rab tu rmya/} /{de bas cung zhig nga ni nyal bar 'dod//} दृढं श्रमेणास्मि परीतमूर्तिस्तत्स्वप्तुमिच्छामि मुहूर्तमात्रम् ।। जा.मा.१४२ख/१६४.
rab tu smad
= {rab smad/}
rab tu smad pa
= {rab smad/}
rab tu smin
= {rab tu smin pa/}
rab tu smin pa
• सं. प्रपाचनम् — {rtag tu 'phel dang nyams pa dang /} /{sems can rab tu smin pa dang /} … /{bla na med pa'i byang chub 'dod//} वृद्धिं हानिं च काङ्क्षन्ति सत्त्वानां च प्रपाचनम् ।…बोधिं चानुत्तरां सदा ।। सू.अ.२४२ख/१५७; प्रपाचना — {yongs smin rab smin mthun par smin byed gzhan//} परिपाचना तथा प्रपाचना चाप्यनुपाचनाऽपरा । सू.व्या.१५०ख/३३; {'jig rten zhi ba'i lam la 'jug pa dang /} /{rab tu smin dang lung ston rgyu yi gzugs/} /{gang yin} लोकेषु यच्छान्तिपथावतारप्रपाचनाव्याकरणे निदानम् । बिम्बम् र.वि.११८क/८६; • वि. सत्पाकः — {tsU ta rab smin dug bzhin bya rog gis ni za bar mi byed de//} न काकः सत्पाकं कवलयति चूतं विषमिव अ.क.३९क/५५.२७.
rab tu smin par byed
= {rab tu smin par byed pa/}
rab tu smin par byed pa
• क्रि. प्रबोधं करोति — {me yis rab tu smin par byed do//} तेजः प्रबोधं करोति वि.प्र.२२३ख/२.४; • सं. प्रपाचना — {phyi rol pa'i yongs su smin pa las khyad par du 'phags pa'i phyir mchog tu smin par byed pa ni rab tu smin par byed pa'o/} बाह्यपरिपाकविशिष्टत्वात् प्रकृष्टा पाचना प्रपाचना सू.व्या.१५०ख/३३; सू.अ.१५०ख/३३.
rab tu smin bya
कृ. प्रपाच्यः — {'di ni rab tu smin bya} प्रपाच्योऽयम् सू.अ.१५८ख/४५.
rab tu smra
= {rab tu smra ba/}
rab tu smra ba
• क्रि. वदति — {mi yi keng rus 'phreng ba can/} /{nags kyi sa gzhi rab tu smra//} नरकङ्कालमालिन्यो वदन्ति वनभूमयः ।। अ.क.१३१क/६६.७०; • सं. प्रवादः — {longs spyad par bya ba'i rang bzhin nges par sbyor ba yin par 'dod pa rnams rab tu smra ba ni} भोग्यरूपनियोगवादिनां प्रवादः प्र.अ.१२क/१४; {de skad de dag rab smra zhing /} /{nye bar dgod pas thams cad ni/} /{dur khrod blta ba kho na'i phyir/} /{skye bo yang dag 'dus par gyur//} इति तेषां प्रवादेन सोपहासेन सर्वतः । श्मशानदर्शनायैव बभूव जनसङ्गमः ।। अ.क.८८क/९.२२; प्रलापः — {sa bdag khyod kyis bdag cag bu drung du/} /{khrid ces snying rje rab smra de dag smra//} पुत्रान्तिकं भूप नय त्वमावामित्यूचतुस्तौ करुणप्रलापौ ।। अ.क.२७४क/१०१.३२; • वि. प्रलापी — {gdung ba rab smra skom pa ni/} /{drag pos gzir de la des smras//} तीव्रतृष्णातुरानूचे स तानार्तप्रलापिनः । अ.क.१६५ख/१९.२४; प्रलापवान् — {bdag gi ma ni chom rkun gyis/} /{bsad ces skad cher rab smra zhing //} हता मे जननी चौरैरिति तारप्रलापवान् । अ.क.१९४ख/८२.२८; प्रख्यः — {dman dang cung zad dman sogs dang /} /{rab tu smra dang so sor bzlas//} देशीयदेश्यादिः प्रख्यप्रतिनिधी अपि का.आ.३२४क/२.५९.
rab tu smras
= {rab smras/}
rab tu smras pa
= {rab smras/}
rab tu gtses
= {rab tu gtses pa/}
rab tu gtses pa
• भू.का.कृ. उपद्रुतः — {'di gnyis kyis ni 'di kun rab tu gtses/} /{de bas chos kyi don du dgon par mchi//} उपद्रुतं सर्वमितीदमाभ्यां धर्मार्थमस्माद्वनमाश्रयिष्ये ।। जा.मा.२०४क/२३६; • सं. प्रबाधना — {mthu med 'dra bar spre ngan sdig can 'dis/} /{rab tu gtses pa'i sdug bsngal bzod par byed//} किमस्य जाल्मस्य कपेरशक्तवत्प्रबाधनादुःखमिदं तितिक्षसे ।। जा.मा.२०८क/२४२.
rab tu btsa'
= {rab tu btsa' ba/}
rab tu btsa' ba
प्रसवनम् — {rab tu btsa' ba'i dus su skye gnas nas 'byu+ung ba ni mngal du sprul pa'i skur gsungs so//} प्रसवनसमयो योनेरुत्पादो निर्माणकाय उच्यते गर्भे वि.प्र.२२६ख/२.१५.
rab tu btsir
= {rab tu btsir ba/}
rab tu btsir ba
कृ. निष्पीड्यमानः, ओ ना — {blo gros chen po gang gA'i klung gi bye ma rnams ni mar dang 'bru mar 'dod pas rab tu btsir kyang mar dang 'bru mar med pa} महामते गङ्गायां नद्यां वालुका निष्पीड्यमाना घृततैलार्थिभिर्घृततैलादिविरहिताः ल.अ.१४८क/९४.
• क्रि. आरभते — {sems can thams cad la gtse ba med pa dang} … {phyir rab tu rtsom ste} सर्वसत्त्वानुपद्रवाय…आरभते द.भू.२१३ख/२८; • सं. प्रारम्भः— {blo gros chen po rab tu rtsom pa zhes bya ba ni skye ba yin te/} {mi skye ba ni mi rtag pa nyid do//} प्रारम्भो नाम महामते उत्पादोऽनुत्पादोऽनित्यता ल.अ.१३६ख/८३; {bsod nams min pa'i rab tu rtsom pa} अपुण्यप्रारम्भे अ.क.२९८ख/३९.१८.
rab tu rtsom pa las ldog pa
पा. प्रारम्भविनिवृत्तिः, अनित्यताभेदः — {de la rab tu rtsom pa las ldog pa mi rtag pa nyid ces bya ba ni 'byung ba rnams 'byung ba gzhan mi rtsom mo//} तत्र प्रारम्भविनिवृत्तिर्नाम अनित्यता न पुनर्भूतानि भूतान्तरमारभन्ते ल.अ.१३७ख/८४; द्र. {rab tu rtsom pa las rnam par ldog pa/}
rab tu rtsom pa las rnam par ldog pa
पा. प्रारम्भविनिवृत्तिः, अनित्यताभेदः — {mi rtag pa nyid} … {blo gros chen po mu stegs byed thams cad kyis rnam pa brgyad du rnam par brtags te} … {de la blo gros chen po la la ni rab tu rtsom pa las rnam par ldog pa mi rtag pa nyid ces zer te} अष्टप्रकारा हि महामते सर्वतीर्थकरैरनित्यता कल्प्यते…तत्र केचित्तावन्महामते आहुः — प्रारम्भविनिवृत्तिरनित्यतेति ल.अ.१३६ख/८३; द्र. {rab tu rtsom pa las ldog pa/}
rab tu rtsol
= {rab rtsol/}
rab tu brtsam par bya
क्रि. प्रारभ्यते — {de nyid bsdus pa 'di yi dka' 'grel ches rab gsal ba rab tu brtsam par bya//} तत्त्वानामिह संग्रहे स्फुटतरा प्रारभ्यते पञ्जिका त.प.१३३ख/१.
rab tu brtsams
= {rab tu brtsams pa/}
rab tu brtsams pa
• क्रि. उद्ययौ — {sdang bas gzings la sbas pa yi/} /{bug pa bya bar rab tu brtsams//} द्वेषात्प्रवहणे छिद्रं प्रच्छन्नं कर्तुमुद्ययौ ।। अ.क.६क/५०.५४; प्रचक्रमे — {mi bdag bu/} /{brtan pas nor 'dzin} (? {nor sbyin} ) {gnas pa yi/} /{phyogs su 'gro bar rab tu brtsams//} नृपात्मजः । धीरः प्रचक्रमे गन्तुं धनदाध्युषितां दिशम् ।। अ.क.११०क/६४.२५९; • सं. प्रारम्भः — {chags pa rab tu brtsams pa'i tshe/} /{de dus 'jigs shing long bar byed//} अन्धीकरोति प्रारम्भे रतिस्तत्कालकातरम् । अ.क१०८क/१०.९१.
rab tu brtson
= {rab tu brtson pa/}
rab tu brtson pa
• भू.का.कृ. प्रयुक्तः — {de ltar bsgom pa la rab tu brtson pa de ji ltar na sgom pa rdzogs par 'gyur zhe na} तस्य पुनरेवं भावनायां प्रयुक्तस्य कथं भावना सम्पद्यते अभि.भा.८क/८९२; {theg pa gsum la rab tu brtson pa'i skye bo gang yin pa} यानत्रये प्रयुक्तो यो जनः सू.व्या.२०८ख/११२; सुयुक्तः — {sems can don la rab brtson pa/} /{gtong dang mi gnod bzod pas byed//} सत्त्वार्थेषु सुयुक्तस्त्यागानुपघातमर्षणैः कुरुते । सू.अ.१९६क/९७; उद्युक्तः — {'jam dpal gzhon nur gyur pa ni sems can gyi khams thams cad yongs su smin par bya ba dang gdul ba la rab tu brtson pa'o//} उद्युक्तो मञ्जुश्रीः कुमारभूतः सर्वसत्त्वधातुपरिपाकविनयाय ग.व्यू.३४३ख/४१८; समुद्यतः — {kye ma bdag la bdud dag ni/} /{bar chad bya bar rab tu brtson//} अहो बतान्तरायं मे मारः कर्तुं समुद्यतः । अ.क.२२८ख/२५.४८; • सं. समुद्यमः — {ngal dub 'bad rtsol ldan pa khyed//'khor} {ba yi ni las la bzhin//bya} {ba 'di la rab brtson pa/} /{kye ma nyon mongs 'bras bu rtsom//} अहो क्लेशफलारम्भः प्रयासव्यवसायिनाम् । संसारकर्मणीवास्मिन् व्यापारे वः समुद्यमः ।। अ.क.१५२ख/१५.१०.
rab tu brtson par byed
क्रि. प्रयुज्यते — {byang chub sems dpa' ni} … {dge ba'i rtsa ba thams cad yang dag par bsdu ba'i phyir rab tu brtson par byed do//} बोधिसत्त्वः…प्रयुज्यते सर्वकुशलमूलसमुदागमाय द.भू.१७६ख/९; प्रयुङ्क्ते — {dngos po thams cad la phangs par sems pa'i sems yongs su spangs nas sangs rgyas kyi ye shes la mos pa dang dad pa rlabs po che'i blos sbyin pa chen po la rab tu brtson par byed de} सर्ववस्तुषु सापेक्षचित्तं परिवर्ज्य बुद्धज्ञाने च उदारस्पृहाभिलाषबुद्धिर्महात्यागेषु प्रयुञ्जते द.भू.१८१ख/१२.
rab tu brtson par byed pa
= {rab tu brtson par byed/}
rab tu bstsu ba
भू.का.कृ. प्रत्युद्गतः — {byang chub sems dpa'} … {brgya byin dang tshangs pa dang 'jig rten gyi mgon pos rab tu bstsu ba yin} बोधिसत्त्वः…शक्रब्रह्मलोकपालप्रत्युद्गतश्च (भवति) द.भू.२४६ख/४७.
rab tu tsha
= {rab tsha ba/}
rab tu tsha ba
= {rab tsha ba/}
rab tu tshim pa
• सं. प्रतोषः — {de ltar las kyi rjes su mthun pas yul gang du sems ni rab tu tshim par 'gyur ba der ni bsgrub par bya'o mi yi bdag po yi zhes pa'o//} एवं कर्मानुरूपेण यस्मिन् देशे चित्तप्रतोषो भवति नरपते साधनं तत्र कुर्यात् वि.प्र.३०ख/४.३; • अव्य. = {chog pa} प्रकामम् — {gzhan yang chog pa'i ming la/} {kA maM/} {ngoms/pra} {kAmaM/} {rab tshim} मि.को.४१क ।
rab tu tshim par byas pa
• क्रि. प्रह्लादयामास — {gnyen dang mdza' bshes rten dang phongs rnams dang} … {rab tu tshim byas pa} स बन्धुमित्राश्रितदीनवर्गान्…प्रह्लादयामास जा.मा.३०ख/३६; • कृ. सन्तर्पयन् — {kun tu slong ba rnams ji ltar 'dod pa bzhin du} … {nor sbyin pa rlabs chen pos rab tu tshim par byas pa dang} यथाभिलषितैः…विपुलैरर्थविसर्गैर्याचनकजनं समन्ततः सन्तर्पयतः जा.मा.२२क/२४.
rab tu tshim byed
ना. प्रह्लादः, दानवेन्द्रः — {de bzhin du lha ma yin gyi dbang po rab tu tshim byed dang} … {sgra gcan dang lag pa dang de dag la sogs pa} एवं दानवेन्द्रा—प्रह्लाद…राहुबाहुप्रमुखाः म.मू.१०४क/१३.
rab tu tshor
क्रि. प्रतिसंवेदयति — {bde ba yang lus kyis rab tu tshor te} सुखं च कायेन प्रतिसंवेदयति द.भू.१९८क/२०.
rab tu mtshon
= {rab tu mtshon pa/}
rab tu mtshon pa
• क्रि. लक्ष्यते— {ri rtse chen po'i 'phreng ba bzhin/} /{so yi 'phreng ba rab tu mtshon//} महाद्रिशृङ्गमालेव लक्ष्यते दशनावली ।। अ.क.२२२ख/८९.१८; • भू. का.कृ. लक्षितः — {'di yi dbye ba de lta sogs/} /{sbyor ba rnams la rab tu mtshon//} इत्येवमादयो भेदाः प्रयोगेष्वस्य लक्षिताः । का.आ.३२७ख/२.१६८.
rab tu 'tsho
= {rab tu 'tsho ba/}
rab tu 'tsho ba
वर्तनम् — {gang gi char med kyis dag pa'i/} /{mu ge lo ni bcu gnyis la/} /{zas kyis sems can kun gyi srog/} /{rab tu 'tsho ba nyid du bsgrubs//} अवृष्टिमृष्टे दुर्भिक्षे येन द्वादशवर्षके । विहितं सर्वसत्त्वानामशनप्राणवर्तनम् ।। अ.क.१६१क/१७.५०.
rab tu mdzad
= {rab mdzad pa/}
rab tu mdzad pa
= {rab mdzad pa/}
rab tu mdza' ba
१. परा प्रीतिः — {de nas byang chub sems dpas rgyal po de rab tu mdza' bar 'dod pa} … {shes nas} अथ बोधिसत्त्वस्तस्य राज्ञः परां प्रीतिकामतामवेत्य जा.मा.१२७क/१४६ २. सौहार्दम् — {rab tu mdza' ba'i rgyu 'brel chung ngu dag/} /{de lta bu ni yid la byed mi 'gyur//} न ह्यल्पसौहार्दनिबन्धनानामेवं मनांसि प्रतरन्ति कर्तुम् ।। जा.मा.१६१क/१८५.
rab tu mdza' bar 'dod pa
परा प्रीतिकामता — {de nas byang chub sems dpas rgyal po de rab tu mdza' bar 'dod pa} … {shes nas} अथ बोधिसत्त्वस्तस्य राज्ञः परां प्रीतिकामतामवेत्य जा.मा.१२७क/१४६.
rab tu mdzes
= {rab tu mdzes pa/}
rab tu mdzes pa
• क्रि. १. शोभते— {de ni 'di thor tshugs can rab tu byung ba'i g}.{yog byas pa ni rab tu mi mdzes kyis} स तर्हि जटिलप्रव्रजितपरिवारो न शोभते अ.श.२४४क/२२४; राजते — {me tog rdul gyis spras pa yi/} /{nags 'phreng 'di dag rab tu mdzes//} राजन्ते कौसुमरजोरञ्जिता वनराजयः ।। अ.क.९६ख/६४.१०६ २. बभौ — {'phral la nyid du mi rnams bdud rtsi 'thungs bzhin rab tu mdzes//} पीतामृता इव बभुः सहसैव मर्त्याः ।। अ.क.३६क/५४.२०; {de ni rngul gyi chu thigs dag/} /{'gram par chags pas rab mdzes pas//} स कपोलप्रणयिभिर्बभौ स्वेदोदबिन्दुभिः । अ.क.९६क/६४.१०१; • वि. सुशोभनः, ओ ना — {sangs rgyas 'byung ba rab mdzes pa/} /{mnyes par byed 'di dal ba gcig//} क्षणं चारागयत्येकं बुद्धोत्पादं सुशोभनम् ।। शि.स. १६३क/१५६; {gar mkhan bu mo rab mdzes shing /} /{bzhin bzang mig ni dkyus ring ba//} चारुवक्त्रां विशालाक्षीं नटकन्यां सुशोभनाम् । गु.स.१२५ख/७६; शोभनकः — {rab tu lus mdzes} शोभनकं शरीरम् शि.स.५०क/४७; चारुतरः — {snying ldan rnams kyis nang gi de nyid dpyod pa med na rab mdzes snyan ngag ni/} /{stong pa nyid de dben sa'i khron pa'i mar me bzhin du bsten par 'gyur//} काव्यं चारुतरं विना सहृदयैस्तत्त्वान्तरालोचनाशून्यं निर्जनकूपदीपकलनामन्तः समालम्बते ।। अ.क.२८ख/५३.१४; चारुः — {mig ni ngo mtshar bkod pa yis/} /{'gugs pa rab tu mdzes pa'i mig//} आश्चर्यरचनाकृष्टलोचनश्चारुलोचनः । अ.क.२५७क/३०.२६; रुचिरः — {byis pa} … /{rab tu mdzes pa mthong gyur nas//} रुचिरं वीक्ष्य दारकम् अ.क.८९क/९.३२; कान्तः — {'di yi zhabs gnyis rab tu mdzes/} /{dmar zhing pad ma lta bur mnyen//} अरुणौ चरणावस्य कान्तौ कमलकोमलौ ।। अ.क.२१०ख/२४.२९; विराजितः, ओ ता — {de nas de ni der gnas te/} /{bcom ldan dbu skra sen cha la/} /{rin chen mchog gis rab mdzes pa'i//mchod} {rten rab tu gnas par byas//} तत्र स्थितो भगवतः सोऽथ केशनखांशके । स्तूपप्रतिष्ठामकरोद्वररत्नविराजिताम् ।। अ.क.१२४क/११.१२२; उज्ज्वलः — {me tog sna tshogs tshom bu rab tu mdzes/} /{dpyid kyi dpal gyis ched du bshams pa bzhin//} विचित्रपुष्पस्तवकोज्ज्वलानि कृतच्छदानीव वसन्तलक्ष्म्या । जा.मा.१११क/१२९; • उ.प. शोभः — {me tog rna cha gsar pa rab tu mdzes pa dang //} प्रत्यग्रशोभैरपि कर्णपूरैः जा.मा.१६४ख/१९०; • ना. सुन्दरः, नागः म.व्यु.३३१२ (५७क).
rab tu mdzod
क्रि. क्रियताम् — {re zhig khyod kyis gzings la ni/} /{'tsham pa'i khur dag rab tu mdzod//} सद्यस्तावत्प्रवहणे भवद्भिः क्रियतां भरः । अ.क.२२१ख/८९.६.
rab tu 'dzin
= {rab tu 'dzin pa/}
rab tu 'dzin pa
• क्रि. १. प्रगृह्णाति — {sdig pa mi dge ba'i chos ma skyes pa rnams mi bskyed pa'i phyir 'dun pa skyed do//} … {sems rab tu 'dzin to//} अनुत्पन्नानां पापकानामकुशलानां धर्माणामनुत्पादायैव छन्दं जनयति… चित्तं प्रगृह्णाति शि.स.१९१ख/१९०; प्रतिगृह्णाति — {brtson 'grus gang gis thams cad mkhyen pa de la 'dod pa mi 'dor zhing sems kyi stobs bskyed pa yang rab tu 'dzin la} येन वीर्येण तं सर्वज्ञताछन्दं नोत्सृजति, चित्तबलाधानं च प्रतिगृह्णाति शि.स.१०५क/१०३ २. परिग्रहीष्यति — {dam pa'i chos mchog rnams kyang rab tu 'dzin//} सद्धर्मं श्रेष्ठं च परिग्रहीष्यति स.पु.७७ख/१३१; • सं. संग्राहः — {lhag mthong gi bar chad gang zhe na/} {'di lta ste bdag nyid rab tu 'dzin pa dang mi brtan pa'o//} विपश्यनान्तरायः कतमः । यदुतात्मसंग्राहश्चापल्यं च श्रा.भू.६०क/१४७; प्रग्राहः— {mi bzad me ni ring du bdag spong ste/} /{ri ka rab 'dzin gshin rje'i rgyal srid 'gro//} क्रव्यादमग्निं प्रहिणोमि दूरं यमराज्ञो गच्छतु रिप्रवा (रिक्प्रग्रा भो.पा.)हः वि.प्र.१३९क/३.७५; प्रधारणम् — {don du snang ba ni brjod pa las yin par rab tu 'dzin pa'i phyir bsams pa las byung ba'i shes pas de rnyed de} जल्पादर्थख्यानस्य प्रधारणाच्चिन्तामयेन (ज्ञानेन) तल्लाभः सू.व्या.१६५ख/५७; • पा. प्रग्रहः — {de la rab tu 'dzin pa gang zhe na} तत्र प्रग्रहः कतमः श्रा.भू.१५३क/३९२; {byang chub sems dpa' zhi gnas dang rab tu 'dzin pa dang btang snyoms kyi mtshan ma rnams dang} … {rtag tu byed cing gus par byed pa} बोधिसत्त्वः शमथप्रग्रहोपेक्षानिमित्तानां…सातत्यकारी भवति सत्कृत्यकारी बो.भू.११०क/१४२; • भू.का.कृ. ( {rab tu zin pa} इत्यस्य स्थाने) समुद्धृतः — {yongs rdzogs bson nams rin chen ni/} /{chos gter bsgrub pa rab 'dzin pas/} /{phongs pa'i sdug bsngal rgyas pa las/} /{rtag tu bsrungs shing rab tu bsrung //} पूर्णपुण्यमणिर्धर्मनिधिर्विधिसमुद्धृतः । विपद्विपुलदुःखेभ्यः सदा रक्षति रक्षितः ।। अ.क.२१क/३.१९.
rab tu 'dzin pa'i dmigs pa
पा. प्रधारणालम्बनम्, आलम्बनभेदः — {dmigs pa ni rnam pa bcu gnyis po 'di dag ste/'di} {ltar chos brtags pa rnam par gzhag pa'i dmigs pa dang} … {rab tu 'dzin pa'i dmigs pa dang} … {phul du byung ba'i dmigs pa'o//} इत्येतद् द्वादशविधमालम्बनम्, यदुत—धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्… प्रधारणालम्बनम्… प्रकर्षालम्बनं च म.भा.२६क/१८७.
rab tu 'dzin pa'i mtshan ma
पा. प्रग्रहनिमित्तम् — {de la rab tu 'dzin pa'i mtshan ma gang zhe na/} {dang bar 'gyur ba'i dmigs pa gang gis sems rab tu 'dzin par byed pa dang} तत्र प्रग्रहनिमित्तं येन च प्रसादनीयेनालम्बनेन निमित्तेन चित्तं प्रगृह्णाति श्रा.भू.१५३क/३९२.
rab tu 'dzin par byed
क्रि. सन्निधत्ते — {mtha' dag rig dang sgyu rtsal rnams kyis skye ba 'phen byed cing /} /{skad cig bde ba'i rgyur ni nor rnams rab tu 'dzin par byed//} क्षपयति सकलाभिर्जन्म विद्याकलाभिः क्षणिकसुखनिमित्तं सन्निधत्ते च वित्तम् । अ.क.३०१ख/३९.५१.
rab tu 'dzud
क्रि. प्रविशति — {dbul po sbyin pa dag dang bral bas slar yang dbul por rab tu 'dzud//} दरिद्रो दारिद्र्यं प्रविशति पुनर्दानविरहात् अ.क.७२ख/६१.१०; अवतारयति — {theg pa gcig po la yang rab 'dzud de//} एकं च यानमवतारयन्ति स.पु.२१क/३३.
rab tu 'dzud pa
= {rab tu 'dzud/}
rab tu 'dzum pa
भू.का.कृ. प्रहसितः — {rab tu 'dzum pa'i spyan dang} प्रहसितनेत्रेण च ल.वि.४क/४.
rab tu 'dzum pa'i spyan
ना. प्रहसितनेत्रः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {rab tu 'dzum pa'i spyan dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च…प्रहसितनेत्रेण च…काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
rab tu rdzogs
= {rab rdzogs/}
rab tu rdzogs pa
= {rab rdzogs/}
rab tu zhi
• क्रि. १. प्रशाम्यति— {gang tshe dngos dang dngos med dag/} /{blo yi mdun na mi gnas pa/} /{de tshe rnam pa gzhan med pas/} /{dmigs pa med par rab tu zhi//} यदा न भावो नाभावो मतेः सन्तिष्ठते पुरः । तदाऽन्यगत्यभावेन निरालम्बा प्रशाम्यति ।। बो.अ.३२क/९.३५ २. प्रशशाम — {de yis char phab mu tig gtor ba bzhin/} /{chu rgyun bab pas rdul rnams rab tu zhi//} मुक्ता विमुक्ता इव तैर्विमुक्ता धारा निपेतुः प्रशशाम रेणुः । जा.मा.८८क/१००; • = {rab tu zhi ba/}
rab tu zhi bgyid
क्रि. प्रशमं व्रजति — {mtsho chen chab ni bas par ma gyur kyang /} /{skye bo'i gdung ba rab tu zhi bgyid ltar//} अकर्षणेनैव महाह्रदाम्भसां जनस्य तर्षाः प्रशमं व्रजन्ति ह ।। श.बु.११६क/१५२.
rab tu zhi thugs ldan
वि. सुदान्तमनाः — {dus ngan rnyog pa bsal zhing rab tu zhi thugs ldan//} कलिकलुष उद्धृत सुदान्तमना ल.वि.१७२ख/२६१.
rab tu zhi ba
• सं. प्रशमः — {mig 'phrul sbyor ba shes pa de/} /{rab tu zhi zhing ri+igs pa'i chas/} /{byas shing} इन्द्रजालप्रयोगज्ञः स कृत्वा प्रशमोचितम् । वेषम् अ.क.४९ख/५.३२; {gal te slob dpon gyis ston pa sdug bsngal rab tu zhi ba'i thabs nyid du bstan pa ma yin nam} नन्वाचार्येण शासनमुपायत्वेन दुःखप्रशमस्य निर्दिष्टम् प्र.अ.१०८क/११५; प्रशान्तिः — {thal bas dkar ba'i glang po dang ni} … {rngon pa rnams kyis kyang /} /{yul la chags pa ma btang rab tu zhi ba 'ga' yang rtogs mi 'gyur//} न भूतिधवलैरिभैः…लुब्धकैः अमुक्तविषयस्पृहैरधिगता प्रशान्तिः क्वचित् ।। अ.क.१३८ख/६७.५०; {gdod nas rab zhi'i phyir} आदिप्रशान्तितः र.वि.११९क/८९; शान्तिः — {gang gis gsal bar reg pas mchog tu rtsub pa'i rnam 'gyur gnod pa dag/} /{rnam par btang nas rmongs pa'i phyugs kyang nang du rab tu zhi ba sten//} यया स्पृष्टस्पष्टं खरतरविकारव्यतिकरं विमुच्यान्तःशान्तिं श्रयति हतमोहः पशुरपि ।। अ.क.२४४क/२८. ४१; प्रशमनम्— {skye bo'i tshogs ni dbugs phyung ste/} /{sred ldan rab tu zhi bar byas//} लुब्धप्रशमनं चक्रे जनताश्वासनेन सः ।। अ.क.१३३ख/६६.९९; • वि. प्रशान्तः — {shar gyi zhal ni nag po mche ba gtsigs pa drag po dang} … ग्. {yon pa ni rab tu zhi ba dkar po dang} पूर्वमुखं कृष्णं दंष्ट्राकरालोग्रम् ।…वामं प्रशान्तं शुक्लम् वि.प्र.३६क/४.११; {chos rnams 'di dag kun/} /{gdod nas rab zhi} आदिप्रशान्ता इमि सर्वधर्माः स.पु.२१क/३३; {spyod lam rab tu zhi ba} प्रशान्तेर्यापथः बो.भू.१२७ख/१६४; {dbang po rab tu zhi ba} प्रशान्तेन्द्रियः अ.श.१३६ख/१२६; शान्तः — {rab zhi 'gog pa'i bden pa'i phyir//} शान्तं निरोधसत्यत्वाद् र.वि.११७ख/८५; • ना. प्रशान्तः, शुद्धावासकायिको देवपुत्रः — {de nas de'i nub mo mi nyal tsam na gnas gtsang ma'i ris kyi lha'i bu dbang phyug ces bya ba dang} … {rab zhi dang} अथ खलु तस्यां रात्रौ प्रशान्तायामीश्वरश्च नाम शुद्धावासकायिको देवपुत्रः…प्रशान्तश्च ल.वि.३ख/३.
rab tu zhi ba ma yin pa
वि. अप्रशान्तः — {byis pa so so'i skye bo 'di dag zhi ba ma yin rab tu zhi ba ma yin} इमान् पुनरशान्तानप्रशान्तान् बालपृथग्जनान् द.भू.२४०ख/४३.
rab tu zhi ba yongs su smin pa
प्रशमपरिपाकः — {rab tu zhi ba yongs su smin pa las brtsams te tshigs su bcad pa} प्रशमपरिपाकमारभ्य श्लोकः सू.अ.१४९क/३१.
rab tu zhi ba'i sgra
ना. प्रशान्तस्वरः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rab tu zhi ba'i sgra dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…प्रशान्तस्वरेण च ग.व्यू.२७६ख/३.
rab tu zhi ba'i bde ba
प्रशमसुखम् — {rab tu zhi ba'i bde ba'i ro myong ba de} तस्य समास्वादितप्रशमसुखरसस्य जा.मा.१३२क/१५२.
rab tu zhi ba'i bde ba mngon par shes pa
पा. प्रशमसुखाभिज्ञः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {me des reg nas kyang byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin rab tu zhi ba'i bde ba mngon par shes pa zhes bya ba thob par gyur} तेन चाग्निस्पर्शनेन प्रशमसुखाभिज्ञो नाम बोधिसत्त्वसमाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.३८७क/९४.
rab tu zhi ba'i spos kyi gtsug bzang po
(?)ना. प्रशमगन्धसुनाभः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rab tu zhi ba'i spos kyi gtsug bzang po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं प्रशमगन्धसुनाभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.
rab tu zhi ba'i spyod lam dang ldan pa
वि. प्रशान्तेर्यापथः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {rab tu zhi ba'i spyod lam dang ldan pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…प्रशान्तेर्यापथ इत्युच्यते ल.वि.२०६क/३०९.
rab tu zhi ba'i 'od
प्रशान्तप्रभः, कल्पविशेषः — {bskal pa rab tu zhi ba'i 'od ces bya ba} … {byung ste} प्रशान्तप्रभो नाम कल्पोऽभूत् ग.व्यू.८७ख/१७८.
rab tu zhi bar gyur
= {rab tu zhi bar gyur pa/}
rab tu zhi bar gyur pa
भू.का.कृ. प्रशमितः — {skye bo phongs pa rnams kyi sdug bsngal dang gnod pa ni rab tu zhi bar gyur} प्रशमितेष्वर्थिजनदुःखेषु सार्धमुपद्रवैः जा.मा.६५क/७५; प्रशमाभिजातः — {rab tu zhi bar gyur cing de na sdod//} तत्रावतस्थे प्रशमाभिजातः सः जा.मा.१९क/२०.
rab tu zhi bar bgyi
क्रि. प्रशमयिष्यामि — {gza' dang} … {ro langs thams cad rab tu zhi bar bgyi'o//} सर्वग्रह…वेतालान्प्रशमयिष्यामि सु.प्र.२९ख/५७.
rab tu zhi bar bgyid
= {rab tu zhi bgyid pa/}
rab tu zhi bar bgyid pa
• क्रि. प्रशमं व्रजति — {mtsho chen chab ni bas par ma gyur kyang /} /{skye bo'i gdung ba rab tu zhi bgyid ltar//} अकर्षणेनैव महाह्रदाम्भसां जनस्य तर्षाः प्रशमं व्रजन्ति ह ।। श.बु.११६क/१५२; • वि. प्रशमयिता — {gnod pa rnam pa sna tshogs rab tu zhi bar bgyid pa} विविधनानोपद्रवप्रशमयिता सु.प्र.१५क/३६.
rab tu zhi bar 'gyur
= {rab tu zhi bar 'gyur ba/}
rab tu zhi bar 'gyur ba
• क्रि. प्रशमयिष्यति — {gang gnod pa sna tshogs brgya dang} … {yul du 'byung ba 'di lta bu 'di dag rab tu zhi bar 'gyur ro//} इमान्येवंरूपाणि विषयगतानि नानाविधान्युपद्रवशतानि…च प्रशमयिष्यन्ति सु.प्र.१६क/३७; प्रशमं यास्यति— {byad dang ro langs thams cad rab tu zhi bar 'gyur} सर्वकाखोर्दवेतालाः प्रशमं यास्यन्ति सु.प्र.२९क/५५; • वि. व्युपशमितः, ओ ता — {de'i tshe yi dwags kyi grong khyer de bsil bar 'gyur/} {rdo rje'i ser ba de yang rab tu zhi bar 'gyur ro//} तदा स प्रेतनगरः शीतीभावमनुगच्छति, सा च वज्राशनिर्व्युपशमिता *का.व्यू.२०६क/२६३; • द्र.— {bsod nams rab dang rang bzhin 'di ni rab tu zhi bar 'gyur ba'i dus kyi lugs//} प्रशमसमयस्येयं पुण्यप्रसादमयी स्थितिः अ.क.२२७ख/२५.३६.
rab tu zhi bar bya ba
प्रशमनम् — {tshangs pa'i 'khor lo bskor ba ni nad rab tu zhi bar bya ba'i thabs lta bur blta bar bya'o//} व्याधिप्रशमनोपायवद् ब्राह्मचक्रप्रवर्तना द्रष्टव्या बो.भू.१९८क/२६६.
rab tu zhi bar byas
भू.का.कृ. प्रशमं नीतः — {pha ni rab tu byung ba yang /} /{'di yi rgyal srid 'phrog tu 'ongs/} /{bdag cag rnams kyis rab zhi byas/} /{de la ci zhig brjod par bya//} पिता प्रव्रजितोऽप्यस्य राज्यं हर्तुमुपागतः । आवाभ्यां प्रशमं नीतस्तत्र का नाम वाच्यता ।। अ.क.३१७क/४०.११५.
rab tu zhi bar byed
= {rab tu zhi bar byed pa/}
rab tu zhi bar byed pa
• क्रि. प्रशमयति — {byol song gi skye gnas kyi gnas thams cad snang bar byas nas sdug bsngal rnams kyang rab tu zhi bar byed do//} सर्वतिर्यग्योनिभवनान्यवभासयन्ति, सर्वतिर्यग्योनिदुःखानि च प्रशमयन्ति द.भू.२६३क/५६; प्रतिप्रस्रम्भयति — {sdug bsngal rnams kyang rab tu zhi bar byed do//} सर्वदुःखानि प्रतिप्रस्रम्भयति द.भू.२६२ख/५६; • सं. प्रशमनम् — {sman chen dang zhes bya ba ni gnod pa dang gzir ba thams cad rab tu zhi bar byed pa'i rgyu gcig pu nyid gang yin pa'o//} महौषधिरिति यदेकैव सर्वोपद्रवपीडाप्रशमनहेतुः बो.प.७२ख/४१; {gzugs ma yin pa la ni nad med pa'i rgyu ste/} {nyon mongs pa'i nad rab tu zhi bar byed pa'i phyir ro//} अरूपे आरोग्यहेतुः क्लेशव्याधिप्रशमनात् सू.व्या.१७९ख/७४; शमनम् — {bzhi pa la gzhan dag gi nad rab tu zhi bar byed pa dang} चतुर्थे परेषां व्याधिशमनम् सू.व्या.२२३क/१९२; • वि. प्रशमनी — {kau shi ka 'di lta ste dper na rtsi ma g+hi zhes bya ba dug thams cad rab tu zhi bar byed pa zhig yod de} तद्यथापि नाम कौशिक मघी नामौषधी सर्वविषप्रशमनी अ.सा.४६क/२६.
rab tu zhi bar byed ma
वि.स्त्री. प्रशमनी — {nad thams cad rab tu zhi bar byed ma} सर्वरोगप्रशमनी ब.मा.१६२ख ।
rab tu zhi bar bzhugs
वि. प्रशान्तविहारी — {tshangs pa ltar rab tu zhi bar ni bzhugs} ब्रह्मेव प्रशान्तविहारी रा.प.२२८क/१२०.
rab tu zhig
= {rab tu zhig pa/}
rab tu zhig pa
प्रलयः — {gang blo rab tu zhig gi bar du ming dang mtshan ma shin tu mi dmigs pa ni} यन्नामनिमित्तयोरत्यन्तानुपलब्धिता बुद्धिप्रलयाद् ल.अ.१४६ख/९३.
rab tu zhim
= {rab tu zhim pa/}
rab tu zhim pa
• वि. स्वादुः — {'thungs na thog mar rab tu zhim/} /{skyon du lta ba rmongs par 'gyur//} प्रमुखस्वादु पानं हि दोषदर्शनविक्लवान् । जा.मा.९१क/१०४; • अव्य. सु — {gos dri rab tu zhim pa bgo bar bya'o//} सुगन्धवसनधारिणा भवितव्यम् सु.प्र.३१ख/६१.
rab tu zhu ba
कृ. प्रविलीयमानः — {de ltar 'jigs pas dkrugs pa'i bzhin du gyur nas rkang lag dang yan lag dang nying lag thams cad rab tu zhu ba} तस्यैवं भयविक्लववदनस्य करचरणसर्वाङ्गप्रत्यङ्गप्रविलीयमानस्य शि.स.४५ख/४३.
rab tu zhugs
= {rab tu zhugs pa/} {rab zhugs te} प्रविश्य — {bkag par gyur kyang spyi brtol gyis/} /{mi bdag mdun sar rab zhugs te//} निषिद्धावपि धार्ष्ट्येन प्रविश्य नृपतेः सभाम् । अ.क.३१८ख/४०.१३१; आविश्य — {'phral la nam mkhar rab zhugs te//'gro} {ba sprin gyi rang bzhin byas//} सहसाऽऽकाशमाविश्य चक्रे मेघमयं जगत् ।। अ.क.४३क/५६.१४.
rab tu zhugs pa
• भू.का.कृ. प्रविष्टः — {'khor ba'i 'brog dgon pa chen por rab tu zhugs la} संसाराटवीकान्तारप्रविष्टस्य म.मू.१९२क/१२८; {'dir 'chi ba'i nyin zhag la dbu mar srog rab tu zhugs te} इह मध्यमायां मरणदिने प्राणप्रविष्टः वि.प्र.२७७क/२.१०६; अनुप्रविष्टः — {de de lta bu'i} ( {ye shes kyi} ) {sa dang ldan zhing theg pa chen po'i dkyil 'khor la rab tu zhugs pa} स एवं ज्ञानभूम्यनुगतो महायानमण्डलानुप्रविष्टः द.भू.२४६ख/४७; प्रयातः — {stobs ldan sa 'og rab tu zhugs/} /{da d+hi tsa yang rus lhag nyid//} बलिः प्रयातः पातालं दधीचोऽप्यस्थिशेषताम् । अ.क.४१ख/४.६१; अनुप्रयातः — {kye ma sems can 'di dag ni bdag dang bdag gi la mngon par zhen cing phung po'i gnas las ma 'phags pa phyin ci log bzhi la rab tu zhugs pa} आत्मात्मीयाभिनिविष्टा बतेमे सत्त्वाः स्कन्धालयानुच्चलिताश्चतुर्विपर्यासानुप्रयाताः द.भू.१९२क/१८; प्रस्थितः — {lam gol rab zhugs stobs chung ba'i/} /{sems can rnams la snying rje 'o//} उत्पथप्रस्थितान् सत्त्वान्दुर्बलान् करुणायते ।। सू.अ.२१५क/१२०; प्रवृत्तः — {da ni mi bdag zhe sdang gis/} /{tshul ngan gnod byed la rab zhugs//} अधुना द्वेषदुर्वृत्तः प्रवृत्तनिकृतिर्नृपः । अ.क.९१ख/९.६५; {spyi bo 'gems la rab tu zhugs//} शिरा पाटयितुं प्रवृत्तः अ.क.३३क/३.१५८; सम्प्रवृत्तः — {phan par rab zhugs} हितसम्प्रवृत्तः अ.क.३३क/५३.५४; प्रयुक्तः — {de la byang chub sems dpa' rnams kyi bsdu ba dman pa dang 'bring dang mchog ni theg pa gsum la rab tu zhugs pa dag la rig par bya ste} तत्र हीनमध्योत्तमः संग्रहो बोधिसत्त्वानां यानत्रयप्रयुक्तेषु वेदितव्यः सू.अ.२१०ख/११४; अवतीर्णः — {zhi ba'i lam la rab zhugs pa/} /{mya ngan 'das thob 'du shes can//} शान्तिमार्गावतीर्णांश्च प्राप्यनिर्वाणसंज्ञिनः । र.वि.११९क/८८; अवक्रान्तः — {de ni byang chub sems dpa'i skyon med par rab tu zhugs pa lags} सोऽवक्रान्तो बोधिसत्त्वनियामम् ग.व्यू.३०५क/३९३; प्रतिष्ठितः — {bsam gyis mi khyab pa'i de bzhin gshegs pa'i phrin las gang la rab tu zhugs pa'i de bzhin gshegs pa'i sku nam mkha'i rang bzhin yang mi 'dor la} यत्राचिन्त्ये तथागतकर्मणि प्रतिष्ठितस्तथागत आकाशस्वभावतां च कायस्य न विजहाति र.व्या.८७ख/२४; आरूढः — {de} … {lang tsho gsar par rab zhugs te/} /{rig gnas kun gyi pha rol phyin//} सः… नवयौवनमारूढः सर्वविद्यासु पारगः । अ.क.३८क/४.१७; प्रहितः — {thog mar go cha'i brtson 'grus de nas ni/} /{tshul bzhin rab zhugs sbyor ba'i brtson 'grus te//} सन्नाहवीर्यं प्रथमं ततश्च प्रयोगवीर्यं विधिवत् प्रहितम् । सू.अ.२०८क/१११; प्रस्कन्नः म.व्यु.७१७२ (१०२क); • सं. १. प्रवेशः — {dpral bar srog ni rab tu zhugs shing gnyis ka'i bgrod pa bcom pa zhes pa 'gro ba dang 'ong ba dang bral ba ni rtse gcig sems pa zhes bya ba dpral bar srog 'dzin pa'o//} ललाटे प्राणप्रवेशः । उभयगतिहत इति गमनागमनरहितः । धारणा प्राणस्य ललाटे एकचित्तं नाम वि.प्र.६६ख/४.११६ २. प्रस्थानम्, विजिगीषो प्रयाणम् मि.को.५०क ।
rab tu zhugs par gyur pa
• क्रि. अवतरति स्म — {rdzu 'phrul gyi rnam par 'phrul ba mngon par bsgrub pa bcu la yang rab tu zhugs par gyur to//} दशर्द्धिविकुर्वितविहा (ताभिनिर्हा भो.पा.)रान्…अवतरन्ति स्म ग.व्यू.३१७क/३८; • भू.का.कृ. प्रविष्टः — {seng ge bum par rab tu zhugs par gyur pa na ste nyi ma lnga pa rlung gi zur gyi phyed la gnas pa dang} सिंहे कुम्भे प्रविष्टे सति सूर्ये पञ्चमे वायव्यकोणार्धस्थिते वि.प्र.१९१ख/१.५६.
rab tu zhon
वि. आरूढः — {rgya mtsho'i gling du mgyogs par de/} /{gzings la rab tu zhon nas song //} ययौ प्रवहणारूढः समुद्रद्वीपमाशु सः ।। अ.क.२८३क/३६.३२; अ.क.२२ख/८९.४.
rab tu zhon pa
= {rab tu zhon/}
rab tu gzhag
= {rab tu gzhag pa/}
rab tu gzhag pa
• क्रि. प्रभाव्यते म.व्यु.६३८१; • सं. प्रतिष्ठापनम् — {da ni 'khrul 'khor rab tu gzhag pa'i cho ga gsungs te} इदानीं यन्त्रप्रतिष्ठापनविधिरुच्यते वि.प्र.१००ख/३.२१; प्रस्थापनम् म.व्यु.६४०८ ( {rab tu bzhag pa} म.व्यु.९१ख).
rab tu gzhil ba
प्रमार्जनम्— {gnod pa rab gzhil nyid kyi phyir/} /{gang gis snyan par smra ba bslab/} /{skye bo 'di ni brtse med g}.{yo/} /{grogs mo de yis bdag la ci//} चपलो निर्दयश्चासौ जनः किं तेन मे सखि । आगःप्रमार्जनायैव चाटवो येन शिक्षिताः ।। का.आ.३३१क/२.२६८.
rab tu gzhil bar 'dod pa
वि. प्रशमयितुकामः — {nyon mongs pa'i gdung ba thams cad rab tu gzhil bar 'dod pa} सर्वक्लेशप्रतापं प्रशमयितुकामः ग.व्यू.३७७क/८८.
rab tu gzhug
• क्रि. वेषयेत् — {nam mkhar bzhugs pa'i sangs rgyas kun/} /{sku gzugs snying gar rab tu gzhug//} गगनस्थान् सर्वबुद्धान् प्रतिमाहृदि वेषयेत् । हे.त.१३ख/४२; • कृ. प्रवेष्टव्यः, ओ या — {rig ma bde chen brgyad pa nyid/} … /{dkyil 'khor du ni rab tu gzhug//} मण्डले च प्रवेष्टव्या विद्या चाष्टौ महासुखाः । हे.त.२५ख/८४.
rab tu gzhog
= {rab tu gzhog pa/}
rab tu gzhog pa
• क्रि. प्रतिष्ठापयति — {de mi dge ba bcu'i las kyi lam 'di dag spangs nas dge ba bcu'i las kyi lam la gnas shing gzhan yang de nyid la rab tu gzhog go//} स इमान् दशाकुशलान् कर्मपथान् प्रहाय दशकुशलकर्मपथप्रतिष्ठितः परांस्तेष्वेव प्रतिष्ठापयति द.भू.१९०ख/१७; • सं. प्रतिष्ठापनम् — {bden pa la rab tu gzhog pa'i mthar phyin pa} सत्यप्रतिष्ठापनपर्यवसानम् ग.व्यू.१५६ख/२३९; • वि. प्रतिष्ठापकः — {de nas rgyal po nor gyi bdag pos sangs rgyas byung bar thos nas} … {shin tu bde zhing ldan pa la ni rab tu gzhog par sems} अथ खलु राजा धनपतिर्बुद्धोत्पादश्रवणेन… अत्यन्तयोगक्षेमप्रतिष्ठापकसंज्ञी ग.व्यू.२४४ख/३२७.
rab tu gzhon
= {rab tu gzhon pa/}
rab tu gzhon pa
• वि. सुकुमारः — {kye ma rab gzhon chung ngu yi/} /{zas can 'di ni bdag gis thob//} अहो मयाऽयं सम्प्राप्तः सुकुमारोऽल्पकाशनः । अ.क.२२४ख/८९.४०; • सं. सौकुमार्यम् — {rab tu gzhon pas ngal mi bzod//} सौकुमार्यात्क्लमासहौ जा.मा.५६ख/६६.
rab tu gzhol
= {rab tu gzhol ba/}
rab tu gzhol ba
उ.प. परायणः — {rtsol ba med par bas mtha' na/} /{zhi la rab tu gzhol zhing 'khod//} अनुत्सुको वनान्तेषु वसञ्छमपरायणः । जा.मा.१००क/११६; प्रणयी — {khyod ni nga'i don spyod pa la rab tu gzhol bar sems mod kyi} अद्धा मदर्थचर्याप्रणयिमतिर्भवान् जा.मा.७८क/९०; समवसृष्टः — {kye ma sems can 'di dag ni} … {'dod pa dang srid pa'i ma rig pa dang lta ba'i chu bo la rab tu gzhol ba} बतेमे सत्त्वाः कामभवाविद्यादृष्ट्योघसमवसृष्टाः द.भू.१९१ख/१७.
rab tu gzhol bar gyur
= {rab tu gzhol bar gyur pa/}
rab tu gzhol bar gyur pa
उ.प. परायणः — {de nas lha'i dbang po brgya byin gyis sems dpa' chen po de} … {sbyin pa la rab tu gzhol bar gyur par rig nas} अथ शक्रो देवेन्द्रस्त्यागपरायणमेव तं महासत्त्वमवेत्य जा.मा.२२क/२५.
rab tu gzhol bar byed
क्रि. प्रवणं चक्रे — {de ni lha rnams yid kyang mgu gyur nas/} /{dang zhing gus la rab tu gzhol bar byed//} स देवतानामपि मानसानि प्रसादभक्तिप्रवणानि चक्रे ।। जा.मा.४क/२.
rab tu bzhag
= {rab tu bzhag pa/}
rab tu bzhag pa
• क्रि. प्रतिष्ठापयति — {ded dpon ltar snang ba med pa brgya rtsa brgyad dang} … {mthar gyis rab tu bzhag go//} सार्थवाहवदानुपूर्व्या अष्टोत्तरे निराभासपदशते प्रतिष्ठापयन्ति ल.अ.९३ख/४०; • भू.का. कृ. प्रतिष्ठापितः — {gsing ma can du gnod sbyin chen po 'khor dang bcas pa skyabs su 'gro ba dang bslab pa'i gzhi rnams la rab tu bzhag go//} ( शाद्वलायां महायक्षः सपरिवारः शरणगमनशिक्षापदेषु प्र)तिष्ठापितः वि.व.१२०ख/१.९; {rnam par grol ba'i lam la rab tu bzhag pa} विमुक्तिमार्गे प्रतिष्ठापिताः स.दु.९७क/१२२; प्रज्ञप्तः — {de bzhin gshegs pa'i snying po nyid kyi dbang du mdzad nas/} {sngon gyi mtha' mi dmigs so zhes bstan cing rab tu bzhag pa gang yin pa'o//} यत्तथागतगर्भमेवाधिकृत्य भगवता पूर्वकोटिर्न प्रज्ञायत इति देशितं प्रज्ञप्तम् र.व्या.११२क/७२; • सं. प्रतिष्ठापनम् — {byang chub spyod pa nyid la rab tu bzhag//} बोधिसत्त्वचर्याप्रतिष्ठापनम् स.दु.९७क/१२२; प्रस्थापनम् म.व्यु.६४०८ (९१ख); व्यवस्थानम् — व्यवस्थानम् {rab tu phye ba'am rab tu bzhag pa'am rnam par bzhag pa} म.व्यु.९८ख; प्रभावना म.व्यु.६९१७.
rab tu bzhad
= {rab tu bzhad pa/}
rab tu bzhad ldan
द्र.— {de rnams dag la rab tu bzhad ldan thog ser char pa drag phab mang pos gzhom par mdzod//} तान्कुर्वीथास्तुमुलकरकावृष्टिपातावकीर्णान् मे.दू.३४६क/१.५८.
rab tu bzhad pa
• सं. प्रहसनम् — {de nas rab tu bzhad mdzad nas/} /{tshems kyis ma mchu btsir nas ni//} प्रहसनं ततः कृत्वा दन्तैः सम्पीड्य चाधरम् । हे.त.२६क/८६; • कृ. १. प्रहसितः — {rab tu bzhad pa'i spyan dang} प्रहसितनेत्रस्य ग.व्यू.२६८क/३४७ २. प्रहसन् — {de nas sde dpon yongs 'dren gyis/} /{rab tu bzhad cing de la smras//} प्रहसन्नथ तं प्राह सेनानां परिणायकः । अ.क.४२क/४.६३.
rab tu bzhad pa'i spyan
ना. प्रहसितनेत्रः, बोधिसत्त्वः— {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rab tu bzhad pa'i spyan dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…प्रहसितनेत्रस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
rab tu bzhad pa'i zhal
वि. प्रहसितवदनः — {rdo rje shugs 'od zer sngon po 'jigs pa'i sku rab tu bzhad pa'i zhal mche ba phyed gtsigs pa} नीलाभं…वज्रवेगं भीमकायं प्रहसितवदनं चार्धदंष्ट्राकरालम् वि.प्र.४९ख/४.५२.
rab tu bzhugs pa
कृ. १. प्रविष्टः — {rang khyim dgon pa dag tu rab bzhugs la/} /{yul ngan chom rkun rnams kyis 'phrog par byed//} ह्रियते कुविषयचौरैः स्वगृहारण्यं प्रविष्टस्य ।। वि.प्र.११०ख/९; प्रतिष्ठितः — {byang chub sems dpa' bzhi rnams kyang /} /{lho sgor rab tu bzhugs pa 'o//} चत्वारो बोधिसत्त्वाश्च दक्षिणद्वारे प्रतिष्ठिताः ।। स.दु.१०९ख/१६६ २. आसीनः — {rdo ba de la rab bzhugs te/} /{bcom ldan rgyal bas bka' stsal pa//} तस्यां शिलायामासीनः प्रोवाच भगवान् जिनः ।। अ.क.१५४क/१५.२३.
rab tu bzhengs
क्रि. वर्तयेत् — {tshal dang skye bo med gnas dang /} … /{dkyil 'khor khang pa'i nang du yang /} /{dkyil 'khor dam pa rab tu bzhengs//} उद्याने विजने देशे…मण्डलागारमध्ये च वर्तयेन्मण्डलं वरम् ।। हे.त.११ख/३४.
rab tu bzhed pa
= {rab bzhed/}
rab tu bzhes pa
प्रतिग्रहः — {nor can khang par bcom ldan 'das/} /{dge slong rnams dang bcas byon nas/} /{lha yi rmad byung phun sum tshogs/} /{mchod ston rab tu bzhes pa mdzad//} धनिकस्य गृहं गत्वा भगवान् सह भिक्षुभिः । दिव्याद्भुतर्द्धिसम्भारं चक्रे भोज्यप्रतिग्रहम् ।। अ.क.२३७ख/४०.१३; {dge slong rnams dang bcas pa yis/} /{de yi zas ni rab bzhes mdzad//} भिक्षुभिः सहितश्चक्रे तस्य भोज्यप्रतिग्रहम् ।। अ.क.१९६क/८३.२.
rab tu za
कृ. भक्षयन् — {ce spyang mi bzad khro bo de na 'khod/} /{mi ro rnams la 'khren cing rab tu za//} भेरुण्डका दारुण तत्र सन्ति मनुष्यकुणपानि च भक्षयन्तः । स.पु.३४क/५६.
भू.का.कृ. प्रगृहीतः — {de la lus drang pos rab tu zin pas ni/} {rmugs pa dang gnyid kyi sems yang dag par blangs te gnas par mi byed do//} तत्र ऋजुना कायेन प्रगृहीतेन स्त्यानमिद्धं चित्तं न पर्यादाय तिष्ठति श्रा.भू.१३९क/३६१.
rab tu zug pa
द्र.— {'phags pa min zhing phrag dog dag gis gdung ba rnam par brtson pa ma bzlog pa/} /{bdag cag rnams ni} … {tshig gi lcags mda' dug gis yongs su bsgos pas zug rngu rab tu zug par byas//} अनार्यैर्मानव्यसनेर्ष्याभिरवार्यव्यतिकरैः । कृतास्माभिः…वचोभिर्नाराचैर्विषपरिचितैः… शल्यकलना अ.क.१६६क/१९.२८.
rab tu zum pa
• वि. निमीलितम् — {mig ni rab tu zum pa de/} /{snying stobs gsal ba'i lhag mar gyur//} सत्त्वप्रकाशशेषोऽभूत्स निमीलितलोचनः ।। अ.क.३१२ख/१०८.१९३; • सं. प्रसुप्तिः — {ji ltar nyi mas gdungs pa dus gcig tshe nyid la/} /{pad sogs rgyas dang ku mu ta ni rab zum pa//} सूर्ये यथा तपति पद्मगणप्रबुद्धिरेकत्रकालसमये कुमुदप्रसुप्तिः । र.वि.१२५ख/१०७.
rab tu zlog
कृ. नियच्छन् — {phan tshun gnod pa byed las rab tu zlog/} /{gcig la gcig ni byams pa rab tu bskyed//} अन्योन्यहिंसाप्रणयं नियच्छन् परस्परप्रेम विवर्धयंश्च । जा.मा.८६ख/९९.
rab tu zlog gyur
भू.का.कृ. वारितः — {bdag ni 'dod 'bras la chags pa/} /{de yis rab tu zlog gyur kyang /} /{lang tshos myos pa'i skyon gyis ni/} /{zlog par ma gyur ci zhig bya//} वारिताऽपि परं तेन मम कामफलस्पृहा । यौवनोन्माददोषेण न निर्वृत्ता करोमि किम् ।। अ.क.१४९क/६८.९०.
rab tu gzigs
= {rab tu gzigs pa/}
rab tu gzigs nas
प्रसमीक्ष्य — {srid pa'i sred par zhugs shing mun bsgribs pa'i/} /{'gro ba 'khrugs pa la ni rab gzigs nas//} प्रसमीक्ष्य जगत् समाकुलं…भवतृष्णाप्रसृतं तमोवृतम् ।। वि.व.१२६क/१.१५.
rab tu gzigs pa
• सं. आलोकनम् — {mnyes gshin spyan ni bdud rtsi'i gnyen/} /{dang bas rab tu gzigs pa yis/} /{de yis myur bar dug bzhin du/} /{dug dang bcas pa dug med thob//} प्रसन्नालोकनसुधाबन्धुना स्निग्धचक्षुषा । स निनायाशु सविषं विषं निर्विषतामिव ।। अ.क.४३क/५६.११; • भू.का.कृ. सुदृष्टः— {de yang bcom ldan 'das kyis stong pa nyid du rab tu gzigs} तच्च भगवता शून्यतः सुदृष्टम् शि.स.१४२ख/१३६.
rab tu gzims
= {rab gzims pa/}
rab tu gzims pa
= {rab gzims pa/}
rab tu gzir
= {rab tu gzir ba/}
rab tu gzir ba
कृ. निष्पीड्यमानः — {sems can gyi sdug bsngal dag gis rab tu gzir} सत्त्वदुःखैर्निष्पीड्यमानाः ल.अ.१४८क/९४.
rab tu gzung
= {rab tu gzung ba/}
rab tu gzung du gsol
क्रि. प्रतिगृह्णातु — {nongs pa rab tu gzung du gsol} अत्ययं प्रतिगृह्णातु सु.प्र.८ख/१५.
rab tu gzung ba
• क्रि. प्रतिगृह्णामि — {rdo rje chen po'i rigs bsdus la/} /{rdo rje dril bu phyag rgya yang /} /{de nyid kyis ni rab tu gzung //} वज्रघण्टां च मुद्रां च प्रतिगृह्णामि तत्त्वतः ।… महावज्रकुलोच्चये । स.दु.१०४क/१४६; • सं. ग्रहणम् — {rgyal ba'i sku ni lta byed pa/} /{de dag gzugs kyi dbang byas nas//spobs} {dang ldan yang tshad dag ni//rab} {tu gzung bar nus ma gyur//} जिनस्यालोकयन्तस्ते मूर्तिं रूपवशीकृताः । ययुः प्रमाणग्रहणे प्रगल्भा अप्यशक्तताम् ।। अ.क.३०८ख/४०.२१; • वि. प्रगृहीतः — {'dod chags dang bcas pa dang 'dod chags dang bral ba ji lta ba bzhin du} … {zhum pa dang rab tu gzung ba dang} यथा सरागम् विगतरागम्, एवं…लीनं प्रगृहीतम् अभि.स्फु.२४४क/१०४५.
rab tu gzung bar gyis
क्रि. प्रतिगृह्यताम् — {bdag gi mgo yi rtsa ba las skyes nor bu 'di/} /{myur du nges par chod la rab tu gzung bar gyis//} अयं मणिर्मस्तकमूलजन्मा निष्कृत्य तूर्णं प्रतिगृह्यतां मे । अ.क.३२ख/३.१५६.
rab tu gzung bar bya
क्रि. प्रधारयेत् — {rnam pa de lta bu dag gis 'gags pa de yang rab tu gzung bar bya'o//} एवंविधानामपि तं प्रतिक्षेपं प्रधारयेत् । वि.सू.५क/५.
rab tu bzang
= {rab bzang /}
rab tu bzang po
= {rab bzang /}
rab tu bzang ba
= {rab bzang /}
rab tu bza'
क्रि. भक्षयेत् — {de nas dam tshig rab tu bza'//} भक्षयेत् समयं ततः हे.त.२६ख/८६; {bza' dang bca' de bzhin btung ba nyid/} /{ji ltar rnyed pa rab tu bza'//} भक्ष्यं भोज्यं तथा पानं यथाप्राप्तं तु भक्षयेत् । हे.त.७ख/२०; द्र.— {dur khrod} … /{bza' ba 'di ni rab tu bza'//} श्मशाने…इदं भोजनमारभेत् ।। हे.त.२६ख/८८.
rab tu bzung
= {rab tu bzung ba/}
rab tu bzung ba
भू.का.कृ. प्रगृहीतः — {rab tu bzung ba ni brtson 'grus dang mtshungs par ldan pa'i phyir dge ba yin no//} प्रगृहीतं कुशलम्, वीर्यसम्प्रयोगात् अभि.भा.४६क/१०४८.
rab tu bzung byas pa
भू.का.कृ. गृहीतः — {gos dmar bka' ni rab tu bzung byas pa//} गृहीतशोणांशुकशासनस्य अ.क.३०६क/१०८.१२९.
rab tu bzo
नैपुणं परम् — {e ma'o shin tu yongs dag pa'i/} /{phrin las rnams kyang rab tu bzo/} /{de yis rin chen gsung rnams kyi/} /{snod 'di 'dra ba 'di bgyis so//} अहो सुपरिशुद्धानां कर्मणां नैपुणं परम् । यैरिदं वाक्यरत्नानामीदृशं भाजनं कृतम् ।। श.बु.११२ख/७१.
rab tu bzod dka'
ना. दुष्प्रसहः, नृपः — {b+h+r}-{i gu'i bu sogs thub pa dang /} /{mi bdag rab tu bzod dka' sogs/} /{'dod pa kun gyis ma bsdams pa'i/} /{mchod sbyin der ni yang dag 'ongs//} तस्मिन् यज्ञे समाजग्मुः सर्वकामैरनर्गले । मुनयो भार्गवमुखा नृपा दुष्प्रसहादयः ।। अ.क.२४ख/३.५७.
rab tu bzlog
= {rab tu bzlog pa/}
rab tu bzlog pa
• क्रि. अवारयत् — {de yi grib ma bsil ba des/} /{gdung bas nyen pa rab tu bzlog//} सा तस्य शीतलच्छाया तापक्लान्तिमवारयत् । अ.क.२१६ख/२४.१०२; • वि. प्रतिनिवर्तकः— {pha rol gyi dmag tshogs thams cad rab tu bzlog pa} सर्वपरचक्रप्रतिनिवर्तकः सु.प्र.१५क/३६.
rab tu 'ur 'ur
पा. (भूकम्पभेदः) १. प्रारणत् — {'jig rten gyi khams 'di'ang rnam pa drug dang ltas chen po bcwa brgyad du g}.{yos} … {'ur 'ur /rab} {tu 'ur 'ur /kun} {tu rab tu 'ur 'ur ro //} अयं च त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत् । अकम्पत्… अरणत् प्रारणत् सम्प्रारणत् ल.वि.३०क/३९; प्राक्षुभ्यन् — {rnam pa drug dang ltas chen po bcwa brgyad du g}.{yos so} … {'ur 'ur rab tu 'ur 'ur kun tu} ( {rab tu} ) {'ur 'ur ro //} षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमकम्पन्त…अक्षुभ्यन् प्राक्षुभ्यन् सम्प्राक्षुभ्यन् द.भू.२७९क/६७; प्रगर्जति स्म — {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams 'di thams cad ltas chen po bco brgyad dang rnam pa drug tu} … {'ur 'ur rab tu 'ur 'ur kun tu rab tu 'ur 'ur te} सर्वश्च त्रिसाहस्रमहासाहस्रो लोकधातुः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तं…गर्जति प्रगर्जति सम्प्रगर्जति स्म अ.सा.४५१क/२५५ २. प्ररणितः — {sa g}.{yos pa'i rnam pa'i ming la} … {'ur 'ur /} {rab tu 'ur 'ur /kun} {du rab tu 'ur 'ur /} ( भूमिकम्पाकाराः)… रणितः, प्ररणितः, सम्प्ररणितः म.व्यु.३०१३ (५३ख); मि.को.३४क ।
rab tu 'ong 'gyur ba
क्रि. समेष्यति — {da ni sdig pa byed pa'i mi/} /{gang zhig rab tu 'ong 'gyur ba//} अधुना ये समेष्यन्ति नराः पातककारिणः । अ.क.२४७क/९२.५७.
rab tu ya mtshan cher gyur
वि. परमविस्मितमतिः — {de nas rngon pa de rab tu ya mtshan cher gyur te/} {ba spu zing zhes byed par gyur nas bzhin bzangs la yang smras pa} अथ स नैषादः परमविस्मितमतिः संहृषिततनूरुहः सुमुखं पुनरुवाच जा.मा.१२२ख/१४१.
rab tu yangs
= {rab yangs/}
rab tu yangs pa
= {rab yangs/}
rab tu yid mi bde
= {rab tu yid mi bde ba/}
rab tu yid mi bde ba
वि. उद्विग्नमानसः— {'jigs shing skrag la/} {mi dga' nas ba spu zing zhes bgyid cing rab tu yid mi bde} भीतस्त्रस्तः संविग्नः संहृष्टरोमकूपजातः उद्विग्नमानसः स.पु.४१क/७२.
rab tu yid 'ong
= {rab tu yid 'ong ba/}
rab tu yid 'ong ba
वि. मनोहरः — {chu gtsang ma mang pos gang ba/} {rab tu yid du 'ong ba'i mtsho chen po zhig byed du bcug go//} विमलसलिलमतिमनोहरं महत्सरः कारयामास जा.मा.११७क/१३६; सुमनोज्ञः — {rab tu yid 'ong dbyangs dang} सुमनोज्ञघोषेण च ल.वि.४क/४.
rab tu yid 'ong dbyangs
ना. सुमनोज्ञघोषः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {rab tu yid 'ong dbyangs dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च… सुमनोज्ञघोषेण च… काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
rab tu rangs pa'i sems
वि. प्रहृष्टचित्तः — {des snying rje med pa dang bag tsha ba med pa'i sems dang rab tu rangs pa'i sems kyis sdig pa thams cad lhag par spyod par byed} येनायमघृणचित्तश्चासङ्कुचितचित्तश्च प्रहृष्टचित्तश्च सर्वस्याय (?सर्वं पाप भो.पा.)मध्याचरति श्रा.भू.७ख/१७.
rab tu rig
= {rab tu rig pa/}
rab tu rig pa
• सं. प्रवेदना — {yongs su shes pa ni lam mo//} {yongs su shes pa'i 'bras bu ni rnam par grol ba'o//} {de rab tu rig pa ni rnam par grol ba'i ye shes mthong ba'o//} परिज्ञा मार्गः । परिज्ञाफलं विमुक्तिः । तत्प्रवेदना विमुक्तिज्ञानदर्शनम् सू.व्या.१६६ख/५८; • वि. प्रतिसंवेदी — {mtshan nyid rab tu rig pa'i yid la byed pa} लक्षणप्रतिसंवेदी मनस्कारः अभि.स.भा.५८क/८०.
rab tu ring
= {rab tu ring ba/}
rab tu ring ba
वि. सुदूरः — {bdag cag yul ni gnyis ka las/} /{rab tu ring du dong bar gyur//} सुदूरमपकृष्टाः स्मः पत्तनद्वितयादपि । जा.मा.८२क/९४; {dge slong tshul khrims yon tan rab ring ba//} भिक्षव शीलगुणेषु सुदूरे रा.प.२३५क/१३०; अतिदूरः — {da ni rab tu ring du thal/} /{'di las zlog par rab tu dka'/} /{'jig rten tha mar byed pa bzhin/} /{rgya mtsho 'di ni 'dam bu'i 'phreng //} अतिदूरमुपेताः स्थ दुःखमस्मान्निवर्तितुम् । पर्यन्त इव लोकस्य नलमाल्येष सागरः ।। जा.मा.८३ख/९६; प्रलम्बितः — {phyag ring phyag ni rab tu ring ba ste//} लम्बितहस्त प्रलम्बितबाहुम् सु.प्र.१२क/२५.
rab tu rid
= {rab tu rid pa/}
rab tu rid pa
• वि. कृशतरः — {de'i lus ni rab tu rid/} {'gram pa dag dang mig ni kong} … {mthong ba} ददृशुश्चैनं कृशतरशरीरं परिक्षामकपोलनयनम् जा.मा.१०१क/११६; • सं. परिदुर्बलत्वम् — {rab tu rid pas yan lag dang nying lag gi phyogs rnams ni gsal bar mngon} परिदुर्बलत्वादालक्ष्यमाणाङ्गप्रत्यङ्गप्रदेशः जा.मा.८९क/१०२.
rab tu rlob pa
संकच्छनम् — {chos ston pa mthong ngo //} … {la la ni chu'i phung po rab tu rlob pa'i sgra skad kyis} देशयमानानपश्यत्… केषांचिदप्स्कन्धसंकच्छननिर्नादरुतेन ग.व्यू.१०६क/१९४.
rab tu langs
क्रि. समुत्तस्थौ — {de nas de yis bdud rtsi'i char/} /{spros pas gdengs can thams cad ni/} /{gdengs ka'i nor bu'i 'od rgyas pa'i/} /{snang ba dang ldan rab tu langs//} ततः सर्वे समुत्तस्थुस्तत्सृष्टामृतवृष्टिभिः । सालोकाः फणिनः स्फीतफणामणिमरीचिभिः ।। अ.क.३१३क/१०८.२०१.
rab tu lus skams
वि. संशुष्कगात्रः — {rab tu lus skams srid pa gsum chags pa/} /{sems can thams cad ngas ni ngoms par byas//} सन्तर्पयिष्याम्यहु सर्वसत्त्वान् संशुष्कगात्रांस्त्रिभवे विलग्नान् । स.पु.४९क/८७.
rab tu len pa
ग्रहणम् — {rgyal bas gzigs pa nyid kyis ni/} /{byis pa rab tu len pa'i tshe/} /{ro sreg me dag de la ni/} /{ha ri tsan dan ltar bsil gyur//} जिनावलोकनेनैव बालकग्रहणक्षणे । अभूच्चितानलस्तस्य हरिचन्दनशीतलः ।। अ.क.८९क/९.३१.
rab tu lo ma
ना. प्रशाखः, राजकुमारः — {ka ling ga yi yul du sngon/} /{mi bdag} … {mya ngan med ces gyur/} /{de yi sras ni mtshungs pa bzhi/} /{lo ma rab tu lo ma dang /} /{rjes su lo ma khyad par gyi/} /{lo ma} … {gyur//} पुरा कलिङ्गविषये नृपतिः… अभूदशोकाख्यः… तस्य शाखः प्रशाखश्च चत्वारः सदृशाः सुताः । अनुशाखो विशाखश्च अ.क.२६५ख/३२.४.
rab tu shig shig
पा. प्रागर्जन्, भूकम्पभेदः — {'jig rten gyi khams} … {rnam pa drug dang ltas chen po bco brgyad du g}.{yos so//} {rab tu g}.{yos so//} {kun tu g}.{yos so//} … {shig shig/} {rab tu shig shig/} {kun tu shig shig} लोकधातवः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमकम्पन्त प्राकम्पन्त सम्प्राकम्पन्त… अगर्जन् प्रागर्जन् सम्प्रागर्जन् द.भू.२७९क/६७.
rab tu shes
= {rab tu shes pa/}
rab tu shes nas
प्रत्यभिज्ञाय — {des kyang de ni rab shes nas/} /{mdza' ba'i tshig gis yang dag bshad//} साऽपि तं प्रत्यभिज्ञाय सम्भाष्य स्निग्धया गिरा । अ.क.१७१ख/१९.९०; आकलय्य— {'char kas legs par bshad la rab shes nas//} उदायिना सूचितमाकलय्य अ.क.१९४क/२२.१८.
rab tu shes pa
• क्रि. १. प्रजानाति — {sangs rgyas kyi byin gyi rlabs kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} सर्वबुद्धाधिष्ठानं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६६क/५८; {des kun nas nyon mongs pa skyes pa de nyid legs pa kho nar rab tu shes} स उत्पद्यमानमेव तं संक्लेशं सम्यगेव प्रजानाति श्रा.भू.४२ख/१०७; सञ्जानाति— {de la blo gros chen po kha cig ni nga la de bzhin gshegs par shes so//} {la las ni} … {stobs can dang chu bdag ces rab tu shes so//} तत्र केचिन्महामते तथागतमिति मां सम्प्रजानन्ति…बलिं वरुणमिति चैके सञ्जानन्ति ल.अ.१३२क/७८; प्रज्ञायते — {gang skye ba yang rab tu shes shing gnas pa dang 'jig pa yang rab tu shes pa ni 'dus byas zhes brjod la} संस्कृतमुच्यते यस्योत्पादोऽपि प्रज्ञायते स्थितिरपि भङ्गोऽपि प्रज्ञायते र.व्या.७८क/८ २. विगतं भवति स्म — {gang 'di} … {brten pa'i gnas su gyur pa de dag thams cad kyi thams cad du rab tu shes so//} यानीमानि…निकेतस्थानानि, तानि सर्वाणि विगतानि भवन्ति स्म द.भू.२०७क/२५; • सं. १. प्रज्ञानम्— {gcig gis sems dmigs pa las mi 'phro bar byed pa'i phyir dang gnyis pas 'phro ba rab tu shes pa'i phyir ro//} एकेन चित्तस्यालम्बनाविसारात्, द्वितीयेन विसारप्रज्ञानात् सू.व्या.२२७क/१३७; प्रवेदना — {de rab tu shes pa ni rnam par grol ba'i ye shes mthong ba'o//} तत्प्रवेदना विमुक्तिज्ञानदर्शनम् अभि.स.भा.१०५क/१४२; प्रजानना — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gang 'di ltar rab tu shes pa dang rjes su rtogs pa dang kun shes pa de ni shes rab ces bya'o//} यैवं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रजानना अनुबोधना अ(आ)जानना, इयमुच्यते प्रज्ञेति सु.प.२४क/४ २. प्रविष्टता — {de bzhin legs bshad nyes par smras pa dag/} /{rab shes} प्रविष्टता सूक्तदुरुक्तयोस्तथा सू.अ.१४९ख/३२; सुप्रविष्टता — {legs par bshad pa dang nyes par smras pa don rab tu shes pa} सुभाषितदुर्भाषितार्थसुप्रविष्टता च सू.व्या.१४९ख/३२; • कृ. समागम्यम् — {sna tshogs dang ni rnam smin dang /} /{rnam nyed de bzhin mtshan nyid bral/} /{skad cig bzhi ni rab shes par/} /{de ltar rnal 'byor pas shes 'gyur//} विचित्रं च विपाकं च विमर्दो विलक्षणं तथा । चतुःक्षणसमागम्यमेवं जानन्ति योगिनः ।। हे.त.१६ख/५२; • उ.प. ज्ञता — {de'i phyir de gtsug lag thams cad la rab tu shes pa yin te} अतोऽस्य (सर्व भो.पा.)शास्त्रज्ञता सम्भवति द.भू.१८२क/१२.
rab tu shes pa yin
क्रि. सम्प्रतीयते — {cha gzhan dag na grib ma ni/} /{yod par rab tu shes pa yin//} छायायाः परभागेषु सद्भावः सम्प्रतीयते ।। त.स.५२क/५०९.
rab tu shes par 'gyur
क्रि. प्रजानाति — {sems mnyam par gzhag na yang dag pa ji lta ba bzhin rab tu shes par 'gyur ro//} समाहितचित्तो यथाभूतं प्रजानाति अभि.भा.३९क/१०२०; प्रवेद्यते — {de yi rnam par nyer bsgyur ba'i/} /{gzhan gyis rab tu shes par 'gyur//} तदाकारोपरक्तेन यदन्येन प्रवेद्यते । त.स.८ख/१०७.
rab tu shes par bya
क्रि. प्रतीयते — {gang de yongs su gyur pa ni/} /{dngos po'i grong nyid rab shes bya//} यत्तस्य परिणामोऽयं भावग्रामः प्रतीयते ।। त.स.६ख/८५.
rab tu shes par byed
क्रि. प्रजानाति — {nag po bstan pa dang chen po bstan pa rnams kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes par byed do//} कालापदेशमहापदेशांश्च यथाभूतं प्रजानाति बो.भू.५८ख/७६.
rab tu gshegs
= {rab tu gshegs pa/}
rab tu gshegs pa
• क्रि. १. प्रसर्पति — {mi yi lha ni nam mkha' las/} /{sde dang bcas pa rab tu gshegs//} नभसा नरदेवोऽयं सह सैन्यैः प्रसर्पति । अ.क.४१ख/४.५७ २. प्रययौ — {bcom ldan slar yang rab tu gshegs//} प्रययौ भगवान् पुनः अ.क.१०७ख/१०.८४; • कृ. १. प्रयातः — {dus tshod der ni} … {tshangs pas byin/} … {mtho ris lam du rab gshegs} तस्मिन् काले…स्वर्गमार्गं प्रयाते…ब्रह्मदत्ते अ.क.७०क/६.१९०; प्रस्थितः — {lha yis bstan pa'i lam nas de/} /{rab gshegs} देवतादिष्टमार्गेण प्रस्थितस्यास्य अ.क.२२६ख/२५.२९ २. व्रजन् — {bltar 'os pho brang 'khor gyi lha/} /{'dren byed g}.{yo ba'i u t+pa la/} /{mchi ma'i thigs rdzogs gang gyur pa/} /{rab tu gshegs pa de mthong gyur//} कीर्णाश्रुबिन्दुकलिता विलोलनयनोत्पलाः । व्रजन्तं ददृशुर्दृश्यास्तमन्तःपुरदेवताः ।। अ.क.२२१ख/२४.१५५.
rab tu bshad
= {rab tu bshad pa/}
rab tu bshad pa
• क्रि. १. प्रचष्टे— {'dir ni blo bzangs 'ga' gang dag/} /{rgyal ba mi gnas mya ngan 'das/} /{theg pa gnyis ni de'i theg par/} /{'dus par yang ni rab tu bshad//} ये चेह सुधियः केचिदप्रतिष्ठितनिर्वृतीन् । जिनांस्तद्याननिष्ठत्वं यानयोश्च प्रचक्षते ।। त.स.७०क/६५७; प्रगीयते — {'di ni bskul ba thams cad kyi/} /{gsang ba yin par 'di rab bshad//} एषो हि सर्वस्तोभानां रहस्योऽयं प्रगीयते ।। गु.स.१२८क/८२ २. प्रवक्ष्यति — {de nas kha sbyar 'byed pa yi/} /{mtshan nyid yang dag rab tu bshad//} अथातः सम्प्रवक्ष्यामि सम्पुटोद्घाटलक्षणम् । हे.त.२७ख/९० ३. न्यवेदयत् — {de dus mthong ba'i rmi lam ni/} /{bdag po nyid la rab tu bshad//} तत्कालोपनतं स्वप्नं दयिताय न्यवेदयत् ।। अ.क.२२०ख/२४.१३९; • कृ. १. प्रतिवर्णितः — {sangs rgyas rnams kyis rnal 'byor bshad//ngas} {kyang rab tu bshad pa yin//} बुद्धा देशेन्ति वै योगं मया च प्रतिवर्णिताः ।। ल.अ.१८१ख/१४८; प्रकाशितः — {rdzogs pa'i sangs rgyas snga mas kyang //so} {sor rang rig spyod yul ni//rtse} {mo rin chen brgyan pa yi/} /{grong rdal dbus su rab tu bshad//} पूर्वैरपि हि संबुद्धैः प्रत्यात्मगतिगोचरम् । शिखरे रत्नखचिते पुरमध्ये प्रकाशितम् ।। ल.अ.५७क/२; {rtsa brgyad brgya yi tshad du ni//'di} {dag phyag rgya phyag rgyas btab/} /{lhag dang nyung ba ma yin par/} /{mngon sum sangs rgyas kyis rab bshad//} मुद्रामुद्रिता ह्येते प्रमाणस्था साष्टशतं तथा । न चातिरिक्ता न चोनाश्च साक्षाद् बुद्धैः प्रकाशिताः ।। म.मू.२४३क/२७२; उदाहृतः — {de bzhin don chen chos spobs 'od mdzad pa/} /{thub la brten nas 'di ni rab tu bshad//} महार्थधर्मप्रतिभाप्रभाकरं मुनिं प्रतीत्येदमुदाहृतं तथा ।। र.वि.१२८ख/११७; निवेदितः — {de ni rngon pa mig ser can/} /{zhes pa yis ni rab bshad de/} /{lam ni thob pa'i skyes bu dag/} /{lus kun bcad pa mthong bar gyur//} तत्र पिङ्गलकाख्येन लुब्धकेन निवेदितम् । मार्गमासाद्य पुरुषं कृत्तगात्रं व्यलोकयत् ।। अ.क.१२९ख/६६.५३ २. प्रत्याचक्षाणः, ओ णा — {mdza' bo 'gro bar sbyor ba yis/} /{rgyu rnams dag ni rab bshad nas/} /{dbang nyid kyis ni de 'gog pa/} /{'di 'dra dbang gis 'gog pa 'o//} प्रत्याचक्षाणया हेतून् प्रिययात्राविबन्धिनः । प्रभुत्वेनैव रुद्धस्तत्प्रभुत्वाक्षेप ईदृशः ।। का.आ.३२६ख/२.१३७; निर्दिश्यमानः — {'du 'dzi med pa'i rkyen gyis dngos po la mngon par zhen pa dang /} {rang gi lus kyi rdzu 'phrul sna tshogs rnam pa mang po bsnor ba dang zung gi cho 'phrul bstan par rab tu bshad na dga' bar 'gyur ba yin te} असंसर्गप्रत्ययाद्भावाभिनिवेशबहुविविधस्वकायवैचित्र्यर्द्धिव्यस्तयमकप्रातिहार्यदर्शने निर्दिश्यमानेऽनुनीयते ल.अ.८०ख/२८; • सं. प्रतिनिर्देशः — {dang po'i sangs rgyas 'di la rdo rje'i tshig de dag nyid rab tu gsal bar bstan pa dang bshad pa dang rab tu bshad pa dag gis bcom ldan 'das kyis gsal bar mdzad do//} अस्मिन्नादिबुद्धे वज्रपदं प्रकटमुद्देशनिर्देशप्रतिनिर्देशैर्भगवता प्रकाशितम् वि.प्र.१२१ख/१, पृ.१९; प्रकाशनम् — {bshad pa las brtsams nas sbyin par 'dun pa yid la byed pa ni gzhan dag la chos dang don rab tu bshad pa'i phyir ro//} देशनामारभ्य दानच्छन्दमनसिकारो धर्मस्यार्थस्य च प्रकाशनार्थं परेषाम् सू.व्या.१७७क/७१.
rab tu bshad par bya
क्रि. प्रवक्ष्यामि — {chos mngon mdzod kyi bstan bcos rab bshad bya//} शास्त्रं प्रवक्ष्याम्यभिधर्मकोशम् अभि.को.१क/१.१; {de nas gzhan yang rab bshad bya/} /{spyod pa pha rol phyin mchog nyid//} अतः परं प्रवक्ष्यामि चर्यां पारंगतां वराम् । हे.त.६ख/१८; निर्देक्ष्यामि — {ji ltar shes rab kyi pha rol tu phyin pa tha snyad kyi tshig tu 'gyur ba de ltar rab tu bshad par bya'o//} तथा निर्देक्ष्यामि यथा प्रज्ञापारमितायां व्यवहारपदान्यागमिष्यन्ति सु.प.३६ख/१६; प्रवक्ष्यते — {gang gis slob ma dbang bskur ba'i//cho} {ga'ang rab tu bshad par bya//} शिष्योऽभिषिच्यते येन विधिश्चापि प्रवक्ष्यते ।। हे.त.११ख/३४.
rab tu sad
= {rab tu sad pa/}
rab tu sad pa
• भू.का.कृ. प्रबुद्धः, ओ द्धा — {mtshan mo skad cig lhag ma la/} /{skye bo gnyid kyi rgyas btab tshe/} /{ming chen zhes pa rgyal po'i gnyen/} /{rab tu sad pas de mthong gyur//} क्षपायां क्षणशेषायां जने निद्राभिमुद्रिते । तं ददर्श महानाम प्रबुद्धो राजबान्धवः ।। अ.क.२२२क/२४.१५७; {de nas bden rmi lha mo de/} /{rab sad mi yi bdag la smras//} सत्यस्वप्नाऽथ सा देवी प्रबुद्धा नृपमब्रवीत् । अ.क.२५६ख/३०.२१; प्रतिबुद्धः — {de nas rab sad shin tu dgyes//} प्रतिबुद्धोऽथ सुप्रियः । अ.क.६६ख/६.१५६; • सं. प्रबोधः — {de nas dbang po rab tu sad pa ni ye shes sems dpa' gzhug pa ste byis pa la ji lta ba de bzhin du lha la} … {rnal 'byor pa rnams kyis bsgom par bya'o//} तत इन्द्रियप्रबोधो ज्ञानसत्त्वप्रवेशो बालस्य यथा तथा देवतायां (याः पा.भे.) भावनीया योगिभिः वि.प्र.४९क/४.५१.
rab tu sad par gyur pa
• क्रि. प्रतिबुध्यते — {'di yi 'thab mo'i smra brjod kyis/} /{skye bo rnams kyang rab sad gyur//} तदस्याः कलहालापैर्जनोऽपि प्रतिबुध्यते ।। अ.क.१९३ख/८२.१७; • भू.का.कृ. प्रबोधितः — {'dir stong pa nyid la rab tu zhugs pa'i bcom ldan 'das glu rnams kyis rab tu sad par gyur pa na 'gro ba mtha' dag sgyu ma lta bur gzigs nas} अत्र शून्यतायां प्रविष्टो भगवान् गीतिकाभिः प्रबोधितः सन् मायोपमं सकलं जगद् दृष्ट्वा वि.प्र.४८ख/४.५१.
rab tu sad par byas
भू.का.कृ. प्रतिबोधितः — {rmongs pa'i gnyid du song ba bdag/} /{khyod kyis rab tu sad par byas//} अज्ञाननिद्राशयितो भवता प्रतिबोधितः । ना.ना.२५०क/२२४. । {rab tu sad par byas te} प्रतिबोध्य — {de 'dod bsgrub par chas gyur pas/} /{rab sad byas te de la smras//} तद्याच्ञासिद्धिसन्नद्धः प्रतिबोध्य तमभ्यधात् ।। अ.क.२५ख/५२.६२.
rab tu sad byed pa
वि. प्रबोधकः — {'dir 'ga' zhig ni 'ga' zhig gi/} /{bag chags rab tu sad byed pa/} /{de phyir blo ni rnam nges kyi/} /{phyi rol don ltos ma yin no//} कस्यचित् किञ्चिदेवान्तर्वासनायाः प्रबोधकम् । ततो धियां विनियमो न बाह्यार्थव्यपेक्षया ।। प्र.वा.१३१क/२.३३६.
rab tu sim pa
१. प्रह्लादः म.व्यु.७२२७ (१०३क) २. औद्बिल्यम् — {sems rab tu dga' ba dang lus rab tu sim pa dang} चित्तस्य प्रामोद्यं कायस्यौद्बिल्यम् शि.स.१०३क/१०२.
rab tu sim par gyur
भू.का.कृ. प्रह्लादितः — {de nas rgyal pos tshigs su bcad pa 'di thos ma thag tu yid rab tu sim par gyur te/} {dbang po dga' zhing yid bde ba skyes nas gnod sbyin la smras pa} ततो राजा अस्या गाथायाः सहश्रवणात्प्रह्लादितमनाः प्रीतिसौमनस्येन्द्रियजातो यक्षमुवाच अ.श.९६ख/८७; {byams pa'i 'od zer dag kyang bkye ste/} {de dag gis de'i lus la phog ma thag tu rab tu sim par gyur nas} मैत्र्यंशव उत्सृष्टाः, यैरस्य स्पृष्टमात्रं शरीरं प्रह्लादितम् अ.श.१०ख/९.
rab tu sim par byas
भू.का.कृ. प्रह्लादितः — {su'i mthus bdag gi lus rab tu sim par byas} कस्य प्रभावान्मम शरीरं प्रह्लादितम् अ.श.१०ख/९.
rab tu sim par byed
= {rab sim byed/}
rab tu sim byed
= {rab sim byed/}
rab tu sim byed pa
= {rab sim byed/}
rab tu sun 'byin pa
वि. प्रदूषकः — {'od gsal bar byung ba ni rtse bas rab tu slu ba rnams dang yid rab tu sun 'byin pa rnams dang} प्रभास्वरोत्पन्नं क्रीडाप्रमोषकाणां मनःप्रदूषकाणाम् अभि.स.भा.१९क/२५.
rab tu sems
परा मनीषा — {nga ni 'bangs rnams bsrung bar rab tu sems/} /{de rnams kun kyang da ni sbyin gnas gyur//} परा मनीषा मम रक्षितुं प्रजा गताश्च ताः सम्प्रति दक्षिणीयताम् । जा.मा.६४क/७४.
rab tu sems dang ba
वि. प्रसन्नचित्तः — {mkhas pa gang zhig rab tu sems dang bas/} /{sangs rgyas mchod rten mar me 'bul byed na//} यो बुद्धचैत्येषु प्रसन्नचित्तः प्रदीपदानं प्रकरोति विद्वान् ।। वि.व.१६१ख/१.५०.
rab tu sems par byed
क्रि. प्रध्यायति — {'dod pa'i 'dod chags kyis kun nas dkris pa de 'dod pa'i 'dod chags kyis kun nas dkris pa nang du byas nas sems par byed/} {rab tu sems par byed do zhes rgyas par 'byung ba yin te} स कामरागपर्यवस्थितः कामरागपर्यवस्थानमन्तरीकृत्वा ध्यायति प्रध्यायतीति विस्तरः अभि.स्फु.२८५ख/११२८.
rab tu ser skyar byed
क्रि. कपिशयति — {bcu gnyis nyi ma ltar 'bar lus kyi 'od kyis phyogs bcu dag ni rab tu ser skyar byed//} देहोद्द्योतो दशाशाः कपिशयति शिशु (मुहुर् पा.भे.)द्वादशादित्यदीप्तिः ना.ना.२४४क/१७३.
rab tu sel
= {rab tu sel ba/}
rab tu sel ba
• क्रि. प्रशमयति — {sems can rnams kyi nyon mongs pa'i mun pa rab tu sel to//} सत्त्वानां क्लेशतमांसि प्रशमयति द.भू.२४७ख/४७; उपरमयति — {mdud par 'dzin pa ni rab tu sel to//} वैरमुपरमयामि ग.व्यू.५३क/१४६; • सं. प्रमार्जनम्— {bzod pa khong khro'i rdul rnams rab sel chu bo} क्षान्तिः क्रोधरजःप्रमार्जननदी अ.क.५१क/५.५०; • वि. प्रविरतः — {srid par goms pa'i ngal ba rab sel 'gro ba skad cig dag gis gyur/} प्रविरतभवाभ्यासायासः क्षणादभवज्जनः ।। अ.क.५२ख/५.७४.
rab tu sel bar 'gyur
क्रि. निर्घातयति — {de bcangs na nad thams cad sel bar 'gyur ro//} तद्गृहीतः सर्वव्याधीन्निर्घातयति ग.व्यू.३१२ख/३९८.
rab tu song
= {rab tu song ba/}
rab tu song ba
• क्रि. प्रययौ — {ngang pa lnga brgya dag gis ni/} /{de btang mgyogs par rab tu song //} शतानि पञ्च हंसानां त्यक्त्वा तं प्रययुर्जवात् ।। अ.क.२४५ख/२८.५४; {mgo yis ston pa'i zhabs dag la/} /{phyag 'tshal} … {de rab song //} शिरसा चरणद्वयम् । स शास्तुः प्रययौ नत्वा अ.क.१४४ख/२८.४३; • भू.का.कृ. प्रयातः — {'dun pa yis kyang rta blangs nas//rab} {tu song ste nyin bdun gyis//} छन्दकोऽप्यश्वमादाय प्रयातः सप्तभिर्दिनैः । अ.क.२२३ख/२४.१७४; {khyed gnyis mdza' ba'i pho nyar ni/} /{su zhig rab song ngas mi shes//} न जाने युवयोः को नु प्रयातः प्रेमदूतताम् ।। अ.क.१८२ख/२०.८६; प्रगतः — {theg pa mchog phyir dkon mchog skyabs rab song ba gang /} /{de nyid skyabs su song ba rnams kyi mchog ces bya//} रत्नानि यो हि शरणप्रगतोऽत्र याने ज्ञेयः स एव परमः शरणगतानाम् । सू.अ.१३४क/९; • सं. प्रेतः, मृतः — {me tog rab song gnas rnyed pas/} /{mgo skyes legs par bcing bar bya//} पुष्पं प्रेतालये प्राप्य बन्धयेन्मूर्द्धजं वरम् ।। हे.त.१८ख/५८.
rab tu song bar gyur
क्रि. प्रययौ — {de nas yab ni mig chu dang /} /{bcas pas rjes gnang nags tshal du/} … {rab tu song bar gyur//} ततः स पित्राऽनुज्ञातः साश्रुनेत्रेण काननम् । प्रययौ अ.क.२९३क/३७.६६.
rab tu son
= {rab son/}
rab tu son pa
= {rab son/}
rab tu sreg pa
निर्दहनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {lta ba'i nye bar len pa'i rtswa thams cad rab tu sreg pas me lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…अग्निभूतं सर्वदृष्ट्युपादानकक्षनिर्दहनतया ग.व्यू.३०९ख/३९६.
rab tu sreg par byed pa
= {rab tu sreg byed/}
rab tu sreg byed
वि. प्रदाहकः — {'di ltar byang chub phyogs mthun chos/} /{rab tu sreg byed 'od lta bu/} /{de dang ldan phyir sa de ni/} /{gnyis po sreg phyir 'od 'phro can//} अर्चिर्भूता यतो धर्मा बोधिपक्षाः प्रदाहकाः । अर्चिष्मतीति तद्योगात्सा भूमिर्द्वयदाहतः ।। सू.अ.२५५क/१७४.
rab tu sred pa
औत्सुक्यम् — {khyed rnams rab tu sred pa yis/} /{brgyud mar zhon pa 'di ni ci/} /{chu gter rba rlabs rtse mo 'di/} /{khyim gyi khyams ni yongs ma yin//} केयं युष्माकमौत्सुक्यादारोहणपरम्परा । तुङ्गतरङ्गशृङ्गोऽयं न गृहाङ्गणमम्बुधिः ।। अ.क.२२१ख/८९.५.
rab tu slu
= {rab tu slu ba/}
rab tu slu ba
• वि. प्रमोषकः — {'od gsal bar byung ba ni rtse bas rab tu slu ba rnams dang yid rab tu sun 'byin pa rnams dang} प्रभास्वरोत्पन्नं क्रीडाप्रमोषकाणां मनःप्रदूषकाणाम् अभि.स.भा.१९क/२५; • सं. विप्रवादनम् — {thabs dang skyabs dang dag pa dang /} /{theg chen nges par 'byung ba la/} /{sems can rnams la rab slu ba'i/} /{bdud 'joms khyod la phyag 'tshal lo//} उपाये शरणे शुद्धौ सत्त्वानां विप्रवादने । महायाने च निर्याणे मारभञ्ज नमोऽस्तु ते ।। सू.अ.२५८क/१७७; द्र. {rab tu slu bar byed pa/}
rab tu slu bar byed pa
विप्रवादनम् — {'dir don bzhi la sems can rnams la rab tu slu bar byed pa'i bdud gang yin pa de 'joms par mdzad pa nyid kyis/} {bcom ldan 'das kyi stobs} ( {bcu} ) {rnams kyi las yang dag par bstan te} अत्र चतुर्ष्वर्थेषु सत्त्वानां विप्रवादनाय मारो यस्तद्भञ्जकत्वेन भगवतो दशानां बलानां कर्म सन्दर्शितम् सू.व्या.२५८क/१७७.
rab tu gsar
= {rab tu gsar pa/}
rab tu gsar pa
वि. बालः — {ljon shing ldum bu'i myu gu rab tu gsar/} … {shing tog rnams kyis 'tsho ba chog par 'dzin//} बालैः प्रवालैः स महीरुहाणां…फलैश्च…सन्तोषवृत्तिं बिभराञ्चकार जा.मा.२०९ख/२४५; अभिनवः — {rab gsar sprin gyi sgra la dga' zhing mngon 'dod gsal ba yis/} /{rma bya rol sgeg gar dang 'phyar ba'i spyod la reg par byed//} अभिनवघननादे व्यक्तहर्षाभिलाषः स्पृशति ललितनृत्योद्वृत्तवृत्तिं मयूरः ।। अ.क.१८६ख/२१.२६.
rab tu gsal
= {rab gsal/}
rab tu gsal ba
= {rab gsal/}
rab tu gsal bar bya ba
प्रभासनम् — {rigs kyi bu khyod kyis} … {sems kyi grong khyer rab tu gsal bar bya ba la brtson par gyis shig} चित्तनगरप्रभासनप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यम् ग.व्यू.२५७क/३४०.
rab tu gsal bar mdzad
भू.का.कृ. प्रकटितः — {de nyid thub pas rab tu gsal bar mdzad do//} तदेव प्रकटितं मुनिना वि.प्र.२२९ख/२.२३; प्रकाशितः — {de nyid bsgrub pa la phyag rgya chen po bsgom pa du ba la sogs pa mtshan ma'i lam rab tu gsal bar mdzad de} अस्यैव साधनाय महामुद्राभावना धूमादिनिमित्तमार्गः प्रकाशितः वि.प्र.१२१ख/१, पृ.१९.
rab tu gsal bar mdzad pa
= {rab tu gsal bar mdzad/}
rab tu gsung
क्रि. प्रवदति — {'khor gyi dbus na chos ni rab tu gsung //} पर्षाय मध्ये प्रवदन्ति धर्मम् स.पु.११क/१६; वदति— {sangs rgyas de bzhin sems can la/} /{sems tsam du yang rab tu gsung //} बुद्धा हि तद्वत् सत्त्वानां चित्तमात्रं वदन्ति ते ।। ल.अ.१७४क/१३४; प्रभाषते — {bdag med gnyis po dag pa yang /} /{rnam par 'dren pa rab tu gsung //} नैरात्म्यं द्वितयं शुद्धं प्रभाषन्ते विनायकाः ।। ल.अ.७६क/२४.
rab tu gsung ba
= {rab tu gsung /}
rab tu gsung bar mdzad
क्रि. प्रभाषते — {rnam par nges pa'i gtam dag thub pa che/} /{'gro ba'i don slad rab tu gsung bar mdzad//} वचनानि मुने प्रभाषते जगदर्थाय विनिश्चितानि च ।। वि.व.१२७क/१.१६.
rab tu gsungs
= {rab gsungs pa/}
rab tu gsungs pa
= {rab gsungs pa/}
rab tu gsol mdzad pa
वि. प्रदायकः — {khams gsum la gnas thams cad la/} /{dbang bskur rab tu gsol mdzad pa//} त्रैधातुकं स्थितं सर्वमभिषेकप्रदायकः ।। स.दु.१०७क/१५८.
rab tu bsags
= {rab bsags/}
rab tu bsags pa
= {rab bsags/}
rab tu bsam par mdzod
क्रि. चिन्त्यताम् — {ltung ba dag la nye ba 'dir/} /{rten ni rab tu bsam par mdzod//} आसन्नेऽस्मिन्निपतने चिन्त्यतामवलम्बनम् ।। अ.क.१७३ख/७८.६.
rab tu bsams
क्रि. प्रदध्यौ — {de yis de mthong rang nyid kyi/} /{lus la dmigs te rab bsams pa//} स प्रदध्यौ तमालोक्य समुद्दिश्य निजां तनुम् । अ.क.२१४ख/२४.७९; समचिन्तयत् — {gnyid med sprin gyi bzhon pa yi/} /{bsam gtan ldan pas rab bsams pa//} जीमूतवाहनध्याननिर्निद्रा समचिन्तयत् ।। अ.क.३०१ख/१०८.९०; अचिन्तयत् — {'dar zhing gdengs can bdag po ni/} /{bcings pa'i skrag pas rab bsams pa//} कम्पमानः फणिपतिर्बन्धत्रासादचिन्तयत् ।। अ.क.९१ख/६४.४४; {nyer sbas kyis ni rnam 'gyur la//'os} {pa'i phyir bcos rab tu bsams//} अचिन्तयद्विकारार्हामुपगुप्तः प्रतिक्रियाम् ।। अ.क.१६०ख/७२.४६.
rab tu bsal bar gyur
भू.का.कृ. प्रमृष्टः — {e ma'o rlabs chen khyad par 'phags pa gsal ba yis/} /{snying gi ser sna'i mun pa rab tu bsal bar gyur//} अहो बतौदार्यविशेषभास्वतः प्रमृष्टमात्सर्यतमिस्रता हृदः । जा.मा.२५क/२९.
rab tu bsil bar byed
क्रि. शीतलीकरोति— {lus thams cad kyang rab tu bsil bar byed do//} सर्वं चाश्रयं शीतलीकरोति ग.व्यू.३१६क/४०१.
rab tu bsos
= {rab tu bsos pa/}
rab tu bsos pa
• क्रि. अजीवयत् — {bdud rtsi'i char rgyun dag gis ni/} /{sprin gyi bzhon pa rab tu bsos//} अजीवयत्सुधासारैः… जीमूतवाहनः अ.क.३१३क/१०८.२०१; • भू.का.कृ. विवर्धितः — {bdag gi lhag ma nyid kyis ni//rab} {tu bsos pa 'bangs phrug 'di//} दाससूनुर्मयैवायमुत्सृष्टेन विवर्धितः । अ.क.२१६क/८८.२६; • वि. स्वस्थः — {ri sras mi snang gyur pa na/} /{sprin gyi bzhon pa rab bsos nas//} अन्तर्हितायां पार्वत्यां स्वस्थो जीमूतवाहनः । अ.क.३१३क/१०८.२००.
rab tu bsrung
क्रि. रक्षति — {phongs pa'i sdug bsngal rgyas pa las/} /{rtag tu bsrungs shing rab tu bsrung //} विपद्विपुलदुःखेभ्यः सदा रक्षति रक्षितः ।। अ.क.२१क/३.१९.
rab tu bsrungs
= {rab tu bsrungs pa/}
rab tu bsrungs pa
भू.का.कृ. सुरक्षितः — {nags kyi mtha' ru rab bsrungs te/} /{skye bo rnams la phan slad bkod//} न्यस्तं हिताय लोकानां वनोपान्ते सुरक्षितम् ।। अ.क.३६क/५४.१७; रक्षितः — {bdag gis gnod pa byas mod kyang /} /{bde gshe+egs bdag nyid chen po yis/} … {rab tu bsrungs//} अहं कृतापराधोऽपि सुगतेन महात्मना …रक्षितः अ.क.१६१क/७२.५३.
rab tu bsrungs par 'gyur
क्रि. सुरक्षितो भवति — {srog chags bye bas rab tu bsrungs par 'gyur} सुरक्षितो भोति च प्राणिकोटिभिः स.पु.१०७ख/१७३.
rab tu bsrubs
= {rab bsrubs/}
rab tu bsrubs pa
= {rab bsrubs/}
rab tu bsregs pa
भू.का.कृ. सम्प्रतप्तः — {lcags kyi thu lum mam thong lcags me kun du 'bar ba rab tu bsregs pa lcags kyi tho bas brgyab pa rnams kyi} अयोगुडानां वाऽयस्फालानां वा दीप्ताग्निसम्प्रतप्तानामयोघनेन हन्यमानानाम् अभि.स्फु.१९२ख/९५४.
rab tu bslang
वि. समुन्नमितः — {ri dwags} … {rna ba gcig rab tu bslangs ste} ( {bslang ste} पा.भे.) / {btang nas} समुन्नमितदत्तैककर्णाः…हरिणाः ना.ना.२२७क/२१.
rab tu bslangs
= {rab tu bslangs pa/}
rab tu bslangs pa
• क्रि. ययाचे — {rgyal srid bsrung bar nus gyur pa'i/} /{rgyal po'i sras ni rab tu bslangs//} शक्तं राज्यस्य रक्षायै राजपुत्रं ययाचिरे ।। अ.क.२९क/३.११३; • भू.का.कृ. दत्तः — {ri dwags} … {rna ba gcig rab tu bslangs te gtang nas mig zum pa dang bcas pas nyan par byed pa lta bu mtshon no//} समुन्नमितदत्तैककर्णाः निमीलितलोचना आकर्णयन्त इव हरिणा लक्ष्यन्ते ना.ना.२२७क/२१; उद्भूतः — {'jigs rung stug po'i rlung gyis rab bslangs rba rlabs rnam sprul pas/} /{ma lus phyogs kun yongs 'gengs drag po'i sgra dang rab tu ldan//} उद्भूतभैरवघनानिलनिर्मितोर्मिसम्पूरिताखिलदिगन्तरघोरघोषः । अ.क.२२१क/८९.१.
rab tu lhung
= {rab tu lhung ba/}
rab tu lhung ba
• क्रि. प्रपतति — {de dag gcig pa dang tha dad pa dang yod pa dang med par 'dzin par rab tu lhung ngo //} ते एकत्वान्यत्वनास्त्यस्तित्वग्राहे प्रपतन्ति ल.अ.९१क/३८; • सं. प्रपातः — {so skyes pa de nas ji srid so rab tu lhung bar 'gyur ba de srid ni rgyal ba byang chub kyi sems rdo rje'i longs spyod rdzogs pa'i sku ste} ततो दन्तोत्थानाद् यावद् दन्तप्रपातो भवति तावत् सम्भोगकायो जिनस्य बोधिचित्तवज्रस्य वि.प्र.२२६ख/२.१४; सम्पतनम् — {kye ma 'dod chags la chags dang /} /{bag med rab tu lhung ba dag//} अहो आसक्तरक्तानां सम्पतनप्रमादिनम् । अ.क.१७०ख/१९.८०.
rab gtang
= {rab tu gtang ba/}
rab gtang ba
= {rab tu gtang ba/}
rab gtum
• वि. प्रचण्डः — {rab tu gtum} … {gdengs can dbang} प्रचण्डः…फणीन्द्रः वि.प्र.११२क/१, पृ. ९; उच्चण्डः — {rab gtum dbyug pa blangs 'dra'i sna} उद्दण्डोच्चण्डशुण्ड(–) अ.क.२४२क/२८.२०; {mig nyid kyis bsgrubs dmod pa dag/} /{'bras med rab gtum bslad par ro//} दृशैव विदधे शापं विफलोच्चण्डविप्लवम् ।। अ.क.४२ख/४.६८; प्रबलचण्डः, ओ डा — {snying rje med cing mi bzad rab gtum pa'i/} /{srin mo brgya dag shin tu tshar bcad nas//} विनिगृह्य राक्षसिशतानि निर्घृणदारुणप्रबलचण्डा । रा.प.२३८क/१३४; प्रदुष्टः — {rab tu gtum pa de'i phyi bzhin du 'gro bar bya'o//} पृष्ठतोऽस्य प्रदुष्टस्य गमनम् वि.सू.१५ख/१७; सुरौद्रः — {rab tu gtum sems sems can gzhan zos pas} परसत्त्व खादित्व सुरौद्रचित्ताः स.पु.३४क/५७; सुदारुणः — {nam mkha' rdo rjer srin po ni/} /{drag cing khro la rab gtum dang /} … {gang bar bsgom//} खवज्रं राक्षसैः क्रूरैश्चण्डैः क्रोधसुदारुणैः ।…प्रभावयेत् ।। गु.स.११६क/५६; • सं. चण्डता— {rgyal po rab tu gtum zhing bcos dka' bar shes nas yid mi dga' zhing mya ngan gyis ni gdungs} प्रजानानाश्च तस्य राज्ञश्चण्डतां दुरनुनेयतां च वैमनस्यदैन्याक्रान्तमनसः जा.मा.१६९क/१९५; • ना. प्रचण्डः, मण्डलाधिदेवः — {shar gyi sgor ni rab gtum ral gri 'dzin pa shin tu stobs te/} {de'i phyag rgya rengs byed ma'o//} पूर्वद्वारे प्रचण्डस्त्वसिधृगतिबलः स्तम्भकी तस्य मुद्रा वि.प्र.५०ख/४.५७.
rab gtum pa
= {rab gtum/}
rab gtum ma
• सं. प्रचण्डा — {khyi gdong ma la sogs pa rab gtum ma rnams} श्वानास्यादिप्रचण्डानाम् वि.प्र.२९ख/४.१; {shar du kla klo ma dang} … {rlung du b+hil lI dang dbang ldan du ri khrod ma ste rab gtum ma brgyad do//} पूर्वे म्लेच्छा…वायव्ये भिल्ली, ईशाने शबरी इत्यष्टौ प्रचण्डाः वि.प्र.१६२ख/३.१२६; • ना. प्रचण्डा, पत्रदेवी /योगिनी — {'dab ma dang po la 'jigs ma ste gnyis pa la sogs pa la drag mo dang} … {rab gtum ma dang} प्रथमपत्रे भीमा । एवं द्वितीयादौ उग्रा…प्रचण्डा वि.प्र.४१क/४.२९; {pad+ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {rab gtum ma'i yu'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…यु प्रचण्डायाः वि.प्र.१३२क/३.६३.
rab gtum mo
प्रचण्डा — {de bzhin du lag pa zung la lta na bdag ni rab tu gtum mo zhes brjod do//} तथा भुजयुगालोकनेऽहं प्रचण्डेति वदति वि.प्र.१८०क/३.१९६; द्र. {rab gtum ma/}
rab gtong
= {rab tu gtong ba/}
rab gtong ba
= {rab tu gtong ba/}
rab gtor
= {rab tu gtor ba/}
rab gtor ba
= {rab tu gtor ba/}
rab btang
= {rab tu btang ba/}
rab btang ba
= {rab tu btang ba/}
rab btud
• भू.का.कृ. प्रणतः — {de nas bcom ldan mthong gyur nas/} /{gzhon nus bzhin ni rab btud de//} भगवन्तमथालोक्य कुमारः प्रणताननः । अ.क.३२५ख/४१.१७; {mdza' zhing phan pas rab btud pa/} /{byas shes de ni} स्नेहोपकारप्रणतः कृतज्ञः सः अ.क.२८०ख/३६.७; आनतः — {phyag 'tshal rab tu btud pa des//} स प्रणामानतः अ.क.१७४ख/७८.२२; • सं. प्रणामः — {bdag khrims ldan la rab btud nas/} /{skyes pa rnams ni tshe 'phel 'gyur//} पतिव्रताप्रणामेन पुंसामायुर्विवर्धते ।। अ.क.२६९क/३२.४३; प्रणतिः — {rab btud gus pa'i spyod pa dang /} /{rim gro dag gis tshim par byas//} प्रणतिप्रणयाचारैस्तोषितः परिचर्यया ।। अ.क.१६२क/१८.८; • वि. प्रह्वः — {de yis} … {zas/} … /{rab tu btud de de la phul//} सः…भोज्यं…प्रह्वस्तस्मै न्यवेदयत् ।। अ.क.२३९ख/२७.५७; अवनाम्यः — {'khar gsil de nyid cung zad tsam/} /{legs par rab tu btud pa ni/} /{mthe bo gnyis la rnam par sbyar/} /{de 'dir bya ma bum du brjod//} तदेव खखरीषदवनाम्यं तु शोभनम् । कुर्यादङ्गुष्ठविन्यस्तं कलशं तदिहोच्यते ।। म.मू.२५१ख/२८६.
rab btud pa
= {rab btud/}
rab btud byas
वि. कृतप्रणामः — {de nas slar yang bcom ldan gyis/} /{rab tu btud byas de yi yang /} /{rmongs pa chos gtam rigs pa yis/} /{'od kyi mun pa bzhin du phrogs//} ततः कृतप्रणामस्य तस्यापि भगवान् पुनः । धर्म्यया कथया मोहं त्विषा तम इवाहरत् ।। अ.क.८१क/६२.८५.
rab rten
= {rab tu rten pa/}
rab rten pa
= {rab tu rten pa/}
rab rtog
= {rab tu rtog pa/}
rab rtog pa
= {rab tu rtog pa/}
rab rtogs
= {rab tu rtogs pa/}
rab rtogs pa
= {rab tu rtogs pa/}
rab lta
= {rab tu lta ba/}
rab lta ba
= {rab tu lta ba/}
rab ltung
प्रपातः — {gang dag 'ga' zhig tu ni mkha' las rdo rje rab ltung bud med 'grogs las rtag par yang} येषां वज्रप्रपातः क्वचिदपि नभसः स्त्रीप्रसङ्गाच्च नित्यम् वि.प्र.११३क/१, पृ.१०.
rab ltung ba
= {rab ltung /}
rab ster
= {rab tu ster ba/}
rab ster mchog
वि. प्रदाता — {rnyed dka'i don ni rab ster mchog/} /{khyod lta bu ni shin tu nyung //} दुर्लभार्थप्रदातारो विरलास्तु भवद्विधाः ।। अ.क.५१क/५.५२.
= {bdud} प्रद्युम्नः, मारः — {myos byed yid srubs bdud dang ni/} /{rab stobs nya yi tog can dang /} … {bdag las byung //} मदनो मन्मथो मारः प्रद्युम्नो मीनकेतनः ।।… आत्मभूः । अ.को.१२९क/१.१.२५; प्रकृष्टं द्युम्नं बलम् अस्यास्तीति प्रद्युम्नः अ.वि.१.१.२५.
rab stor
= {rab tu stor ba/}
rab stor ba
= {rab tu stor ba/}
rab brtag
= {rab tu brtag pa/}
rab brtag pa
= {rab tu brtag pa/}
rab brtags
= {rab tu brtags pa/}
rab brtags pa
= {rab tu brtags pa/}
rab brtags dpe
पा. उत्प्रेक्षितोपमा, उपमाभेदः — {de yi bzhin dpal nga nyid la/} /{yod ces zla ba snyems mi dgos/} /{pad ma la yang de yod phyir/} /{zhes pa 'di ni rab brtags dpe//} मय्येवास्या मुखश्रीरित्यलमिन्दोर्विकत्थनैः । पद्मेऽपि सा यदस्त्येवेत्यसावुत्प्रेक्षितोपमा ।। का.आ.३२२ख/२.२३.
rab brtan
• वि. सुदृढः, ओ ढा — {byang chub sems zhes bya ba rab brtan zung //} सुदृढं गृह्णत बोधिचित्तसंज्ञम् बो. अ.२ख/१.१०; {grub pa rnams kyis rab brtan sa/} /{kun nas bug pa bcas par mthong //} सच्छिद्रां सुदृढां भूमिं सिद्धाः पश्यन्ति सर्वतः । वि.प्र.१६५ख/१.१०; सुधीरः — {gzhan la phan bya gcig tu mngon dga' ste/} /{sing ge bzhin du rab brtan srid na spyod//} परहितकरणैकताभिरामश्चरति भवेषु हि सिंहवत्सुधीरः ।। सू.अ.१४८क/२९; निबिडः — {gzhan na glo bur nyams byed rta gdong me ni rab brtan me lce'i dkyil 'khor gtum pa yod} चण्डोऽन्यत्रास्त्यकाण्डक्षयनिबिडशिखामण्डलो वाडवाग्निः अ.क.२२२क/८९.७; • भू.का.कृ. उपस्तब्धः— {byang chub sems dpa' rnams kyi sems} … {bsam pa dang lhag pa'i bsam pas rab tu brtan pa} … {skye bar 'gyur te} चित्तमुत्पद्यते बोधिसत्त्वानां…आशयाध्याशयोपस्तब्धम् द.भू.१७४ख/८; • ना. सुप्रतिस्थितः, देवपुत्रः — {lha'i bu ud ka li zhes bya ba dang} … {rab brtan dang} उत्खली च नाम देवपुत्रः… सुप्रतिस्थितश्च ल.वि.१३७क/२०२.
rab brtan pa
= {rab brtan/}
rab brtas
= {rab tu brtas pa/}
rab brtas pa
= {rab tu brtas pa/}
rab blta
= {rab tu blta ba/}
rab blta ba
= {rab tu blta ba/}
rab bltas
= {rab tu bltas/}
rab bstan
= {rab tu bstan pa/}
rab bstan pa
= {rab tu bstan pa/}
rab bsten
= {rab tu bsten pa/}
rab bsten pa
= {rab tu bsten pa/}
rab bstod
= {rab bstod pa/}
rab bstod pa
• क्रि. प्रशंसति— {dam chos rab tu bstod pa dang /} /{dam chos ma lags smod mdzad kyang //} प्रशंससि च सद्धर्मान्नसद्धर्मान् विगर्हसि । श.बु.१११ख/४७; • कृ. १. स्तुतः — {rgyal po mdun sar sa yi lha rnams dag gi zhal/} /{chang gis ma bcom nor gyis mdzes pas rab bstod pa'i//} सभासु राजन्नसुराहतैर्मुखैर्महीसुराणां वसुराजितः स्तुताः । का.आ.३३५ख/३.४०; वर्णितः — {bde bar gshegs pas bag yod rab bstod cing /} /{bde gshegs rnams kyis bag med rnams kyang dmad//} अप्रमाद सुगतेन वर्णितो निन्दिता हि सुगतैः प्रमत्तकाः ।। रा.प.२४४ख/१४२; प्रशंसितः म.व्यु.२६१५(४९क) २. संस्तूयमानः — {rma bya rab dga' ze ba 'brel ba rnams/} /{glu gar mdzes pas rab tu bstod pa bzhin//} संसक्तकेकैः शिखिभिः प्रहृष्टैः संस्तूयमाना इव नृत्तचित्रैः । जा.मा.८७ख/१००.
rab thar
= {rab tu thar ba/}
rab thar ba
= {rab tu thar ba/}
rab thim
= {rab tu thim pa/}
rab thim pa
= {rab tu thim pa/}
rab thob
= {rab tu thob pa/}
rab thob pa
= {rab tu thob pa/}
rab thos
= {rab tu thos pa/}
rab thos pa
= {rab tu thos pa/}
rab mtha'
= {rab kyi mtha'/}
rab mtha' pa
= {rab kyi mtha' pa/}
rab mtho
= {rab tu mtho ba/}
rab mtho ba
= {rab tu mtho ba/}
rab mthong
= {rab tu mthong ba/}
rab mthong ba
= {rab tu mthong ba/}
rab 'thab bral
ना. सुयामः, देवपुत्रः — {lha'i dbang po brgya byin dang lha'i bu rab 'thab bral dang} … {bdud kyi bu ded dpon dang} शक्रश्च देवानामिन्द्रः सुयामश्च देवपुत्रः… सार्थवाहश्च मारपुत्रः ल.वि.२६ख/३१; {skye bas ni lha'i rgyal po rab 'thab bral du 'gyur te} उपपत्तितश्च सुयामो भवति देवराजः बो.भू.१७६क/२३२.
rab 'thon
• सं. उद्गमः — {'di de bsod nams 'khri shing gi/} /{me tog rab 'thon dang po yin//} सोऽयं सुकृतवल्लीनां प्रथमः कुसुमोद्गमः ।। अ.क.३९क/४.२४; अ.क.४३ख/५६.१५; • भू.का.कृ. ( {rab thon} इत्यस्य स्थाने) उत्थितः — {klu ni dga' bo nye dga' dag//sa} {'og nas ni rab 'thon te//'jigs} {nas bcom ldan la phyag 'tshal//} नागौ नन्दोपनन्दकौ । पातालादुत्थितौ भीत्या भगवन्तं प्रणेमतुः ।। अ.क.२ख/५०.१६.
rab 'thob
= {rab tu 'thob pa/}
rab 'thob pa
= {rab tu 'thob pa/}
rab 'thor
• क्रि. सिञ्चति— {de dag chus ni rab 'thor zhing //} सिञ्चन्ति ते जलेन सु.प्र.५८क/११६; • कृ. १. उच्छलत्— {khu byug ca cor sgrog byed cing /} /{ma la ya rlung bdag la 'ong /} /{nyar ma rab 'thor dwangs shing dwangs/} /{chu rgyun chu thigs kyis bran pa'i//} कोकिलालापवाचालो मामेति मलयानिलः । उच्छलच्छीकराच्छाच्छनिर्झराम्भःकणोक्षितः ।। का.आ.३२०क/१.४८ २. प्रकीर्णः — {dga' bas de yi zhabs la gtugs//lha} {yi me tog rab 'thor la/} /{de la de bzhin gshegs pa yis/} … /{chos ni bstan mdzad de} हृष्टा सा पपातास्य पादयोः ।। प्रकीर्णदिव्यपुष्पायास्तस्याश्चक्रे तथागतः । धर्मोपपादनम् अ.क.३११क/४०.४६.
rab 'thor ba
= {rab 'thor/}
rab dag
= {rab dag pa/}
rab dag pa
भू.का.कृ. प्रशुद्धः — {tshul khrims nor gyis rab dag pa//} शीलधनप्रशुद्धः र.व्या.८३ख/१७; सुविशुद्धः — {ma dag rnam dag rab dag pa/} /{sems can rnams la bsam par 'dod//} सत्त्वेष्वाशय इष्यते । अशुद्धश्च विशुद्धश्च सुविशुद्धः सू.अ.२५०ख/१६८.
rab dag byed
प्रमार्जनम् — {khon gyi rdul ni rab tu dag byed bzod pa'i chu bo sems la rtag gnas pa//} नित्यं वैररजःप्रमार्जननदी क्षान्तिः स्थिता चेतसि । अ.क.२६६क/९७.२१.
rab dang
= {rab tu dang ba/}
rab dang ba
= {rab tu dang ba/}
rab dad
= {rab tu dad pa/}
rab dad pa
= {rab tu dad pa/}
rab dud
= {rab tu dud pa/}
rab dud pa
= {rab tu dud pa/}
rab dul
= {rab tu dul ba/}
rab dul ba
= {rab tu dul ba/}
rab des
= {rab tu des pa/}
rab des pa
= {rab tu des pa/}
rab dor
= {rab tu dor ba/}
rab dor ba
= {rab tu dor ba/}
rab dwangs
• वि. स्वच्छः — {tshems ni bzhi bcu mnyam pa dang /} /{rab dwangs tshems thags bzang ba dang //} समा ।। चत्वारिंशद्दशनता स्वच्छाविरलदन्तता । र.वि.१२१क/९५; • सं. = {chang} प्रसन्ना, सुरा— {chang dang gshol ldan mnyes pa dang /} /{hA lA yongs dag chu bdag skyes/} /{dri mchog rab dwangs e rA dang //ka} {da m+bar yang yongs su thos/} /{myos byed dga' byed ma rgya chang //} सुरा हलिप्रिया हाला परिस्रुद्वरुणात्मजा । गन्धोत्तमा प्रसन्नेराकादम्बर्यः परिस्रुता ।। मदिरा कश्यमद्ये च अ.को.२०५क/२.१०.३९; प्रसीदतीति प्रसन्ना । षद्Ḷ विशरणादौ अ.वि.२.१०.३९; • पा. प्रसादः, वाक्यरीतिभेदः — {sbyar ba rab dwangs mnyam nyid dang /} /{snyan dang shin tu gzhon pa dang /} /{don gsal ba dang rgya che nyid/} /{brjid dang mdzes dang ting nge 'dzin/} / {yon tan 'di bcu bai dar b+ha'i/} /{lam gyi srog tu bshad pa yin//} श्लेषः प्रसादः समता माधुर्यं सुकुमारता । अर्थव्यक्तिरुदारत्वमोजःकान्तिसमाधयः ।। इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दशगुणाः स्मृताः । का.आ.३१९ख/१.४१.
rab dwangs ldan pa
वि. प्रसादवान् — {rab dwangs ldan pa grags don can/} /{zla ba'i mtshan ma ud pal gyi/} /{'od kyis mdzes pa rgyas zhes pa/} /{rtogs pa'i skal bzang ldan pa'i tshig//} प्रसादवत् प्रसिद्धार्थमिन्दोरिन्दीवरद्युति । लक्ष्म लक्ष्मीं तनोतीति प्रतीतिसुभगं वचः ।। का.आ.३२०क/१.४५.
rab dwangs pa
= {rab dwangs/}
rab drag
वि. प्रचण्डः — {tho ba rab tu drag po yis/} /{brtul zhugs can gyis snying gar brdeg//} मुद्गरेण प्रचण्डेन उरसि ताडयेद् व्रती । गु.स.१२९क/८४; उच्चण्डः — {rab drag nyi ma'i phreng ba bzhin/} /{gzi byin ser skya rgya chen tshogs kyis phyogs ni ser byed pas//} उच्चण्डमार्तण्डमालाकपिलविपुलतेजःपुञ्जपिञ्जीकृताशः अ.क.३०९क/१०८.१५७; अत्युग्रः — {rab drag mya ngan gyis bcom 'dar ba de'i/} /{snying rje'i cho nge rab tu gsang ba thos//} अत्युग्रशोकाहतिकम्पितायाः शुश्राव तारं करुणप्रलापम् ।। अ.क.३०५क/१०८.११९; उत्कटः — {gang na nyi mas mun pa spro byed gang na zla ba me char 'bebs/} /{gang na bdud rtsi las ni rab drag nag po brtsegs pa rab gsal skye//} यत्र ध्वान्तं सृजति तरणिर्यत्र चन्द्रोऽग्निवर्षी यत्रोदेति प्रकटममृतादुत्कटः कालकूटः । अ.क.३१४क/४०.७९; क्रूरतरः — {der ni rab drag rnam mang dmyal ba'i nyon mongs} तत्र क्रूरतरप्रकारनरकक्लेश(–) अ.क.१६९क/७६.१; उत्तालः — {dus min rnam bslad rab tu drag/} /{mi bsrun ro langs tshogs kyis gang //} अकालविप्लवोत्तालखलवेतालसङ्कुलः ।। अ.क.९२क/९.७१.
rab drag pa
= {rab drag/}
rab drangs
= {rab tu drangs pa/}
rab drangs pa
= {rab tu drangs pa/}
rab dris
= {rab tu dris/}
rab gdags
= {rab tu gdags/}
rab gdug
= {rab tu gdug pa/}
rab gdug pa
= {rab tu gdug pa/}
rab gdung
= {rab tu gdung ba/}
rab gdung ba
= {rab tu gdung ba/}
rab gdungs
= {rab tu gdungs pa/}
rab gdungs pa
= {rab tu gdungs pa/}
rab 'dar
= {rab tu 'dar ba/}
rab 'dar ba
= {rab tu 'dar ba/}
rab 'das
= {rab tu 'das pa/}
rab 'das pa
= {rab tu 'das pa/}
rab 'dud
= {rab tu 'dud pa/}
rab 'dud pa
= {rab tu 'dud pa/}
rab 'dul
= {rab tu 'dul ba/}
rab 'dul ba
= {rab tu 'dul ba/}
rab 'dus
उत्सर्पः — {glang po che la bung ba ni/} /{rab 'dus rnga yab 'khrug cing 'ongs//} आजगाम गजोत्सर्पत्रस्तभ्रमरचामरः ।। अ.क.२१७क/२४.१०३.
rab 'dod
= {rab tu 'dod pa/}
rab 'dod pa
= {rab tu 'dod pa/}
rab 'dra
= {rab tu 'dra ba/}
rab 'dra ba
= {rab tu 'dra ba/}
rab 'dren
= {rab tu 'dren pa/}
rab 'dren pa
= {rab tu 'dren pa/}
rab ldang
= {rab tu ldang ba/}
rab ldang ba
= {rab tu ldang ba/}
rab ldan
• वि. प्रयुक्तः, ओ क्ता — {zhes sogs gsal byed yin mod kyang /} /{snga ma snga ma ltos pa yi/} /{ngag gi phreng ba rab ldan phyir/} /{de ni phreng ba'i gsal byed 'dod//} इत्यादिदीपकत्वेऽपि पूर्वपूर्वव्यपेक्षिणी । वाक्यमाला प्रयुक्तेति तन्मालादीपकं मतम् ।। का.आ.३२५ख/२.१०७; उद्युक्तः — {rnam gsum sbyor ba rab ldan pa/} /{'dod chags zhe sdang gti mug yin//} त्रिधा प्रयोगोद्युक्तानि रागद्वेषमोहिनाम् । म.मू.१८२क/१११; प्रतिसंयुक्तः — {bcom ldan 'das 'di ni byang chub sems dpa'i dgon pa la gnas pa dang rab tu ldan pa'i bdud kyi lcags kyu ste bdun pa'o//} अयं भगवन् बोधिसत्त्वस्यारण्यवासप्रतिसंयुक्तः सप्तमो माराङ्कुशः शि.स.३३ख/३२; प्रपन्नः — {bcom ldan zhi ba brjod pas} … {bslab pa nyer bstan cing /} /{skyabs 'gro rab ldan 'dul ba dag la bkod//} भगवान्…शिक्षोपदेशं शरणं प्रपन्नं शमाभिधायी विनये न्ययुङ्क्त ।। अ.क.२९४ख/३८.३; सुयुक्तः — {zhi gnas rab tu ldan pa'i lhag mthong gis/} /{nyon mongs rnam par 'joms par shes byas nas//} शमथेन विपश्यनासुयुक्तः कुरुते क्लेशविनाशमित्यवेत्य । बो.अ.२३ख/८.४; संयुतः— {bag chags sna tshogs gnas ngan len/} /{sems dang lhan cig rab tu ldan/} /{mi la phyi rol rnams snang ste//} दौष्ठुल्यवासनाश्चित्राश्चित्तेन सह संयुताः । बहिर्धा दृश्यते नृणाम् ल.अ.१६८ख/१२४; सुनिबद्धः — {mthar thug pa'i gnas bcu dang rab tu ldan pa'i chos su gyur te} दशनिष्ठापदसुनिबद्धधर्माणः ल.अ.१०४क/५०; • द्र.— {rtswa dang shing gel pa dang sman dang nags tshal sna tshogs rnams mdangs dang rab tu ldan par 'khrungs par 'gyur} नानातृणगुल्मौषधिवनस्पतय ओजस्वितराः प्ररोहयिष्यन्ति सु.प्र.३३क/६४; {dri dang rab tu ldan pa dang snum dang rab tu ldan pa dang ro zhim por 'gyur ba dang blta na rab tu sdug pa dang rab tu che bar 'gyur ro//} गन्धतराणि स्निग्धतराण्यास्वादनीयानि दर्शनीयतराणि महत्तराणि च भविष्यन्ति सु.प्र.३३ख/६४; {mel tshe rab ldan 'jig rten dag na 'tsho//shi} {dang gnyid kyis log la bye brag ci//} प्रजागरो जीवितमेव लोके मृतस्य सुप्तस्य च को विशेषः ।। अ.क.२२०क/२४.१३६.
rab ldan pa
= {rab ldan/}
rab ldeg
= {rab tu ldeg/}
rab sdang
= {rab tu sdang ba/}
rab sdang ba
= {rab tu sdang ba/}
rab sdig
वि. सुदारुणः, ओ णा — {de dag rnams kyi sdig pa'i spyod pa dang /} /{chos min ldan 'gro rab sdig 'di thos nas//} श्रुत्वा च तेषामिह पापचर्यामधर्मयुक्तां च गतिं सुदारुणाम् । रा.प.२३५ख/१३१.
rab sdig pa
= {rab sdig/}
rab sdug
• वि. सुस्निग्धः — {de ltar ni/} /{skye bo bdag la byams par mi 'dod na/} /{rab sdug skye bo gzhan bsten smos ci dgos//} तथा जनो नात्मनि वत्सलो मतः कुतोऽपि सुस्निग्धपराश्रये जने । सू.अ.१५०ख/३४; अतिप्रियः — {'dod chags bral bar ma gyur pas/} /{bu smad rab tu sdug pa dag//} अवीतरागेण सता पुत्रदारमतिप्रियम् । जा.मा.५९ख/६९; दयितः — {rab tu sdug pa'i bu gnyis kyang /} /{tsham tshom med par sbyin zhes smras//} ददामीत्यवदद् धृष्टं दयितौ तनयावपि ।। जा.मा.५४ख/६३; • ना. सुप्रियः, अनाथपिण्डदस्य पुत्रः — {re zhig na khyim bdag mgon med zas sbyin gyi bu tha chungs rab sdug ces bya ba} यावदनाथपिण्डदस्य सुप्रियो नाम कनीयः पुत्रः अ.श.२०६ख/१९०.
rab sdug pa
= {rab sdug/}
rab sdug ma
ना. सुप्रिया, अनाथपिण्डदस्य दारिका — {khyim bdag mgon med zas sbyin gyi chung ma la bu chags nas} … {bu mo 'di'i ming rab sdug ma zhes gdags so zhes zer ro//} अनाथपिण्डदस्य गृहपतेः पत्नी आपन्नसत्त्वा संवृत्ता…भवतु दारिकायाः सुप्रियेति नामेति अ.श.१९२क/१७७.
rab brdung
= {rab tu brdung ba/}
rab brdung ba
= {rab tu brdung ba/}
rab brdungs
= {rab tu brdungs/}
rab brdungs pa
= {rab tu brdungs/}
rab brdegs
= {rab tu brdegs pa/}
rab brdegs pa
= {rab tu brdegs pa/}
rab bsdams
= {rab tu bsdams pa/}
rab bsdams pa
= {rab tu bsdams pa/}
rab bsdus
= {rab tu bsdus pa/}
rab bsdus pa
= {rab tu bsdus pa/}
rab bsdebs
= {rab bsdebs pa/}
rab bsdebs pa
सङ्घट्टः — {'khrul 'khor ri gnyis rab bsdebs pas/} /{srog ni 'phrog par de yis sleb//} स यन्त्रपर्वतौ प्राप्य सङ्घट्टैः प्राणहारिणम् । अ.क.१११क/६४.२७२.
rab bsdoms
भू.का.कृ. सुसंवृतम् — {blo ldan sems mchog skyes ma thag tu yang /} /{mtha' yas nyes pa byed las sems rab bsdoms//} सहोदयाच्चित्तवरस्य धीमतः सुसंवृतं चित्तमनन्तदुष्कृतात् । सू.अ.१४२क/१९.
rab nub
= {rab tu nub pa/}
rab nub pa
= {rab tu nub pa/}
rab non
= {rab tu non pa/}
rab non pa
= {rab tu non pa/}
rab gnang
= {rab tu gnang ba/}
rab gnang ba
= {rab tu gnang ba/}
rab gnas
= {rab tu gnas pa/}
rab gnas kyi cho ga
= {rab tu gnas pa'i cho ga/}
rab gnas pa
= {rab tu gnas pa/}
rab gnas byed 'gyur
= {rab gnas byed 'gyur ba/}
rab gnas byed 'gyur ba
क्रि. प्रतिष्ठापयिष्यति — {dus kyis yul 'dir mi yi bdag/} /{gang zhig 'jig rten la phan slad/} /{mchod rten rab gnas byed 'gyur ba'i/} /{mya ngan med ces bya ba 'byung //} अशोको नाम देशेऽस्मिन् कालेनोत्पत्स्यते नृपः । चैत्यं हिताय लोकस्य यः प्रतिष्ठापयिष्यति ।। अ.क.३६ख/५४.२३.
rab gnod
= {rab tu gnod pa/}
rab gnod pa
= {rab tu gnod pa/}
rab gnon
पा. प्रस्कन्दी— {glang po che phal pa bcu'i stobs gang yin pa de ni spos kyi glang po che gcig gi stobs yin no//} {de bzhin du tshan po che chen po dang rab gnon dang yan lag mchog dang stobs mchog dang sred med kyi bu rnams gong nas gong du bcu 'gyur du bskyed de brjod par bya'o//} यद्दशानां प्राकृतहस्तिनां बलं तदेकस्य गन्धहस्तिनः । एवं महानग्नप्रस्कन्दिवराङ्गचाणूरनारायणानां दशोत्तरवृद्धिर्वक्तव्या अभि.भा.५६ख/१०८९; द्र. {rab gnon gyi stobs/}
rab gnon gyi stobs
पा. प्रस्कन्दिबलम्, बलविशेषः — {glang po dang spos kyi glang po che dang tshan po che dang rab gnon dang yan lag mchog dang stobs mchog dang sred med kyi bu dang bdun yin no+o//de'i} {stobs bcur bsgres pa ste} हस्तिगन्धहस्तिमहानग्नप्रस्कन्दिवराङ्गचाणूरनारायणानां सप्तकं तस्य बलं दशभिरधिकम् अभि.स्फु.२६९क/१०८९; म.व्यु.८२१२ (११४ख).
rab mnar
= {rab tu mnar ba/}
rab mnar ba
= {rab tu mnar ba/}
rab rnam 'byed
= {rab tu rnam par 'byed pa/}
rab rno
वि. तीक्ष्णतरः — {dge slong shA ri'i bu 'di de/} /{da lta rab rno blo mchog ldan//} स एष शारिपुत्रोऽद्य भिक्षुस्तीक्ष्णतराग्रधीः । अ.क.१६२ख/१८.१२; सुतीक्ष्णः— {rab rno mtshon bas kyang /} /{rno ba'i sems ldan} सुतीक्ष्णशस्त्रादपि तीक्ष्णचित्तः अ.क.३३क/३.१५८; निशितः — {rnam sdang skyon gyi dug gis yid ni sun phyung gyur rnams kyis/} /{dam pa dag la gnod pa bsgrub la 'bad pa rab rno gang //} विद्वेषदोषविषदूषितमानसानां यत्साधुबाधनविधौ निशितः प्रयत्नः । अ.क.२६४क/९७.१; परमनिपुणः — {de yang 'di ltar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po blo rab tu rno ba gru'i kha lo sgyur ba zhig tu gyur to zhes grag go//} बोधिसत्त्वभूतः किल महासत्त्वः परमनिपुणमतिर्नौसारथिर्बभूव जा.मा.७९क/९२; द्र.— {de nas de yi gzings chen ni/} /{rab rno chu srin sen mo yi/} /{sog le drag pos dral bar byas//} मकरस्फारनखरक्रूरक्रकचदारितम् । ततस्तस्य प्रवहणम् अ.क.२४४ख/९२.२१.
rab rno ba
= {rab rno/}
rab snang
= {rab tu snang ba/}
rab snang gi rigs
प्रद्योतकुलम्, कुलविशेषः — {rab snang gi rigs 'di ni dpung che zhing bzhon pa mang ba pha rol gyi g}.{yul ngor rgyal ba 'thob pa yin te} इदं प्रद्योतकुलं महाबलं च महावाहनं च परचमूशिरसि विजयलब्धं च ल.वि.१४क/१५.
वि. उत्सिक्तः — {blo gros rab 'phyar de yis ni/} /{ma yi bsam bcom khur lci bas/} /{gzings ni zhig par gyur pa des/} /{dmod pa bzhin du rmongs pa thob//} तस्योत्सिक्तमतेर्मातुराशाभङ्गगुरोर्भरात् । भग्ने प्रवहणे तस्मिन् समोहः शाप इवाभवत् ।। अ.क.२४४ख/९२.२२.
ना. सुनिर्मितः, देवपुत्रः — {de nas lha'i bu rab 'phrul dga' rgyal po zas gtsang ma'i gan du 'ongs te 'di skad ces smras so//} अथ खलु सुनिर्मितो देवपुत्रो राजानं शुद्धोदनमुपसंक्रम्यैवमाह ल.वि.३३ख/४६.
rab 'phrul dga'i lha'i rgyal po
सुनिर्मितदेवराजः — {rab 'phrul dga'i lha'i rgyal por gyur te de bzhin gshegs pa nam mkha' mdzes pa'i rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} सुनिर्मितदेवराजभूतेन गगनकान्तराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.
rab 'phro
= {rab tu 'phro ba/}
rab 'phro ba
= {rab tu 'phro ba/}
rab 'phros
= {rab tu 'phros/}
rab bya
= {rab tu bya/}
rab byams
= {rab tu byams pa/}
rab byams pa
= {rab tu byams pa/}
rab byas
क्रि. चक्रे — {slar yang bdud dpung gis 'phangs pa/} /{mtshon gyi char ni 'dzin bzod pa/} /{de la rdo rje ra ba'i gnas/} /{lha rnams dag gis rab tu byas//} पुनर्मारबलोत्सृष्टा शस्त्रवृष्टिर्धृतक्षमे । चक्रिरे देवतास्तस्य वज्रप्रतिसमाश्रयम् ।। अ.क.२३०क/२५.६२; अकारयत् — {ston pa log par dad sel gyi//sku} {yi mchod rten rab tu byas//} क्रकुच्छन्दस्य शारीरं स्तूपं शास्तुरकारयत् ।। अ.क.१७५क/७८.२८.
भू.का.कृ. अर्पितः — {rab dang mngar ba'i bsod nams bcud len khyod kyi mig gi snod du rab blugs pa/} … {'thung //} प्रसन्नमधुरं त्वन्नेत्रपात्रार्पितं…पुण्यरसायनं पिब अ.क.३०९क/४०.२६.
rab dben
= {rab tu dben pa/}
rab dben pa
= {rab tu dben pa/}
rab dbyung
= {rab tu dbyung ba/}
rab dbyung ba
= {rab tu dbyung ba/}
rab dbye
= {rab tu dbye/} {o ba/}
rab dbye ba
= {rab tu dbye/} {o ba/}
rab 'bad
= {rab tu 'bad pa/}
rab 'bad pa
= {rab tu 'bad pa/}
rab 'bab
= {rab tu 'bab pa/}
rab 'bab pa
= {rab tu 'bab pa/}
rab 'bar
• क्रि. जाज्वलति— {dus mtha'i me ni 'bar ba bzhin/} /{bdag tu smra 'di rab tu 'bar//} जाज्वलत्यात्मवादोऽयं युगान्ताग्निरिवोत्थितः ।। ल.अ.१८७क/१५७; ज्वलति — {thabs kyis kyang rab tu 'bar te/de} {ltar 'bar yang tshig par mi 'gyur ba yin} उपायेन च ज्वलति । ज्वलंश्च न दहते द.भू.२३५क/४०; उद्यति — {rab tu 'bar yang de nas med par 'gyur//} उद्यन्ति भूयश्च तिरोभवन्ति ।। जा.मा.२०३क/२३५; • कृ. १. प्रदीप्तः — {rab 'bar dgra yi dbang du song /} … {stobs chung ba'i/} /{sems can rnams la snying rje 'o//} प्रदीप्तान् शत्रुवशगान्…सत्त्वान् दुर्बलान् करुणायते ।। सू.अ.२१५क/१२०; {lcags kyi sa rab tu 'bar ba la} भूमौ…प्रदीप्तायोमयाम् शि.स.४६ख/४४; {mtshan rgyu mig ni rab 'bar ba//} क्षपाचरः । प्रदीप्तनेत्रः अ.क.५९ख/६.७४; सम्प्रदीप्तः — {'dod chags dang zhe sdang dang gti mug gi me rab tu 'bar ba} रागद्वेषमोहाग्निसम्प्रदीप्तम् द.भू.१९६क/१९; दीप्तः — {ma ma bdag gi mdzes ldan grogs po 'di//rab} {'bar me yi dpang can grogs med kyis//'dod} {par bya ba'i gzugs can 'bad pas thob//} मातर्ममायं द्युतिमान् वयस्यः । प्राप्तः प्रयत्नात्स्पृहणीयरूपः सख्येन दीप्तानलसाक्षिकेन ।। अ.क.१२४ख/६५.७४; प्रज्वलितः — {me mdag dang lci skam gyi me rab tu 'bar ba 'bogs nas} प्रज्वलिताङ्गारकर्षूर्लङ्घयित्वा शि.स.४६क/४३; सम्प्रज्वलितः — {kun tu 'bar zhing rab 'bar ba'i/} /{'khor lo mgo la 'khor bar gyur//} चक्रं वहति मस्तके । आदीप्तं सम्प्रज्वलितम् अ.श.१०२क/९२; उज्ज्वलितः — {dpal gyi gzi brjid rab tu 'bar bas rnam par brgyan pa} श्रीतेजोज्ज्वलितव्यूहम् ग.व्यू.१७०ख/२५३; ज्वलितः — {nags tshal rab tu 'bar ba der//byi} {'u ti ti ri gcig pu//byams} {pa'i byang chub la dmigs pas/} /{sreg byed rab tu zhi bar bsgrubs//} कानने ज्वलिते तस्मिन्नेकस्तित्तिरिशावकः । मैत्र्या बोधिं समालम्ब्य दहनप्रशमं व्यधात् ।। अ.क.८१ख/८.२८; {me mdag phung po chen po ni/} /{btso ma'i gser ltar rab tu 'bar ba na//} ज्वलितेषु तप्ततपनीयनिभेष्वङ्गारराशिषु महत्सु जा.मा.१७६ख/२०४; तप्तः — {byu ru bzhin du rab 'bar shing dag gi/} /{lcags kyi 'tsher ma 'bar zhing rtsub pa las//} तीक्ष्णायसज्वलितकण्टककर्कशेषु तप्तेषु विद्रुमनिभेष्वपरे द्रुमेषु । जा.मा.१७६ख/२०४ २. प्रज्वलत् — {lhag par 'bral ba'i rta gdong me ni rab 'bar rtag tu gnas pa la/} /{skyes bu rnams ni sgrol lam chags bral drag po kho na bsdams pa'i stegs//} नित्यासन्नप्रबलविरहप्रज्वलद्वाडवाग्नौ पुंसां सेतुस्तरणशरणे तीव्रवैराग्यमेव ।। अ.क.१०२क/१०.२५; ज्वलत् — {rab 'bar me yi dra ba'i rtse mo'i tshogs pa} ज्वलज्ज्वलनजालशिखाकलापः अ.क.२४३क/९२.८; ज्वलन्ती— {nyin dang mtshan du rab 'bar ba/} /{mig sman du 'os sman thob 'gyur//} प्राप्योषधीं दिवारात्रं ज्वलन्तीमञ्जनोचिताम् ।। अ.क.६०क/६.८१; स्फर्यत् — {kun nas me lce rab 'bar phyogs dang mtshams su du ba kun gyis mun pa chen po gtibs//} स्फर्यज्ज्वालः समन्ताद् दिशि विदिशि महासर्वधूमान्धकारः वि.प्र.१११ख/१, पृ.९; • वि. उज्ज्वलः, ओ ला — {rin cen rab 'bar shel dang gser gyi ba gam dag dang ldan/} … {gtsug lag khang //} रत्नोज्ज्वलः स्फटिककाञ्चनरम्यहर्म्यः…विहारः अ.क.१५६क/७१.१६; {gang du gser gyi khang pa'i 'phreng /} /{mu tig tshogs rab 'bar bas mdzes//} मुक्ताजालोज्ज्वला यत्र भाति हेमगृहावली । अ.क.४७क/५.५; समुज्ज्वलः — {brgya byin gyis kyang de la ni/} … {shing rta dag/} /{bsod nams rab 'bar rnam par sprul//} शक्रस्तु…तस्य पुण्यसमुज्ज्वलम् । रथं विनिर्ममे अ.क.४८ख/५८.१९; ज्वलनप्रकाशः — {gser gyi kha dog lta bur rab 'bar zhing //yid} {du 'ong ba'i bdag lus 'di la ltos//} कायं ममेक्षध्वमिमं मनोज्ञं सुवर्णवर्णं ज्वलनप्रकाशम् । शि.स.५०क/४७; महाज्वालः — {rab 'bar phyag na rdo rje bsnams//rnam} {par gtsigs gsal 'jigs su rung //} वज्रहस्तं महाज्वालं विकटोत्कटभीषणम् ।। गु.स.९५ख/११; रुचिरः, ओ रा— {'jig rten gyi khams rin po che thams cad rab tu 'bar ba na} सर्वरत्नरुचिरायां लोकधातौ ग.व्यू.३४६ख/६६; • सं. १. ज्वलनम् — {de bzhin gshegs pa chos kyi sgron ma rab tu 'bar ba'i dpal gyi zla ba zhes bya ba} धर्मोल्काज्वलनश्रीचन्द्रो नाम तथागतः ग.व्यू.१५४क/२३७ २. उद्भवः — {khro bo chen po rta mgrin ni/} /{bskal pa'i me bzhin rab tu 'bar/} /{zhal gsum gdug pa zhabs kyis mnan/} /{sbyor ba can gyis rtag tu bsgom//} हयग्रीवं महाक्रोधं कल्पोद्दाहमिवोद्भवम् । त्रिमुखं दुष्टपदाक्रान्तं भावयेद्योगतः सदा ।। गु.स.११६ख/५७.
rab 'bar 'gyur
वि. ज्वलितः — {me ni rab tu 'bar bar 'gyur ba yang} ज्वलितोऽपि पावकः जा.मा.१६६ख/१९२.
rab 'bar ba
= {rab 'bar/}
rab 'bar bya
• क्रि. प्रदीपयेत् — {yang dag par reg ste snyim pas bkab nas rab tu 'bar bar bya'o//} संस्पृश्याञ्जल्या पिहित्वा प्रदीपयेत् वि.प्र.१११ख/३.३५; • कृ. प्रदीपनीयम् — {de bzhin du bza' ba dang btung ba dang} … {ni 'chad par 'gyur ba'i rim pas sbyang ba dang rgyas pa dang rab tu 'bar bar bya'o//} तथाऽन्नं पानं…वक्ष्यमाणक्रमेण शोधनीयं बोधनीयं प्रदीपनीयम् वि.प्र.१७४ख/३.१७४.
rab 'bar byed
प्रज्वालनम् — {'dir thab rab tu 'bar bar byed pa'i dus su} … {kha'i rlung mi bya ste} अत्र कुण्डप्रज्वालनकाले न मुखवातं कर्तव्यम् वि.प्र.१४०क/३.७६.
rab 'bar mdzad
सम्प्रज्वालनम् — {chos kyi sgron ma chen po rab tu 'bar bar mdzad pa dang} महाधर्मोल्कासम्प्रज्वालनं च स.पु.७ख/११.
rab 'bal
• वि. उल्लुञ्चितः — {skra dang sma ra rab 'bal zhing /} /{dka' thub drag pos kun nyon mongs//} उल्लुञ्चितकचश्मश्रुसंक्लेशनिशितव्रताः ।। अ.क.२४९ख/९३.१५; • सं. उन्मूलनम् — {skra ni rab tu 'bal ba'i las dag nyid kyis brtse ba med pa drag po bstan//} केशोन्मूलनकर्मणैव निशितं नैर्घृण्यमावेदितम् । अ.क.२५०क/९३.२१.
rab 'bal ba
= {rab 'bal/}
rab 'bud
= {rab tu 'bud pa/}
rab 'bud pa
= {rab tu 'bud pa/}
rab 'bebs
वि. प्रवृत्तः — {sa spyod sdig pas skye rgu rnams/} /{mchi ma'i char ni rab 'bebs shing //} प्रवृत्तबाष्पवर्षाश्च प्रजाः पापेन भूभुजाम् ।। अ.क.३३३क/४२.१०.
rab 'byam
प्रसरः — {ye shes sam/} {'jig rten pa'i las rab 'byam bsgrub pa'i don du} साधनाय ज्ञानस्य लौकिकस्य वा कर्मप्रसरस्य वि.प्र.१७३क/३.१६९; विसरः — {'od rin po che'i tshogs kyis rab 'byam 'das pa dang da ltar byung ba dang ma 'ongs pa'i shes pa rgyal po'i dbang phyug lung ston par byed pa} ज्योतिरत्नपटलविसरातीतानागतवर्तमानज्ञानराज्यैश्वर्यव्याकरण(–) म.मू.९०क/२; द्र. {rab 'byams/}
rab 'byams
= {rgya che ba} प्रसरः, विस्तारः — {nam mkha'i khams kyi rab 'byam mthar gtugs pa zhes bya ba la/} {nam mkha'i khams rab 'byam ni skabs sam rgya che ba'o//} {de srid kyi mthar gtugs pa ni de'i mthar thug pa'o//} आकाशधातुप्रसरावधीनि । आकाशधातोः प्रसरोऽवकाशः विस्तारो वा, तावदवधीनि तत्पर्यन्तानि बो.प.६०क /२३; विसरः — {ji ltar nyi ma 'bad med phyogs kun tu 'od zer dag/} /{rab 'byams gsal ba mang pos lo tog rnam smin byed pa ltar//} यथाऽयत्नं भानुः प्रततविषदैरंशुविसरैः प्रपाकं सस्यानां दिशि समन्तात्प्रकुरुते । सू.अ.१५८ख/४६; द्र. {rab 'byam/}
rab 'byin
= {rab tu 'byin pa/}
rab 'byin pa
= {rab tu 'byin pa/}
rab 'byung
= {rab tu 'byung ba/}
rab 'byung ba
= {rab tu 'byung ba/}
rab 'byed
= {rab tu 'byed pa/}
rab 'byed bdag nyid
वि. प्रविचयात्मकः — {sems can btags pa'i spyod yul dang /} /{chos btags pa dang stong min nyid/} /{chags dang rab 'byed bdag nyid dang //} सत्त्वप्रज्ञप्तिगोचरः । धर्मप्रज्ञप्त्यशून्यत्वसक्तिप्रविचयात्मकः ।। अभि.अ.१०ख/५.३०.
rab 'byed pa
= {rab tu 'byed pa/}
rab 'byor
• सं. समृद्धिः — {mtsho de yang chus gang zhing rab tu 'byor bar gyur to//} तच्च सरः परां तोयसमृद्धिमवाप जा.मा.८८ख/१०१; • ना. सुभूतिः, भिक्षुः/महाश्रावकः — {tshe dang ldan pa kun shes kauN+Din+ya dang} … {tshe dang ldan pa rab 'byor dang} … {de dag la sogs pa dge slong khri nyis stong dang thabs cig tu} आयुष्मता च ज्ञानकौण्डिन्येन…आयुष्मता च सुभूतिना… एवंप्रमुखैर्द्वादशभिर्भिक्षुसहस्रैः सार्धम् ल.वि.२क/१; {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/'od} {srung chen po'i bu dang} … {rab 'byor dang} महाश्रावकसङ्घेन… तद्यथा—महाकाश्यपः… सुभूतिः म.मू.९९ख/९; {nyan thos chen po} … {tshe dang ldan pa rab 'byor dang} महाश्रावकैः…आयुष्मता च सुभूतिना स.पु.२क/१; {de nas byang chub sems dpa' sems dpa' chen po byams pas gnas brtan tshe dang ldan pa rab 'byor la 'di skad ces smras so//} अथ खलु मैत्रेयो बोधिसत्त्वो महासत्त्व आयुष्मन्तं सुभूतिं स्थविरमामन्त्रयते स्म अ.सा.११९ख/६९; {khye'u 'di'i pha 'byor pa yin pas na de'i phyir khye'u 'di'i ming rab 'byor zhes gdags so//} यस्मादस्य पिता भूतिः, तस्माद्भवतु दारकस्य सुभूतिरिति नाम अ.श.२५२क/२३१.
= {rab sbyangs pa/} {rab sbyangs nas} सत्कृत्य — {de yi gdung ni rab sbyangs nas/} /{mchod rten rin chen rang bzhin dag} … {byas//} शरीरमस्य सत्कृत्य स्तूपं रत्नमयं व्यधात् । अ.क.३३५ख/४३.१७
rab sbyangs pa
वि. कृतश्रमः — {de nas dus kyis sa bdag gi/} /{sras ni 'phreng can ma la gyur/} /{'phags skyes po zhes bya ba ste/} /{rig dang sgyu rtsal rab sbyangs pa'o//} अथ कालेन भूभर्तुर्मालिकायामभूत् सुतः । विरूढकेतिमुख्याख्यो विद्यासु च कृतश्रमः ।। अ.क.११७ख/११.४७.
rab sbyar
= {rab tu sbyar ba/}
rab sbyar ba
= {rab tu sbyar ba/}
rab sbyin
= {rab tu sbyin pa/}
rab sbyin pa
= {rab tu sbyin pa/}
rab sbyin bya
= {rab tu sbyin par bya/}
rab sbyor
= {rab tu sbyor ba/}
rab sbyor ba
= {rab tu sbyor ba/}
rab mang
• वि. प्रभूतः — {gal te rgyal po 'di la nor rdzas rab tu mang po yod na} यद्यस्य राज्ञः प्रभूतं सम्पत्स्वापतेयमस्ति वि.व.१६६क/१.५५; {rgyal po dbyig gi snying} … /{skye bo rtsa lag rab tu mang //} राजा हिरण्यगर्भः…प्रभूतजनबान्धवः ।। म.मू.३११ख/४८६; {sdig pa rab tu mang ba khyod/} /{tshegs chen dag gis nyan thos gyur//} प्रभूतपापः कृच्छ्रेण श्रावकस्त्वं भविष्यसि ।। अ.क.२२७ख/८९.७२; {bza' ba dang bca' ba bsod pa rab tu mang po} आहारं… प्रणीतं प्रभूतं च वि.व.१४२ख/१.३१; प्रभूततरः — {bkra ba'i gos dang dam pa'i snod/} /{pus 'khyud la sogs bsags pa dag/} /{rab tu mang po gzigs gyur nas/} /{bcom ldan 'das kyis yang dag bsams//} चित्रचीवरसत्पात्रयोगपट्टादिसञ्चयम् । प्रभूततरमालोक्य भगवान् समचिन्तयत् ।। अ.क.२८७ख/३७.३; प्रचुरः — {'jig rten 'di na mi g}.{yon can dang thub chod can rab tu mang na} प्रचुरधूर्तसाहसिकपुरुषेऽस्मिंल्लोके जा.मा.११२क/१३०; {gti mug klong ni rab mang 'gro 'ong nor dang dpal la brkam pa'i rba rlabs can//} मोहोर्मिप्रचुरे गतागतधनश्रीलोभवेलातटे । वि.प्र.१०९क/१, पृ.४; बहुतरः — {rab mang nyon mongs drag pos gdung byed pa} बहुतरक्लेशोग्रसन्तापकृत् अ.क.१३४क/६७.१; सुबहुः — {gzung bar bya ba rab mang la/} /{'di ni nyung na 'dis ci bya//} ग्रहीतारः सुबहवः स्वल्पं चेदमनेन किम् । शि.स.१५१क/१४६; बहुः — {ldem po ngag rnams rab tu mang por bshad/} /{'di ni ma bslabs rnams kyis rig par dka'//} बहूहि सन्धावचनेहि चोक्तं दुर्बोध्यमेतं हि अशिक्षितेहि ।। स.पु.२४ख/४३; संबहुलः — {dge slong rab tu mang po dag} संबहुलाश्च भिक्षवः वि.व.१५३ख/१.४२; बहुलः — {chags pa'i cho nge rab mang zhing /} /{yang yang sgyu dang rmongs rang bzhin/} /{'khor ba snying po med pa la/} /{'phyon ma ngu zhing bden pa med//} रागप्रलापबहुले मायामोहमये मुहुः । वेश्यारोदननिःसारे संसारे नास्ति सत्यता ।। अ.क.२४७ख/२९.६; अदभ्रः — {gang gi grags pa 'jig rten rgyan/} … /{rab mang 'jig rten rnams su rgyu//} यस्य…भ्रमत्यदभ्रं लोकेषु भुवनाभरणं यशः ।। अ.क.३७ख/४.६; प्रबलः — {gzhan srog bsrung la rab mang spu long gis brgyan lus can gzhon nu dag//} कुमारः…परप्राणत्राणप्रबलपुलकालंकृततनुः । अ.क.३०९क/१०८.१५५; भूरिः— {bza' ba rab mang bshams pa 'di/} /{rgyal po mgron du gnyer ram ci//} भूरिभक्ष्योत्सवः कोऽयमपि राजा निमन्त्रितः ।। अ.क.१८६क/२१.२३; सुमहान् — {de yis chos ni bstan pa yis/} /{skye bo rab mang 'dus pa rnams//} धर्मदेशनया तस्य सङ्गतः सुमहान् जनः । अ.क.३१०क/४०.३७; • द्र.— {'jig rten rab mang skyon gyis gang} दोषप्रचयवसतिः…लोकः ।। अ.क.१३१क/६६.७३; {sems ni dang ba drag po yis/} /{'bras chan rab mang phul ba'i tshe//} तीव्रचित्तप्रसादेन भक्तसारसमर्पणे । अ.क.१५७ख/१७.७.
rab mang nyid
द्र.— {gnas ngan len rab tu mang ba nyid kyis mi mthun par gyur pa'i phyir ro//} बहुदौष्ठुल्यतरत्वेन प्रतिकूलभावात् अभि.भा.२९क/९७८.
rab mang ba
= {rab mang /}
rab mang brtsegs
ना. प्रभूतकूटः, बोधिसत्त्वः — {'di lta ste/} {phyag na rin chen dang} … {rab mang brtsegs dang} … {de dag dang gzhan yang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams dang lhan cig} तद्यथा—रत्नपाणिः…प्रभूतकूटः…एतैश्चान्यैश्च बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैः सार्धम् म.मू.९४क/६.
rab med
ना. वैतरणी, नदी — {chu bo rab med me dang 'dra nang bying ba dag//} दहनसमजलायां वैतरण्यां निमग्नाः । बो.अ.३७ख/१०.१०.
वि. प्रमत्तधीः — {rab myos blo ldan lhas byin ni/} /{ba gam che ldan steng du 'dzegs//} आरुरोह महाहर्म्यं देवदत्तः प्रमत्तधीः ।। अ.क.२४२क/२८.२१.
rab myos ma
प्रमदा, स्त्रीविशेषः — {rab tu myos ma dbang du bya bar 'dod pas mya ngan med pa'i brgyad la mya ngan med pa'i 'og tu song ste/} {gos dmar po bgos nas myos byed kyi 'bras bu bza' zhing} प्रमदां वशीकर्तुकामेन अशोकाष्टम्यां अशोकतलं गत्वा रक्तवस्त्रं परिधाय मदनफलं भक्षयेत् हे.त.४क/१०; {bye brag yan lag mchog ldan ma/} … {rab myos} विशेषास्त्वङ्गना…प्रमदा अ.को.१६९ख/२.६.३; प्रकृष्टो मदः कामावेगोऽस्या अस्तीति प्रमदा अ.वि.२.६.३.
rab dman
= {rab tu dman pa/}
rab dman pa
= {rab tu dman pa/}
rab dma'
= {rab tu dma' ba/}
rab dma' ba
= {rab tu dma' ba/}
rab rmongs
= {rab tu rmongs pa/}
rab rmongs pa
= {rab tu rmongs pa/}
rab smad
• क्रि. अभर्त्सयत् — {deng 'dir gtsug lag khang ma phyags/} /{dregs pa ldan pa 'bangs mo'i bu/} /{su yis res la bab pa zhes/} /{brjod cing de la rab tu smad//} दृप्तस्योपधिवारोऽद्य विहारोऽस्मिन्न मार्जितः । कस्य दासीसुतस्येति ब्रुवाणस्तमभर्त्सयत् ।। अ.क.२८७क/३६.८०; • सं. प्रतिक्षेपः — {de nas de la sa bdag gis/} /{bshad pas rab smad bstan pa'i tshe/} /{de yis smras pa} ततः ख्यातप्रतिक्षेपे तस्यादिष्टे महीभुजा । सोऽवदत् अ.क.२९१क/३७.४२.
rab smad pa
= {rab smad}
rab smin
= {rab tu smin pa/}
rab smin pa
= {rab tu smin pa/}
rab smra
= {rab tu smra ba/}
rab smra ba
= {rab tu smra ba/}
rab smras
क्रि. अवदत् — {pad mo can gyis} … {rab smras pa} पद्मकोऽवदत् अ.क.२१२क/८७.२३; अब्रवीत्— {gzhon nu gar mkhan ma yi gzugs/} /{spangs nas 'phral la rab smras pa//} विहाय नर्तकीरूपं कुमारः सहसाऽब्रवीत् ।। अ.क.१३३क/६६.९६; अभाषत — {bdag ni ring por mi thogs par//'ong} {ba 'di nyid ces rab smras//} अयमागत एवाहमचिरादित्यभाषत ।। अ.क.१०१क/१०.१८; {klu yis gzhon nu dbugs phyung nas/} /{'dug cig ces pa rab tu smras//} नागः कुमारमाश्वास्य स्थीयतामित्यभाषत ।। अ.क.१२८क/६६.३५; अभ्यधात् — {yi ge 'thor bar rab smras pa//} प्रकीर्णाक्षरमभ्यधात् अ.क.३१२क/१०८.१७२; जगाद — {ma yi chun ma de yis rab smras pa//} यवीयसी सा जननी जगाद अ.क.५२क/५९.२३; प्रोवाच— {de yis 'di dris khyim bdag gis/} /{'dzum dang bcas pas rab smras pa//} इति पृष्टो गृहपतिस्तेन प्रोवाच सस्मितः । अ.क.१८६ख/२१.२८; उवाच — {mchu mdzes dmar bas phye ba so yi 'od/} /{yal 'dab lta bu 'dzin cing rab smras pa//} उवाच शोणाधरकान्तिभिन्नां दन्तद्युतिं पल्लवितां दधानः ।। अ.क.३०ख/५३.३५; प्राह — {thub pa des/} /{gcom bskyungs de la rab smras pa//} मौनी स तां प्राह लघुस्वनः अ.क.१३८क/६७.४५.
rab smras pa
= {rab smras/}
rab smre
वि. प्रलापी— {de ltar sdug bsngal drag pos bcings pa las/} /{rab smre mnyam pa la yang 'gred de la//} तस्येति तीव्रव्यसनानुबन्धात् प्रलापिनः प्रस्खलतः समेऽपि । अ.क.१०८क/६४.२३९.
• क्रि. प्रतप्यते — {chu tshan gyis ni reg pa na/} /{gzhon sha can la rab tsha ba'i//} स्पृष्ट उष्णोदकेनापि सुकुमार प्रतप्यसे । बो.अ.२०ख/७.१२; • वि. तीक्ष्णः — {tsha ba rab tsha tsha drag go//} तिग्मं तीक्ष्णं खरम् अ.को.१३६क/१.३.३५; तेजयतीति तिग्मम् । तिज निशातने । तीक्ष्णं च अ.वि.१.३.३५; • सं. तापः — {rab tu tsha ba'i me yis bzhus pa'i zangs zhun lus la blugs gyur la} हुतवहतापविद्रुतकताम्रनिषिक्ततनुः बो.अ.२२क/७.४५; • ना. प्रतापनः, नरकः — {'og tu 'gro ba gang yin pa de dag ni sems can dmyal ba yang sos dang} … {tsha ba dang rab tu tsha ba dang} … {pad ma ltar gas pa chen por song nas} या अधस्ताद्गच्छन्ति, ताः सञ्जीवं…तपनं प्रतापनम्…महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श.३ख/२; {tsha ba rab tsha ba} … /{dmyal ba nas ni shi 'phos bdag//mi} {yi srid pa thob nas yang //} तापनेऽथ प्रतापने ।। नरकात् प्रच्युतश्चाहं लब्ध्वा वै मानुषं भवम् । वि.व.२९१क/१.११३.
ना. सुयामः, देवराजः — {rigs kyi bu lha'i rgyal po rab mtshe ma'i gnas na spos kyi rnam pa dag pa'i mdzod ces bya ba yod de} अस्ति कुलपुत्र सुयामदेवराजभवने शुद्धकोशा नाम गन्धजातिः ग.व्यू.४८क/१४१.
rab mtshe ma'i lha'i rgyal po
सुयामदेवराजः — {rab mtshe ma'i lha'i rgyal por gyur te de bzhin gshegs pa sa'i dpal ri bo'i gzi brjid ces bya ba bsnyen bkur to//} सुयामदेवराजभूतेन धरणीश्रीपर्वततेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.
rab mtshon
= {rab tu mtshon pa/}
rab mtshon pa
= {rab tu mtshon pa/}
rab 'tshe
= {gsod pa} प्रमापणम्, मारणम् मि.को.५०ख ।
rab mdzad
= {rab mdzad pa/}
rab mdzad pa
• सं. प्रणेता — {bstan bcos 'di ni rab mdzad pa/} … {mngon mchod nas} शास्त्रस्यास्य प्रणेतारमभ्यर्ह्य म.भा.१क/३; • प्र. १. शानच् ( {'dzud par rab mdzad} नियोज्यमानः) — {'phags pa'i lam du 'dzud par rab mdzad cing //thugs} {rje'i dgongs pa'i thugs mnga' 'di yang mdzes//} आर्यपथे च नियोज्यमानः शोभति एष कृपाशयबुद्धिः ।। रा.प.२२८ख/१२१ २. तृच् ( {ston par rab mdzad pa} वेदिता) — {mtshungs med chos la snang bar gyur pa ste/} /{mun sel tshul bzang ston par rab mdzad pa//} आलोकभूतं तमतुल्यधर्मं तमोनुदं सन्नयवेदितारम् । ल.वि.३क/३.
rab mdza'
= {rab tu mdza' ba/}
rab mdza' ba
= {rab tu mdza' ba/}
rab mdzes
= {rab tu mdzes pa/}
rab mdzes pa
= {rab tu mdzes pa/}
rab 'dzin
= {rab tu 'dzin pa/}
rab 'dzin pa
= {rab tu 'dzin pa/}
rab 'dzud
= {rab tu 'dzud/}
rab 'dzum
= {rab tu 'dzum pa/}
rab 'dzum pa
= {rab tu 'dzum pa/}
rab rdzogs
• भू.का.कृ. प्रपन्नः — {dge bar rab tu rdzogs rnams la/} /{chos ni rab tu bstan pa mdzad//} कुशलानां प्रपन्नानां विदधे धर्मदेशनाम् ।। अ.क.३३२ख/४२.२; {pang nas skyes dang nye rgyal te/} /{kun tu rgyu ni gnyis po sngon/} /{dge slong dngos por rab rdzogs pas/} /{zhi ba dag tu zhugs par byas//} कोलितं चोपतिष्यं च द्वौ परिव्राजकौ पुरा । प्रपन्नौ भिक्षुभावेन चकार शमसंवृतौ ।। अ.क.१२१ख/१८.३; सम्पन्नः — {mtshan nyid thams cad rab rdzogs shing /} /{'dzam bu chu bo'i 'od zer 'bar//} सर्वलक्षणसम्पन्नं दीप्तजाम्बूनदद्युतिम् । अ.क.२२७क/२५.३३; • सं. १. प्रपूरः — {gzugs sogs de mi rtag sogs dang /} /{de ma rdzogs dang rab rdzogs dang //} रूपादौ तदनित्यादौ तदपूरिप्रपूरयोः । अभि.अ.६ख/३.८; प्रपूरिः — {de bzhin chos sku rab rdzogs dang /} /{rnam par dag par bya ba'i phyir/} /{blo dang ldan pas rnam kun du/} /{rtag tu rgyu yongs 'dzin par byed//} प्रपूरौ च विशुद्धौ च धर्मकायस्य सर्वथा । करोति सततं धीमानेवं हेतुपरिग्रहम् ।। सू.अ.१९१ख/९०; प्रपूरणम् — {sbyin dang tshul khrims bzod brtson 'grus/} /{bsam gtan shes rab rab rdzogs pas/} /{slob ma dang ni bse ru la/} /{dga' dang skrag pa'i sems spangs pa//} दानशीलक्षमावीर्यध्यानप्रज्ञाप्रपूरणात् । शिष्यखड्गस्पृहात्रासचेतसां परिवर्जकः ।। अभि.अ.४क/१.५८ २. सुपूर्णत्वम् — {bsod nams ye shes rab rdzogs phyir/} /{zla ba nya pa lta bur 'dod//} पुण्यज्ञानसुपूर्णत्वात् पूर्णचन्द्रोपमा मता । सू.अ.१५५ख/४१.
rab rdzogs pa
= {rab rdzogs/}
rab rdzogs byed
क्रि. प्रतिपूरयति — {rigs kyi bu de dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi byang chub sems dpa'i skye ba bcu rnams te/} {de dag gis byang chub sems dpa' rnams skye bar 'gyur ba'o//} … {rab tu rdzogs par byed pa'o//} इमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वानां दश बोधिसत्त्वजन्मानि येषु बोधिसत्त्वा जायन्ते…प्रतिपूरयन्ति ग.व्यू.२०७क/२८८.
rab zhi
= {rab tu zhi ba/}
rab zhi dul ba'i cho ga mkhyen
वि. प्रशमदमविधिज्ञः — {drang srong chen po thugs brtse thugs rje gnas pa bsam gtan mdzad/} … {rab zhi dul ba'i cho ga mkhyen//} कृपकरुणविहारो ध्यायमानो महर्षिः प्रशमदमविधिज्ञः अ.श.२११ख/१९५.
वि.स्त्री. प्रविष्टा — {khrus la chur ni rab zhugs ma/} /{khyod kyi 'dzum mig gdong mdzes ni/} /{ku mud ut+pa la pad ma yis/} /{brkus par nges so gzugs can ma//} ध्रुवं ते चोरिता तन्वि स्मितेक्षणमुखद्युतिः । स्नातुमम्भःप्रविष्टायाः कुमुदोत्पलपङ्कजैः ।। का.आ.३३१क/२.२७१.
कृ. क्षरत् — {glang po rnams} … {khrag ni rab zags pas/} /{thun mtshams dag gi sprin bzhin mdzes//} करेणवः क्षरद्रक्ता भान्ति संध्याघना इव ।। का.आ.३३५ख/३.२६; विगलत् — {mchi ma rab zags de yis ni/} /{ldab ldib sgra yis cho nge byas//} स चुक्रोश भृशं बाष्पविगलद्गद्गदस्वरः । अ.क.३१०ख/१०८.१५८.
rab zad
क्षयः — {der ni dbul mos mar me ni/} /{shin tu chung ba dag cig phul/} /{thams cad snum ni rab zad nas/} /{rab tu bzlas tshe gang ma song //} दीपमेकं ददौ तत्र स्वल्पकं दुर्गताङ्गना । स्नेहक्षयात्प्रयातेषु सर्वेषु न जगाम यः ।। अ.क.१५८ख/१७.२०.
rab zad pa
= {rab zad/}
rab zin
= {rab tu zin pa/}
rab zin pa
= {rab tu zin pa/}
rab zum
= {rab tu zum pa/}
rab zum pa
= {rab tu zum pa/}
rab gzigs
= {rab tu gzigs pa/}
rab gzigs pa
= {rab tu gzigs pa/}
rab gzims pa
वि. शायी — {me tog dga' tshal} … {na rab gzims pa//} कुसुमारामशायिनः अ.क.१८४क/८०.४१.
rab gzung
= {rab tu gzung ba/}
rab gzung ba
= {rab tu gzung ba/}
rab bzang
• वि. सुशुभः — {mtshungs med khyod la dad pa bskyed pa ni/} … /{rin chen rab bzangs bdun ldan thob par 'gyur//} रत्नानि सप्त लभते सुशुभाः त्वयि सम्प्रसादजनकोऽप्रतिमः ।। शि.स.१७२ख/१७०; शुभः, ओ भा — {me dong 'di ni bdag gi bsod nams mthu yis rdzing bu rab bzang ba/} … {'gyur} एषा चाग्निखदा भविष्यति शुभा पुण्यानुभावान्मम अ.श.१०९क/९९; सुशोभनः, ओ ना — {mtshan nyid thams cad yongs su dag/} /{bzhin yang mdzes la rab tu bzang //} सर्वलक्षणसंशुद्धां चारुवक्त्रां सुशोभनाम् । गु.स.१२५क/७६; • सं. १. अतिशयः — {rab tu bzang po'i skyes bzhin du/} /{dga' bas bdag ni bzod pa smra//} प्राभृतातिशयप्रीत्या कथयामि क्षमामहम् ।। जा.मा.१७०ख/१९७ २. चातुर्यम् — {de'i byad gzugs ni rab tu bzang na/} {mtshan ngan te/} {dpal dang mi ldan pa zhig lags pas} अस्ति तस्या रूपचातुर्यमात्रकमपलक्षणोपघातनिःश्रीकं तु जा.मा.७३ख/८५; • ना. १. सुभद्रः [1] परिव्राजकः — {de nas bcom ldan 'das kyis kun tu rgyu rab bzang la bka' stsal pa/} {dge slong tshur shog/} {tshangs par spyad pa spyod cig} तत्र भगवान् सुभद्रं परिव्राजकमामन्त्रयते—एहि भिक्षो, चर ब्रह्मचर्यम् अ.श.११३ख/१०३; {skabs der sdom brtson brtul zhugs can//rab} {bzang mi yi 'jig rten gyi/} /{ku sha'i grong khyer mtsho yi 'gram/} /{u dum ba ra'i nags na gnas//} अत्रान्तरे मर्त्यलोके कुशिपुर्यां सरस्तटे । उदुम्बरवने तस्थौ सुभद्राख्यो यतिव्रतः ।। अ.क.१८१ख/८०.८ [2] पौरः — {sa bdag gzugs can snying po yi/} /{grong khyer rgyal po'i khab ces par/} /{rab bzang zhes pa'i grong khyer pa/} … {byung /} … /{de'i chung ma} … {bden ldan ma zhes bya ba} राजगृहाभिख्ये बिम्बिसारस्य भूपतेः । अभूत्पौरः सुभद्राख्यः…तस्य सत्यवती नाम जाया अ.क.८६ख/९.४ २. वरवाडः, नागराजः — {klu'i rgyal po rab bzang} वरवाडो नागराजा म.व्यु.३२८४ (५६ख).
rab bzang ba
= {rab bzang /}
rab bzangs
= {rab bzang /}
rab bza'
= {rab tu bza'/}
rab bzung
= {rab tu bzung ba/}
rab bzung ba
= {rab tu bzung ba/}
rab bzung ma
द्र.— {slar yang rgyan ni rab bzung ma/} /{pad mo'i rtsa la myur bar ni/} /{byon zhes sdang ba sbas pa yi/} /{grogs mo de ni rnam par springs//} विससर्ज मृणालाय पुनरात्तप्रसाधना । सा सखीं गूढविद्वेषां तूर्णमागम्यतामिति ।। अ.क.१०क/५०.१००.
rab bzlums
वि. वर्तुलः — {sa ni rab bzlums ril bu dag/} /{mnyam par bzhag nas skud pas brgyu//} पार्थिवैर्वर्तुलैर्गुलिकैर्ग्रथेत् सूत्रे समाहितः । म.मू.१६८ख/८८.
rab bzlog
= {rab tu bzlog pa/}
rab bzlog pa
= {rab tu bzlog pa/}
rab yangs
वि. १. प्रभूतः, ओ ता — {de yi ljags ni rab yangs rang gi zhal gdong khebs//} स्वकमुखप्रतिच्छादा तस्य जिह्वा प्रभूता ।। रा.प.२४९ख/१५०; सुविपुलः — {'phags pa'i yan lag brgyad chu'i char/} /{rab yangs brtse sprin snying po las 'thon pa//} आर्याष्टाङ्गाम्बुवर्षं सुविपुलकरुणामेघगर्भाद् विमुक्तम् र.वि.१२४ख/१०५ २. नवरः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७८३ ( {rab yas} म.व्यु.११०क).
rab yas
नवरः, संख्याविशेषः म.व्यु.११०क; द्र. {rab yangs/}
rab rig
= {rab tu rig pa/}
rab rig pa
= {rab tu rig pa/}
rab ring
= {rab tu ring ba/}
rab ring ba
= {rab tu ring ba/}
rab rid
= {rab tu rid pa/}
rab rid pa
= {rab tu rid pa/}
rab rib
१. तिमिरः, ओ रम् [1] अन्धकारः — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni gti mug dang mun pa dang rab rib rnams dang bral bar bgyid pa lags so//} मोहतमस्तिमिरविकरिणी भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५२क/८६; {dmigs pa kun la chags pa dang /} /{sdang dang rab rib rnam par 'joms mdzad dam chos nyi ma de la 'dud//} तस्मै धर्मदिवाकराय…सर्वारम्बणरागदोषतिमिरव्याघातकर्त्रे नमः र.वि.७९ख/११; तमः — {mig yongs su dag pa rdul dang bral bas rab tu snang ba dang ldan pa zhes bya ba rab rib dang mun pa thams cad dang mi 'grogs pa yod de} अस्ति विरजःप्रभासवती नाम चक्षुःपरिशुद्धिः, या सर्वतमोऽन्धकारेण सार्धं न संवसति ग.व्यू.२९४ख/१६ [2] अज्ञानम् — {rab rib bcas zhes bya ba'i rab rib kyi sgra 'di ni mi shes pa'i rnam grangs yin te} सतैमिरमिति तु तिमिरशब्दोऽयमज्ञानपर्यायः त.प.१८क/४८३ [3] नेत्रविकारः — {rab rib ni mig la gnod pa ste/'khrul} {pa'i rgyu 'di ni dbang po la yod pa'o//} तिमिरमक्ष्णोर्विप्लवः । इन्द्रियगतमिदं विभ्रमकारणम् न्या.टी.४२क/५५; {mig rab rib la sogs pas ma bslad pa} तिमिरादिदोषानुपप्लुतं चक्षुः त.प.१३२क/७१४; पटलम् — {'khor ba kun rmongs rab rib kyi/} /{long bar brtse ba dang ldan pas/} /{sems dpa' snang ba'i rnam rig can/} /{sa skyong khyod ni mdzes par gyur//} सम्मोहपटलान्धेषु संसारेषु दयालुता । शोभते तव भूपाल सत्त्वलोकविवेकिनः ।। अ.क.२८क/३.१०६ २. विवरणम्, संख्याविशेषः — {sems can brgya'i phyir ma yin} … {sems can rab rib kyi phyir ma yin} न सत्त्वशतस्यार्थाय…न सत्त्वविवरणस्य ग.व्यू.३७०क/८२.
rab rib kyi ling thog
तिमिरपटलम् — {kye ma sems can 'di dag ni gti mug gi mun pa dang rab rib kyi ling thog gyis bsgribs shing} … {shes rab kyi snang ba dang ring du gyur te} महामोहतमस्तिमिरपटलाविद्यान्धकारावृता बतेमे सत्त्वा…प्रज्ञालोकसुदूरीभूताः द.भू.१९१क/१७.
rab rib kyis nyams pa
वि. तिमिरोपहतः — {rab rib kyis nyams pa las skra shad kyi tshogs mthong ba'i rnam pa lta bu} तिमिरोपहतकेशकलापालोचनाकारवत् प्र.अ.५७क/६५; {dper na rab rib kyis nyams pa'i/} /{mig can zla ba gnyis zhes smra//} तिमिरोपहताक्षो हि यथा प्राह शशिद्वयम् । त.स.४४ख/४४८.
rab rib can
वि. तैमिरिकः — {rab rib can gnyis kyis zla ba gnyis mthong ba bzhin} तैमिरिकद्वयद्विचन्द्रदर्शनवत् त.प.४६क/५४१; {rab rib can dang lhan cig tu/} /{nad med mig can su zhig 'gran//} को हि तैमिरिकैः स्पर्धां कुर्यात् स्वस्थेक्षणे नरे ।। त.स.१२९ख/११०८; तैमिरः — {rab rib can gyi rnam shes kyi/} /{rtogs bya'ang khyab byed nyid du 'gyur//} तैमिरज्ञानगम्यानामपि व्यापकता भवेत् ।। प्र.अ.१७२ख/१८७; {rjes dpag la sogs tshad ma med/} /{gnod phyir rab rib can sogs bzhin//} नानुमानादिमानं स्याद् बाधातस्तैमिरादिवत् ।। त.स.१८ख/२०१; तैमिरः जनः — {ji ltar rab rib can dag gis/} /{skra shad log par 'dzings pa ltar//} केशोण्डुकं यथा मिथ्या गृह्यते तैमिरैर्जनैः । ल.अ.१६२क/११२; तिमिरः— {rab rib can la snang ba} … {slong la dpag bsam ljon pa} आलोकस्तिमिरे… याच्ञाकल्पतरुः अ.क.२१क/३.२१.
वि. सतैमिरम् — {rab rib bcas zhes bya ba'i rab rib kyi sgra 'di ni mi shes pa'i rnam grangs yin te} सतैमिरमिति तु तिमिरशब्दोऽयमज्ञानपर्यायः त.प.१८क/४८३.
rab rib 'joms
= {rab rib 'joms pa/}
rab rib 'joms pa
• वि. तिमिरदारकः — {'gro ba'i rab rib 'joms pa'i bu/} /{lha mo las ni btsas par gyur//} असूत दारकं देवी जगत्तिमिरदारकम् ।। अ.क.२१ख/३.२३; तिमिरघ्नः — {thub pa khyod kyi ye shes kyi/} /{snang bas mi shes rab rib dag/} /{'joms pa'i thad na nyi ma yang /} /{me khyer tsam du'ang mi spyod do//} अज्ञानतिमिरघ्नस्य ज्ञानालोकस्य ते मुने । न रविर्विषये भूमिं खाद्योतीमपि विन्दति ।। श.बु.१११ख/३७; • कृ. तिमिरं नुदत् — {yang dang yang du mi shes pa'i/} /{rab rib 'joms pas gdugs dang 'dra//} दिवाकरायते भूयोऽप्यज्ञानतिमिरं नुदत् । श.बु.११३क/७४; • ना. = {nyi ma} ब्रध्नः, सूर्यः मि.को.३१क ।
rab rib dang bral
= {rab rib dang bral ba/}
rab rib dang bral ba
• वि. वितिमिरः — {snying rje las bzhin bsil zer gyi/} /{zla 'od bdud rtsi'i thur ma yis/} /{rab gsal skar ma 'gro ba'i mig/} /{de nas rab rib bral bar byas//} कारुण्यादिव शीतांशुर्ज्योत्स्नामृतशलाकया । स्फारतारं जगन्नेत्रं चक्रे वितिमिरं ततः ।। अ.क.१६७क/१९.३६; • सं. वितिमिरम्, चक्षुर्विशेषः — {sems can gyi rang bzhin khong du chud par byed pa'i mig rab rib dang bral ba zhes bya ba thob par gyur to//} वितिमिरं नाम चक्षुः प्रतिलेभे, येन सत्त्वस्वभावमवतरति ग.व्यू.२५८ख/३४०.
rab rib dang bral bar bgyid pa
वि. वितिमिरकरी — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni khams gsum po thams cad kyi rab rib dang bral bar bgyid pa lags so//} सर्वत्रैधातुकवितिमिरकरी भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५१ख/८६.
rab rib rnam 'joms pa
• वि. तिमिरघ्नः — {mkhas pa rnams kyi dga' ba bskyed/} /{bar ma rnams kyi blo yang spel/} /{tha ma'i rab rib rnam 'joms pas/} /{gsung 'di skye bo kun la sman//} विदुषां प्रीतिजननं मध्यानां बुद्धिवर्धनम् । तिमिरघ्नं मन्दानां सार्वजन्यमिदं वचः ।। श.बु.११३क/७८; • सं. तिमिरव्याघातः — {sdang dang rab rib rnam par 'joms mdzad} … {de la 'dud//} तस्मै …दोषतिमिरव्याघातकर्त्रे नमः ।। र.वि.७९ख/११.
rab rib rnam par 'joms
= {rab rib rnam 'joms pa/}
rab rib rnam par 'joms mdzad
वि. तिमिरव्याघातकर्ता — {sdang dang rab rib rnam par 'joms mdzad dam chos nyi ma de la 'dud//} तस्मै धर्मदिवाकराय… दोषतिमिरव्याघातकर्त्रे नमः ।। र.वि.७९ख/११.
rab rib 'phrog pa
वि. तिमिरापहः — {snying rje'i chu gter des btsal nas/} /{de dag rnams la rin chen tshogs/} /{dbul ba'i rab rib 'phrog pa byin//} सोऽन्विष्य करुणाम्बुधिः । रत्नराशिं ददौ तेभ्यो दौर्गत्यतिमिरापहम् ।। अ.क.३२६ख/४१.२६.
rab rib med
= {rab rib med pa/}
rab rib med pa
• वि. वितिमिरः — {sems can gyi khams sems can med pa dang srog med pa yongs su shes pas rab rib med pa} वितिमिरैर्निःसत्त्वनिर्जीवसत्त्वधातुपरिज्ञया ग.व्यू.२७७क/३; • पा. तिमिरापगतः, समाधिविशेषः — {rab rib med pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} तिमिरापगतो नाम समाधिः म.व्यु.५७८ (१३ख).
rab rib med par byed pa
वि. वितिमिरकरः म.व्यु.२५९३ (४८ख).
rab rib tshogs
तिमिरोत्करः — {nub mor gyur pa'i rab rib tshogs/} /{dri ma can ni shar cha nas/} /{'char bar rtag tu nyin par la/} /{rang nyams bya slad 'gran par byed//} मलिनैः स्वविनाशाय परभागोदितैः सदा । क्रियते वासरस्पर्धा शार्वरैस्तिमिरोत्करैः ।। अ.क.२५०ख/२९.४१.
rab shar
वि. प्रफुल्लः — {rab shar nyer bye yang dag rgyas/} /{sbubs grol rnam bye 'phro ba can/} /{me tog kha bye rnam rgyas yin//} प्रफुल्लोत्फुल्लसम्फुल्लव्याकोशविकचस्फुटाः ।। फुल्लश्चैते विकसिते स्युः अ.को.१५४ख/२.४.७; प्रफुल्लति उत्फुल्लति सम्फुल्लतीति प्रफुल्लः उत्फुल्लः सम्फुल्लश्च अ.वि.२.४.७.
rab shes
= {rab tu shes pa/}
rab shes pa
= {rab tu shes pa/}
rab gshegs
= {rab tu gshegs pa/}
rab gshegs pa
= {rab tu gshegs pa/}
rab gshib
वि. विन्यस्तः — {mthe mo gnyis ni rab gshib nas/} /{gung mo gnyis ni rab brkyang bya//} विन्यस्ताङ्गुष्ठयुगले मध्याङ्गुल्यौ प्रसारितौ । म.मू.२४७ख/२७९.
rab bshad
= {rab tu bshad pa/}
rab bshad pa
= {rab tu bshad pa/}
rab sad
= {rab tu sad pa/}
rab sad pa
= {rab tu sad pa/}
rab sim
= {rab tu sim pa/}
rab sim pa
= {rab tu sim pa/}
rab sim byed
• क्रि. प्रह्लादयति — {ye shes kyi lus kyang rab tu sim par byed do//} ज्ञानाश्रयं च प्रह्लादयति ग.व्यू.३१६क/४०१; • सं. सुचन्द्रः, पुष्पविशेषः — {me tog man dA ra dang kun nas 'du ba dang /} /{sim byed rab tu sim byed s+tha la rnam snang dang //} मान्दारवैश्च कुसुमैस्तथ पारिजातैश्चन्द्रैः सुचन्द्र तथ स्थालविरोचमानैः । ल.वि.२८क/३५; • ना. प्रह्लादः, असुरेन्द्रः — {stobs can sgra gcan mi gtong dang /} /{thags bzangs ris dang bde mchog dang /} /{rab sim byed dang phrag rtsub dang /} /{de bzhin lha min dbang gzhan dang //} बली राहुर्नमुचिश्च वेमचित्रश्च संवरः । प्रह्लादः खरस्कन्धश्च तथाऽन्ये चासुराधिपाः ।। सु.प्र.४३ख/८७.
rab sim byed pa
= {rab sim byed/}
rab sel
= {rab tu sel ba/}
rab sel ba
= {rab tu sel ba/}
rab song
= {rab tu song ba/}
rab song gnas
= {dur khrod} प्रेतालयः, श्मशानम् — {me tog rab song gnas rnyed pas/} /{mgo skyes legs par bcing bar bya//} पुष्पं प्रेतालये प्राप्य बन्धयेन्मूर्द्धजं वरम् ।। हे.त.१८ख/५८.
• क्रि. प्रकाशते — {smra ba po yi byed pa'i yul/} /{don gang blo la rab gsal ba/} /{sgra ni de la tshad ma yin//} वक्तृव्यापारविषयो योऽर्थो बुद्धौ प्रकाशते । प्रामाण्यं तत्र शब्दस्य प्र.अ.६क /७; प्रथते — {gang phyir ji ltar don de ni//gnas} {pa de ltar de rab gsal//} यथा निविशते सोऽर्थो यतः सा प्रथते तथा । प्र.वा.१३१ख/२.३५०; स्फुटति — {ka dam pa ni rnam par rgyas/} /{ku Ta dzong ga ma rab gsal//} विकसन्ति कदम्बानि स्फुटन्ति कुटजोङ्गमाः । का.आ.३२६क/२.११६; • कृ. १. प्रव्यक्तः — {bzhin bzangs kyis de skad zer ba thos nas tshig 'bru rab tu gsal zhing spel legs la} … {smras pa} तदुपश्रुत्य सुमुखः प्रव्यक्ताक्षरपदविन्यासेन…उवाच जा.मा.१२२क/१४१; सुव्यक्तः — {yi ge rab gsal tshig gis ni/} /{phyogs su rnam par gzigs shing smras//} दिशो विलोकयन्नूचे सुव्यक्ताक्षरया गिरा ।। अ.क.२०९ख/२४.१५; अतिव्यक्तः — {rgya che gnyis po 'di dag kyang /} /{rab tu gsal bar mtshon pa yin//} सुव्यञ्जितमतिव्यक्तमुदात्तद्वयमप्यदः ।। का.आ.३३२क/२.३००; व्यक्तः — {rmongs pa'i mtshan dang bral sprin song nam mkha' rab gsal dri ma med pa dag gis bsten//} मोहश्यामाविरामे गतघनगगनव्यक्तवैमल्यभाजाम् अ.क.१६१ख/१७.५३; प्रसन्नः — {chu ni rab gsal mi g}.{yo bas//} प्रसन्नस्तिमिताम्बुत्वात् जा.मा.११७ख/१३६; विप्रसन्नः — {tshe dang ldan pa gau ta ma'i dbang po rnams ni rab tu gsal lo//} विप्रसन्नानि ते आयुष्मन् गौतमेन्द्रियाणि ल.वि.१९६क/२९८; प्रकटितः — {su zhig kyang ni rab tu gsal ba ru//bde} {bar 'gro ba skyes bu rin chen skyes//} कोऽपि प्रकटितसुगतिः पुरुषमणिर्जायते अ.क.१९ख/३.१; प्रसाधितः — {'od kyis phyogs rnams rab gsal zhing /} /{de dang lhan cig de rnams gshegs//} प्रभाप्रसाधितदिशस्ते तेन सहिता ययुः ।। अ.क.२८ख/३.१०९ २. प्रकाशमानः, ओ ना — {rgyal khang nor bu gser gyi ba gam can/} /{rab gsal de ni mun la rab mdzes te//} सा राजधानी मणिहेमहर्म्या प्रकाशमाना तिमिरे रराज । अ.क.६३ख/५९.१२५; उन्मिषत् — {zhes pa bde gshegs gsung ni bdud rtsi ltar dkar ba/} /{tshems kyi 'od bzhin rab tu gsal ba'i rang bzhin dag//} इति सुगतवचः सुधावदातं दशनमयूखमिवोन्मिषत्स्वभावम् । अ.क.२४०क/२७.६०; • वि. विस्पष्टः — {myur ba dang bar ma dang dal ba'i stabs rnam pa gsum rab tu gsal bar yongs su bcad de} विस्पष्टो द्रुतमध्यलम्बितपरिच्छिन्नस्त्रिधाऽयं लयः ना.ना.२२७ख/२५; अतिविस्पष्टः — {gzhan sel ba 'di rab gsal ba/} /{kho nar shes par bya ba yin//} अतिविस्पष्ट एवायमन्यापोहोऽवगम्यते ।। त.स.३७ख/३९२; स्पष्टः — {phyag zhabs phrag pa mgrin pa'i mchog/} /{rab gsal 'dab ma bdun pa'i dbyibs//} हस्तपादांसकण्ठाग्रस्पष्टसप्तच्छदाकृतिः ।। अ.क.२११क/२४.३२; {rab gsal mig ni rkang drug pas//} स्पष्टलोचनषट्पदैः अ.क.४४क/४.९०; विकचः — {'od zer rab tu gsal ba yis/} /{gnam ni dgod pa ltar byed pa'i/} /{ston ka'i zla ba de dang ni//} हासभूतेन नभसः शरद्विकचरश्मिना ।…चन्द्रमसा सह जा.मा.२०१ख/२३४; स्फुटतरः — {ring po nyid nas do shal 'od zer rab gsal rnam 'phro chags gyur pa/} … {de ni rgyal pos shes gyur nas//} दूरादेव स्फुटतरकरासक्तविस्फारहारम्…तं परिज्ञाय राजा । अ.क.३३ख/५३.५६; स्फुटः — {mtho ris gang gA'i dbu ba rab gsal brtsegs/} /{mdzes shing dgod pa'i lha yi ri bo bzhin//} स्वर्गीयगङ्गास्फुटफेनकूटविलासहासाङ्ग इवामराद्रिः ।। अ.क.१९३क/२२.१३; सुतारः — {rin chen yid 'ong rab gsal do shal bkod pa bkra ba'i} रत्नोदारसुतारहाररचनाचित्रेण अ.क.२७क/५३.१; तारः — {do shal rab gsal gos mchog cod pan dang /} /{gdugs dang rnga yab dkar pos 'dzum pa'i dpal//} तारहारवरवस्त्रशेखरच्छत्रचामरसितस्मिताः श्रियः । अ.क.२७६ख/१०३.१; सुविशदः — {rab tu gsal ba zhes bya ba'i sgrub pa'i thabs} सुविशदसाधनम् क.त.१८९१; उज्ज्वलः — {zhes pa rab gsal ye shes rang bzhin des/} /{rigs ni ji ltar bshad bzhin thos gyur nas//} इत्युज्ज्वलज्ञानमयेन तेन वंशं यथावत्कथितं निशम्य । अ.क.२३४ख/२६.२७; प्रत्यग्रः — {sa ni bsrung bar chas gyur cing /} /{rab tu gsal ba'i dpal la gnas//} भुवनत्राणसन्नद्धः प्रत्यग्रकमलाश्रयः । अ.क.३८ख/४.२३; उग्रः — {mchu ni bim pa'i 'od rab gsal} बिम्बाधरोग्रत्विषः अ.क.१०४ख/१०.५३; दिव्यद्युतिः — {de nas mtho ris phun tshogs nye/} /{sing ga la yi gling du de/} /{'o ma'i rgya mtshor zla ba yi/} /{ri mo bzhin du rab gsal skyes//} ततः सा सिंहलद्वीपे समीपे स्वर्गसम्पदाम् । चन्द्रलेखेव दुग्धाब्धौ दिव्यद्युतिरजायत ।। अ.क.७५क/७.४७; स्थूलः — {byang chub sems dpas smras pa/rgyal} {po chen po 'di ni rab tu gsal te} बोधिसत्त्व उवाच—स्थूलमेतन्महाराज जा.मा.१७४क/२०१; प्रकाशिका — {sgron ma gsal bar byed pa'i dgongs pa rab gsal zhes bya ba bshad pa'i TI kA} प्रदीपोद्द्योतनाभिसन्धिप्रकाशिकानामव्याख्याटीका क.त.१७९३; • अव्य. प्रकटम् — {gang na bdud rtsi las ni rab drag nag po brtsegs pa rab gsal skye//} यत्रोदेति प्रकटममृतादुत्कटः कालकूटः अ.क.३१४क/४०.७९; {dang po'i sangs rgyas 'di la rdo rje'i tshig de dag nyid rab tu gsal bar bstan pa dang bshad pa dang rab tu bshad pa dag gis bcom ldan 'das kyis gsal bar mdzad do//} अत एवास्मिन्नादिबुद्धे वज्रपदं प्रकटमुद्देशनिर्देशप्रतिनिर्देशैर्भगवता प्रकाशितम् वि.प्र.१२१ख/१, पृ.१९; • सं. १. प्रकाशः — {nyi ma'i rab gsal} रवेः प्रकाशः अ.क.२६२ख/९६.१; {yon tan sdang ba'i rang bzhin gyis/} /{dgrar gyur rab gsal mi mthun phyogs//} गुणिद्वेषः प्रकृत्यैव प्रकाशपरिपन्थिनः । अ.क.४९ख/५.३५; प्रकाशनम् — {mtshan mo nyal ba bslangs nas ni/} /{byang chub rab tu gsal bar byas//} विबोध्य निशि सुप्तस्य चक्रे बोधिप्रकाशनम् ।। अ.क.३११क/४०.४७ २. = {rab gsal nyid} प्रसन्नता — {rab dwangs rab tu gsal ba dang //} प्रसादस्तु प्रसन्नता अ.को.१३४ख/१.३.१६; प्रसन्नस्य भावः प्रसन्नता अ.वि.१.३.१६ ३. प्रदीपनः, विषभेदः — {kA ko la/} /{ha lA ha lA nag po brtsegs/} /{mi gsal rngub dang khrag gi dug/} /{tshangs dug rab gsal 'joms byed ster/} /{bu lte dug dbye 'di rnams dgu//} काकोलकालकूटहलाहलाः । सौराष्ट्रिकः शौक्लिकेयो ब्रह्मपुत्रः प्रदीपनः ।। दारदो वत्सनाभश्च विषभेदा अमी नव । अ.को.१४६क/१.१०.७; प्रदीपयतीति प्रदीपनः । दीपी दीप्तौ अ.वि.१.१०.७ ४. = {snye nag 'gyur byed} सौवर्चलम्, सर्जिकाक्षारः मि.को.६१ख; • ना. प्रभासः, नृपः — {grong khyer ni/} /{'od ldan zhes bya} … {yod/} … /{rab gsal zhes bya'i sa bdag de//der} {ni sa yi thig ler gyur//} अ़स्ति प्रभावती नाम…। पुरी…अभूद् भूतिलकस्तस्यां प्रभासो नाम भूपतिः । अ.क.३क/१.७.
rab gsal 'gyur
वि. प्रसन्नः — {mig dang bzhin mdangs rab tu gsal 'gyur zhing} प्रसन्ननेत्राननवर्णरागैः जा.मा.१९२क/२२३.
rab gsal nyid
प्रकाशता — {rnam pa du mar thabs mang po/} /{yun ring dus su goms pa las/} /{de la skyon dang yon tan dag/} /{rab tu gsal ba nyid du 'gyur//} बहुशो बहुधोपायं कालेन बहुनाऽस्य च । गच्छन्त्यभ्यस्यतस्तत्र गुणदोषाः प्रकाशताम् ।। प्र.अ.१०२ख/११०; प्रभासता — {de yi bsod nams smon lam gyis/} /{rab gsal nyid thob de yi ni/} /{sems la byang chub myu gu bskrun/} /{da lta bdag la 'bras 'di grub//} तत्पुण्यप्रणिधानेन तस्याप्तस्य प्रभासताम् । बोधिरङ्कुरिता चित्ते फलितेयं ममाधुना ।। अ.क.२७०ख/१००.१६.
rab gsal ba
= {rab gsal/}
rab gsal byas pa
भू.का.कृ. प्रकाशितः — {'dir dang por gsol ba 'debs pa'i tshigs su bcad pa stong pa zhes pa la sogs pas rgyud kyi sbas pa'i don rab tu gsal bar byas na} शून्यमित्यादिना इह प्रथममध्येषणावृत्तेन तन्त्रगुप्तार्थः प्रकाशितः सन् वि.प्र.१४८क/१.२; प्रकटितः — {rab tu gsal byas chu tshod drug cu lte ba'i pad+ma la ste} प्रकटितघटिका नाभिपद्मे च षष्टिः वि.प्र.२३५ख/२.३७.
rab gsal byed
• क्रि. प्रकाशते — {gang zhig spyod tshul gzhan cha las/} /{grags pa de dag rab gsal byed//} यद्वृत्तपरभागेण यशस्तेषां प्रकाशते ।। अ.क.९१ख/९.६७; प्रकाशयति — {dngos por gyur pa cung zad rab tu gsal bar byed do//} किञ्चिद्वस्तुजातं प्रकाशयति बो.प.४५ख/५; प्रकटयति — {phra dang re khA ngan pas rdzas ni nyams pa rab tu gsal bar byed do//} कृशा द्रव्यहानिं प्रकटयति कुरेखा वि.प्र.१२४ख/३.४९; • वि. प्रकाशकः — {dbang bskur ba 'jig rten pa'i bcu dang 'jig rten las 'das pa'i bcu gcig pa rab tu gsal bar byed pa} लौकिकदशलोकोत्तरैकादशाभिषेकप्रकाशकम् वि.प्र.११४क/१, पृ.१२; सुप्रभास्वरः — {brjod pa kun kyi rgyu yi mchog /tshig} {kun rab tu gsal bar byed//} सर्वाभिलापहेत्वग्र्यः सर्ववाक्सुप्रभास्वरः ।। वि.प्र.१३८ख/१, पृ.३७; प्रकाशितः — {phyogs mtshams rab tu gsal byed pa/} /{nyi ma 'dra ba khyod ni su/} /{skabs gsum dbang ngam ri bong can/} /{lha 'am nor gyi dbang po 'am//} को भवानर्कसङ्काशः प्रकाशितदिगन्तरः । त्रिदशेशः शशाङ्को वा देवो वा द्रविणेश्वरः ।। अ.क.२३५ख/२७.९; • सं. १. प्रकाशनम् — {gzhan don rjes su dpag pa ni/} /{rang gis mthong don rab gsal byed//} तत्र परार्थानुमानं तु स्वदृष्टार्थप्रकाशनम् प्र.अ.१२३क/४६७ २. प्रसरा, ओषधिविशेषः — {der ni rab gsal byed ces pa/} /{phug na gtams pa'i sman chen po//} तत्रास्ते प्रसरा नाम गुहालीना महौषधिः । अ.क.६५क/६.१३८; • ना. = {nyi ma} प्रभाकरः, सूर्यः — {nyi ma 'od 'gyed bsten bya dang /} /{mi sbyin skyes dang bcu gnyis bdag/} /{nyin byed} … /{rab tu gsal byed rnam gsal byed//} सूरसूर्यार्यमादित्यद्वादशात्मदिवाकराः ।…प्रभाकरविभाकराः अ.को.१३५ख/१.३.२८; प्रभां करोतीति प्रभाकरः अ.वि.१.३.२८; मि.को.३१क ।
rab gsal byed pa
= {rab gsal byed/}
rab gsal ma byas
वि. अप्रकाशितः — {'di ltar gnod pa can mthong na/} /{sgrub byed rab gsal ma byas kyang /} /{the tshom skye bar 'gyur ba} (?) तथा हि बाधकेऽदृष्टे साधके चाप्रकाशिते । संशयो जायते त.स.१२६ख/१०८९.
rab gsal mdzad
= {rab gsal mdzad pa/}
rab gsal mdzad pa
• वि. प्रकाशकः — {chos rnams thams cad rab gsal mdzad//} सर्वधर्मप्रकाशकः स.दु.११०क/१७०; • भू.का.कृ. प्रकाशितः — {ma lus chos bdag med mthong ba/} /{de yis rab gsal mdzad pa yis/} /{'jig tshogs lta las byung ba yi/} /{nyon mongs tshogs 'di la med 'gyur//} समस्तधर्मनैरात्म्यदर्शनात् तत्प्रकाशितात् । सत्कायदर्शनोद्भूतक्लेशौघस्य निवर्तनम् ।। त.स.१२७क/१०९३.
rab gsung
= {rab tu gsung /}
rab gsungs
= {rab gsungs pa/}
rab gsungs pa
• क्रि. १. प्रोवाच — {kA t+yA ya na zhes 'phags pa/} /{snying rje'i gter ni bsod snyoms la/} /{byon pas bdag la rab gsungs pa/} /{las ngan 'di las rnam par log//} पिण्डपाताय सम्प्राप्तो मामार्यः करुणानिधिः । कात्यायनाख्यः प्रोवाच विरमास्मात् कुकर्मणः ।। अ.क.१६८ख/१९.५४; बभाषे — {kun gzigs de yi tshems kyi 'od rnams kyis//phyogs} {sgor snang ba byin cing rab gsungs pa//} दन्तप्रभाभिः ककुभां मुखेषु दिशन् प्रकाशं भगवान् बभाषे ।। अ.क.२५६क/९३.८३; अब्रवीत् — {der ni bltar 'ongs dbang po la//bcom} {ldan 'das kyis rab gsungs pa//} तत्र सन्दर्शनायातं भगवानिन्द्रमब्रवीत् अ.क.४६ख/५७.१५; अभाषत — {grong khyer pad mo ldan pa na/} /{bcom ldan 'dzum dang bcas pa la//lha} {yi rgyal pos 'dzum pa'i rgyu//dris} {nas slar yang rab gsungs pa//} नगर्यां पुष्कलावत्यां सस्मितः स्मितकारणम् । सुरराजेन भगवान् पृष्टः पुनरभाषत ।। अ.क.४७क/५८.२ २. प्रगीयते — {rgyud chen sgyu 'phrul dra ba 'dir/} … /{gang yang yang dag rab gsungs pa//} मायाजाले महातन्त्रे या चास्मिन् सम्प्रगीयते । ना.स.२क/१३; • भू.का.कृ. प्रोक्तः — {'dus pa sbyor bar rab gsungs te//} समाजं मीलनं प्रोक्तम् वि.प्र.१८७ख/५.९.
rab gsod
= ग्. {yul} प्रधनम्, युद्धम् मि.को.४४ख ।
rab gson
= {rab son/}
rab bsags
• भू.का.कृ. सुसम्भृतः — {rdzogs pa'i sangs rgyas rab bsnyen byas/} /{bsod nams ye shes tshogs rab bsags//} सूपासितसंबुद्धे सुसम्भृतज्ञानपुण्यसम्भारे । सू.अ.१४०क/१६; • सं. सञ्चयः — {mig la sogs pa ni rdul phra rab bsags pa'i ngo bo yin pa/} {de bas na 'dus pa'i ngo bo zhes smos so//} चक्षुरादयो हि परमाणुसञ्चयरूपाः । ततः सङ्घातरूपा उच्यन्ते न्या.टी.७९ख/२१२.
rab bsags pa
= {rab bsags/}
rab bsams
= {rab tu bsams/}
rab bsams pa
= {rab tu bsams/}
rab bsil ba
वि. शिशिरः — {zla ba'i 'od zer rab bsil bas/} /{bsreg bya 'dzin pa 'dod ldan ni/} /{bud med dang bral nyon mongs kyis/} /{'khrugs pa 'di yis rtsi bar byed//} ऐन्दवादर्चिषः कामी शिशिरं हव्यवाहनम् । अबलाविरहक्लेशविह्वलो गणयत्ययम् ।। का.आ.३४१क/३.१८३.
rab bsos
= {rab tu bsos pa/}
rab bsos pa
= {rab tu bsos pa/}
rab bsrung
= {rab tu bsrung /}
rab bsrungs
= {rab tu bsrungs pa/}
rab bsrungs pa
= {rab tu bsrungs pa/}
rab bsrubs
प्रमाथः — {rang nyid rab bsrubs gdung ba'i nyams myong shes shing ri byi'i lto ba'i phug tu blugs byas te/} /{smin byed me yis rab tu gdung ba'i byed pas khyab cing 'tshed pa'i bya ba yongs su 'dris gyur kyang //} जाता (ज्ञाता लि.पा.)स्वादोऽप्यगस्त्योदरकुहरलुठज्जाठराग्निप्रतापव्यापारव्याप्यमानक्वथनपरिचितः स्वप्रमाथव्यथानाम् ।। अ.क.२४क/५२.५१.
rab bslangs
= {rab tu bslangs pa/}
rab bslangs pa
= {rab tu bslangs pa/}
rabs
काण्डम् — {'dir sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' dang bar gyi mtha' zhes bya ba rabs gsum du ni ma yin gyi} नात्र पूर्वान्तापरान्तमध्यान्तानि त्रीणि काण्डानि म.टी.२१०ख/३४.
rabs chad pa
उद्दायादः म.व्यु.६९७२ (९९ख).
ram
१. ( {'byed sdud/} {gam ngam dam nam bam mam 'am/} /{ram lam sam tam 'byed sdud de/} /{sbyor tshul slar bsdu'i skabs dang mtshungs//} ) [1] वा — {the tshom mam yid gnyis sam nem nur ram tsham tshom mam} विमर्शो वा विमतिर्वा सन्देहो वा संशयो वा ग.व्यू.२७६क/३५४; {thal mo brdabs pa'am thal ba'am yungs kar ram chu'am lta ba'am yid kyis kyang mtshams gcod par byed do//} हस्तताडेन भस्मना सर्षपैरुदकेन दृष्ट्या मनसा वा सीमाबन्धं करोति शि.स.७८ख/७७; {don dbye ba'i phyir ram don dgrol ba'i phyir ram so sor dbye ba'i phyir} अर्थविवेचने अर्थविवरणे पृथग्भावकरणे वा म.टी.१९१क/५; {gzhan yang /} {bsgrub par bya ba bstan pa ni phyogs so zhes bya ba 'dir sngar nges par gzung bar 'gyur ram/} {'on te phyis nges par gzung} अपि च ‘साध्यनिर्देशः प्रतिज्ञा’ इत्यत्र पूर्वावधारणं वा स्यात् परावधारणं वा प्र.अ.२०५ख/५६२ [2] च — {me shor ram chu byung ba na dge 'dun gyi yang gdon par bya'o//} दग्धावुढौ च साङ्घिकस्यापि निष्कासनम् वि.सू.३२ख/४१ २. संशयबोधकः — ( {ram ci} ) — {pad nang bung ba 'khor ram ci/} /{khyod gdong la mig g}.{yo 'am ci/} /{bdag gi sems ni rnam par g}.{yo/} /{zhes pa 'di ni the tshom dpe//} किं पद्ममन्तर्भ्रान्तालि किं ते लोलेक्षणं मुखम् । मम दोलायते चित्तमितीयं संशयोपमा ।। का.आ.३२३क/२.२६; {dmigs par byed pa'i khyad par gyis dmigs par bya ba gzhan du dmigs par 'gyur ram ci} किमुपलम्भकविशेषादुपलभ्योऽन्यथोपलभ्यते प्र.अ.८०क/८८; {gang gis nag mo bdag mdun nas/} /{skra nas bzung ste drangs gyur pa/} /{bstan dka' sdig can thob pa 'di/} /{skad cig 'tsho bar 'gyur ram ci//} निगृह्य केशेष्वाकृष्टा कृष्णा येनाग्रतो मम । सोऽयं दुःशासनः पापो लब्धः किं जीवति क्षणम् ।। का.आ.३३१ख/२.२७९; ( {ci} … {ram} ) — {ci sems can thams cad skye bar 'gyur ram zhes 'dri na/} {nyon mongs pa dang bcas pa rnams ni skye bar 'gyur gyi nyon mongs pa med pa rnams ni ma yin no zhes rnam par phye ste lung bstan par bya'o//} ‘किं सर्वे जनिष्यन्ते’ इति विभज्य व्याकर्तव्यम् — सक्लेशा जनिष्यन्ते, न निःक्लेशाः अभि.भा.२३७क/७९७; {yang ci sprul pa'i sems kho na las ldang bar 'gyur ram zhe na} किं खलु निर्माणचित्तादेव स्याद् व्युत्थानम् अभि.भा.६३ख/१११८; ( {mi} … {ram} ) — {'di dag thams cad ma spyad par chud zos par mi 'gyur ram} मा…सर्वमिदमपरिभुक्तं विनश्येत् स.पु.४०ख/७२; {dam pa'i sems ni ngo tshar gyur pa yi/} /{gar mkhan spyod pa bzhin du mi 'gyur ram//} मा भून्नटानामिव वृत्तमेतद् व्रीडाकरं सज्जनमानसानाम् ।। जा.मा.१०८ख/१२६; {ci tshe dang ldan pa rab 'byor 'di bdag nyid kyi rang gi shes rab kyi spobs pa'i stobs bskyed pa dang rang gi shes rab kyi spobs pa'i stobs byin gyis brlabs pas byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams kyi shes rab kyi pha rol tu phyin pa nye bar ston par 'gyur ram/} {'on te sangs rgyas kyi mthus yin} किमयमायुष्मान् सुभूतिः स्थविर आत्मीयेन स्वकेन प्रज्ञाप्रतिभानबलाधानेन स्वकेन प्रज्ञाप्रतिभानबलाधिष्ठानेन बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां प्रज्ञापारमितामुपदेक्ष्यति उताहो बुद्धानुभावेनेति अ.सा.३क/२. • द्र.— {bu ram/}
ram phyis
= {rams phyis/}
ram b+hA
ना. रम्भा, पत्रदेवी/योगिनी — {de bzhin du dbang mo'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la rdo rje 'od dang rdo rje lus dang gser ldan ma dang ur ba sI dang bkra ba'i ri mo dang ram b+hA dang zug rngu med dang shin tu sgrol ma ste pad+ma nor 'dab rdo rje lag ma lhag pa'i lha can la'o//} तथा ऐन्द्र्याः पूर्वपत्रादौ वज्राभा, वज्रगात्रा, कनकवती, उर्वशी, चित्रलेखा, रम्भा, अहल्या, सुतारा कमलवसुदले वज्रहस्ताधिदैवे वि.प्र.४१ख/४.३१; {pad ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {ram b+hA'i lu'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…रम्भाया लु वि.प्र.१३२ख/३.६४.
अजशब्दः — {phyi nang gi sgra rnam pa mang po gang dag 'byung ba 'di lta ste/} {glang po che'i sgra'am} … {ra'i sgra'am} विविधाः शब्दा निश्चरन्ति… सान्तर्बहिः, तद्यथा—हस्तिशब्दा वा…अजशब्दा वा स.पु.१३२ख/२१०.
ra'i mtshan
पा. अजलक्षणम्, कर्मकलाविशेषः — {mchongs pa dang yi ge dang lag rtsis dang rtsis dang grangs dang grad kyi 'dzin stangs dang rgyang nas phog pa dang} … {ra'i mtshan dang} … {spos sbyar ba la sogs pa'i sgyu rtsal} … {thams cad la} लङ्घिते…लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे… अजलक्षणे… गन्धयुक्तौ—इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
ra'i 'o ma
अजाक्षीरम् — {yungs kar dkar po'i til dang 'bras/} /{ra yi 'o ma yang dag ldan/} /{dri bskus yam shing de srid du/} /{cho ga ji bzhin sbyin sreg bya//} तिलश्वेतसर्षपतण्डुला अजाक्षीरसंयुक्ताः ।। समिधाश्च गन्धाक्तास्तावद् यथाविधि होतव्याः । स.दु.१३०ख/२४४.
ra'i lus
= {sge'u gsher} शृङ्गबेरम्, आर्द्रकम् मि.को.५५ख ।
ra'i shing rta
अजरथकम् — {glang gi shing rta dang ra'i shing rta dang ri dwags kyi shing rta} गोरथकान्यजरथकानि मृगरथकानि स.पु.३०क/५२.
खड्गी — {srog rtsol dag kyang ral gri can no zhes pa 'du byed kyi phung po ste rnam pa bcu ni g}.{yon dang g}.{yas kyi dkyil 'khor bcu po gcig tu 'dres par gyur pa nyid kyi phyir ro//} प्राणायामश्च दशविधः । खड्गीति संस्कारस्कन्धः, वामदक्षिणदशमण्डलैकलोलीभूतत्वादिति वि.प्र.६६क/४.११५.
ral gri che
वि. महाखड्गः — {rgyal po sgyu 'phrul sna tshogs 'chang /} /{che ba sangs rgyas rig sngags 'dzin/} /{rdo rje rnon po ral gri che/} /{'gyur med mchog ste rnam par dag//} विश्वमायाधरो राजा बुद्धविद्याधरो महान् । वज्रतीक्ष्णो महाखड्गो विशुद्धः परमाक्षरः ।। वि.प्र.१३७ख/१, पृ.३६.
ral gri lta bu
वि. खड्गभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {nyon mongs pa'i klad 'gems pas ral gri lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…खड्गभूतं क्लेशशिरःप्रपातनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
ral gri thogs
= {ral gri thogs pa/}
ral gri thogs pa
असिहस्तः — {yungs mar bkang ba'i snod bkur la/} /{ral gri thogs pas drung bsdad de/} /{bo na gsod bsdigs 'jigs pa ltar/} /{brtul zhugs can gyis de bzhin sgrim//} तैलपात्रधरो यद्वदसिहस्तैरधिष्ठितः । स्खलिते मरणत्रासात्तत्परः स्यात्तथा व्रती ।। बो.अ.२३क/७.७०; नैस्त्रिंशिकः मि.को.४५क; द्र.— {bdud kyis byang chub sems dpa'i lag na ral gri thogs par mthong nas lho phyogs su bros pa dang} मारश्च पश्यति स्म बोधिसत्त्वस्य हस्ते खड्ग इति दक्षिणामुखः प्रपलायते स्म ल.वि.१५५क/२३२.
ral gri gdengs pa
वि. उत्क्षिप्तासिकः — {dper na ral gri gdengs pa'i gshed ma'i skyes bu la bya ba bzhin te} स्याद्यथापि नामोत्क्षिप्तासिके वधकपुरुषे र.व्या.८४ख/१९.
ral gri 'debs pa
खड्गप्रहरणम्— {chos kyi ral gri 'debs pa dang} धर्मखड्गप्रहरणम् अ.सा.१२१क/६९.
ral gri bsnams
वि. खड्गधारी — {shel gyi mdog can 'od bzang ba/} /{'di yi phyag rgya ral gri bsnams//} स्फटिकवर्णप्रभादिव्यो मुद्रेयं खड्गधारिणः । स.दु.१०९ख/१६८; द्र.— {spyan dmar mche ba rnam par gtsigs/} /{phyag na ral gri bsnams par bsgom//} रक्ताक्षं दंष्ट्राविकटं खड्गपाणिं विभावयेत् ।। गु.स.११८क/६०.
ral gri pa
खड्गिकः म.व्यु.३७३० (खाड्गिकः म.व्यु.६२ख).
ral gri phyag na bsnams pa
वि. खड्गहस्तः — ग्. {yas su dpa' bo lus 'phags po/} /{ral gri phyag na bsnams pa bri//} दक्षिणेन लिखेद् वीरं खड्गहस्तं विरूढकम् । स.दु.११६ख/१९६.
ral gri 'bar
ना. खड्गज्वलना, किन्नरकन्या — {'khor der mi'am ci'i bu mo brgya phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i bu mo yid ces bya ba dang} … {mi'am ci'i bu mo ral gri 'bar zhes bya ba dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—मनसा नाम किन्नरकन्या…खड्गज्वलना नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.
ral gri ma
ना. खड्गा, महादूती — {'di lta ste/} {'og pag ma dang} … {dril bu ma dang ral gri ma dang paT+Ti sa dang} … {'byung po thams cad dbang du byed ma dang /} {de dag dang gzhan yang pho nya chen mo} तद्यथा—मेखला…घण्टाखड्ग(आ)पट्टिसा… सर्वभूतवशंकरी चेति । एताश्चान्याश्च महादूत्यः म.मू.९८क/८.
ral gri 'dzin pa
वि. असिधृक् — {shar gyi sgor ni rab gtum ral gri 'dzin pa shin tu stobs te/} {de'i phyag rgya rengs byed ma'o//} पूर्वद्वारे प्रचण्डस्त्वसिधृगतिबलः स्तम्भकी तस्य मुद्रा वि.प्र.५०ख/४.५७.
ral gri lag thogs
वि. असिहस्तः — {mdung dang ni/} {'khor lo ral gri lag thogs} सेल्लचक्रासिहस्ताः वि.प्र.११२क/१, पृ.९.
ral gri lo ma'i nags tshal
ना. असिपत्रवनम्, नरकप्रदेशः — {ral gri lo ma'i nags tshal yang /} /{de la tsan dan nags stug} ( {dga' tshal sdug gur} पा.भे.) {shog//} असिपत्रवनं तेषां स्यान्नन्दनवनद्युति । बो.अ.३७ख/१०.६.
वि. निस्त्रिंशबान्धवः — {der ni rgyal po dgra mang rnams/} /{rnam par skrag byed ral gri'i gnyen//} तत्र वित्रासितानेकशत्रुनिस्त्रिंशबान्धवः…नृपः अ.क.२४०ख/२८.३.
ral gri'i thabs
सरौ, कलाविशेषः मि.को.२७ख ।
ral gri'i rno rgyun
खड्गधारा — {mang chags dga' mas mgu byas nas/} /{gang zhig dga' bar bgrod byed de/} /{bsil zhing dri med 'jam pa yis/} /{ral gri'i rno rgyun 'thung bar byed//} प्रचरन्तीं (बहुरक्तीं लि.पा.) प्रियां कण्ठे कृत्वा ये यान्ति निर्वृतिम् । शीतलां विमलां स्निग्धां खड्गधारां पिबन्ति ते ।। अ.क.८४ख/८.६५.
ral gri'i phyag rgya
पा. खड्गमुद्रा, मुद्राविशेषः — {'jig rten gsum las rnam par rgyal ba'i phyag rgyas yul gyi bdag po spyan drang bar bya zhing} … {ral gri'i phyag rgyas lha rnams dang} त्रैलोक्यविजयमुद्रया देशाधिपस्यावाहनं कुर्यात्…देवतानां खड्गमुद्रया वि.प्र.१११ख/३.३५.
ral gri'i mtshon can
असिहेतिः मि.को.४५क ।
ral gri'i rig pa 'dzin pa
पा. खड्गविद्याधरः — {de nas ril bu bzung ba'i grangs kyis mi rnams ril bu'i rig pa 'dzin par 'gyur ro//} {de bzhin du mig sman gyi rig pa 'dzin pa'o//} {ral gris ral gri'i rig pa 'dzin pa ste} ततो गुलिकासंख्यया नरान् गृहीत्वा गुलिकाविद्याधरो भवति । एवमञ्जनविद्याधरः । खड्गेन खड्गविद्याधरः वि.प्र.८३ख/४.१७०.
ral gri'i rigs
पा. खड्गकुलम्, कुलविशेषः — {ral gri'i rigs dang rin po che'i rigs dang pad+ma'i rigs dang 'khor lo'i rigs dang gri gug gi rigs la sngags rnams bsgrubs nas} खड्गकुले रत्नकुले पद्मकुले चक्रकुले कर्तिकाकुले मन्त्रान् साधयित्वा वि.प्र.१५१ख/३.९७; {de bzhin du spyi bor chu'i pad+ma la pad+ma'i rigs su 'gyur ro//} {snying khar rlung gi pad+ma la ral gri'i rigs su 'gyur ro//} एवं शिरसि तोयकमले कमलकुलं भवति; हृदये वायुकमले खड्गकुलं भवति वि.प्र.२३१ख/२.२८.
ral gri'i shubs
खड्गकोशः — {pa ri bA ra dgab yang dang /} /{ral gri'i shubs dang gos la'o//} स्याज्जङ्गमे परीवारः खड्गकोशे परिच्छदे । अ.को.२३०क/३.३.१६९; खड्गकोशः खड्गस्य पिधानम् अ.विव.३.३.१६९; कोशः — {ko Sha mo min grol med dang /} /{ral gri'i shubs dang don tshogs mnan//} कोशोऽस्त्री कुड्मले खड्गपिधानेऽर्थौघदिव्ययोः ।। अ.को.२३४क/३.३.२१८; कूयते स्तूयत इति कोशः । कु शब्दे अ.वि.३.३.२१८; टङ्कः — {TaM ka/} {rdo ba 'joms pa dang} … {ral gri'i shubs} श्री.को.१६४क ।
ral gri'i so
असिपत्रम् — {nga rgyal dang dregs pa dang rlom pa'i go ca 'dral bas ral gri'i so lta bu'o//} असिपत्रभूतं मानमददर्पसन्नाहच्छेदनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; असिधारा म.व्यु.४९४० (७५ख).
ral gri'i so lta bu
वि. असिपत्रभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {nga rgyal dang dregs pa dang rlom pa'i go cha 'dral bas ral gri'i so lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…असिपत्रभूतं मानमददर्पसन्नाहच्छेदनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; असिधारोपमः म.व्यु.५३८९ ( {ral gri lta bu} म.व्यु.८०ख).
ral gri'i so'i nags tshal
ना. असिपत्रवनम्, नरके वनम् — {spu gri'i so bshibs pa'i ri de dag dang} … {ral gri'i so'i nags tshal de dag kyang mthong bar gyur tam} तांश्च क्षुरधारापर्वतान्…तच्च असिपत्रवनं पश्येत् ग.व्यू.३३७ख/४१४.
ral can
= {ral pa can/}
ral can ma
= {spang spos} जटिला, जटामांसी— {dka' thub can ma ral can ma/} /{spang spos spu can mi sI 'o//} तपस्विनी जटामांसी जटिला लोमशा मिसी । अ.को.१६३ख/२.४.१३४; जटाः सन्त्यस्या इति जटा । जटिला च अ.वि.२.४.१३४.
ral gcig ma
ना. एकजटा, ओ टी, देवी/राक्षसी — {tshur byon ral gcig ma} … {zhi bar mdzod} एह्येहि एकजटी…शान्तिं कुरु ब.मा.१६४ख; {srin mo ral pa gcig ma dang} राक्षस्यैकजटा च ब.मा.१६९ख; द्र. {ral gcig ma dkar mo/} {ral gcig ma dmar mo/}
ral gcig ma dkar mo
ना. शुक्लैकजटी, देवी — {ral gcig ma dkar mo} … {ral gcig ma dkar mo'i gtor ma} शुक्लैकजटी…शुक्लैकजटाबलिः ब.मा.१७२ख; {ral gcig ma dkar mo'i sgrub thabs} शुक्लैकजटीसाधनम् क.त.१७३२; द्र. {ral gcig ma/}
ral gcig ma dmar mo
ना. रक्तैकजटी, देवी — {ral pa gcig ma dmar mo'i sgrub pa'i thabs} रक्तैकजटीसाधनम् क.त.१७३३; द्र. {ral gcig ma/}
ral chung
कञ्चिका — {khye'u gzugs bzang zhing blta na sdug la mdzes pa/} {lha'i sna ma'i me tog gi ral chung gyon pa zhig btsas so//} दारको जातः अभिरूपो दर्शनीयः प्रासादिको दिव्यसुमनःकञ्चिकया प्रावृतः अ.श.२२०ख/२०४.
ral pa
• सं. १. जटा, व्रतिनां शिखा — {khro dang rmongs pa mi thul na/} /{bdag cag don med khur gyur ces/} /{de dag ral pa ngo tsha nas/} /{sa gzhi la ni 'byar ba bzhin//} अजितक्रोधमोहानां भारभूता वृथा वयम् । इतीव लज्जया तेषां लीनाः क्षितितले जटाः ।। अ.क.४२ख/४.७०; सटा — {brtul zhugs ral pa dza TA 'o//} व्रतिनस्तु जटा सटा अ.को.१७७क/२.६.९७; सटतीति सटा । षट अवयवे अ.वि.२.६.९७ २. = {seng ge'i ral pa} केसरः, ओ रम् — {kha dang sder mo dang ral pa'i rtse mo rnams ni de'i khrag gis sbags pas} तद्रुधिरानुरञ्जितवदननखरकेसराग्रम् जा.मा.२११क/२४६; {smra ba'i seng ge dregs pa yi//ral} {pa dag ni chad par byas//} चकार वादिसिंहस्य दर्पकेसरकर्तनम् ।। अ.क.३००ख/३९.३८; केसरसटा— {seng ge} … {ral pa rnams ni rdul gyis gos shing dri ma can du gyur pa 'dzings pa zhig mthong nas} रेणुसम्पर्कव्याकुलमलिनकेसरसटं सिंहं ददर्श जा.मा.२१०क/२४५; • वि. जटी — {gtsug phud phud bu lcang lo can//ral} {pa mu ny+dza cod pan thogs//} शिखी शिखण्डी जटिलो जटी मौण्डी किरीटवान् । वि.प्र.१५६क/३.१०५.
ral pa can
• वि. जटिलः— {shAkya dang me pa ral pa can ma gtogs pa sems mgu bar ma gyur pa'i mu stegs can rab tu dbyung ba dang bsnyen par rdzogs par mi bya'o//} नानाराधितचित्तमुत्सृज्य शाक्यमाग्नेयं च जटिलं तीर्थ्यं प्रव्राजयेयुरुपसम्पादयेयुर्वा वि.सू.३ख/३; {gang zhig zla ba mdzes pa'i lus la skyon gyi thig le nag po dang /} /{gang zhig ma rungs rnam pa'i sbrul nag nor bu 'od zer ral can 'dzin//} कान्तः काये वहति मलिनं दोषबिन्दुं यदिन्दुः क्रूराकारः किरणजटिलं यन्मणिं कृष्णसर्पः । अ.क.४ख/५०.३४; केसरी — {de nas bcom ldan 'das kyis mdun logs su seng ge ral pa can ral pa g}.{yengs pa lnga sprul te} ततो भगवता पुरस्तात्पञ्च केसरिणः सटाधारिणः सिंहा निर्मिताः अ.श.१५९ख/१४८; • सं. १. = {seng ge} केशरी, सिंहः — {rab khros nyi ma 'char ka'i mig can ro 'dzin ral gri g}.{yo ba'i gsod 'dod ral pa can//} क्रुश्वो (क्रुद्धो भो.पा.) बालारुणाक्षो ललदसिरसनः केशरी हन्तुकामः वि.प्र.१११ख/१, पृ.८; केसरी — {seng ge gdong lnga ri dwags dbang /} /{ral can 'phrog byed ha r+ya'i mig//} सिंहो मृगेन्द्रः पञ्चास्यो हर्यक्षः केसरी हरिः । अ.को.१६६क/२.५.१; के शिरसि सरन्तीति केसराः सटाः, तेऽस्य सन्तीति केसरी अ.वि.२.५.१ २. जटी, प्लक्षः — {p+la k+Sha ral can pa rka TI//} प्लक्षो जटी पर्कटी स्यात् अ.को.१५६ख/२.४.३२; जटाः सन्त्यस्येति जटी । जट सङ्घाते अ.वि.२.४.३२ ३. = {spang spos} जटिला मि.को.५९क; द्र. {ral can ma/} ।। • उ. प. जटः — {gal te de ltar dgang lugs dang /} /{'bru dang gser ral can sogs rnams/} /{rtag bdag nyid yod de yis ni//mi} {rtag ngo bo ji ltar brjod//} यद्येवमाज्यनीवारचामीकरजटादयः । अनित्याः कथमुच्यन्ते तेन नित्यात्मना सता ।। त.स.१२८ख/११०१; {gser gyi ral pa can ni me'o//} चामीकरजटः अग्निः त.प.३१७क/११०१; • ना. १. केसरी, नृपः — {rgyal po ral pa can zhes sngon gyur tshe//sman} {pa mchog gis nga yi ched du ni/} /{mtshungs med sman rnams ma lus sbyar ba yang /} /{srog btang nas ni de dag gzhan la byin//} कृत्स्नमुपार्जितमाप्य भिषग्भिर्भैषजमप्रतिमं मम पूर्वम् । जीवितं त्यज्य परस्य ददौ तं केसरिराज बभूव यदाऽहम् ।। रा.प.२३७ख/१३३ २. = {lha chen} कपर्दी, महादेवः — {bde 'byung dbang ldan phyugs bdag dang /} /{zhi ba mdung thogs dbang phyug che/} … {ral can} शम्भुरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः ।…कपर्दी अ.को.१२९ख/१.१.३३; कपर्दोऽस्यास्तीति कपर्दी अ.वि.१.१.३३.
ral pa gcig ma
= {ral gcig ma/}
ral pa bcings
जटाजूटः — {chus gang dag byed ral pa bcings//} कपर्दोऽस्य जटाजूटः अ.को.१३०क/१.१.३६.
ral pa 'phyang ba
जटावलम्बितम् म.व्यु.४३४३ (६८ख).
ral pa breg pa'i dus ston mo
जटामहः म.व्यु.५६७४; मि.को.१३४ख; द्र. {ral bu breg pa'i dus ston/}
ral pa 'dzin
ना. जटिंधरः, श्रेष्ठी — {rgyal po lha'i dbang phyug 'od kyi yul du tshong dpon ral pa 'dzin ces bya ba} … {zhig byung bar gyur to//} राज्ञः सुरेश्वरप्रभस्य विषये जटिंधरो नाम श्रेष्ठी बभूव सु.प्र.४७क/९३.
ral pa ring
वि. दीर्घजटः — {ral pa ring dang gzhon nu'i brtul zhugs can/} /{de dag tu yang slob dpon 'gyur ba yin//} दीर्घजटान कुमारव्रतानां ते(ष्व)पि आचरिया हि भवन्ति ।। शि.स.१७८क/१७६.
ral pa shin tu ser skya
वि. सुकपिलजटिलः — {ral pa shin tu ser skya dang mig dmar ser dang gos dmar ser te las thams cad la mi bskyod pa spyi bor 'dzin pa'o//} सुकपिलजटिलं पिङ्गनेत्रं पिङ्गवस्त्रं सर्वकर्मणि अक्षोभ्यशिरोधारिणम् वि.प्र.१३८क/३.७५.
ral pa gsum pa
ना. त्रिजटा, नागकन्या — {klu'i bu mo brgya} ( {stong} ) {phrag du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {klu'i bu mo rgyan 'dzin ces bya ba dang} … {klu'i bu mo ral pa gsum pa zhes bya ba dang} अनेकानि च नागकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा—विभूषणधरा नाम नागकन्या…त्रिजटा नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.
जटामुकुटम् — {ral pa'i cod pan la sna tshogs rdo rje zla ba phyed pa dang rdo rje sems dpa'i dbu rgyan can} जटामुकुटे विश्ववज्रमर्धचन्द्रं वज्रसत्त्वमुकुटम् वि.प्र.३६क/४.११.
ral pa'i cod pan can
वि. जटामुकुटी — {bcom ldan 'das mi bskyod pa} … {nor bu rin po ches mtshan pa'i ral pa'i cod pan can} भगवन्तमक्षोभ्यम्…मणिरत्नाङ्कजटामुकुटिनम् ख.टी.१६२ख/२४४; जटामुकुटधरः — {skyes bu ji ltar 'dod pa'i gzugs can ral pa'i cod pan can lus rgyan thams cad kyis brgyan pa phyin pa dang bsil bar gyur te} शीतीभावमुपगतम् । कामरूपी च तत्र पुरुषः प्रविष्टो जटामुकुटधरः दिव्यालङ्कारभूषितशरीरः का.व्यू.२०४ख/२६२; द्र. {ral pa'i cod pan 'chang ba/}
ral pa'i cod pan 'chang ba
वि. जटामुकुटधरः — {'dam bu'i mda' bzhin du kha dog dkar ba ral pa'i cod pan 'chang ba thams cad mkhyen pa mgo la bzhag pa} … {de 'dra ba'i gzugs mthong nas} शरत्काण्डगौरवर्णं जटामुकुटधरं सर्वज्ञशिरसिकृतं… शरीरम् । स तादृशं रूपं दृष्ट्वा का.व्यू.२३८क/३००.
ral pa'i thor tshugs
जटामुकुटम् — {ral pa'i thor tshugs ni sangs rgyas lngas rnam par spras pa/} {des brgyan pa'i bcom ldan 'das so//} जटामुकुटेन च पञ्चबुद्धविराजितेन (। तेन )मण्डितं भगवन्तम् ख.टी.१५७क/२३७.
ral pa'i thor tshugs can
वि. जटामुकुटी — {sangs rgyas lnga yis brgyan pa ral pa'i thor tshugs can} … ग्. {yas na sna tshogs rdo rje 'dzin pa/} ग्. {yon pas sna tshogs rdo rjes mtshan pa'i dril bu 'dzin pa} पञ्चबुद्धालंकृतजटामुकुटी दक्षिणेन विश्ववज्रधरो वामेन विश्ववज्राङ्कितघण्टाधरः ख.टी.१५८क/२३९.
ral pa'i tshogs
जटाकलापः — {ral pa'i tshogs bkram} कीर्णजटाकलापः अ.क.२७३क/१०१.२१; जटाकटप्रूः — {sdig pa'i brtul zhugs de yi spyi bor ral pa'i tshogs dag ni/} /{rab 'bar me yi dra ba'i rtse mo'i tshogs pa dag tu 'gyur//} तस्य ज्वलज्ज्वलनजालशिखाकलापः पापव्रते भवति मूर्ध्नि जटाकटप्रः (यूः लि.पा., प्रूः?) ।। अ.क.२४३क/९२.८.
ral pa'i tshogs bkram
वि. कीर्णजटाकलापः — {ral pa'i tshogs bkram gzhon nu rang bzhin gyis/} /{khro med yid ldan} … {de la smras//} तमब्रवीत्कीर्णजटाकलापः स्वभावनिर्मन्युमनाः कुमारः ।। अ.क.२७३क/१०१.२१.
ral ba
• क्रि. (अवि., अक.) स्फुटति — {rnga brdungs sgra ni grag pa yis/} /{nam mkha'i ngos ni ral ba bzhin//} पटहध्वनिनोत्क्रुष्टैः स्फुटतीव नभस्तलम् ।। जा.मा.६७क/७७; • सं. उच्छेदः — {des de lta bus rkyen byas te gnas de nas song ba las dbyar ral na ltung ba med do//} स तस्मादावासात् प्रक्रामत्येतदेव प्रत्ययं कृत्वा अनापत्तिर्वर्षोच्छेदे वि.व.२४५क/२.१४६; छेदः — {ral na btsem par bya'o//} छेदे सम्बन्धनम् वि.सू.२५ख/३१; पतनम् — {de nas ri 'or na gnas pa de rnams kyis dpung gi tshogs de dang ra ba dag ral ba mthong nas mchog tu ngo mtshar skyes te dris pa} ततस्ते कर्वटकनिवासिनं बलौघं दृष्ट्वा *वच्च प्राकारपतनं परं विषादमापन्ना पप्रच्छुः वि.व.२११क/१.८६; • भू.का.कृ. विभग्नः — {'od srung mchod rten ral ba dang /} /{shag shig 'dug pa mthong gyur nas//} दृष्ट्वा स्तूपं काश्यपस्य विभग्नं शकलीकृतम् ।। वि.व.२९४ख/१.११९; स्रस्तः — {gos ral shi ba bzhin du ni/} / ग्. {yo med de dag mthong gyur nas//} विलोक्य स्रस्तवसनास्ता मृता इव निश्चलाः । अ.क.७९ख/६२.६७; छिन्नः — {dbyar gnas par khas ma blangs pa dang dbyar ral ba dang dbyar phyi mar gnas par khas blangs pa dang dbyar gnas gzhan du gnas par khas blangs pa dag la de mi 'byung ngo //} अनुत्थानमस्यावार्षिकच्छिन्नवर्षपश्चिमवर्षस्थानान्तरोषितवर्षेषु वि.सू.६५ख/८२; {dbyar ral ba ni mi dbang ba nyid ma yin no//} न छिन्नवर्षत्वेनर्त (त्वमनर्ह भो.पा.)त्वम् वि.सू.७३ख/९०; खण्डमुपगतः — {gnas kyi gzhi ral ba dang 'grums pa bcos par bya'o//} खण्डफुल्लमुपगतो वासवस्तुनः प्रतिसंस्कुर्वीत वि.सू.६२क/७८.
ral bar gyur
= {ral bar gyur pa/}
ral bar gyur pa
• क्रि. प्रपपात — {gnod sbyin rnams kyi rang gi mthus ra ba dag ral bar gyur to//} यक्षाणां स्वप्रभावाच्च प्राकाराः प्रपपात वै ।। वि.व.२११क/१.८६; • वि. जर्जरः — {phan tshun mtshon 'debs phye mar lhags/} /{go cha rnams ni ral bar gyur//} अन्योन्यायुधनिष्पेषजर्जरावरणो रणः ।। जा.मा.६७क/७७.
ral bu can
ना. जटिलिका, दारिका — {grong pa'i bu mo bcu ni bu mo stobs ldan ma zhes bya ba dang} … {ral bu can dang legs skyes ma zhes bya ba ste} बला च नाम दारिका …जटिलिका च सुजाता च नाम (दश) ग्रामिकदुहिताः ल.वि.१३०ख/१९४.
ral bu breg pa'i dus ston
जटामहः म.व्यु.५६७४ (८३ख); द्र. {ral bu 'breg pa'i dus ston/}
ral bu 'breg pa'i dus ston
जटामहः म.व्यु.५६७४; द्र. {ral bu breg pa'i dus ston/}
ras
१. वस्त्रम् — {dper na zar ma'i me tog gam yul wA rA Na si+Ar byas pa'i ras phun sum tshogs pa sngon po//} {kha dog sngon po/} {sngon po lta bur ston pa/} {'od sngon po 'byung ba} तद्यथा उमकापुष्पं सम्पन्नं वा वाराणसीयकं वस्त्रं नीलं नीलवर्णं नीलनिदर्शनं नीलनिर्भासम् अभि.स.भा.९३क/१२६; {ras dang 'dra bar dag par 'gyur//} वस्त्रवत् परिशुध्यते ल.अ.१८६ख/१५७; पटः, ओ टम् — {spu dma' ba la sogs pa ras kyi rnam pa yang ba gzhan dag kyang ngo //} अन्येषां च लघूनां पटप्रकाराणां निकटरोमप्रभृतीनाम् वि.सू.७३क/९०; {rang gi sku gzugs ras la bkod/} /{bcom ldan gyis ni de la springs//} भगवान् प्राहिणोत् तस्यै न्यस्तां स्वप्रतिमां पटे ।। अ.क.७६ख/७.६२; {gser gyi seng ge'i khrir bkod pa'i/} /{ras la de bzhin gshegs mthong nas//} हेमसिंहासनन्यस्ते पटे दृष्ट्वा तथागतम् । अ.क.७६ख/७.६४; पटकः — {rang gi lus las ras phud de khyim bdag mgon med zas sbyin gyi steng du bor ba} स्वशरीरात्पटकमपनीय अनाथपिण्डदस्योपरि क्षिप्तवती अ.श.१५०ख/१४०; {sgo drung du snam bu'am ras dpyangs te nyal bar bya} द्वारस्थूलपट्टिकां वा पटकं वा लम्बयित्वा शयितव्यम् वि.व.१८८ख/२.१११; पट्टकः — {spang leb bam ras la mngon par bris la} फलके पट्टके वाऽभिलिख्य म.मू.२८२ख/४४१; वासः— {de nas de dag rnams kyis mig/} /{ras kyis dam du bcings pas bkab//} ततस्ताभिर्निरुद्धाक्षी दृढबन्धेन वाससा । अ.क.१४६ख/६८.६०; दूष्यम् — {mnga' bdag rgyal pos de dag la/} /{bka' yis ras ni byin pa dang //} अथ तेभ्यः प्रभू राजा प्रयच्छेद् दूष्यमाज्ञया । र.वि.१०५क/५७; चैलम् — {des lam ka na mi shi bar gyur pa/khyogs} {la bzhag pa/} {ras kyi bla re phub pa/} {nye du'i tshogs kyis bskor te} … {mthong ngo //} सोऽद्राक्षीत् पुरुषं मृतं कालगतं मञ्चे समारोपितं चैलवितानीकृतं ज्ञातिसङ्घपरिवृतम् ल.वि.९६क/१३७; शाटकः, ओ कम् — {khrus ras kyis phyi bar bya'o//} स्नानशाटकेन प्रोञ्छनम् वि.सू.६क/६; {ras dang} … {glegs bam gzhan dang dam rgya gzhan dang tshon rtsi gzhan dag ni gnyis par 'os pa nyid yin no//} अर्हत्वं शाटक…अन्यपुस्तकलेख्यवर्णकानां द्वितीयस्य वि.सू.६९क/८६; शाटी — {zhing pa} … {sha na'i ras kyi smad g}.{yogs gyon pa lnga brgya zhing rmed do//} पञ्च कार्षिकशतानि…शणशाटीनिवासितानि लाङ्गलानि वाहयन्ति वि.व.१५८क/१.४६; वि.व.१२९ख/१.१९; कर्पटम् — {dur khrod kyi ras la nye bar 'dug nas sngags bzlas shing dral te} श्मशानकर्पट उपविश्य मन्त्रजपेन स्फाटयेत् हे.त.४क/८; {rtag tu dur khrod ras la ni/} /{'khor lo gnyis ni mngon bris te//} चक्रद्वयमभिलिख्य श्मशानकर्पटे सदा । स.उ.२७७ख/१०.३३ २. (= {ra yis} )— {nya'i rigs chu srin ma ka ras} मकरेण मत्स्यजातेन अ.श.१००ख/९०. • (द्र.— {bzhin ras/} {zhal ras/} {spyan ras gzigs/} ).
ras kyi kha tshar
दशिका — {de bzhin gshegs pa grags pa tha ga par gyur pas ras kyi kha tshar phul te dang po byang chub tu sems bskyed do//} यशसा तथागतेन प्रथमं बोधिचित्तमुत्पादितं दशिकां दत्त्वा तन्त्रवायभूतेन शि.स.८ख/९.
ras dkar
१. शुक्लं वासः — {dri dag gis bskus pa'i tshul shing gzeb kyi sprog mar ras dkar po bting bas dkris pa dag rgan rims su bzhag nas} अक्तगन्धैश्चाङ्गेरीपटलकगते शुक्ले वासस्युपनिक्षिप्ताः शलाका वृद्धान्ते निवेश्य वि.सू.६१क/७७ २. दुकूलम् — {zhi ba la reg dri med tshul khrims ras dkar rtse dga' yis/} /{mdzes pas bsten cing yul dang chas las phyi rol phyogs rnams la//} शान्तिस्पृशां विमलशीलदुकूललीलाशोभाजुषां विषयवेषपराङ्मुखानाम् । अ.क.१५५क/७१.१.
ras dkar bzang
= {ras dkar bzang po/}
ras dkar bzang po
दुकूलम्— {nags tshal dag na mtshan mo'i zla 'od ni/} /{ras dkar bzang pos g}.{yogs pa'i rdo leb dang //} वनेषु…आस्तीर्यमाणानि च शर्वरीषु ज्योत्स्नादुकूलेन शिलातलानि । जा.मा.५१क/६०.
ras bcos bu
दूष्यम् — {de nas rgyal po legs mthong chen pos chos dang mthun pa'i khang bzangs su rang sangs rgyas lnga brgya la zan byin te/} {re re la yang ras bcos bu zung re bskon nas tshigs su bcad de smras pa} अथ महासुदर्शनो राजा धर्मप्रासादे पञ्च प्रत्येकबुद्धशतानि भोजयित्वा प्रत्येकं च दूष्ययुगेनाच्छादयित्वा गाथां भाषते वि.व.१८६क/१.६१; {ras bcos bu'i mdzod dang rin po che sna tshogs kyi mdzod rnams kyang sgo bye bar snang ba dang} दूष्यगञ्जाश्च विविधरत्नगञ्जाश्च प्रावृताः सन्दृश्यन्ते स्म ल.वि.४२ख/५७.
दूष्यम् — {bdag gis gnas khang de yi gzhir/} /{ras phran rnams kyis sa gzhi g}.{yogs//} संस्तीर्य लयनस्याहं दूष्यमेतत्तवासृजम् । वि.व.२८८ख/१.१०९.
ras bal
कर्पासः — {ji ltar ras bal sa bon dang /} /{ma tu lung ga'i me tog la//} कर्पासबीजे पुष्पे च मातुलुङ्गस्य अभि.स्फु.३३१ख/१२३२; {ras bal legs par rmel ba'i nang du} सुविहिते कर्पासे अ.श.१८२ख/१६८; तूलः, ओ लम् — {gal te de dag 'gro na de dag nye ba na gnas pa'i rtswa dang ras bal la sogs pa ci'i phyir sreg par mi byed ce na} ननु यदि प्रसर्पणधर्माणस्ते तत्समीपवर्ति तृणतूलादि किं न दहन्ति त.प.२०९क/८८८; {ras bal gyi 'dab ma bzhin du 'gyur te} तूलपिचूपमश्च स भवति अ.सा.२५३क/१४३; पिचुः — {dam tshig la zhugs pa'i sems can gyis ras bal de yang dag par byas te} समयप्रविष्टैः सत्त्वैः तत्पिचुं संशोधयितव्यम् म.मू.१२९ख/३८.
ras bal gyi stan
मन्दुरकः, आस्तरणप्रत्यास्तरणविशेषः — {ji ltar yul gzhan dag na 'di lta bu'i gding ba dang dgab pa 'di lta ste/} {bal stan dang shing shun gyi stan dang srin bal gyi stan dang ras bal gyi stan dag mchis pa} तदन्येषु जनपदेष्विदमेवंरूपमास्तरणं प्रत्यास्तरणं तद्यथा एरको मेरको जन्दुरको मन्दुरकः वि.व.३६८ख/२.१६७.
ras bal gyi 'dab
= {ras bal gyi 'dab ma/}
ras bal gyi 'dab ma
तूलपिचुः — {ras bal gyi 'dab ma bzhin du 'gyur te} तूलपिचूपमश्च स भवति अ.सा.२५३क/१४३; अंशुः — {don de mthong med ras 'dab bzhin/} /{de yi 'bras bu'ang rtogs pa med//} नन्वदृष्ट्ॐऽशुवत् सोऽर्थो न च तत्कार्यमीक्ष्यते । प्र.वा.१४६ख/४.१६१; {phra mo nas brtsams rdzas 'phreng dag/} /{gcal nyid phyir na rdzas gzhan gi/} /{lci nyid mi rtogs ras bal gyi/} /{'dab bzhag bzhin} आसूक्ष्माद् द्रव्यमालायास्तोल्यत्वादंशुपातवत् । द्रव्यान्तरगुरुत्वस्य गतिर्न प्र.वा.१४५ख/४.१५६; द्र. {ras bal gyi 'da' ba/}
ras bal gyi 'da' ba
कर्पासपिचुः — {de dus gzhan zhig na spyi bor sha rmen 'jam zhing shin tu 'jam pa zhig skyes te/} {dper na shing bal gyi 'da' ba'am ras bal gyi 'da' ba bzhin du cung zad kyang gnod pa skyed par mi byed do//} तस्यापरेण समयेन मूर्ध्नि पिटको जातो मृदुः सुमृदुः तद्यथा तूलपिचुर्वा कर्पासपिचुर्वा न च किञ्चिदाबाधं जनयति वि.व.१५६क/१.४४; कर्पासपिन्धुः — {dper na shing bal gyi 'da' ba'am ras bal gyi 'da' ba'am} तद्यथा तूलपिन्धुर्वा कर्पासपिन्धुर्वा श्रा.भू.१७४ख/४६२; द्र. {ras bal gyi 'dab ma/}
ras bal las byas pa
वि. कार्पासिकः, ओ का— {de ni rnam pa bzhi'o//mun} {dza las byas pa dang bal ba dza las byas pa dang sha na las byas pa dang ras bal las byas pa'o//} चातुर्विध्यमस्य—मौञ्जो वाल्वजः शाणकः कार्पासिक इति वि.सू.९४ख/११३; {de ni rnam pa bzhi'o//} {bal las byas pa dang zar ma las byas pa dang du gu la las byas pa dang ras bal las byas pa'o//} चातुर्विध्यमस्याः —और्णिका क्षौमिका दुकूलिका कार्पासिकेति वि.सू.७३क/९०.
ras bris
= {ras ris/}
ras ma
कौशेयम् — {thags ma ni lnga ste/} {mun dza'i dang sha na'i dang gres ma'i dang ras ma'i dang sba phra mo'i 'o//} पञ्च बाणाः — मुञ्जशाणवल्वजकौशेयवंशजाः वि.व.१३३ख/२.११०; कौशेयकम् — {gzhan yang lnga ste/} {bal dang sha na dang shing bal dang ras bal dang ras ma dang lo ma'i tshogs dag gis bkang ba dag yin no//} अपराण्यपि पञ्चरूपाणि ऊर्णा शाणः कार्पासः कौशेयकानि पर्णकानि । पूरिता भवन्ति वि.व.१८७क/२.११०; पट्टः, ओ ट्टम् — {blangs nas gos kyi yal 'dab la/} /{ras ma yis ni mdud par bcings//} आदाय ग्रन्थिपट्टेन बबन्धांशुकपल्लवे ।। अ.क.३४४क/४५.२२; *नतुकम्— {khab dang gri dag btsas mi zos par bya ba'i phyir spra tshil gyis bskus pa'i ras mar gzhug par bya'o//} मधुसिक्थम्रक्षिते सूचीशस्त्रकाणां कौटकाभक्षणाय नतुके स्थापनम् वि.सू.६९ख/८६; *नदुकम्— {shig rnams ni ras mar gzhug par bya'o//de} {ni gseb dag tu'o//rtswa} {shig rnams ni gsing mar ro//} नदुके यूकानां स्थापनम् । शुषिरे तस्य । शाद्वले मत्कुणानाम् वि.सू.३९क/४९; *नत्रकम् — {mdzes pa yang bzang ngo /} /{de'i phyir ras ma dkar pos btsag par bya'o//} प्रासादिकं च साधु । तस्माच्छुक्लनत्रकेन सूतीकरणम् वि.सू.७७ख/९५; द्र.— {ko ba'i ras ma rnams} चर्मखण्डानि वि.व.२९४क/१.११८. । {ras mar byas te} चीरीकृत्य — {mi nus pa nyid na ras mar byas te shing bu'i rtse mo la btags nas sprug go//} अशक्यतायां चीरीकृत्य यष्ट्यामुपनिबध्य प्रस्फोटनम् वि.सू.९६क/११५.
ras ma snod
कोलाहलस्थविका म.व्यु.९००४ (१२४ख).
ras zung
यमली — {de nas tshe dang ldan pa chu smad kyis lan mang du spyos nas smras pa dang /} {de'i 'og tu de las ras zung cig thob bo//} यावदायुष्मता उत्तरेण सुबहु परिभाष्य एका यमली लब्धा अ.श.१२७ख/११७.
ras yug
पटः — {dkar po'i tshul dang ldan pas ras yug dkar po} शौक्ल्ययोगाच्छुक्लः पटः अभि.स्फु.२०७ख/९७९; {sems ni ras yug dkar po 'dra/} /{bag chags rnams kyis mi mdzes so//} पटशुक्लोपमं चित्तं वासनैर्न विराजते ।। ल.अ.१६८क/१२३; पटकः — {zla ba gsum gyis ras yug cig rnyed nas des ras de gyon te srang du zhugs pa dang} तया त्रिभिर्मासैः कृच्छ्रेण पटक उपार्जितः । सा तं पटकं प्रावृत्य वीथीमवतीर्णा । अ.श.१५०क/१४०; शाटकः, ओ कम् — {ras yug la sogs pa'i dngos por rtogs} ( {gtogs} ) {pa'i dmar po la sogs par bstan par 'dod pa} शाटकादिपदार्थगतरक्तादिप्रतिपादनेच्छा त.प.२६५ख/२४७; शाटिका— {bum pa'i mgrin pa bcings pa'i ras yug dag ni gzhon nu ma rnams la zhes pa bu mo rnams la byin nas} शाटिकां कलशग्रीवावेष्टितां कन्यकानामिति कुमारिकाणां दत्त्वा वि.प्र.१८२क/३.२०२.
ras yug chen
शाटकः, ओ कम्— {snal ma 'di dag gis ras yug chen btags so zhes bya ba ni mthong ba ma yin no//} न ह्यस्य सूत्रस्य शाटकं वयेति दृश्यते प्र.अ.२०५क/५६२; पटः — {dar dang ras yug chen po dang be'u ras dang dar la dang du gu la'i ras dang ko tam pa'i ras kyi reg pa} पट्टपटप्रावरांशुकदुकूलकोट्टम्बकस्पर्शानाम् वि.सू.४५क/५७; पटकः — {ras dang ras yug chen dang be'u ras dang} … {'bru mar dang 'bru mar snod dang bya ma bum dang ril ba spyi blugs dang} शाटकपटकप्रावर…तैलकुतुपकरककुण्डिका(–) वि.सू.६९क/८६.
ras yug chen po
= {ras yug chen/}
ras ris
= {ras bris} पटः, ओ टम्, चित्रपटः — {mar ngo'i zla phyed ci 'dod par/} /{sa steng ras ris bzhag nas ni//} यथेष्टं कृष्णपक्षे च पटं संस्थाप्य महीतले । म.मू.२७६क/४३४; {dgra yi 'jigs pa byung ba na/} /{ras ris 'di ni bri bar bya//} अरीणां भयमुत्पन्ने पटमेतं लिखापयेत् ।। म.मू.२७४ख/४३१; द्र.— {bcom ldan 'das 'jam dpal gzhon nur gyur pa'i ras ris glang po che'i mtshog ma la bzhag ste/} {dpung gi tshogs kyis sngon du btang nas} हस्तिस्कन्धे मञ्जुश्रियमग्रतो बलस्य दत्त्वा म.मू. २२५ख/२४४.
rA kA
राका — {rA kA/} {mthong ba'i rdul dang ni/} /{bu mo dang ni 'bab chu'i bar/} /{zla ba gang zhing rdzogs pa dang /} / ग्. {ya' ba yi nad la 'ang blta//} श्री.को.१६४ख ।
rA ma
= {ra ma/} {rA ma'i} राम्यः — {dgra sta rA ma la yang mi bdag gnyis te/} {sum cu rtsa gnyis kyi so rnams 'byung bar 'gyur ro//} {rA ma'i dngos po la ni lhung bar 'gyur ro//} द्विनृपति द्वात्रिंद्दशनान्युद्भवं यान्ति राम्ये (परशुराम्ये भो.पा.), परशुराम्ये (राम्ये भो.पा.)भावे पतन्ति वि.प्र.२२४ख/२.८.
rA ma'i gnas skabs
रामावस्था, विष्णोरवस्थाभेदः — {so lhung ba nas lo bcu drug gi bar du rgyas pa dang po rA ma'i gnas skabs so//} दन्तपातात् षोडशवर्षावधेः प्रथमविपुला रामावस्था वि.प्र.२२४क/२.६.
rA mA ya na
ना. रामायणम्, काव्यम् — {grog mkhar gyi snyan ngag rA mA ya na dang} वाल्मीककाव्यं रामायणम् वि.प्र.२७२क/२.९६.
rA me shwa ri
ना. रामेश्वरम्, उपपीठम् — {nye gnas go da ba rI ste/} /{de bzhin rA me shwa ri'i ming //} गोदावर्युपपीठं स्यात् तथा रामेश्वरा द्वय (राह्वय भो.पा.)म् । स.उ.२७५ख/९.१५.
ri
• सं. १. = {ri bo} पर्वतः — {ri las} … {du ba dag mthong nas} पर्वते धूममालोक्य अ.क.२८२क/१०५.५; {byang phyogs logs kyi phyogs cha na/} /{spos ngad ldang ba'i ri bo yod//} उत्तरेऽस्मिन् दिशो भागे पर्वतो गन्धमादनः । ल.वि.१८७क/२८४; {sems can thams cad kyi nyon mongs pa'i ri rnam par 'joms pa'i ye shes} ( {chen po} ) {rdo rje'i mtshon cha mnga' ba} सर्वसत्त्वक्लेशपर्वतविनिर्भेदनमहाज्ञानवज्रप्रहरणः ग.व्यू.१६१ख/२४४; गिरिः — {'dir mi 'gro ba'i sgras 'gro ba med pa'i phyir shing dang ri la 'dod do//} अगशब्देनात्र ‘न गच्छन्ति’ इति कृत्वा तरवो गिरयश्चाभिप्रेताः त.प.३०७ख/३२९; {ri dang 'bab chu dang rdzing rnam pa sna tshogs kyis mdzes par byas pa'i yul} विविधगिरिनदीतडागोपशोभितं जनपदम् ल.अ.९१क/३८; {pad ma'i skud pa bas kyang phra/} /{ri bo las kyang shin tu brling /} /{rgya mtsho bas kyang zab pa ste/} /{bde blag tu ni 'thob ma yin//} सूक्ष्मा मृणालतन्तुभ्यो गिरिभ्योऽपि गरीयसी । समुद्रेभ्योऽपि गम्भीरा सा सुखेन न लभ्यते ।। अ.क.१५९क/१७.२६; अद्रिः — {shin tu mtho ba'i ri yi rtse mor 'dzegs nas lus ni rab tu btang bar gyur//} आरुह्याद्रिशिरः समुन्नततरं देहं समुत्सृष्टवान् अ.क.३२ख/५३.५१; {bsil ba'i ri ni lag pa'i rus pa'o//} शीताद्रिः करास्थीनि वि.प्र.२३५क/२.३५; {khor yug ri bo'i khongs su} चक्रवालाद्रिकुञ्जेषु का.आ.३२५क/२.९८; अ.को.१५३क/२.३.१; नराणामुपजीवनीयत्वाद् अद्यत इत्यद्रिः । अद भक्षणे अ.वि.२.३.१; अचलः — {tsha zer can ni yongs ngal bzhin/} /{nub kyi ri dang nye bar sleb//} अवापास्ताचलोपान्तं परिश्रान्त इवांशुमान् ।। अ.क.६५ख/६.१४४; {gang zhig} … {ri bo sul bcas dag la} … {'gong byed pa//} यदचलाः श्वभ्रैः सह…लङ्घ्यन्ते अ.क.५३ख/६.२; शैलः — {mgo chen zhes pa'i ri bo la/} /{rtsom pa chen po dag gis 'dzegs//} उरुमुण्डाभिधं शैलमारुरोह महोद्यमः ।। अ.क.१५६क/७१.१३; {brtan pa 'dzin ma'i gzhi la gling dang ri dang rgya mtsho rnams zhes pa ni} स्थिरधरणितले द्वीपशैलाः समुद्रा इति वि.प्र.१६६ख/१.११; अगः — {lus dang ri sogs chos can la/} /{gal te de 'dra nyid snang na//} तादृगेव यदीक्ष्येत तन्वगादिषु धर्मिषु । त.स.४क/६०; {ri ni ri bo'am shing ngo //} अगाः पर्वताः, वृक्षा वा त.प.१७१क/६०; नगः — {ri yi ri dwags chung ma ltar rmongs pha rol bslu la mchog tu sgrin//} नगमृगवधूमुग्धास्तीक्ष्णाः परं परवञ्चने अ.क.३६९क/३२.४९; धरणीधरः — {de nas sa dang ri rnams g}.{yos par gyur//} आकम्पयन्नथ धरां धरणीधरांश्च जा.मा.१८३क/२१२; धराधरः — {de nas ri dang bcas pa'i sa chen g}.{yos//} ततश्चकम्पे सधराधरा धरा जा.मा.१३क/१३; भूधरः — {bsags pa'i ngo bo'i ri la sogs pa la phyogs cha'i dbye ba yod pa'i phyir ro//} भूधरादिप्रचितरूपाणां दिग्भागभेदस्य विद्यमानत्वात् त.प.११३क/६७७; {khyod lus sha yi ri bo ni/} /{dben pa'i snang ba dag gi sprin//} विवेकालोकजलदः कायोऽयं मांसभूधरः । अ.क.२४३क/२८.३१; भूमिधरः — {sa 'dzin ri dang rgyal po la'o//} भूभृद् भूमिधरे नृपे अ.को.२२२क/३.३.६१; भूमिधरः पर्वतः अ.विव.३.३.६१; महीधरः — {ri yi rtse mo} शृङ्गाणि महीधराणाम् जा.मा.२०२ख/२३५; {rin chen ri bo dang ni de bzhin du/} /{nags tshal sa phyogs dben zhing nyams dga' dang //} महीधरा रत्नमयास्तथाऽन्ये वनप्रदेशाश्च विवेकरम्याः । बो.अ.३ख/२.३; महीभृत् — {ri bo 'di yi g}.{yang sa 'di/} /{rdo ba yi ni zhun gyis khyab//} पाषाणभेदव्याप्तोऽयं प्राग्भारोऽस्य महीभृतः । अ.क.२६७ख/३२.२७; शिखरी — {mtsho chu dri ma med pa'i 'gram na gnas pa'i shing dang ri la sogs pa'i gzugs brnyan} विमलसलिले सरसि तटान्तस्थितशाखिशिखरिणां प्रतिबिम्बानि त.प.१२९ख/७१०; {gangs kyi ri bo rlung gis bskyod par mi nus bzhin/} /{rab tu sbyin la bdag gis bskyod par ma nus so//} हिमावदातः शिखरीव वायुना न यत्प्रदानादसि कम्पितो मया ।। जा.मा.२५क/२९; ग्रावा अ.को.१५३क/२.३.१; ग्रस्यते कालेनेति ग्रावा । ग्रसु अदने अ.वि.२.३.१; नाकुः — {nA ku grog mkhar ri bo dang /} /{thub pa'i bye brag rnams la 'o//} श्री.को.१६४ख २. पर्वतबोधकपूर्वपदमात्रम् — {lang ka'i ri ma la ya la gzigs te} … {'dzum pa mdzad do//} लङ्कामलयमवलोक्य स्मितमकरोत् ल.अ.५६क/१ ३. = {bdun} अगः, सप्त — {pa sangs la ni ri dang rgyal ba mig ces pa nyis stong nyis brgya bzhi bcu rtsa bdun du 'gyur ro//} भार्गवेऽगो जिनाक्षौ सप्तचत्वारिंशदधिकद्विशतद्विसहस्रं भवति वि.प्र.२०१क/१.८० ४. = {bdun pa} गिरिः, सप्तमी— {ri bo zhes pa bdun par 'gyur te} गिरिरिति सप्तमी भवति वि.प्र.१५४ख/३.१०२ ५. = {ri mo} चित्रम् — {ri mkhan las skyes ri mo ni//bya} {la'ang de bzhin ci ltar yin//} चित्रं चित्रकराज्जातं पतत्रिष्वपि किं तथा । प्र.अ.४८क/५५; • पा. धरणः, ओ णम्, परिमाणविशेषः — {yungs kar la ni rdul phran du/} /{'ol ma se la yungs kar du/} /{ri gcig la ni 'ol se du/} /{nas gcig la ni ri du yod/} /{zho gcig la ni nas du yod//} सर्षपे ह्यणवः क्यन्तो रक्षिका सर्षपाः कति । कतिरक्षिको भवेन्माषो धरणं माषकाः कति ।। ल.अ.६६ख/१५; • ना. गिरिः, नागराजः — {de'i tshe rgyal po'i khab kyi grong khyer na klu'i rgyal po ri bo dang yid 'ong gnyis phrad pa zhes bya ba'i dus ston byung ste} तेन खलु समयेन राजगृहे नगरे गिरिवल्गुसमागमो नाम पर्व प्रत्युपस्थितम् अ.श.२००क/१८५; गिरिकः — {klu'i rgyal po ri bo} गिरिको नागराजा म.व्यु.३२५३ (५६ख). । {ri bdun} सप्त पर्वताः/शैलाः — १. {'od sngon} नीलाभः, २. {man+dar ri} मन्द्राद्रिः, ३. {ni Sha Ta} निषदः, ४. {nor bu'i 'od zer} मणिकरः, ५. {dro Na} द्रोणः, ६. {bsil ri} शीताद्रिः, ७. {rdo rje} वज्रः वि.प्र.१६९ख/१.१६; वि.प्र.१६६ख/१.११.
ri ka
द्र.— {mi bzad me ni ring du bdag spong ste/} /{ri ka rab 'dzin gshin rje'i rgyal srid 'gro//} … {zhes pa rig byed kyi don de 'dir yang don de nyid mi bzad pa'i me'o//} क्रव्यादमग्निं प्रहिणोमि दूरं यमराज्ञो गच्छतु रि(क्)प्रवाहः ।…इति वेदार्थः । अत्रापि स एवार्थः क्रव्यादाग्नेः वि.प्र.१३९क/३.७५.
ri skegs
सारिका, पक्षिविशेषः — {bya 'dab spen dang ne tso dang ri skegs dang} … {shang shang te'u la sogs pa} पत्रगुप्तशुकसारिका…जीवंजीवकादयः ल.वि.२४ख/२८; {gang gi tshe ne tso dang ri skegs la sogs pa dag gis sgra sgrogs pa} यदा हि शुकसारिकादिभिर्व्याह्रियते शब्दः त.प.१७६ख/८११; शारिका — {ngang pa dang} … {ri skegs dang khu byug dang shang shang te'u rnams skad 'byin pa'i nags khrod du} हंस…शारिकाकोकिलजीवंजीवकनिर्घोषिते वनषण्डे वि.व.१५४ख/१.४२; त.स.८९क/८११; शारिकः म.व्यु.४८८७ (७५क).
ri sked
कटकः, पर्वतमध्यभागः मि.को.१४७ख ।
ri skyes
• सं. गिरिजम् १. = {brag zhun} शिलाजतु — {brag zhun ma r+th+ya ri skyes dang /} /{rdo skyes shi lA dza tu 'o//} गैरेयमर्थ्यं गिरिजमश्मजं च शिलाजतु । अ.को.ख/२.९.१०४; गिरौ गिरिशिलायां भवं गैरेयम् । गिरिजं च अ.वि.२.९.१०४ २. = {lhang tsher} अभ्रकम् — {lhang tsher ri skyes dri ma med//} अभ्रकं गिरिजामले अ.को.२०१ख/२.९.१००; गिरौ जायत इति गिरिजम् अ.वि.२.९.१००; मि.को.६०ख; • ना. = {lha mo u ma} गिरिजा, पार्वती — {de nas bdud rtsi'i bum pa yis/} /{lag pa'i mtsho skyes brel ba yis/} /{ri skyes rang nyid mngon phyogs te//} ततः पीयूषकलशव्यग्रपाणिसरोरुहा । स्वयमभ्येत्य गिरिजा अ.क.३१३क/१०८.१९८; पार्वती — {dka' zlog} … {ri skyes rdzong gnas lo ma med/} /{tshim byed} उमा…अपर्णा पार्वती दुर्गा मृडानी अ.को.१३०क/१.१.३८; पर्वतस्य पुत्री पार्वती अ.वि.१.१.३८.
ri skyes dga' byed
= {smin drug bu} पार्वतीनन्दनः, कार्त्तिकेयः — {smin drug bu dang sde chen dang /} /{'dam bu'i tshal skyes gdong drug pa//ri} {skyes dga' byed} कार्त्तिकेयो महासेनः शरजन्मा षडाननः । पार्वतीनन्दनः अ.को.१३०क/१.१.४०; पार्वत्या नन्दनः पार्वतीनन्दनः अ.वि.१.१.४०.
गिरिगह्वरः — {de nas ri khrod de na ni/} /{stag mo} … {mthong //} अथात्र व्याघ्रवनितां ददर्श गिरिगह्वरे । जा.मा.४क/३; म.व्यु.५२८० (७९क); गिरिगहनम् — {thar pa 'dod pa ri khrod gnas par byed//} गिरिगहने विचरन्ति मोक्षकामाः रा.प.२३४ख/१२९; पर्वतकन्दरः — {ri khrod dam ri phug gam} … {dur khrod dam nags 'dab bam} पर्वतकन्दरगिरिगुहा… श्मशानवनप्रस्थानि श्रा.भू.६क/१२.
ri khrod rje
ना. शबरस्वामी, आचार्यः — {de la ri khrod rje na re sgra las byung ba'i mtshan nyid ni/} {sgra'i shes pa las skabs kyi don shes pa ni sgra las byung ba yin no zhes zer te} तत्र शबरस्वामी शाब्दलक्षणमाह—शब्दज्ञानादसन्निकृष्टेऽर्थज्ञानं शाब्दम् त.प.४१क/५३०.
ri khrod pa
• सं. शबरः — {nags tshal de na gnas pa'i ri khrod pa la sogs pa rnams kyis drang srong thams cad bcings nas} तस्मिन् वननिवासिभिः स (?श)बरादिभिः सर्वे ऋषयो बन्धयित्वा वि.प्र.१३०क/६०; • ना. शबरः, भाष्यकारः — {bshad pa byed pa ri khrod pas/} {'dzin pa nyams su myong ba med na yang gzung ba rig pa yin no zhes bstan to//} भाष्यकृता शबरेण ग्राह्यसंवित्तिर्ग्राहकानुभवाद्विनाऽपीति प्रतिपादितम् त.प.१२७ख/७०५; {ri khrod pas kyang} … {zhes zer ro//} शबरेणोक्तम् त.प.१८६ख/८३४.
ri khrod pa'i bshad pa
ना. शाबरं भाष्यम्, ग्रन्थः — {ji skad du ri khrod pa'i bshad pa las/gzugs} {kyi khyad par dag la dmus long rnams kyi tshig bzhin du de lta bu'i rigs can gyi don la skyes bu'i tshig tshad mar 'gyur ba ma yin no zhes bshad do//} यथोक्तं शाबरे भाष्ये— नैवंजातीयकेष्वर्थेषु पुरुषवचनं प्रामाण्यमुपैति, जात्यन्धानामिव वचनं रूपविशेषेषु त.प.१६८क/७९३; द्र. {ri khrod pas byas pa'i bshad pa/}
ri khrod pas byas pa
ना. शाबरम्, शाबरभाष्यम्— {nye bar 'jal bar grags ldan pa/} /{de la slar yang ri khrod pas/} /{byas pa'i lung las de nyid kyis/} /{nang du 'dus par gzhan smras pa//} एतस्मिन्नुपमानत्वं प्रसिद्धं शाबरे पुनः । अस्यागमाबहिर्भावादन्यथैवोपवर्णितम् ।। त.स.५६क/५४३.
ri khrod pas byas pa'i bshad pa
ना. शाबरं भाष्यम्, ग्रन्थः — {ji skad du ri khrod pas byas pa'i bshad pa las} … {zhes bstan par 'gyur ro//} यथोक्तं शाबरे भाष्ये…इति त.प.१३०ख/७१२.
ri khrod ma
• सं. शबरी, भीलनी — {ri khrod ma yi skra tshogs me tog la reg dri bzang can/} /{myos pa'i nags mtha'i rlung gis de yi ngal ba'i chu dag phrogs//} जह्नुः श्रमाम्बुशबरीकबरीकलापपुष्पस्पृशः सुरभिमत्तवनान्तवाताः ।। अ.क.१४२ख/६८.१४; {ri khrod ma yi rkang bkod pas/} /{sen rtsi rab tu chags pa bzhin/} /{mi khrag gsar pas bsgos pa yi/} /{bkas} (? {skas} ) {dag gis ni dmar ba'i 'od//} प्रत्यग्रनररक्ताक्तैः सोपानैररुणप्रभम् । शबरीचरणन्याससंसक्तालक्तकैरिव ।। अ.क.२०२क/८४.३६; • ना. शवरी, देवी/प्रचण्डा — {pu k+ka sI ni rdo rje'i lag/} /{de bzhin ri khrod ma ro 'dzin//} पुक्कसी वज्रहस्ता च शवरी रसधरी तथा । हे.त.५क/१२; {dbang ldan du ni pu k+ka sI/} /{mer ni de bzhin ri khrod ma//} ऐशान्यां पुक्कसी ख्याताऽग्नौ शवरी कीर्तिता । हे.त.११क/३२; {shar du kla klo ma dang} … {rlung du b+hil lI dang dbang ldan du ri khrod ma ste rab gtum ma brgyad do//} पूर्वे म्लेच्छा… वायव्ये भिल्ली, ईशाने शबरी इत्यष्टौ प्रचण्डाः वि.प्र.१६२ख/३.१२६.
ri khrod ma gzhon nu ma
ना. शवरकुमारी, देवी — {ri khrod ma gzhon nu ma dug sun 'byin ma dug za byed ma skyod cig kun du bkums shig} शवरकुमारीये विषदूषणीये विषभक्षणीये चालय सङ्घट्टय ब.मा.१७०क ।
ri khrod ma lo ma can
ना. पर्णशवरी — {'phags ma ri khrod ma lo ma can gyi gzungs} आर्यपर्णशवरीसाधनम् क.त.३५४०; द्र. {ri khrod lo ma can/}
ri khrod zhabs
ना. शवरपादः — {dpal ri khrod zhabs kyi bstod pa rin po che} श्रीशवरपादस्तोत्ररत्नम् क.त.११७६.
ri khrod lo ma can
ना. पर्णशवरी — {ri khrod lo ma can gyi sgrub thabs} पर्णशवरीसाधनम् क.त.३३६०; {ri khrod lo ma can gyi gtor ma'o//} पर्णशवरीबलिः ब.मा.१६२ख; द्र. {ri khrod ma lo ma can/}
ri mkhan
= {ri mo mkhan/}
ri 'khor gyi phyogs
कर्वटप्रदेशः मि.को.१४७ख ।
ri ga yA
ना. गया, गयाशीर्षपर्वतः — {yang de'i tshe rgyal po'i khab dang ri ga yA'i bar na tshogs gzhan dag cig dus ston byed de} तेन खलु पुनः समयेनान्तरा च राजगृहस्य गयाया योऽन्यतमो गण उत्सवं करोति स्म ल.वि.१२१क/१८१; द्र. {ri ga yA'i rtse mo/}
ना. हिमाचलः, हिमालयः — {'di snyam du gang dag ri gangs can la sogs pa'i dngos po de dag brtan pa dang gcig pu'i ngo bo yin pa'i phyir yul dang dus la sogs pa'i tha dad pa srid pa ma yin te} स्यादेतद्—ये हिमाचलादयो भावास्तेषां स्थिरैकरूपत्वान्न देशकालभेदादिभेदः सम्भवति त.प.३१४ख/३४३.
ri rgyal
= {ri'i rgyal po/}
ri ngos
= {ri'i ngos/}
ri chen
= {ri chen po/}
ri chen po
महापर्वतः — {de'i tshe thams cad dang ldan pa'i 'jig rten gyi khams mi mjed 'di} … {ri'i rgyal po ri rab kyang med par gyur/} {ri chen po dang ri gzhan yang med par gyur} तस्मिन् समये इयं सर्वावती लोकधातुः…अपगतसुमेरुपर्वता अपगततदन्यमहापर्वता स.पु.९१ख/१५१; महाशैलः — {shA ri kAs rmi lam du} … {bdag ri chen po'i spo la 'dzeg go//} शारिकया स्वप्नो दृष्टः…महाशैलं पर्वतमधिरोहामि वि.व.१४क/२.८४. । {ri chen po brgyad} अष्टौ महापर्वताः — १. {lhun po} मेरुः, २. {gnya' shing 'dzin} युगन्धरः, ३. {gshol mda' 'dzin} ईशाधारः, ४. {seng ldeng can} खदिरकः, ५. {blta na sdug} सुदर्शनः, ६. {rta rna} अश्वकर्णः, ७. {rnam 'dud} विनितकः, ८. {mu khyud 'dzin} निमिन्धरः अभि.भा.१४४ख/५०७; वि.व.१७५क/१.५९.
सानुः — {ri stengs bang rim ri ljongs dang /} /{mo min} स्नुः प्रस्थः सानुरस्त्रियाम् अ.को.१५३ख/२.३.५; सनोति सुखं ददाति उपवेशन इति सानुः । अस्त्रियाम् । षणु दाने अ.वि.२.३.५; मि.को.१४७ख ।
ri steng
= {ri stengs/}
ri stengs
१. अधित्यका, अद्रेरूर्ध्वभूमिः — {ri rtsa ri 'og sa gzhi dang /} /{ri stengs dang ni sa gzhi mtho//} उपत्यकाद्रेरासन्ना भूमिरूर्ध्वमधित्यका अ.को.१५३ख/२.३.७; अद्रेरधिभूः ऊर्ध्वभूरधित्यका अ.वि.२.३.७; मि.को.१४७ख २. स्नुः, प्रस्थः — {ri stengs bang rim ri ljongs dang /} /{mo min} स्नुः प्रस्थः सानुरस्त्रियाम् अ.को.१५३ख/२.३.५; स्नौति जलमित स्नुः । ष्णु प्रस्रवणे अ.वि.२.३.५.
ri mthon po
शिलोच्चयः — {lha khang stong dang shing dang ni/} /{mtshan gcig ri ni mthon po dang /} … {mnyam bzhag sngags ni bzla bar bya//} शून्यदेवकुले वृक्षे एकलिङ्गे शिलोच्चये ।।…जपेन्मन्त्रं समाहितः म.मू.१५५क/६९.
ri dwags
• सं. १. मृगः — {bdag nyid gcig pu gsod gyur la/} /{ri dwags 'di kun 'tsho gyur cig//} एकस्यैव वधो मेऽस्तु सर्वे जीवन्त्वमी मृगाः ।। अ.क.२५८ख/३०.४२; {'ji ba'i ri dwags sna tshogs kyis//} विचित्रैर्मृन्मयैर्मृगैः ल.अ.९०क/३७; {gser gyi ri dwags bgyid du stsol//} कुर्वन्तु काञ्चनमृगम् अ.क.२५७क/३०.२६; {ri dwags sa lus rlung gi srog/} /{ri dwags pags pa'i skye gnas rnams//} मृगे कुरङ्गवातायुहरिणाजिनयोनयः । अ.को.१६७क/२.५.८; मृग्यते व्याधैर्मांसार्थमिति मृगः । मृग अन्वेषणे अ.वि.२.५.८; हरिणः — {gzhan mi bsten pa'i ri dwags rnams/} … /{nags rnams su ni bde bar 'tsho//} सुखं जीवन्ति हरिणा वनेष्वपरसेविनः । का.आ.३३३ख/२.३३८; {rngon pa de ni byams pa yis/} /{ri dwags ri dwags mor bcas btang //} मुमोच लुब्धकः प्रीत्या हरिणं हरिणीसखम् ।। अ.क.२४६ख/२८.६७; सारङ्गः — {grogs po rgya la zin pa yi/} /{ri dwags bzhin du g}.{yo ba med//} संसक्तपाशसचिवः सारङ्ग इव निश्चलः ।। अ.क.२१ख/५२.२२; कुरङ्गः — {kye ma gnas dang gnas rnams su//ri} {dwags skom pas long ba bzhin/} /{mya ngam gyi ni smig rgyu yis/} /{bdag la rmongs pa bskyed pa nyid//} अहो बत कुरङ्गाणां तृष्णान्धानां पदे पदे । ममापि जनयन्त्येव मोहं मरुमरीचिकाः ।। अ.क.१६५क/१९.१७; न्यङ्कुः — न्यङ्कुः {ri dwags drang srong dbye//} श्री.को.१६४ख; शरभः — {bdag nyid phyugs sam ri dwags yin/} /{ri dwags gzugs can 'di ni gzhan//} अहमेव मृगो गौर्वा कोऽप्ययं शरभाकृतिः ।। जा.मा.१४७ख/१७१; {bdag gi srog kyang ri dwags khyod mnga' na/} /{bdag la bdog pa gzhan lta smos ci dgos//} प्राणा अमी मे शरभ त्वदीयाः प्रागेव यत्रास्ति मम प्रभुत्वम् । जा.मा.१४८ख/१७२; श्वापदः — {bcom ldan 'das dang nyan thos rnams la mi'am mi ma yin pa'am gnod sbyin nam srin po'am ri dwags sam gcan gzan gnod pa byed du dogs te} मा हैव कश्चिद्भगवन्तं सश्रावकसङ्घं विहेठयिष्यतीति मनुष्यो वा अमनुष्यो वा यक्षो वा राक्षसो वा श्वापदश्चण्डशृङ्गो वेति अ.श.१५३क/१४२ २. = {ri dwags mo} मृगी — {ri dwags bu bdag ri dwags steng du ni/} /{rkang pas mi reg ces pa de la smras//} मृगीसुतोऽहं न मृगाग्रमेतं स्पृशामि पद्भ्यामिति तामुवाच ।। अ.क.१२१ख/६५.४२; {bdag ni pad ma can zhes bya/} /{ri dwags mngal skyes thub pa ni/} /{shAM Di l+ya yi bu mo yin//} अहं पद्मावती नाम…मृगीगर्भसमुद्भूता शाण्डिल्यस्य सुता मुनेः ।। अ.क.१४३ख/६८.२७; कुरङ्गी — {stag bzhin} … {ri dwags ni/} … {bsad nas} व्याघ्र इव…कुरङ्गीम् । हत्वा अ.क.११क/५०.११० ३. मृगबोधकपूर्वपदमात्रम्— {ri dwags ldang sko ska} शरभः ल.वि.१५०क/२२२; {ri dwags ru ru} रुरुः जा.मा.१५०ख/१७४; {shing gi shun lpags dang ri dwags a dzi na'i pags pa gyon pa} वल्कलाजिनसंवीतम् जा.मा.९१ख/१०४; • पा. मृगः, योगिजातिभेदः — {de bzhin du rnal 'byor pa yang rnam pa lnga ste/} {seng ge dang ri dwags dang rta dang khyu mchog dang glang po che ste rigs kyi dbye ba las so//} एवं योग्यपि पञ्चधा—सिंहो मृगोऽश्वो वृषभः कुञ्जरो जातिभेदात् वि.प्र.१६५क/३.१४०; सारङ्गः — {ri dwags mgyogs 'gro dang ldan 'gyur byed yang ba'i yul dang skrag pa'i sems te shin tu 'jigs pa'o zhes pa ni don yod grub pa'o//} सारङ्गः शीघ्रगामी क्षरलघुविषयस्त्रस्तचित्तोऽतिभीतः, अमोघसिद्धिः वि.प्र.१६५ख/३.१४२.
ri dwags kyi khyu
मृगयूथम् — {ri dwags kyi khyu de rngon pas bya ra byas nas rgyal po la gsol to//} तच्च मृगयूथं लुब्धकेन विचार्य राज्ञे निवेदितम् अ.श.११४ख/१०४.
ri dwags kyi khyu'i gtso bo
मृगयूथपः — {dge slong dag sngon byung ba 'das pa'i dus na/ri'i} {sul zhig na ri dwags kyi khyu'i gtso bo} … {zhig 'dug pa} भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वनि अन्यतरस्यां पर्वतदर्यां मृगयूथपः प्रतिवसति अ.श.११४ख/१०४.
ri dwags kyi 'khor lo pa'i yi ge
मृगचक्रलिपिः, लिपिविशेषः — {tshangs pa'i yi ge'am kha ro sti'i yi ge'am pad ma'i snying po'i yi ge'am} … {ri dwags kyi 'khor lo pa'i yi ge'am} … {yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi} ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिं…मृगचक्रलिपिं…चतुष्षष्टीलिपीनाम् ल.वि.६६ख/८८.
ri dwags kyi rgyal po
= {ri dwags rgyal po/}
ri dwags kyi rgyal po can
ना. मृगराजिनी, गन्धर्वकन्या — {dri za'i bu mo brgya stong du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {dri za'i bu mo dga' ba'i bzhin zhes bya ba dang} … {dri za'i bu mo ri dwags kyi rgyal po can zhes bya ba dang} अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि, तद्यथा — प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…मृगराजिनी नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२६०.
ri dwags kyi rngon pa
मृगलुब्धकः — {de dag dang lhan cig tu 'dris par mi byed} … {ri dwags kyi rngon pa rnams dang ma yin} न च तैः सार्धं संस्तवं करोति…न मृगलुब्धकान् स.पु.१०४क/१६६.
ri dwags kyi ltas
मृगशकुनिः — {nyi ma dang zla ba dang gza' dang rgyu skar dang sa g}.{yo ba dang ri dwags kyi ltas dang rmi lam dang} चन्द्रसूर्यग्रहज्योतिर्नक्षत्रभूमिचालमृगशकुनिस्वप्ननिमित्तानि द.भू.२१५क/२९.
ri dwags kyi bdag po
• सं. = {seng ge} मृगाधिपतिः, सिंहः — {nags kyi ri dwags kyi bdag po zhes pa bzhin du ro ldan na gnas pa gnod sbyin chen po rnams kyi bdag po'o//} अटव्यां मृगाधिपतिरिव अडकवतीनिवासी महायक्षाधिपतिः वि.प्र.११९ख/१, पृ.१७; • ना. मृगाधिपः, चैत्यम् — {skal ldan dge la yid chags rngon pa ni/} /{bcom ldan 'das kyis rjes su bzung ba las/} /{der ni mchod rten ri dwags bdag po dag/} /{des gnang dbu skra sen mos mtshan pa byas//} भाग्यवान् भगवतो ह्यनुग्रहाल्लुब्धकः कुशललुब्धमानसः । तत्प्रदिष्टनखकेशलाञ्छनं तत्र चैत्यमकरोन्मृगाधिपम् ।। अ.क.४५क/५६.३०.
ri dwags kyi nags
मृगदावः — {de grong khyer bA rA Na sI na drang srong smra ba ri dwags kyi nags na rten cing bzhugs so//} स वाराणसीं नगरीमुपनिश्रित्य विहरति ऋषिपतने मृगदावे अ.श.१६३क/१५१.
ri dwags kyi gnas
मृगदावः — {bcom ldan 'das yul bA rA Na sI na drang srong lhung ba ri dwags kyi gnas na bzhugs so//} भगवान् वाराणस्यां विहरति स्म ऋषिपतने मृगदावे अभि.स्फु.२०९ख/९८३.
ri dwags kyi pags pa
= {ri dwags pags pa/}
ri dwags kyi phru gu
= {ri dwags phru gu/}
ri dwags kyi bu
= {ri dwags bu/}
ri dwags kyi tshul khrims
मृगशीलम् — {ba lang gi tshul khrims dang ri dwags kyi tshul khrims dang bya gag gi tshul khrims yang dag par blangs te gnas pa ste} गोशीलं समादाय वर्तते मृगशीलं कुक्कुटशीलम् अभि.भा.२३०ख/७७४.
ri dwags kyi tshogs
मृगकुलम् — {ri dwags kyi tshogs 'di dag phyogs gang logs nas thar bar 'gyur zhig gu snyam mo//} कतमेन प्रदेशेनास्य मृगकुलस्य निःसरणं स्यादिति अ.श.११४ख/१०४; मृगसङ्घः — {ka ling ga yi mi bdag sngon/} /{ri dwags tshogs rnams 'joms pa la/} /{yang dag brtson pas dum bu gling /} /{zhes pa'i nags tshal bsregs par gyur//} पुरा कलिङ्गनृपतिः खण्डद्वीपाभिधावनीम् । ददाह मृगसङ्घानां संक्षेपे स समुद्यतः ।। अ.क.८१ख/८.२७; हरिणीवृन्दम्— {ri dwags tshogs la rab chags rngon pa rnams kyis srog chags gsod pa rab btang zhing //} त्यक्ते प्राण (णि लि.पा.)वधे प्रसक्तहरिणीवृन्दैः पुलिन्दैः अ.क.२५०ख/२९.४१.
मृगरथकम्— {glang gi shing rta dang ra'i shing rta dang ri dwags kyi shing rta} गोरथकान्यजरथकानि मृगरथकानि स.पु.३०क/५२.
ri dwags skom
मृगतृष्णिका म.व्यु.२८१७ ( {ma ri tsi dang ma 'dom na smig rgyu 'dom na ri dwags skom} म.व्यु.५१क).
ri dwags skom bskyed
मृगतृष्णिका — {rmongs pa rnams ni ri dwags skom bskyed mya ngam sa gzhi lus ni zad byed yin//} मुग्धानां मृगतृष्णिकामरुमही सेवा शरीरक्षयः ।। अ.क.७४क/७.३७.
ri dwags skyes
• सं. = {gla rtsi} मृगः, कस्तूरी मि.को.५३ख; • ना. मृगजा, कन्या — {ri dwags skyes zhes ri dwags mig/} /{ri dwags las skyes dri bzang can/} /{gzhon nu ma yi chas rab 'bar//yang} {thog son pas der de mthong //} तत्र हर्म्यगताऽपश्यत् तं कन्याभिजनोज्ज्वला । मृगजा नाम मृगजामोदिनी मृगलोचना ।। अ.क.२१८क/२४.११३.
ri dwags khyu'i bdag
मृगयूथपः — {de yis ri dwags khyu yi bdag/} /{gser gyi logs la mngon phyogs smras//} सुवर्णपार्श्वमभ्येत्य जगाद मृगयूथपम् । अ.क.२५७ख/३०.३४; मृगयूथपतिः — {ri dwags khyu yi bdag de nga}*/ /{ri dwags mo de kun dga' bo/} /{de ltar mdza' ba'i 'brel pa 'di//sngon} {gyi spyod pas rjes su zhugs//} मृगयूथपतिः सोऽहमानन्दः सा कुरङ्गिका । इत्येष प्रीतिसम्बन्धः प्राग्वृत्तमनुवर्तते ।। अ.क.२४६ख/२८.६८.
ri dwags khra bo
पृषतः, मृगविशेषः मि.को.८५क ।
ri dwags dgra
= {rngon pa} मृगरिपुः, लुब्धकः— {legs bshad 'di ni mi bdag de nyid rjes su 'brang bas ri dwags dgra las rnyed//} सम्प्राप्येति सुभाषितं मृगरिपोस्तत्त्वानुसारी नृपः अ.क.३२ख/५३.५१.
ri dwags mgo
ना. १. = {rgyu skar mgo} मृगशिरः, नक्षत्रम् — {mgo ni ri dwags mgo zhes bya/} /{de la lo yi thog ma 'o//} मृगशीर्षं मृगशिरस्तस्मिन्नेवाग्रहायणी । अ.को.१३५क/१.३.२३; मृगस्येव शीर्षमस्य मृगशीर्षम् । एवं मृगशिरः अ.वि.१.३.२३ २. मृगशीर्षः, नागराजः — {klu'i rgyal po ri dwags mgo dang} मृगशीर्षश्च नागराजः का.व्यू.२००ख/२५८.
ri dwags mgo can
मार्गशीर्षः, अग्रहायणमासः — {ri dwags mgo can nus ldan mgo/} /{de ni lo yi dang po yin//} मार्गशीर्षे सहा मार्ग आग्रहायणिकश्च सः । अ.को.१३७क/१.४.१५; मृगशीर्षनक्षत्रयुक्ता मार्गशीर्षी, सा यस्मिन्नस्ति स मार्गशीर्षः अ.वि.१.४.१५.
ri dwags rgyal
= {ri dwags rgyal po/}
ri dwags rgyal po
= {seng ge} मृगराजः, सिंहः — {ri dwags rgyal po'i tshul gyis de na gnas//} चचार तस्मिन् मृगराजलीलया ।। जा.मा.२५ख/३०; {ri dwags rgyal po seng ger gyur pa'i tshe/} /{mthu stobs ldan par gyur cing snying rjer ldan//} सिंहो बभूव यदा मृगराजा स्थामबलान्वित कारुणिकश्च । रा.प.२३९क/१३६; {ngang pa rma bya ri dwags rgyal gyi stabs/} /{glang po dregs pa dal gyis mchi stabs kyis//} हंसबर्हिमृगराजविक्रमा मत्तवारणविलम्बगामिनः रा.प.२३०ख/१२३.
ri dwags chang
= {gla rtsi} मृगमदः, कस्तूरिका— {ri dwags lte ba ri dwags chang /} /{gla rtsi} मृगनाभिर्मृगमदः कस्तूरी च अ.को.२.६.१२९; मृगस्य मदो मृगमदः अ.वि.२.६.१२९.
१. मृगया— {lho phyogs kyi lnga len pa'i rgyal po ri dwags 'chor ba'i tshul du byas nas yul rnams brtag pa'i phyir byung ba dang} दक्षिणपञ्चालो राजा मृगयाव्यपदेशेन जनपदान् व्यवलोकनाय निर्गतः वि.व.२०३क/१.७७ २. मृगलुब्धकः — {'di dag ni sdom pa ma yin pa can yin te/} {'di lta ste/} {shan pa rnams dang} … {ri dwags 'chor ba rnams dang} … {ba gu ri 'chor ba rnams so//} तत्रेमे आसंवरिकाः, तद्यथा—औरभ्रिकाः …मृगलुब्धकाः…वागुरिकाश्च अभि.भा.१८७ख/६४०.
ri dwags ltar mgyogs
वि. मृगवेगः — {ri dwags ltar mgyogs ring bgrod de/} /{tsam pa ka zhes bya ba yi/} /{klu yi gnas kyi chu la bying //} मृगवेगः स दूरगः । चम्पकाख्यस्य नागस्य ममज्ज भवनाम्भसि ।। अ.क.१२८क/६६.३३.
वि. अनेकमृगसहस्रपरिवारः — {ri'i sul zhig na ri dwags kyi khyu'i gtso bo ri dwags stong phrag du ma'i 'khor dang ldan pa} … {zhig 'dug pa} पर्वतदर्यां मृगयूथपः प्रतिवसति अनेकमृगसहस्रपरिवारः अ.श.११४ख/१०४.
ri dwags bdag 'gro ma
= {ri dwags bdag pos 'gro ma/}
ri dwags bdag po
= {ri dwags kyi bdag po/}
ri dwags bdag pos 'gro ma
ना. मृगपतिगमना, पत्रदेवी/योगिनी — {gzhon nu ma'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la pad+ma dang lus med ma dang gzhon nu ma dang ri dwags bdag pos 'gro ma dang rin chen phreng ba ma dang mig bzang ma dang rul ma dang bzang mo ste} कौमार्याः पूर्वपत्रादौ पद्मा, अनङ्गा, कुमारी, मृगपतिगमना, रत्नमाला, सुनेत्रा, क्लीना, भद्रा वि.प्र.४१ख/४.३१; {pad+ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {ri dwags bdag 'gro ma'i r+R}-{I'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…मृगपतिगमनाया रृ वि.प्र.१३२क/३.६४.
ri dwags mdog
वि. = {dkar ser} हरिणः मि.को.१४क ।
ri dwags gnas
ना. रोरुकम्, नगरम् — {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na grong khyer ri dwags gnas shes bya ba yod de/} {de na khyim bdag mi pham sde zhes bya ba 'dug gis} इदमिहैव दक्षिणापथे रोरुकं नाम नगरम् । तत्र अजितसेनो नाम गृहपतिः प्रतिवसति ग.व्यू.२७७ख/३५७.
ri dwags pa
मृगव्यम्, आखेटः — {kun zas ri dwags pa dang ni/} /{rngon pa ri dwags mthar byed mo//} आच्छोदनं मृगव्यं स्यादाखेटो मृगया स्त्रियाम् ।। अ.को.२०४क/२.१०.२३; मृगान् व्ययन्त्यत्रेति मृगव्यम् । व्येञ् संवरणे अ.वि.२.१०.२३.
ri dwags pags
= {ri dwags pags pa/}
ri dwags pags pa
मृगाजिनम् — {ri dwags kyi/} /{pags pas lus stod g}.{yogs pa} मृगाजिनाच्छादितपूर्वकायः अ.क.२७२ख/१०१.२०; {ri dwags kyi pags pa se ral du thogs} मृगाजिनेनोत्तर्यः का.व्यू.२१४ख/२७४; चर्म — {a dzi naM ni ri dwags lpags//pags} {pa 'dzin pa mo min no//} अजिनं चर्म कृत्तिः स्त्री अ.को.१८४क/२.७.४६; मेखलादिना सह चरति चर्म । चर गतिभक्षणयोः अ.वि.२.७.४६.
ri dwags pags pa 'chang
वि. अजिनधरः — {brtul zhugs rnam pa mang po rtsom ste ri dwags pags pa 'chang /} /{skra dang sen mo ag tsom ring du 'jog cing} नेकविधा आरभन्ते व्रतानजिनजटाधर (नधर भो.पा.) सुदीर्घकेशनखा श्मश्रुचीराः ल.वि.१०६ख/१५३.
ri dwags lpags
= {ri dwags pags pa/}
ri dwags spyod
वि. मृगचर्या — {nyi ma'i rjes lta dka' thub lnga ldan dang /} /{khyi dang ba lang brtul zhugs ri dwags spyod/} /{gle'u can dang} सूर्यनुवर्तक पञ्चतपानां कुक्कुरगोव्रतिका मृगचर्या । चारिक शि.स.१७८क/१७६.
ri dwags spyod tshul
मृगवृत्तिः — {skabs su ma bab nyid du 'dir/} /{ri dwags spyod tshul 'di dag bsngags//} सेयमप्रस्तुतैवात्र मृगवृत्तिः प्रशस्यते । का.आ.३३३ख/२.३३९.
ri dwags phra mo
क्षुद्रमृगः — {rdzing brkos nas rdo thal gyis byugs shing legs bar bstar nas ri dwags phra mo rnams kyi khrag sogs pa la zhugs so//} पुष्करिणी खाता सुधया लिप्ता संमृष्टा क्षुद्रमृगाणां च रुधिरमुपावर्तितम् वि.व.२१२क/१.८७.
ri dwags phru gu
मृगशावकः — {ri dwags kyi phru gu gcig da dung ma rgal ba mthong ngo //} स पश्यति मृगशावकमेकमलङ्घितम् अ.श.११४ख/१०४; बालहरिणः — {seng ge'i nu 'og ri dwags phru gu rgyu ba dben pa'i nags tshal 'dir//} विविक्तेऽस्मिन् सिंहीस्तनतलवलद्बालहरिणे वने अ.क.४४ख/५६.२८.
ri dwags phrug
= {ri dwags phru gu/}
ri dwags bu
मृगशावकः — {kye ma dran pa'i rngon pa mi bzad pas/} /{dka' thub can rmongs ri dwags bu 'di ni/} कष्टं तपस्वी मृगशावकोऽयं तीव्रेण मुग्धः स्मरलुब्धकेन । अ.क.१२३क/६५.५६.
ri dwags dbang
= {seng ge} मृगेन्द्रः, सिंहः — {seng ge gdong lnga ri dwags dbang /} /{ral can 'phrog byed ha r+Ya'i mig//} सिंहो मृगेन्द्रः पञ्चास्यो हर्यक्षः केसरी हरिः । अ.को.१६६क/२.५.१; मृगाणामिन्द्रः श्रेष्ठः मृगेन्द्रः अ.वि.२.५.१.
वि. मृगाकुलम् — {mi srun mi med shing dang chu ma bcad/} /{bya rnams sna tshogs sgra 'byin ri dwags mang /} … {dka' thub nags tshal} निर्दुर्जनान्यनुपभुक्तसरित्तरूणि नानाविहङ्गविरुतानि मृगाकुलानि ।…तपोवनानि जा.मा.५१क/६०; • सं. मृगसार्थः — {ri dwags mang po rjes su 'brangs pa rnams la'ang slob dpon dang pha bzhin du slob pa} अनुगामिनं च मृगसार्थमवबोधयन्नाचार्य इव पितेव च जा.मा.१५१क/१७४.
ri dwags mig
सं. मृगेक्षणम् — {khyod gdong ri dwags mig gis mtshan/} /{zla ba ri dwags nyid kyis mtshan/} /{de lta na yang 'di mtshungs nyid/} /{khyad 'phags min zhes ngo bstod} ( {mdzes pa'i} पा.भे.) {dpe//} मृगेक्षणाङ्कं ते वक्त्रं मृगेणैवाङ्कितः शशी । तथापि सम एवासौ नोत्कर्षीति चटूपमा ।। का.आ.३२३क/२.३५; • वि. मृगाक्षी — {ri dwags mig dang 'grogs pa dang /} /{glog gi rtse dga' dag dang ni/} /{sprin gyi rtsom pa'ang rang bzhin gyis/} /{skad cig gnyis par mi gnas so//} सङ्गतानि मृगाक्षीणां तडिद्विलसितानि च । क्षणद्वयं न तिष्ठन्ति घनारब्धान्यपि स्वयम् ।। का.आ.३३३क/२.३२९; हरिणाक्षी — {ri bong can gyi mdzes sdug dregs rgyas zhi byed ri dwags mig/} /{mi'am ci mo su zhig thub pa mchog gis gzigs sam ci//} अपि शमितशशाङ्कोद्दामसौन्दर्यदर्पा मुनिवर हरिणाक्षी किन्नरी काऽपि दृष्टा ।। अ.क.१०९क/६४.२५०; मृगलोचना — {ri dwags skyes zhes ri dwags mig/} /{ri dwags las skyes dri bzang can//} मृगजा नाम मृगजामोदिनी मृगलोचना ।। अ.क.२१८क/२४.११३.
ri dwags mig gis mtshan
वि. मृगेक्षणाङ्कम् — {khyod gdong ri dwags mig gis mtshan/} /{zla ba ri dwags nyid kyis mtshan//} मृगेक्षणाङ्कं ते वक्त्रं मृगेणैवाङ्कितः शशी । का.आ.३२३क/२.३५.
ri dwags mig can
वि. मृगाक्षी — {ma la ya can zhes pa'i bu mo ri dwags mig can de/} /{rtse dga'i bla ma me tog mtshon gyi rol rtsed skyed byed ma//} बाला विलासजननी कुसुमायुधस्य लीलागुरोर्मलयवत्यभिधा मृगाक्षी ।। अ.क.२९९ख/१०८.७३; {mdza' ba'i rang bzhin rkun po'i longs spyod chur/} /{ri dwags mig can gyis 'phangs de lhung ste//} निपातितः प्रीतिमये मृगाक्ष्या स चौर्यसम्भोगरसे ममज्ज । अ.क.२१९ख/८८.५८; हरिणाक्षी — {sngar nyid ri dwags mig can ma'i/} /{chags pa'i rgya mtsho rgyas par gyur/} /{phyis nas 'od zer rab 'phros pas/} /{zla ba yi ni dkyil 'khor shar//} पश्चात् पर्यस्य किरणानुदीर्णं चन्द्रमण्डलम् । प्रागेव हरिणाक्षीणामुदीर्णो रागसागरः ।। का.आ.३३३ख/२.२५४; सारङ्गाक्षी— {ri dwags mig can dpe med ma de yongs 'dris brtag pa mi nyung zhing /} /{rnam mang rnam par rtog pas kyang ni bri bar nus pa nyid ma yin//} अनल्पैः सङ्कल्पैर्बहुविधविकल्पैरनुपमा न सा सारङ्गाक्षी लिखितुमपि शक्या परिचितैः । अ.क.१०९क/१०.१०८; हरिणलोचना — {bdag bral ri dwags mig can de/} /{'jug ngogs ngur pa mo bzhin du/} /{ba gam can na mya ngan dag/} /{sgrog cing mi nyal yod dam snyam//} मद्वियुक्ता न सा नूनं शेते शोकप्रलापिनी । पुलिने चक्रवाकीव हर्म्ये हरिणलोचना ।। अ.क.१०४क/१०.४५; हरिणेक्षणा — {dga' mgur spyod pa la chags pa'i/} /{ri dwags mig can de dag rnams/} /{de dang rol pas yun ring du/} /{skal bzang don byas nyid dag thob//} रतिभोगप्रणयिना तास्तेन हरिणेक्षणाः । रममाणाश्चिरं प्रापुः सौभाग्यस्य कृतार्थताम् ।। अ.क.२४५क/९२.२८; हरिणीदृक् — {gang gi grags pa'i me tog gi/} /{dog pa yon tan dri bzang tshogs/} /{phyogs kun ri dwags mig can gyi/} /{rna ba yi ni rgyan du gyur//} गुणसौरभसम्भाराः सर्वाशां हरिणीदृशाम् । यद्यशःपुष्पमञ्जर्यो याताः कर्णावतंसताम् ।। अ.क.३क/१.८; मृगीदृक्— {ri dwags mig can khengs pa dag/} /{nyams pa'i pho nya tsU ta ni/} /{rab tu rgyas dag chags pa yis/} /{myos pa'i rgyu yi 'od kyis mdzes//} मदनोन्मादभूतस्य प्रोद्भूतस्य मृगीदृशाम् । मानविध्वंसदूतस्य चूतस्य रुरुचे रुचिः ।। अ.क.२५१क/२९.४५; द्र. {ri dwags mig can ma/}
ri dwags mig can ma
वि.स्त्री. हरिणेक्षणा — {de nas lag na zhags pa de/} /{mthong nas 'phral la rab skrag cing /} / ग्. {yo ba ri dwags mig can ma/} /{mi 'am ci rnams mtho ris song //} ततः सन्त्रासतरलाः सहसा हरिणेक्षणाः । किन्नर्यो दिवमुत्पेतुः पाशहस्तं विलोक्य तम् ।। अ.क.९४ख/६४.८२; द्र. {ri dwags mig can/}
ri dwags med pa
वि. निर्मृगः — {de nas rngon pa 'ongs pas kyang /} /{zhags par ri dwags med mthong nas/} /{khro bas long bas rang sangs rgyas/} /{dug gis byugs pa'i mda' yis bsad//} लुब्धकोऽपि ततोऽभ्येत्य पाशानालोक्य निर्मृगान् । प्रत्येकबुद्धं क्रोधान्धो विषदिग्धेषुणाऽवधीत् ।। अ.क.३२३क/४०.१८६.
ri dwags mo
मृगी — {mig chu ldan pa'i ri dwags mo/} /{rjes su chags pas ma btang ste//} अनुरक्ता न तत्याज तं मृगी साश्रुलोचना । अ.क.२४६ख/२८.६५; हरिणी — {bu mo ri dwags mo dag dang /} /{'grogs nas dar ba 'tshong du song //} हरिण्या सुतया सह…तक्रं विक्रेतुमाययौ ।। अ.क.१९८ख/८३.३०; कुरङ्गी — {kye ma ri dwags mo khyod rtswa chu lo ma za/} /{khyod ni legs gyur pa bder spyod bdag ni rngon pa min//} हे त्वं कुरङ्गि तृणवारिपलाशभक्षे स्वस्त्यस्तु ते चर सुखं न मृगारिरस्मि । वि.व.२१५क/१.९१; कुरङ्गिका — {ri dwags khyu yi bdag de nga}*/ /{ri dwags mo de kun dga' bo/} /{de ltar mdza' ba'i 'brel pa 'di/} /{sngon gyi spyod pas rjes su zhugs//} मृगयूथपतिः सोऽहमानन्दः सा कुरङ्गिका । इत्येष प्रीतिसम्बन्धः प्राग्वृत्तमनुवर्तते ।। अ.क.२४६ख/२८.६८; मृगवधूः — {ri dwags mo ltar mig dkyus ring bas gzugs bzang ba} दीर्घेक्षणा मृगवधूकमनीयरूपा वि.व.२१५क/१.९१.
ri dwags dmar po
रोहितमृगः — {gnod sbyin gzhon nu bzhi zhig ri dwags dmar po'i gzugs su bsgyur nas} रोहितमृगरूपिणश्चत्वारो यक्षकुमाराः जा.मा.५२ख/६१.
ri dwags gtso
= {ri dwags gtso bo/}
ri dwags gtso bo
= {seng ge} मृगाधिपः, सिंहः — {mche ba'i mthu stobs ldan pa'i ri dwags gtso bo dang /} /{me yis nags sreg pa na grogs shig ga las mchis//} दंष्ट्राबलेन बलिनश्च मृगाधिपस्य । अग्नेश्च दावदहने क्व सहायभावः वि.व.२१७क/१.९४.
मृगारमाता — {mi rnams ni rnam pa bzhi ste/} {re zhig sgo nga las skyes pa ni 'di lta ste/} {khrung khrung mo las skyes pa brag dang nye brag dang ri dwags 'dzin gyi ma'i bu sum cu rtsa gnyis dang} मनुष्याश्चतुर्विधाः—अण्डजास्तावद्, यथा—क्रौञ्चीनिर्यातौ शैलोपशैलौ स्थविरौ, मृगारमातुश्च द्वात्रिंशत् पुत्राः अभि.भा.११५ख/४०२; {ri dwags 'dzin kyi ma sa ga dang} विशाखा मृगारमाता अ.श.११०क/१००.
ri dwags zas can
= {seng ge} मृगाहारी, सिंहः — {ji ltar lo yi mtshams su rgya lam na/} /{ri dwags zas can 'khrig pa'i bde ba tshol//} वर्षावधेः कदाचित् सुरतरतिं मृगयति मृगाहारी । वि.प्र.११०क/१, पृ.५.
ri dwags gzugs
वि. मृगाकृतिः — {ri dwags gzugs la mi ltar brtan pa'i sems//} मृगाकृतिर्मानुषधीरचेताः जा.मा.१४६क/१६९.
ri dwags gshor ba
मृगया — {ri dwags bshor ba la mi shis/} /{de ni de nas 'ongs mthong nas/} /{rngon pa rnams kyis gzhu bkang ste/} /{khro bas gsod par yang dag gzas//} ततो दृष्ट्वा तमायान्तं मृगयायाममङ्गलम् । लुब्धकश्चापमाकृष्य हन्तं क्रोधात् समाद्रवत् ।। अ.क.२८४क /३६.४५; जा.मा.१४६ख/१७०.
वि. मृगोल्लापिनी — {blo gros chen po 'di lta ste dper na/} {smig rgyu ba ni ri dwags slu ba yin te/} {chu'i dngos por mngon par zhen pas mngon par zhen par byed de} तद्यथा महामते मृगतृष्णिका मृगोल्लापिनी उदकभावाभिनिवेशेनाभिनिवेश्यते ल.अ.८५ख/३३.
ri dwags a dzi na'i pags pa
अजिनम् — {shing gi shun lpags dang ri dwags a dzi na'i pags pa gyon pa/tshangs} {pa'i lus gzi brjid dang ldan pa zhig tu mngon par sprul nas} वल्कलाजिनसंवीतमोजस्वि ब्राह्मं वपुरभिनिर्माय जा.मा.९१ख/१०४.
ना. कालपर्वतः, पर्वतः — {'jig rten gyi bar dag dang ri nag po dang khor yug dang khor yug chen po dag kyang mi snang bar gyur to//} न च भूयो लोकान्तरिका न च कालपर्वता न च चक्रवालमहाचक्रवालाः प्रज्ञायन्ते स्म ल.वि.१३७क/२०२; {byang phyogs logs na ri nag po gsum mchis so//} … {de dag rgal ba dang ri'i rgyal po gangs can mchis so//} उत्तरे दिग्भागे त्रयः कालपर्वताः… तानतिक्रम्य हिमवान् पर्वतराजः वि.व.२१३क/१.८८; कृष्णपर्वतः — {'dzam bu'i gling 'di'i byang phyogs 'dzam bu'i gling 'di nyid na ri nag po gsum yod do//} इहैव जम्बूद्वीपे उत्तरेणास्य जम्बूद्वीपस्य कृष्णपर्वतास्त्रयः अभि.भा.१४६ख/५१३; कीटपर्वतः — {ri nag po dgu 'das pa'i pha rol na gangs ri yod do//} नवभ्यः कीटपर्वतेभ्यः परेण हिमवान् पर्वतः अभि.भा.१४६ख/५१३; कीटाद्रिः — {'di nas byang du ri nag po/} /{dgu 'das gangs ri'o//} इहोत्तरेण कीटाद्रिनवकाद् हिमवान् अभि.को.९क/३.५७; कुलपर्वतः — {lha mo 'di lta ste dper na/ri'i} {rgyal po ri rab kyi gnam 'phang dang zheng rgyas ri nag po thams cad zil gyis mnan nas kun du thal le zhing mngon par thal la 'dug go//} स्याद्यथापि नाम देवि सुमेरुः पर्वतराजः सर्वान् कुलपर्वतानभिभवन्नभिरोचते च समभिरोचते चोच्चत्वेन विपुलत्वेन च शि.स.३०क/२७.
ri nag pos gang ba
वि. कालपर्वताकीर्णः, ओ र्णा— {rigs kyi bu 'jig rten gyi khams mi mjed de ni mthon dman can dang sa las grub pa dang ri nag pos gang ba dang} सा खलु पुनः कुलपुत्र लोकधातुरुत्कूलनिकूला मृन्मयी कालपर्वताकीर्णा स.पु.१५९क/२४५.
ri gnas
= {klu} नागः, काद्रवेयः — {ri gnas ka dru'i bu dang ni//} नागाः काद्रवेयाः अ.को.१४५ख/१.१०.१; पद्भ्यां नाङ्गन्ति गच्छन्तीति नागाः अ.वि.१.१०.१.
ri phug
गिरिगुहा — {dgon pa dang nags 'dab dang ri'i phug dang dur khrod dang sog ma'i phung po la sogs pa'i nang du gnas par bya'o//} अरण्यवनप्रस्थगिरिगुहाश्मशानपलालपुञ्जादिषु विहर्तव्यम् अ.सा.३४४क/१९४; शैलगुहा — {de nas seng ge ri phug gnas/} /{grags pa'i ral can zhes pa dang //} यशःकेसरसंज्ञोऽथ सिंहः शैलगुहाशयः । अ.क.२७६क/१०२.१३; अद्रिरन्ध्रम् — {'bigs byed ri phug dur ba sogs/} /{ma mthong bar yang yod phyir ro//} विंध्याद्रिरन्ध्रदूर्वादेरदृष्टावपि सत्त्वतः ।। त.स.६क/८३; गुहा — {ri phug seng ges bsrungs pa'i ri dwags bzhin/} /{sa yi bdag po gzhan rnams glags mi lta//} अतर्कणीयान्यमहीपतीनां सिंहाभिगुप्तेव गुहा मृगाणाम् ।। जा.मा.४६क/५५; गह्वरम् मि.को.१४८क ।
ri phran
प्रत्यन्तपर्वतः — {ri yi rkang pa ri phran no//} पादाः प्रत्यन्तपर्वताः अ.को.१५३ख/२.३.७; प्रत्यन्ते समीपे पर्वताः प्रत्यन्तपर्वताः अ.वि.२.३.७; पादः मि.को.१४७क ।
ri ba
• क्रि. मूल्यं क्रियते — {chos nyid kyis rin thang gcad par mi nus pa'i rin po che gang yin pa de ni bye ba ri ba yin pas} धर्मता खलु यस्य रत्नस्य न शक्यते मूल्यं कर्तुं तस्य कोटिर्मूल्यं क्रियते वि.व.२५३क/२.१५५; •सं. मूल्यम् — {dge slong re re la yang 'bum ri ba'i gos re re bskon te} एकैकश्च भिक्षुः शतसहस्रमूल्येन वस्त्रेणाच्छादितः वि.व.१६८क/१.५७; {khyim bdag rin po che 'di ni bye ba ri'o//} गृहपते एषां रत्नानां कोटिर्मूल्यम् वि.व.२५३क/२.१५५; द्र.— {dge slong re re la yang 'bum ri ba'i gos re re bskon te} एकैकश्च भिक्षुः शतसाहस्रकेण वस्त्रेणाच्छादितः वि.व.१६८क/१.५७; {'bum ri ba'i na bza' phul te} शतसाहस्रेण वस्त्रेणाच्छाद्य अ.श.१९ख/१६.
ri bo
= {ri/}
ri bo che
= {ri chen po/}
ri bo che lta bu
वि. महामेरुभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {sems can thams cad la sems mnyam pas ri bo che lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…महामेरुभूतं सर्वसत्त्वसमचित्ततया ग.व्यू.३१०क/३९६.
ri bo bde ba
ना. सातागिरिः, यक्षः — {gang po ma 'gags kun dga' bo/} /{de yi tshe na spun du gyur/} … /{bran pho khyim bdag mdzes pa yin/} /{gnod sbyin ri bo bde ba yin//} पूर्णानिरुद्धावानन्द इत्यासुर्भ्रातरस्तदा ।।…चित्रो गृहपतिर्दासो यक्षः सातागिरिः जा.मा.१०४क/१२०.
ri bo 'bigs byed la gnas
ना. विंध्यवासी, आचार्यः — {yod la the tshom za ba la/} /{yod par rtogs phyir tshad ma ste/} /{de yang khyad par mthong ba zhes/} /{ri bo 'bigs byed la gnas smra//} सन्दिह्यमानसद्भाववस्तुबोधात् प्रमाणता । विशेषदृष्टमेतच्च लिखितं विंध्यवासिना ।। त.स.५३क/५१७.
ri bo ma la ya
= {ma la ya/}
ri bo rtse mthon
= {rtse mthon/} ।{ri bo brtsegs pa} शैलकूटः — {ri bo brtsegs pa kha ba yi/} /{phung pos bsgribs pa bzhin du mdzes//} तुषारराशिसंछन्नः शैलकूट इवाबभौ ।। अ.क.२२३ख/८९.३१.
ri bo shin tu mtho ba'i dpal
ना. मेरूद्गतश्रीः, लोकधातुः — {bskal pa dge ba'i 'od de la 'jig rten gyi khams ri bo shin tu mtho ba'i dpal zhes bya ba} … {zhig byung ste} तस्मिन् खलु पुनः शुभप्रभे कल्पे मेरूद्गतश्रीर्नाम लोकधातुरभूत् ग.व्यू.२६९ख/३४८.
ना. = {lhun po} मेरुः गिरिः, पर्वतः — {gal te bltas pas ri bo lhun po 'jig 'gyur yang //} मेरुं गिरिं यदि भिनत्सि निरीक्षणेन ल.वि.१५२क/२२४.
ri bong
शशः, जन्तुविशेषः — {drang srong de'i mdza' bo yang ri bong mi'i skad shes pa zhig yod de} तस्य च ऋषेः शशो वयस्यो मानुषप्रलापी अ.श.१०४ख/९४; {bdag nyid du ma red pa'i chos rnams gang zhe na/} {'di lta ste/ri} {bong dang rnga mo dang bong bu dang rta'i rwa dang mo gsham gyi bu la sogs pa'i chos rnams te} अलब्धात्मका धर्माः कतमे? यदुत शशखरोष्ट्रवाजिविषाणबंध्यापुत्रप्रभृतयो धर्माः ल.अ.६३क/८; शशकः — {ba men dang ni ri bong dang /} /{spre'u de bzhin glang po'i mchog/} /{de dag dam pa'i spyod tshul can/} /{phan tshun mdza' bas bcings par gyur//} कपिञ्जलोऽथ शशकः कपिर्गजवरस्तथा । ते बभूवुः सदाचाराः स्नेहबद्धाः परस्परम् ।। अ.क.२०८क/८६.५.
ri bong gi rdul
= {ri bong rdul/}
ri bong gi rwa
= {ri bong rwa/}
ri bong gis mtshan
ना. = {zla ba} शशलाञ्छनः, चन्द्रः — {zla ba nyid ces brjod pa'i phyir/} /{ri bong gis mtshan zla min min/} /{'di ni mtshan nyid gnyis pa 'o/} /{gtan tshigs gzhan yang brjod bya ste//} चन्द्रत्वेनापदिष्टत्वान्नाचन्द्रः शशलाञ्छनः । इति द्विलक्षणो हेतुरयं चापर उच्यते ।। त.स.५०ख/४९७.
ri bong rgya
शशवागुरः म.व्यु.५८९५ (८५क).
ri bong can
ना. = {zla ba} शशी, चन्द्रः — {ri bong can zlar mi 'dod pa/} /{de grags gang zhig 'dod par 'gyur//} चन्द्रतां शशिनोऽनिच्छन् कां प्रतीतिं स वाञ्छति । प्र.वा.१४४क/४.१२०; ना.ना.२३२ख/७०; शशाङ्कः — {pad ma chen po 'dab ma brgyad/} /{ri bong can bzhin dri med pa//} अष्टपत्रं महापद्मं शशाङ्कमिव निर्मलम् गु.स.१३०क/८६; चन्द्रमाः उ.वृ.३७ख ।
ri bong can gyi cha
शशिकला — {ri bong can gyi cha gzhan khams rnams gnyis kyi rang bzhin no//} {'dir cha rnam pa gnyis te/} {spu la sogs pa'i khams kyi rnam par 'gyur bas gcig dang khu ba 'pho ba'i chos kyis gzhan no//} अपरशशिकला धातवो द्विस्वभावा । अत्र कला द्विधा —लोमादिधातुविकारेणैका, शुक्रच्यवनधर्मेणेत्यपरा वि.प्र.२३४क/२.३४.
ri bong rdul
पा. शशरजः, मानविशेषः — {rdul phra rab kyi rdul bdun la ni rdul phra mo gcig go} … {nyi zer gyi rdul bdun la ni ri bong rdul gcig go//} सप्त परमाणुरजांस्यणुः… सप्त वातायनरजांस्येकं शशरजः ल.वि.७७क/१०४; मि.को.२१ख ।
ri bong ldan pa
= {zla ba} शशी, चन्द्रः — {chu ni bsil zhing dri ma med/} /{chog shes ri bong ldan pa bsil//} शीतला निर्मलजलाः सन्तोषशशिशीतलाः । अ.क.२९२क/३७.५४.
ri bong spu'i nor bu
शशरोममणिः — {ri bong spu yi nor bu bzhin/} /{grol ba rnams la tshul yang bshad//} शशरोममणिप्रख्यं मुक्तानां देशयेन्नयम् ।। ल.अ.१९१ख/१६५.
ri bong mo
शशकः — {rnal 'byor ma rnams kyi gzugs yongs su bsgyur bas dam tshig sum cu rtsa drug gsungs te} … {ri bong mo ni bya rog gdong ma dang} षट्त्रिंशत्समया उच्यन्ते योगिनीनां रूपपरिवर्तेनेति…शशकः श्वाना (काका भो.पा.)स्या वि.प्र.१६७क/३.१५०.
ri bong mtshan ma
ना. = {zla ba} शशाङ्कः, चन्द्रः — {ri bong mtshan ma'i gdong can sogs/} /{'bru mang po yi tshig sdud dang //} समासश्च बहुव्रीहिः शशाङ्कवदनादिषु ।। का.आ.३२४क/२.६०; अ.क.२०क/३.५.
ri bong mtshan ma can
ना. = {zla ba} शशाङ्कः, चन्द्रः — {de dag phyin chad 'jig rten pas/} /{ku mu da ni kha 'byed pa/} /{mtshan mo'i mtshan ma zla ba la/} /{ri bong mtshan ma can zhes grags//} ततःप्रभृति लोकेन कुमुदाकरहासनः । क्षणदातिलकश्चन्द्रः शशाङ्क इति कीर्त्यते ।। जा.मा.३०क/३५; {de nas ri bong mtshan ma can gyi lus su bdag nyid bsgom par bya ste} ततः शशाङ्कवपुरात्मानं ध्यायात् वि.प्र.१०९ख/३.३५.
ri bong mtshan ma'i gdong can
वि. शशाङ्कवदना— {ri bong mtshan ma'i gdong can sogs/} /{'bru mang po yi tshig sdud dang //} समासश्च बहुव्रीहिः शशाङ्कवदनादिषु ।। का.आ.३२४क/२.६०.
ri bong 'dzin
= {ri bong 'dzin pa/} {o ma/}
ri bong 'dzin gdong ma
= {ri bong 'dzin pa'i gdong ma/}
ri bong 'dzin pa
ना. = {zla ba} शशधरः, चन्द्रः — {ro bong 'dzin pa sgra gcan gyis phyogs mtshams su 'dzin no//} शशधरं राहुर्ग्रसति विदिक्षु वि.प्र.१८९क/१.५२; {de ltar lha dang lha mo nag dang dmar dang ser ba dang ni ri bong 'dzin pa lta bur dkar ba ste} एवं कृष्णा रक्ता च पीता शशधरधवला देवता देवती च वि.प्र.३८ख/४.१९; शशभृत् — {ri bong 'dzin pa'i rgyags pa bzhin gyis mi bzod mdzes pas bdud rtsi dman byed cing /} /{ut+pa la rab tu rgyas pa'i nags tshal 'od ni mig gis rab tu nyams par byed//} वक्त्रं न क्षमते मदं शशभृतः क्लिश्नाति कान्तिः सुधामुत्फुल्लोत्पलकाननस्य कुरुते दृष्टिः प्रभाभर्त्सनम् । अ.क.३५८क/४८.१३.
ri bong 'dzin pa ltar dkar ba
वि. शशधरधवलः, ओ ला — {'dir zhi ba la bsam gtan zhi ba dang ri bong 'dzin pa ltar dkar ba'i lha zhi ba'i gzugs bsgom par bya'o//} इह शान्तौ ध्यानं च शान्तं शशधरधवला देवता शान्तरूपा ध्यातव्येति वि.प्र.७३ख/४.१३८.
ri bong 'dzin pa'i gdong ma
ना. शशधरवदना, पत्रदेवी /योगिनी — {de nas dpal mo'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la dpal ldan dkar mo dang zla ba'i ri mo dang ri bong 'dzin pa'i gdong ma dang} … {dri med ri bong 'dzin ma ste dbang ldan pad+ma dag la mtshan mar bcas pa'o//} ततो लक्ष्म्याः पूर्वपत्रादौ श्रीश्वेता, चन्द्रलेखा, शशधरवदना…विमलशशधरा ईशपद्मे सचिह्ना इति वि.प्र.४१ख/४.३३.
ri bong 'dzin ma
वि.स्त्री. शशधरा — {de nas dpal mo'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la dpal ldan dkar mo dang} … {dri med ri bong 'dzin ma ste} ततो लक्ष्म्याः पूर्वपत्रादौ श्रीश्वेता…विमलशशधरा वि.प्र.४१ख/४.३३.
ri bong 'dzin zhal ma
ना. शशधरवदना, योगिनी — {pad+ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {ri bong 'dzin zhal ma'i wI'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते… शशधरधवलाया (वदनाया भो.पा.) वी वि.प्र.१३२ख/३.६४.
ri bong gzugs
शशबिम्बः, ओ बम् — {zla ba'i dkyil 'khor gang ba la/} /{ding sang du yang ri bong gzugs/} /{me long dkyil na gzugs brnyan bzhin/} /{rab tu mngon par mdzes par snang //} सम्पूर्णेऽद्यापि तदिदं शशबिम्बं निशाकरे । छायामयमिवादर्शे राजते दिवि राजते ।। जा.मा.३०क/३५.
ri bong rwa
शशविषाणम् — {blo gros chen po ri bong gi rwa ni rang gi rgyu dang mtshan nyid med pa'i phyir tshig gi rnam par rtog pa tsam mo//} वाग्विकल्पमात्रं हि महामते शशविषाणं स्वहेतुलक्षणाभावात् ल.अ.७९क/२६; त.प.१६९ख/५७; शशशृङ्गम्— {nam mkha' ri bong rwa dag dang /} /{mo gsham gyi ni bu dag kyang /} /{med bzhin tshig tu brjod pa ltar/} /{dngos la rtog pa'ang de bzhin no//} आकाशं शशशृङ्गं च बंध्यायाः पुत्र एव च । असन्तो ह्यभिलप्यन्ते तथा भावेषु कल्पना ।। ल.अ.९७ख/४४.
ri bo'i bu mo
ना. मेखलकन्यका, नदी — {re bA dang ni na rma dA/} /{zlas byung ri bo'i bu mo dang //} रेवा तु नर्मदा सोमोद्भवा मेखलकन्यका । अ.को.१४९क/१.१२.३३; मेखलाद्रेः कन्यका, उद्भवत्वात्, मेखलकन्यका अ.वि.१.१२.३३.
ना. अगस्त्यः, ऋषिः — {bskam par brtson des ri byi yi/} /{khyor ba'i rnam pa de yis ni/} /{chu gter dag las chu blangs nas/} /{bar snang la ni rab tu gtor//} स तेनागस्त्यचुलुकाकारेणाम्भः पयोनिधेः । अन्तरीक्षे समुत्क्षिप्य चिक्षेप क्षमणोद्यतः ।। अ.क.३५५ख/४७.५३; अ.क.२४क/५२.५१; अगस्तिः म.व्यु.३४५७ (५९क); द्र. {ri bos 'phangs/}
ri byi ba
= {ri byi/}
ri brag
१. शैलः — {rtsig pa la yang thad kar/} {ri brag la yang thad kar/} {ra ba la yang thad kar lus kyis thogs pa med par 'gro ste} तिरः कुड्यं तिरः शैलं तिरः प्राकारमसज्यमानेन कायेन गच्छति बो.भू.३३ख/४२ २. कर्वटः — {skye bo'i mtha' yi gtsug lag khang //ri} {brag dag la brten par song //} जगाम जनपर्यन्तं विहारं कर्वटाश्रयम् ।। अ.क.२०१क/८४.२५; {ri brags na gnas pa'i skye bo'i tshogs des 'phags pa de na'o zhes thos nas} कर्वटनिवासिना जनकायेन श्रुतं ग्लान आर्यक इति वि.व.११७क/२.९७; {ri brags ltar mtha' 'khob kyi gnas su gyur pa} कर्वटमिव प्रत्यन्तवासम् ल.वि.१३ख/१५.
ri brag gi phyogs
कर्वटप्रदेशः मि.को.१४७ख ।
ri brag pa
वि. कार्वटिकः — {der des bslab pa'i gnas byin pa/} /{ri brag pa yi skye bo rnams//} दत्तशिक्षापदस्तेन तत्र कार्वटिको जनः । अ.क.२०१ख/८४.२६.
ri brags
= {ri brag/}
ri dbang
= {ri'i dbang po/}
ri dbang rgyal po 'thab pa'i dbyangs
ना. शैलेन्द्रराजसङ्घट्टनघोषः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ri dbang rgyal po 'thab pa'i dbyangs dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…शैलेन्द्रराजसङ्घट्टनघोषेण च ग.व्यू.२७६क/३.
ri ma
ना. शैला, भिक्षुणी — {de nas gzugs can snying po yis/} /{bcom ldan 'das la gsol byas nas/} /{kA t+yA ya na dge slong ma/} /{ri ma zhes pa'ang de la springs//} बिम्बिसारस्ततस्तस्मै कृत्वा भगवतोऽर्थनाम् । कात्यायनं च व्यसृजत् शैलाख्यां चापि भिक्षुणीम् ।। अ.क.३१०क/४०.३५.
ri ma la ya
ना. मलयः, पर्वतः मि.को.१४७ख; = {ma la ya/}
ri mi
द्र.— {'jug sred dang nam mkha' lding dang gcer bu pa dang ri mi dang gnas de dag tu rab tu 'byung ste} बैल्मवेगरुद्रेषु नग्नश्रमणेषु च । एषु स्थानेषु दीक्षन्ते का.व्यू.२३७क/२९९.
ri mo
• सं. १. चित्रम् — {bri mkhan las skyes ri mo ni/} /{bya la'ang de bzhin ci ltar yin//} चित्रं चित्रकराज्जातं पतत्रिष्वपि किं तथा । प्र.अ.४८क/५५; {sems can drang ba'i don gyi phyir/} /{tshon gyis ri mo rnam par brtag//} सत्त्वानां कर्षणार्थाय रङ्गैश्चित्रं विकल्प्यते । ल.अ.७३ख/२२; {brten pa rten med par byed par rigs pa ma yin te/} {rtsig pa med par ri mo bzhin te} न ह्याश्रितस्याश्रयाभावे करणं युक्तम्, यथा—कुड्याभावे चित्रम् त.प.२२२ख/९१४; आलेख्यम् — {rten dang brten pa rtsig pa dang ri mo dag ni cig car rtsom pa ma yin la} न हि कुड्यालेख्ययोराश्रयाश्रितयोर्युगपदारम्भः सम्भवति त.प.२२२ख/९१४; {bar gyi tshong khang gi phreng ba ri mo sna tshogs su bris pa lta bur blta na sdug pa phigs par gyur pa} अन्तरापणवीथिशतैरालेख्यविचित्रसदृशैर्दर्शनीयैर्निर्विद्धाः अ.सा.४२५ख/२४०; प्रतिमा — {de ma tshang phyir ri mo de/} /{yan lag thams cad yongs rdzogs par/} /{mi 'byung} प्रतिमा तद्वियोगतः । न सा सर्वाङ्गसम्पूर्णा भवेत् र.वि.१०५क/५७; द्र.— {kye ma rdo steng ri mo bzhin/} /{las kyi rgyun ni g}.{yo ba med//} अहो ग्रावाग्रलिखिता निश्चला कर्मसन्ततिः । अ.क.२८४क/१०५.२६ २. रेखा — {'bring po ni bye ma'i ri mo ltar yang rlung gis mnyam pa nyid du 'gyur ba lta bu'o//} मध्यमो बालुकारेखावद् वातेन पुनः समत्वं याति वि.प्र.१५४क/३.१०२; {sen mo dang dbyug pa la sogs pas ri mo 'dren cing 'bri ba la sogs pa} नखदण्डादिना रेखाकर्षणलेखनादि बो.प.९६क/६१; {lce 'og tu nag po'i thig ste ri mo rnams nag por rab tu 'gyur ro//} जिह्वाधः कालसूत्रं कृष्णरेखा भवति वि.प्र.२६६ख/२.८१; {mig la tshangs pa'i ri mo shin tu phra mo skra'i tshad tsam gyi ri mo ste} नयने ब्रह्मरेखाऽतिसूक्ष्मा केशप्रमाणरेखा वि.प्र.२६६ख/२.८१; लेखा — {rdo yi dum bu'i ri mo bzhin//} शिलाशकललेखेव अ.क.३३९ख/४४.३९; {phyag gi ri mo rim par 'tsham pa dang} अनुपूर्वपाणिलेखः ल.वि.५७ख/७५; {sa la ri mo bris te bcom ldan 'das la gsol pa} पृथिव्यां लेखां निष्कृष्य भगवन्तमुवाच अ.श.१०९ख/९९; {'o ma'i rgya mtshor zla ba yi/} /{ri mo bzhin du rab gsal skyes//} चन्द्रलेखेव दुग्धाब्धौ दिव्यद्युतिरजायत ।। अ.क.७५क/७.४७ ३. चित्रीकारः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po chos 'phags la dga' ba dang dad pa dang ri mo dang gus par bya ba nye bar bzhag ste} धर्मोद्गते बोधिसत्त्वे महासत्त्वे प्रेम च प्रसादं च चित्रीकारं च गौरवं च उपस्थापयति अ.सा.४३३ख/२४४; • पा. चित्रम्, कलाविशेषः — {mchongs pa dang yi ge dang lag rtsis dang rtsis dang grangs dang gyad kyi 'dzin stangs dang rgyang nas phog pa dang} … {ri mo dang} … {spos sbyar ba la sogs pa'i sgyu rtsal} … {thams cad la} लङ्घिते… लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे… चित्रे… गन्धयुक्तौ—इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
ri mo mkhan
चित्रकरः — {de bzhin gshegs pa rnams kyi yon tan thams cad pa nyid ni ri mo mkhan gyi dpes rig par bya} तथागतानां…चित्रकरदृष्टान्तेन गुणसर्वता वेदितव्या र.व्या.१०५क/५७; {ri mkhan las skyes ri mo ni//bya} {la'ang de bzhin ci ltar yin//} चित्रं चित्रकराज्जातं पतत्रिष्वपि किं तथा । प्र.अ.४८क/५५; चित्रकारः — {ri mo mkhan gyis sa skyong gi//gzugs} {ni de yi khang par bris//} अकारि चित्रकारैर्भूपालप्रतिकृतिर्गृहे ।। अ.क.१८०ख/२०.६२.
ri mo mkhan gyi slob dpon
चित्रकलाचार्यः — {de ri mo mkhan gyi slob dpon zhig gi khyim du zhugs} स चित्रकलाचार्यगृहेऽवतीर्णः वि.व.२८५क/१.१०२.
ri mo mkhan gyi slob ma
चित्रान्तेवासिकः — {ri mo'i mkhan po la la 'am/} /{ri mo mkhan gyi slob ma'ang rung /} /{ri mo'i don du tshon 'gyed pa/} /{bshad pa 'di yang de dang 'dra//} चित्राचार्यो यथा कश्चिच्चित्रान्तेवासिकोऽपि वा । चित्रार्थे नामयेद्रङ्गान् देशयामि तथा ह्यहम् ।। ल.अ.७३ख/२२.
ri mo mkhan po
= {ri mo'i mkhan po/}
ri mo mkhas pa
चित्रकोविदः — {de yis dris la dal bur ni/} /{ri mo mkhas pas de la smras//} इति पृष्टस्तया स्वैरं तामूचे चित्रकोविदः । अ.क.१८१क/२०.६७.
ri mo bgyis
= {ri mor bgyis pa/}
ri mo can
• वि. चित्रः — {ngan skyugs bum pa ri mo can/} /{gang dang gang du snang ba yang //} कीट (मीढ भो.पा.)कुम्भो यथा चित्रो यत्र यत्रैव दृश्यते । शि.स.५०ख/४८; • सं. चित्रा, मूषिकपर्णी — {ri mo nye ba'i ri mo can/} … {byi ba'i rna ba'o//} चित्रोपचित्रा…मूषिकपर्ण्यपि । अ.को.१६०क/२.४.८७; चित्रवर्णपर्णत्वात् चित्रा अ.वि.२.४.८७.
ri mo 'dri byed pa
चित्रलेखकः — {ji ltar ri mo 'dri byed pa/} /{gzhan dang gzhan la mkhas pa dag//} अन्योन्यकुशला यद्वद्भवेयुश्चित्रलेखकाः । र.वि.१०५क/५७.
ri mo 'dren pa
लेखाकर्षणम् — {sa dang byang bu la sogs pa la sen mo dang dbyug pa la sogs pas ri mo 'dren cing 'bri ba la sogs pa} भूमिफलकादिषु नखदण्डादिना रेखाकर्षणलेखनादि बो.प.९६क/६१; लेखकर्षणम् — {phur pa 'byin pa dang ri mo 'dren pa dang} कीलकोत्पाटनलेखकर्षण(–) वि.सू.४६क/५८.
ri mo bya
= {ri mor bya ba/}
ri mo bya ba
= {ri mor bya ba/}
ri mo byas
= {ri mor byas pa/}
ri mo byas pa
= {ri mor byas pa/}
ri mo byed
= {ri mor byed pa/}
ri mo byed pa
= {ri mor byed pa/}
ri mo bri
चित्रणम् — {gtsang khang phyur bu dag kyang ri mo bri'o//} रा (?ग)हानां चित्रणम् वि.सू.६४क/८०.
ri mo bri ba
= {ri mo bri/}
ri mo bri ba nyid
चित्रितत्वम् — {rab tu byung ba'i kun dga' ra ba la ri mo bri ba nyid rung ngo //} कल्पते चित्रितत्वं प्रव्रजितारामस्य वि.सू.९५क/११४.
ri mo bri bar bya
क्रि. विचित्रयेत् — {rma bya'i mdongs su 'dra ba yis/} /{steng g}.{yogs ri mo bri bar bya//} मोरचन्द्रसमैश्चन्द्रैरुत्तरीयं विचित्रयेत् ।। ल.अ.१८८ख/१६०.
ri mo bris
= {ri mor bris pa/}
ri mo bris pa
= {ri mor bris pa/}
ri mo bris pa'i gzhi
चित्रकरकृतप्रदेशः — {ri mo bris pa'i gzhi mthon dman med pa la byis pa rnams mthon dman du rnam par rtog go//} चित्रकरकृतप्रदेशा अनिम्नोन्नताः सन्तो निम्नोन्नता बालैः कल्प्यन्ते ल.अ.९१ख/३८.
ri mo 'bri ba
द्र.— {bya yi 'dab ma sna tshogs ri mo 'bri ba su//} पत्राणि चित्रयति कोऽत्र पतत्रिणाम् जा.मा.१३२क/१५२.
ri mo'i mkhan po
१. चित्राचार्यः — {ri mo'i mkhan po la la 'am/} /{ri mo'i slob ma ji lta bur/} /{ri mo'i don du tshon 'gyed pa/} /{nga yi bshad pa de dang 'dra//} चित्राचार्यो यथा कश्चिच्चित्रान्तेवासिकोऽपि वा । चित्रार्थे नामयेद्रङ्गं देशनाऽपि तथा मम ।। ल.अ.१७३ख/१३३; ल.अ.७३ख/२२ २. चित्रकरः — {de nas de yis rjes gnang ste/} /{ri mo mkhan po mchog rnams la/} /{bcom ldan sku gzugs bri ba'i las/} /{mi yi bdag pos myur bar bskos//} अनुज्ञातस्ततस्तेन नृपश्चित्रकरान् वरान् । आदिदेशाशु भगवत्प्रतिमोल्लेखकर्मणि ।। अ.क.३०८ख/४०.२०.
ri mo'i gnas
चित्रशाला — {bla ma bsten pa dang bral ba/} /{bdag la dpal ni bde med gyur/} /{mig gis dman pa dag la ni/} /{ri mo'i gnas dag 'bras med bzhin//} गुरुसेवावियुक्तस्य मम निःसुखतां गता । इयं श्रीर्नेत्रहीनस्य चित्रशालेव निष्फला ।। अ.क.२९४क/१०८.२३.
ri mo'i gnod sbyin
चित्रयक्षः — {mgal me'i 'khor lo dang ri mo'i gnod sbyin la 'khrul pa bzhin no//} अलातचक्रचित्रयक्षभ्रान्तिवत् अभि.भा.२३२क/७८०.
ri mo'i gzugs
द्र.— {lang ka'i bdag po 'di ltar yang sems can gyi spyod pa rnams ni rtsig pa'i ri mo'i gzugs dang 'dra ste} अपि च लङ्काधिपते भित्तिखचितविग्रहसमः सत्त्वप्रचारः ल.अ.६३ख/९.
ri mo'i rang bzhin
वि. लेखामयः — {'dod pas bkod bzhin de yi brla rtsa na/} /{ri mo'i rang bzhin bkra shis mdzes pa yod//} न्यस्तं स्मरेणेव तदूरुमूले लेखामयं स्वस्तिकमस्ति कान्तम् । अ.क.१५०क/१४.१२७.
ri mo'i las
चित्रकर्म — {lha 'di ni ri mo'i las ma lags te/} {'on kyang rtsig ngos bstar ba lags so//} ( देव नै)तच्चित्रकर्म । अपितु भित्तिपरिकर्मैवमिति वि.व.२८४क/१.१०१.
ri mo'i slob ma
चित्रान्तेवासिकः — {ri mo'i mkhan po la la 'am/} /{ri mo'i slob ma ji lta bur/} /{ri mo'i don du tshon 'gyed pa/} /{nga yi bshad pa de dang 'dra//} चित्राचार्यो यथा कश्चिच्चित्रान्तेवासिकोऽपि वा । चित्रार्थे नामयेद्रङ्गं देशनापि तथा मम ।। ल.अ.१७३ख/१३३.
ri mor gyur
= {ri mor gyur pa/}
ri mor gyur pa
वि. चित्रगतः, ओ ता — {rdo ba'i gzhi 'di la de nyid bris te/} {ri mor gyur pa de dang bdag nyid rtse zhing 'dug par bya'o//} तामेवास्मिन् शिलातले आलिख्य तया चित्रगतयाऽऽत्मानं विनोदयेयम् ना.ना.२३२ख/६८.
ri mor bgyis pa
• क्रि. अर्चयेत् — {mchod pa rnam pa mang po dag gis bkur stir bgyis} … {ri mor bgyis pa dang} बहुविधाभिश्च पूजाभिः सत्कुर्यात्…अर्चयेत् अ.सा.५०क/२८; • भू.का.कृ. सुसत्कृतः — {srog chags bye ba stong gis ri mo bgyis//} सुसत्कृतः प्राणिसहस्रकोटिभिः स.पु.४४क/७६.
ri mor bya
= {ri mor bya ba/}
ri mor bya ba
• क्रि. मानयिष्यामि — {ston pa la bkur sti bya'o//} {bla mar bya'o//} {ri mor bya'o//} शास्तारं सत्करिष्यामो गुरुकरिष्यामो मानयिष्यामः अ.श.५क/४; • कृ. अर्चनीयः — {kau shi ka shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di nyid kyis sa phyogs la sems can rnams kyi mchod rten du gyur par byas pa dang phyag bya ba dang} … {ri mor bya ba dang} अनयैव हि कौशिक प्रज्ञापारमितया पृथिवीप्रदेशः सत्त्वानां चैत्यभूतः कृतो वन्दनीयः…अर्चनीयः अ.सा.५०क/२८; मानयितव्यः — {ri mor bya ba la ri mor byed} मानयितव्यं च मानयेत् अ.सा.३२६क/१८३; • सं. १. अर्चना — {bcom ldan 'das la bkur stir bya ba dam pa dang} … {ri mor bya ba dam pa dang} … {bkur stir byas} भगवन्तं परमेण सत्कारेण…अर्चनया…सत्कृत्य अ.सा.१४१क/८०; बहुमानः म.व्यु.१७८४ (३८ख) २. चित्रणम् — {rtsig pa la ni gal te gnas khang gi ni ri mo bya ba'i phyir ro//} भित्तौ ल्लप (लय भो.पा.)ने चेच्चित्रणाय वि.सू.७२क/८८.
ri mor byas
= {ri mor byas pa/}
ri mor byas pa
भू.का.कृ. १. मानितः — {mnyes par byas nas bsti stang byas/} {btsun par byas/} {ri mor byas/} {mchod pa dang bkur ba dang rim gro byas so//} आरागयित्वा च सत्कृतानि गुरुकृतानि मानितानि पूजितान्यर्चितान्यपचायितानि स.पु.१०क/१४; अ.श.२क/१; अपचितः — {mchod pa bkur sti rim gro dang /} /{bsnyen bkur dang ni ri mo byas//} स्यादर्हिते नमस्यितनमसितमपचायितार्चितापचितम् ।। अ.को.२१३ख/३.१.१०१; अपचाय्यते पूज्यत इत्यपचायितम् । अपचितं च अ.वि.३.१.१०१; पुरस्कृतः — {blo gros chen po dge ba'i bshes gnyen gyi skye bo la ri mor byas pa rnams kyis} … {srid pa'i rgya mtsho las} … {rgal bar nus so//} कल्याणमित्रजनपुरस्कृतैर्महामते शक्यं…भवोदधिं…तर्तुम् ल.अ.७३क/२१ २. चित्रितः, ओ ता— {sangs rgyas dang byang chub sems dpa' rnams kyi sku gzugs ri mor byas pa dang lugs ma'am dkyil 'khor gyi 'khor lo bris nas} एवं प्रतिमा घटिता चित्रिता बुद्धबोधिसत्त्वानां मण्डलचक्रं वा लिखित्वा वि.प्र.८७क/४.२३२.
ri mor byed
= {ri mor byed pa/}
ri mor byed pa
• क्रि. १. मानयति— {'on kyang nga la bkur sti byed/} {nga la gtso bor byed/} {ri mor byed/} {mchod par byed de} अथ च सत्कुर्वन्ति गुरुकुर्वन्ति मानयन्ति पूजयन्ति च माम् ल.अ.१३२ख/७८; मान्यते— {dge slong dag khyim gang dag na pha ma gnyis la legs par ri mo byed pa dang} … {khyim de dag ni tshangs pa dang ldan pa yin no//} सब्रह्मकाणि भिक्षवस्तानि कुलानि येषु कुलेषु मातापितरौ सम्यङ् मान्येते अ.श.९७क/८७ २. माननां करिष्यति— {nga'i nyan thos dge slong 'od srung 'di sangs rgyas bye ba stong phrag sum cu la bkur sti byed/} {btsun par byed/} {ri mor byed/} {mchod par byed} अयं मम श्रावकः काश्यपो भिक्षुस्त्रिंशतो बुद्धकोटीसहस्राणामन्तिके सत्कारं करिष्यति, गुरुकारं माननां पूजनां…करिष्यति स.पु.५४ख/९७ ३. मानयेत् — {ri mor bya ba la ri mor byed} मानयितव्यं च मानयेत् अ.सा.३२६क/१८३; • सं. चित्रकरः — {ri mo byed pa'i gzugs shes pa la sogs pa'i rjes su 'gro ba can rtsig pa la brten pa dang ri mo ni ri mo byed pa'i 'bras bu'i ngo bo nyid do//} चित्रकररूपविज्ञानाद्यन्वयिनः कुड्याश्रिताश्चित्रकरकार्यरूपाः प्र.अ.४७क/५३; चित्रकारः — {tshon rtsis 'tsho ba ri mo byed//} रङ्गाजीवश्चित्रकारः अ.को.२०२ख/२.१०.७; चित्रं करोतीति चित्रकारः अ.वि.२.१०.७; • वि. उपचायकः — {rigs kyi nang nas rgan rabs la ri mor byed pa} कुलज्येष्ठोपचायकः म.व्यु.२४३४ (४६ख).
ri mor byed pa'i rnam pa
पा. गौरवाकारम्, श्रुताकारभेदः — {thos pa'i rnam pa ni brgyad cu ste/} {'di lta ste/} {'dun pa'i rnam pa dang} … {ri mor byed pa'i rnam pa dang} अशीत्याकारं श्रुतम्, तद्यथा—छन्दाकारम्… गौरवाकारम् शि.स.१०६ख/१०५.
ri mor bris pa
• वि. चित्रलिखितः, ओ ता — {ri mor bris pa'i gnod sbyin mthong nas de'i dus su gnod sbyin no snyam du 'khrul pa skye'i} चित्रलिखितं च यक्षं दृष्ट्वा तत्कालं भ्रान्तिरुत्पद्यते—यक्ष इति अभि.स्फु.१०१क/७८०; {sems kyi me long dag byed pa/} /{de mthong rgyal po'i btsun mo'i tshogs/} /{de dag ri mor bris pa bzhin/} /{de nyid du ni g}.{yo med gnas//} तं दृष्ट्वा राजललनाश्चित्तदर्पणमार्जनम् । तत्रैव निश्चलास्तस्थुस्ताश्चित्रलिखिता इव ।। अ.क.२५१ख/२९.५४; • भू.का. कृ. चित्रितः — {bcos nas kyang ri mo bris so//} {ri mo bris nas kyang rin po ches shin tu brgyan to//} प्रतिसंस्कार्य चित्रितः । चित्रयित्वा रत्नप्रतिमण्डितः कृतः ग.व्यू.१२८ख/२१५.
शिखरम्, पर्वतशृङ्गम् — {de nas shar gyi ri rtser ri bong can/} /{'od zer 'phreng ba shel gyi dra bas bsdams//} अथोदयाद्रेः शिखरं शशाङ्कः करावलीस्फाटिकजालपट्टम् । अ.क.३०४क/१०८.११३; कूटः — कूटः {'joms byed de ri rtse} मि.को.१४७ख; द्र.— {gang zhig shes pas de yi 'jig tshogs la//lta} {ba'i ri rtse nyi shu dag kyang bcom//} ज्ञानेन या विंशतिशृङ्गमस्य सत्कायदृग्भूधरमप्यभाङ्क्षीत् ।। अ.क.१९८ख/२२.५९; = {ri'i rtse mo/}
ri rtse gsum
ना. त्रिकूटः, पर्वतः मि.को.१४७ख ।
ri zhol
नितम्बः, कटकः — {byang gi phyogs ni thams cad du/} /{rtsom pa sna tshogs ri zhol brtan/} /{sna tshogs rigs la gnas pa yi/} /{rgyal po rnams ni mtha' yas gsungs//} उत्तरां दिशि सर्वत्र नानारम्भनितम्बयोः ।। अनन्ता नृपतयः प्रोक्ता नानाजातिसमाश्रिताः । म.मू.३१३क/४८९; कटकः — {ri zhol mo min ri rtsa dang //} कटकोऽस्त्री नितम्बोऽद्रेः अ.को.१५३ख/२.३.५; कटत्याकाशमावृणोतीति कटकः । कटे वर्षवरणयोः अ.वि.२.३.५; {ka Ta kaM ni ri ngos dang /} /{ri zhol} श्री.को.१६५ख ।
शैलकुल्या — {yang yang las rlabs rtsom pa yis/} /{rab skyed 'khrugs pa'i rnam 'phrul can/} /{dpal rnams ri gzar chu bo bzhin/} /{bgrod pa dag ni su yis bzlog//} मुहुः कर्मोर्मिसंरम्भसम्भवक्षोभविभ्रमाः । गच्छन्त्यः केन वार्यन्ते शैलकुल्या इव श्रियः ।। अ.क.५ख/५०.४५.
ri gzar po'i chu'i shugs
गिरिनदीवेगः — {'dod pa 'di dag ni mi rtag pa/} {mi brtan pa/} {ther zug ma yin pa} … {ri gzar po'i chu'i shugs dang 'dra ba} अनित्याः खल्वेते कामा अध्रुवा अशाश्वताः… गिरिनदीवेगतुल्याः ल.वि.१०६क/१५३.
ri 'or
कर्वटकः — {ri 'or gzhan zhig na bram ze dbyug pa can zhes bya ba zhig gnas pa} अन्यतमस्मिन् कर्वटके दण्डी नाम ब्राह्मण प्रतिवसति वि.व.१९९क/१.७२; {de nas ri 'or de na gnas pa'i skye bo'i tshogs des skye bo'i tshogs chen po mthong nas} ततश्चासौ कर्वटकनिवासी जनकायस्तं महान्तं जनकायं दृष्ट्वा वि.व.१४८ख/१.३६.
ri 'or na gnas pa
कर्वटकनिवासी — {de nas ri 'or na gnas pa'i skye bo'i tshogs de bag phebs so//} ततोऽसौ कर्वटकनिवासी जनकायः समाश्वस्तः वि.व.१४८ख/१.३७.
ri 'or ba
कर्वटकः — {lha khyod kyi bka' drin gyis ri 'or ba phab ste gte'u bzung /} {sna bo bskos lags te/} {dpya dang skyes kyang 'di dag lags kyis} देव तव प्रसादात् कर्वटकः सन्नामितः । नीपका गृहीताः । चित्रकः स्थापितः । इमे तु करप्रत्ययाः वि.व.२१३ख/१.८९; {'di'i grogs byas te/} {ri 'or ba 'di rnams srog chags 'ga' yang gnod par mi 'gyur bar dbab bo snyam du bsams nas} सहाय्यमस्य करणीयम् । अयं कर्वटकः सन्नामयितव्यः । न च कस्यचित्प्राणिनः पीडा कर्तव्येति विदित्वा वि.व.२११क/१.८५; कार्वटिकः — {gzhon nu dmag dang lhan cig tu dong la/} {ri 'or ba rnams phobs shig} गच्छ कुमार दण्डसहीयः, कार्वटिकं सन्नामय वि.व.२१०क/१.८५; वि.व.१९०क/१.६४.
ri rab
ना. = {lhun po} सुमेरुः, पर्वतः — {ri chen po brgyad po 'di dag ni gser gyi dkyil 'khor la brten pa yin te/} {ri rab ni dbus na'o//} इतीमे काञ्चनमण्डलप्रतिष्ठा अष्टौ महापर्वताः । मध्ये सुमेरुः अभि.भा.१४४ख/५०७; {gang zag tu lta ba ri rab tsam} सुमेरुमात्रा पुद्गलदृष्टिः ल.अ.११३ख/५९; मेरुः — {ri rab kyi gtsug tor gyi 'og skra'i gnas te zad par stong pa rnam pa bzhi bsgoms pa rnams kyi'o//} मेरोरुष्णीषाधः केशस्थानं शून्यकृत्स्नं चतुर्विधं भावितानाम् वि.प्र.१६७ख/१.१४; {ri rab la ni srang du yod//} मेरुः कति पलो भवेत् ल.अ.६६ख/१५; अचलेन्द्रः— {rgya mtsho 'dra bar shes bya gzhan/} /{rdo rje dang 'dra ri rab 'dra//} अन्यः । सागरसदृशो ज्ञेयो वज्रप्रख्योऽचलेन्द्रनिभः ।। सू.अ.१४०ख/१७.
ri rab kyi rdul phra rab dang mnyam pa
वि. सुमेरुपरमाणुरजःसमः — {de dag la sogs pa ri rab gyi rdul phra rab dang mnyam pa'i rnal 'byor ma rnams} एवंप्रमुखाः सुमेरुपरमाणुरजःसमा योगिन्यः हे.त.२१ख/७०.
ri rab kyi bang rim
सुमेरुपरिषण्डा — {dge slong rnams} … {kha cig ni ri rab kyi bang rim na bsam gtan byed} तत्र केचिद् भिक्षवः सुमेरुपरिषण्डायां गत्वा ध्यायन्ति वि.व.१६५क/२.९७; अ.श.२५१ख/२३१; सुमेरुपरिषण्डः म.व्यु.४१५९ (६६क); मि.को.१४७क ।
ri rab rgyal mtshan
ना. मेरुध्वजः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ri rab rgyal mtshan dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…मेरुध्वजेन च ग.व्यू.२७५क/२.
ri rab rgyal mtshan spyan yangs shing zhi ba'i dpal
पा. महामेरुधरः, समाधिविशेषः — {ri rab chen po 'dzin ces bya ba'i ting nge 'dzin dang} महामेरुधरो नाम समाधिः का.व्यू.२३५क/२९७.
ri rab lta bu
ना. सुमेरुकल्पः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa ri rab lta bu zhes bya ba} सुमेरुकल्पो नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७.
ri rab 'dra ba
पा. मेरुकल्पः, समाधिविशेषः — {ri rab 'dra ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} मेरुकल्पो नाम समाधिः अ.सा.४३१क/२४३.
ri rab rnam par dag pa'i rgyan gyi rgyal mtshan
ना. मेरुविशुद्धव्यूहध्वजा, राजधानी— {gling bzhi pa de'i 'dzam bu'i gling gi dbus su rgyal po'i gnas ri rab rnam par dag pa'i rgyan gyi rgyal mtshan zhes bya ba byung ste} तस्यां खलु चातुर्द्वीपिकायां मध्ये जम्बुद्वीपस्य मेरुविशुद्धव्यूहध्वजा नाम राजधान्यभूत् ग.व्यू.२१५ख/२९५.
ri rab dpal
ना. मेरुश्रीः, तथागतः — {de'i snga rol tu de bzhin gshegs pa ri rab dpal zhes bya ba byung ngo //} तस्य परेण मेरुश्रीर्नाम तथागतोऽभूत् ग.व्यू.३६८ख/८२.
ri rab dpal gyi snying po
ना. मेरुश्रीगर्भः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rdo rje'i snying po dang} … {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ri rab dpal gyi snying po dang} वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…मेरुश्रीगर्भेण च द.भू.१६७ख/२.
ना. = {lhun po} सुमेरुः पर्वतराजः, पर्वतः — {ri rab lhun po dpag tshad brgyad khri bzhi stong 'og tu nub pa dang /} {'phang gi srid du dpag tshad brgyad khri bzhi stong yod pa} सुमेरुः पर्वतराजः चतुरशीतियोजनसहस्राणि अधस्तादुपगतः ऊर्ध्वेण चतुरशीतियोजनसहस्राण्युच्छ्रयेण च का.व्यू.२१३क/२७२; सुमेरुः — {ri rab lhun po'i ngos la ni/} /{'dug nas bsam gtan skyong byed pa//} सुमेरुपरिषण्डायां स्थित्वा ध्यानपरायणाः । अ.क.२७०क /३३.३; मेरुः — {klu'i bu mo ri rab lhun po'i dpal zhes bya ba} मेरुश्रीर्नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.
ri rab lhun po'i dpal
ना. मेरुश्रीः, नागकन्या — {klu'i bu mo brgya} ( {stong} ) {phrag du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {klu'i bu mo rgyan 'dzin ces bya ba dang} … {klu'i bu mo ri rab lhun po'i dpal zhes bya ba dang} अनेकानि च नागकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि, तद्यथा—विभूषणधरा नाम नागकन्या… मेरुश्रीर्नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.
ri lu
गुलिका — {de'i ri lu til gyi 'bru tsam gcig gi dris kyang 'dzam bu'i gling thams cad rgyas par gang bar 'gyur te} यस्य तिलमात्रा गुलिका सकलं जम्बुद्वीपं गन्धेन स्फरति ग.व्यू.४७ख/१४१; {dper na ri lu gcig gcig gi sho mig tu bzhag cing gnas gcig tu bzhag na gcig ces bya la} यथैका गुलिका एकाङ्के निक्षिप्ता एकस्थाने स्थापिता एकमित्युच्यते अभि.स्फु.११४ख/८०७; गुडिका — {dper na 'ji ba'i ri lu gcig gi sho mig tu gzhag na gcig ces bya la/} {brgya'i sho mig tu gzhag na brgya} यथा मृद्गुडिका एकाङ्के प्रक्षिप्ता एकमित्युच्यते, शताङ्के शतम् त.प.८१क/२५; {mig sman ri lu'i ni sgye'u'o//} गोणिका गुडिकाञ्जनस्य वि.सू.७६ख/९३; गोलकः — {de lta yin dang tha dad pa dag la tha mi dad par nges pas 'jug pa'i phyir sgyu ma'i ri lu'i rnam par shes pa bzhin du 'di ni 'khrul pa yin no zhes bya ba 'di ni ma tshang ba med pa nyid yin no//} ततश्च भिन्नेष्वभेदाध्यवसायेन प्रवृत्तेर्मायागोलकविज्ञानवद् भ्रान्तमिदमित्यविकलमेतत् त.प.२४१ख/१९८; वर्तिः, ओ र्ती — {dper na ri mo mkhan gyi ri lu gcig gis gzugs kyi sa bcad nas yongs su rdzogs par byed pa dang 'dra ste} यथा चित्रकर एकया वर्त्या रूपमालिख्य बह्वीभिः परिपूरयति अभि.भा.२१४ख/७२१; {ril bu/}
ri lu'i rig pa 'dzin pa
= {ril bu'i rig pa 'dzin pa/}
ri Sha b+ha
पा. ऋषभः, गीतस्वरभेदः — {glu'i dbyangs Sha D+dza dang ri Sha b+ha dang gAn d+ha ra dang d+hai wa ta dang ni ShA da dang ma d+h+ya ma dang kai shi ka dang glu'i dbyangs mang por sbyar ba la sogs pa dang ldan zhing} षड्जर्षभगान्धारधैवतनिषादमध्यमकैशिकगीतस्वरग्राममूर्छनादियुक्तेन ल.अ.५६ख/१.
ri sul
पर्वतकन्दरः — {chos kyi gter ri sul dang shing gi nang du bcug pa dang} पर्वतकन्दरवृक्षमध्येषु धर्मनिधानानि निक्षिप्तानि शि.स.१०६ख/१०५; {spyan ras gzigs dbang} … /{rin chen ri yi sul na gnas par des kyang mthong //} सो पश्यते रत्नपर्वतकन्दरस्थम् अवलोकितेश्वरम् ग.व्यू.७२क/१६१; {phyis re zhig na 'bras bu dang rtsa ba'i phyir ri'i sul zhig tu song ba dang} यावदपरेण समयेन फलाना (फलमूलानामर्थ भो.पा.)मन्यतरं पर्वतकन्दरमनुप्रवृत्तः अ.श.२०२क/१८६; गिरिकन्दरः — {ri'i sul chu 'bab cing me tog dang 'bras bu dang rdo gu phun sum tshogs pa dang ldan pa zhig na} अन्यतरस्मिन् गिरिकन्दरे प्रस्रवणपुष्पफलकन्दसम्पन्ने अ.श.१०४ख/९४; कन्दरः — {ri dang ri sul gnas par 'gyur ba'i tshe/} /{bsam pa 'di dag nyid ni rjes su sems//} गिरिकन्दरांश्चाप्युपसेवमानो अनुचिन्तयामि इममेव चिन्ताम् ।। स.पु.२५ख/४५; म.मू.२३१ख/२५१; पर्वतदरी — {dge slong dag sngon byung ba 'das pa'i dus na/} {ri'i sul zhig na ri dwags kyi khyu'i gtso bo} … {zhig 'dug pa las} भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वनि अन्यतरस्यां पर्वतदर्यां मृगयूथपः प्रतिवसति अ.श.११४ख/१०४; दरी — {ri sul ngam grog} दरी तु कन्दरः अ.को.१५३ख/२.३.६; दीर्यते दरी । दॄ विदारणे अ.वि.२.३.६; म.व्यु.५२६० (७८ख); पर्वतकुहरः — {'di ltar sa phyogs kyang sgra'i rgyu nyid yin te/} {ri sul la sogs par gzhan 'dra ba'i sgra thos pa'i phyir ro//} तथा हि—प्रदेशस्यापि शब्दकारणत्वमस्त्येव; पर्वतकुहरादावन्यादृशशब्दश्रवणात् त.प.४६ख/५४२; शैलदेशः — {srog chags phra dang ri sul song ba dag la ji ltar sprin ltos med//} सूक्ष्मप्राणकशैलदेशगमिकान्नापेक्षते तोयदः । र.वि.१२५क/१०६; निकुञ्जः — {rma bya'i sgra grag pa'i phyir ri sul 'di na rma bya yod do//} इह निकुञ्जे मयूरः, केकायितात् न्या.बि.२३५क/१९३; {ri mthon po'i phan tshun bsnol ba'i sa phyogs kyi ri sul} पर्वतोपरिभागेन तिर्यङ्निर्गतेन प्रच्छादितो भूभागो निकुञ्जः न्या.टी.७४क/१९३; कुञ्जः — {ri bo tshang tshing ri sul dang //} गिरिगह्वरकुञ्जेषु स.उ.२७३क/८.२; द्र.— {yi dwags} … {lto ri sul ltar 'dug pa/} {khab kyi mig tsam gyi kha yod pa brgya stong} प्रेतसहस्रैः…पर्वतसन्निभोदरैः सूचीच्छिद्रोपममुखैः वि.व.२५६ख/२.१५८.
ri sras
ना. = {ri'i sras mo} पार्वती, उमा — {ri sras mi snang gyur pa na/} /{sprin gyi bzhon pa rab bsos nas//} अन्तर्हितायां पार्वत्यां स्वस्थो जीमूतवाहनः । अ.क.३१३क/१०८.२००.
= {lha} ऋभुः, देवः — {'chi med rgas med skabs gsum lha/} /{rnam par sad dang bcud ldan dang /} … र्- {i yig bu dang} अमरा निर्जरा देवास्त्रिदशा विबुधाः सुराः ।…ऋभवः अ.को.१२७ख/१.१.८; ऋते सत्ये भवन्तीति ऋभवः । ऋ स्वर्गे भवन्तीति वा ऋभवः । ऋशब्दो नीतिवाची । तस्माद् भवन्तीति वा अ.वि.१.१.८.
rig
• क्रि. (अवि., सक.) १. वेत्ति — {de yang rig la} तं च वेत्ति त.प.१२६ख/७०४; {ngas rig go//} अहं वेद्मि त.प.२०४क/१२३; {de dag rig pas na gsum rig pa ste bram ze rnams la brjod do//} तां विदन्तीति त्रयीविदो ब्राह्मणा उच्यन्ते त.प.२७४क/१०१६; वेद — {de ni byung min dpe zhes rig//} तामभूतोपमां विदुः का.आ.३२३क/२.३८; {gzhan ni dmyal ba myong 'gyur dang /} /{'dod gzhan myong 'gyur gnyis su rig//} अन्ये नरकवेद्यान्यकामवेद्यं द्वयं विदुः । अभि.को.१३क/४.६३; प्रवेत्ति — {da ltar ba ni yul nyid na/} /{rig pa 'thad par byed do zhes//} वर्तमाने तु विषये प्रवेद्मीत्युपपद्यते । त.स.१०क/१२४; अवैति — {mtshungs par skye bas dman pa'i rgyal srid ni/} /{srin bus zos pa'i shing bzhin bdag gis rig//} अवैमि तुल्यप्रसवावहीनं घुणक्षतं वृक्षमिवाधिपत्यम् ।। अ.क.११८क/६५.११; वेदयति— {de dag bdag gis bdag shes pa'am rig pa'am rtogs pa med do//} न ते आत्मनाऽऽत्मानं जानन्ति वा वेदयन्ति वा बुध्यन्ति वा स.पु.४८क/८५; विद्यते — {de yi bdag nyid phyi rol min/} /{de bzhin du de ji bzhin rig//} बाह्यश्च न तदात्मेति किमसौ विद्यते तथा ।। त.स.९१क/८२०; वेद्यते — {sems ni bdag nyid kyis rig ste/} /{lus ni gzhan dag gis kyang rig/} स्वेनैव वेद्यते चेतो देहस्तु स्वपरैरपि । त.स.६९ख/६५५; संवेद्यते — {shes pa gang la rnam pa gang kho na snang ba de kho na des rig go//} य एवाकारो यस्मिन् ज्ञाने प्रत्यवभासते स एव तेन संवेद्यते त.प.१२६ख/७०३; गम्यते — {kun gzhi 'jug pa de bzhin du/} /{ci yi phyir na blos mi rig//} आलयस्य तथा वृत्तिः कस्माद् बुद्ध्या न गम्यते ।। ल.अ.७३ख/२१; अवधार्यते — {de ni rab tu ma grub na/} /{ji ltar skad cig 'jig par rig//} न प्रसिद्धं कथं तस्य क्षणभङ्गोऽवधार्यते ।। ल.अ.१५०ख/९७ २. विद्यात् — {spu la reg pas phan par byed pa nyid du rig go//} रोमसंस्पर्शेनोपकर्तृतां विद्यात् वि.सू.७५क/९२ ३. विवेद — {dpal sbas kyis ni brtsams pa de/} /{grong khyer dag tu skye bos rig//} श्रीगुप्तस्य तमारम्भं विवेद नगरे जनः । अ.क.८०ख/८.१६; अज्ञासीत् — {mtshan ma shes pas de yi ni/} /{'tsho ba zhag bdun mtshams su rig//} तामज्ञासीन्निमित्तज्ञः सप्ताहावधिजीविताम् ।। अ.क.३१०ख/४०.४१; • = {rig pa/}
rig 'gyur
= {rig par 'gyur/}
rig sngags
१. विद्या — {rtog byed ces bya ba'i rig sngags gang gis na pha rol gyi sems shes pa yang yod mod kyi} ईक्षणिका च नाम विद्या यया परचित्तं जानाति अभि.भा.६२ख/१११५; {gsang sngags kyi tshig dang rig sngags kyi tshig} … {de'i lag tu 'ongs na 'grub par 'gyur} मन्त्रपदानि विद्यापदानि तद्धस्तगतानि सिध्यन्ति बो.भू.११ख/१३; {myos 'gyur rig sngags sdug bsngal rgyur 'gyur ba//sdig} {pa'i ma mo'i byur ngan mngon sum bzhin//} उन्मादविद्यां व्यसनप्रतिष्ठां साक्षादलक्ष्मीं जननीमघानाम् । जा.मा.९३ख/१०७; {bu de bsrung ba'i phyir} … {'byung po'i rig sngags kyi cho ga dang rig byed las byung ba'i rim pas} तनयस्य रक्षार्थं…भूतविद्यापरिदृष्टेन वेदविहितेन च क्रमेण जा.मा.२०१क/२३३; {gang zhig rig sngags 'di lan cig thos pas kyang de la} ( {lo bdun} ) {sbrul gyis mi za'o//} य इमां विद्यां सकृच्छ्रणोति, स सप्त वर्षाण्यहिना न दश्यते शि.स.७९ख/७८; {rdzu 'phrul dang kun brjod pa dag ni rig sngags kyis kyang byed de} ऋद्ध्यादेशने हि विद्यया विक्रियेते अभि.भा.६२ख/१११५ २. विद्यामन्त्रः — {'phags pa mig rnam par sbyong ba zhes bya ba'i rig sngags} आर्यचक्षुर्विशोधनीनामविद्यामन्त्रम् क.त.६१९.
वि. विद्याकृतम् — {gang yang rig sngags kyis byas pa de yang rnam pa gsum yin par rig par bya ste} यच्च विद्याकृतम्, तदपि त्रिविधं वेदितव्यम् अभि.भा.६५क/११२३.
rig sngags grub pa
• वि. सिद्धविद्यः — {rig sngags grub pa'i skyes bu} सिद्धविद्यः पुरुषः ग.व्यू.२९३ख/१५; {rig sngags grub ces bya ba ni gsang sngags grub pa ste} सिद्धविद्येति सिद्धमन्त्रः बो.प.७२ख/४१; • सं. सिद्धविद्या— {yid bzhin nor dang bum pa bzang /} /{rig sngags grub dang sman chen dang /} /{dpag bsam gyi ni shing dag dang /} /{lus can rnams kyi 'dod 'jor gyur//} चिन्तामणिर्भद्रघटः सिद्धविद्या महौषधिः । भवेयं कल्पवृक्षश्च कामधेनुश्च देहिनाम् ।। बो.अ.७क/३.१९.
rig sngags chen mo
महाविद्या — {gang dag yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di 'dzab tu bgyid pa} य इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपन्ति का.व्यू.२३४ख/२९७; {kau shi ka 'di lta ste shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni rig sngags chen mo'o//} महाविद्येयं कौशिक यदुत प्रज्ञापारमिता अ.सा.४८ख/२७; द्र. {rig pa chen po/}
rig sngags chen mo'i rgyal mo
महाविद्याराज्ञी— {yi ge drug pa'i rig sngags chen mo'i rgyal mo ni dkon pa'i tshig ste/} {'di ni} ( {mnyam pa med pa'i} ) {rdo rje'i tshig go//} … {bla na med pa'i ye shes kyi tshig go//} दुर्लभं षडक्षरीमहाविद्याराज्ञ्या असमवज्रपदम्… निरुत्तर(ज्ञान)पदम् का.व्यू.२३७क/२९९.
rig sngags 'chang
= {rig sngags 'chang ba/}
rig sngags 'chang ba
• सं. विद्याधरः, देवयोनिविशेषः — {rig sngags 'chang grub pa'i sman pa chen po'i lus yongs su 'dzin par byed do//} सिद्धविद्याधरमहावैद्यात्मभावं परिगृह्णाति बो.भू.१८६क/२४७; {shing ljon pa} … {rig sngags 'chang rnams kyi rtsed mo'i sar rung ba zhig na spre'u chen po gcig pu rgyu ba zhig tu gyur to//} पादपे विद्याधराक्रीडभूते महाकायः कपिरेकचरो बभूव जा.मा.१३९ख/१६२; • वि. विद्यामन्त्रधरः मि.को.११ख ।
rig sngags 'dzin pa
विद्याधरः — {rgyal po sgyu 'phrul sna tshogs 'chang /} {che ba sangs rgyas rig sngags 'dzin pa} विश्वमायाधरो राजा बुद्धविद्याधरो महान् वि.प्र.७२क/४.१३३; द्र. {rig sngags 'chang ba/}
• सं. १. = {shes pa} वित्तिः, ज्ञानम् — {rig pa dang dmigs pa dang don} ( {rtogs pa dang} ) {rnam par rig pa zhes shes pa nyid rnam grangs de dag gis brjod pa yin no//} वित्तिरुपलब्धिरर्थप्रतीतिर्विज्ञप्तिरिति ज्ञानमेवैतैः पर्यायैरभिधीयते त.प.११८क/६८६; {rang bzhin gnyis ni rig pa'i tshe/} /{mngon sum gnyis su 'dod pa yin//} द्वयरूपस्य वित्तौ हि द्वयं प्रत्यक्षमिष्यते । प्र.अ.१६६क/१८०; {'bras bu de rgyus bskyed bya min/} /{yod phyir rgyu dang rig pa bzhin//} हेतुजन्यं न तत्कार्यं सत्तातो हेतुवित्तिवत् । त.स.२ख/३२; संवित्तिः — {lha sbyin gson po de rig pa nges pa de ni lha sbyin phyi rol na yod pa ma gtogs} ( {ma rtogs} ) {par 'byung ba ma yin no//} तस्य जीवतो देवदत्तस्य संवित्तिः निश्चयः, सा देवदत्तस्य बहिर्भावमबुद्ध्वा न जायते त.प.५५ख/५६२; {ming dang sbyor ba rig pa ni ming dang sbyor ba 'brel pa'i shes pa ste} नामयोगसंवित्तिः संज्ञासम्बन्धज्ञानम् त.प.५२क/५५५; वित् — {rig par byed pas na rig pa ste shes pa'o//} वेत्तीति वित् ज्ञानम् अभि.भा.४३ख/१०३७; {skyes bu de dag gi rig pa ni yang dag par rig pa dag ste} तेषां पुरुषाणां विदः संवित्तयः त.प.१६२ख/४६; संवित् — {phyi rol gyi don yod par smra ba thams cad la sgra la sogs pa rig pa'i ngo bo dang bral bar grub pa'i phyir ro//} बाह्यार्थवादिनां सर्वेषामेव शब्दादिषु संविद्रूपरहितत्वस्य सिद्धत्वात् त.प.१६१ख/४५; {blo dang rnam zhen pa dang ni/} /{de bzhin rig dang rig byed dang /} /{sems dang nyams myong zhes bya ba/} /{thams cad sems kyi rjod byed yin//} बुद्धिरध्यवसायो हि संवित् संवेदनं तथा । संवित्तिश्चेतना चेति सर्वं चैतन्यवाचकम् ।। त.स.१२ख/१४७; बोधः — {gang zhig shes pa yin pa de ni bdag nyid rig pa la gzhan gyi byed pa la ltos pa ma yin te} यज्ज्ञानं तदात्मबोधं प्रत्यनपेक्षितान्यव्यापारम् त.प.१२०क/६९१; गतिः — {lus kyi nang du chud nyid na/} /{bsgribs par gnas pa 'ba' zhig ni/} /{ji ltar rig 'gyur yul gzhan dag/} /{rnam par rtog par byed pa na//} शरीरान्तर्गतत्वे च केवलस्य कथं गतिः । अन्धकारस्थितस्यान्यविषयस्य विकल्पने ।। प्र.अ.११९क/१२७; {de bzhin gshegs pa'i so so rang gis rig pa'i spyod yul} तथागतस्य प्रत्यात्मगतिगोचरः ल.अ.७०क/१८; वेदनम् — {shes pa'i ngo bo rig pa de yang} तच्च ज्ञानरूपवेदनम् न्या.टी.४३ख/६६; {so sor nges pa'i rang bzhin thams cad rig pa} प्रतिनियतस्वभावसाकल्यवेदनम् प्र.अ.१०३क/१११; संवेदनम् — {sngon po 'dra ba myong bas na sngon po rig par rnam par gzhag go//} नीलसदृशं तु अनुभूयमानं नीलस्य संवेदनमवस्थाप्यते न्या.टी.४६क/८२; {ngo bo gang gis bdag nyid rig pa'i ngo bo de ni bdag nyid rig pa'i mngon sum mo//} येन हि रूपेणात्मा वेद्यते तद्रूपमात्मसंवेदनं प्रत्यक्षम् न्या.टी.४३ख/६४; प्रवेदनम् — {gal te ltos pa med par ni//de} {yi rang bzhin rig min na//} नन्वपेक्षा विना नास्ति तद्रूपस्य प्रवेदनम् । प्र.अ.८४ख/९२; प्रतिवेदनम् — {des na rgyu dang 'bras bu dag nges par rig pa yin te} ततश्च कर्मफलयोर्नियमप्रतिवेदनम् ।। प्र.अ.१०३क/११०; ग्रहणम् — {gnyis kyi rang gi ngo bo ni/} /{rig pa yin na 'brel par rig//} द्वयस्वरूपग्रहणे सति सम्बन्धवेदनम् ।। प्र.अ.२ख/४; विज्ञापनम् — {rig pa'i phyir rnam par shes pa'o//} विज्ञापनार्थेन विज्ञानम् प्र.प.१८७क/२४६ २. विद्या [1] शास्त्रम् — {byang chub sems dpa' ni gtan tshigs kyi rig pa tshol bar byed de} … {phas kyi rgol ba tshar bcad pa'i phyir dang} हेतुविद्यां बोधिसत्त्वः पर्येषते…परवादनिग्रहार्थम् बो.भू.५७क/७४; {bzo yi rig pa} शिल्पविद्या ल.अ.१७१ख/१२९; {nor gyi rig pa} अर्थविद्या ल.वि.८०ख/१०८; {nang gi rig pa} अध्यात्मविद्या बो.भू.५२क/६८; {dbyar gyi rnam pa zhes bram ze//rig} {kun legs par pha rol phyin//} वर्षकाराभिधो विप्रः सर्वविद्यासु पारगः ।। अ.क.३०८क/४०.१५; {ma goms pa yis rig pa 'joms/} /{rgyags pa rgyas pas dpal 'byor 'joms//} हन्ति विद्यामनभ्यासः श्रियं हन्ति मदोदयः । अ.क.४५ख/४.११०; आम्नायः — {dgag la tshad smra gang yin de//rig} {pa'i rjes 'brang can min de//} प्रमाणोक्तिर्निषेधे या न साऽऽम्नायानुसारिणी ।। प्र.वा.१२२क/२.९१ [2] विद्यादेवता — {rig pa thams cad tshim par byed par 'dod na ba gcin dang nas kyi kha zas za zhing} सर्वविद्यानामाप्यायनं कर्तुकामः गोमूत्रयावकाहारः म.मू.२१२ख/२३१ ३. वेदिता — {byas pa rig pa ni chos snang ba'i sgo ste/} {gzhan la brnyas pa med par 'gyur ro//} कृतवेदिता धर्मालोकमुखं पराभिमन्य (नवमन्यन भो.पा.)तायै संवर्तते ल.वि.२०क/२३ ४. = {mkhas pa} विद्वान् म.व्यु.२९०५ (५२ख); विज्ञः म.व्यु.२९०७; • पा. विद्या [1] पूर्वनिवासादयः — {mngon par shes pa 'di rnams las gsum ni rig pa/sngon} {gyi gnas dang /} {'chi 'pho ba dang skye ba dang /} {zag pa zad pa shes pa mngon sum du bya ba rnams mi slob pa'i rig pa gsum zhes bya'o//} आसां चाभिज्ञानाम्—तिस्रो विद्याः । पूर्वनिवासच्युत्युपपादास्रवक्षयज्ञानसाक्षात्क्रियास्तिस्रः अशैक्ष्यो विद्या उच्यन्ते अभि.भा.६२क/१११३ [2] ईक्षणिकादयः — {dbang 'das don shes dang ldan pas/} /{skyes bu rnams la shes rab sogs/} /{yon tan ldan nyid dmigs 'gyur te/} /{rig la sogs pa'i nus yod phyir//} अतीन्द्रियार्थविज्ञानयोगेनाप्युपलभ्यते । प्रज्ञादिगुणयोगित्वं पुंसां विद्यादिशक्तितः ।। त.स.१२३ख/१०७५; {lha mo chen mo dpal dgug par 'dod pa des rig pa'i gsang sngags 'di dag dran par bya'o//} तेन श्रीर्महादेवीमावाहयितुकामेनेमे विद्यामन्त्राः स्मरयितव्याः सु.प्र.३२क/६१ [3] अनास्रवं ज्ञानम् — {rig pa ni zag pa med pa'i ye shes so//} विद्याऽनास्रवं ज्ञानम् म.टी.३०७क/१७७; • कृ. १. विदितः — {de nas spyod tshul rig pa yis/} /{sa la spyod pa bsod nams sdes/} /{stong grogs byas te rang gi ni/} /{rgyal srid mdzes ma ldan de thob//} ततो विदितवृत्तेन पुण्यसेनेन भूभुजा । कृतसाहायकः प्राप स्वराज्यं सप्रियासखः ।। अ.क.२६५क/३१.६८; संविदितः — {de ni sngar rig pa'i dngos po don yul du gang la yod pa de ni don can/} {de'i dngos po ni de'i don can nyid do//} स पूर्वसंविदितो भावोऽर्थो विषयोऽस्येति तदर्थम्, तद्भावस्तादर्थ्यम् त.प.२४१ख/१९८; ज्ञातः — {gzhan gyi mngon sum bzhin des na/} /{shes pa rig par 'dod par gyis//} परप्रत्यक्षवत् तस्माज्ज्ञानं ज्ञातमितीष्यताम् ।। त.स.११२ख/९७४; गतः — {'phags pa'i mthong ba phun sum tshogs/} /{yang dag ji bzhin rtogs rig cing //} आर्यदर्शनसम्पन्ना यथाभूतगतिंगताः । ल.अ.१७८क/१४१ २. वेद्यः — {de bzhin dkar po la sogs par/} /{rig pa yis kyang srid pa 'gyur//} शुक्लादयस्तथा वेद्या इत्येवं चापि सम्भवेत् । त.स.२२क/२३७; संवेद्यः — {des na thams cad} ( {thams cad} ) {rig par mi 'gyur ro//} तेन न सर्वः सर्वसंवेद्यो भविष्यति त.प.१२४क/६९७; {rang gis rig pa'i ye shes 'di/} /{ngag gi lam 'das spyod yul te//} स्वसंवेद्यमिदं ज्ञानं वाक्पथातीतगोचरम् । हे.त.१०ख/३०; विज्ञेयः — {gal te rnam bcas rnam shes kyis/} /{dngos rnams rig par khyod 'dod dam//} यदि साकारविज्ञानविज्ञेयं वस्तु वो मतम् ।। त.स.२१क/२२५; वेदनीयः — {'phags pa mkhas pa dang mdzangs pas rig pa ste/} {'di lta ste/} {phung po thams cad bor ba} अलमार्यः पण्डितविज्ञवेदनीयो यदुत सर्वोपधिनिःसर्गः ल.वि.१८७ख/२८६; • वि. वेत्ता — {gang dag rin chen bzang po rig pa rnams//rin} {chen chen po yongs su rtog tu gzhug//} येभ्यः कारयति महारत्नपरीक्षां सुरत्नवेत्तृभ्यः । वि.प्र.१११क/१, पृ.७; वेदी — {brjod par 'dod pa de yang thams cad thams cad rig pa ni ma yin te} स च विवक्षिता न सर्वः सर्ववेदी प्र.अ.६क/७; संवेदी — {'khrul pa rig pa gang yin pa de ni rnam par dpyad nas 'jug go//} यस्तु व्यभिचारसंवेदी स विचार्य प्रवर्तते प्र.अ.३ख/५; • उ.प. विद् — {pha rol sems rig pa} परचित्तवित् अभि.को.२१ख/७.५; {de nyid rig pa nges par ni/} /{mya ngan 'das 'gyur} नियमात् तत्त्वविद् याति निर्वाणम् त.स.१२७ख/१०९५; {rnal 'byor rig pa} योगवित् स.दु.११३क/१८४; {bdag rig} आत्मवित् प्र.वा.१३२क/२.३६४; {'jig rten rig pa} लोकवित् स.पु.२०ख/३२; ज्ञः — {ji ltar na drod rig pa yin zhe na} कथं मात्रज्ञो भवति श्रा.भू.६५क/१६२; वत्सलः — {thabs dang shes rab cho ga yis/} /{de nyid rig pas rtag tu mchod//} सदा…प्रज्ञोपायविधानेन पूजयेत् तत्त्ववत्सलः ।। हे.त.६क/१६; • = {rig/} ।। • (द्र.— {rnam par rig pa/} {yang dag par rig pa/} {so sor rig pa/} {rjes su rig pa/} {rab tu rig pa/} {ma rig pa/} ).
rig pa can
वि. वेदिनी — {ji ltar de yi bdag nyid phyir/} /{gsal byed rab tu gsal ba na/} /{rang gi ngo bo gsal byed 'dod/} /{de ltar blo bdag rig can yin//} प्रकाशमानस्तादात्म्यात् स्वरूपस्य प्रकाशकः । यथा प्रकाशोऽभिमतस्तथा धीरात्मवेदिनी ।। प्र.वा.१३१क/२.३२९.
rig pa chen po
महाविद्या, लोचनाद्या देव्यः — {rig pa chen po spyan la sogs/} /{rtag tu 'dod pa'i don brtson pa//} लोचनाद्या महाविद्या नित्यं कामार्थतत्पराः । गु.स.११३क/५०; {yi ge drug pa'i rig pa chen po 'thob pa thob par 'gyur ro//} षडक्षरी महाविद्या लब्धलाभा भविष्यति का.व्यू.२१६क/२७५; द्र. {rig sngags chen mo/}
rig pa mchog
ना. विद्योत्तमः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः… एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९६ख/७.
rig pa nyid
१. ओ ज्ञता — {zas kyi tshod rig pa nyid} भोजने मात्रज्ञता श्रा.भू.५ख/१० २. विद्यैव — {dbang po rnam rgyal rnams kyi mig ni rig pa nyid//} विद्यैव चक्षुर्विजितेन्द्रियाणाम् अ.क.६८क/६.१७७.
rig pa thams cad kyi nang spyod
ना. सर्वविद्यान्तश्चरः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {rig pa thams cad kyi nang spyod dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः…सर्वविद्यान्तश्चरः…एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७क/८.
rig pa thob
= {rig pa thob pa/}
rig pa thob pa
वि. प्राप्तविद्यः — {nor rnams kun dang lhan cig tu/} /{rig pa thob cing 'phel bar gyur//} प्राप्तविद्यः स सर्वार्थैः सह वृद्धिमुपागतः । अ.क.२३५ख/२७.७.
rig pa dang rkang par ldan pa
वि. विद्याचरणसम्पन्नः, बुद्धस्य — {shAkya thub pa zhes bya ba de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rig pa dang rkang par ldan pa} शाक्यमुनिर्नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो विद्याचरणसम्पन्नः अ.सा.४३क/२४; द्र. {rig pa dang zhabs su ldan pa/}
rig pa dang mngon par shes pa dang so so yang dag par rig pa thob pa
वि. विद्याभिज्ञाप्रतिसंवित्प्राप्तः — {dgra bcom pa khams gsum pa'i 'dod chags dang bral bar gyur nas} … {rig pa dang mngon par shes pa dang so so yang dag par rig pa thob pa} अर्हन् संवृत्तः त्रैधातुकवीतरागः…विद्याभिज्ञाप्रतिसंवित्प्राप्तः अ.श.५१क/४४.
rig pa dang mthun pa'i yi ge
विद्यानुलोमलिपिः, लिपिविशेषः — {tshangs pa'i yi ge'am kha ro sti'i yi ge'am pad ma'i snying po'i yi ge'am} … {rig pa dang 'thun pa'i yi ge 'am} … {yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi} ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिं…विद्यानुलोमलिपिं…चतुष्षष्टीलिपीनाम् ल.वि.६६ख/८८.
rig pa dang ldan pa
वि. गतिमान्— {mdo'i don dang tshul dang ldem po'i ngag khong du chud pas rig pa dang ldan pa yin} गतिमांश्च भवति, सूत्रार्थगतिसन्धायभाषितावबोधतया द.भू.२१४क/२८; विद्वान् — {rig ldan rnam gsal nyes pa shes/} /{mdzes ldan blo bzangs kun rig dang /} /{rtogs ldan} विद्वान् विपश्चिद्दोषज्ञः सन्सुधीः कोविदो बुधः । अ.को.१८१क/२.७.५; वेत्ति सर्वमिति विद्वान् । विद ज्ञाने । सान्तः अ.वि.२.७.५; मि.को.११९ख; {b+hA ba zhes pa rig ldan no//} भावो विद्वान् अ.को.१४३क/१.८.१२; विदः मि.को.११९ख ।
rig pa dang zhabs su ldan pa
वि. विद्याचरणसम्पन्नः, बुद्धस्य — {bcom ldan 'das de ni de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rig pa dang zhabs su ldan pa bde bar gshegs pa 'jig rten mkhyen pa skyes bu 'dul ba'i kha lo sgyur ba bla na med pa lha dang mi rnams kyi ston pa sangs rgyas bcom ldan 'das zhes bya ste} स भगवांस्तथागतोऽर्हन्सम्यक्संबुद्धो विद्याचरणसम्पन्नः सुगतो लोकविदनुत्तरः पुरुषदम्यसारथिः शास्ता देवमनुष्याणां बुद्धो भगवान् बो.भू.४९क/६४; द्र. {rig pa dang rkang par ldan pa/}
rig pa ldan pa
= {rig pa dang ldan pa/}
rig pa po
वि. वेदकः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {rig pa po zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… वेदक इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
rig pa blangs pa
विद्योपादानम् — {phung po gzhan len pa'i phyir te/} {dper na rig pa blangs pa'i phyir mchod sbyin pa skyes so//} {brda sprod pa pa skyes so zhes bya ba dang} स्कन्धान्तरोपादानात्, यथा हि याज्ञिको जातः, वैयाकरणो जात इत्युच्यते; विद्योपादानात् अभि.भा.८८क/१२०८.
rig pa med
= {rig med/}
rig pa med pa
= {rig med/}
rig pa 'dzin
= {rig 'dzin/}
rig pa 'dzin pa
= {rig 'dzin/}
rig pa 'dzin pa'i 'khor los sgyur ba
विद्याधरचक्रवर्ती — {de'i phyir yun ring po ma yin pa na rig pa 'dzin pa'i 'khor los sgyur bas lag pa 'dzin par 'gyur ro//} तद् विद्याधरचक्रवर्ती अचिरेण ते पाणिग्रहणं निर्वर्तयिष्यति ना.ना.२२८क/३१.
विद्याधरदारिका — {ci lha mo'am/} {klu'i bu mo'am/} {yang na rig pa 'dzin pa'i bu mo'am} किं देवी उत नागकन्यका आहोऽथवा विद्याधरदारिका वा ना.ना.२२८क/२८.
rig pa 'dzin pa'i dbang
विद्याधरेश्वरः — {dpal ldan rig pa 'dzin pa'i dbang /} /{sprin gyi tog ni sprin bzhin du/} /{slong ba'i gdung ba 'phrog pa dag/} /{grong khyer gser du byung bar gyur//} बभूव काञ्चनपुरे श्रीमान् विद्याधरेश्वरः । जीमूतकेतुर्जीमूत इव तापहरोऽर्थिनाम् ।। अ.क.२९३ख/१०८.१७.
rig pa 'dzin ma
= {rig 'dzin ma/}
rig pa bzang po
ना. सुविद्यः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {rig pa bzang po dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः…सुविद्यः…एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९६ख/७.
rig pa yin
क्रि. वेत्ति — {sgyu ma byed pa bzhin du ni/} /{de yis dmigs med de rig yin//} तं हि वेत्ति निरालम्बं मायाकारसमो ह्यसौ ।। त.स.१३१क/१११७; वेद्यते — {sngon po sogs su snang ba yang /} /{mig sogs shes pas rig pa yin//} नीलादिप्रतिभासा च वेद्यते चक्षुरादिधीः ।। त.स.२२ख/२४३; संवेद्यते — {don byed par yang snang ba yi/} /{shes pa gsal bar rig pa yin//} अर्थक्रियावभासं च ज्ञानं संवेद्यते स्फुटम् । त.स.१०८क/९४२; प्रतीयते— {med pa ni rang gi ngo bos rig pa yin no//} अभावो हि स्वरूपेण प्रतीयते प्र.अ.४ख/६.
rig pa yis bla ma
विद्यागुरुः, अध्यापकः — {de la rig pa yis/} /{bla ma gang dag yin pa 'am/} /{rtag tu gnod par byed pa pos//} ये विद्यागुरवस्तत्र सहाध्यायिन एव च । त.स.१०५क/९२४.
rig pa gsum brnyes pa
वि. त्रैविद्यानुप्राप्तः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {rig pa gsum brnyes pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…त्रैविद्यानुप्राप्त इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
rig pa'i skyes pa med pa'i bud med
वि.स्त्री. अविज्ञपुरुषा — {rig pa'i skyes pa med pa'i bud med dang lhan cig lam du 'gro ba la'o//} अध्वन्यविज्ञपुरुषया सार्द्धमूढौ वि.सू.१९ख/२२.
rig pa'i rgyal po
विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः…एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७ख/८; {rig pa'i rgyal po pad+ma'i rigs kyang 'di lta ste/} {bcom ldan 'das phyag bcu gnyis pa dang} … {dbang phyug dang} अब्जकुले च विद्याराज्ञः, तद्यथा—भगवान् द्वादशभुजः…ईश्वरः म.मू.९६क/७.
rig pa'i rgyal mo
विद्याराज्ञी — {rig pa'i rgyal mo du ma dag dang} … {'di lta ste/} {sgrol ma dang} … {zla ldan ma} अनेकैश्च विद्याराज्ञीभिः…तद्यथा—तारा…चन्द्रावती चेति म.मू.९६ख/७; {rig pa'i rgyal mo'i 'dus pa brjod par bya te/} {'di lta ste/} {mdzod spu dang} … {mchog sbyin} विद्याराज्ञीनां समागमं वक्ष्यते । तद्यथा—ऊर्णा…वरा म.मू.९५क/७.
rig pa'i dngos grub
विद्यासिद्धिः — {de bzhin shar du rtse mo bstan/} /{dngos grub 'bring du yongs su grags/} /{byang du bstas na thad ka nyid/} /{rig pa'i dngos grub 'jig rten pa//} प्रागग्रेण तथा सिद्धिर्मध्यमा परिकीर्तिता । उदङ्मुखेन तिर्यक्षु विद्यासिद्धिस्तु लौकिकी ।। स.दु.१२८क/२३६.
पा. विद्यायोगः — {mi'i 'jig rten 'dir gal te rnal 'byor pa rig pa'i rnal 'byor goms par byed pa dag rnal 'byor ma thob} … {shi bar gyur pa na} इह मर्त्ये यदि योगी विद्यायोगमभ्यस्यमानो मरणमुपैति अप्राप्तयोगः वि.प्र.२७२ख/२.९७.
rig pa'i bla ma
विद्यागुरुः — {rtag tu rig pa'i bla ma dag gis de 'don du bcug pa po rnams dang 'don pa po rnams kyis bskyangs pa'i phyir ro//} नित्यं विद्यागुरुभिरध्यापकैरध्येतृभिश्च पाल्यमानत्वात् त.प.२२७क/९२४.
rig pa'i tshogs
विद्यागणः — {byang chub sems dpa' phyag na rdo rjes rang gi rig pa'i tshogs rnams la smras pa} वज्रपाणिः बोधिसत्त्वः स्वकं विद्यागणमामन्त्रयते स्म म.मू.९६ख/७.
rig pa'i gsang sngags
विद्यामन्त्रः — {lha mo chen mo dpal dgug par 'dod pa des rig pa'i gsang sngags 'di dag dran par bya'o//} तेन श्रीर्महादेवीमावाहयितुकामेनेमे विद्यामन्त्राः स्मरयितव्याः सु.प्र.३२क/६१.
rig pa'i lha mo
विद्यादेवी — {rig pa'i lha mo stobs chen ma/} /{mA ma kI dang khro gnyer can/} … {gtsug nor ma} विद्यादेव्यो महाबलाः । मामकी भृकुटी…मणिचूडा ब.मा.१६९ख ।
rig par dka'
= {rig par dka' ba/}
rig par dka' ba
वि. दुर्बोध्यः — {ldem po ngag rnams rab tu mang por bshad/} /{'di ni ma bslabs rnams kyis rig par dka'//} बहूनि सन्धावचनेहि चोक्तं दुर्बोध्यमेतं हि अशिक्षितेहि ।। स.पु.२४ख/४३.
rig par bgyi
कृ. वेदितव्यः — {gzugs mu ma mchis pas na byang chub sems dpa' yang mu ma mchis par rig par bgyi'o//} रूपापर्यन्ततया हि बोधिसत्त्वापर्यन्तता वेदितव्या अ.सा.२२क/१२; बोद्धव्यः — {blo dang rig par bgyi dang bral/} /{yod dang med pa'i phyogs kyang spangs/} … /{thub pa zhi ba sus mthong ba//} बुद्धिबोद्धव्यरहितं सदसत्पक्षवर्जितम् ।। ये पश्यन्ति मुनिं शान्तम् ल.अ.१५९क/१०७.
rig par 'gyur
क्रि. १. वेत्ति — {'ga' zhig kun mkhyen yin pas na/} /{rang bdag nyid kyis bdag nyid ni/} /{rig par 'gyur gyi dogs yin te//} केचित् सर्वविदः सन्तो विदन्तीति हि शङ्क्यते ।। स्वयमेवात्मनाऽऽत्मानम् त.स.१२०क/१०३९; विद्यते — {'di na kha dog dkar sogs su/} /{snang ba gsal bar rig 'gyur na//} गौरवर्णादिनिर्भासो व्यक्तं तत्र तु विद्यते । त.स.९ख/११६; वेद्यते — {yang dag don bsgoms las byung ba//yid} {kyi rnam par shes pa yis/} /{smad par gyur kyang kun rdzob tu/} /{ma phrad nyid dag rig par 'gyur//} भूतार्थभावनोद्भूतमानसेनैव चेतसा । अप्राप्ता एव वेद्यन्ते निन्दिता अपि संवृतौ ।। त.स.१२१क/१०४७; {rnam shes de ma thag gcig las/} /{rnam shes drug po 'byung ba ni/} /{gsal bar cig car rig 'gyur te//} एकानन्तरविज्ञानात् षड्विज्ञानसमुद्भवः । युगपद् वेद्यते व्यक्तम् त.स.९क/११०; आजानाति — {skyes bu mkhas pa kha cig ni dpes bshad pa'i don rig par 'gyur te} उपमया इहैकत्या विज्ञपुरुषा भाषितस्यार्थमाजानन्ति स.पु.५१क/९१ २. संवित्तिर्भविष्यति — {yang ci ste phyi rol gyi bdag nyid rig pa bzhin du gzung ba dang 'dzin pa'i ngo bo med na yang rig par 'gyur ro snyam na} अथापि स्याद् — बाह्यस्याप्यात्मसंवित्तिवद्विनैव ग्राह्यग्राहकभावेन संवित्तिर्भविष्यति त.प.११६क/६८२.
rig par 'gyur ba
= {rig par 'gyur/}
rig par bya
= {rig bya/}
rig par bya ba
= {rig bya/}
rig par bya ba yin
क्रि. संवेद्यते — {gal te nyes pa rim gyis rig par bya ba yin gyi/} {rnam par rtog pa ni rig par bya ba ma yin no//} यदि नाम क्रमेण ज्ञाने संवेद्येते, न तु विकल्पः संवेद्यत इति त.प.७क/४५९.
rig par bya bar 'gyur
क्रि. वेद्येत— {gang gi tshe phyi'i dngos po dmigs pa'i shes pa dang dus mnyam du bde ba la sogs pa nyams su myong ba/} {de'i tshe gang gis na don gcig la rten pa'i shes pas rig par bya bar 'gyur} यदा बाह्यवस्त्ववलम्बनज्ञानसमकालं सुखादयोऽनुभूयन्ते; तदा कतमेनैकार्थाश्रयिणा ज्ञानेन वेद्येरन् त.प.१९क/४८४.
rig par byas pa
• क्रि. विदितं चक्रे — {de la spyod mtha' rig par byas//} चक्रे विदितवृत्तान्तं तम् अ.क.१८२ख/२०.८८; • भू.का.कृ. निवेदितम् — {spyan gyis rgyal po la rig par byas pa dang} अधिष्ठायिकेन राज्ञे निवेदितम् वि.व.१५८क/१.४६.
rig par byed
= {rig byed/}
rig par byed pa
= {rig byed/}
rig par byed pa ma yin pa
वि. अवेदकः — {rang rig pa ma yin pa 'ba' zhig tu ma zad kyi/} {phyi rol gyi don rig par byed pa ma yin pa de ni shes pa'i rang bzhin yang ma yin no zhes bya ba'i tha tshig go//} न केवलं स्वसंवेदना न भवन्ति, बाह्यस्याप्यर्थस्यावेदकाः । न ज्ञानस्वभावा इति यावत् त.प.१९क/४८४.
rig par byed po
वि. बोद्धा — {da ltar rig par byed po bzhin//} इदानीन्तनबोद्धृवत् त.स.१०ख/१२५.
rig par ma gyur
क्रि. न विदितो भवेत् — {gal te chos la sogs pa des dngos su rig par ma gyur na} यदि धर्मादयस्तेन साक्षान्न विदिता भवेयुः त.प.२७३क/१०१४.
rig par ma byas
भू.का.कृ. अज्ञातः — {gang phyir rig par ma byas 'dis/} /{yul gyi rnam pa nyams myong min//} विषयानुभवो यस्मादज्ञातान्नैव लभ्यते ।। त.स.११२ख/९७५.
rig par mdzad pa
वि. वेदकः — {blang dang dor bya'i de nyid ni/} /{thabs dang bcas pa rig mdzad pa/} /{gang de tshad ma nyid 'dod kyi/} /{thams cad rig mdzad ma yin no//} हेयोपादेयतत्त्वस्य साभ्युपायस्य वेदकः । यः प्रमाणमसाविष्टो न तु सर्वस्य वेदकः ।। प्र.वा.१०८ख/१.३४.
rig pas sgo nga'i sbubs bcom pa
वि. विद्याविदारिताण्डकोषः — {dgra bcom pa khams gsum pa'i 'dod chags dang bral bar gyur nas} … {rig pas sgo nga'i sbubs bcom pa} अर्हन् संवृत्तः त्रैधातुकवीतरागः…विद्याविदारिताण्डकोषः अ.श.५१क/४४.
rig pas nyer 'tsho
चुम्बकः — {tsu m+ba ka ni khab len dang /} /{khram pa rig pas nyer 'tsho dang //} श्री.को.१६६ख ।
rig bya
• क्रि. विद्यात् — {byang chub sems dpa'i sdom pa ni/} /{rgyas par theg pa che las byung /} /{gang gis ltung bar mi 'gyur ba'i/} /{gnad kyi gnas rnams 'dir rig bya//} ( विस्तरेण) महायानाद्बोधिसत्त्वस्य संवरः । मर्मस्थानान्यतो विद्याद्येनानापत्तिको भवेत् ।। शि.का.१क/१; • कृ. वेद्यः — {de yi rig bya don gzhan na/} /{tshor bya tshor byed 'thad par dka'//} तस्याश्चार्थान्तरे वेद्ये दुर्घटौ वेद्यवेदकौ । प्र.वा.१३१क/२.३३०; {gsum gyi rang bzhin ni rig bya dang rig byed dang rig pa'i bye brag gis so//} त्रैरूप्यम्— वेद्यवेदकवित्तिभेदेन त.प.११६क/६८२; संवेद्यः — {gang zhig rnam pa gang la mi snang ba de ni des rig par bya ba ma yin te} यो यस्मिन्नाकारे न प्रतिभासते न स संवेद्यः त.प.१२६ख/७०४; वेदितव्यः — {byang chub sems dpa'i lhag pa'i bsam pa de dag kyang mdor bsdu na rnam pa bco lngar rig par bya ste} ते पुनरध्याशया बोधिसत्त्वस्य समासतः पञ्चदश वेदितव्याः बो.भू.१६२ख/२१५; बोद्धव्यः — {yang mu stegs byed kha cig ni blo dang rig par bya ba mthong ba rnam par zhig pas thar par brjod do//} अन्ये पुनर्वर्णयन्ति तीर्थकराः बुद्धिबोद्धव्यदर्शनविनाशान्मोक्ष इति ल.अ.१२८क/७४; अवबोद्धव्यः, ओ या— {shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni phung po dang khams dang skye mched las gzhan na'ang med par rig par bya ste} न चान्यत्र स्कन्धधात्वायतनेभ्यः प्रज्ञापारमिता अवबोद्धव्या अ.सा.१५८क/८९; उन्नेयः — {ji ltar 'dir rgyu tha dad pa'i nye bar sbyor ba'i yul tha dad pa'i phyir 'bras bu gcig pa ma yin pa/} {de bzhin du mig la sogs pa las mig gi rnam par shes pa skye ba la yang rig par bya ste} यथा इह कारणभेदो भिन्नविशेषोप (विषयोप भो.पा.)योगान्नैककार्यः, तथा चक्षुरादिभ्यो विज्ञानोत्पत्तौ उन्नेयः हे.बि.२४३क/५८; • सं. प्रतिपत्तिः — {'jigs pa'i rgyu rkun mo la sogs pa rig par bya ba'i don du} भयहेतुचौरादिप्रतिपत्त्यर्थम् बो.प.९४ख/५९.
rig bya rig byed rnam pa med
वि. अवेद्यवेदकाकारः, ओ रा — {rig bya rig byed rnam pa med/} /{blo ni sngar nyid rab bsgrub byas//} अवेद्यवेदकाकारा बुद्धिः पूर्वं प्रसाधिता । त.स.१२९क/११०४.
rig byar gyur pa
• वि. लक्षणप्राप्तः — {phyogs kyi bye brag 'ga' zhig na bum pa med de/} {dmigs pa'i rig byar gyur pa las mi dmigs pa'i phyir} न प्रदेशविशेषे क्वचिद् घटः, उपलब्धिलक्षणप्राप्तस्यानुपलब्धेः न्या.बि.२३२क/१०१; • सं. लक्षणाप्तिः — {dmigs pa'i rig byar gyur pa ni dmigs pa'i rkyen gzhan tshang ba nyid dang rang bzhin khyad par can te} उपलब्धिलक्षणाप्तिरुपलम्भप्रत्ययान्तरसाकल्यं स्वभावविशेषश्च न्या.बि.२३२क/१०३.
rig byed
• क्रि. वेत्ति — {rig par byed pas na rig pa ste shes pa'o//} वेत्तीति वित् ज्ञानम् अभि.भा.४३ख/१०३७; प्रवेत्ति — {bdag rig byed do//} अहमेव प्रवेद्मि त.स.१०क/१२३; विन्दति — {rdo rje sems dpa'i lam mchog ni/} /{gang gis rnal 'byor pas rig byed//} सन्मार्गं वज्रसत्त्वस्य यया विन्दन्ति योगिनः । वि.प्र.११३ख/१, पृ.११; वेदयते — {gang gis de'i bdag nyid rig par byed kyi} येन तदेवात्मानं वेदयते त.प.२०क/४८७; संवेदयते — {gal te shes pa bems po'i ngo bo nyid kyis bdag nyid rig par byed pa ma yin pa} यदि विज्ञानं जडरूपतयाऽऽत्मानं न संवेदयते त.प.११८ख/६८८; • सं. १. संवेदनम् — {blo dang rnam zhen pa dang ni/} /{de bzhin rig dang rig byed dang //sems} {dang nyams myong zhes bya ba/} /{thams cad sems kyi rjod byed yin//} बुद्धिरध्यवसायो हि संवित् संवेदनं तथा । संवित्तिश्चेतना चेति सर्वं चैतन्यवाचकम् ।। त.स.१२ख/१४७; {de ltar nges par ma bzung ba'i ngo bos shes pa don rig par byed pa yin pa'i phyir gsal por the tshom mi za bar bstan par 'gyur ro//} न चेत्थमनवधारितेन रूपेणार्थस्य संवेदनं ज्ञानमिति विस्पष्टमसंशयं निर्दिष्टं भवति त.प.११७क/६८५ २. वेदः [1] श्रुतिः — {yan lag dang bcas rig byed de yan lag drug dang bcas pa'o//} {yan lag drug rnams kyang mdo dang dbyangs kyis bsnyad pa dang lung ston pa dang sdeb sbyor dang nges tshig dang skar rtsis ste} वेदः साङ्गः षड्भिरङ्गैः सह, अङ्गानि च सूत्रं गेयं व्याकरणं छन्दो निरुक्तं ज्योतिश्चेति वि.प्र.२७२क/२.९६; {thos pa mo'o rig byed man ngag/} /{gsum pa} श्रुतिः स्त्री वेद आम्नायस्त्रयी अ.को.१४०ख/१.६.३; धर्माधर्मौ वेदयतीति वेदः । विद ज्ञाने अ.वि.१.६.३; श्रुतिः — {kha cig sgra yi bstan bcos dag dang ni/} /{gzhan ni rig byed lam dang rtog ge rtsod pas} केचिद् व्याकरणैः परे श्रुतिपथैस्तर्कप्रवादैः अ.क.७२ख/७.२२; आम्नायः — {rig byed rnams mthar tshig smras pa'i/} /{glu dang dga' ba yams nad 'jigs//} आम्नायानामाहान्त्या वाग्गीतीरीतीर्भीतीः प्रीतीः । का.आ.३३७ख/३.८४; ब्रह्म — {rig byed shes la de ni tshangs pa bzhin/} … {gyur pa} स ब्रह्मवद् ब्रह्मविदां बभूव जा.मा.३क/२ [2] = {bzhi} चतुः — {rig byed phyag ces pa phyag bzhi} वेदहस्ता चतुर्भुजाः वि.प्र.४०ख/४.२६; {rig byed ces pa de'i 'og tu bzhi'o//} वेदा इति ततोऽधश्चत्वारि वि.प्र.१७७क/१.३२; {rig byed zhal zhes pa zhal bzhi pa} वेदवक्त्रमिति चतुर्मुखम् वि.प्र.७२ख/४.१३४ [3] विद्या — {tshe yi rig byed sgrub shes shing /} /{'chi ba'i mtshan nyid shes pa des/} /{zla drug mjug nyid de yi tsher/} /{shes nas} आयुर्वेदविधानज्ञः स तस्यारिष्टलक्षणैः । षण्मासशेषमेवायुर्ज्ञात्वा अ.क.६१ख/६.१०२; {brtan dang 'ben la sogs pa yi/} /{gzhu yi rig byed mkhas pa ston//} सन्दर्शय धनुर्वेदे दृढलक्ष्यादिकौशलम् । अ.क.११५क/६४.३१५; {nye ba'i rig byed ni/} {tshe'i rig byed dang 'phong dpyad kyi rig byed la sogs pa'o//} उपवेदाः आयुर्वेदधनुर्वेदादयः त.प.२६२क/९९४; विद्या — {bdag gi bu ni rig byed dang /} /{yon tan gang gis sa la 'tsho//} विद्यागुणेन केनासौ पुत्रो मे भुवि जीवति । अ.क.१४७क/१४.९६; {chung mas rtag tu mtshan mo na/} /{sdang ba'i rig byed bslabs pa yi/} /{spun zla bye ba'i brgyud dag ni/} /{nges pa nyid du ji ltar zlog//} भ्रातॄणां सन्ततो भेदः कथं नाम निवर्तते । अध्यापितानां पत्नीभिर्द्वेषविद्यां सदा निशि ।। अ.क.२८२क/३६.२० ३. = {rig byed nyid} वेदकत्वम् — {shes pa de'i 'bras bu nyid de'i rig par byed par brtags par rigs pa yang ma yin no//} न च तत्कार्यत्वमेव तद्वेदकत्वं विज्ञानस्येति युक्तं कल्पयितुम् त.प.११६ख/६८४; ज्ञायमानत्वम् — {des na tshad ma nyid 'di la/} /{rig par byed par nyer mkho yin//} तेनात्र ज्ञायमानत्वं प्रामाण्यमुपयुज्यते । त.स.११२ख/९७५; • वि. १. वेदकः — {gsum gyi rang bzhin ni rig bya dang rig byed dang rig pa'i bye brag gis so//} त्रैरूप्यम्—वेद्यवेदकवित्तिभेदेन त.प.११६क/६८२; त.स.७४ख/६९९; म.व्यु.७६४५ (१०९क); संवेदकः — {rmi lam dang rmi lam gyi mtha'i shes rab kyi khyad par rnams ni bdag gi lus la sogs pa las tha dad pa'i rig par byed pas rig par bya ba yin te} स्वप्नस्वप्नान्तिकाः प्रज्ञानविशेषा मदीयशरीरादिव्यतिरिक्तसंवेदकसंवेद्याः त.प.१९३ख/१०३; निवेदकः — {rang rgyal tshogs dag gi/} /{zas kyi dus ni rig byed pa//} प्रत्येकबुद्धसङ्घस्य भक्तकालनिवेदकः । अ.क.२७९ख/३५.६१; विद्याकरः — {yang dag rig byed ces bya ba phyi ma'i rgyud kyi rnam par bshad pa} सम्यग्विद्याकरनामोत्तरतन्त्रव्याख्यानम् क.त.१८५० २. = {rig byed kyi} वैदिकः — {rig byed sgra ni de lta min//gang} {phyir de ni rang las shes//} नन्वेवं वैदिके शब्दे स स्वयम्प्रत्ययो यतः ।। त.स.१०१क/८९२; • ना. = {tshangs pa} वेधाः, ब्रह्मा — {tshangs pa} … /{rig byed rnam byed sna tshogs byed//} ब्रह्मा…वेधा विधाता विश्वसृड् अ.को.१२८क/१.१.१६; विदधाति करोतीति वेधाः अ.वि.१.१.१६.
चत्वारो वेदाः — १. {nges brjod kyi rig byed} ऋग्वेदः, २. {mchod sbyin gyi rig byed} यजुर्वेदः, ३. {snyan tshig gi rig byed} सामवेदः, ४. {srid srung gi rig byed} अथर्ववेदः मि.को.२८ख ।
rig byed kyi mtha'
वेदान्तः, शास्त्रविशेषः — {de bzhin du rig byed kyi mtha' las smras pa} तथा वेदान्ते चाह वि.प्र.१३९क/३.७५.
rig byed kyi rtsa can
= {rig byed kyi rtsa ba can/}
rig byed kyi rtsa ba can
वि. वेदमूलः — {de dag ni rig byed shes pa'i phyir chos la sogs pa nye bar bstan pa rig byed kyi rtsa ba can kho na yin gyi} तेषां वेदज्ञत्वाद् वेदमूल एव धर्माद्युपदेशः त.प.२७४क/१०१६; {gal te de ni rig byed kyi/} /{rtsa can yin na yid sogs bzhin/} /{rig byed smra po kho na la//de} {dag de ltar ston par 'gyur//} यद्यसौ वेदमूलः स्याद् वेदवादिभ्य एव तु । उपदेशं प्रयच्छेयुर्यथा मन्वादयस्तथा ।। त.स.११७ख/१०१५; {sangs rgyas rnams kyis nyer bstan 'di/} /{rig byed rtsa ba can ma yin//} वेदमूलं च नैवेदं बुद्धानामुपदेशनम् । त.स.१३०क/११११.
rig byed kyi tshig
वेदवाक्यम् — {gang zhig rig byed tshig gi don/} /{log par rjes su dpag pas brjod//} वेदवाक्यार्थमिथ्यात्वं यो वदत्यनुमानतः । त.प.१७४ख/८०८; वेदवचः — {bram ze la sogs par/} /{sgrub byed rig byed tshig 'ga' yang /} /{yod min} न च वेदवचः किञ्चिद् द्विजातित्वादिसाधकम् । प्र.अ.१०क/११; वैदिकं वाक्यम् — {skul bar byed pa smos pas 'ga' zhig tu rig byed kyi tshig thams cad brjod kyi/} {thams cad du 'jug par byed pa nyid ma yin te} चोदनाग्रहणेन क्वचित् सर्वमेव वैदिकं वाक्यमुच्यते, न तु सर्वदा प्रवर्तकमेव त.प.२१५क/९००; वैदिकं वचः — {rig byed kyi tshig ni brdzun ma yin te} अमृषा वैदिकं वचः त.प.२३१क/९३२.
rig byed kyi yan lag
वेदाङ्गम् — {bram ze rig byed dang rig byed kyi yan lag gi pha rol tu son pa} ब्राह्मणो वेदवेदाङ्गपारगः वि.व.७क/२.७८; द्र.— । {rig byed kyi yan lag drug} वेदानां षडङ्गानि — १. {bslab pa} शिक्षा, २. {rtog pa} कल्पः, ३. {byA ka ra Na} व्याकरणम्, ४. {sdeb sbyor} छन्दः, ५. {nges tshig} निरुक्तम्, ६. {skar ma shes pa} ज्योतिषम् त.प.२६२क/९९४.
rig byed kyi lus
वेददेहः — {des na rig byed lus nyid ni/} /{tshangs la sogs pa rigs pa min//} ततश्च वेददेहत्वं ब्रह्मादीनामसङ्गतम् । त.स.१२९ख/११०६.
rig byed kyi lus can
वि. वेददेहः — {rig byed kyi bdag nyid du gyur pa'i phyir rig byed kyi lus can zhes bya'o//} सात्मीभूतवेदत्वात् वेददेहा उच्यन्ते त.प.२७२क/१०१२.
rig byed kyi lus nyid
वेददेहत्वम्— {des na rig byed lus nyid ni/} /{tshangs la sogs pa rigs pa min//} ततश्च वेददेहत्वं ब्रह्मादीनामसङ्गतम् । त.स.१२९ख/११०६.
rig byed kyis rtogs
वि. वेदबोधितः — {rig byed kyis rtogs kun mkhyen gyis/} /{bar chod chos ni rtogs pa bas//} वेदबोधितसर्वज्ञज्ञानाद्धर्मात् तिरोहितात् ।। त.स.११७क/१०१३.
rig byed sgrub
वि. वैदिकम्, वेदादागतम् — {de yi rig byed sgrub shes pa'i/} /{stobs kyis phyogs ni ldog par 'gyur//} तस्य वैदिकविज्ञानबलात् पक्षो निवर्तते ।। त.स.७७क/७१९.
rig byed ngag
वेदवाक्यम् — {rig byed ngag rnams ma mthong ba'am/} … /{de bzhin bstan bcos rtsom pa'am/} /{ston par 'thad pa ma yin no//} नादृष्ट्वा वेदवाक्यानि…। ग्रन्थप्रणयनं तेषामर्पणं चोपपद्यते ।। त.स.११७ख/१०१६.
rig byed can
• वि. वैदिकम् — {rig byed las byung ba ni rig byed can te} वेदादागतं वैदिकम् त.प.१३४ख/७१९; • ना. = {tshangs pa} वेधाः, ब्रह्मा — {tshangs pa la yang zhes bya ba ni rig byed can la'o//} ब्रह्मणां वा वेधसाम् बो.प.५३ख/१४.
वेदवेदाङ्गम् — {bram ze rig byed dang rig byed kyi yan lag gi mthar phyin pa} ब्राह्मणो वेदवेदाङ्गपारगः अ.श.५६क/४८.
rig byed dang rig byed kyi yan lag gi mthar phyin pa
वि. वेदवेदाङ्गपारगः — {rgyal po'i pho brang 'khor de na bram ze rig byed dang rig byed kyi yan lag gi mthar phyin pa rgyal po'i grong na 'dug pa zhig yod do//} तस्यां राजधान्यां ब्राह्मणो वेदवेदाङ्गपारगो राज्ञोऽग्रासनिकः अ.श.५६क/४८; द्र. {rig byed dang rig byed kyi yan lag gi pha rol tu phyin pa/}
rig byed dang rig byed kyi yan lag gi pha rol tu phyin pa
वि. वेदवेदाङ्गपारगः — {dge slong dag sngon byung bA rA Na sI na bram ze rig byed dang rig byed kyi yan lag gi pha rol tu phyin pa zhig} भूतपूर्वं भिक्षवो वाराणस्यामन्यतमो ब्राह्मणो वेदवेदाङ्गपारगः वि.व.३१६ख/१.१३०.
rig byed de nyid shes
वि. वेदतत्त्वज्ञः — {yid dang rgyas pa la sogs kyang /} /{gzhan las rig byed de nyid shes//} परतो वेदतत्त्वज्ञा मनुव्यासादयोऽपि च । त.स.८६ख/७९३.
rig byed gdon rmongs
वि. वेदाधीतिजडः — {rig byed gdon rmongs bram ze ni/} /{dpyod byed nus pa ma yin zhes//} वेदाधीतिजडा विप्रा न परीक्षाक्षमा इति ।। त.स.१३०ख/१११४.
rig byed 'don
= {rig byed 'don pa/}
rig byed 'don pa
१. वेदाध्ययनम् — {rig byed 'don pa brjod nyid la/} /{de ltar khyab pa nges pa med//} वेदाध्ययनवाच्यत्वे न त्वेवं व्याप्तिनिश्चयः । त.स.१०१ख/८९५; {rig byed 'don pas dngos po rtogs par nus pa ring du spangs pa} वेदाध्ययनेन दूरीकृतवस्तुबोधशक्तयः त.प.३२३क/१११४; वेदाधीतिः — {rig byed 'don pas byas pa'i rmongs pa ni} ( {rig byed 'don pas rmongs pa'o//} ) वेदाधीत्या कृता जडा वेदाधीतिजडाः त.प.३२३क/१११४ २. वेदाध्यायी— {rig byed 'don skyes bus} वेदाध्यायिनो नराः त.स.११३क/९७९; {gal te rig byed 'don pa dag pa'i blo can rnams kyang gzhan gyis rig byed bshig pa na} यदि वेदाध्यायिनः शुद्धधियोऽपि परैर्विनाश्यमानं वेदम् त.प.२५२ख/९७९.
rig byed 'don par byed pa
वेदपाठकः — {rig byed 'don par byed pa nyon mongs de ji ltar rig byed gus par mi 'don} स कथं वेदपाठको वेदमादरान्न पठेत् त.प.२५२ख/९७८.
rig byed pa
• वि. वैदिकः — {rig byed pa ngo bo nyid kyi don dang 'brel pa gang yin pa de dag yang nges pa med pa ci ltar 'gyur} ये तु वैदिकाः स्वाभाविकार्थसम्बन्धास्तेषु कथमनियमः प्र.अ.१७९क/५३२; • सं. = {rig byed byed pa po} वेदकारः — {rig byed byed pa po'i lung ni rig byed pa ston pa'o//} वेदकारागमः वेदकारप्रतिपादकः त.प.१३३क/७१६.
rig byed pa ma yin pa
= {rig byed min/}
rig byed byung
= {rig byed las byung ba/}
rig byed byung ba
= {rig byed las byung ba/}
rig byed byed
= {rig byed byed pa/}
rig byed byed pa
वेदकारः — {don gyis go ba med par 'chad pa ni/} {gal te rig byed byed med par//} {zhes bya ba ste} अर्थापत्तेरभावमाह— वेदकारादृत इति त.प.१३३क/७१६.
rig byed byed pa po
वेदकारः — {rig byed byed pa po'i lung ni rig byed pa ston pa'o//} वेदकारागमः वेदकारप्रतिपादकः त.प.१३३क/७१६; {khyed la rig byed byed po yang /} /{de 'dra dbang 'das don mthong yod//} वेदकारस्तवाप्यस्ति तादृशोऽतीन्द्रियार्थदृक् ।। त.स.११९क/१०२६; त.स.७६ख/७१६.
rig byed byed pa po'i lung
वेदकारागमः — {rig byed byed pa po'i lung ni rig byed pa ston pa'o//} वेदकारागमः वेदकारप्रतिपादकः त.प.१३३क/७१६.
rig byed byed po
= {rig byed byed pa po/}
rig byed mi shes
वि. अवेदज्ञः — {rig byed mi shes gang zhig ni/} /{de dag rig byed las byung min//} ये हि तावदवेदज्ञास्तेषां वेदादसम्भवः । त.स.११७ख/१०१५.
rig byed min
• वि. अवेदकः — {gzhan rig byed pa'ang ma yin pa/} /{rang rig ji ltar yin par dpyod//} अवेदकाः परस्यापि स्वविद्भाजः कथं नु ते । त.स.४९क/४८४; • सं. अवेदः — {rig byed min nyid} अवेदत्वम् त.स.१२८ख/११०१.
rig byed min nyid
अवेदत्वम् — {yang na rig byed min nyid du/} /{khyed kyi rigs pas shes par gyis//} ज्ञापनीयमवेदत्वं यद्वा युक्त्या ध्रुवं त्वया । त.स.१२८ख/११०१.
rig byed smra
= {rig byed smra ba/}
rig byed smra po
= {rig byed smra ba po/}
rig byed smra ba
वेदवादी — {rig byed smra ba'i khar gnas pa'i/} /{rigs pa bzang yang ngan pa nyid/} /{smad pa'i rten la gnas pa'i phyir/} /{mgul rgyan rkang pa la btags bzhin//} वेदवादिमुखस्था तु युक्तिः साध्व्यपि दुर्भगा । कण्ठिका चरणस्थेव जघन्याश्रयसंस्थितेः ।। त.स.१२३क/१०७१; वेदवित्— {de'i phyir rig byed kyi rtag pa nyid mi sgrub na ji ltar rig byed smra ba'i don byas par 'gyur zhe na} तत् कथमसाधयन्तो वेदस्य नित्यत्वं कृतार्था भवेयुर्वेदविदः त.प.१३३ख/७१८; उपनिषद्वादी — {de skad du smra ba kha cig kyang yod de/} {dper na rig byed smra ba rnams ltar gang dag lus la sogs pa rnams ni bdag yongs su 'gyur ba'i ngo bo yin par smra bar byed do//} सन्ति हि केचिदेवंविधा ये शरीरादीनात्मपरिणामरूपान् वर्णयन्ति, यथा— उपनिषद्वादिनः त.प.२०२क/११९.
rig byed smra ba po
वेदवादी — {de ltar kun mkhyen 'dra ba dag/} /{phan tshun 'joms par byed pa na/} /{kun mkhyen kun gyi cung zad lhag/} /{rig byed smra ba pos 'joms byed//} एवं सर्वज्ञकल्पेषु निहतेषु परस्परम् । अल्पशेषीकृतान् सर्वान् वेदवादी हनिष्यति ।। त.स.११५क/९९७; {gal te de ni rig byed kyi//rtsa} {can yin na yid sogs bzhin/} /{rig byed smra po kho na la/} /{de dag de ltar ston par 'gyur//} यद्यसौ वेदमूलः स्याद् वेदवादिभ्य एव तु । उपदेशं प्रयच्छेयुर्यथा मन्वादयस्तथा ।। त.स.११७ख/१०१५.
rig byed rtsa ba can
= {rig byed kyi rtsa ba can/}
rig byed tshig
= {rig byed kyi tshig/}
rig byed zhal
वि. वेदवक्त्रः, चतुर्मुखः — {rig byed zhal zhes pa zhal bzhi pa} वेदवक्त्रमिति चतुर्मुखम् वि.प्र.७२ख/४.१३४.
rig byed zhal ldan
वि. वेदवक्त्रः, ओ त्रा — {rig byed zhal ldan ni zhal bzhi'o//} वेदवक्त्रा चतुर्मुखा वि.प्र.३६ख/४.१५.
rig byed la sdang ba
वि. वेदद्विषः — {tshangs lta sdang ba zhes bya ba ni rig byed la sdang ba'o//} ब्रह्मद्विष इति वेदद्विषः त.प.१३५क/७२१.
rig byed las byung ba
• वि. वेदादागतः — {rig byed las byung ba ni rig byed can te} वेदादागतं वैदिकम् त.प.१३४ख/७१९; वैदिकः — {rig byed las byung ba'i gsang tshig lung nod cing kha ton du bya bas dag pa'i mthar thug par 'gyur bar mos pa'i sems can rnams} वैदिकमन्त्रोद्देशस्वाध्यायशुद्धिनिष्ठागमनाधिमुक्तान् बो.भू.१३९क/१७९; वेदप्रभवः — {gsum rig pas bsten bstan bcos can/} /{de dag rig byed byung tshig ltar//} त्रयीविदाश्रितग्रन्थास्ते वेदप्रभवोक्तयः ।। त.स.११७ख/१०१६; वैद्यः — {tha snyad kyi don sbyar ba'i sgras nye bar bkod pa'i rig byed las byung ba la sogs pa'i tha snyad kyi yul thams cad dang 'gal ba med pa can ni smyon pa ma yin pas dgag par bya ba ma yin no//} न हि व्यवहारार्थं शब्दमुपनिबध्य विरचितो वैद्यादिव्यपदेशविषयः सर्वाविरोध्यनुन्मत्तेन प्रतिषेध्यः प्रसिद्धः प्र.अ.१७७ख/५३०; • द्र.— {rig byed mi shes gang zhig ni/} /{de dag rig byed las byung min//} ये हि तावदवेदज्ञास्तेषां वेदादसम्भवः । त.स.११७ख/१०१५.
rig byed lus
= {rig byed kyi lus/}
rig byed shes
वि. ब्रह्मवित् — {rig byed shes la de ni tshangs pa bzhin/} … {gyur pa} स ब्रह्मवद् ब्रह्मविदां बभूव जा.मा.३क/२.
rig byed gsum
त्रयी — {rgan pa la bsnyen bkur nges par byas pas rig byed gsum dang brtag pa'i don gyi de kho na nyid khong du chud pa} वृद्धोपासननियमात् त्रय्यान्वीक्षिक्योरुपलब्धार्थतत्त्वः जा.मा.४६क/५५.
rig ma
विद्या, तारादयः देव्यः — {rig ma ni sgrol ma dang gos dkar mo dang mA ma kI dang spyan ma'o//} विद्यास्तारापाण्डरामामकीलोचना इति वि.प्र.५५ख/४.९५; {der ni rigs lnga las byung ba'i/} /{rig ma bzang mo rnam par gzhug//} विद्या तत्र प्रवेष्टव्या दिव्या पञ्चकुलोद्भवा ।। हे.त.११ख/३४.
rig ma che
= {rig ma chen mo/}
rig ma chen mo
महाविद्या — {dmangs rigs mo/} /{rgyal rigs de bzhin bram ze mo/} /{rje mo g}.{yung mo nya pa mo/} /{gar ma de bzhin tshos mkhan mo/} /{ko pags byed ma gtum mo ni/} /{mthar skyes chos khams ma ste bcu/} /{rig ma chen mor yang dag brjod//} शूद्री क्षत्रिणी ब्राह्मणी तथा । वैश्या डोम्बी च कैवर्ती नटिका रजकी तथा ।। चर्मकारी च चाण्डाली धर्मधात्वन्त्यजा दश । महाविद्याः समाख्याताः वि.प्र.१५८क/३.११९; {rig pa'i lha mo stobs chen ma/} /{mA ma kI dang} … /{rdo rje 'phreng ma rig ma che//} विद्यादेव्यो महाबलाः । मामकी…वज्रमाला महाविद्या ब.मा.१६९क ।
rig ma yin
क्रि. न विद्यते — {shes pa gsal ba yin zhes bshad/} /{de yi shes pa rig ma yin//} ज्ञानं हि व्यक्तिरित्याहुस्तज्ज्ञानं न च विद्यते । त.स.९९क/८७६.
• वि. अवित् — {rig med ni 'di la rig pa med do//} न विद्यते विदस्येति अवित् प्र.अ.२७क/३१; • सं. अवित्तिः — {'di rig med na sngo sogs kyang /} /{rab tu myong bar mi 'gyur te//} अस्यावित्तौ हि नीलादेरपि न स्यात् प्रवेदनम् । त.स.६ख/८८.
rig mdzad
= {rig par mdzad pa/}
rig mdzad pa
= {rig par mdzad pa/}
rig mdzod
क्रि. वेत्तु — {rgyang nas mchongs pa'i seng ge dag gis glang po'i dbang po bzhin/} /{nyams pa ma tang ga ni g}.{yul du 'joms pa nyid rig mdzod//} आरान्निपत्य हरिणेव मतङ्गजेन्द्रमाजौ मतङ्गहतकं हतमेव विद्धि ।। ना.ना.२३९ख/१३०.
rig 'dzin
विद्याधरः, देवयोनिविशेषः — {rig 'dzin gyi 'khor los sgyur pa'i dbang thob par 'gyur ro//} विद्याधरचक्रवर्त्यभिषेकं प्रतिलभते का.व्यू.२३०ख/२९३; {rig 'dzin grub pa bsgrub bcas lha rnams ni/} … /{snying stobs ma zhum blta phyir yang dag 'ongs//} सुराः सविद्याधरसिद्धसाध्याः समाययुर्द्रष्टुमलुप्तसत्त्वम् ।। अ.क.३३क/३.१५९; {rig pa 'dzin pa'i skyes rabs las brtsams pa/} {klu kun du dga' ba zhes bya ba'i zlos gar} विद्याधरजातकप्रतिबद्धं नागानन्दं नाम नाटकम् ना.ना.२२५क/४; {rig pa 'dzin pa la ni po son cha'i shing gi yam shing gis so//} विद्याधराणां दमनकसमिधाभिः म.मू.२१२क /२३१; {de nas ril bu bzung ba'i grangs kyi mi rnams ril bu'i rig pa 'dzin par 'gyur ro//} {de bzhin du mig sman gyi rig pa 'dzin pa'o//} ततो गुलिकासंख्यया नरान् गृहीत्वा गुलिकाविद्याधरो भवति । एवमञ्जनविद्याधरः वि.प्र.८३ख/४.१७०; विद्याधृक् — {bdag gis gus pas mnyes byas pa/} /{'byung po'i dga' ma bcom ldan mas/} /{rig 'dzin kun gyi 'khor los sgyur/} /{mchog ni bdag la rab tu byin//} भक्त्या मया भगवती तोषिता भववल्लभा । आदिशन्मे वरं सर्वविद्याधृक्चक्रवर्तिनम् ।। अ.क.१३१२ख/१०८.१९५.
rig 'dzin gyi 'khor los sgyur pa'i dbang
विद्याधरचक्रवर्त्यभिषेकः — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo la la zhig yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di zlos par byed na de ni} … {rig 'dzin gyi 'khor los sgyur pa'i dbang thob par 'gyur ro//} यः कश्चित्कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपन्ति सः…विद्याधरचक्रवर्त्यभिषेकं प्रतिलभते का.व्यू.२३०ख/२९३.
rig 'dzin rgyal po
• सं. विद्याधरराजः, विद्याधराणां राजा— {me tog rab rgyas 'khri shing tshal gyi gzhir/} /{rig 'dzin rgyal po'i sras ni rnam par rgyu//} उत्फुल्लवल्लीषु वनस्थलीषु चचार विद्याधरराजसूनुः ।। अ.क.२९५क/१०८.३७; • ना. विद्याधरराजः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क ।
विद्याधरी — {gal te rig 'dzin ma yin gzhan rigs las rgyal bdag cag rigs ni 'bras dang bcas//} जातिर्नः सफलाऽन्यजातिजयिनी विद्याधरी चेदियम् ना.ना.२२८क/२९; {rig pa 'dzin ma rtsen ma'i rdo rje rnal 'byor ma'i rjes su gnang ba'i cho ga} विद्याधरीकेलिवज्रयोगिन्याज्ञाविधिः क.त.१५८८.
rig yin
= {rig pa yin/}
rig rig
सञ्चारः — {la la na mig rig rig byas pas} ( {chos ston te} ) क्वचिन्नेत्रसञ्चारेण (धर्मो देश्यते) ल.अ.९७क/४३; द्र. {rig rig po/} {rig rig por gyur pa/}
rig rig po
वि. लोलः — {ngo mtshar che bas mig rig rig por ni blta} कौतूहललोलचक्षुषः जा.मा.२०२क/२३४; द्र. {rig rig/} {rig rig por gyur pa/}
rig rig por gyur
= {rig rig por gyur pa/}
rig rig por gyur pa
वि. चञ्चलः — {sems can dmyal ba mthong ba dang /} {'jigs shing skrag nas mig rig rig por gyur te/} {sgo drung nas slar log pa dang} नरकमालोक्य द्वारकोष्ठकसमीपे भयविषादचञ्चलाक्षी सहसा न्यवर्तत जा.मा.१९क/२१; विप्लुतः — {bu gnyis kyis byin pa'i gtam thos nas skrag pas mig rig rig por gyur pa la} प्रदानकथाश्रवणोत्पतितविषादविप्लुताक्षयोः सुतयोः जा.मा.५४ख/६३.
rigs
• सं. १. कुलम् [1] = {rigs rgyud} वंशः — {nyi ma'i rigs kyi rgyan gyur grags pa'i gter/} /{dpal ldan sa bdag mya ngan med pa byung //} यशोनिधिः सौर्यकुलावतंसः श्रीमानशोकः क्षितिपो बभूव ।। अ.क.५०क/५९.२; {go'u tam sangs rgyas bcom ldan 'das/} /{shA kya'i rgyal po'i rigs las 'khrungs//} गोतमो भगवान् बुद्धः शाक्यराजकुलोद्भवः । अ.क.१८७क/२१.३१; {bu byung na rigs rgyun mi 'chad par 'gyur} पुत्रोत्पत्तौ कुलाव्युपरतता वर्तते म.टी.२६४ख/११७; {dri za'i rigs las byung ba} गन्धर्वकुलसम्भवा का.आ.३३३क/२.३२२; {bram ze'i rigs su skye ba blangs//} जग्राह ब्राह्मणकुले जन्म अ.क.२२४क/२४.१७९; {de bzhin gshegs pa'i rigs su skye ba dang} तथागतकुले जन्म सू.व्या.१४३ख/२२; वंशः — {mtshan ni zla ba skyabs zhes bya/} /{zla ba'i rigs las de skyes so//} सोमगुप्तेति नाम्नाऽसौ सोमवंशसमुद्भवः । ल.अ.१८८ख/१५९; {dkon mchog gsum gyi rigs mi 'chad par bya ba la brtson pa las mi phyed pa} न भिद्यते त्रिरत्नवंशानुपच्छेदपराक्रमात् शि.स.१०४क/१०३; {'phags pa'i rigs bzhi dang mthun par byed pa} चतुर्णामार्यवंशानामनुवर्तनता रा.प.२३३ख/१२७; {de bzhin gshegs pa'i rigs su nges pa} तथागतवंशनियतः बो.भू.१६९क/२२३; अन्वयः — {bu mo 'di ni grub rigs chu gter gyi/} /{zla ba grub bdag sna tshogs nor gyi ste//} सिद्धान्वयाम्भोधिसुधाकरस्य विश्वावसोः सिद्धपतेः सुतेयम् । अ.क.२९७क/१०८.५३; {rigs ni shes rab dang thabs kyi bdag nyid gzung ba dang 'dzin pa'i mtshan nyid kyi chos te rigs de gang gis spangs pa de ni rigs med pa ste} अन्वयः प्रज्ञोपायात्मको ग्राह्यग्राहकलक्षणो धर्मः, सोऽन्वयो निरस्तो येनासौ निरन्वयः वि.प्र.११९क/१, पृ.१७; गोत्रम् — {rgyud dang rigs dang cho 'brang dang /} /{rus dang rtsa lag rjes skyes dang /} /{baM sha rtsa brid brgyud pa 'o//} सन्ततिर्गोत्रजननकुलान्यभिजनान्वयौ । वंशोऽन्ववायः सन्तानः अ.को.१८०ख/२.७.१; गूयते शब्द्यते गार्ग्यो वसिष्ठ इति गोत्रम् । गुङ् अव्यक्ते शब्दे अ.वि.२.७.१; {byams pa'i rigs su bcom ldan 'das su 'gyur//} मैत्रेयगोत्रो भगवान् भविष्यति स.पु.१२क/१९; {bcu gsum de dag rim pa yis/} /{rigs ldan rigs la 'byung bar 'gyur//} कल्किगोत्रे भविष्यन्ति त्रयोदशान्ये क्रमेण ते । वि.प्र.१२७ख/१, पृ.२५; {sha za'i rigs su skyes pa rnams//sha} {'tshal bar yang ji ltar 'gyur//} क्रव्यादगोत्रसम्भूता मांसं भक्ष्यन्ति केन वै ।। ल.अ.६५ख/१३; {'phags pa'i rigs sam byis pa so so'i skye bo'i rigs} आर्यगोत्रस्य वा बालपृथग्जनगोत्रस्य वा ल.अ.९८क/४४ [2] सजातीयगणः— {'brog dgon pa} … {ri dwags kyi rigs mang po gnas pa} अरण्यवनप्रदेशे… विविधमृगकुलाधिवासे जा.मा.१४५ख/१६९; {phyi rol du chu'i skye gnas srin bu'i rigs la sogs pa drod gsher las skyes pa} बाह्ये उदकयोनिः कृमिकुलादयः संस्वेदजाः वि.प्र.२३४ख/२.३४; {nya rigs de dag rab tu dar bar gyur//} वृद्धिं परां मीनकुलं जगाम जा.मा.८६ख/९९; {sprin gyi rigs te sprin tshogs} घनकुलं मेघवृन्दम् वि.प्र.७३क/४.१३६ [3] = {rigs mthon po} उच्चकुलम् — {rigs su skye dang dam tshig can/} /{smyo med kye yi rdo rje ston/} /{bla ma la gus snying rjer ldan/} /{skye zhing skye bar 'gyur bar shog//} कुलजन्माऽनुन्मादी समयी हेवज्रदेशकः । कृपवान् गुरुभक्तश्च भवेयं जन्मजन्मनि ।। हे.त.२७क/९०; {yon tan mchog spangs rnams la gzugs kyis ci/} /{tshul khrims btang ba rnams la rigs kyis ci//} रूपेण किं सद्गुणवर्जितानां कुलेन किं शीलविनाशकानाम् ।। अ.क.५४क/५९.४० २. = {khams} गोत्रम् [1] धातुः — {rigs kyi don ni khams kyi don te/} {dper na ri 'ga' zhig la lcags dang zangs dang dngul dang gser la sogs pa rigs mang po dag yod pa la khams zhes brjod pa} गोत्रार्थो धात्वर्थः । यथैकस्मिन् पर्वते बहून्ययस्ताम्ररूप्यसुवर्णादिगोत्राणि धातव उच्यन्ते अभि.भा.३५ख/५९; {gser gyi rigs chen po ni gser rnam pa bzhi'i gnas su 'gyur te} महासुवर्णगोत्रं हि चतुर्विधस्य सुवर्णस्याश्रयो भवति सू.व्या.१३८क/१३; {nor bu rin po che'i rigs} मणिगोत्रात् र.व्या.७६ख/५; {gser dang} … {rin po che thams cad 'byung zhing skye ba dang rigs dang 'byung khungs dang rin thang gi rgyus shes par bya ba dang} सुवर्ण…सर्वरत्नसम्भवोत्पत्तिगोत्राकरमूल्यज्ञानेषु ग.व्यू.२७५ख/३५४; {chos dkar po thams cad 'byung bas rigs lta bu'o//} गोत्रभूतं सर्वशुक्लधर्मसम्भावनतया ग.व्यू.३११क/३९७ [2] = {gdung} काश्यपादेः गोत्रम् — {ci rigs par 'jig rten gyis rgyal rigs bkur ba'i tshe ni rgyal rigs su 'byung la/} {bram ze bkur ba'i tshe ni bram zer ro+o//} {dus ji lta ba bzhin du 'od srungs la sogs pa'i rigs dang gau ta ma la sogs pa'i rigs su yang 'byung ngo //} यथासम्भवं क्षत्रियगुरुके लोके क्षत्रिया भवन्ति, ब्राह्मणगुरुके ब्राह्मणाः । यथाकालमेव च काश्यपादिगोत्राः । गौतमगोत्राश्च अभि.स्फु.२७३क/१०९६; {nga ni kA t+yA ya na'i rigs/} /{gtsang ma'i gnas nas byung ba ste/} /{mya ngan 'das pa'i grong 'gro ba'i/} /{chos ni sems can rnams la ston//} कात्यायनस्य (नस)गोत्रोऽहं शुद्धावासाद्विनिःसृतः । देशेमि धर्मं सत्त्वानां निर्वाणपुरगामिनम् ।। ल.अ.१८७क/१५८ [3] = {tshogs} गणः — {de na rjes su gnang ba thob nas slar yang tshogs kyi 'dus par zhes pa rigs kyi dbus su sngar thu bo'i ming gang yin pa de ni chung ba nyid du 'gyur te/} {gzhon pa nyid du 'gyur ro//} तत्राज्ञां लब्ध्वा हि भूयो व्रजति गणकुले गोत्रमध्ये यः प्राग् ज्येष्ठनामा स लघुत्वं व्रजति कनिष्ठो भवति वि.प्र.१५३ख/३.१०१; कुलम् — {rnam par sel ba dang sa'i snying po dang 'jig rten dbang phyug dang nam mkha'i snying po ste 'di rnams ni byang chub sems dpa'i rigs so//} विष्कम्भिक्षितिगर्भलोकेश्वरखगर्भ एतानि बोधिसत्त्वकुलानि वि.प्र.७४क/४.१३९; {da ni tshogs kyi rigs rnams kyis zhi ba la sogs pa 'grub par gsungs pa} इदानीं गणकुलैः शान्त्यादिसिद्धिरुच्यते वि.प्र.७३ख/४.१३९ [4] = {rten} प्रतिष्ठा — {ye shes rtsol ba mi mnga' bar/} /{'jug pas rten la rigs shes bya//} ज्ञानस्यायत्नवृत्तेश्च प्रतिष्ठा गोत्रमुच्यते ।। अभि.अ.५ख/१.३९ ३. = {ri bo} गोत्रः, पर्वतः — {nor bu mu tig gser 'byung ba'i/} /{rigs rnams su yis rab tu byung //} केन प्रवर्तिता गोत्राः सुवर्णमणिमुक्तजाः ।। ल.अ.६५क/१२ ४. वर्णः, ब्राह्मणादयः — {de shin tu rigs bzhi po rnam par dag par 'dod} सोऽत्यर्थं चातुर्वर्णविशुद्धिं रोचयति वि.व.१२४ख/१.१३; {de tshe bram ze'i rigs la ni/} /{skye bo rnams ni dga' bar 'gyur//} भविष्यन्ति तदा काले द्विजवर्णरता जना ।। म.मू.३००क/४६६; जातिः — {sku tshe dang rigs dang gdung dang sku bong tshod du mdzad pa las ni bye brag yod de} … {rgyal rigs dang bram ze'i rigs tha dad pa'i phyir} आयुर्जातिगोत्रप्रमाणकृतस्तु भेदो भवति…क्षत्रियब्राह्मणजातिभेदात् अभि.भा.५७ख/१०९६ ५. जातिः [1] = {rnam pa} प्रकारः — {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams na yod pa'i me tog gi rigs las de na med pa gang yang med do//} नास्ति सा काचित्त्रिसाहस्रमहासाहस्रे लोकधातौ पुष्पजातिर्या तत्र नास्ति अ.सा.४२६ख/२४०; {shing gi rigs rtsa ba med pa zhes bya ba yod de} अस्त्यमूला नाम वृक्षजातिः ग.व्यू.३२२ख/४०५; {bu ram shing gi zhing phun sum tshogs pa la nad kyi rigs dmar po zhes bya ba byung na} सम्पन्ने वा इक्षुक्षेत्रे मञ्जिष्ठिकानाम रोगजातिर्निपतेत् वि.सू.२९ख/३७; {dug gi rigs} विषजातिः अभि.स्फु.१८६क/९४२; {de bzhin du dbyangs la sogs pa'i rigs kyang de dang sgra gcig gi yul yin pa nyid kyis mtshon pa yin no//} तथाऽजादिजातीनामपि तदेकशब्दगोचरत्वमेव लक्षणम् प्र.अ.१७७ख/५३०; जातम् — {nya'i rigs chu srin ma ka ras} मकरेण मत्स्यजातेन अ.श.१००ख/९० [2] = {rang bzhin} स्वभावः — {rigs ni rang gi rang bzhin no//} जातिस्तु निजा प्रकृतिः त.प.१६२क/४५ ६. कल्कः — {bum pa dang gsang ba dang shes rab ye shes kyi dbang bskur ba 'di las rigs thams cad rigs gcig tu 'gyur ro//rigs} {de 'di la yod pa'i phyir rigs ldan no//} अतः कलशगुह्यप्रज्ञाज्ञानाभिषेकतः सर्ववर्णानामेककल्को भवति । स कल्कोऽस्यास्तीति कल्की वि.प्र.१२४क/१, पृ.२२ ७. = {ris} निकायः — {gsum gyis rigs ni 'phen par byed//} निकायाक्षेपणं त्रिभिः अभि.को.१२ख/४.५१; {byang chub sems dpa'} … {dga' ldan gyi lha'i rigs su skyes te} बोधिसत्त्वः…तुषिते देवनिकाये उपपद्यते बो.भू.१४३क/१८४; {bcom ldan 'das sum cu rtsa gsum pa'i lha'i rigs 'di nas lha'i bu nor bu dri ma med pa'i 'od ces bgyi ba zhig shi 'phos shing dus las 'das nas} भगवन् इतस्त्रयस्त्रिंशद्देवनिकायाद् विमलमणिप्रभनाम्नो देवपुत्रस्य च्युतस्य कालगतस्य स.दु.९७ख/१२४; • पा. १. कुलम् [1] वज्रादीनि — {rdo rje pad ma de bzhin las/} /{de bzhin gshegs dang rin chen nyid/} /{snying rje chen po dam pa yi/} /{rigs ni rnam pa lnga ru brjod//} वज्रं पद्मं तथा कर्म तथागत रत्नैव च । कुलानि पञ्चविधान्याहुरुत्तमानि महाकृप ।। हे.त.६क/१६; हे.त.२९क/९८ [2] खड्गादीनि — {ral gri'i rigs dang rin po che'i rigs dang pad+ma'i rigs dang 'khor lo'i rigs dang gri gug gi rigs la sngags rnams bsgrubs nas} खड्गकुले रत्नकुले पद्मकुले चक्रकुले कर्तिकाकुले मन्त्रान् साधयित्वा वि.प्र.१५१ख/३.९७; {lus kyi 'khor lo drug la khams drug gi dbang gis rigs drug tu 'gyur te} … {'khor lo'i rigs} … {rin chen gyi rigs} … {gri gug gi rigs} … {pad+ma'i rigs} … {ral gri'i rigs} … {rdo rje'i rigs} शरीरे षड्धातुवशेन षट्चक्रेषु षट्कुलानि भवन्ति…चक्रकुलं…रत्नकुलं …कर्तिकाकुलं…कमलकुलं…खड्गकुलं…वज्रकुलम् वि.प्र.२३१ख/२.२८ [3] क्रोधादेः कुलम् — {dbus su dbang chen dkyil 'khor ni/} /{bsams te khro bo'i rigs gzhag la//} माहेन्द्रमण्डलं ध्यात्वा मध्ये क्रोधकुलं न्यसेत् । गु.स.११४ख/५३; {'jig rten gyi kun rdzob kyis rigs gsum dang rigs drug dang rigs sum cu rtsa drug gi rnal 'byor ma'i rgyud de rnal 'byor ma'i rgyud kyi nges pa'o//} लोकसंवृत्या त्रिकुलषट्कुलषट्त्रिंशत्कुलानि योगिनीतन्त्र इति योगिनीतन्त्रनियमः वि.प्र.२४१ख/२.५१; {de bzhin du gzugs 'jug par byed pa drug dang tshor ba 'jug par byed pa drug dang} … {ye shes 'jug par byed pa drug ste rigs sum cu rtsa drug gi rtsa rnams} एवं षड् रूपप्रवर्तिन्यः षट् वेदनाप्रवर्तिन्यः…षड् ज्ञानप्रवर्तिन्यः इति षट्त्रिंशत् कुलनाड्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७ २. कुलकम्, मात्रावृत्तम्— {grol ba dang ni rigs dang mdzod/} /{'dus pa zhes bya de 'dra yi/} /{tshigs bcad rgya ches sa rgas bcings/} /{cha shas rang bzhin phyir ma brjod//} मुक्तकं कुलकं कोषः सङ्घात इति तादृशः । सर्गबन्धांशरूपत्वादनुक्तः पद्यविस्तरः ।। का.आ.३१८ख/१.१३ ३. गोत्रम् — {byang chub sems dpa'i rigs kyi rtags ni rnam pa bzhi} चतुर्विधं लिङ्गं बोधिसत्त्वगोत्रे सू.व्या.१३८क/१२; {rigs ni mdor na rnam pa bzhi ste/} {nges pa dang ma nges pa dang de dag nyid go rims bzhin du rkyen rnams kyis mi 'phrog pa dang 'phrog pa'o//} समासेन चतुर्विधं गोत्रं नियतानियतं तदेव यथाक्रमं प्रत्ययैरहार्यं हार्यं चेति सू.व्या.१३७ख/१२; {rigs de ni dge ba'i rtsa ba rnams khyad par du 'phags pa dang thams cad dang don chen po dang mi zad pa nyid kyi rgyu mtshan yin no//} तद्धि गोत्रं कुशलमूलानामुदग्रत्वे निमित्तम्, सर्वत्वे, महार्थत्वे, अक्षयत्वे च सू.व्या.१३७ख/११; {rigs de ni gzhi zhes kyang bya/} {rton pa dang rgyu dang rten pa dang nyer gnas dang sngon du 'gro+o ba dang gnas zhes kyang bya'o//} तत्पुनरेतद्गोत्रमाधार इत्युच्यते । उपस्तम्भो हेतुर्निश्रय उपनिषत्पूर्वङ्गमो निलय इत्यप्युच्यते बो.भू.३ख/२; धातुः — {rigs gsum pa dang bya ba byed//} त्रिधातुकः कृत्यकरः सू.अ.१६६क/५७; {de la rigs nges pa ni nyan thos la sogs pa'i rigs su nges pa gang yin pa'o//} तत्र धातुनियतो यः श्रावकादिगोत्रनियतः सू.व्या.१६६क/५७ ४. जातिः (ती.द.) — {tsam pa'i bu ni rigs sgra'i don yin no zhes zer zhing /} {bya chen gyi bu rdzas yin no zhes zer la/drang} {srong pa ni gnyi ga'o//} ‘जातिः पदार्थः’ इति कात्यायनः, ‘द्रव्यम्’ इति व्याडिः, उभयं पाणिनिः त.प.३१७क/३४८; {ba lang nyid la sogs pa'i mtshan nyid kyi rigs} गोत्वादिलक्षणा जातिः त.प.३१६ख/३४७; • उ.प. जातीयः — {tshor ba 'di rnams kyi gzhi ni gang yin/} … {rigs ni gang yin} … {zhe na/} {tshor ba 'di rnams kyi gzhi ni reg pa'o//} … {rigs ni reg pa'o//} इमा वेदनाः किंनिदानाः…किंजातीयाः…इति । इमा वेदना स्पर्शनिदानाः… स्पर्शजातीयाः अ.श.२८१क/२५७; वंश्यः — {lhas byin zhes pa shA kya'i rigs/} /{de yi snying gi grogs por gyur//} शाक्यवंश्यः सुहृत्तस्य देवदत्ताभिधोऽभवत् । अ.क.२४०ख/२८.४; कुली— ग्. {yung mo rdo rje'i rigs su bshad/} /{gar ma de bzhin pad ma'i rigs//} डोम्बी वज्रकुली ख्याता नटी पद्मकुली तथा । हे.त.१९क/६०; कायिकः — {'og min zhes bya ba ni lha dag ste/} {de dag gi phyogs gcig na gnas gtsang ma'i rigs kyi lha rnams yod do//} अकनिष्ठा नाम देवाः, तेषामेकदेशे शुद्धावासकायिका नाम देवाः त.प.३२०ख/११०७; {thos pas rgan pa ni mkhas pa/} {mchod par 'os pa/} {bstan pa gsal bar byed pa/} {phas kyi rgol ba bdud kyi rigs rnams 'dul bar byed pa ste} श्रुतवृद्धः पण्डितः पूज्यः शासनोद्द्योतकः परवादिनां मारकायिकानां दमकः वि.प्र.१५५ख/१, पृ.५४; • = {rigs pa/}
rigs kyi
जातीयः — {sna tshogs gang yin de gcig min/} /{sna tshogs rigs kyi rin chen bzhin//} यत् चित्रं न तदेकं हि नानाजातीयरत्नवत् ।। त.स.६३ख/५९९.
rigs lnga
(क) पञ्च गोत्राणि ( {mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs lnga} पञ्चाभिसमयगोत्राणि) — १. {nyan thos kyi rigs} श्रावकगोत्रम्, २. {rang sangs rgyas kyi rigs} प्रत्येकबुद्धगोत्रम्, ३. {de bzhin gshegs pa'i rigs} तथागतगोत्रम्, ४. {ma nges pa'i rigs} अनियतगोत्रम्, ५. {rigs med pa} अगोत्रम् ल.अ.८०क/२७. । (ख) पञ्च कुलानि — १. {rdo rje'i rigs} वज्रकुलम्, २. {rin chen gyi rigs} रत्नकुलम्, ३. {pad+ma'i rigs} पद्मकुलम्, ४. {las kyi rigs} कर्मकुलम्, ५. {de bzhin gshegs pa'i rigs} तथागतकुलम् हे.त.६क/१६; स.दु.१०१ख/१४०.
rigs drug
षट् कुलानि — १. {'khor lo'i rigs} चक्रकुलम्, २. {rin chen gyi rigs} रत्नकुलम्, ३. {gri gug gi rigs} कर्तिकाकुलम्, ४. {pad+ma'i rigs} कमलकुलम्, ५. {ral gri'i rigs} खड्गकुलम्, ६. {rdo rje'i rigs} वज्रकुलम् वि.प्र.२३१क/२.२८; हे.त.६क/१६. । {rigs rnam pa bzhi} चतुर्विधं गोत्रम् — १. {rang bzhin du gnas pa} प्रकृतिस्थम्, २. {yang dag par bsgrubs pa} समुदानीतम्, ३. {rten gyi ngo bo nyid} आश्रयस्वभावम्, ४. {brten pa'i ngo bo nyid} आश्रितस्वभावम् सू.व्या.१३७ख/१२.
rigs rnam pa gsum
त्रिविधं कुलम् — {rigs ni rnam pa drug brjod cing /} /{mdor bsdus pas ni rnam pa lnga/} /{sku gsung thugs kyi dbye ba yis/} /{phyi nas rnam pa gsum du 'gyur//} कुलानि षड्विधान्याहुः संक्षेपेण तु पञ्चधा । पश्चाच्च त्रैविध्यं यान्ति कायवाक्चित्तभेदेन ।। हे.त.६क/१६.
rigs bzhi
चत्वारो वर्णाः — १. {bram ze} ब्राह्मणः, २. {rgyal rigs} क्षत्रियः, ३. {rje'u rigs} वैश्यः, ४. {dmangs rigs} शूद्रः म.व्यु.३८५७ (६३ख).
rigs kyi sgra
जातिशब्दः — {'o na bum pa la sogs pa'i sgra 'di yang ba lang la sogs pa'i sgra bzhin du rigs kyi sgra yin na} नन्वयं घटादिशब्दो गवादिशब्दवज्जातिशब्दः वा.टी.७६ख/३२; {rigs kyi sgra dag la rigs kyis te/} {ba lang zhes bya ba lta bu dang} जातिशब्देषु जात्या गौरिति त.प.४क/४५२.
rigs kyi brgyud
= {rigs brgyud/}
rigs kyi chos
कुलधर्मः — {bdag cag gi rigs kyi chos ni 'di lta bu lags te/} {sgyu rtsal shes pa la bu mo gtong gi/} {sgyu rtsal mi shes pa la mi gtong ba lags} अस्माकं चायं कुलधर्मः शिल्पज्ञस्य कन्या दातव्या नाशिल्पज्ञस्येति ल.वि.७४क/१००.
पा. गोत्रस्यादीनवः — {nyon mongs goms dang grogs ngan dang /} /{phongs dang gzhan gyi dbang nyid de/} /{mdor na rigs kyi nyes dmigs ni/} /{rnam pa bzhi ru shes par bya//} क्लेशाभ्यासः कुमित्रत्वं विघातः परतन्त्रता । गोत्रस्यादीनवो ज्ञेयः समासेन चतुर्विधः ।। सू.अ.१३८क/१२; गोत्रे आदीनवः — {byang chub sems dpa'i rigs kyi nyes dmigs} … {mdor na rnam pa bzhi ste/} {nyon mongs pa mang ba dang mi dge ba'i grogs po dang yo byad kyis phongs pa dang gzhan gyi dbang du gyur pa'o//} बोधिसत्त्वगोत्रे समासेन चतुर्विध आदीनवः…क्लेशबाहुल्यम्, अकल्याणमित्रता, उपकरणविघातः, पारतन्त्र्यं च सू.व्या.१३८क/१२.
rigs kyi rtags
गोत्रे लिङ्गम् — {sbyor ba'i sngon du snying rje dang /} /{mos pa dang ni bzod pa dang /} /{dge ba yang dag spyod pa ni/} /{rigs kyi rtags su shes par bya//} कारुण्यमधिमुक्तिश्च क्षान्तिश्चादिप्रयोगतः । समाचारः शुभस्यापि गोत्रे लिङ्गं निरूप्यते ।। सू.अ.१३७ख/१२.
rigs kyi thig le
वि. कुलतिलकः — {kye rgyal po chen po mchog gi rgyal po dbang phyug dam pa} … {dpal shAkya'i rigs kyi thig le} हे महाराजाधिराज, परमेश्वर…श्रीशाक्यकुलतिलक वि.प्र.१२९ख/१, पृ.२८.
rigs kyi bdag po
१. कुलपतिः — {rigs kyi bdag po kau shi kas bdag la bka' bsgos pa} कुलपतिना कौशिकेन अहमाज्ञापितोऽस्मि ना.ना.२२८ख/३६ २. कुलेशः — {dbang bskur nas spyi bor rang gi rigs kyi bdag por 'gyur ro//} अभिषिच्यमाने मूर्ध्नि स्वकुलेशो भवति हे.त.५ख/१४ ३. = {rgyal po} विशांपतिः, नृपः — {yul ni rig byed kyis dbul ba/} /{rigs kyi bdag po nyid kyi skyon//} विद्यादरिद्रता देशे दोष एव विशांपतेः ।। अ.क.३००ख/३९.३६.
rigs kyi na chung
कुलकुमारी — {rigs kyi bud med dam rigs kyi na chung la gshes sam kha ngan smras sam reg pas} कुलस्त्री वा कुलकुमारी वा आक्रुष्टा भवत्याभाष्टा परामृष्टा वा वि.व.२३०क/२.१३३.
rigs kyi nang nas rgan pa la ri mor byed pa
वि. कुलज्येष्ठोपचायकः म.व्यु.२४३४ (४६ख); द्र.— {rigs kyi nang nas rgan rabs la ri mor byed pa/}
rigs kyi nang nas rgan rabs la ri mor byed pa
वि. कुलज्येष्ठोपचायकः मि.को.१२५क; द्र. {rigs kyi nang nas rgan pa la ri mor byed pa/}
rigs kyi gnas
कुलपीठम् — {rigs kyi gnas btang snyoms yang dag byang chub kyi yan lag go//} कुलपीठमुपेक्षासंबोध्यङ्गम् वि.प्र.१७२क/३.१६७.
rigs kyi spyod
= {rigs spyod/}
rigs kyi spyod pa
= {rigs spyod/}
rigs kyi phyag rgya
१. कुलमुद्रा — {cod pan de dag la de bzhin gshegs pa gang dag rigs kyi phyag rgya'i rang bzhin gyis bzhugs pa de dag ni phyogs bcu'i 'jig rten khams bzhugs rnams so//} तेषु मुकुटेषु ये तथागताः कुलमुद्रास्वरूपेणावस्थितास्ते दशदिग्लोकधातुस्थाः वि.प्र.९१ख/३.३; {'dir rdo rje khu tshur gyi steng du mthe bo bstan pa ni mkha' 'gro ma thams cad kyi thun mong du rigs kyi phyag rgyar 'gyur ro//} इह सर्वासां डाकिनीनां साधारणमङ्गुष्ठदर्शनं वज्रमुष्ट्युपरि कुलमुद्रा भवति वि.प्र.१७६ख/३.१८३ २. जातिमुद्रा— {'dir lag pa gcig gam gnyi ga'i mthil du sor mo lnga po rnams phyed 'khyog pa seng ge'i sder mo'i rnam pas sder mo can rnams kyi rigs kyi phyag rgya'o//} इह पञ्चाङ्गुल्यर्धवक्रा सिंहनखाकारेण जातिमुद्रा नखीनामेककरतले उभये वा वि.प्र.१७७क/३.१८४; {rigs kyi phyag rgya dud 'gro'i gdong can rnams la bstan par bya'o//} जातिमुद्रा तिर्यङ्मुखीनां दर्शनीया वि.प्र.१७७ख/३.१८५.
rigs kyi bu
कुलपुत्रः — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo gang shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di 'dzin pa dang} य इमां प्रज्ञापारमितां कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा उद्ग्रहीष्यति अ.सा.४६क/२६; {blo gros chen po yi ge'i phyir 'brang ba'i rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo ni bdag kyang don las nyams par byed cing /} {gzhan yang khong du chud par mi byed do//} व्यञ्जनानुसारी महामते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा स्वात्मानं च नाशयति, परार्थांश्च नावबोधयति ल.अ.१३३क/७९.
rigs kyi bu mo
कुलदुहिता — {rab 'byor rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo de bdud kyis byin gyis brlabs pa} माराधिष्ठितो वा सुभूते स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा अ.सा.१६४क/९२; {blo gros chen po yi ge'i phyir 'brang ba'i rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo ni bdag kyang don las nyams par byed cing gzhan yang khong du chud par mi byed do//} व्यञ्जनानुसारी महामते कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा स्वात्मानं च नाशयति, परार्थांश्च नावबोधयति ल.अ.१३३क/७९; कुलस्य कन्या— {gtams pa'i nor bzhin gzhan la gtad bya ba/} /{rigs kyi bu mo bsam pa'i 'bras bu nyid//} न्यासार्थतुल्या हि परार्पणीयाश्चिन्ताफला एव कुलस्य कन्याः ।। अ.क.११८ख/६५.१३.
rigs kyi bud med
कुलस्त्री — {rigs kyi bud med dam rigs kyi na chung la gshes sam kha ngan smras sam reg pas} कुलस्त्री वा कुलकुमारी वा आक्रुष्टा भवत्याभाष्टा परामृष्टा वा वि.व.२३०क/२.१३३.
rigs kyi gtso bo
१. कुलज्येष्ठः — {da ltar gyi sems can dag ni phal cher phar mi 'dzin pa mar mi 'dzin pa} … {rigs kyi gtso bo la rim gro mi byed pa} एतर्हि सत्त्वा यद्भूयसा (अ)मातृज्ञा अपितृज्ञाः…न कुलज्येष्ठापचायकाः बो.भू.१३४क/१७३ २. कुलश्रेष्ठी, शिल्पिकुलप्रधानः — {bzo bo'i tshogs kyi gtso bo'i ming /} कुलकः {rigs can} … कुलश्रेष्ठी {rigs gtso} मि.को.२४ख ।
सङ्घकुलम् — {gang gA'i klung ni bcu yi bye snyed kyis/} /{rigs gcig la ni de bzhin gshegs pa'i tshogs/} /{rigs kyi tshogs la rigs ni du ma rnams//} दशगङ्गानदीवालुकातुल्या एककुलेषु तथागतसङ्घाः । सङ्घकुलेषु (हि) अनेककुलानि हे.त.१६ख/५२.
rigs kyi mtshan nyid
पा. जातिलक्षणम्, विज्ञानभेदः — {rnam par shes pa ni rnam pa gsum ste/} {'jug pa'i mtshan nyid dang las kyi mtshan nyid dang rigs kyi mtshan nyid do//} त्रिविधं विज्ञानं प्रवृत्तिलक्षणं कर्मलक्षणं जातिलक्षणं च ल.अ.६९ख/१८.
rigs kyi ri bo
ना. कुलाचलः, पर्वतः — {rigs kyi ri bo dag gi rtse mo shin tu mtho ba dang /} /{dma' zhing mi gtsang tshogs dang phyag dar khrod kyis gang bar yang //} अत्युन्नतेषु शिखरेषु कुलाचलानां निम्नेषु चाशुचिचयावकरोत्करेषु । अ.क.२६६क/९८.१.
rigs kyi lugs
कुलस्थितिः — {de nas lha mo dpe med ma/} /{bdag po song bas bag med cing /} /{gzugs dang lang tsho'i dregs pas long /} /{rigs kyi lugs ni mthong ma gyur//} ततश्चानुपमा देवी पत्यौ याते प्रमादिनी । रूपयौवनदर्पान्धा नालुलोके कुलस्थितिम् ।। अ.क.८४ख/८.६०.
rigs kyi sa
पा. गोत्रभूमिः, बोधिसत्त्व/श्रावकभूमिविशेषः — {rigs kyi sa dang mos pas spyod pa'i sa dang} … {mthar thug par 'gro ba'i sa'o//} {'di dag ni byang chub sems dpa'i sa bdun yin te} गोत्रभूमिः, अधिमुक्तिचर्याभूमिः…निष्ठागमनभूमिश्च । इतीमाः सप्त बोधिसत्त्वभूमयः बो.भू.१८९ख/२५३; ( {nyan thos kyi sa'i ming la/} ) {dkar po rnam par mthong ba'i sa/} {rigs kyi sa} शुक्लविदर्शनभूमिः, गोत्रभूमिः म.व्यु.११४२ (२४ख); गोत्रभूः — {sems can kun la gnas pa ste/} /{rigs kyi sa ni rtog pa spangs//} आश्रिता सर्वभूतेषु गोत्रभूस्तर्कवर्जिता । ल.अ.१५९ख/१०८.
rigs kyi lha
कुलदेवता — {gang gi gnas su me tog bzang po yi ge gsum gyis mngon par bsngags pa lhung ba der gnas pa'i lha ni de'i rigs kyi lhar 'gyur te} यस्मिन् स्थाने सुपुष्पं त्र्यक्षराभिमन्त्रितं पतति, तत्रस्था देवता तस्य कुलदेवता भवति वि.प्र.१४८ख/३.९५.
rigs kyi lha mo
कुलदेवी — {thugs rdo rje rigs kyi lha mo rnams kyis bdag nyid la dbang bskur bar bsgoms nas byin gyis brlab par bya} चित्तवज्रकुलदेवीभिरभिसिञ्च्यमानमात्मानं विभाव्याधिष्ठानं कारयेत् वि.प्र.५७ख/४.१००; कुलदेवता — {bcom ldan 'das la rigs kyi lha mo byang chub} ( {sems dpa'} ) {yang dag par bsdus pas 'di skad ces gsol to//} बोधिसत्त्वसमुच्चया कुलदेवता भगवन्तमेतदवोचत् सु.प्र.४४ख/९०.
rigs kyis rgyags pa
जातिमदः — {lan brgyar rigs ni bkag byas pas/} /{rigs kyis rgyags pa ci phyir byed//} शतशः प्रतिषिद्धायां जातौ जातिमदश्च किम् । त.स.१३०ख/१११२.
rigs kyis btsun pa
वि. कुलीनः — {sangs rgyas kyi rigs dam par skyes la/} {smon lam chen po'i lus dang ldan pas rigs kyis btsun pa yin no//} कुलीनो भवति उत्तमबुद्धकुलसम्भूतो महाप्रणिधिगर्भशरीरः ग.व्यू.३४२क/४१७.
rigs skyes
= {rigs las skyes pa/}
rigs rgyan
कुलाली, अञ्जनविशेषः मि.को.६०ख ।
rigs rgyud
१. कुलवंशः — {kho bo'i rigs rgyud yun ring du gnas par sgrub pa dang} कुलवंशो मे चिरस्थितिकः स्यात् वि.व.२०७क/१.८१; कुलम् — {yang na yul zhig rigs rgyud ni/} /{chad pa'i ngo bo thim pa yin//} देशोत्सादकुलोत्सादरूपो यः प्रलयो भवेत् । त.स.९७ख/८६७; अन्वयः — {rigs med} (? {rig byed} ) {kyang khyed cag gi rigs rgyud rnam par dag par ston pa ma yin no//} नापि वेदो निवेदयति भवतोऽन्वयशुद्धिम् त.प.३२३क/१११३; गोत्रम् — {yang na khros pas bzlas pa ma btang zhing g}.{yas phyogs su rtags kyang yod na dgra de 'chi bar 'gyur zhing rigs rgyud 'jig par 'gyur ro//} यदि जापं न त्यजते क्रुद्धो वा दक्षिणमूर्तैस्तिष्ठते स शत्रुर्मृयते । गोत्रोत्सादो भवति म.मू.२७९ख/४३८ २. सनाभिः — {mtshun mchod pa dang rigs rgyud do//} सपिण्डास्तु सनाभयः अ.को.१७२क/२.६.३३; समानो नाभिर्मूलं कूटस्थपुरुषो सनाभयः । ये पितृकर्मणि पिण्डभागित्वेन लेपभागित्वेन वा परस्परं मनःसम्प्रविष्टास्तेषां नामनी अ.वि.२.६.३३; द्र. {rigs brgyud/}
rigs rgyud chad pa
कुलोत्सादः — {yang na yul zhig rigs rgyud ni/} /{chad pa'i ngo bo thim pa yin//} देशोत्सादकुलोत्सादरूपो यः प्रलयो भवेत् । त.स.९७ख/८६७.
rigs brgyud
वंशः — {rigs brgyud khyad 'phags khyad par gyis/} /{re ba rnam par 'god pa byas//} वंशोत्कर्षविशेषाशाविनिवेशं प्रचक्रतुः ।। अ.क.१९२क/८२.३; {gang gi rigs brgyud 'gro ba na/} /{gdugs gcig nyid ldan chen po byung //} जगत्येकातपत्रस्य यस्य वंशो महानभूत् ।। अ.क.२३३ख/२६.१२; अन्वयः — {de yi rigs brgyud chen po la/} /{dpal ldan mi bdag gso sbyong 'phags/} … {byung //} तस्यान्वये महत्यासीन्नृपः श्रीमानुपोषधः । अ.क.२३३क/२६.११; दायादः — {rang gi rigs brgyud la yang g}.{yo mi byed cing /} {klan ka mi tshol lo//} स्वदायादं न वञ्चयते न विप्रलम्भयति बो.भू.५क/३; = {rigs rgyud/}
rigs ngan
• वि. नीचः — {rigs med dman pa rigs ngan dang /} … {dman pa'o//} विवर्णः पामरो नीचः…इतरश्च सः अ.को.२०३क/२.१०.१६; निकृष्टं चिनोतीति नीचः । चिञ् चयने अ.वि.२.१०.१६; निकृष्टः— {rigs ngan dmangs rigs mtshon cha ba/} /{mthar gnas sdig can gshed ma dang //} निकृष्टप्रतिकृष्टार्वरेफयाप्यावमाधमाः । अ.को.२१०क/३.१.५४; निकृष्यते तिरस्क्रियत इति निकृष्टः अ.वि.३.१.५४; अणकः — {rigs ngan dmangs rigs} … {rigs ngan mtshungs//} निकृष्टप्रतिकृष्ट…अणकाः समाः ।। अ.को.२१०क/३.१.५४; अणति बहु जल्पतीत्यणकः । अण शब्दे अ.वि.३.१.५४; • सं. चण्डालः — {de nas re zhig na rigs ngan zhig gi khyim du bsod snyoms la song ngo //} यावदन्यतरचण्डालकठिनं पिण्डाय प्रविष्टः अ.श.२४५क/२२५; बो.भू.१२१क/१५५; मातङ्गः — {grong khyer bA rA Na sI na rigs ngan dur khrod kyi rdzas la rku ba zhig gnas pa} वाराणस्यां नगर्यामन्यतमः श्मशानमोषको मातङ्गः अ.श.२७७ख/२५४.
rigs nges pa
पा. धातुनियतः, मनस्कारभेदः — {yid la byed pa ni rnam pa bco brgyad de/} {rigs nges pa dang} … {rgya chen po yid la byed pa'o//} अष्टादशविधो मनस्कारः । धातुनियतः…विपुलमनस्कारश्च सू.व्या.१६६क/५७.
rigs lnga las byung ba
वि. पञ्चकुलोद्भवः, ओ वा — {der ni rigs lnga las byung ba'i/} /{rig ma bzang mo rnam par gzhug//} विद्या तत्र प्रवेष्टव्या दिव्या पञ्चकुलोद्भवा ।। हे.त.११ख/३४.
rigs can
• वि. कुली — {de dag la mngon du phyogs pa tshor ba'i rigs can ni thabs te r}-{i yig las skyes pa'o//} तस्याः सम्मुखो वेदनाकुली उपाय ऋकारजन्मा वि.प्र.५४क/४.८३; वि.प्र.२२७ख/२.१८; कुलिनी — {de ltar mtshan ma sum cu rtsa drug gang la mthong ba de rnams ni de'i rigs can te} एवं षट्त्रिंशच्चिह्नानि यासां दृश्यन्ते, तास्तत्कुलिन्यः वि.प्र.१६९क/३.१५८; • उ.प. जातीयः — {'dun pa'i rigs can zhes bya ba ni 'dun pa'i rkyen can zhes bya ba'i tha tshig go//} छन्दजातीया इति छन्दप्रत्यया इत्यर्थः अभि.स्फु.२५३क/१०५९; {ji ltar rigs can tshad ma yis/} /{ji ltar rigs pa'i don snang bar/} /{da ltar 'jig rten na ni mthong /} /{de bzhin dus gzhan dag la'ang yin//} यज्जातीयैः प्रमाणैश्च यज्जातीयार्थदर्शनम् । दृष्टं सम्प्रति लोकस्य तथा कालान्तरेऽपि नः ।। त.स.१२३ख/१०७३; जातीयकः — {skul bar byed pas} … {zhes bya ba de lta bu'i rigs can gyi don rtogs par nus kyi} चोदना हि…इत्येवञ्जातीयकमर्थं शक्तोऽभ्यवगमयितुम् त.प.१३१ख/७१३; जातिकः — {gang gis de yongs su bsngos pa de'ang de'i rigs can de'i mtshan nyid can de'i ris su gtogs pa de'i rang bzhin can yin} येनापि तत्परिणामितं तदपि तज्जातिकं तल्लक्षणं तन्निकायं तत्स्वभावम् अ.सा.१३३क/७६; गोत्रः — {mi g}.{yo ba'i chos can rnam pa gnyis te/} {sbyangs pa las gyur pa dang dang po nas de'i rigs can no//} अकोप्यधर्मा च द्विविधः—उत्तापनागतः, आदितश्च तद्गोत्रः अभि.भा.३६क/१००७; {ci dgra bcom pa drug po 'di dag dang po kho na nas de'i rigs can kho na dag cig yin nam/} {'on te phyis yin zhe na} किं पुनरेते षडर्हन्त आदित एव तद्गोत्रा भवन्ति? अथ पश्चात् अभि.भा.३१ख/९९०; गोत्रकः — {ma nges pa'i rigs can} अनियतगोत्रकः ल.अ.८०ख/२८; {kha cig ni dang po nyid nas 'chi bar sems pa'i chos can gyi rigs can yin la} कश्चित् प्रथमत एव चेतनाधर्मगोत्रक इति अभि.स्फु.२१३ख/९९०; • सं. १. कौलः — {des na rnal 'byor pa de nyid thob dbang bskur ba} … {sangs rgyas par gyur kyang rung} … {rigs can nam} तेन योगी लब्धतत्त्वाभिषेको बौद्धो वा…कौलो वा वि.प्र.१७३क/३.१६९ २. कुलाली, अञ्जनविशेषः — {mig sman rigs can dang} ( {ku lata thika//} ) चक्षुष्याकुलाल्यौ तु कुलुत्थिका अ.को.२०१ख/२.९.१०२; कुलं पाषाणकुलम् । अलति भूषयतीति कुलाली । अल भूषणादौ अ.वि.२.९.१०२ ३. कुलकः, शिल्पिकुलप्रधानः — {bzo bo'i tshogs kyi gtso bo'i ming /} {ku la kaH rigs can} मि.को.२४ख ।
rigs can ma
वि.स्त्री. कुलिनी — {phag mo dang gzhon nu ma ni tshor ba'i rigs can ma'o//} वाराही कौमारी वेदनाकुलिनी वि.प्र.५४क/४.८३; {tsA muN+DA dang khyab 'jug ma ni 'du byed kyi rigs can ma'o//} चामुण्डा वैष्णवी संस्कारकुलिनी वि.प्र.५४क/४.८३; कुलीना — {bcu drug lo lon rigs can ma/} /{gzugs dang lang tshos brgyan pa la/} /{dang por legs par bslab byas nas/} /{dbang bskur nas ni sgrub pa brtsam//} षोडशाब्दां कुलीनां वा रूपयौवनमण्डिताम् । आदौ सुशिक्षितां कृत्वा सिक्त्वा साधनमारभेत् ।। वि.प्र.६२ख/४.११०.
rigs bcas
वि. युक्तिमान् — {gzhan du min te 'di ltar yang /} /{'di ni rtsod pa rigs bcas min//} नान्यथेति न चाप्येवमनुयोगोऽत्र युक्तिमान् । त.स.१०८ख/९४८.
rigs chad pa
कुलोत्सादः — {yul 'jig pa dang rigs chad pa'i ngo bo'i 'jig par 'gyur} देशोत्सादकुलोत्सादरूपो वा प्रलयो भवेत् त.प.२००क/८६७.
rigs che
= {rigs chen po/}
rigs chen
= {rigs chen po/}
rigs chen po
• वि. अभिजातः — {yongs su byang ste dri ma dang bral ba ni bai DUr+ya'i rigs chen po zhes brjod do//} पर्यवदापितं चापगतकाचमभिजातवैडूर्यमित्युच्यते र.व्या.६७ख/५; {me tog gi rigs che zhing bzang la dri bzang po'i ngad dang ldan pa gzhan dag gis kyang khebs te} अन्यैश्च अभिजाताभिजातैः सुगन्धगन्धिभिः पुष्पैः सञ्छादितम् अ.सा.४२६क/२४०; माहाकुलः — {rigs chen rigs bzang 'phags rigs dang //mchog} {dang skyes bu dam pa legs//} माहाकुलकुलीनार्यसभ्यसज्जनसाधवः । अ.को.१८०ख/२.७.३; महाकुलस्य सूर्यवंशादेरपत्यं माहाकुलः अ.वि.२.७.३; • सं. महाकुलम् — {mi rnams su ni slar 'ongs nas/} /{phyug po'i rigs chen dag tu skyes//} मानुषं (भवमाग)म्य ततो जाता महाकुले । वि.व.२९४ख/१.११९; महत् कुलम् — {bram ze'i rigs chen po} … {zhig tu skye ba yongs su bzung bar gyur to//} महति ब्राह्मणकुले जन्मपरिग्रहं चकार जा.मा.६९क/८०.
rigs mchog
उत्तमं कुलम् — {bud med dang ni skyes pa yi/} /{gang gi srin lag rtsa ba la/} /{rdo rje rtse dgu par gyur pa/} /{mi bskyod pa yi rigs mchog nyid//} अनामिकामूले यस्य स्त्रियो वा पुरुषस्य वा । नवशूकं भवेद् वज्रमक्षोभ्यकुलमुत्तमम् ।। हे.त.२९क/९८; सत्कुलम् — {'od srungs rigs skyes 'jig rten na//n+ya} {gro d+ha yis rtog pa yin/} /{rigs mchog rigs ni rnam par grags//} सत्कुलं कुलविश्रुतम् । लोके न्यग्रोधकल्पस्य गोत्रे जातस्य काश्यपे ।। अ.क.८४ख/६३.२२; उदग्रगोत्रम् — {bdag dang gzhan la phan bde byed pa 'bras bu'i phyir/} /{rigs mchog de ni rtsa ba bzang po lta bu yin//} स्वपरहितसुखक्रियाफलत्वाद् भवति स(न्)मूलमुदग्रगोत्रमेतत् ।। सू.अ.१३९क/१४.
rigs mchog can
ना. गौतमः, शाक्यमुनिः बुद्धः मि.को.२ख ।
rigs 'chol
व्यस्तकुलम् — {phyag rgya rtags dang mtshan ma ste/} /{'dis ni rigs ni mtshon par bya/} /{rigs 'chol bsgom pa'i sbyor ba las/} /{dngos grub med cing sgrub po'ang med//} मुद्रणं लिङ्गनाङ्कं चाङ्केन लक्षते कुलम् । व्यस्तकुलं भावनायोगं न सिद्धि नापि साधकः ।। हे.त.२०क/६४.
rigs 'jal
कुल्माषम् मि.को.६०क ।
rigs rjod par byed pa
= {rigs rjod byed/}
rigs rjod byed
वि. जातिवाची — {rigs ni tshig gi don yin na/} /{rigs sam rigs ldan khyad par ni/} /{sgra yis byed ces gang gi phyir/} /{de phyir de dag rigs rjod byed//} जातौ पदार्थे जातिर्वा विशेषो वाऽपि जातिवत् । शब्दैरपेक्ष्यते यस्मादतस्ते जातिवाचिनः ।। त.प.४ख/४५४; जात्यभिधायी — {'dod rgyal ba'i sgra yang rigs rjod par byed pa yin no//} यदृच्छाशब्दा अपि जात्यभिधायिनः सन्तु त.प.४ख/४५४.
rigs brjod pa
जातिवादः — {rigs brjod pa la kha na ma tho ba med pa yin} अनवद्यो भवति सर्वजातिवादेन द.भू.१७५क/८.
rigs lta bu
वि. गोत्रभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {chos dkar po thams cad 'byung bas rigs lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…गोत्रभूतं सर्वशुक्लधर्मसम्भावनतया ग.व्यू.३११क/३९७.
rigs ltos
कुलिकः, शिल्पिकुलप्रधानः — {bzo bo'i tshogs kyi gtso bo'i ming /} {ku la kaH rigs can/} {ku li kaH rigs ltos} मि.को.२४ख ।
rigs tha dad pa
जातिभेदः — {tshe dang rigs dang gdung dang sku bong tshod du mdzad pa la ni bye brag yod de} … {rgyal rigs dang bram ze'i rigs tha dad pa'i phyir dang} आयुर्जातिगोत्रप्रमाणकृतस्तु भेदो भवति… क्षत्रियब्राह्मणजातिभेदात् अभि.भा.५७ख/१०९६.
rigs mthun
= {rigs mthun pa/}
rigs mthun pa
• वि. सजातीयः — {rigs mthun pa dang rigs mi mthun/} /{du ma las ldog dngos po la/} /{de dang de las ldog pa na/} /{chos kyi tha dad rab tu brtags//} सजातीयविजातीयानेकव्यावृत्तवस्तुनः । ततस्ततः परावृत्तेर्धर्मभेदस्तु कथ्यते ।। त.स.६३क/५९९; {rang gi nyer len pa ni rigs mthun pa'i skad cig snga ma snga ma'o//} स्वोपादानं पूर्वः पूर्वः सजातीयः क्षणः त.प.२३५ख/९४१; समानजातीयः — {gang dag rigs mthun snga ma yi/} /{sa bon las ni 'byung 'gyur ba//} ये वा समानजातीयपूर्वबीजप्रवृत्तयः । त.स.१२४ख/१०७८; {rigs dang mthun pa yi/} /{bag chags yongs su smin gyur pa//} समानजातीयवासनापरिपाकजाः त.स.७१ख/६६७; तुल्यजातीयः — {sngo sogs so sor snang ba ni/} /{mi slu nyid kyis shes pa yi//rnam} {pa nyid kyi rigs mthun las//skye} {bar bsgrub na shes pa bzhin//} नीलादिप्रतिभासस्य संवादित्वेन साध्यते । ज्ञानाकारतया तुल्यजातीयाज्जन्म बोधवत् ।। त.स.७५क/७०१; सजातिः — {rigs mthun lha mig dag pas mthong /} /{las kyi rdzu 'phrul shugs dang ldan/} /{dbang po kun tshang thogs med ldan/} /{mi zlog de ni dri za 'o//} सजातिशुद्धदिव्याक्षिदृश्यः कर्मर्द्धिवेगवान् । सकलाक्षोऽप्रतिघवान्ननिवर्त्यः स गन्धभुक् ।। अभि.को.७ख/४२४; {mngon par 'dod la slu med phyir/} /{thams cad tshad ma yin par brjod/} /{rigs mthun pa dang mi mthun pa'i/} /{shes pa skye ba tsam las min//} अभिप्रायाविसंवादात् प्रमाणं सर्वमुच्यते । न सजातिविजातीयविज्ञानोत्पत्तिमात्रतः ।। प्र.अ.४क/६; समानजातिः — {rigs mthun rnams kyis rab tu gus byas nas/} /{gus par phyag 'tshal bkur sti cher byas pa'i//} प्रणामसत्कारपुरःसरस्य भक्तिप्रयुक्तस्य समानजात्यैः । जा.मा.१६२क/१८७; सगोत्रः — {'di ltar b+ha ra dwa dza'i rigs su 'thun pa de bzhin gshegs pa nyi khri byung ngo //} यदिदं भरद्वाजसगोत्राणां विंशतितथागतसहस्राण्यभूवन् स.पु.८क/१२; सवर्णः — {rigs mthun mnyam byas sgra dag dang /} /{gang yang dman min don can tshig//} सवर्णतुलितौ शब्दौ ये चान्यूनार्थवाचिनः । का.आ.३२४क/२.६०; सभागः — {gnas brtan kun dga' bo'i sngon gyi rigs mthun par bstan par bya ba la} स्थविरार्यानन्दपूर्वसभागप्रदर्शने च जा.मा.१२८क/१४८; निकायसभागः म.व्यु.१९९१ (४१क); सदृशः — {de phyir rigs mthun goms nus las/} /{dmigs pa med pa nyid du ni//tshe} {'di'i 'dod chags sogs 'byung ste//chags} {sogs nyid phyir phyi ma bzhin//} ( रागादयः)…तदनालम्बना एव सदृशाभ्यासशक्तितः । इहत्या अपि वर्तन्ते रागादित्वाद् यथोत्तरे ।। त.स.७१क/६६७; • सं. जातीयत्वम् — {de dang rigs mthun pa'i phyir ma 'ongs pa dag la yang mi 'gal te/} {'o ma dang shing bzhin no//} तज्जातीयत्वादनागतेष्वविरोधः, दुग्ध (दुग्धेन्धन भो.पा.)वत् अभि.भा.२९क/२६.
rigs mthun lha mig dag pas mthong
वि. सजातिशुद्धदिव्याक्षिदृश्यः — {rigs mthun lha mig dag pas mthong /} /{las kyi rdzu 'phrul shugs dang ldan//} सजातिशुद्धदिव्याक्षिदृश्यः कर्मर्द्धिवेगवान् । अभि.को.७ख/३.१४.
rigs mtho
= {rigs mtho ba/}
rigs mtho ba
• वि. प्रांशुवंशः — {yon tan kun ldan rigs su mtho/} /{kun gyi gdung skyob zla ba'i 'od/} /{gang zhig gnas pa'i spyi bor gyur/} /{sa yi bdag po kun gyi 'o//} गुणिनः प्रांशुवंशस्य बभूवेन्दुद्युतेः स्थितिः । यस्य सर्वातपत्रस्य मूर्ध्नि सर्वमहीभृताम् ।। अ.क.३७क/४.५; कुलीनः — {rigs mtho brtan dang dpa' ba dang /} … /{de la grub pa rnyed mi dka'//} कुलीनो दृढशूरश्च…सिद्धिस्तेषां न दुर्लभा ।। म.मू.१५७ख/७२; • सं. उच्चकुलम् म.व्यु.३८६५ (६३ख).
rigs mthon po
उच्चकुलम् — {rigs mthon por skye bar 'dod pa las kyang mi 'dod bzhin du rigs dma' bar skye bar 'gyur ba dang} उच्चकुलोपपत्तिकामस्य चाकामं नीचकुलोपपत्तितः बो.भू.१३१क/१६८; श्लाघनीयकुलम् — {rigs mthon po'i nang nas gtso bor gyur pa} श्लाघनीयकुलतिलकभूतः जा.मा.११५ख/१३५.
rigs mthon por skye
= {rigs mthon por skye ba/}
rigs mthon por skye ba
• वि. उच्चकुलीनः — {'dis na bdag gang dang gang du skyes pa de dang der rigs mthon por skye ba dang /} {'di lta bu'i chos dag thob par gyur cig} अनेनाहं… यत्र यत्र जायेय, तत्र तत्रोच्चकुलीनः स्याम्, एवंविधानां च धर्माणां लाभी स्याम् अ.श.२४६ख/२२६; कुलजः — {bde 'gror rigs mthor skye dbang tshang /} /{phor 'gyur tshe rabs dran mi ldog//} सुगतिः कुलजोऽव्यक्षः पुमान् जातिस्मरोऽनिवृत् ।। अभि.को.१५क/४.१०८; • सं. उच्चकुलोपपत्तिः — {rigs mthon por skye bar 'dod pa las kyang mi 'dod bzhin du rigs dma' bar skye bar 'gyur ba dang} उच्चकुलोपपत्तिकामस्य चाकामं नीचकुलोपपत्तितः बो.भू.१३१क/१६८.
rigs mthor skye
= {rigs mthon por skye ba/}
rigs mthor skye ba
= {rigs mthon por skye ba/}
rigs dang mthun
= {rigs mthun pa/}
rigs dang mthun pa
= {rigs mthun pa/}
rigs dang ldan
= {rigs ldan/}
rigs dang ldan pa
= {rigs ldan/}
rigs dang po
प्रथमगोत्रम् — {gang gi rigs dang po gang yin pa de las ni de yongs su nyams par mi 'gyur te/} {slob pa dang mi slob pa'i lam dag gis brtan por byas pa'i phyir ro//} यस्य यत् प्रथमगोत्रं स तस्मान्न परिहीयते; शैक्षाशैक्षमार्गाभ्यां दृढीकृतत्वात् अभि.भा.३२ख/९९२.
rigs dang bral ba
वि. जातिवर्जितः — {rigs dang bral ba'i 'don pa dang 'don du 'jug pa'i 'du byed pa la sogs pa ni bram ze nyid la sogs pa sgrub par byed pa ma yin te} जातिवर्जितस्य हि न स्वाध्यायाध्ययनसंस्कारादयो द्विजातित्वादिकमादधति प्र.अ.९ख/११.
rigs dang tshogs pa'i sgra
जातिसमुदायशब्दः — {gzhan yang rigs dang tshogs pa'i sgra ni dper na bum pa la sogs pa'o//} {tshogs pa gzhan la tshogs pa gzhan ltos pa'i phyir ro//} अपरे पुनर्जातिसमुदायशब्दाः, यथैत एव घटादिशब्दाः समुदायान्तरसमुदाय्यपेक्षयेति वा.टी.७६ख/३२.
rigs drug gi rtsa
षट्कुलनाड्यः — {rigs drug gi rtsa rnams ni la la nA dang ra sa nA dang a ba d+hU tI dang bshang ba dang gci ba dang khu ba 'bab pa rnams so//} षट्कुलनाड्यो ललनारसनावधूतीविण्मूत्रशुक्रवाहिन्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
rigs drug dang ldan
= {rigs drug dang ldan pa/}
rigs drug dang ldan pa
वि. षड्गोत्रः — {ci dgra bcom pa de dag kho na rigs drug dang ldan nam/} {'on te gzhan dag kyang rigs drug dang ldan zhe na} किं पुनरिमेऽर्हन्त एव षड्गोत्रा भवन्ति? अथान्येऽपि षड्गोत्रा भवन्ति अभि.भा.३५क/१००२.
rigs drug ldan
= {rigs drug dang ldan pa/}
rigs 'dra
= {rigs 'dra ba/}
rigs 'dra ba
वि. सजातीयः — {de lta bas na thog ma med pa'i rigs 'dra ba snga ma snga ma goms pas bskyed pa'i bdag tu lta bas ni bdag gir 'dzin pa skyed par byed la} तस्मादनादिकालिकं पूर्वपूर्वसजातीयाभ्यासजनितमात्मदर्शनमात्मीयग्रहं प्रसूते त.प.२९५ख/१०५३; समानजातीयः — {dbang po'i rnam par shes pa'i yul gyi nye bar len pa las byung ba rigs 'dra ba'i skad cig ma gnyis par 'byung ba} समानजातीयो द्वितीयक्षणभाव्युपादेयक्षण इन्द्रियविज्ञानविषयस्य न्या.टी.४२ख/५८; {rigs 'dra ba'i shes pa rnams kyang} समानजातीयान्यपि ज्ञानानि त.प.१२३ख/६९७.
rigs ldan
• वि. जातिमान् — {rigs ldan rigs min gang gi phyir/} /{gsal ba'i ngo bo gzhan rten med//} न जातिर्जातिमद् व्यक्तिरूपं येनापराश्रयम् । प्र.वा.११९ख/२.२५; {de'i bu mang po rigs dang ldan zhing ma rgyud kyis kyang dag pa} बहवश्चास्य पुत्रा भवेयुर्जातिमन्तो मातृशुद्धाः सु.प.३४ख/१३; जात्यः — {rin chen rigs ldan rin thang med//} रत्नं जात्यमनर्घम् सू.अ.१३०क/२; {rin po che'i rigs chen po ni rin po che bzhi'i gnas su 'gyur te/} {rigs dang ldan pa dang /} {kha dog phun sum tshogs pa dang /} {dbyibs phun sum tshogs pa dang /} {tshad phun sum tsho+ogs pa'i 'o//} महारत्नगोत्रं हि चतुर्विधरत्नाश्रयो भवति । जात्यस्य वर्णसम्पन्नस्य संस्थानसम्पन्नस्य प्रमाणसम्पन्नस्य च सू.व्या.१३८क/१३; कुलीनः, ओ ना— {drang po la yang gya gyu can/} /{gnas pa na yang shin tu g}.{yo/} /{rigs ldan yin yang logs gnas pa'i/} /{bud med 'khri shing 'khyud par byed//} सरलत्वेऽपि कुटिलाः स्थायिन्योऽप्यतिचञ्चलाः । कुलीना अपि पार्श्वस्थमालिङ्गन्त्यबला लताः ।। अ.क.१४५क/१४.७२; कुली — {smra mkhas rdo rje'i rigs dang ldan/} /{grags pa rdo rje'i rigs la ni//rigs} {bzhi rigs gcig byas gang des/} /{rigs ldan tshangs pa'i rigs kyis min//} वाग्मी वज्रकुले येन तेन वज्रकुली यशः । चतुर्वर्णैककल्केन कल्की ब्रह्मकुलेन न ।। वि.प्र.१२७क/१, पृ.२४; अभिजातः— {de ni byang chub sems dpa' rigs dang ldan pa rnams kyi mig gi lam gyis blta ba yin gyis} अभिजातबोधिसत्त्वचक्षुष्पथविज्ञेयं हि तत् ग.व्यू.२९२क/१४; *जातिवत् — {rigs ni tshig gi don yin na/} /{rigs sam rigs ldan khyad par ni/} /{sgra yis byed ces gang gi phyir/} /{de phyir de dag rigs rjod byed//} जातौ पदार्थे जातिर्वा विशेषो वाऽपि जातिवत् । शब्दैरपेक्ष्यते यस्मादतस्ते जातिवाचिनः ।। त.प.४ख/४५४; • सं. १. = {tshangs par spyod pa} वर्णी, ब्रह्मचारी — {rigs ldan tshangs par spyod pa 'o//} वर्णिनो ब्रह्मचारिणः अ.को.१८४क/२.७.४२; वर्णाः स्तुतय एषां सन्तीति वर्णिनः अ.वि.२.७.४२ २. काल्क्यम् — {rigs ldan la ni 'chi bar 'gyur te/} {rigs ldan gyi dngos po la sngar brjod pa'i cho gas 'chi bar 'gyur ro zhes pa ni 'jug pa bcu'o//} मृत्युं च काल्क्ये । काल्क्ये भावे पूर्वोक्तविधिना मरणं यातीति दशावतारः वि.प्र.२२४ख/२.८; • पा. कुलिका — {de ltar na lnga bcu rtsa drug lhag pa'i brgya phrag gcig ni dus kyi 'khor lo ste/} {bdun gyi cha'i lhag ma ni rigs ldan gyi gnas kyi lhag pa'i lha'o//lha} {dang lha mo'i 'khor lo dang rigs ldan gyi mtshan nyid do//} एवं षट्पञ्चाशदधिकशतं कालचक्रम्; सप्तभागावशेषं कुलिकास्थानाधिदैवं देवतादेवीचक्रं कुलिकालक्षणमिति वि.प्र.२४१ख/२.५१; • ना. १. कल्किः, नृपः — {'khor los sgyur ba chen po la sogs pa rigs ldan gyi mthar thug pa mi rnams kyi mchog gi tshe'i ngo bo nyid kyis gnas pa} महाचक्रवर्त्यादिकल्किपर्यन्तं नराणां परमायुःस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ.१३; कल्की — {de ltar 'jam dpal grags pa ni rigs ldan du lung bstan cing /} {grags pa 'di'i rigs la 'jig rten dbang phyug bdag rigs ldan gnyis par lung bstan to//} एवं मञ्जुश्रीर्यशः कल्की व्याकृतोऽस्य यशसो गोत्रेऽहं लोकेश्वरो द्वितीयः कल्की व्याकृतः वि.प्र.१२४क/१, पृ.२२ २. कुलिकः, नागराजः — {dga' bo dang} … {rigs ldan dang} … {nye ba'i rgya mtsho ste/} {de dag dang gzhan yang klu'i rgyal po chen po} नन्दः…कुलिकः…उपसागरश्चेति । एतैश्चान्यैश्च महानागराजानैः म.मू.१०३क/१२; {ltos 'gro chen po} … /{mtha' yas 'jog po de bzhin du/} /{stobs kyi rgyu dang rigs ldan dang //} महोरगम् । अनन्तं तक्षकं चैव कर्कोटं कुलिकं तथा ।। स.दु.११९ख/२०४.
rigs ldan gyi gnas skabs
पा. कल्क्यवस्था, अवस्थाभेदः — {'chi ba'i nyin zhag la 'byung ba thams cad gcig tu 'dres par gyur pa nyid kyi phyir lus la rigs ldan gyi gnas skabs su 'gyur te} मरणदिने सर्वभूतस्यैकलोलीभूतत्वाच्छरीरे कल्क्यवस्था भवति वि.प्र.२२४क/२.६.
rigs ldan gyi rigs
कल्किगोत्रम्, गोत्रविशेषः — {bum pa dang gsang ba dang shes rab ye shes kyi dbang bskur ba 'di las rigs thams cad rigs gcig tu 'gyur ro//} {rigs de 'di la yod pa'i phyir rigs ldan no//} {de'i rigs ni rigs ldan gyi rigs te} अतः कलशगुह्यप्रज्ञाज्ञानाभिषेकतः सर्ववर्णानामेककल्को भवति । स कल्कोऽस्यास्तीति कल्की, तस्य गोत्रं कल्किगोत्रम् वि.प्र.१२४क/१, पृ.२२.
rigs ldan gyi longs spyod
कुलिका भुक्तिः — {'dir phyi rol du gza' bdun te/} {brgyad pa ni rigs ldan gyi longs spyod do//} इह बाह्ये सप्तवाराः । अष्टमी कुलिका भुक्तिः वि.प्र.२३५ख/२.३७; कुलिकाभोगः — {dbang ldan du rigs ldan gyi longs spyod la mjug rings te} ईशाने कुलिकाभोगे केतुः वि.प्र.२३५ख/२.३७.
rigs ldan don nyid
युक्तार्थत्वम् — {bdag nyid chen po gang dag gis/} /{rang gsungs rigs ldan don nyid dang /} /{bdag la de don} (? {rtogs} ) {nus pa ni/} /{gsal bar nges par mdzad pa yin//} यैः पुनः स्वोक्तिषु स्पष्टं युक्तार्थत्वं विनिश्चितम् । तत् प्रत्यायनसामर्थ्यमात्मनश्च महात्मभिः ।। त.स.१३०ख/१११४.
rigs ldan drag po
ना. रौद्रकल्की — {mtha' yas rnam rgyal rigs ldan dang /} /{grags pa rigs ldan de nas slar/} /{de sras 'khor lo chen po can/} /{rigs ldan drag po 'byung 'gyur te//} अनन्तविजयः कल्की यशः कल्की ततः पुनः । तस्य पुत्रो महाचक्री रौद्रकल्की भविष्यति । वि.प्र.१२७ख/१, पृ.२६.
rigs ldan ma
कुलिका — {dbu ma mchog gi dbugs dang ni/} /{dri dang chu dang ldan pas kyang /} /{rtag tu rigs ldan ma mchod bya/} /{khyad par dus la pho nya mo zhes so//} मध्यमोत्तमश्वासेन गन्धोदकयुतेन च । कुलिकां पूजयेन्नित्यं कालविशेषेण दूतिकाः ।। वि.प्र.६४क/४.११२.
rigs nas rigs
पा. कुलंकुलः, अवस्थाविशेषप्राप्तः श्रावकपुद्गलः — {tshe gnyis gsum du rigs nas rigs zhes nges par bya ba'i phyir smos pa yin no+o//} द्वित्रिजन्मा कुलंकुल इति नियमार्थमिदमिह विचार्यते अभि.स्फु.१८७ख/९४५; = {rigs nas rigs su skye ba/}
rigs nas rigs su skye ba
पा. कुलंकुलः, अवस्थाविशेषप्राप्तः श्रावकपुद्गलः — {rigs nas rigs su skye ba ni rgyun du zhugs pa nyid de/} {lan cig phyir 'ong ba'i 'bras bu la 'jug pa lha'am mi rnams kyi nang du nges par srid pa gnyis 'khor bar byas nas yongs su mya ngan las 'da' ba'o//} कुलंकुलः स्रोतापन्न एव सकृदागामिफलप्रतिपन्नको देवेषु वा मनुष्येषु वा नियमेन द्वौ भवौ संसृत्य परिनिर्वाति अभि.स.भा.८८क/१२०; {rigs nas rigs su skye ba de ni rnam pa gnyis te/} {lha'i rigs nas rigs su skye ba} … {mi'i rigs nas rigs su skye ba} स एव कुलंकुलो द्विविधः—देवकुलंकुलः…मनुष्यकुलंकुलः अभि.भा.२१ख/९४६; अभि.भा.२१क/९४४.
rigs gnas
वर्णाश्रमः — {nad kyis gzir rnams sman pas gso/} /{chos la zhugs rnams bstan bcos kyis/} /{sdig las can rnams mi bdag ni/} /{rigs gnas lugs ldan bla ma yin//} शास्त्रं धर्मप्रवृत्तानां रोगार्तानां चिकित्सकः । वर्णाश्रमगुरुर्नेता नृपतिः पापकर्मणाम् ।। अ.क.१९७ख/८३.१८.
rigs pa
• क्रि. १. अर्हति — {shes pa po la ngo shes ni/} /{bag chags kyis ni byed rigs kyi//} ज्ञातरि प्रत्यभिज्ञानं वासना कर्तुमर्हति । त.स.१२क/१४०; {bcom ldan de ni bdag gus la/} /{bka' drin mdzad par rigs lags so//} तन्मे भक्तस्य भगवन् प्रसादं कर्तुमर्हसि ।। स.दु.१२८ख/२३६; युज्यते — {rnam pa yod par snang ba dang /} /{shes pa de ni 'dzin par rigs//} आकारे सति विज्ञानं ग्राहकं तस्य युज्यते ।। त.स.९५ख/८४५ २. योक्ष्यते — {de lta ma yin na ji ltar dpe bsgrub bya ma tshang nyid du thal bar 'gyur bar rigs} अन्यथा कथं साध्यविकलताप्रसङ्गो दृष्टान्तस्य योक्ष्यते त.प.१६३ख/७८१; • सं. १. युक्तिः — {su zhig tshul 'di rigs pas dpog byed pa//} इमं नयं योऽनुमिनोति युक्तितः ल.अ.१९१क/१६४; {khas blangs pa dang 'di 'gal phyir/} /{'di ltar rigs pas kyang gnod yin//} अभ्युपेतविरोधोऽयमेवं युक्त्याऽवबाधनम् ।। त.स.१०६ख/९३४; {gang yang kho bo cag lta bus tshad mas 'thad pa'i don 'dzin pa nyid kyis rigs pa kho na don du gnyer ba} ये तु पुनरस्मद्विधाः प्रमाणोपपन्नार्थग्राहितया युक्तिमेव प्रार्थयन्ते त.प.२७६क/१०२०; {lung dang rigs pas rnam dpyod pa/} /{sdug bsngal nyid kyi khyad par gyis/} /{sdug bsngal rgyu dang de mi rtag/} /{la sogs rang bzhin rtogs par mdzad//} युक्त्यागमाभ्यां विमृशन् दुःखहेतुं परीक्षते । तस्यानित्यादिरूपं च दुःखस्यैव विशेषणैः ।। प्र.अ.१०१क/१०९; न्यायः — {'das ma thag brjod rigs pa ni/} /{rig byed tshad ma min pa'i rgyu//} अनन्तरोदितं न्यायं वेदाप्रामाण्यकारणम् । त.स.८९क/८१०; {gang phyir der yang 'di 'dra ba'i/} /{rigs pa 'di ni brjod par nus//} तत्रापि शक्यते वक्तुं यस्मान्न्यायोऽयमीदृशः ।। त.स.१०९क/९५४ २. न्यायः [1] हेतुविद्या — {rigs pa ni tshul gsum pa'i rtags kyi mtshan nyid rigs pa ste/} {'dod pa'i don grub pa 'dis 'dren cing thob par bya'o zhes byas so//} न्यायः त्रिरूपलिङ्गलक्षणा युक्तिः, नीयते प्राप्यते विवक्षितार्थसिद्धिरनेन इति कृत्वा वा.टी.५१क/३; {rigs pa zhes bya gtan tshigs kyi/} /{rig pa dang 'gal bstan par bya//} विरोधो हेतुविद्यासु न्यायाख्यासु निदर्श्यते ।। का.आ.३४०ख/३.१७३ [2] = {tshul} युक्तिमूलकदृष्टान्तविशेषः — {sngar brjod pa'i 'byung po'i tshogs ni rtag pa min par 'gyur te mi'i bdag po mig 'phrul ji bzhin nyid du brtags na med pa zhes pa'i rigs pa las so//} नो नित्यं भूतवृन्दं पूर्वोक्तं भवति नरपते शक्रजालं यथैव दृष्टनष्टमिति न्यायात् वि.प्र.४६क/४.४७ [3] व्यवस्थितिः — {lam 'di nyid kyis gzhan dag kyang /} /{rigs pa mtshungs pas dpag par bya//} अनेनैव पथाऽन्यच्च समानन्यायमूह्यताम् ।। का.आ.३२१क/१.७८ ३. = {'thad pa} उपपत्तिः— {rigs pa 'di nyid kho na yis/} /{tshad min pa yang rang las yin//} अनयैवोपपत्त्या स्यादप्रामाण्यमपि स्वतः । त.स.१०९क/९५४; {ces zer ba'i dogs pa de yang skyed par mi rigs so//dus} {nges pa dang ma nges pa las 'gyur bar snang ba dang //'bad} {par rigs pa dang mi rigs pa'i phyir te/} /{pad ma kha 'bye 'dzum la dus nges yod} सा चाशङ्का नानुविधेया नियमानियमदर्शनात्प्रयत्नानुपपत्त्युपपत्तिभ्यां च । दृष्टो हि कालनियमः कमलप्रबोधे सम्मीलने च जा.मा.१७५क/२०२; योगः — {rigs pa dang ldan pa'i phyir zhes bya ba ni 'thad pa dang ldan pa'i phyir ram thabs dang ldan pa'i phyir ro//} योगयुक्तत्वाद् । उपपत्तियुक्तत्वात्, उपाययुक्तत्वाद्वा अभि.स्फु.२५२क/१०५८; {mdor bsdus nas ci rigs par sdug bsngal mthong bas spang bar bya ba nas bsgom pas spang bar bya ba'i bar rnam pa lnga'o//} अभिसमस्य यथायोगं पञ्चप्रकारं दुःखदर्शनप्रहातव्यं यावद् भावनाप्रहातव्यम् अभि.स्फु.१२४ख/८२४ ४. = {lugs} नयः, नीतिः — {gang na rigs pa'i gzhung ldan 'di 'dra ba//de} {na mi rigs 'khrul pa ci 'dra ge//} इयं विभूतिश्च नयस्य यत्र तत्रानयः कीदृशविभ्रमः स्यात् । जा.मा.१३७क/१५९ ५. औचित्यम् — {rigs shing brjod pa mkhas pa yi/} /{rtsub mo la yang mi rnams dga'//} औचित्यचतुरालापः कर्कशोऽपि नृणां प्रियः । अ.क.३६२क/४८.५४; {rigs shing mdzes pa'i spyod pa can/} /{chags pa med la su mi dga'//} औचित्यचारुचरितः प्रियः कस्य न निःस्पृहः ।। अ.क.३६०ख/४८.३७ ६. दिक् — {sngar bshad pa'i rigs pa ni de ma thag tu bshad pa'i tshigs su bcad pa'o//} पूर्वोक्ता दिक् समनन्तरश्लोकोक्ता त.प.१६०ख/७७४; • भू.का.कृ. युक्तः, ओ ता — {wa dang bya rgod kyis/} /{zas kyi don du 'di bsrung rigs//} युक्तं गृध्रशृगालादेराहारार्थं तु रक्षितुम् । बो.अ.१२ख/५.६६; {spyir mi dmigs pa'i tshad mar smra ba la/mi} {dmigs pa las med pa nyid du rigs pa ma yin nam} अनुपलम्भादभाव एव युक्तः सामान्येनानुपलम्भप्रमाणवादिनः प्र.अ.१६क/१८; {lha mo chos ni bya bar rigs/} /{mya ngan bya bar mi 'os so//} देवि धर्मक्रिया युक्ता न शोकं कर्तुमर्हसि । अ.क.३१ख/३.१४३; उचितः — {bu gcig dge ba'i slad du ni/} /{rigs pa mdzod ces rab tu smras//} उचितं क्रियतां पुत्र कुशलायेत्यभाषत ।। अ.क.२९३क/३७.६६; {'dod pas gzir na rigs pa'i lugs/} /{mkhas pa rnams kyang mi dran no//} विद्वांसोऽप्युचितां नीतिं न स्मरन्ति स्मरातुराः ।। अ.क.१८२क /२०.७९; समुचितः, ओ ता — {yum gcig tshul khrims yongs gtong ba//'di} {ni dam pa'i rigs pa min//} नेयं मातः समुचिता सतः शीलपरिच्युतिः । अ.क.२६२ख/३१.३६; उपपन्नः — {ci 'dra ba las dmigs pa de 'dra ba las de 'dra ba'i byin gyis rlob pa po rjes su dpog par rigs kyi} यादृशादुपलब्धा तादृश्यास्तादृगधिष्ठात्रनुमानमुपपन्नम् प्र.अ.३७ख/४२; • पा. १. (ती.द.) युक्तिः, प्रमाणभेदः — {de yod na yod pa nyid kyis de'i 'bras bu nyid du rtogs pa gang yin pa 'di ni rigs pa yin te} तद्भावभावित्वेन यत्कार्यताप्रतिपत्तिरियं युक्तिः त.प.६८ख/५८८ २. युक्ता, वाग्भेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/} {mnyen pa dang} … {rigs pa ni tshad ma dang mi 'gal ba'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…युक्ता प्रमाणाविरुद्धत्वात् सू.व्या.१८३क/७८; • वि. न्याय्यः — {gang dag mgu bas che nyid dang /} /{ma mgus mi bzad rgud 'gyur ba/} /{de dag srog kyang yongs btang nas/} /{mgu bar bya bar rigs pa yin//} यानाराध्य महत्त्वं विराध्य कष्टां विपत्तिमाप्नोति । प्राणपरित्यागैरपि तेषां ननु तोषणं न्याय्यम् ।। शि.स.८७ख/८६; योग्यः— {ngag tshad tshig ni mtshams sbyor rnams la rigs pa yod min zhing //} वाक्यप्रमाणपदसन्धिषु नैव योग्याः अ.क.३३०ख/४१.७४; मध्यः — {ma d+h+ya bar ma rigs pa la} मि.को.८८ख; • उ.प. जातीयः — {ji lta'i rigs can tshad ma yis/} /{ji ltar rigs pa'i don snang yang //} यज्जातीयैः प्रमाणैश्च यज्जातीयार्थदर्शनम् । त.स.१२३ख/१०७३; • प्र. १. अनीयर् ( {bya ba'i rigs pa} करणीयम्) — {las gang bya ba'i rigs pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas kyis bsngags pa} यानि चेमानि कर्माणि करणीयानि सम्यक्संबुद्धप्रशस्तानि द.भू.२०७ख/२५ २. क्यप् ( {bya ba'i rigs pa} कृत्यम्) — {da ltar gyi sems can dag ni phal cher phar mi 'dzin pa mar mi 'dzin pa} … {bya ba'i rigs pa mi byed pa} एतर्हि सत्त्वा यद्भूयसाऽमातृज्ञा अपितृज्ञाः… न कृत्यकराः बो.भू.१३४क/१७३.
rigs pa bzhi
चतस्रः युक्तयः, द्र.— {rigs pa gdags pa rnam par gzhag pa rnam pa bzhi/}
rigs pa mkhyen
= {rigs pa mkhyen pa/}
rigs pa mkhyen pa
वि. न्यायवित् — {'jig rten rjes 'brang 'di yod par/} /{rigs pa mkhyen pas gsungs pa yin//} सत्यं लोकानुवृत्त्येदमुक्तं न्यायविदेदृशम् । त.स.४५ख/४५४.
rigs pa 'gyur ba
पा. युक्तिपरिणामः, परिणामदृष्टिभेदः — {mu stegs byed smra ba rnams kyi 'gyur bar lta ba rnam pa dgu yod de/} {'di lta ste/} {dbyibs 'gyur ba dang} … {rigs pa 'gyur ba dang} नवविधा परिणामवादिनां तीर्थकराणां परिणामदृष्टिर्भवति यदुत संस्थानपरिणामः …युक्तिपरिणामः ल.अ.११८क/६५.
rigs pa can
नैयायिकः — {de'i tshe shes pa'i rten rigs pa can gyis brtags pa'i bdag gam rnam par shes pa'i rgyun med pa'i phyir ro//} ज्ञानाश्रयस्यात्मनो नैयायिकादिप्रकल्पितस्य विज्ञानप्रबन्धस्य वा तदानीमभावात् त.प.९१क/६३६; त.प.२२६क/१६७.
rigs pa nyid
अर्हत्वम् — {byin gyis brlab par bya ba thams cad med na slong bar rigs pa nyid do//} सर्वस्याभावेऽधिष्ठेयस्य विज्ञपनार्हत्वम् वि.सू.२४ख/३०; {gnas mal du ma mnod par rigs pa nyid do//} अर्हत्वमनेकशयनासनग्राहे वि.सू.८३ख/१०१.
rigs pa bstan pa
युक्तिदेशना — {tshul bstan pa ni rnam bzhi ste/} /{rigs pa bstan dang grub pa'i mtha'/} /{dbyibs dang byad kyi khyad par gyis/} /{nor ba mthong nas rnam par rtog//} चतुर्विधो नयविधिः सिद्धान्तं युक्तिदेशना ।। संस्थानाकृतिविशेषैर्भ्रान्तिं दृष्ट्वा विकल्प्यते । ल.अ.१६८क/१२३.
rigs pa thags thogs med mngon brjod
= {rigs pa dang thags thogs med par mngon par brjod pa/}
rigs pa dang grol ba'i spobs pa can
वि. युक्तमुक्तप्रतिभानः — {de'i gsung rab la gnag rdzi dga' bo rab tu byung ba sde snod gsum pa chos smra ba rigs pa dang grol ba'i spobs pa can} तस्य प्रवचने नन्दो गोपालकः प्रव्रजितः । त्रिपिटो धार्मकथिको युक्तमुक्तप्रतिभानः वि.व.१५०क/१.३८; वि.व.१००क/२.८६.
rigs pa dang 'gal ba
पा. युक्तिविरोधः, विरोधहेतुभेदः — {mi mthun pa'i rgyu ni mdor bsdu na rnam pa drug ste/} {tshig mi mthun pa} … {rigs pa dang 'gal ba} विरोध(हेतु): समासतः षड्विधः । वाग्विरोधः…युक्तिविरोधः बो.भू.५८ख/६९.
rigs pa dang 'gal ba med pa
युक्त्यविरोधः — {phyin chad sdom pa skye ba la yang rigs pa dang 'gal ba ni med pa'i phyir ro//} अहोरात्रात् परेणापि संवरोत्पत्तौ युक्त्यविरोधात् अभि.भा.१८१क/६२१.
rigs pa dang thags thogs med par mngon par brjod pa
• वि. युक्तमुक्ताभिलापी — {rigs pa dang thags thogs med par mngon par brjod pa nyid dang} युक्तमुक्ताभिलापितायाम् अभि.भा.५९ख/११०३; • सं. युक्तमुक्ताभिलापः — {bzhi pa rigs pa thags thogs med/} /{mngon brjod lam la dbang nyid la//} चतुर्थी युक्तमुक्ताभिलापमार्गवशित्वयोः ।। अभि.को.२३क/७.३८.
rigs pa dang thags thogs med par mngon par brjod pa nyid
युक्तमुक्ताभिलापिता — {spobs pa so so yang dag par rig pa ni rigs pa dang thags thogs med par mngon par brjod pa nyid dang /} {ting nge 'dzin la dbang gsal bar bya ba la thogs pa med par shes pa yin no//} युक्तमुक्ताभिलापितायां समाधिवशिसम्प्रख्यानम्, तत्र चाविवर्त्यं ज्ञानं प्रतिभानप्रतिसंवित् अभि.भा.५९ख/११०३.
rigs pa dang ldan
= {rigs pa dang ldan pa/}
rigs pa dang ldan pa
• वि. युक्तिमान् — {dang por rang gi sems brtags nas/} /{brtan pas rigs pa ldan par bya//} स्वचित्तं प्रत्यवेक्ष्यादौ कुर्याद्धैर्येण युक्तिमत् ।। बो.अ.१२क/५.४७; युक्तिमती — {de'i tshe} … {de la ltos pa rigs dang ldan pa ma yin no//} तदा… न तदपेक्षा युक्तिमती त.प.३०४क/३२०; त.प.२२०ख/१५८; युक्तियुक्तः — {blo gros chen po 'jig rten rgyang phan pa ni sngags dang spobs pa sna tshogs can te/} {rgyu dang tshig dang yi ge sna tshogs kyis byis pa dag rnam par rmongs par byed de/} {rigs pa dang ldan pas ma yin/} {don dang ldan pas ma yin no//} विचित्रमन्त्रप्रतिभानो महामते लोकायतिको विचित्रैर्हेतुपदव्यञ्जनैर्बालान् व्यामोहयति न युक्तियुक्तं नार्थोपसंहितम् ल.अ.१२४क/७०; युक्त्युपेतः — {gal te don 'di rigs pa dang ldan par gyur na/} {de'i tshe 'di ci'i phyir sangs rgyas pa khas len par mi 'gyur} यद्ययमर्थो युक्त्युपेतः स्यात्, तदा किमिति बौद्धो नाभ्युपगच्छेत् त.प.२१३ख/८९७; • सं. युक्तियुक्तत्वम् — {shes pa'i rgyu shes pa nyid rigs pa dang ldan pa yin pa'i phyir brjod par bya ba ma yin no//} ज्ञानस्य ज्ञानहेतुत्वं युक्तियुक्तत्वादवचनीयम् त.प.१०२क/६५४; योगयुक्तत्वम् — {rigs pa dang ldan pa'i phyir rigs pa'o//} योगयुक्तत्वान्न्यायः अभि.भा.४९क/१०५८.
rigs pa dang bral
= {rigs pa dang bral ba/}
rigs pa dang bral ba
• वि. निर्युक्तिकः — {de lta yin dang rtogs pa'i rgyu mtshan mtshungs pa nyid yin na skyes bus ma byas pa kho na tshad ma yin gyi cig shos ni ma yin no zhes bya ba gang yin pa 'di ni rigs pa dang bral ba yin no//} ततश्च तुल्ये प्रतीतिनिबन्धनत्वे यदपौरुषेयस्यैव प्रामाण्यं तद (नेतर पा.भे.)स्येति निर्युक्तिकमेतत् त.प.१७५ख/८१०; अनुपपत्तिकः — {rigs pa dang bral gzhung gis ni/} /{ji ltar 'dir ni ma grub 'gyur//} ननु चासिद्धता केन मतेऽत्रानुपपत्तिके ।। त.स.१२३क/१०७०; अयुक्तः — {rigs bral mang du de dag gis/} /{smras yin} बह्वेवायुक्तमुक्तं यैः त.स.१२१क/१०४९; अनिष्टः — {des na de lta bu sogs tshig/} /{gzhan gyis rigs pa dang bral smras//} इत्यादिकमतोऽनिष्टं परैरुक्तम् त.स.१२३ख/१०७३; • सं. निर्युक्तिकत्वम् — {rang la rtogs pa'i nus med pa'am/} /{yang na rig byed rigs bral yin//} निर्युक्तिकत्वं वेदार्थे ज्ञापनाशक्तताऽऽत्मनि । त.स.१३०ख/१११३; • पा. युक्तिभिन्नम्, अनर्थाकारभेदः — {don dang ldan pa ma yin pa ni} … {rnam pa lngar blta bar bya ste/} {don med pa dang don dang bral ba dang rigs pa dang bral ba dang bsgrub par mtshungs pa dang ltag chod dang ldan pa ste} अनर्थम्… पञ्चाकारं द्रष्टव्यम्—निरर्थकम्, अपार्थकम्, युक्तिभिन्नम्, साध्यसमम्, जातिच्छलोपसंहितम् अभि.स.भा.११४ख/१५३.
rigs pa dang mi ldan pa
वि. निर्युक्तिकम् — {rigs pa dang mi ldan pa'i tshig tsam las bsam pa las 'das pa'i rtog pa dang ldan pa gzhan de'i rang bzhin nges pa skye ba ma yin te} न हि वचनमात्रान्निर्युक्तिकात् परस्य प्रेक्षावतो व्युत्थितचेतसस्तत्स्वभावनिर्णयो ज्ञायते त.प.२४३क/९५७; अयुक्तियुक्तम् — {de ltar log pa'i mu stegs can rtog pa can rnams kyis gzhan dag bstan kyang de rigs pa dang mi ldan zhing mkhas pas spangs pa yin te} एवमन्यान्यपि यानि तार्किकैः कुतीर्थ्यप्रणीतानि तान्ययुक्तियुक्तानि विद्वद्भिः परिवर्जितानि ल.अ.१२८ख/७५.
rigs pa dang mi rigs pa
युक्तायुक्तम्— {de dag ni rigs pa dang mi rigs pa dag spyod} (? {dpyod} ) {pa med par rang dbang du 'jug ste} ते हि युक्तायुक्तमनालोच्य स्वातन्त्र्येणैव वर्तन्ते त.प.८३ख/६१९.
rigs pa gdags pa rnam par gzhag pa
पा. युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, प्रज्ञप्तिव्यवस्थानभेदः — {byang chub sems dpa' rnams kyi gdags pa rnam par gzhag pa ni bzhi po 'di dag yin te} … {chos gdags pa rnam par gzhag pa dang bden pa gdags pa rnam par gzhag pa dang rigs pa gdags pa rnam par gzhag pa dang theg pa gdags pa rnam par gzhag pa'o//} चत्वारीमानि बोधिसत्त्वानां प्रज्ञप्तिव्यवस्थानानि… धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, सत्यप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, यानप्रज्ञप्तिव्यवस्थानं च बो.भू.१५३क/१९८; {rigs pa gdags pa rnam par gzhag pa ni rnam pa bzhi ste} युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानं चतुर्विधम् सू.व्या.२४५क/१६१; द्र.— {rigs pa gdags pa rnam par gzhag pa rnam pa bzhi} चतुर्विधं युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम् — १. {ltos pa'i rigs pa} अपेक्षायुक्तिः, २. {bya ba byed pa'i rigs pa} कार्यकारणयुक्तिः, ३. {'thad pa sgrub pa'i rigs pa} उपपत्तिसाधनयुक्तिः, ४. {chos nyid kyi rigs pa} धर्मतायुक्तिः सू.व्या.२४५क/१६१.
rigs pa pa
= {rigs pa can/}
rigs pa ma yin
= {rigs min/}
rigs pa ma yin pa
= {rigs min/}
rigs pa ma yin pa'i tshig
अयुक्तिपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {rigs pa'i tshig dang rigs pa ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…युक्तिपदमयुक्तिपदम् ल.अ.६८क/१७.
rigs pa ma yin pas bskyed pa
वि. अयोगविहितः — {blo ni shes rab bo//de} {yang brtag pa'i dngos po nyid rab tu rnam par 'byed pa ste/} {rigs pa dang rigs pa ma yin pas bskyed pa dang gzhan pa'o//} धीः प्रज्ञा । साऽप्युपपरीक्ष्य एव वस्तुनि प्रविचयो योगायोगविहितोऽन्यथा वेति त्रि.भा.१५५ख/५४.
rigs pa mi shes
= {rigs pa mi shes pa/}
rigs pa mi shes pa
वि. अयुक्तिज्ञः — {ji ltar sman gyi bsod pa dang /} /{ji ltar me ni shing rnams la/} /{rigs pa mi shes pas mi mthong /} /{de bzhin gang zag phung po la'o//} औषधीनां यथा सारमग्निं वा इन्धनैर्यथा । न पश्यन्ति अयुक्तिज्ञास्तथा स्कन्धेषु पुद्गलम् ।। ल.अ.१८७क/१५७; न्यायानभिज्ञः — {'ga' zhig rigs pa mi shes pa} केचित्…न्यायानभिज्ञाः वा.टी.१०५ख/६९.
rigs pa min
= {rigs min/}
rigs pa min pa
= {rigs min/}
rigs pa smra
= {rigs pa smra ba/}
rigs pa smra ba
न्यायवादी — {rigs pa smra ba ni tshar gcad pa'i 'os ma yin pas tshar gcod par byed pa 'di srid par 'os pa ma yin mod} न्यायवादिनं त्वनिग्रहार्हमपि यन्निगृह्णन्ति—तन्न सम्भाव्यते वा.टी.५१ख/३.
rigs pa yin
• क्रि. युज्यते — {rnam pa dang bcas shes pa na/} /{thams cad de ni rigs pa yin//} आकारवति विज्ञाने सर्वमेतच्च युज्यते । त.स.९९ख/८८०; {skyes bu 'dod tsam las byung ba'i/} /{brda ni 'ba' zhig las kyang ni/} /{tha snyad kyang ni rigs yin te//} नरेच्छामात्रसम्भूतसङ्केतादपि केवलात् । युज्यते व्यवहारश्च त.स.९७क/८६४; उपपद्यते — {de ltar don byed shes pa yis/} /{rgyu yi dag pa nges byas nas/} /{don byed ma byas pa'i yul la//'jug} {pa'i skyon mi brjod rigs yin//} एवं चार्थक्रियाज्ञानाद्धेतुशुद्धिविनिश्चितौ । अकृतार्थक्रिये वृत्तेरर्थेऽवाच्योपपद्यते ।। त.स.१०९क/९५३; • भू.का.कृ. युक्तः — {gzhan ni med par nges pa na/} /{de ltar nges 'di rigs pa yin//} इत्ययं नियमो युक्तो ह्यन्यासत्त्वे विनिश्चिते ।। त.स.१२०ख/१०४५; त.स.११०ख/९६२.
rigs pa la rnam par rtog pa
पा. युक्तिविकल्पः — {blo gros chen po kun brtags pa'i rang bzhin rab tu dbye ba'i tshul gyi mtshan nyid gang zhe na/} {'di lta ste/} … {rigs pa la rnam par rtog pa dang} महामते कतमत्परिकल्पितस्वभावप्रभेदनयलक्षणम्? यदुत…युक्तिविकल्पः ल.अ.१०६ख/५२.
rigs pa shes
= {rigs pa shes pa/}
rigs pa shes pa
• वि. युक्तिज्ञः — {rigs pa shes pa ni de lta bu'i rnam pa'i lung la gus par mi 'gyur} न चैवंविधानागमानाद्रियन्ते युक्तिज्ञाः वा.न्या.३४७क/१०२; {rigs pa shes pa sus shes pa//de} {dag nga yi tshul shes so//} ये वै जानन्ति युक्तिज्ञास्तेऽभिबुध्यन्ति मन्नयम् ।। ल.अ.१८४क/१५२; युक्तिवित् — {don rnams rtogs pa sngon 'gro can/} /{ma yin par ni dmigs pa'i phyir/} /{de rgyu sems pa can min zhes/} /{rigs pa shes pa'i tshul yin no//} अप्रेक्षापूर्वकत्वस्य पदार्थेषूपलब्धितः । अचेतनत्वं तद्धेतोरिति युक्तिविदां नयः ।। प्र.अ.३४क/३९; न्यायज्ञः — {rigs pa shes pas de dag gi/} /{dbye ba gang yang rtogs mi 'gyur//} न्यायज्ञैर्न तयोः कश्चिद् विशेषः प्रतिपद्यते । त.स.५५ख/५३७; त.प.४४क/५३७; • सं. युक्तिज्ञता — {zhi gnas kyi skabs nas kyang tshod shes pa dang rigs pa shes par gsungs te} शमथप्रस्तावेन च मात्रज्ञता युक्तिज्ञता चोक्ता शि.स.८१क/८०; • पा. युक्तिज्ञानम्, प्रज्ञाभेदः — {'di ni shes rab rnam pa drug go//} {rnam pa bdun ni/} {chos shes pa dang} … {stobs bcu sngon du 'gro ba'i shes pa dang rigs pa bzhi po dag la rigs pa shes pa'o//} इयं तावत् षड्विधा प्रज्ञा । सप्तविधा पुनः धर्मज्ञानम्…दशबलपूर्वङ्गमं ज्ञानं चतसृषु च युक्तिषु युक्तिज्ञानम् बो.भू.११४ख/१४७.
rigs pa gsungs pa
न्यायवादी — {gang de de yi bdag nyid dang /} /{de las byung ba'i 'brel par nges/} /{de bzhin sgrub pa sgrub byed pa/} /{yin par rigs pa gsungs pa bstan//} यत्तादात्म्यतदुत्पत्त्या सम्बन्धं परिनिश्चितम् । तदेव साधनं प्राहुः सिद्धये न्यायवादिनः ।। त.स.५४क/५२५.
rigs pa'i ngo bo
वि. युक्तरूपः — {de la re zhig dang po ni rigs pa'i ngo bo ma yin te} न तत्र तावदाद्यो युक्तरूपः त.प.१३५क/४.
rigs pa'i bstan bcos
न्यायशास्त्रम् — {dam pa rnams ni rnyed pa la sogs pa nye bar bsags pa'i phyir rigs pa'i bstan bcos byed par mi 'gyur ro//} न च न्यायशास्त्राणि सद्भिर्लाभाद्युपार्जनाय प्रणीयन्ते वा.न्या.३३७क/६८.
rigs pa'i dbang phyug dam pa
वि. न्यायपरमेश्वरः — {de'i phyir rigs pa smra ba mtha' dag gi gtso bo rigs pa'i dbang phyug dam pa'i dgongs pa ni 'di nyid yin no//} तस्मादयमेवाभिप्रायः प्रधानभूतस्य सकलन्यायवादिनां न्यायपरमेश्वरस्य प्र.अ.१९०ख/५४५.
rigs pa'i tshig
युक्तिपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {rigs pa'i tshig dang rigs pa ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…युक्तिपदमयुक्तिपदम् ल.अ.६८क/१७.
rigs pa'i tshig dang rigs pa ma yin pa'i tshig
पा. युक्तिपदमयुक्तिपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {rigs pa'i tshig dang rigs pa ma yin pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्…युक्तिपदमयुक्तिपदम् ल.अ.६८क/१७.
rigs par 'gyur
क्रि. १. युज्यते — {don yod phyag rgyas g}.{yung mo la/} /{gtso bo phyag rgyar rigs par 'gyur//} डोम्बिन्यमोघमुद्रेण मुद्रणं युज्यते प्रभो ।। हे.त.२२ख/७४ २. युक्तं स्यात्— {zhes bya ba ni rigs par 'gyur ro//} एवं तु युक्तं स्यात्…इति अभि.भा.५०ख/१०६२.
rigs par 'gyur ba
= {rigs par 'gyur/}
rigs par ldan
वि. उपयुक्तः — {dpal 'byor dri med sbyin pa'i chu ni mngon 'thor tshig ni bden zhing rigs par ldan//} लक्ष्मीर्दानजलाभिषेकविमला सत्योपयुक्तं वचः अ.क.५१क/५.५०; द्र. {rigs pa dang ldan pa/}
rigs par smra
= {rigs par smra ba/}
rigs par smra ba
न्यायवादी — {grags pa cung zad phyir ni gzhung byed pa/} /{rigs par smra de ji ltar khas blang byas//} कुर्यान्नयं नाम यशोलवार्थं तन्न्यायवादी कथमभ्युपेयात् ।। जा.मा.१३७ख/१५९; {'di ltar rigs pa smra ba sangs rgyas pa rnams kyi rgyu med pa ni med pa kho na yin te} यतो न्यायवादिनां बौद्धानामकारणमसदेव त.प.२३०ख/१७६.
rigs par zhugs pa
वि. न्यायप्रतिपन्नः, श्रावकस्य म.व्यु.११२० (२४क).
rigs par 'os pa
वि. न्याय्यः — {rigs par 'os pa'i lam la blon po rnams sbyar dam pa rnams ni bde la bzhag//} न्याय्ये वर्त्मनि योजिताः प्रकृतयः सन्तः सुखं स्थापिताः ना.ना.२२६क/११.
rigs par sems pa
युक्तिनिध्यानम् — {dad pas zhes bya ba ni mngon par yid ches pa ste/} {rigs par sems pa las skyes pa'i nges pas zhes bya ba'i tha tshig go//} श्रद्धयेति अभिसम्प्रत्ययेन, युक्तिनिध्यानजेन निश्चयेनेति यावत् त.प.२१०ख/८९२.
rigs par sems pa las skyes pa
वि. युक्तिनिध्यानजः — {dad pas zhes bya ba ni mngon par yid ches pa ste/} {rigs par sems pa las skyes pa'i nges pas zhes bya ba'i tha tshig go//} श्रद्धयेति अभिसम्प्रत्ययेन, युक्तिनिध्यानजेन निश्चयेनेति यावत् त.प.२१०ख/८९२.
rigs pas bskyed pa
वि. योगविहितः — {blo ni shes rab bo//de} {yang brtag pa'i dngos po nyid rab tu rnam par 'byed pa ste/} {rigs pa dang rigs pa ma yin pas bskyed pa dang gzhan pa'o//} धीः प्रज्ञा । साऽप्युपपरीक्ष्य एव वस्तुनि प्रविचयो योगायोगविहितोऽन्यथा वेति त्रि.भा.१५५ख/५४.
rigs pas nges par brtags pa
युक्तिनिध्यानम् — {rigs pas nges par brtags pa las skyes pa} युक्तिनिध्यानजा अभि.भा.८क/८९२.
rigs pas nges par brtags pa las skyes pa
वि. युक्तिनिध्यानजा — {bsam pa las byung ba ni rigs pas nges par brtags pa las skyes pa yin no//} युक्तिनिध्यानजा चिन्तामयी अभि.भा.८क/८९२.
rigs pas bstan pa
पा. न्यायोपदेशः, प्रियवादिताया अधिष्ठानभेदः — {lnga po 'di dag ni byang chub sems dpa' rnams kyi snyan par smra ba'i gnas yin te} … {legs par smra bar bya ba dang} … {rigs pas bstan pa'o//} पञ्चेमानि बोधिसत्त्वानां प्रियवादिताया अधिष्ठानानि…सम्यगालपना…न्यायोपदेशश्च बो.भू.१५८क/२०८.
rigs pas 'thad pa
वि. युक्तिसङ्गतः — {sgrub byed zhugs pa thams cad ni/} /{phyin ci log ni bzlog pa dang /} /{nges pa skyed byed de lta bur/} /{'di ni rigs pas 'thad ma yin//} सर्वं च साधनं वृत्तं विपर्यासनिवर्तकम् । निश्चयोत्पादकं चेदं न तथा युक्तिसङ्गतम् ।। त.स.२ख/३५; न्यायोपपन्नः — {gang gi phyir rigs pas 'thad pa'i don ni rtog pa dang ldan pas khas mi blang bar mi 'gyur te} न हि न्यायोपपन्नेऽर्थे प्रेक्षावतोऽनभ्युपगमो युक्तः त.प.२१३ख/८९७.
rigs pas gnod pa
युक्तिबाधा — {rigs pas gnod pa bstan pa ni} युक्तिबाधां दर्शयति त.प.२३२क/९३४.
rigs pas rab tu bcug pa
वि. योगप्रवर्तितम्, उपायविशेषप्रवर्तितम् — {rigs pas rab tu bcug pa'i las/} /{rnam gsum kun slong bcas pa ni//} योगप्रवर्तितं कर्म ससमुत्थापकं त्रिधा । अभि.को.१५ख/४.१२६.
rigs spyod
कुलाचारः — {'dod pas 'phangs pa'i bud med ni/} /{ngo tsha bral ba'i ltos pa dag/} /{rigs spyod la med khrims la med/} /{the tshom la med khengs la med//} न शीलं न कुलाचारं नाभिमानं न संशयम् । अपेक्षन्ते स्मरक्षिप्ता वैलक्ष्यरहिताः स्त्रियः ।। अ.क.२६२क/३१.३३.
rigs byung
= {rigs su byung ba/}
rigs byung ba
= {rigs su byung ba/}
rigs byed ma
ना. कुरुकुल्ला, देवी — {lha mo rig byed ma'i sgrub pa'i thabs} कुरुकुल्लासाधनम् क.त.३३६७; {dpal ldan 'phags ma rigs byed ma'i sgrub thabs} आर्यश्रीमतीकुरुकुल्ले (? ल्ला)साधनम् क.त. ३५६५.
rigs byed ma dkar mo
ना. शुक्लकुरुकुल्ला, देवी — {rigs byed ma dkar mo'i sgrub thabs} शुक्लकुरुकुल्ले (? ल्ला)साधनम् क.त.३५७५.
rigs byed ma phyag brgyad ma
ना. अष्टभुजकुरुकुल्ला, देवी — {rigs byed ma phyag brgyad ma'i sgrub thabs} अष्टभुजकुरुकुल्ले (? ल्ला)साधनम् क.त.३५७२.
rigs byed ma phyag drug ma
ना. षडभुजकुरुकुल्ला, देवी — {rigs byed ma phyag drug ma'i sgrub thabs} षड्भुजकुरुकुल्ले (? ल्ला)साधनम् क.त.३५७१.
rigs bral
= {rigs pa dang bral ba/}
rigs ma yin
= {rigs min/}
rigs mang ba
बहुगोत्रत्वम् — {lam ni rigs mang ba'i phyir/} {mthong bas spang ba'i gnyen por thams cad bsgom par mi nus pas khyad par cher yod do//} मार्गस्तद्दर्शनहेयप्रतिपक्षो न सर्वः शक्यते भावयितुम्; बहुगोत्रत्वादित्यस्ति महान् विशेषः अभि.भा.५२ख/१०७०.
rigs mi mthun
= {rigs mi mthun pa/}
rigs mi mthun pa
वि. विजातीयः — {dngos po bdag nyid gang gis rigs mthun pa dang rigs mi mthun pa dag las ldog pa} येनात्मना सजातीयविजातीयाभ्यां व्यावृत्तं वस्तु त.प.७६क/६०५; {de nyid du na rigs mi mthun/} /{rnam shes skye ba tsam du zad//} तत्त्वतस्तु विजातीयविज्ञानोत्पत्तिमात्रकम् ।। प्र.अ.४ख/६; विजातिः — {rigs mi mthun rnams rtsom med phyir//ri} {mo sogs blo sna tshogs min//} विजातीनामनारम्भादालेख्यादौ न चित्रधीः । प्र.वा.१२६क/२.२०५.
rigs mi mthun pa las ldog pa
• वि. विजातीयपरावृत्तम् — {dngos po nyid rigs mi mthun pa las ldog pa'i spyi ni rtags zhes bya'i/} {gzhan ni ma yin te} वस्त्वेव विजातीयपरावृत्तं सामान्यं लिङ्गमुच्यते, नान्यत् त.प.१७७ख/८१४; विजातीयव्यावृत्तम् — {dngos po bdag nyid gang gis rigs mthun pa dang rigs mi mthun pa dag las ldog pa} येनात्मना सजातीयविजातीयाभ्यां व्यावृत्तं वस्तु त.प.७६क/६०५; • सं. विजातीयव्यावृत्तिः — {gzhan du mi 'thad pa dang lhan cig pa'i rigs mthun pa la grub pa dang rigs mi mthun pa las ldog pa mngon par dpyad nas mtshan nyid gnyis pa'o//} अन्यथाऽनुपपत्तिसहितां सजातीयसिद्धतां विजातीयव्यावृत्तिं चाभिसमीक्ष्य द्विलक्षणः त.प.२४ख/४९६.
rigs mi 'dra
= {rigs mi 'dra ba/}
rigs mi 'dra ba
वि. विजातीयः — {de dang rigs mi 'dra ba las/} /{log pa'i ngo bor nges pa tsam/} /{brda yi bye brag la ltos pa/} /{me la sogs pa'i blo yin no//} तद्विजातीयविश्लेषिरूपमात्रावसायिनी । सङ्केतभेदसापेक्षा पाचकादिषु शेमुषी ।। त.स.२९क/३०८.
rigs min
• क्रि. न युज्यते — {de phyir rig byed la yang ni/} /{rang las tshad ma nyid rigs min//} तस्मात् स्वतः प्रमाणत्वं वेदस्यापि न युज्यते । त.स.११३क/९७८; {de lta yin na sa 'dzin sogs/} /{rgyas par 'gyur ba rigs pa min//} प्रचयो भूधरादीनामेवं सति न युज्यते ।। त.स.७२ख/६७८; नोपपद्यते — {brtan pas de ni yul gzhan du/} /{phyin par rigs pa ma yin no//} न हि देशान्तरप्राप्तिः स्थैर्ये तस्योपपद्यते ।। त.स.९३ख/८५१; {'dre bar gyur pas de nyid du/} /{rnam pa gnyis 'di rigs ma yin//} साङ्कर्यं तत्त्वतो नेदं द्वैरूप्यमुपपद्यते ।। त.स.६३क/५९६; • भू.का.कृ. अयुक्तः — {de yang rigs pa ma yin no zhes bdag brtag par bshad zin to//} स चायुक्त इत्यावेदितमात्मपरीक्षायाम् त.प.२११क/८९२; {gal te rigs pa min yang 'di/} /{bdag tu 'dzin pas 'jug ce na//} अयुक्तमपि चेदेतदहङ्कारात्प्रवर्तते । बो.अ.२७ख/८.१००; न युक्तः — {bsgribs pa dang ma bsgribs pa 'gal ba'i chos dang ldan pa dag gcig la cig car rigs pa ma yin no//} न ह्येकस्यावृतत्वमनावृतत्वं चेति युगपद्विरुद्धधर्मसंसर्गो युक्तः त.प.७३ख/६००; {gal te sel ba ma gtogs par/} /{sgra dang rtags dag 'jug rigs min//} यद्यप्यपोहनिर्मुक्ते न वृत्तिः शब्दलिङ्गयोः । युक्ता त.स.३५ख/३७३; {'gal ba bsgrub par ma byas par/} /{gzhan ni ldog par rigs ma yin//} नाविरुद्धविधाने च युक्तमन्यनिवर्तनम् । त.स.१२२ख/१०६६; असङ्गतः — {des na rig byed lus nyid ni/} /{tshangs la sogs pa rigs pa min//} ततश्च वेददेहत्वं ब्रह्मादीनामसङ्गतम् । त.स.१२९क/११०६; न सङ्गतः — {tshad ma} (? {min} ) {la ni tshad ma nyid/} /{phyin ci log par rigs pa min//} अप्रमाणे प्रमाणत्वविपर्यासो न सङ्गतः । त.स.१०७ख/९४१; अनुपपन्नः — {mthong ba la yang rigs min med//} न दृष्टेऽनुपपन्नं च त.स.६३क/५९७; अनुचितः — {shin tu rigs min dris gyur cing /} /{gang yang bla mas gdams gyur pa'i//} अत्यन्तानुचितः प्रश्नः कोऽपि गौरवयन्त्रितः ।। अ.क.१०९क/१०.१०३; {rmi lam gyis bskyed rigs pa min pa'i tshig smra} स्वप्नोत्पन्नानुचितवचनाः अ.क.२१९ख/२४.१३२; • वि. न युक्तिमान् — {dngos po gcig pu'i bdag nyid ni/} /{de la tha dad rigs pa min//} एकवस्त्वात्मकत्वे हि न भेदोऽत्रापि युक्तिमान् ।। त.स.६३क/५९८; अयुक्तिमान् — {gzugs sogs las ni tha dad par/} /{'byung ba dmigs par ga la yod/} /{de dag kyang lnga de yi phyir/} /{grangs nges gzung ba rigs ma yin//} रूपादिव्यतिरेकेण कुतो भूतोपलम्भनम् । तानि पञ्च ततः संख्यावधारणमयुक्तिमत् ।। प्र.अ.४७ख/५४; असाम्प्रतः — {rigs min shin tu phra ba yang /} /{ji zhig ltar stes gang byas pa/} /{nang du rjes su gdung ba 'dzin/} /{de nyid de yi rnam dag nyid//} सुसूक्ष्ममपि यः कृत्वा दैवात्किंचिदसाम्प्रतम् । पश्चात्तापं वहत्यन्तस्तस्य सैव विशुद्धता ।। अ.क.१९७ख/८३.२१; अश्लीलः — {des ngo tsha med mkha' gos can/} /{gang ci'ang rigs min 'khrul smra ba/} /{de dag kyang ni bsal ba yin//} एतेनैव यदह्रीकाः किमप्यश्लीलमाकुलम् ।। प्रलपन्ति प्रतिक्षिप्तम् प्र.वृ.३११ख/५९; • सं. १. अन्यायः — {rigs pa ma yin pa'i mi mthun pa'i phyogs kyis rigs pa'o//} अन्यायविपक्षेण न्यायः अभि.भा.४९क/१०५९ २. अयोगः — {de yang brtag pa'i dngos po nyid rab tu rnam par 'byed pa ste/} {rigs pa dang rigs pa ma yin pas bskyed pa dang gzhan pa'o//} साऽप्युपपरीक्ष्य एव वस्तुनि प्रविचयो योगायोगविहितोऽन्यथा वेति त्रि.भा.१५५ख/५४; {sngar bshad gnod pa rigs min par/} /{rgyas par bsgrub par byas pas na//} पूर्वोक्तबाधकायोगे साधिते तु सविस्तरम् । त.स.१२८ख/११०३.
rigs min bskyed pa
वि. अयोगविहितम् — {rigs min bskyed pa nyon mongs can/} /{kha cig cho ga nyams pa'ang zhe'o//} अयोगविहितं क्लिष्टं विधिभ्रष्टं च केचन ।। अभि.को.१४ख/४.९४.
rigs min pa
= {rigs min/}
rigs min smra
वि. अयुक्तमन्त्रः — {rigs min smra dang dam pa ma yin smra/} /{rnam pa kun tu yongs su spang bar bya//} सर्वेण सर्वं परिवर्जनीया अयुक्तमन्त्राश्च अशिष्टमन्त्राः । शि.स.६४क/६२.
rigs med
= {rigs med pa/}
rigs med pa
• वि. अगोत्रः — {rigs med grogs ngan sngon dge ma bsags blo ma sbyangs//} अगोत्रोऽसन्मित्रोऽकृतमतिरपूर्वाचितशुभः सू.अ.१३२ख/५; विवर्णः — {rigs med dman pa rigs ngan dang //phal} {pa dang ni so so skyes//ngan} {pa dmangs rigs dza l+ma dang //chung} {ba dang ni dman pa 'o//} विवर्णः पामरो नीचः प्राकृतश्च पृथग्जनः । निहीनोऽपशदो जाल्मः क्षुल्लकश्चेतरश्च सः ।। अ.को.३०३क/२.१०.१६; विरुद्धो वर्णोऽस्येति विवर्णः अ.वि.२.१०.१६; अगोत्रकः म.व्यु.१२६५ (२७ख); निरन्वयः — {rnal 'byor pas shes rab dang thabs kyi bdag nyid gnyis su med pa'i rnal 'byor rigs med pa rtogs par bya'o//} प्रज्ञोपायात्मकोऽद्वयो योगो निरन्वयो योगिनाऽवगन्तव्यः वि.प्र.१३६क/१.१; {mchog gi dang po'i sangs rgyas stong phrag bcu gnyis pa/} {rigs med pa/} {rgyud kyi rgyal po dus kyi 'khor lo} द्वादशसाहस्रं परमादिबुद्धं निरन्वयं कालचक्रं तन्त्रराजम् वि.प्र.११४ख/१, पृ.१२; • पा. अगोत्रम्, अभिसमयगोत्रभेदः — {mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs lnga} … {nyan thos kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs dang rang sangs rgyas kyi theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs dang de bzhin gshegs pa'i theg pa mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs dang gang du'ang ma nges pa'i rigs dang rigs med pa} पञ्चाभिसमयगोत्राणि…श्रावकयानाभिसमयगोत्रम्, प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रम्, तथागतयानाभिसमयगोत्रम्, अनियतैकतरगोत्रम्, अगोत्रं च ल.अ.८०क/२७; • ना. नकुलः, पाण्डुपुत्रः — ग्. {yul ngor brtan pa la ni chos kyi bu zhes zer} … {rigs med dang lhar bcas la ni tha skar gyi bu zhes zer te} युधिष्ठिरो धर्मस्य पुत्र इति कथयति…नकुलसहदेवावश्विनोरिति ल.वि.१४ख/१६.
rigs med pa la gnas pa
वि. अगोत्रस्थः — {rigs med pa la gnas pa rnam par dbye bar tshigs su bcad pa} अगोत्रस्थविभागे श्लोकः सू.व्या.१३८ख/१३.
• वि. हीनकुलः — {skye bo mang pos smad pa dang yongs kyis spangs pa dang rigs dman par 'gyur} बहुजननिन्दितोऽशेषपरित्यक्तो हीनकुलो भवति स.दु.९८क/१२४; • सं. नीचकुलम् — {rigs dman de bzhin mtho ba'i rigs rnams dang //} नीचकुलांस्तथ उच्चकुलांश्च शि.स.१४३क/१३७.
rigs dma' ba
नीचकुलम् — {rigs mthon por skye bar 'dod pa las kyang mi 'dod bzhin du rigs dma' bar skye bar 'gyur ba dang} उच्चकुलोपपत्तिकामस्य चाकामं नीचकुलोपपत्तितः बो.भू.१३१क/१६८; हीनकुलम्— {byang chub sems dpa' ni rigs dma' ba gdol pa'i rigs sam smyig ma mkhan gyi rigs sam} … ग्. {yung rigs su mi skye'o//} न बोधिसत्त्वा हीनकुलेषूपपद्यन्ते चण्डालकुलेषु वा वेणुकारकुले वा… पुक्कसकुले वा ल.वि.१३क/१४.
rigs dma' bar skye ba
पा. नीचकुलोपपत्तिः, बोधिपरिपन्थकरधर्मभेदः — {gang zag de lta bu de dag la byang chub kyi bar chad byed pa'i chos brgyad yod par smra ste} … {rigs dma' bar skye ba dang} तथारूपाणां पुद्गलानामष्टौ बोधेः परिपन्थकरान् धर्मान् वदामि… नीचकुलोपपत्तिः रा.प.२४२ख/१४१.
rigs smra ba
जातिवादः — {gang gis na khyed cag rigs smra ba'i stobs kyis khengs pa nyid kyis} … {zhes brjod par 'gyur ba} येन भवता जातिवादावलेपोद्धतेनैवमभिधीयते त.प.३२२ख/१११२; {'khor ba'i sdug bsngal ster bar byed pa log pa'i nga rgyal skyed par byed pa rigs su smra ba mngon par khengs par byed pa dag} संसारदुःखदायिकी (?नी) मिथ्याहङ्कारकारिणी जातिवादाभिमानिनी वि.प्र.१४१ख/१, पृ.४१.
rigs smra ba po
जातिवादी — {drang srong rigs ni smra ba po/} /{rnams kyi nga rgyal gzhil don du//} अहङ्कारविनाशार्थमृषीणां जातिवादिनाम् । वि.प्र.११८क/३.३६.
rigs gtso
= {rigs kyi gtso bo/}
rigs btsun
कुलम्, उत्तमकुलम् — {khyim ni 'byor na phal cher rgyags par 'gyur/} /{rigs btsun nga rgyal che zhing stobs kyis bsnyems//} प्रायः समृद्ध्या मदमेति गेहे मानं कुलेनापि बलेन दर्पम् । जा.मा.९७ख/११२.
rigs btsun pa
अभिजनः — {rig byed bslab pa'i phyir bla ma thos pa dang rigs btsun pa dang spyod tshul phun sum tshogs pa zhig la bcar te gnas par gyur to//} वेदाध्ययननिमित्तं श्रुताभिजनाचारसम्पन्ने गुरौ प्रतिवसति स्म जा.मा.६९क/८०; अभिजातः म.व्यु.३८६६ (६३ख).
rigs tshogs pa'i nang na 'dug
वि. युक्तकुलमध्यगतः म.व्यु.६४३६ (९२क).
rigs mtshungs
वि. सभागः, सदृशः — {spyod pa ma mthong ma thos pas/} /{phag dang ri dwags la sogs ni/} /{rigs mtshungs 'gro ba la sbyor ba/} /{bya ba sna tshogs grub par 'gyur//} अदृष्टाश्रुतवृत्तान्ता वराहहरिणादयः । सभागगतिसम्पर्के प्रयान्त्येव हि विक्रियाम् ।। त.स.७१ख/६६८.
rigs mtshungs 'gro ba la sbyor ba
सभागगतिसम्पर्कः — {spyod pa ma mthong ma thos pas/} /{phag dang ri dwags la sogs ni//rigs} {mtshungs 'gro ba la sbyor ba//bya} {ba sna tshogs grub par 'gyur//} अदृष्टाश्रुतवृत्तान्ता वराहहरिणादयः । सभागगतिसम्पर्के प्रयान्त्येव हि विक्रियाम् ।। त.स.७१ख/६६८.
rigs mtshungs pa
= {rigs mtshungs/}
rigs bzhi
• वि. चातुर्वर्णः — {rigs bzhi mi mgon dbang po dang /} /{drang song rnams dang chos kyang ste/} … {'byung bar 'gyur//} चातुर्वर्णा नृपेन्द्राश्च ऋषयो धर्ममेव च ।।…वर्त्स्यते ल.अ.१८८क/१५९; • सं. चातुर्वर्ण्यम् — {gang gi phyir nga'i bstan pa 'di la ni cho rigs dang byad gzugs dang lang tsho dang dbang phyug dang rigs bzhi rnam par dag pa dang sbyar ba med kyis} यस्मादिदं मामकं शासनं न कुलरूपयौवनैश्वर्यचातुर्वर्ण्यविशुद्धिमपेक्षते अ.श.२४५क/२२५.
rigs bzang
वि. कुलीनः, सत्कुलप्रसूतः — {rigs chen rigs bzang 'phags rigs dang /} /{mchog dang skyes bu dam pa legs//} माहाकुलकुलीनार्यसभ्यसज्जनसाधवः । अ.को.१८०ख/२.७.३; कुलस्यापत्यं कुलीनः अ.वि.२.७.३; अभिजातः — {rigs bzang por skye ba'i sa'i mthu kun du bstan pa} अभिजातजन्मभूमिप्रभावसन्दर्शनः ल.वि.३ख/३.
rigs bzang po
= {rigs bzang /}
rigs bzang ma
वि.स्त्री. कुलीना — {sngo bsangs dal ma rigs bzang ma/} /{siha la ga pur 'byung ba'i gnas//} श्यामां धीरां कुलीनां तु सिह्लकर्पूरसम्भवाम् ।। हे.त.२०ख/६६.
rigs yang dag par grub pa
गोत्रसमुदागमः — {phung po lhag ma med pa'i mya ngan las 'das pa gang yin pa de ni rigs yang dag par grub pa yin par rig par bya'o//} निरुपधिशेषपरिनिर्वाणं चायं गोत्रसमुदागमो वेदितव्यः श्रा.भू.७क/१५.
rigs yin
= {rigs pa yin/}
rigs la gnas
= {rigs la gnas pa/}
rigs la gnas pa
• वि. गोत्रस्थः — {de dag ni mdor bsdu na rnam pa bcur rig par bya ste/} {rigs la gnas pa dang zhugs pa dang} … {srid pa tha ma pa'o//} ते समासतो दश वेदितव्याः । गोत्रस्थः, अवतीर्णः…चरमभविकश्च बो.भू.१५६ख/२०२; गोत्रे व्यवस्थितः — {mos pas spyod pa can gyi byang chub sems dpa' ni rigs la gnas pa} अधिमुक्तिचारी बोधिसत्त्वगोत्रे व्यवस्थितः अभि.स.भा.८९क/१२१; • पा. गोत्रविहारः, बोधिसत्त्वविहारभेदः — {byang chub sems dpa'i gnas bcu gnyis} … {rigs la gnas pa dang mos pas spyod pa la gnas pa dang} द्वादश बोधिसत्त्वविहाराः… (गोत्रविहारः) अधिमुक्तिचर्याविहारः बो.भू.१६४ख/२१७.
rigs la gnas pa'i nges par zhugs pa
पा. गोत्रस्थनियतिपातः, नियतिपातभेदः — {byang chub sems dpa'i nges par zhugs pa ni rnam pa gsum ste} … {rigs la gnas pa'i nges par zhugs pa dang sems bskyed pa'i nges par zhugs pa dang spyod pa 'bras bu yod pa'i nges par zhugs pa'o//} त्रय इमे बोधिसत्त्वस्य नियतिपाताः …गोत्रस्थनियतिपातः, चित्तोत्पादनियतिपातः, अबंध्यचर्यानियतिपातश्च बो.भू.१५२ख/१९७.
rigs la rnam par blta
= {rigs la rnam par blta ba/}
rigs la rnam par blta ba
पा. कुलविलोकितम्, महाविलोकितभेदः — {byang chub sems dpa' dga' ldan gyi gnas dam pa na 'dug pa ni rnam par blta ba chen po bzhi la rnam par lta ste} … {dus la rnam par lta ba dang gling la rnam par lta ba dang yul la rnam par lta ba dang rigs la rnam par lta ba'o//} बोधिसत्त्वस्तुषितवरभवनस्थितश्चत्वारि महाविलोकितानि विलोकयति स्म…कालविलोकितं द्वीपविलोकितं देशविलोकितं कुलविलोकितम् ल.वि.१२ख/१४.
rigs la phan yon
गोत्रेऽनुशंसः — {byang chub sems dpa'i rigs la phan yon rnam pa bzhi ste} चतुर्विधो बोधिसत्त्वस्य गोत्रेऽनुशंसः सू.व्या.१३८क/१२.
rigs la sogs pa dang sbyor ba
जात्यादियोजना — {de la dor bar bya ba ni rigs la sogs pa dang sbyor ba ste gzhan dag la grags pa'i rtog pa'o//blang} {bar bya ba ni rang la grags pa ste ming dang sbyor ba'i rtog pa'o//} तत्र हेया जात्यादियोजना परप्रसिद्धा कल्पना, उपादेया स्वप्रसिद्धा नामयोजनाकल्पना त.प.३क/४५१.
rigs las skyes
= {rigs las skyes pa/}
rigs las skyes pa
वि. कुलजः, ओ जा — {tshor ba'i rigs las skyes pa} … {rnams kyi g}.{yas kyi phyag dang po na me'i mda' dang} सव्ये प्रथमहस्तेऽग्निबाणः…वेदनाकुलजानाम् वि.प्र.३९ख/४.२२; {mA ma kI ni gnyis skyes skye bo'i rigs skyes bram ze mo ste gnyis skyes kyi chos las rnam pa bdun} द्विजजनकुलजा मामकी सप्तधा ब्राह्मणी द्विजधर्मतः वि.प्र.१६३ख/३.१३१; कुलोत्पन्नः, ओ न्ना — {da ni sgrol ma la sogs pa'i rigs las skyes pa rnams kyi mtshan ma sum cu rtsa drug gsungs te} इदानीं तारादिकुलोत्पन्नानां षट्त्रिंशच्चिह्नान्युच्यन्ते वि.प्र.१६९क/३.१५६; वंशजः — {shA kya'i rigs las skyes pa'i mi/} /{bdag gi spun dang mtshungs shing mnyam//} तुल्यः समानो मे भ्राता मनुष्यः शाक्यवंशजः । अ.क.३४२ख/४५.३.
rigs las byung
= {rigs las byung ba/}
rigs las byung ba
• वि. गौत्रिकः — {rigs ni bskyed par nus pa'i rgyu yin no+o//} {de las byung ba na rigs las byung ba ni kun rdzob shes pa yin te} गोत्रं तदुत्पादनसमर्थो हेतुः, तत्र भवं गौत्रिकम्, संवृतिज्ञानम् अभि.स्फु.२५८ख/१०७१; • उ.प. जातीयः — {de rnams kyis gdol pa'i yul na gdol pa'i rigs las byung ba'i drang srong zhig yod de} … {zhes thos nas} तैः श्रुतं मतङ्गविषये मतङ्गजातीयः ऋषिः वि.व.१९३ख/१.६८.
rigs su skye
= {rigs su skye ba/}
rigs su skye ba
• वि. कुलजन्मा — {rigs su skye dang dam tshig can/} /{smyo med kye yi rdo rje ston//} कुलजन्माऽनुन्मादी समयी हेवज्रदेशकः । हे.त.२७क/९०; • सं. कुलोदयः, कुले जन्म — {yon tan khyad par can 'grub de bzhin du/} /{rigs su skye dang lung bstan dbang bskur dang //} गुणैर्विशिष्टैः समुदागमस्तथा कुलोदयो व्याकरणाभिषिक्तता । सू.अ.१४३ख/२१.
rigs su mthun
= {rigs mthun pa/}
rigs su mthun pa
= {rigs mthun pa/}
rigs su mtho
= {rigs mtho ba/}
rigs su mtho ba
= {rigs mtho ba/}
rigs su 'thun
= {rigs mthun pa/}
rigs su 'thun pa
= {rigs mthun pa/}
rigs su byung ba
वि. कुलोद्भवः, ओ वा — {rgyal po mi yi lha zhes pa/} /{li ts+tsha bI rnams rigs su byung //} राजा मानवेन्द्रस्तु लिच्छवीनां कुलोद्भवः । म.मू.३११क/४८५; {yang na gzhan gyi rigs byung ba/} /{byang chub sa bon gdab pa dang /} /{sbyang ba yis ni gzung bar bya//} अथवाऽन्यकुलोद्भवाम् । बोधिबीजनिक्षेपेण संस्कृतां इमां गृह्णीयात् ।। हे.त.७क/१८.
rigs su byed ma
ना. कुरुकुल्ला, देवी — {rigs su byed ma/} {sems can thams cad dbang du byed ma} … {rigs su byed ma'i gtor ma'o//} कुरुकुल्ले सर्वसत्त्ववशंकरि…कुरुकुल्लाबलिः ब.मा.१६४ख ।
rigs su smra
= {rigs smra ba/}
rigs su smra ba
= {rigs smra ba/}
rigs su 'dzin pa
कुलग्रहः — {rigs su 'dzin pa rnam par gzhig pa'i slad du bdud rtsi lnga la sogs pa'i dam tshig rnams bsten par bya'o//} समयान् पञ्चामृताद्यान् सेवयेत् कुलग्रहविनाशाय वि.प्र.१५१ख/३.९७.
rigs sum cu rtsa drug
पा. षट्त्रिंशत्कुलानि — {'jig rten gyi kun rdzob kyis rigs gsum dang rigs drug dang rigs sum cu rtsa drug gi rnal 'byor ma'i rgyud de/} {rnal 'byor ma'i rgyud kyi nges pa'o//} लोकसंवृत्या त्रिकुलषट्कुलषट्त्रिंशत्कुलानि योगिनीतन्त्रमिति योगिनीतन्त्रनियमः वि.प्र.२४१ख/२.५१.
rigs sum cu rtsa drug gi gtso mo
षट्त्रिंशत् कुलनायिकाः — {de ltar thams cad rigs sum cu rtsa drug gi gtso mor 'gyur te} एवं सर्वाः षट्त्रिंशत् कुलनायिका भवन्ति वि.प्र.२४४ख/२.५७.
rigs sum cu rtsa drug gi rtsa
पा. षट्त्रिंशत् कुलनाड्यः — {ro'i rang bzhin can drug dang khams kyi rang bzhin can drug dang dbang po'i rang bzhin can drug dang yul gyi rang bzhin can drug dang las kyi dbang po'i rang bzhin can drug dang las kyi dbang po'i yul gyi rang bzhin can drug go//de} {bzhin du gzugs 'jug par byed pa drug dang tshor ba 'jug par byed pa drug dang 'du shes 'jug par byed pa drug dang 'du byed 'jug par byed pa drug dang rnam par shes pa 'jug par byed pa drug dang ye shes 'jug par byed pa drug ste rigs sum cu rtsa drug gi rtsa rnams} षड् रसरूपिण्यः, षड् धातुरूपिण्यः, षडिन्द्रियरूपिण्यः, षड् विषयरूपिण्यः, षट् कर्मेन्द्रियरूपिण्यः, षट् कर्मेन्द्रियविषयरूपिण्यः । एवं षड् रूपप्रवर्तिन्यः षट् वेदनाप्रवर्तिन्यः, षट् संज्ञाप्रवर्तिन्यः, षट् संस्कारप्रवर्तिन्यः, षड् विज्ञानप्रवर्तिन्यः, षड् ज्ञानप्रवर्तिन्य इति षट्त्रिंशत् कुलनाड्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
rigs sum cu rtsa drug gi lha mo
षट्त्रिंशत् कुलदेव्यः — {rigs sum cu rtsa drug gi lha mo'i phyag rgya dang lta stangs dang mtshan ma dang dam tshig gi brda dang rigs la sogs pa'i ngo bo nyid kyis gnas pa} षट्त्रिंशत्कुलदेवीमुद्रादृष्टिचिह्नसमयसङ्केतजात्यादिस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११६क/१, पृ.१४; षट्त्रिंशत् कुलदेवतीः — {de la rigs sum cu rtsa drug gi lha mo rnams spyan drang bar bya ste} तत्र षट्त्रिंशत् कुलदेवतीर्निमन्त्रयेत् वि.प्र.१६१ख/३.१२६.
rigs gsum
त्रिकुलम् — {lo gsum po de nyid rigs gsum ste sku dang gsung dang thugs kyi rigs so//} {lo'i dbye bas snying stobs dang rdul dang mun pa'i rang bzhin no//} तदेव त्रिवर्षं त्रिकुलं कायवाक्चित्तकुल(म्,)वर्षभेदेन सत्त्वरजस्तमः स्वभावमिति वि.प्र.२४१क/२.५१.
rigs gsum gyi rtsa
पा. त्रिकुलनाड्यः — {'dir lus la rigs gsum gyi rtsa gsum ni} … {lus dang ngag dang sems kyi thig le 'dzin pa rnams so//} इह शरीरे त्रिकुलनाड्यस्तिस्रः कायवाक्चित्तबिन्दुधारिण्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
• क्रि. वर्धते — {dbyar gyi zla ba gnyis pa yi/} /{tha ma'i tshes dgu nas mtshan ring //} प्रावृण्मासे द्वितीयेऽन्त्यनवम्यां वर्धते निशा । अभि.को.९क/३.६१; • वि. दीर्घः, ओ र्घा — {khyu mchog rwa ring} दीर्घविषाणस्य वृषभस्य प्र.अ.४८ख/५५; {che dang ring sogs dbye ba yis/} /{bong tshod gang zhig rjod byed pa'i//} महद्दीर्घादिभेदेन परिमाणं यदुच्यते । त.स.२५क/२६६; {dbugs ring de la rmi lam du/} /{lha ni mthu chen ldan pas smras//} तं…दीर्घोच्छ्वासं महेशाख्या स्वप्ने प्रोवाच देवता ।। अ.क.५८क/६.५७; {blo gros ring} दीर्घमतिः अ.क.१४८क/६८. ८१; आयतः— {pad ma 'dra ba'i mig ring} कमलायतेक्षणः सु.प्र.५६क/१११; {smin tshugs ring dang 'jam pa dang /} /{snum dang spu ni mnyam pa dang /} /{phyag ring rgyas dang} आयतश्लक्ष्णसुस्निग्धसमरोम्नौ भ्रुवौ भुजौ । पीनायतौ अभि.अ.१२ख/८.३०; प्रभूतः — {ljags ring mtha' med bsam med pa/} /{ro bro ba yi mchog nyid dang //} प्रभूतजिह्वतानन्ताचिन्त्यरसरसाग्रता । र.वि.१२१क/९५; उरुः — {byin pa e na ya'i 'dra phyag ring mdzes//} ऐणेयजङ्घश्च पटूरुबाहुः अभि.अ.१२क/८.१४; गुरुः — {ring dang thung dang de bzhin du/} /{bar ma'i yi ges brgyan pa'ang yin//} गुरु लघु तथा मध्यैः वर्णैश्चापि विभूषिता म.मू.२३७ख/२६३; दूरः — {lam ring gis ngal dub pa des//} दूराध्वश्रमसन्तप्तः सः अ.क.३७ख/४.९; {gang la yang ni phul byung mthong /} /{de yang rang don ma spangs phyir/} /{ring dang phra sogs mthong ba yin//} यत्राप्यतिशयो दृष्टः स स्वार्थानतिलङ्घनात् । दूरसूक्ष्मादिदृष्टौ स्यात् त.स.१२३ख /१०७३; • अव्य. दूरे — {nam mkha' dang ni sa gzhi'i bar yang ring /} /{rgya mtsho'i pha rol tshu rol 'gram yang ring //} नभश्च दूरे वसुधातलाच्च पारादवारं च महार्णवस्य । जा.मा.१९७ख/२२९; • प्र. दुस् — ग्. {yung mo gdol pa ko lpags mkhan/} /{phyag dar mkhan sogs reg ring dang /} /{bram ze rgyal rigs rje'u dmangs rnams/} /{bdag gi lus ltar reg pa nyid//} डोम्बचण्डालचर्मारहड्डिकाद्यान् तु दुःस्पृशान् । ब्रह्मक्षत्रिवैश्यशूद्राद्यान् आत्मदेहमिव स्पृशेत् ।। हे.त.१८ख/५८. • (द्र.— {de ring /} {tshe ring /} {thag ring /} {yun ring /} {dus ring /} ).
ring du
दूरम् — {nam zhig nags su gzhu 'dzin des/} /{rngon gyi rtse dga'i dge mtshan la/} /{shin tu mgyogs 'gro rta yis ni/} /{gcig pur byas te ring du zhugs//} स कदाचिद्वनं धन्वी मृगयाकेलिकौतुकी । विवेश दूरमेकाकी हृतोऽश्वेनातिरंहसा ।। अ.क.१४२क/६८.११; {ha cang dka' bar spyod khyod kyis/} /{de yang ring du spangs par gyur//} त्वयाऽपविद्धा सा दूरमतिदुष्करकारिणा ।। जा.मा.१४३ख/१६६; {mi bzad me ni ring du bdag spong ste//} क्रव्यादमग्निं प्रहिणोमि दूरम् वि.प्र.१३९क/३.७५; दूरे — {bum pa'i sbyor bas rgyal bas na/} /{'chi bdag las ni ring du 'jug//} जितकुम्भकयोगस्य मृत्युर्दूरे प्रवर्तते ।। स.उ.२७१ख/५.६४; {ba lang ka ba las ring du 'khor ba gang yin pa} यो बलीवर्दः स्तम्भाद् दूरे भ्रमति वि.प्र.१८९क/१, पृ.९९; दूरतः — {tshig byed bdag nyid me ltar de dag ring du rnam par spong //} दूरतो विवर्जयन्ति तेऽग्निवच्च दाहनात्मकान् रा.प.२३२ख/१२५; ल.अ.९१ख/३८; आरात् — {chu sogs nang du zhugs pa 'di/} /{gzugs ni ring du gnas pa yin//} जलाद्यन्तर्गतं चेदं बिम्बं त्वारादवस्थितम् ।। त.स.९२ख/८४६; दीर्घम् — {dbyangs can ma ni kho bo yi/} /{yid la ring du gnas par mdzod//} मानसे रमतां दीर्घं…सरस्वती ।। का.आ.३१८ख/१.१; {wa skyes gcig gi sder mo yis/} /{ring du brkos nas bdag thar byas//} एकेन च नखैः खातं दीर्घं कृत्वाऽस्मि मोक्षितः । जम्बुकेन अ.क.२४६क/२८.६३; दीर्घरात्रम् — {gang rnams brtson 'grus ldan zhing rtag byams sems/} /{byams pa de la de dag ring du bsgoms//} ये वीर्यवन्तः सद मैत्रचित्ता भावेन्ति मैत्रीमिह दीर्घरात्रम् । स.पु.३८ख/६९; चिरम् — {bcom ldan 'das la ring du bsnyen bkur bgyis pas yan lag dang nying lag kyang bro 'tshal} भगवन्तं चिरं पर्युपासितानामङ्गप्रत्यङ्गानि दुःखन्ति स.पु.३९ख/७१; बहु — {gal te brjed pa las lam ring du 'das sam phyin nas dran pa rnyed na} विस्मृत्य चेद् बहुसमतिक्रान्ताध्वनो गतो वा स्मृतिं लभेत वि.सू.३१ख/४०.
ring nas
आरात् — {mun par mgal dum tshig mthong bas/} /{ring nas du ba dpogs par byed//} तमस्युल्मुकदृष्टौ च धूम आरात् प्रतीयते । त.स.५२क/५०९; दूरात् — {ring nas rdog sgra dag la rna gtod cing /} /{mdza' bas rab tu 'dod ldan} … {de dag} दूरात्पदशब्ददत्तकण्ठौ (? कर्णौ) समुत्कण्ठितमानसौ तौ । अ.क.२७३ख/१०१.२८; {ring nas rgyal ba la phyag 'tshal//} प्रणनाम जिनं दूरात् अ.क.३३९क/४४.३१; चिरात्— {'jig rten ring nas gnyid log 'di/} /{mun pa'i phung pos gtibs pa la//} चिरप्रसुप्तमिमं लोकं तमःस्कन्धावगुण्ठितम् । ल.वि.१७२क/२५९.
ring bgrod
वि. दूरगः — {ri dwags ltar mgyogs ring bgrod de/} /{tsam pa ka zhes bya ba yi/} /{klu yi gnas kyi chu la bying //} मृगवेगः स दूरगः । चम्पकाख्यस्य नागस्य ममज्ज भवनाम्भसि ।। अ.क.१२८क/६६.३३.
• वि. दूरदर्शी — {gal te ring mthong tshad yin na/} /{tshur shog bya rgod bsten par gyis//} प्रमाणं दूरदर्शी चेदेत गृध्रानुपास्महे ।। प्र.वा.१०८ख/१.३५; प्र.अ.४६क/५२; {rig ldan rnam gsal nyes pa shes/} /{mdzes ldan blo bzangs kun rig dang /} /{rtogs ldan} … {ring po mthong} विद्वान् विपश्चिद्दोषज्ञः सन्सुधीः कोविदो बुधः ।…दूरदर्शी अ.को.१८१क/२.७.६; दूरादप्रत्यक्षमपि ऊहेन पश्यतीति दूरदर्शी । दृशिर् प्रेक्षणे अ.वि.२.७.६; दीर्घदृष्टिः — {de yi grogs po bya rog ni/} /{rgan po ring du mthong bar gyur//} दीर्घदृष्टिर्बभूवास्य वयस्यो वृद्धवायसः । अ.क.२५५ख/३०.९; • सं. दूरदर्शनम् — {ring por mthong ba yod do zhes bya ba tsam gyis ni thams cad rig par 'gyur ba ma yin no//} न हि दूरदर्शनमस्तीत्येव सर्ववेदनं सम्भाव्यते प्र.अ.४६क/५२.
ring du khyab
निर्हारी, कर्पूरादिगन्धद्रव्यम् — {mtshungs pa 'bod byed ring du khyab/} /{dri bzang sna tshim} समाकर्षी तु निर्हारी सुरभिर्घ्राणतर्पणः । अ.को.१३९ख/१.५.११; निर्हरति आकर्षत्यवश्यं चित्तमिति निर्हारी अ.वि.१.५.११.
ring du gyur
= {ring du gyur pa/}
ring du gyur pa
वि. दूरीभूतः — {bdag ni byis pa'i sa las ring du gyur ro//} दूरीभूतोऽस्मि बालपृथग्जनभूमेः द.भू.१७५ख/९; सुदूरीभूतः — {kye ma sems can 'di dag ni} … {mun pa chen po thibs po'i nang du song bas shes rab kyi snang ba dang ring du gyur te} बतेमे सत्त्वा महान्धकारगहनानुप्रविष्टाः प्रज्ञालोकसुदूरीभूताः द.भू.१९१क/१७.
ring du bgyid
क्रि. दूरीकरिष्यति— {bcom ldan 'das gal te byang chub sems dpa' sems dpa' chen po de ltar yang 'du shes par bgyid na/} {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ring du bgyid} स चेदेवमपि भगवन् बोधिसत्त्वो महासत्त्वो संज्ञास्यते, दूरीकरिष्यति इमां प्रज्ञापारमिताम् अ.सा.१५५क/८७.
ring du 'gro ba
१. दूरगतिः — {de la rgyu las de 'dra yi/} /{ring du 'gro ba'i nus pa'ang yod//} शक्तिः स्यादीदृशी हेतोस्तस्य दूरगतावपि ।। त.स.१२५क/१०८१ २. दूरंगमत्वम् — {'phel ba ring du 'gro ba yis/} /{dngos gzhi'i gnas pa des 'thob bo//} वृद्धिदूरंगमत्वेन मौलीं स लभते स्थितिम् । सू.अ.१९१ख/९०.
ring du rgyu ba
दीर्घचारिका — {ring du rgyu ba'i sbyor ba dang ldan pa yin} दीर्घचारिकायोगमनुयुक्तो भवति अभि.स्फु.२१४ख/९९१.
ring du rgyu ba'i sbyor ba dang ldan pa yin
पा. दीर्घचारिकायोगमनुयुक्तो भवति, परिहाणिप्रत्ययभेदः — {yongs su nyams par 'gyur ba'i rkyen rnams} … {lnga} … {las kyi mtha' la zhugs pa yin} … {ring du rgyu ba'i sbyor ba dang ldan pa yin} परिहाणिप्रत्ययाः…पञ्च—कर्मान्तप्रसृतो भवति…दीर्घचारिकायोगमनुयुक्तो भवति अभि.स्फु.२१४ख/९९१.
ring du rjes su 'brel ba
वि. दीर्घानुपरिवर्ती म.व्यु.२१६१ ( {ring du rjes su 'brang ba} म.व्यु.४३क).
ring du mthong ba
= {ring mthong /}
ring du 'dug pa
द्र.— {mgron du gnyer ba las ring du 'dug pa} प्रवारितार्थातिसेवा वि.सू.४६क/५८.
ring du 'dren pa
दीर्घः — {de la blo gros chen po yi ge'i tshogs ni 'di lta ste/} {thung ngu 'dren pa dang ring du 'dren pa dang yi ge'i mjug go/} तत्र व्यञ्जनं पुनर्महामते यदुत ह्रस्वदीर्घप्लुतव्यञ्जनानि ल.अ.१००ख/४७.
ring du gnas
= {ring gnas/}
ring du gnas pa
= {ring gnas/}
ring du gnas par mdzod
क्रि. रमतां दीर्घम् — {dbyangs can ma ni kho bo yi/} /{yid la ring du gnas par mdzod//} मम । मानसे रमतां दीर्घं…सरस्वती ।। का.आ.३१८ख/१.१.
ring du gnas par shog shig
क्रि. चिरस्थितिकः स्यात्— {bdag gi rigs rgyud ring du gnas par shog shig} कुलवंशो मे चिरस्थितिकः स्यात् अ.श.९क/८.
ring du spangs pa
भू.का.कृ. दूरीकृतः — {dngos po rtogs par nus pa ring du spangs pa} दूरीकृतवस्तुबोधशक्तयः त.प.३२३क/१११४.
ring du 'phyang
= {ring du 'phyang ba/}
ring du 'phyang ba
वि. प्रलम्बः — {ngo bo nyid kyis mdzes par rtogs bya ba/} /{rgyan med snyan gyi zhags pa ring du 'phyang //} स्वभावभव्यं प्रविभासमानं प्रलम्बनिर्भूषणकर्णपाशम् । अ.क.७७ख/७.७१.
ring du byas pa
भू.का.कृ. विदूरीकृतः — {gang la bsgrub bya dang 'brel pa dri tsam yang ring du byas pas sgra mtshungs pa lta ci smos} किं पुनः शब्दसमानताया यस्याः साध्यसम्बन्धगन्धोऽपि विदूरीकृतः प्र.अ.३९ख/४५.
ring du byas par gyur
भू.का.कृ. दूरीकृतः — {nyi ma mang por yongs su dpyad} (? {spyad} ) {pas dka' thub kyi nags de yam shing dang ku sha dang me tog dang} … {ring du byas par gyur gyis} बहुदिवसपरिभोगेण दूरीकृतं समित्कुशकुसुमम्…इदं स्थानम् ना.ना.२२६ख/१४.
ring du byed
क्रि. दूरे करोति — {mi dge ba dag ring du byed/} /{dge ba myur bar rab tu ster//} करोत्यकुशलं दूरे शुभमाशु प्रयच्छति । अ.क.१८८ख/२१.५०.
ring du mi gnas
= {ring du mi gnas pa/}
ring du mi gnas pa
• वि. अचिरस्थायी — {'dod pa 'di dag ni mi rtag pa} … {zil pa'i thigs pa ltar ring du mi gnas pa} अनित्याः खल्वेते कामाः…अवश्यायबिन्दुवदचिरस्थायिनः ल.वि.१०६क/१५३; • सं. अचिरस्थितिकता — {'du byed kyi rnam pa thams cad la mi rtag pa yang dag par ji lta ba bzhin du rab tu rtog go//} … {ring du mi gnas pa dang} अनित्यतां च सर्वसंस्कारगतस्य यथाभूतं प्रत्यवेक्षते… अचिरस्थितिकतां च द.भू.१९५ख/१९.
ring du lon pa
• वि. दीर्घकालिकः — {byang chub sems dpa'i bslab pa'i gzhi rgya che zhing dpag tu med la bsam gyis mi khyab cing de ltar ring du lon pa dang} बोधिसत्त्वशिक्षापदानि… उदाराण्यप्रमेयाण्यचिन्त्यानि दीर्घकालिकानि बो.भू.७६ख/९८; • सम. चिरम् — {rgya mtsho'i gru} … {bcing ba bcings nas ring du lon pa zhig chu'i nang du drangs nas} सामुद्रिकां नावम्… चिरबन्धनबद्धामुदकेऽवतार्य अ.सा.२५५क/१४४; {'o na de lta na yang de dag ni 'gags nas ring du lon pa'i phyir gtan nas med pa nyid ma yin nam} नन्वेवमपि तेषां चिरनिरुद्धत्वादत्यन्तासत्त्वमेव त.प.२०६क/८८०; {de'i khang pa yang mtho zhing yangs la/brtsigs} {nas ring du lon pa} महच्चास्य निवेशनं भवेदुच्छ्रितं च विस्तीर्णं च चिरकृतं च स.पु.२९क/५१.
ring du song ba
• भू.का.कृ. दूरानुगतः — {ring du song zhing rgyun mi 'chad pa dang nyon mongs pa bstsal bas bsgos pa dang} दूरानुगतानुपच्छेदक्लेशो (शा भो.पा.)पकर्षण…वासिततां च द.भू.२५२ख/५०; • सं. १. प्रवासः, देशान्तरगमनम् — {kha cig byes bgrod nyon mongs dang /} /{ring du song ba'i sdug bsngal can//} दण्डयात्राभिरपरे प्रवासक्लेशदुःखिताः । बो.अ.२६क/८.७४ २. दूरानुगतता — {de ni nyon mongs pa rnams ring du song ba yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te/} {sbyor ba mtha' yas pa dang} स क्लेशानां दूरानुगततां च यथाभूतं प्रजानाति । प्रयोगानन्ततां च द.भू.२५२क/४९; • पा. १. दूरंगमा, सप्तमी बोधिसत्त्वभूमिः — {sa ni bcu ste/} {rab tu dga' ba dang} … {ring du song ba dang} … {chos kyi sprin no//} भूमयो दश—प्रमुदिता…दूरंगमा…धर्ममेघा च म.टी.२३६ख/७५; {byang chub sems dpa'i sbyor ba las byung ba'i spyod pa yongs su rdzogs pas bsdus pa'i phyir ring du song ba zhes bya ste} बोधिसत्त्वप्रायोगिकचर्यापरिपूरिसंगृहीतत्वात् दूरंगमेत्युच्यते बो.भू.१८१ख/२३९; द.भू.१७०क/३ २. दूरगा, अधिमुक्तिभेदः — {skyes dang} … /{brtan zhugs ring du song ba'i mos pa 'o//} जाता…गाढं विष्टा दूरगा चाधिमुक्तिः ।। सू.अ.१६२ख/५२; {mos pa rnam par dbye ba la tshigs su bcad pa gnyis so//} … {ring du song ba ni sa lhag ma rnams la'o//} अधिमुक्तिप्रभेदलक्षणविभागे श्लोकौ… दूरगा परिशिष्टासु भूमिषु सू.व्या.१६२ख/५२; • ना. दूरंगमः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {ring du song ba dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः …दूरंगमः… शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५.
ring na gnas
= {ring gnas/}
ring na gnas pa
= {ring gnas/}
ring gnas
• वि. दूरस्थः — {ring na gnas pa'i sgra brnyan bzhin/} /{rtsed mo byed par smras sam ci//} क्रीडद्भिरुपदिष्टाः स्युर्दूरस्थप्रतिशब्दकैः ।। त.स.११८क/१०२०; {kye ma gti mug gyis bcings pas/} /{rmongs pa ring du gnas pas kyang //lus} {can rnams la snang ba sgrib//sprin} {gyi rnam par 'gyur bas bzhin//} अहो मोहानुबन्धेन दूरस्थैरपि देहिनाम् । आलोकश्छाद्यते मूर्खैर्मेघैरिव विकारिभिः अ.क.८८ख/९.२४; दूरवर्ती — {'phral la nyo ba yongs btang nas/} /{ring na gnas la bsgugs pa na/} /{zong 'grems sa ru smad 'tshong ma//'phreng} {ba bzhin du myur du bskam//} सद्यःक्रयपरित्यागा दूरवर्तिप्रतीक्षया । माला इवाशु शुष्यन्ति वेश्याः पण्यप्रसारके ।। अ.क.९ख/५०.९४; दूरस्थितः — {ring du gnas na'ang de dag la/} /{legs par byas pa'ang mtshungs pa yin//} संस्कारः स समानश्च तेषु दूरस्थितेष्वपि ।। त.स.९५क/८४१; चिरस्थः — {ring du gnas kyang mdza' gcugs med//skye} {gnyis ldan pa ne tso bzhin//} चिरस्था अपि निःस्नेहाः शुका इव द्विजातयः ।। अ.क.१४७क/१४.९४; चिरस्थितिकः — {ming ni 'di zhes bya'o//} … {'di srid cig tu ring du gnas so//} एवंनामा… एवंचिरस्थितिकः द.भू.२००क/२२; {bdag gi rigs rgyud ring du gnas par shog shig} कुलवंशो मे चिरस्थितिकः स्यात् अ.श.९क/८; आरादवस्थितः — {chu sogs nang du zhugs pa 'di/} /{gzugs ni ring du gnas pa yin//} जलाद्यन्तर्गतं चेदं बिम्बं त्वारादवस्थितम् ।। त.स.९२ख/८४६; बहिष्कृतः — {tshangs la gang dag sdang ba ni/} /{sdig can rig byed las ring gnas/} /{rig byed skyon dang yon tan tshig/} /{ngo tsha med par ji ltar brjod//} ये तु ब्रह्मद्विषः पापा वेदाद्दूरं बहिष्कृताः । ते वेदगुणदोषोक्तीः कथं जल्पन्त्यलज्जिताः ।। त.स.७७क/७२१; • सं. दूरभावः — {mkha' nyid rna bar 'dod phyogs la/} /{khyab pa nyid phyir mtshungs thob 'gyur/} /{ring du gnas kyang sgra rnams kyi/} /{shes pa 'byung bar thal bar 'gyur//} आकाशश्रोत्रपक्षे च विभुत्वाद् प्राप्तितुल्यता । दूरभावेऽपि शब्दानामिति ज्ञानं प्रसज्यते ।। त.स.७८ख/७३३; दूरदेशस्थितिः — {rdzas gzhan gyis bar du chod pa dang ring po na gnas pa dag kyang} द्रव्यान्तरेण व्यवधाने दूरदेशस्थितौ च वा.टी.८६क/४३; दूरस्थानम् — {bar du chod pa dang ring po na gnas pa 'di la yod pa ma yin pa zhes bya bar sbyar ro//} न विद्येते व्यवधानदूरस्थाने चास्येति विग्रहः वा.टी.८६क/४३; • अव्य. दूरे — {mdza' bo dag ni ring na gnas/} /{chu 'dzin bgrod ldan 'di ni 'ongs//} दूरे प्रियतमः सोऽयमागतो जलदागमः । का.आ.३२६ख/२.१३२.
ring po
• वि. दीर्घः — {der gzugs bzang ba yid las byung ba} … {tshe ring ba/} {dus ring por gnas par 'gyur ba} ते तत्र भवन्ति रूपिणो मनोमयाः…दीर्घायुषा दीर्घमध्वानं तिष्ठन्ति अभि.स्फु.९४क/७७०; {de nas gnyid ni ring po'i slad/} /{gus pas mal stan 'dzegs de la/} /{gzhon nu gar mkhan ma yi gzugs/} /{spangs nas 'phral la rab smras pa//} ततस्तं दीर्घनिद्रायै शय्यामारूढमादरात् । विहाय नर्तकीरूपं कुमारः सहसाऽब्रवीत् ।। अ.क.१३३क/६६.९६; उच्चः — {gang gi tshe} … {kha cig gis shing sha pa ring po zhig bstan te/} {'di shing yin no zhes brjod pa} यदा केनचिदुच्चां शिंशपामुपदर्श्योच्यते — अयं वृक्षः इति न्या.टी.५१क/१०६; दूरः — {lha gcig yul gzhan ring po nas/} /{bdag po'i khrims ldan su zhig 'ongs//} दूरदेशान्तराद्देव प्राप्ता काऽपि पतिव्रता । अ.क.२६८ख/३२.४२; चिरः — {rin chen rna rgyan dpung rgyan dang /} /{zur phud 'od zer ring po yi/} /{mtshams las 'das pa'i ngo mtshar dag/} /{phyogs kyi gdong la 'dri ba bzhin//} रत्नकुण्डलकेयूरकिरीटिकचिरांशुभिः । आलिखन्तमिवाश्चर्यममर्यादं दिशां मुखे ।। अ.क.१६७ख/१९.४२; • सं. १. दीर्घः — {dbyangs bcu gnyis dang bcas pas sum brgya drug cur 'gyur te yi ge rnams thung ngu dang ring po'i dbyangs kyis phye bas so//} द्वादशस्वरैः सह षष्ट्युत्तरत्रिशता भवन्ति वर्णा ह्रस्वदीर्घस्वरभेदतः वि.प्र.२०३ख/१.९१; {de ltar dbyangs ring por pha rol tu byung bas sngon ma'i rjes su nga ro ma nyid thob par 'gyur ro//} एवं दीर्घस्वरे परभूते पूर्वोऽनुस्वारो मत्वमापद्यते वि.प्र.१२८क/३.५६ २. उदात्तः — {dbyangs la sogs zhes bya ba ni ring po la} ( {sogs pa'o//} ) {sogs pa'i sgras myur ba dang} ( {bar ma dang} ) {dal ba la sogs pa gzung ngo //} स्वरादिभिरिति उदात्तादिभिः । आदिशब्देन द्रुतमध्यविलम्बितादिपरिग्रहः त.प.२०१क/८६९ ३. दैर्घ्यम्, दीर्घता — {ring po mA yAM A ro ha//} दैर्घ्यमायाम आनाहः (आरोहः लि.पा.) अ.को.१७८ख/२.६.११४; • पा. दीर्घम्, रूपायतनभेदः — {yang gzugs kyi skye mched de nyid/} {rnam pa nyi shu zhes bya ste/} {'di lta ste/} {sngon po dang} … {ring po dang} … {mun pa'o//} तदेव रूपायतनं पुनरुच्यते—विंशतिधा, तद्यथा—नीलम्…दीर्घम्…अन्धकारमिति अभि.भा.३०क/३२; {gzugs rnam gnyis dang /} {kha dog dang dbyibs so//} … {dbyibs ni rnam pa brgyad de/} {ring po la sogs pa nas phya le ba ma yin pa la thug pa'o//} रूपं द्विधा—वर्णः, संस्थानं च… संस्थानमष्टविधं दीर्घादि विसातान्तम् अभि.भा.३०क/३२. • (द्र.— {rgyang ring po/} {thag ring po/} {yun ring po/} ).
ring po nas
दूरात् — {de yis ri las ring po nas/} /{chos gos tshos khu 'tshed pa yi/} /{me las skyes pa'i du ba dag/} /{mthong nas} स दूराच्चीवरक्वाथपाके वह्निसमुद्गतम् । पर्वते धूममालोक्य अ.क.२८२क/१०५.५; {lha mo rnams kyis ring po nas/} /{mi bdag byon pa bstan par gyur//} दूरान्नृपतिमायान्तं सुरनार्यः सिषेविरे ।। अ.क.४९क/५८.२०.
ring po nyid
उच्चत्वम् — {de'i tshe glen pa de ni shing sha pa ring po nyid shing sha pa tha snyad kyi rgyu mtshan ma yin par rtogs pa} तदाऽसौ जाड्याच्छिंशपाया उच्चत्वमपि वृक्षव्यवहारस्य निमित्तमवस्यति न्या.टी.५१क/१०६.
ring po mthong
= {ring mthong /}
ring po mthong ba
= {ring mthong /}
ring po na gnas pa
= {ring gnas/}
ring po nas 'ong ba
दूरागमनम् — {bkres skom ngal bas gzir ba de/} /{mi bdag gis kyang mthong gyur nas/} /{snying rje'i rgya mtshos ring po nas/} /{'ong ba yi ni rgyu mtshan dris//} नरनाथोऽपि तं दृष्ट्वा क्षुत्पिपासाश्रमातुरम् । पप्रच्छ करुणासिन्धुर्दूरागमनकारणम् ।। अ.क.२२ख/५२.३७.
ring po ma thogs pa
= {ring por mi thogs/}
ring po ma lon
= {ring po ma lon pa/}
ring po mi thogs
= {ring por mi thogs/}
ring po shes pa
वि. = {mkhas pa} दीर्घदर्शी, विद्वान् — {rig ldan rnam gsal nyes pa shes/} /{mdzes ldan blo bzangs kun rig dang /} /{rtogs ldan} … {ring po shes//} विद्वान् विपश्चिद्दोषज्ञः सन्सुधीः कोविदो बुधः ।…दीर्घदर्शी अ.को.१८१क/२.७.६; दूरादप्रत्यक्षमपि ऊहेन पश्यतीति दूरदर्शी । दृशिर् प्रेक्षणे । दीर्घदर्शी च अ.वि.२.७.६.
ring po'i nad
दीर्घरोगः — {ring po'i nad kyis mnar ba yis/} /{yongs su nyams pa de mthong nas//} स तं दृष्ट्वा परिम्लानं दीर्घरोगेण दुर्गतम् । अ.क.४७ख/५८.६.
ring po'i nad ldan
वि. दीर्घरोगी — {ring po'i nad ldan ma yin srog song bde//} सुखी गतासुर्न तु दीर्घरोगी अ.क.५७क/५९.७१.
ring por mthong
= {ring mthong /}
ring por mthong ba
= {ring mthong /}
ring por ma lon pa
= {ring po ma lon pa/}
ring 'phur
आराडः — {dge slong dag de nas nga sgyu rtsal shes kyi bu ring 'phur ga la ba der song ste} ततोऽहं भिक्षवो येनाराडः कालापस्तेनोपसंक्रम्य ल.वि.११७ख/१७४.
ring ba
• वि. दीर्घः — {ri dwags mo ltar mig dkyus ring bas gzugs bzang ba} दीर्घेक्षणा मृगवधूकमनीयरूपा वि.व.२१५क/१.९१; {sor mo ring ba} दीर्घाङ्गुली ल.वि.२०७क/३१०; दूरः — {byang chub kyi tshogs de yang rnam pa gnyis te/} {byang chub dang nye ba dang ring ba'o//} स पुनर्बोधिसम्भारो द्विविधः—बोधेर्दूरश्चासन्नश्च बो.भू.१९४क/२६०; {ring ba ni yul mi snang ba can no//} {nye ba ni yul snang ba can no//} दूरमदृश्यदेशम्, अन्तिकं दृश्यदेशम् अभि.भा.३५ख/५८; विप्रकृष्टः — {ring ba la sred pa dang nye ba la sred pa ste} विप्रकृष्टतृष्णा सन्निकृष्टतृष्णा च अभि.स.भा.१५क/१९; • सं. १. आयतिः, विस्तारः — {'di ni bdag gi ring ba dag/} /{'gog byed rna ba'i rgyan zhes te//} कर्णस्य भूषणमिदं मदायतिनिरोधिनः । का.आ.३२९ख/२.२२१ २. विप्रकर्षः — {dmigs pa'i bgegs byed pa ha cang nye ba dang ha cang ring ba la sogs pa med na} असत्युपलब्धिविघ्नेऽतिसन्निकर्षातिविप्रकर्षादिके अभि.स्फु.३१२ख/११९०; असन्निधानम्— {sgro btags pa de nye ba dang ring ba las ni shes pa'i snang ba tha dad pa med do//} तस्य समारोपितस्य सन्निधानादसन्निधानाच्च ज्ञानप्रतिभासस्य न भेदः न्या.टी.४५क/७७ ३. दीर्घत्वम् — {rdul phra rab gsum pa la sogs pa la 'jug pa'i chen po dang ring ba dag dang} त्र्यणुकादिषु वर्तमानयोर्महत्त्वदीर्घत्वयोः त.प.२७६क/२६६ ४. दीर्घः — {sogs pa'i sgras ni ring ba dang 'phar ba dang steng du 'don pa dang rjes su 'don pa dang 'bring du 'don pa dang drug skyes pa la sogs pa yongs su bzung ngo //} आदिशब्देन दीर्घप्लुतोदात्त(आनुदात्त)स्वरितषड्जादिभेदपरिग्रहः त.प.१३९ख/७३१; • अव्य. आरात् म.व्यु.७०५० (१००ख). • (द्र.— {phyag ring ba/} {dbugs ring ba/} {gting ring ba/} ). ।{ring ba bas kyang ches ring ba} दूराद्दूरतरम् — {'phags pa rab 'byor ni ring ba bas kyang ches ring du 'jug pa} दूराद्दूरतरमार्यसुभूतिः प्रविशति अ.सा.३४ख/१९.
ring ba nyid
दूरता — {yul rnam par 'chad pas ni yul gyis ring ba nyid de/} {dper na shar gyi rgya mtsho las nub kyi rgya mtsho lta bu'o//} देशविच्छेदाद् देशदूरता । तद्यथा— प्रदेशस्य पश्चिमसमुद्रस्य पूर्वसमुद्रात् अभि.स्फु.१४१ख/८५८.
ring ba la gnas pa
ना. दूरस्थितः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {ring ba la gnas pa dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…दूरस्थितः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५.
ring ba'i don
ना. दूराशयः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {ring ba'i don dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…दुरालभः (दूरार्थः/दूराशयः भो.पा.)… शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५.
ring bar 'gyur
• क्रि. १. दूरीभवति — {byang chub sems dpa' la ltung bas gleng na byang chub dang ring bar 'gyur ro//} बोधिसत्त्व आपत्त्या चोदयति, दूरीभवति बोधिः शि.स.५६क/५४ २. दूरीभवेत् — {ji ltar rang bzhin gcig 'byar ba na de nyid kyi tshe gzhan ring bar 'gyur te} कथं हि नामैकस्य स्वभावस्य संश्लेषे तदैवापरो दूरीभवेत् त.प.१८३क/८२७; • द्र.— {gang dag tshad ma'i spyod yul la'ang /} /{tshad ma'i gnod dkrugs tshig brjod na/} /{de dag dbang po las 'das pa'i/} /{shes pa'i nus ldan ring bar 'gyur//} प्रमाणगोचरा येषां प्रमाबाधाकुलं वचः । तेषामत्यक्षविज्ञानशक्तियोगो हि दूरतः ।। त.स.१२२क/१०६२.
ring bar gnas
= {ring bar gnas pa/}
ring bar gnas pa
वि. दूरस्थः — {sgro btags nas nye ba dang ring bar gnas pa yin no//} आरोपाच्च दूरस्थो निकटस्थश्च न्या.टी.४५क/७७.
ring mo
वि. दीर्घः — {de nas sems can de dus ring mo zhig 'das pa dang mi dga' bar gyur nas sems can gzhan dag kyang 'dir bdag dang skal ba mnyam par skyes kyang ci ma rung du sred pa skyes so//} अथ तस्य सत्त्वस्य दीर्घस्याध्वनोऽत्ययात् तृष्णोत्पन्ना, अरतिः सञ्जाता— अहो बतान्येऽपि सत्त्वा इहोपपद्येरन् मम सभागतायाम् अभि.स्फु.९४क/७७०; उन्नतः — {mtho dang mthon po ring mo dang /} /{ring dang rtse mo bsgreng dang mtho//} उच्चप्रांशून्नतोदग्रोच्छ्रितास्तुङ्गे अ.को.२११क/३.१.७०; उन्नमत्यूर्ध्वमित्युन्नतः । णम प्रह्वत्वे शब्दे च अ.वि.३.१.७०. • (द्र.— {yun ring mo/} ).
ring mo zhig lon pa
= {ring zhig lon pa/}
ring zhig
= {ring mo zhig/}
ring zhig ma mthong
वि. चिरदृष्टः — {rgyal pos smras pa/} {ngas bcom ldan 'das ring zhig ma mthong ngo //} राजोवाच—चिरदृष्टो मे सुगतः अ.श.१५२क/१४२.
ring zhig lon pa
अव्य. सुचिरात् — {'gyel nas ring zhig lon pa dang /} {'du shes rnyed de/langs} {nas} सुचिरात्संज्ञामुपलभ्योत्थाय सु.प्र.५६क/१११; चिरम् — {thos pa dang bsams pa dang bsgoms pa byas nas ring mo zhig lon pa dang smras nas ring mo zhig lon pa mi brjed pa dang} श्रुतचिन्तितभावितचिरकृतचिरभाषितानामसम्मोषता सू.व्या.१४९ख/३२.
ring la gnas par gyur pa
वि. दूरस्थः — {phul byung mig ni thob pas kyang /} /{ring la gnas par gyur pa yi/} /{phra ba'i gzugs sogs gsal bar byed//} चक्षुषाऽपि च दूरस्थसूक्ष्मरूपप्रकाशनम् । क्रियतेऽतिशयप्राप्त्या त.स.११५क/९९९.
पा. धातुस्तूपः, स्तूपभेदः — {rgyal po} (? {bu} ) {gzi brjid dri ma med gyur tshe/} /{nga yis rgyal ba'i ring bsrel mchod rten mdun/} /{mchog tu gus pas lus la me btang ste//stobs} {bcu mnga' ba rnams la mchod pa byas//} जिनधातुस्तूपपुरतो मे ज्वलित आश्रयः परमभक्त्या । पूजा कृता दशबलानाम् आसि नृपात्मजो विमलतेजाः ।। रा.प.२३७ख/१३४; का.व्यू.२३०क/२९३.
ring bsrel gyi tshogs
अस्थिसङ्घातः — {phyogs 'di na yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas 'od srung gi ring bsrel gyi tshogs ma zhig par bzhugs so//} एतस्मिन् प्रदेशे काश्यपस्य सम्यक्संबुद्धस्याविकोपितोऽस्थिसङ्घातस्तिष्ठति वि.व.१६०क/१.४८; शरीरसङ्घातः — {dge slong dag khyed yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas 'od srung gi ring bsrel gyi tshogs ma zhig pa rnams lta bar 'dod dam} इच्छथ यूयं भिक्षवः काश्यपस्य सम्यक्संबुद्धस्य शरीरसङ्घातमविकोपितं द्रष्टुम् वि.व.१६०ख/१.४९.
ring bsrel mchod rten
= {ring bsrel gyi mchod rten/}
ring bsrel ldan
= {ring bsrel ldan pa/}
ring bsrel ldan pa
वि. सधातुः — {de bzhin gshegs pa'i pho brang ngam/} /{ring bsrel ldan pa'i mchod rten du/} /{lha rnams thams cad cho ga bzhin/} /{sgrub pa po yis rtag tu bsgrub//} गृहे तथागते चापि सधातुवरचैत्यके ।। साधयेत् साधको नित्यं सर्वदेवान् यथावत् स.दु.१२१ख/२१२.
ring bsrel gnas pa
धातुधरः, स्तूपः — {gang gis ring bsrel gnas pa de dag la//g}.{yengs pa'i sems kyis phyag 'tshal sangs rgyas shes/} /{tshig gcig lan 'ga' brjod par byas pa yang /} /{de dag kun gyis byang chub mchog 'di 'thob//} नमोऽस्तु बुद्धाय कृतैकवारं ये ही तदा धातुधरेषु तेषु । विक्षिप्तचित्तैरपि एकवारं ते सर्वि प्राप्ता इममग्रबोधिम् ।। स.पु.२२क/३७.
द्र.— {mdza' mo shugs rings ldan pa la/} /{dga' bo bzhin ni phyir phyogs nas/} /{bdag ni ring por mi thogs par/} /{'ong ba 'di nyid ces rab smras//} नन्दः प्रणयिनीं दृष्ट्वा सोच्छ्वासां चलिताननाम् । अयमागत एवाहमचिरादित्यभाषत ।। अ.क.१०१क/१०.१८.
rings pa
• सं. त्वरा — {ma yis gtsug gi nor byin nas/} /{btang ba de ni rings pas 'khrugs//} दत्त्वा चूडामणिं मात्रा स विसृष्टस्त्वराकुलः । अ.क.१२८क/६६.३१; {bram ze de} … {byang chub sems dpa'i bu dbrog par rings pas} स ब्राह्मणः…बोधिसत्त्वतनयापहरणत्वरया जा.मा.५५ख/६४; • अव्य. द्रुतम् — {ha cang ring ba} ( {rings pa} ) {ma yin pa dang ha cang brtad pa ma yin pa dang gcig tu 'gro ba dang ldog pa la sbyor ba} ( {ma} ) {yin par} नातिद्रुतम्, नातिचपलम्, नैकान्तेन गमनप्रत्यागमनप्रतिसंयुक्तेन श्रा.भू.५०क/१२५; त्वरितेन — {dogs pa rab tu che bas rings pa des/} /{rdo des} … {'phangs pa} शिला…कार्यातिरागात् त्वरितेन तेन ।…मुक्ता जा.मा.१४३क/१६५; • = {ring ba/} ।{rings pa rings par} त्वरितत्वरितम् — {de 'gron pa lam stor ba bzhin du rings pa rings par de rnams kyi drung du song ngo //} स मार्गप्रनष्ट इवाध्वगस्त्वरितत्वरितं तेषां सकाशमुपसंक्रान्तः वि.व.१२४क/१.१२; शीघ्रशीघ्रम् — {mthong nas kyang rings pa rings par rtabs pa'i tshul gyis} … {mi gtsang ba'i gnas der babs te/} {bu gcig po phyung bar gyur to//} दृष्ट्वा च शीघ्रशीघ्रं त्वरमाणरूपः…मीढकूपमवरुह्यैकपुत्रकमभ्युत्क्षिपेत् र.व्या.१००क/४८; त्वरितत्वरिता — {de nas ka tsang ga las chus bum pa bkang nas rings pa rings par bcom ldan 'das gang na ba der song ba dang} ततः कचंगला उदकघटं पूरयित्वा त्वरितत्वरिता येन भगवांस्तेनोपसंक्रान्ता वि.व.१३१ख/१.२०.
rings par
द्रुततरम् — {sems dpa' chen po de/} {der rings par song ste} स महात्मा द्रुततरं ततोऽभ्यगच्छत् जा.मा.१८०क/२०९; शीघ्रम् — {rings par rab tu drongs shig} शीघ्रं भवन्तो गच्छन्तु अ.श.२७६ख/२५४; {'jigs pa bor la rings par tshur shog} आयातायात शीघ्रं भयमपनयत बो.अ.३८क/१०.१३; सत्वरम्— {pang du sbrul 'ongs na/} /{ji ltar rings par ldang ba} उत्सङ्गगे सर्पे यथोत्तिष्ठति सत्वरम् बो.अ.२३क/७.७१; {rang gi 'dod pas de dag rnams/} /{shin tu rings par bgrod pa yis//} स्वगृहोत्कण्ठया तेषां व्रजतामतिसत्त्वरम् । अ.क.१३५ख/६७.१९.
rings pa ma yin pa
वि. अविलम्बितः — {rings pa ma yin pa'i stabs} अविलम्बितगतिः ल.वि.१३४क/१९९.
rings pa ma yin pa'i stabs
पा. अविलम्बितगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — {skyes bu chen po'i stabs gang yin pa} … {mi bskyod pa'i stabs dang} … {rings pa ma yin pa'i stabs dang} याऽसौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिः…अविलम्बितगतिः ल.वि.१३४क/१९९.
rings po
वि. ( {ring po} इत्यस्य प्रा.) विशालः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {mi dkar rings po'i spyan dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…(अ)सितविशालाक्षस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
rings rings skad du smra ba'i tshig
आम्रेडितपदम्— {de nas byang chub sems dpa' rtabs shing rings rings skad du smra ba'i tshig rang bzhin khyad par can gsal bar ston pa} … {slob ma la smras pa} अथ स बोधिसत्त्वः ससम्भ्रमाम्रेडितपदं स्वभावातिशयव्यञ्जकं…शिष्यमुवाच जा.मा.४ख/३.
rid
= {rid pa/}
rid cing skam pa'i lus can
वि. रूक्षशुष्ककायः — {bdud kyi ris bkres pa dang skom pas gzir ba rid cing skam pa'i lus can} मारकायिकान् क्षुत्पिपासार्तरूक्षशुष्ककायान् वि.प्र.११३ख/३.३५.
rid de ba
वि. कृशः — {de nas khye'u de rang byung nas skra dkar zhing yan lag gnyer mas gang ba} … {rid de ba} ततः स्वयमेव निर्गतो वलिपलितचिताङ्गः… कृशः अ.श.२५५क/२३४.
rid pa
• वि. कृशः — {rid kyang mdzes sdug ma nyams pa/} /{thog ma'i ri bong can shar bzhin//} कृशोऽप्यकृशसौन्दर्यः शशीव प्रथमोदितः ।। अ.क.२५१ख/२९.५२; {lus rid cing lus nyam chung bar gyur} कृशशरीरा दुर्बलाङ्गाः अ.श.८७क/७८; {dka' thub kyis/} /{rid} तपःकृशः अ.क.२२५क/२५.१२; {rid pa'i rnam pa} कृशाकारः अ.क.२८४क/१०५.२५; परिकृशः — {bdag dkar sham mo//} {mig zhan pa'o//rid} {pa'o//} गौरोऽहं मन्दलोचनः परिकृशः त.प.२००क/११६; क्षामः — {ltogs shing rid pas ngal bar gyur//} क्षुत्क्षामः क्लान्तिमाययौ अ.क.१५८ख/१७.१४; दुर्बलः — {gcer bu gnag cing de bzhin rid pa yi//yi} {dwags che zhing ring ba'ang der gnas te//} तत्र ।। नाना (नग्ना भो.पा.)श्च कृष्णाश्च तथैव दुर्बला उच्चा महन्ताश्च वसन्ति प्रेताः । स.पु.३४ख/५७; छातः — {sha med nyam chung rid pa dang //stobs} {ldan 'tshag ldan yan lag rgyas//} अमांसो दुर्बलश्छातो बलवान् मांसल्ॐऽसलः । अ.को.१७३क/२.६.४४; वातादिदोषेण छिन्नमांसत्वात् छातः । छो छेदने अ.वि.२.६.४४; क्लिष्टः — {rid pa ni chod pa} क्लिष्टं व्यवहितम् त.प.२१३क/८९६; कर्शितः — {dge slong dag ngas zas su rgya shug 'bru gcig pu kho na ste gnyis su med pa zos pas lus shin tu nyam chung zhing rid par gyur to//} तस्य मे भिक्षव एकमेव कोलमाहारमाहरतोऽद्वितीयं कायोऽत्यर्थं कर्शितोऽभूद् दुर्बलः ल.वि.१२५ख/१८६; • सं. क्रशिमा — {des sdug pa dang bral ba'i mya ngan shin tu che ba skyes nas mchi ma'i sprin 'thibs pa'i gdong gis bsams pa'i rgya mtshor zhugs pa na lus shin tu rid par gyur te} सोऽतीव समुपजातप्रियाविरहशोकाश्रुदुर्दिनवदनश्चिन्ताजलधिमवगाहमानोऽतिशयसञ्जातशरीरक्रशिमा त.प.२६६क/१००१.
rid pa'i rnam pa
वि. कृशाकारः — {btson ra dag las keng rus bzhin/} /{rid pa'i rnam pa mdog mi sdug/} /{gos med skra ni gyen du langs/} /{de ni yi dwags bzhin du 'thon//} कारागारात् कृशाकारः कङ्काल इव धूसरः । ऊर्ध्वकेशो विवसनः स प्रेत इव निर्ययौ ।। अ.क.२८४क/१०५.२५.
rid par gyur
= {rid par gyur pa/}
rid par gyur pa
• वि. कृशः — {rgyal po me tog bzang zhes byar gyur tshe/} /{nga yis lus las rus pa phyung nas ni/} /{nad kyis rid par gyur la rkang byin te/} /{ngas ni nam yang sems can ma btang ngo //} हित्वा स्वमस्थि च शरीराद् व्याधिकृशस्य मज्ज मया दत्तम् । न च सत्त्व त्यक्त मय जातु आसि नृपो यदा कुसुम नाम ।। रा.प.२३८ख/१३५; {rdul dang nyi ma'i 'od zer gyis//kha} {dog nyams shing rid par gyur//} रजःसूर्यांशुसम्पर्काद्विवर्णाकृतयः कृशाः । जा.मा.१८०ख/२१०; • सं. कार्श्यम् — {'di ci nongs zhes rid par gyur pa'i rgyu de la dris so//} किमिदमिति कार्श्यनिमित्तमेनमपृच्छत् जा.मा.१०१क/११६.
rin
१. मूल्यम् — {'di dag tshong 'dus nas 'ongs pa'i/} /{rin gyis nyos pa tsam du zad//} हट्टागतानामेषां तु मूल्येन क्रयमात्रकम् ।। प्र.अ.४८ख/५५; {de yi ched du rna ba'i rgyan//sa} {yi rin du rab tu phul//} प्रददौ पृथिवीमूल्यं तत्कृते कर्णभूषणम् ।। अ.क.१७५क/१९.१३५; {mdor na dpa' bo'i rin du ni/} /{ji ltar 'dod pa de la bya//} यथेप्सितं तस्य कुर्वीत वीरमूल्यं समासतः । म.मू.२७५ख/४३२; {rin ma phul} अदत्तमूल्यम् वि.सू.७२क/८९; {rin dang gzhal bya ba kra ya//} मूल्यं वस्नोऽप्यवक्रयः अ.को.२००क/२.९.७९; मूलेनानाम्यम् अनभिभवनीयं मूल्यम् अ.वि.२.९.७९; पण्यः — {rin du 'os pa de sbyin mdzod//} पण्यार्होऽसौ समर्प्यताम् अ.क.२८९ख/१०७.१६; पणः — {pa Na sho sogs rgyal byas gla/} /{rin dang nor la yang de 'o//} पणो द्यूतादिषूत्सृष्टे भृतौ मूल्ये धनेऽपि च ।। अ.को.२२१क/३.३.४६; पण्यत इति पणः । पण व्यवहारे स्तुतौ च अ.वि.३.३.४६; निष्क्रयः — {de yi rin du rgyal srid nyid kyang sbyin//} तन्निष्क्रयं राज्यमपि प्रयच्छन् ।। जा.मा.१९१ख/२२३; क्रयः — {der mi'i snying dang khrag dang rus pa dang rkang dag nga la dgos na/} {de'i rin gyis nyor byin cig} तत्र मे पुरुषस्य हृदयेन कृत्यम्, लोहितेन च अस्थिमज्जया च । तद्दास्यसि त्वं क्रयेण अ.सा.४३५ख/२४५ २. शुल्कः, ओ कम् — {nged kyi brgyud kyi bu mo rnams/} /{rin ni shin tu che ba ste//} वंशेऽस्माकं तु कन्यानां शुल्कमादीयते महत् ।। अ.क.१८५क/२१.१०; {bram zes bu mo'i rin rnams ni//ma} {lus kha yis blangs pa'i tshe//} ब्राह्मणेनाखिले तस्मिन् कन्याशुल्के प्रतिश्रुते । अ.क.१८५क/२१.१३.
rin cen
= {rin chen/}
rin chung
= {rin chung ba/}
rin chung ba
अल्पमूल्यम् — {nyon mongs pa can ni 'bad pas bsgrub par bya ba ma yin pa'i phyir rin chung ba yin no//} क्लिष्टमल्पमूल्यम्, अयत्नसाध्यत्वात् अभि.भा.४६क/१०४८.
rin che ba
वि. बहुमूल्यम् — {rin che ba} … / {rin chen byang chub sems legs brtan par zungs//} बहुमूल्यं…सुदृढं गृह्णत बोधिचित्तरत्नम् ।। बो.अ.२ख/१.११; {dge ba ni tshegs chen pos bsgrub par bya ba yin pa'i phyir rin che ba yin no//} कुशलं बहुमूल्यम्; महाभिसंस्कारसाध्यत्वात् अभि.भा.४६क/१०४८; द्र. {rin chen/}
rin chen
• सं. १. रत्नम् — {nor bu dang mu tig dang} … ग्. {yas su 'khyil ba la sogs pa ni rin po che'o//} मणिमुक्ता…दक्षिणावर्तप्रभृति रत्नम् वि.सू.२६ख /३३; {rin po che 'bring po ni mu tig dang byi ru dang mu men dang /} {shU la ma Ni dang thig le drug pa'o//} मध्यमरत्नानि मुक्ताप्रवालराजपट्टशूलमणिषड्बिन्दुकाश्चेति वि.प्र.१४९ख/३.९६; {rdo rje rin po che} वज्ररत्नम् ग.व्यू.३२३ख/४०६; {chos rin po che} धर्मरत्नम् सु.प.३५क /१४; {'khor lo rin po che} चक्ररत्नम् अभि.स्फु.२०९क/९८२; {sangs rgyas rin chen za ma tog//} बुद्धरत्नकरण्डकम् हे.त.१६ख/५२; {thams cad mkhyen pa'i rin po che} सर्वज्ञतारत्नम् स.पु.४३ख/७५; {tshul khrims rin chen} शीलरत्नम् अ.क.२३२ख/८९.१३९; {legs bshad rin chen dag gi mtsho//} सागरः सूक्तिरत्नानाम् का.आ.३१९ख/१.३४; {rgyal ba nyid rin chen te/} {rnyed dka' ba thob pa la sogs pa'i yon tan dang ldan pa'i phyir ro//} जिन एव रत्नम्, दुर्लभप्रतिलम्भादिगुणयोगात् बो.प.४७ख/८; मणिः — {sol phung de dag rin chen phung por gyur//} सोऽङ्गारराशिर्मणिराशिरस्तु बो.अ.३७ख/१०.८; {dngul rin po che'i ba so 'phreng ba mdzes pas brgyan pa} रजतमणिरुचिरदन्तमालारचिता ग.व्यू.२८क/१२४; {smon lam rgya mtsho thams cad rab tu sgrog pa'i rin chen rgyal po'i gtsug phud dang} सर्वप्रणिधानसागरनिर्घोषमणिराजचूडेन ग.व्यू.२७५ख/२; मणिरत्नम् — {gser gyi shing rta dam pa} … {rin po che sna tshogs kyi 'od gsal bar snang ba} विविधमणिरत्नदीप्तिव्यवभासितम्…हैमं रथवरम् जा.मा.६७क/७७ २. रत्नबोधकपूर्वपदमात्रम् — {rin chen margad mdog ltar sngo ba'i chu//} मरकतहरितप्रभैर्जलैः जा.मा.८३क/९६; {rin po che mu sar gal bas btab} मुसारगल्वसृष्टम् द.भू.२१५ख/२९ ३. पुष्कलं मूल्यम्— {de nas re zhig na ded dpon gyis rin po ches phyir blus nas/} {chung ma de nyid la byin} यावत्सार्थवाहेन पुष्कलेन मूल्येन निष्क्रीय तस्यै पत्न्यै दत्तः अ.श.२०७ख/१९१ ४. = {rin chen nyid} महार्घता — {de ltar ma byas na ni nor bu bzang po yang /} /{nor bu de ni grags dang rin chen mi ldom mo//} मणिर्हि शोभानुगतोऽप्यतोऽन्यथा न संस्पृशेद्रत्नयशोमहार्घताम् ।। जा.मा.२५क/२९ ५. = {rin po che chen po} महारत्नम्, चिन्तामणिरत्नम् — {rin chen gzi brjid 'bar ba yi/} /{phreng ba 'khrugs pa lha mo ltos/} /{ma phug pas ni sbyor bral 'gyur/} /{phug pas dga' ba sbyin pa'o//} पश्य देवी महारत्नं ज्वालामालाकुलं वपुः । अयोग्यः स्यादविद्धेन विद्धः सन् रुचिदायकः ।। हे.त.२७ख/९२ ६. = {gser} हिरण्यम्, कनकम्— {gser dang mdog bzang ka na kaM/} /{rin chen he ma tshong dus 'drim//} स्वर्णं सुवर्णं कनकं हिरण्यं हेम हाटकम् । अ.को.२०१क/२.९.९४; हर्यतीति हिरण्यम् । हर्य गतिकान्त्योः अ.वि.२.९.९४; • पा. रत्नम् १. कुलविशेषः — {rdo rje pad ma de bzhin las/} /{de bzhin gshegs dang rin chen nyid/} /{snying rje chen po dam pa yi/} /{rigs ni rnam pa lnga ru brjod//} वज्रं पद्मं तथा कर्म तथागत रत्नैव च । कुलानि पञ्चविधान्याहुरुत्तमानि महाकृप ।। हे.त.६क/१६ २. हस्तचिह्नविशेषः — {tsartsi kA la sogs pa rnams kyi g}.{yas kyi phyag gnyis la mtshan ma rnams rim pa bzhin du gsungs te} … {dpal chen mo'i pad+ma dang rin po che nyid do//} चर्चिकादीनां यथाक्रमेण सव्यभुजद्वयेन चिह्नान्युच्यन्ते…महालक्ष्म्याः कमलं रत्नमेव च वि.प्र.४१क/४.२९; • ना. रत्नः, तथागतः — {rnam snang mi bskyod don yod dang /} /{rin chen dpag med sems dpa' po//} वैरोचनाक्षोभ्यामोघश्च रत्नारोलिच्च सात्त्विकः । हे.त.६क/१६; {lhor ni rin chen bri bya zhing /} /{nub tu chu skyes pad ma} (? {dam pa} ) {ste/} /{byang du gdon mi za zhes grags//} दक्षिणेन लिखेद् रत्नं पश्चिमेनाम्बुजोत्तमम् । उत्तरेणामोघाख्यातम् स.दु.११५क/१९०; रत्नपाणिः — {rin chen gyi mchog sbyin gyi phyag rgya'o//} रत्नपाणेर्वरदमुद्रा वि.प्र.१७३ख/३.१७२; • वि. १. अनर्घः — {rin chen yon tan khyod kyi ni/} /{gzugs 'di nyid la bdag dga' 'o//} तवानर्घगुणा मूर्तिरियमेव मम प्रिया ।। अ.क.३६१क/४८.४१ २. रत्नमयः — {rin chen theg pa 'di ni dam pa mchog//} रत्नमयं यानमिदं वरिष्ठम् स.पु.३६ख/६३; • उ.प. मणिः — {yid bzhin rin chen las lhag mdzes shing 'jig rten kun gyis smad par mi 'os pa/} /{skyes bu'i rin chen gzhan pa sngon med mthu ldan su zhig de rnams phyag bgyi 'os//} चिन्तारत्नादधिकरुचयः सर्वलोकेष्वनिन्द्या वन्द्यास्तेऽन्यैः पुरुषमणयः केऽप्यपूर्वप्रभावाः । अ.क.२०३क/२३.१; रत्नम्— {khyod sku bltar 'os rin chen te/} /{legs gsungs mnyan 'os rin chen lags/} /{chos ni spyad} ( {dpyad} ?) {'os rin chen bas/} /{khyod ni rin chen 'byung gnas lags//} रूपं द्रष्टव्यरत्नं ते श्रव्यरत्नं सुभाषितम् । धर्मो विचारणारत्नं गुणरत्नाकरो ह्यसि ।। श.बु.११३ख/९७; • द्र. {rin po che/}
रत्नाम्बु — {chos sku rgyal ba'i ye shes dang /} /{thugs rje'i khams ni bsdus pa'i phyir/} /{snod dang rin chen chu yis ni/} /{rgya mtsho dang ni mtshungs par bstan//} धर्मकायजिनज्ञानकरुणाधातुसंग्रहात् । पात्ररत्नाम्बुभिः साम्यमुदधेरस्य दर्शितम् ।। र.वि.९४ख/३७.
rin chen che
= {rin po che chen po/}
rin chen chen po
= {rin po che chen po/}
rin chen chen po'i rigs
पा. महारत्नकुलम्, कुलविशेषः — {rin chen chen po'i rigs mchog gis/} /{dam tshig yid du 'ong ba la/} /{nyin re bzhin du lan drug tu/} /{sbyin pa rnam bzhi rab tu sbyin//} चतुर्दानं प्रदास्यामि षट्कृत्वा तु दिने दिने । महारत्नकुले योगे समये च मनोरमे ।। स.दु.१०४क/१४६.
rin chen chos
धर्मरत्नम् — {rin chen chos gang brnyes nas khyod/} /{mchog tu gyur pa de nyid dang /} /{khyad du bsgrun zhing de dang ni/} /{khyod dang bstun ldom kho nar bas//} यस्यैव धर्मरत्नस्य प्राप्त्या प्राप्तस्त्वमग्रताम् । तेनैव केवलं साधो साम्यं ते तस्य च त्वया ।। श.बु.१११ख/४०; = {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub/}
rin chen mchog
• सं. वररत्नम्— {de nas de ni der gnas te/} /{bcom ldan dbu skra sen cha la/} /{rin chen mchog gis rab mdzes pa'i//mchod} {rten rab tu gnas par byas//} तत्र स्थितो भगवतः सोऽथ केशनखांशके । स्तूपप्रतिष्ठामकरोद्वररत्नविराजिताम् ।। अ.क.१२४क/११.१२२; अग्ररत्नम् — {rin chen mchog 'di sbyangs te rin chen gyis/} /{bsgrub par bya ba gyis} अग्ररत्नं विशोध्य रत्नेन कुरुष्व कार्यम् र.वि.१०७क/६२; • ना. रत्नवरः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rin chen mchog dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा …रत्नवरस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७.
rin chen mchog gi 'od kyi gzi brjid
ना. रत्नाग्रप्रभतेजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen mchog gi 'od kyi gzi brjid zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नाग्रप्रभतेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
rin chen nyi ma'i 'khor lo rnam par snang ba'i 'od
ना. मणिसूर्यचन्द्रविद्योतितप्रभा, लोकधातुः — {rigs kyi bu sngon 'das pa'i dus de'i yang pha rol gyi bskal pa bcu pa la 'jig rten gyi khams rin chen nyi ma'i} ( {zla'i} ) {'khor lo rnam par snang ba'i 'od ces bya bar} भूतपूर्वं कुलपुत्र अतीतेऽध्वनि ततः परेण दशमे कल्पे मणिसूर्यचन्द्रविद्योतितप्रभायां लोकधातौ ग.व्यू.१२८ख/२१५.
rin chen snying po
• ना. रत्नगर्भः १. बुद्धः — {lag bzang dang} … {rin chen snying po dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…रत्नगर्भः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३क/५ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i snying po dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन… रत्नगर्भेण ग.व्यू.२७५क/२; {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rdo rje'i snying po dang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che'i snying po dang} वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन, रत्नगर्भेण च द.भू.१६७क/१; मि.को.१०५क; • सं. १. = {sa gzhi} रत्नगर्भा, भूः मि.को.१४६क २. रत्नसारः — {rin chen snying po mkhyen} रत्नसारज्ञः श.बु.१११क/२५.
rin chen snying po mkhyen pa
वि. रत्नसारज्ञः — {rin chen snying po mkhyen khyod kyis/} /{legs bshad srog gis 'jal ba na/} /{skye ba de dang de dag tu/} /{byang chub slad du dpa' stsal bstan//} क्रीणता रत्नसारज्ञ प्राणैरपि सुभाषितम् । पराक्रान्तं त्वया बोधौ तासु तासूपपत्तिषु ।। श.बु.१११क/२५.
rin chen snye ma
पा. रत्नमञ्जरिका, हस्तचिह्नविशेषः — {kun du bzang po zhes bya ste/} … / ग्. {yas pa'i phyag gi phyag rgya ni/} /{rin chen snye ma bsnams pa la/} / ग्. {yon pa khu tshur dkur brten pa'o//} समन्तभद्रनामतः ।…मुद्रा दक्षिणपाणिना ।। रत्नमञ्जरिकादिव्यं वाममुष्टिकटिस्थितः । स.दु.११०ख/१७०.
rin chen tog
= {rin po che'i tog/}
rin chen gter
• वि. रत्ननिधिः — {bsod nams rgya mtsho rin chen gter/} /{yon tan 'byung gnas chos kyi tshogs/} /{khyod la sems can gang 'dud pa/} /{de dag la yang phyag 'tshal legs//} पुण्योदधिं रत्ननिधिं धर्मराशिं गुणाकरम् । ये त्वां सत्त्वा नमस्यन्ति तेभ्योऽपि सुकृतं नमः ।। श.बु.११६क/१४९; • सं. रत्नकोशः — {de bzhin yid kyi nang chud rin chen gter//} तद्वन्मनोऽन्तर्गतम् …रत्नकोशम् र.वि.५९ख/६३.
rin chen theg pa
रत्नमयं यानम्— {'dis ni byang chub snying po der 'gro ste/} /{rin chen theg pa 'di ni dam pa mchog//} रत्नमयं यानमिदं वरिष्ठं गच्छन्ति येनो इह बोधिमण्डे । स.पु.३६ख/६३.
वररत्नम् — {bu gcig rin chen dam pa nga la ltos shing smros//nga} {ni mya ngan gzir te khyim nang sa la 'gyel//} प्रेक्षस्व पुत्रवररत्न मम प्रलापं शोकार्दितो निपतितोऽस्मि भुवि रा.प.२४७क/१४५.
rin chen dra ba
रत्नजालम् — {'phrul gyi lang ka'i grong rdal 'di/} /{mdangs dga' rin chen sna tshogs dang /} … /{rin chen dra ba'i bla res brgyan//} दिव्यलङ्कापुरीरम्यां नानारत्नैर्विभूषिताम् ।…रत्नजालवितानकैः ।। ल.अ.५७क/२.
rin chen gdugs
वि. रत्नच्छत्रः — {dpal ldan pad ma gar dbang phyug/} /{khyab bdag chen po rin chen gdugs//} पद्मनर्तेश्वरः श्रीमान् रत्नच्छत्रो महाविभुः ।। ना.स.६क/१०५.
rin chen bdag
= {rin chen bdag po/}
rin chen bdag po
ना. रत्नेशः, तथागतः/कुलदेवता — {'khor lo'i gzugs kyis mi bskyod pa/} /{rna cha'i bdag nyid 'od dpag med/} /{mgul gyi phreng ba rin chen bdag/} /{lag gdub rnam par snang mdzad brjod//} अक्षोभ्यश्चक्रीरूपेणामिताभः कुण्डलात्मकः । रत्नेशः कण्ठमालायां हस्ते वैरोचनः स्मृतः ।। हे.त.७क/१८; {rnal 'byor pa gang ser po che/} /{rin chen bdag po rigs kyi lha//} यो हि योगी महापिङ्गो रत्नेशः कुलदेवता ।। हे.त.२९ख/९८.
ना. रत्नवज्री, मुद्रा — {de nas rdo rje gtsug tor la sogs pa'i de bzhin gshegs pa rnams kyis sems ma rdo rje ma dang rin chen rdo rje ma dang chos kyi rdo rje ma dang las kyi rdo rje ma rnams spros te} ततो वज्रोष्णीषादितथागतैः सत्त्ववज्रीरत्नवज्रीधर्मवज्रीकर्मवज्रीं स्फारयित्वा स.दु.१११क/१७४.
rin chen ldan
= {sa gzhi} रत्नवती, भूः मि.को.१४६क ।
rin chen nor
रत्नधनम् — {dman byin rin chen nor ni rtswa yi rtse/} /{dad pas byin pa'i rtswa yang rin thang med//} हेलार्पितं रत्नधनं तृणाग्रं श्रद्धावितीर्णं तृणमप्यनर्घ्यम् । अ.क.२३९क/९०.३०.
rin chen rnam brgyan
वि. रत्नविभूषितः — {rin chen rnam brgyan ri bo la/} /{ma 'ongs rnams kyang gsung bar 'gyur//} अनागताश्च वक्ष्यन्ति गिरौ रत्नविभूषिते ।। ल.अ.५७ख/३.
rin chen sna tshogs
= {rin po che sna tshogs/}
rin chen snang
= {rin po che snang ba/}
rin chen snang ba
= {rin po che snang ba/}
rin chen snod
मणिभाजनम् — {de dag thos nas gzhon nu mas/} /{bos te rin chen snod du ni/} /{phog nas blugs te gus pa yis/} /{sbrang rtsi'i 'o thug de la phul//} एतदाकर्ण्य कन्याभ्यामाहूय मणिभाजने । अवतीर्यार्पितं भक्त्या तदस्मै मधुपायसम् ।। अ.क.२२५ख/२५.१३; रत्नपेटा — {rin chen snod ni phye ba ltar/} /{sangs rgyas nyid ni yang dag bstan//} विवृता रत्नपेटेव बुद्धत्वं समुदाहृतम् ।। सू.अ.१५२ख/३७; रत्नकरण्डकः — {rin chen snod nyid du} … {rnam par gzhag} स्थापितं… रत्नकरण्डके गु.सि.३ख/८.
rin chen paT+Ta
= {rin po che'i paT+Ta/}
rin chen pad+mo snang ba'i snying po
ना. रत्नपद्मावभासगर्भः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen pad+mo snang ba'i snying po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नपद्मावभासगर्भो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.
rin chen pad+mos rnam par gnon pa
ना. रत्नपद्मविक्रामी, तथागतः — {de bzhin gshegs pa tshangs pa'i 'od zer rnam par rol pas mngon par mkhyen pa la phyag 'tshal lo//} … {rin chen pad mos rnam par gnon pa la phyag 'tshal lo//} नमो ब्रह्मज्योतिर्विक्रीडिताभिज्ञाय तथागताय…नमो रत्नपद्मविक्रामिणे शि.स.९५क/९४.
rin chen dpal
ना. १. रत्नश्रीः [1] तथागतः — {lag bzang dang} … {rin chen dpal dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…रत्नश्रीः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३क/५ [2] बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i dpal dang} … {rin po che'i dpal dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…(रत्नकेतुना) च…रत्नश्रिया च ग.व्यू.२७६क/३ २. रत्नकेतुः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i dpal dang} … {rin po che'i dpal dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…(रत्नकेतुना) च…रत्नश्रिया च ग.व्यू.२७६क/३.
rin chen dpal gyi ngang pas brgyan pa
ना. रत्नश्रीहंसचित्रा, लोकधातुः — {rin chen dpal gyi ngang pas brgyan pa'i 'jig rten gyi khams na de bzhin gshegs pa rnam par snang mdzad bzhugs pa yang mthong ngo //} रत्नश्रीहंसचित्रायां लोकधातौ वैरोचनं तथागतं पश्यामि ग.व्यू.३४७ख/६६.
rin chen dpal gyi rtse mo'i sprin rab tu snang ba
ना. रत्नश्रीशिखरमेघप्रदीपः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen dpal gyi rtse mo'i sprin rab tu snang ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नश्रीशिखरमेघप्रदीपो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.
rin chen dpal 'byung
ना. रत्नश्रीसम्भवा, लोकधातुः — {'jig rten gyi khams ni rin chen dpal 'byung zhes bya bar gyur to//} {'jig rten gyi khams de'i gling bzhi pa 'bring po rin chen zla ba sgron ma'i 'od ces bya ba de na rgyal po'i gnas pad mo'i 'od ces bya ba yod de} रत्नश्रीसम्भवा नाम लोकधातुरभूत् । तस्यां…रत्नचन्द्रप्रदीपप्रभा नाम मध्यमा चातुर्द्वीपिका । तस्यां पद्मप्रभा नाम राजधानी ग.व्यू.८७ख/१७८.
rin chen phung po
• सं. रत्नराशिः — {dbul po rnams kyi khyim khyim du/} /{rang gi bsod nams ma yin pas/} /{rin chen phung po des byin pa/} /{skad cig nyid kyis sol phung gyur//} निजैरपुण्यैर्निःस्वानां रत्नराशिर्गृहे गृहे । तद्वितीर्णः क्षणेनैव जगामाङ्गारराशिताम् ।। अ.क.२००ख/८४.१८; • पा. रत्नकूटः, ओ टम्, हस्तचिह्नविशेषः — {phyag rgya phyag g}.{yas pad ma la/} /{gnas pa'i rin chen phung po nyid/} / ग्. {yon pa khu tshur dkur gnas pa'o//} मुद्रा दक्षिणपाणिना । पद्मस्थरत्नकूटं तु वाममुष्टिकटिस्थितः ।। स.दु.११०क/१७०.
rin chen phyag
• ना. रत्नहस्तः, बोधिसत्त्वः — {'di lta ste/phyag} {na rin chen dang} … {rin chen phyag dang} … {de dag dang gzhan yang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams dang lhan cig} तद्यथा—रत्नपाणिः…रत्नहस्तिः (हस्तः भो.पा.)…एतैश्चान्यैश्च बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैः सार्धम् म.मू.९४क/६; • सं. रत्नपाणिः — {dang po bdud rtsi 'od ces bya/} /{zla ba'i mdog gis rnam par mdzes/} /{bdud rtsi'i bum pa legs par bsnams/} /{cod pan rin chen phyag gis so/} / ग्. {yon pa khu tshur dkur 'jog cing //} प्रथमममृतप्रभश्चन्द्रवर्णविराजितः ।। अमृतकलशं सन्धार्य मुकुटं रत्नपाणिना । वाममुष्टिकटिन्यस्तः स.दु.११०क/१६८.
rin chen phyag rgya
= {rin po che'i phyag rgya/}
rin chen phreng ba
• सं. १. रत्नावलिः, ओ ली — {grogs mo lus phra nu ma'i ngos la rin chen 'phreng ba'i khur gyis ci zhig byed//} तन्वङ्ग्याः सखि किं कृतः स्तनतटे रत्नावलीभिर्भरः अ.क.३०२ख/१०८.१०१; • पा. रत्नमाला, चिह्नविशेषः — {rje rigs ma ste spyan ma'i rigs las skyes pa'i smyu gu dang rin chen phreng ba'o//} लेखनी रत्नमाला वैश्याया लोचनाकुलजायाः वि.प्र.१६९ख/३.१५९; • ना. १. रत्नमाला [1] गन्धर्वकन्या — {dri za'i bu mo brgya stong du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {dri za'i bu mo dga' ba'i bzhin zhes bya ba dang} … {dri za'i bu mo rin po che'i phreng ba zhes bya ba dang} अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा — प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…रत्नमाला नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९ [2] ग्रन्थः — {de kho na nyid kyi sgron ma'i rgyud kyi dka' 'grel rin chen phreng ba zhes bya ba} तत्त्वप्रदीपनामतन्त्ररत्नमालापञ्जिका क.त.१२०५ २. रत्नावली, ग्रन्थः — {mdor bsdus pa'i sgrub thabs kyi 'grel pa rin chen phreng ba zhes bya ba} पिण्डीकृतसाधनवृत्तिरत्नावलीनाम क.त.१८२६.
rin chen phreng ba ma
ना. रत्नमाला, पत्रदेवी/योगिनी — {gzhon nu ma'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la pad+ma dang lus med ma dang gzhon nu ma dang ri dwags bdag pos 'gro ma dang rin chen phreng ba ma dang mig bzang ma dang rul ma dang bzang mo ste} कौमार्याः पूर्वपत्रादौ पद्मा, अनङ्गा, कुमारी, मृगपतिगमना, रत्नमाला, सुनेत्रा, क्लीना, भद्रा वि.प्र.४१ख/४.३१; {pad+ma'i 'dab ma rnams la 'jigs ma la sogs pa rnal 'byor ma drug cu rtsa bzhi rnams kyi sa bon gsungs te} … {rgyab tu rin chen phreng ba ma'i k+Sh+R}-{I'o//} भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते … पृष्ठे क्षॄ रत्नमालायाः वि.प्र.१३२क/३.६४.
rin chen 'phags
ना. रत्नोद्गतः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {rin chen 'phags dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…रत्नोद्गतः… शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३क/५.
rin chen 'phreng ba
रत्नराजिः — {rin chen 'phreng bas rnam mdzes pa'i/} /{mdun sa'i sa gzhi} … {bsten//} रत्नराजिविराजिताम् ।…सभाभूमिं भेजे अ.क.४४क/४.८७; द्र. {rin chen phreng ba/rin} {chen 'bar ba} ।। • वि. रत्नदीप्तः— {bA lo k+ShI ya zhes pa yi/} /{mchod rten rin chen 'bar ba byas//} बालोक्षीयाभिधं स्तूपं रत्नदीप्तं न्यवेशयत् ।। अ.क.४६क/५७.८; • पा. ज्वलितरत्नम्, हस्तचिह्नविशेषः — {gsum pa bzang skyong zhes bya ba/} … /{phyag rgya phyag ni g}.{yas pa yis//rin} {chen 'bar ba yang dag bsnams//g}.{yon pa khu tshur dkur gnas pa'o//} तृतीयो भद्रपालेति…मुद्रा दक्षिणपाणिना । ज्वलितरत्नं सन्धार्य वाममुष्टिकटिस्थितः ।। स.दु.११०क/१७०.
rin chen 'byung
ना. १. रत्नसम्भवः [1] तथागतः — {mi bskyod rnam snang rin chen 'byung /} /{dpag med don grub rdo rje sems//} अक्षोभ्य वैरोचन रत्नसम्भव अमितप्रभ अमोघसिद्धि वज्रसत्त्वः हे.त.२३क/७६; {nur nur rang bzhin mi bskyod pa/} /{mer mer po ni rin chen 'byung /} /{'od dpag med mgon ltar ltar po/} /{gor gor po ni don yod grub/} /{mkhrang 'gyur rnam par snang mdzad de/} /{rnam pa lngar ni bstan pa yin//} कललेनाक्षोभ्यरूपेणार्बुदं रत्नसम्भवः । पेश्यमितनाथस्य घनोऽमोघसिद्धयेः । प्रशाखा वैरोचनस्यापि पञ्चाकारं तु दर्शयेत् ।। स.उ.२६६ख/२.२१ [2] बोधिसत्त्वः — {de nas lho nub kyi phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa rin chen srog shing gi sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che 'byung bar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che 'byung ba zhes bya ba} अथ खलु दक्षिणपश्चिमाया दिशो रत्नसम्भवाया लोकधातो रत्नयष्टेस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नसम्भवो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१३ [3] नृपः — {sdom brtson rgyal po'i tshul gyis ni/} /{'byung bar 'gyur bar the tshom med/} /{dper na ma khol zhes bya dang /} … {rin chen 'byung zhes bya ming} भविष्यन्ति न सन्देहो यतयो राज्यवृत्तिनः ।। तद्यथा मातृचीना (?चेटा)ख्यः…रत्नसम्भवनामतः म.मू.३२५ख/५१० २. रत्नसम्भवम्, बुद्धक्षेत्रम् — {de bzhin gshegs pa} … {zla ba'i tog zhes bya ba} … {sangs rgyas kyi zhing rin po che 'byung ba zhes bya bar 'gyur ro//} शशिकेतुर्नाम तथागतः…रत्नसम्भवं च नामास्य तद् बुद्धक्षेत्रं भविष्यति स.पु.५६क/९९ ३. रत्नसम्भवा, लोकधातुः— {de nas lho nub kyi phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa rin chen srog shing gi sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che 'byung bar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che 'byung ba zhes bya ba} अथ खलु दक्षिणपश्चिमाया दिशो रत्नसम्भवाया लोकधातो रत्नयष्टेस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नसम्भवो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१३.
rin chen 'byung ldan
• ना. रत्नसम्भवः, तथागतः — {gang phyir 'dod chags khrag bshad pa/} /{khrag ni rin chen 'byung ldan nyid//} रागो रक्तं यतः ख्यातं रक्तं च रत्नसम्भवः । हे.त.२२ख/७२; {de bzhin du tshor ba'i rigs las skyes pa rin chen 'byung ldan dang gos dkar mo dang rmugs byed dang sa'i snying po dang ro rdo rje ma ste dmar po rnams kyi g}.{yas kyi phyag dang po na me'i mda' dang} तथा लोहितानां सव्ये प्रथमहस्तेऽग्निबाणः…वेदनाकुलजानां रत्नसम्भवपाण्डराजम्भकक्षितिगर्भरसवज्राणाम् वि.प्र.३९ख/४.२२; • पा. रत्नसम्भवः, योगिभेदः — {de bzhin du rnal 'byor pa yang rnam pa lnga ste/} {seng ge dang ri dwags dang rta dang khyu mchog dang glang po che ste rigs kyi dbye ba las so//} … {rin chen 'byung ldan ni rta dang} … {rnam par snang mdzad ni glang po che'o//} एवं योग्यपि पञ्चधः सिंहो मृगोऽश्वो वृषभः कुञ्जरो जातिभेदात् ।…रत्नसम्भवोऽश्वः…वैरोचनो गज इति वि.प्र.१६५क/३.१४०.
rin chen 'byung gnas
• सं. = {rgya mtsho} रत्नाकरः, समुद्रः — {dpal mo g}.{yo ba nyid kyis 'phral la nges pa btang gyur pa'i/} /{rin chen 'byung gnas dag ni bag kyang dman par gyur pa med//} त्यक्तस्य चञ्चलतया सहसैव लक्ष्म्या रत्नाकरस्य न मनागपि हीनताऽभूत् । अ.क.१८०क/७९.५४; {zla ba tshes pa rin chen 'byung gnas las gzhan gang las 'khrungs par 'gyur} रत्नाकरादृते कुतश्चन्द्रलेखाप्रसूतिः ना.ना.२३४ख/८५; {tshul khrims kyi pha rol tu phyin pa dang ldan pa ni rin po che'i 'byung gnas lta bu ste/} {de las yon tan rin po che thams cad 'byung ba'i phyir ro//} शीलपारमितासहगतो रत्नाकरोपमः सर्वगुणरत्नानां ततः प्रसवात् सू.व्या.१४१क/१८; • पा. रत्नाकरः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः मि.को.१०६ख; • ना. रत्नाकरः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६६० ( {dkon mchog 'byung gnas} म.व्यु.१५ख).
rin chen 'byung gnas zhi ba
ना. रत्नाकरशान्तिः, आचार्यः ।
rin chen mang
• पा. बहुरत्नः, ओ ता, महासमुद्रस्याकारविशेषः — {rgya mtsho chen po ni rnam pa bcus mi 'phrogs pa'i phyir rgya mtsho'i grangs su 'gro ste} … {rin po che mang ba dang} महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया…बहुरत्नतश्च द.भू.२७७ख/६६; • ना. प्रभूतरत्नः, तथागतः — {der de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rin chen mang zhes bya ba byung ste} तस्यां प्रभूतरत्नो नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धोऽभूत् स.पु.९०क/१४९.
rin chen mang ba
= {rin chen mang /}
rin chen mig
= {rin po che'i mig/}
rin chen me
ना. रत्नाग्निः, तथागतः— {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas shAkya thub pa la phyag 'tshal lo//} … {rin chen me la phyag 'tshal lo//} नमः शाक्यमुनये तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय… नमो रत्नश्रिये (रत्नाग्नये भो.पा.) शि.स.९४ख/९४.
rin chen me tog kun tu snang ba
ना. समन्तरत्नकुसुमप्रभा, राजधानी— {'jig rten gyi khams chos kyi 'od 'phro ba'i grong khyer dpal gyi sprin gyi gling bzhi pa dbu ma rgyal mtshan sna tshogs shes bya ba byung ste/} {de'i dbus na rgyal po'i gnas rin chen me tog kun tu snang ba zhes bya ba yod par gyur te} तस्यां च धर्मार्चिनगर(श्री भो.पा.)मेघायां लोकधातौ मध्यमा विचित्रध्वजा नाम चातुर्द्वीपिकाऽभूत् । तस्या मध्ये समन्तरत्नकुसुमप्रभा नाम राजधान्यभूत् ग.व्यू.१५१ख/२३५.
rin chen me tog sgron ma'i rgyal mtshan
ना. रत्नकुसुमप्रदीपध्वजा, चातुर्द्वीपिका — {'jig rten gyi khams rnam par snang mdzad gzi brjid dpal zhes bya ba de'i shar phyogs logs kyi khor yug gi mtshams na/} {gling bzhi pa'i rin chen me tog sgron ma'i rgyal mtshan zhes bya ba} तस्याः खलु पुनर्वैरोचन(तेजः भो.पा.)श्रियो लोकधातोः पूर्वेण चक्रवालानुसन्धौ रत्नकुसुमप्रदीपध्वजा नाम चातुर्द्वीपिका ग.व्यू.११८ख/२०७.
rin chen me tog shin tu rgyas pa'i rigs
ना. रत्नकुसुमसम्पुष्पितगोत्रः, तथागतः — {steng gi phyogs na de bzhin gshegs pa tshangs pa'i dbyangs zhes bya ba dang} … {de bzhin gshegs pa rin chen me tog shin tu rgyas pa'i rigs zhes bya ba dang} उपरिष्ठायां दिशि ब्रह्मघोषो नाम तथागतः…रत्नकुसुमसम्पुष्पितगात्रो (गोत्रो भो.पा.) नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७.
rin chen myu gu
ना. रत्नाङ्कुरा, गन्धर्वकन्या — {dri za'i bu mo brgya stong du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {dri za'i bu mo dga' ba'i bzhin zhes bya ba dang} … {dri za'i bu mo rin chen myu gu zhes bya ba dang} अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा — प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…रत्नाङ्कुरा नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२६०.
rin chen dmar po
= {rin po che dmar ba/}
rin chen gtsug
ना. रत्नशिखी, तथागतः — {der ni rin cen gtsug ces pa/} /{yang dag rdzogs sangs rgyas nyid thob//} तत्र रत्नशिखी नाम सम्यक्संबुद्धतां गतः । अ.क.१५६ख/१६.२२; {de ltar dam pa'i smon lam bsod nams rgyas pa las ni sa bdag nor lha'i bu/} /{mi yi bdag po dung zhes bya bas blo gros thob 'gyur rin chen gtsug gis bstan//} एवं सत्प्रणिधानतः क्षितिपतिः पुण्योदयाद्वासवः शङ्खो नाम नृपः स रत्नशिखिनाऽऽदिष्टः श्रियं प्राप्स्यति । अ.क.१५७क/१६.२९; द्र. {rin chen gtsug tor can/}
rin chen gtsug tor
ना. रत्नोष्णीषः, तथागतः — {pad ma zla ba'i dbus su ni/} /{rin chen gtsug tor de bzhin gshegs/} /{thugs ka nas ni nges bton nas/} /{sangs rgyas mtshan gyis yang dag brgyan//} पद्महस्तचन्द्रमध्येषु रत्नोष्णीषस्तथागतः । अवतीर्य हृदयाद् बुद्धलक्षणैः समलंकृतः ।। स.दु.१०८ख/१६४; {mnyam nyid de nyid bsgoms pa yis//khams} {gsum la gnas thams cad la/} /{dbang bskur rab tu gsol mdzad pa/} /{rin chen gtsug tor khyod phyag 'tshal//} नमस्ते रत्नोष्णीषाय समतातत्त्वभावनैः । त्रैधातुकं स्थितं सर्वमभिषेकप्रदायकः ।। स.दु.१०७क/१५८.
rin chen gtsug tor can
ना. रत्नशिखी, तथागतः — {bcom ldan 'das} … {de bzhin gshegs pa rin chen gtsug tor can la phyag 'tshal lo//} नमो भगवते रत्नशिखिनः तथागतस्य सु.प्र.३२ख/६३; म.मू.१३४ख/४४; म.व्यु.९८ (३क); द्र.— {rin chen gtsug/}
rin chen gtsug phud
ना. रत्नचूडः १. नृपः — {gang tshe nga sngon mi yi rgyal po ni/} /{rin chen gtsug phud gyur tshe me tog dang /} /{spos mchog rnams dang gser gyis brgyan pa yi//cod} {pan dpal ldan dam pa ngas btang ngo //} पुष्पैर्वरैरपि गन्धैः काञ्चनमुक्तिकाप्रवर श्रीमान् । त्यक्तश्च मे मुकुट पूर्व आसि नृपो यदा रतनचूडः ।। रा.प.२३८क/१३४ २. श्रेष्ठी — {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na grong khyer seng ge'i gzugs} (? {gzings} ) {shes bya ba yod de/} {de na chos kyi tshong dpon rin chen gtsug phud ces bya ba 'dug gis} इहैव दक्षिणापथे सिंहपोतं नाम नगरम् । तत्र रत्नचूडो नाम धर्मश्रेष्ठी प्रतिवसति ग.व्यू.१५ख/११३.
rin chen brtseg pa
= {rin chen brtsegs pa/}
rin chen brtsegs
= {rin chen brtsegs pa/}
rin chen brtsegs pa
ना. १. रत्नकूटः, बोधिसत्त्वः — {'di lta ste/} {phyag na rin chen dang} … {rin chen brtsegs dang} … {de dag dang gzhan yang byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rnams dang lhan cig} तद्यथा—रत्नपाणिः…रत्नकूटः…एतैश्चान्यैश्च बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैः सार्धम् म.मू.९४क/६; म.व्यु.६५९ (१५ख) २. = {lhun po} रत्नसानुः, सुमेरुपर्वतः — {lhun po ri rab gser gyi ri/} /{rin chen brtsegs dang lha yi gnas//} मेरुः सुमेरुर्हेमाद्री रत्नसानुः सुरालयः ।। अ.को.१३१क/१.१.५०; रत्नानि सानुषु यस्य रत्नसानुः अ.वि.१.१.५०.
rin chen tshogs
रत्नराशिः — {de dag rnams la rin chen tshogs/} /{dbul ba'i rab rib 'phrog pa byin//} रत्नराशिं ददौ तेभ्यो दौर्गत्यतिमिरापहम् ।। अ.क.३२६ख/४१.२६; रत्ननिचयः — {snying stobs kyis ni nyi ma'i 'od zer mun pa la bzhin gsal/} /{chos dag gis ni rin chen tshogs rnams mkha' las 'bab par 'gyur//} सत्त्वेन सूर्यरुचयस्तमसि स्फुरन्ति धर्मेण रत्ननिचया नभसः पतन्ति । अ.क.३३२क/४२.१; रत्ननिकरः — {de yis mu tig rin chen tshogs//phyag} {'tshal nas ni de la phul//} तन्मुक्तारत्ननिकरं प्रणम्यास्मै न्यवेदयन् ।। अ.क.७८क/७.७८.
rin chen 'dzin
= {rin chen 'dzin pa/}
rin chen 'dzin pa
वि. वसुधः, ओ धा — {phreng ba na bza' rgyan dang tsan dan phye ma char bab pas/} /{de yi sku gdung rin chen 'dzin pa'i sa gzhi khebs par byas//} माल्याम्बराभरणचन्दनचूर्णवर्षैश्छन्ना तदस्थिवसुधा वसुधा बभूव ।। जा.मा.६ख/६.
rin chen za ma tog
रत्नकरण्डकः — {rdo rje btsun mo'i b+ha ga ni/} /{e yi rnam pa'i cha byad gzugs/} /{sangs rgyas rin chen za ma tog/} /{bde ba can du rtag tu bzhugs//} विहरेऽहं सुखावत्यां सद्वज्रयोषितो भगे । एकाराकृतिरूपे तु बुद्धरत्नकरण्डके ।। हे.त.१५ख/४८.
rin chen zla ba
ना. रत्नचन्द्रः १. तथागतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas shAkya thub pa la phyag 'tshal lo//} … {rin chen zla ba la phyag 'tshal lo//} नमः शाक्यमुनये तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय…नमो रत्नचन्द्राय शि.स.९४ख/९४ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po 'jam dpal gzhon nur gyur pa dang} … {byang chub sems dpa' rin chen zla ba dang} मञ्जुश्रिया च कुमारभूतेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…रत्नचन्द्रेण च स.पु.२ख/१.
rin chen zla ba'i rgyal mtshan
ना. रत्नचन्द्रध्वजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen zla ba'i rgyal mtshan zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नचन्द्रध्वजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
rin chen zla 'od
ना. रत्नचन्द्रप्रभः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas shAkya thub pa la phyag 'tshal lo//} … {rin chen zla 'od la phyag 'tshal lo//} नमः शाक्यमुनये तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय… नमो रत्नचन्द्रप्रभाय शि.स.९४ख/९४.
rin chen gzi brjid
ना. रत्नतेजाः १. तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {rin chen gzi brjid dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च … (रत्नतेजसा) च…काश्यपेन च ल.वि.४क/४ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin chen gzi brjid dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…रत्नतेजसा च ग.व्यू.२७५क/२.
rin chen gzugs
रत्नबिम्बम् — {bud med ngan ma'i lto na mi bdag dang /} /{sa la rin chen gzugs yod ji lta bar//} जघन्यनारीजठरे नृपत्वं यथा भवेन्मृत्सु च रत्नबिम्बम् । र.वि.१०६ख/६०.
rin chen bzang
= {rin chen bzang po/}
rin chen bzang po
• सं. सुरत्नम् — {gang dag rin chen bzang po rig pa rnams/} /{rin chen chen po yongs su rtog tu gzhug//} येभ्यः कारयति महारत्नपरीक्षां सुरत्नवेत्तृभ्यः । वि.प्र.१११क/१, पृ.७; • ना. सुरत्नः, बुद्धः — {lag bzang dang} … {rin chen bzang po dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…सुरत्नः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३क/५.
rin chen 'od
• सं. रत्नप्रभा, रत्नस्य प्रभा — {rin chen 'od kyis sa gzhi dag/} /{brgyan pas phyag 'tshal byas pa la//} प्रणामं चक्रतू रत्नप्रभाभूषितभूतलौ ।। अ.क.२७१क/३३.१७; • ना. १. रत्नप्रभः [1] बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po 'jam dpal gzhon nur gyur pa dang} … {byang chub sems dpa' rin chen 'od dang} मञ्जुश्रिया च कुमारभूतेन बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…रत्नप्रभेण च स.पु.२ख/१; {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i 'od dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन… रत्नप्रभेण च ग.व्यू.२७५ख/२ [2] देवपुत्रः — {lha'i bu zla ba dang} … {rin chen 'od dang} चन्द्रेण च देवपुत्रेण…रत्नप्रभेण च देवपुत्रेण स.पु.३क/२ २. रत्नप्रभा [1] श्रेष्ठिदारिका — {de'i tshe tshong dpon gyi bu mo rin chen 'od ces bya ba bu mo drug cu'i 'khor dang ldan pa} … {zhig mchod sbyin gyi ra ba chen po der 'ongs te} तेन खलु पुनः समयेन रत्नप्रभा नाम श्रेष्ठिदारिका षष्टिकन्यापरिवारा तस्मिन्नेव महायज्ञवाटे सन्निपतिताऽभूत् ग.व्यू.१७३क/२५४ [2] लोकधातुः — {de'i tshe de'i dus na 'jig rten gyi khams rin po che'i 'od ces bya ba zhig byung ste} तेन कालेन तेन समयेन रत्नप्रभा नाम लोकधातुः ग.व्यू.१९०ख/२७२.
rin chen 'od 'phro
ना. रत्नार्चिः, तथागतः — {lho phyogs na de bzhin gshegs pa rin chen 'od 'phro'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che bkod par byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che'i gdugs brtsegs pa kun tu ston pa zhes bya ba} दक्षिणस्यां दिशि रत्नव्यूहाया लोकधातो रत्नार्चिषस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नच्छत्रकूटसन्दर्शनो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४३ख/२११.
rin chen 'od 'phro ba'i ri bo dpal gyi gzi brjid rgyal po
ना. रत्नार्चिःपर्वतश्रीतेजोराजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen 'od 'phro ba'i ri bo dpal gyi gzi brjid rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नार्चिःपर्वतश्रीतेजोराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.
ना. रत्नशिखरार्चिःपर्वतप्रदीपः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin chen ri bo'i spo'i 'od zer sgron ma zhes bya ba byung ste} तस्यानन्तरं रत्नशिखरार्चिःपर्वतप्रदीपो नाम तथागतः उत्पन्नः ग.व्यू.१३०क/२१६.
rin chen rigs
= {rin po che'i rigs/}
rin chen las byas
= {rin po che las byas pa/}
rin chen shes
वि. रत्नज्ञः — {rin chen shes la rin chen dang /} / ग्. {yul ngo dag tu dpa' bo bzhin//} रत्नज्ञेष्विव रत्नानां शूराणां समरेष्विव ।। जा.मा.७०क/१२८.
rin chen sog pa
ना. रत्नोच्चयः, भिक्षुः — {'phags pa'i dge 'dun 'di na rin chen sog/} /{yon tan ldan pa'i dge slong gang yod ces//} क्व चास्ति भिक्षूरिह चार्यसङ्घे रत्नोच्चयो नाम गुणान्वितश्च ।। सु.प्र.४०ख/७८.
rin chen srog shing
ना. रत्नयष्टिः, तथागतः — {de nas lho nub kyi phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa rin chen srog shing gi sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che 'byung bar byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che 'byung ba zhes bya ba} अथ खलु दक्षिणपश्चिमाया दिशो रत्नसम्भवाया लोकधातो रत्नयष्टेस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नसम्भवो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४४ख/२१३.
rin chen gsung
वाक्यरत्नम् — {e ma'o shin tu yongs dag pa'i/} /{phrin las rnams kyang rab tu bzo/} /{de yis rin chen gsung rnams kyi/} /{snod 'di 'dra ba 'di bgyis so//} अहो सुपरिशुद्धानां कर्मणां नैपुणं परम् । यैरिदं वाक्यरत्नानामीदृशं भाजनं कृतम् ।। श.बु.११२ख/७१.
rin chen bsags pa'i rgya mtsho
वि. रत्नसञ्चयसागरः — {grong khyer slob ma lta bur ni/} /{ded dpon blo ldan rnams kyi mchog/} /{rin chen bsags pa'i rgya mtsho ni/} /{'byor pa zhes pa byung bar gyur//} शूर्पारकाख्ये नगरे रत्नसञ्चयसागरः । भवो नामाभवत्सार्थपतिर्मतिमतां वरः ।। अ.क.२८०ख/३६.३.
rin chen uta pa la'i dpal
ना. रत्नोत्पलश्रीः, तथागतः — {steng gi phyogs na de bzhin gshegs pa tshangs pa'i dbyangs zhes bya ba dang} … {de bzhin gshegs pa rin chen uta pa la'i dpal zhes bya ba dang} उपरिष्ठायां दिशि ब्रह्मघोषो नाम तथागतः…रत्नोत्पलश्रीर्नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७.
rin thang
मूल्यम् — {chos nyid kyis rin thang gcad par mi nus pa'i rin po che gang yin pa de ni bye ba ri ba yin pas} धर्मता खलु यस्य रत्नस्य न शक्यते मूल्यं कर्तुं तस्य कोटिर्मूल्यं क्रियते वि.व.२५३क/२.१५५; अर्घः — {mi gtsang lus 'di blangs nas rgyal ba'i sku/} /{rin chen rin thang med par bsgyur bas na//} अशुचिप्रतिमामिमां गृहीत्वा जिनरत्नप्रतिमां करोत्यनर्घाम् । बो.अ.२ख/१.१०; {a r+g+ha mchod byed rin thang la//} श्री.को.१७४ख ।
rin thang chung ngu
वि. समर्घम् — {rin po che mang po rnyed na bdag mi spyod de/} {rin thang chung ngur 'tshong zhing 'dor ro//} न… उदारं रत्नं लब्ध्वा स्वयं परिभुञ्जते । ते समर्घं वा विक्रीणन्ति उज्झन्ति वा सु.प.३५ख/१४.
rin thang che
वि. महार्हः — {bdag nyid dang mnyam grags pa'i mthu ldan rin thang che/} /{nor bu 'di ni khyod kyis rab tu bzung bar mdzod//} मणिर्महार्हः प्रथितप्रभावः प्रगृह्यतामात्मसमस्त्वयाऽयम् । अ.क.६८ख/६.१८१; {kye ma legs ldan rin thang che ba'i chen po nyid//nor} {bu bzhin du yon tan bla ma nyid kyis 'thob//} अहो महार्हं मणिवन्महत्त्वं भव्या भजन्ते गुणगौरवेण । अ.क.१९२क/२२.१; महार्घमूल्यः — {rin po che rin thang chen po gos dri ma can gyis yongs su dkris pa ltar} महार्घमूल्यरत्नं मलिनवस्तु (वस्त्र भो.पा.)परिवेष्टितमिव ल.अ.८६क/३३.
rin thang che ba
= {rin thang che/}
rin thang chen po
= {rin thang che/}
rin thang gdab
क्रि. मूल्यं कुर्यात् — {rin thang mi gdab bo//} न मूल्यं कुर्यात् वि.सू.२७क/३३.
rin thang gdab par bya
मूल्यस्य करणम् — {dge 'dun gyi gnas brtan gyis rin thang gdab par bya'o//} सङ्घस्थविरेण मूल्यस्य करणम् वि.सू.७२क/८९.
rin thang 'debs
क्रि. मूल्यं क्रियते — {de'i rin thang bye bar 'debs so//} तस्य…कोटिमूल्यं क्रियते लो.को.१२५७.
rin thang med
= {rin thang med pa/}
rin thang med pa
वि. अनर्घः — {nor bu rin po che baiDUr+ya rin thang med pa} अनर्घं वैडूर्यमणिरत्नम् र.वि.१००ख/४९; अनर्घ्यः — {rin thang med pa'i rin cen rnams/} /{gus pas bsdu ba byas nas ni//} अनर्घ्याणां च रत्नानां कृत्वा संग्रहमादरात् । अ.क.१५१ख/६९.५; {dad pas byin pa'i rtswa yang rin thang med//} श्रद्धावितीर्णं तृणमप्यनर्घ्यम् अ.क.२३९क/९०.३०; {gos} … {rin thang med pas} अनर्घ्येण वस्त्रेण ल.अ.५६क/१.
rin thang med par 'gyur
क्रि. अनर्घ्यतामायाति — {yongs su brtag pas thar ba de/} /{kun tu rin thang med par 'gyur//} तत्परीक्षासमुत्तीर्णं सर्वत्रायात्यनर्घ्यताम् ।। अ.क.२८क/५३.१३.
rin 'da' bar mi bya
क्रि. न मूल्यं याचेत — {de'i rin 'da' bar mi bya'o//} नैतन्मूल्यं याचेत वि.सू.७९क/९६.
rin po che
= {rin chen/} {rin po che'i} रत्नमयः — {rin po che'i me tog rnams} रत्नमयानि पुष्पाणि अ.श.५ख/५; रत्नमयी — {de btsas pa na rin po che'i rdzing lha'i spos chus gang ba dang} … {zhig byung ste} जन्मनि चास्य दिव्यगन्धोदकपरिपूर्णा रत्नमयी पुष्करिणी प्रादुर्भूता अ.श.२८५क/२६२.
rin po che bdun
सप्त रत्नानि — १. {'khor lo rin po che} चक्ररत्नम्, २. {glang po /} {bal glang rin po che} हस्तिरत्नम्, ३. {nor bu rin po che} मणिरत्नम्, ४. {rta rin po che} अश्वरत्नम्, ५. {bud med rin po che} स्त्रीरत्नम्, ६. {khyim bdag rin po che} गृहपतिरत्नम्, ७. {blon po rin po che} परिणायकरत्नम् का.व्यू.२०८क/२६६; ल.वि.९ख/११.
rin po che sna bdun
= {rin po che bdun/}
rin po che bkod pa
• ना. रत्नव्यूहा, लोकधातुः — {lho phyogs na de bzhin gshegs pa rin chen 'od 'phro'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che bkod par byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che'i gdugs brtsegs pa kun tu ston pa zhes bya ba} दक्षिणस्यां दिशि रत्नव्यूहाया लोकधातो रत्नार्चिषस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नच्छत्रकूटसन्दर्शनो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४३ख/२११; • सं. रत्नवियूह (रत्नव्यूहः), रश्मिविशेषः — {rin chen bkod pa'i 'od zer rab gtong zhing /} /{sems can gang dag 'od des bskul byas pa//} रत्नवियूह य ओसरि रश्मि ताय प्रभासय चोदित सत्त्वाः । शि.स.१८१क/१८०.
rin po che kha dog mtha' yas pa
अनन्तवर्णरत्नम् म.व्यु.५९६७ (८६क).
rin po che brgya byin thogs pa
शक्राभिलग्नरत्नम् म.व्यु.५९६० (८५ख).
rin po che chen po
महारत्नम् — {de dag nyid rin po che chen po ste/} {de bzhin gshegs pa rnams ni de dag gi 'byung gnas yin no//} एत एव महारत्नानि । तेषामाकारास्तथागताः अभि.स्फु.२७४ख/१०९८; {bcom ldan 'das de bzhin du thams cad mkhyen pa nyid kyi rin po che chen po ni de bzhin gshegs pa} … {rnams kyi shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i rgya mtsho chen po las btsal bar bgyi'o//} एवमेव भगवन् सर्वज्ञतामहारत्नं तथागतानाम्…प्रज्ञापारमितामहासमुद्राद् गवेषितव्यम् अ.सा.७२क/४०; {rin chen chen po kha dog lnga/} /{yungs kar gyi ni 'bru tshad tsam//} पञ्चवर्णं महारत्नं सर्षपस्थूलमात्रकम् । गु.स.९६क/१२; महामणिरत्नम् — {rin po che chen po me 'byung ba zhes bya ba ni gcig pu gnas kyang mun pa thams cad rnam par sel to//} एकमाग्नेयं नाम महामणिरत्नं सर्वतमोऽन्धकारं विधमति ग.व्यू.३१५क/४००.
rin po che chen po'i 'byung gnas
महारत्नाकरः — {re zhig de ltar na de bzhin gshegs pa rnams ni yon tan dang ye shes dang mthu dang phan 'dogs pa mtha' yas shin tu rmad du byung ba ni rin po che chen po'i 'byung gnas yin no//} एवं च तावदनन्ताद्भुतगुणज्ञानप्रभावोपकारमहारत्नाकरास्तथागताः अभि.भा.५८ख/१०९८.
rin po che chen pos brgyan pa
ना. महारत्नप्रतिमण्डितः, कल्पः — {shA ri'i bu bskal pa de'i ming yang rin po che chen pos brgyan pa zhes bya bar 'gyur ro//} महारत्नप्रतिमण्डितश्च नाम शारिपुत्र स कल्पो भविष्यति स.पु.२७क/४८.
rin po che nyi ma rab tu snang ba'i snying po
ना. मणिसूर्यप्रतिभासगर्भा, लोकधातुः — {'jig rten gyi khams rin po che nyi ma rab tu snang ba'i snying po zhes bya ba de bzhin gshegs pa chos kyi 'khor lo'i ye shes kun tu snang ba'i rgyal po'i sangs rgyas kyi zhing nas byang chub sems dpa' bdud kyi dkyil 'khor thams cad rnam par 'thor ba'i ye shes rgyal mtshan zhes bya ba} मणिसूर्यप्रतिभासगर्भाया लोकधातोर्धर्मचन्द्र(चक्र भो.पा.)समन्तज्ञानावभासराजस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात् सर्वमारमण्डलविकिरणज्ञानध्वजो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८५ख/९.
rin po che brtag pa
रत्नपरीक्षा — {de gang gi tshe chen por gyur pa de'i tshe yi ge dang} … {rin po che brtag pa dang} … {nye bar zhugs te} स यदा महान् संवृत्तस्तदा लिप्यामुपन्यस्तः…रत्नपरीक्षायाम् वि.व.३५४ख/२.१५५.
rin po che thams cad kyi snying po 'od sna tshogs can
ना. सर्वरत्नगर्भविचित्राभः, बोधिमण्डः — {'jig rten gyi khams de na snying po byang chub rin po che thams cad kyi snying po 'od sna tshogs can zhes bya ba yod de} तस्मिन् लोकधातौ सर्वरत्नगर्भविचित्राभो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.१४२क/२२६.
rin po che thams cad kyi mdog kun tu snang ba'i dpal
ना. सर्वरत्नवर्णसमन्तप्रभासश्रीः, लोकधातुः— {rigs kyi bu 'jig rten gyi khams bar ma'i rgyud phyogs kun tu sgo mngon par bltas pa rgyal mtshan gyis rnam par brgyan pa der 'jig rten gyi khams rin po che thams cad kyi mdog kun tu snang ba'i dpal zhes bya ba} तस्मिन् खलु पुनः कुलपुत्र समन्तदिगभिमुखद्वारध्वजव्यूहे मध्यमे लोकधातुवंशे सर्वरत्नवर्णसमन्तप्रभासश्रीर्नाम लोकधातुः ग.व्यू.१६६क/२४९.
rin po che thams cad kyis nang yongs su spras pa
वि. सर्वप्रवररत्नप्रत्युप्तगर्भम् — {rin po che'i pad mo} ( {'i rgyal po chen po} )… {rin po che thams cad kyis nang yongs su spras pa} … {'byung bar 'gyur te} महारत्नराजपद्मं प्रादुर्भवति…सर्वप्रवररत्नप्रत्युप्तगर्भम् द.भू.२६२क/५५.
rin po che thams cad rab tu 'bar ba
ना. सर्वरत्नरुचिरा, लोकधातुः — {byang shar gyi phyogs mtshams kyi 'jig rten gyi khams rin po che thams cad rab tu 'bar ba na/} {de bzhin gshegs pa} … {mi dmigs pa'i spyan rnam par dmigs pa} (? {snang ba} ) {zhes bya ba} उत्तरपूर्वायां दिशि सर्वरत्नरुचिरायां लोकधातौ अनिलम्भचक्षुर्वैरोचनो नाम तथागतः ग.व्यू.३४६ख/६६.
rin po che bdun dang ldan pa
वि. सप्तरत्नसमन्वागतः — {phal cher 'khor los sgyur ba'i rgyal po gling bzhi la dbang bar 'gyur te/} {chos kyis dbang bsgyur ba rab tu thob cing rin po che bdun dang ldan pa} भूयस्त्वेन राजा भवति चक्रवर्ती चतुर्द्वीपाधिपतिर्धर्माधिपत्यप्रतिलब्धः सप्तरत्नसमन्वागतः द.भू.१९३क/१८.
rin po che 'du shes pa'i rnam pa
पा. रत्नसंज्ञाकारम्, श्रुताकारभेदः — {thos pa'i rnam pa ni brgyad cu ste/} {'di lta ste/} {'dun pa'i rnam pa dang} … {rin po che 'du shes pa'i rnam pa dang} अशीत्याकारं श्रुतम् । तद्यथा—छन्दाकारम्…रत्नसंज्ञाकारम् शि.स.१०७क/१०५.
rin po che rnam par dag pa
ना. रत्नविशुद्धा, लोकधातुः — {spobs pa chen po} … {'jig rten gyi khams rin po che rnam par dag pa zhes bya ba yod de} अस्ति महाप्रतिभान …रत्नविशुद्धा नाम लोकधातुः स.पु.९०क/१४९.
rin po che sna bdun
सप्तरत्नम् — {khang pa brtsegs pa rin po che sna bdun gyi rang bzhin las byas pa} सप्तरत्नमयं कूटागारं कारितमभूत् अ.सा.४४२ख/२४९; {rin po che sna bdun dang ldan pa} सप्तरत्नसमन्वागतः ल.वि.९ख/११.
rin po che sna bdun gyi pad ma la gom pas 'gro ba
ना. सप्तरत्नपद्मविक्रान्तगामी, तथागतः — {sgra gcan 'dzin khyod ma 'ongs pa'i dus na de bzhin gshegs pa} … {rin po che sna bdun gyi pad ma la gom pas 'gro ba zhes bya bar 'gyur ro//} भविष्यसि त्वं राहुलभद्र अनागतेऽध्वनि सप्तरत्नपद्मविक्रान्तगामी नाम तथागतः स.पु.८२ख/१३९.
rin po che sna bdun gyi rang bzhin
वि. सप्तरत्नमयः — {mda' yab thams cad kyi rtse mo las kyang rin po che sna bdun gyi rang bzhin gyi shing skyes te} सर्वस्मिंश्च खोडकशीर्षे सप्तरत्नमयो वृक्षो जातः अ.सा.४२५ख/२४०.
rin po che sna bdun dang ldan pa
वि. सप्तरत्नसमन्वागतः — {'khor los sgyur ba'i rgyal po} … {rin po che sna bdun dang ldan par 'gyur te} राजा भवति चक्रवर्ती…सप्तरत्नसमन्वागतः ल.वि.९ख/११; म.व्यु.३६२१ (६१क).
rin po che sna tshogs
नानारत्नम् — {'phrul gyi lang ka'i grong rdal 'di/} /{mdangs dga' rin chen sna tshogs dang /} … {brgyan//} दिव्यलङ्कापुरीरम्यां नानारत्नैर्विभूषिताम् । ल.अ.५७क/२; विविधरत्नम् — {khyim dang bang ba dang mdzod thams cad du nor dang 'bru dang dbyig dang gser dang rin po che sna tshogs kyi char mngon par bab par gyur to//} गृहे सर्वकोशकोष्ठागारेषु धनधान्यहिरण्यसुवर्णविविधरत्नवर्षाण्यभिप्रवर्षितानि ग.व्यू.३१९ख/४०; विचित्ररत्नम्— {rin po che sna tshogs pa'i mdzod na margad dang pad ma dmar po la sogs pa bzhin no//} विचित्ररत्नकोश इव मरकतपद्मरागादिः त.प.७५क/६०३.
rin po che sna tshogs bkod
= {rin po che sna tshogs bkod pa/}
rin po che sna tshogs bkod pa
ना. नानारत्नव्यूहः, महाप्रासादः — {rgyal po zas gtsang mas} … {nyid kyi khyim du zhugs te/} {rin po che sna tshogs bkod pa zhes bya'i khang bzangs chen po der byang chub sems dpa' zhugs par gyur to//} राजा शुद्धोदनः…बोधिसत्त्वं स्वगृहे प्रवेशयति स्म । तत्र च नानारत्नव्यूहो नाम महाप्रासादः ल.वि.५४क/७१.
rin po che sna tshogs pa
= {rin po che sna tshogs/}
rin po che sna tshogs pa'i mdzod
विचित्ररत्नकोशः — {rin po che sna tshogs pa'i mdzod na margad dang pad ma dmar po la sogs pa bzhin no//} विचित्ररत्नकोश इव मरकतपद्मरागादिः त.प.७५क/६०३.
rin po che sna tshogs bzang po las brtsegs pa
ना. शुभरत्नविचित्रकूटम्, कूटागारम् — {de'i tshe bza' shing gi ra ba chen po'i 'od kyi dkyil 'khor gser gyi me tog ces bya ba de'i dbus su pho brang brtsegs pa rin po che sna tshogs bzang po las brtsegs pa zhes bya ba byung ste} तेन खलु पुनः समयेन सुवर्णपुष्पाभमण्डलस्य *नाम महोद्यानस्य मध्ये शुभरत्नविचित्रकूटं नाम कूटागारमभूत् ग.व्यू.२१५ख/२९५.
rin po che snang ba
ना. १. रत्नावभासः, कल्पः — {bskal pa de ni rin po che snang ba zhes bya bar 'gyur ro//} रत्नावभासश्च नाम स कल्पो भविष्यति स.पु.५६क/९९ २. रत्नप्रभासम्, नगरम्— {yul 'khor skyong rgyal po 'od zer ldan de rgyal po'i pho brang gang na gnas pa rgyal po 'od zer ldan de'i grong khyer rin po che snang ba zhes bya ba} … {yod do//} तस्य खलु पुना राष्ट्रपाल राज्ञोऽर्चिष्मतो रत्नप्रभासं नाम नगरमभूद्राजधानी, यत्र स राजा अर्चिष्मान् प्रतिवसति रा.प.२४३ख/१४२ ३. रत्नाभः, आवासः — {'dir gnas gang na rin po che rnams kyis snang ba'i gnas de ni rin chen snang ste/} {lha ma yin dang klu'i 'jig rten de nas 'og tu dpag tshad stong phrag nyi shu rtsa lnga'i tshad de rin chen snang de nas gseg ma'i chu ni dmyal bar nges par brjod de} इह रत्नैर्यस्मिन्नावासे आभाः, स आवासो रत्नाभः; तस्मादसुरनागलोकात् पञ्चविंशत्सहस्रादधो योजनमानम्; तस्मात् रत्नाभात् शर्कराम्भो निगदितो नरकः वि.प्र.१६९ख/१७९ ४. रत्नद्युतिः, ग्रन्थः — {rdo rje rnam par 'joms pa zhes bya ba'i gzungs kyi dkyil 'khor gyi cho ga rin chen snang ba zhes bya ba} वज्रविदारणानामधारणीमण्डलविधिरत्नद्युतिनाम क.त.२९३२.
rin po che snang ba'i rgyan
ना. रत्नालोकालङ्कारः, ग्रन्थः — {mdo kun las btus pa'i bshad pa rin po che snang ba'i rgyan zhes bya ba} सूत्रसमुच्चयभाष्यरत्नालोकालङ्कारनाम क.त.३९३५.
rin po che pad+ma la rab tu bzhugs pa'i ri dbang gi rgyal po
ना. रत्नपद्मसुप्रतिष्ठितशैलेन्द्रराजः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rin po che pad+ma la rab tu bzhugs pa'i ri dbang gi rgyal po la phyag 'tshal lo//} नमो रत्नपद्मसुप्रतिष्ठितशैलेन्द्रराजाय तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय शि.स.९५क/९४.
rin po che dpal gyi snying po
श्रीगर्भरत्नम् म.व्यु.५९६१ (८५ख).
rin po che dpyod pa
रत्नपरीक्षकः — {rin po che dpyod pa} … {thams cad khyim bdag stobs kyi sdes} … {bkug nas smras pa/} {shes ldan dag rin po che rin thang chod cig} बल(सेनेन गृहपतिना रत्नपरीक्षका आहूयोक्ताः । भवन्तो रत्नानां मूल्यं कुरुत इति) वि.व.२५३क/२.१५५.
rin po che 'byung ba
= {rin chen 'byung /}
rin po che 'bring po
मध्यमरत्नम् — {de bzhin du rin po che 'bring po ni mu tig dang byi ru dang mu men dang shu la ma Ni dang thig le drug pa'o//} तथा मध्यमरत्नानि मुक्ताप्रवालराजपट्टशूलमणिषड्बिन्दुकाश्चेति वि.प्र.१४९ख/३.९६.
rin po che mang
= {rin chen mang /}
rin po che mang ba
= {rin chen mang /}
rin po che mu med pa'i dra bas kun nas yog pa
वि. अपर्यन्तमहारत्नजालसञ्छन्नम् — {rin po che'i pad mo} ( {'i rgyal po chen po} )… {rin po che mu med pa'i dra bas kun nas yog pa} … {'byung bar 'gyur te} महारत्नराजपद्मं प्रादुर्भवति…अपर्यन्तमहारत्नजालसञ्छन्नम् द.भू.२६२क/५५.
rin po che me tog sgron ma
= {rin po che'i me tog sgron ma/}
rin po che me mdog
अग्निवर्णरत्नम् म.व्यु.५९६२ (८५ख).
rin po che med pa'i tshig
अरत्नपदम्— {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {rin po che'i tshig dang rin po che med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…रत्नपदमरत्नपदम् ल.अ.६९क/१७.
rin po che me'i stobs
अग्निबलरत्नम् म.व्यु.५९६२.
rin po che dmar po
लोहितिका, मणिविशेषः — {nor gyi dngos po gang zhe na/} {'di lta ste/} {nor bu dang} … {rin po che dmar po dang g}.{yas su 'khyil lam} धनवस्तु तद्यथा मणि…लोहितिकादक्षिणावर्तमिति श्रा.भू.६१ख/१५३; शोणरत्नम् — {rin chen dmar po lo hi ta/} /{pad ma rA ga} शोणरत्नं लोहितकः पद्मरागः अ.को.२००ख/२.९.९२; शोणवर्णं रत्नं शोणरत्नम् अ.वि.२.९.९२.
rin po che dmar ba
= {rin po che dmar po/}
rin po che 'dzam bu chu bo'i gser
जाम्बूनदरत्नम् म.व्यु.५९६८ (८६क).
rin po che bzang po
ना. शुभरत्नः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rin po che bzang po dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… शुभरत्नस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
rin po che 'od 'phro ba'i ri bo
ना. रत्नार्चिःपर्वतः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rin po che 'od 'phro ba'i ri bo dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…रत्नार्चिःपर्वतस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७.
rin po che yid du 'ong ba'i dpal gyi rgyal po
ना. रत्नरुचिरश्रीराजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa rin po che yid du 'ong ba'i dpal gyi rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं रत्नरुचिरश्रीराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.
rin po che las grub pa
वि. रत्नमयः — {rin po che las grub pa'i sgron ma} रत्नमयाः प्रदीपाः बो.प.६२ख/२७.
rin po che las byas pa
वि. रत्नमयः — {khri ni rin po che las byas pa la sogs pa man chad nas lcags las byas pa'i bar dag go//} मञ्चस्य रत्नमयादेरयोमयात् वि.सू.७२ख/८९; {ji ltar rin chen las byas rgyal ba'i gzugs/} /{gos hrul dri ngan gyis ni gtums gyur pa//} बिम्बं यथा रत्नमयं जिनस्य दुर्गन्धपूत्यम्बरसन्निरुद्धम् । र.वि.१०८क/६४.
rin po che slong ba'i spang ba
पा. रत्नविज्ञपने नैःसर्गिकः — {rin po che slong ba'i spang ba'o//} ( इति) रत्नविज्ञपनम् (ओ ने नैःसर्गिकः) वि.सू.५१ख/६५.
rin po che gsal ba
ना. रत्नाभास्वरा, ग्रन्थः — {'phags pa rdo rje rnam par 'joms pa zhes bya ba'i gzungs kyi rgya cher 'grel pa rin po che gsal ba zhes bya ba} आर्यवज्रविदारणानामधारणीटीकारत्नाभास्वरानाम क.त.२६८०.
rin po che in dra nI la
इन्द्रनीलः, मणिविशेषः — {ba spu'i khung bu de nyid na ri brgya phrag du ma yod de} … {kha cig ni rin po che in dra nI la'i'o//} तस्मिन्नेव रोमविवरे अनेकानि पर्वतविवराणि शतसहस्राणि… केचिदिन्द्रनीलमयाः का.व्यू.२२८ख/२९१.
rin po che'i dkyil 'khor rin po che thams cad kyis rnam par brgyan pa'i kha dog
ना. सर्वरत्नविचित्रवर्णमणिमण्डलः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {rin po che'i dkyil 'khor rin po che thams cad kyis rnam par brgyan pa'i kha dog dang} जननी… यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…सर्वरत्नविचित्रवर्णमणिकु (? म भो.पा.)ण्डलस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
rin po che'i khri
रत्नपीठकम्— {spyan ras gzigs kyi dbang po la rin po che'i khri phul te} अवलोकितेश्वरस्य…रत्नपीठकं दत्त्वा का.व्यू.२१२क/२७१.
rin po che'i khri'u
ना. रत्नपीठा, गन्धर्वकन्या — {dri za'i bu mo brgya stong du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {dri za'i bu mo dga' ba'i bzhin zhes bya ba dang} … {dri za'i bu mo rin po che'i khri'u zhes bya ba dang} अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि, तद्यथा — प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…रत्नपीठा नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.
rin po che'i gling
• सं. रत्नद्वीपः, ओ पम्— {byang chub kyi phyogs kyi chos rin po che thams cad kyi 'byung gnas su gyur pas rin po che'i gling lta bu'o//} रत्नद्वीपभूतं सर्वबोधिपक्ष्यधर्मरत्नाकरतया ग.व्यू.३११क/३९७; {de dag bdag gis} … {thams cad mkhyen pa'i rin po che'i gling} … {la rab tu dgod par bya'o//} तेऽस्माभिः…सर्वज्ञतारत्नद्वीपे प्रतिष्ठापयितव्याः द.भू.१९१ख/१८; • ना. रत्नद्वीपः, द्वीपः — {sangs rgyas kyi mthus rin po che'i gling du phyin nas/} {rin po che chen po bsdus te} बुद्धानुभावेन च रत्नद्वीपं सम्प्राप्य महारत्नसंग्रहं कृत्वा अ.श.१३क/१२; {de ltar yun ring bsams nas de/} /{don mthun chen pos bskor nas ni/} /{rin chen gling gi grong khyer du/} /{phyin nas rin chen bsdu ba byas//} इति सञ्चिन्त्य स चिरं सार्थेन महता वृतः । रत्नद्वीपपुरं गत्वा विदधे रत्नसंग्रहम् ।। अ.क.५७ख/६.४७.
rin po che'i gling chen po
ना. महारत्नद्वीपः, द्वीपः — {'di snyam du nyon mongs 'di dag rin po che'i gling chen po de lta bur mi 'gro bar gyur na mi rung ngo snyam du bsams nas} एवं चिन्तयेत्— मा खल्विमे तपस्विनस्तादृशं महारत्नद्वीपं न गच्छेयुरिति स.पु.७२क/१२०.
rin po che'i gling lta bu
वि. रत्नद्वीपभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {byang chub kyi phyogs kyi chos rin po che thams cad kyi 'byung gnas su gyur pas rin po che'i gling lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… रत्नद्वीपभूतं सर्वबोधिपक्ष्यधर्मरत्नाकरतया ग.व्यू.३११क/३९७.
rin po che'i rgyan
ना. रत्नव्यूहम्, नगरम् — {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid kyi yul bgrod dka' ba na grong khyer rin po che'i rgyan ces bya ba yod de} इहैव दक्षिणापथे दुर्गे जनपदे रत्नव्यूहं नाम नगरम् ग.व्यू.६१ख/१५३.
rin po che'i sgrom
रत्नपेटकम् म.व्यु.५८९६ (८५क).
rin po che'i gcal
रत्नशिला — {lha rgyal srid kyi dbang bskur ba la ni mang du 'tshal te/} {rin po che'i gcal dang seng ge'i khri dang gdugs dang} देव राज्याभिषेके प्रभूतेन प्रयोजनम् । रत्नशिलया सिंहासनेन छत्रेण वि.व.१५६ख/१.४५.
rin po che'i snying po
= {rin chen snying po/}
rin po che'i tog
ना. रत्नकेतुः १. बुद्धः — {lag bzang dang} … {rin po che'i tog dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…रत्नकेतुः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५; {rin chen tog ces bya ba ni rin chen 'byung ldan gyi'o//} रत्नकेतोरिति रत्नसम्भवस्य ख.टी.१५५क/२३४; {de nas de bzhin gshegs pa mi bskyod pa dang de bzhin gshegs pa rin chen tog dang} अथ खलु अक्षोभ्यस्तथागतः रत्नकेतुस्तथागतः गु.स.९१क/२ २. बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che'i tog dang} रत्नकेतोर्बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य अ.सा.३९३क/२२२.
rin po che'i tog gi rgyal po
ना. रत्नकेतुराजः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rin po che'i me tog} (? {tog} ) {gi rgyal po zhes bya bar 'jig rten du 'byung ste} रत्नकेतुराजा नाम तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा भविष्यन्ति स.पु.८३क/१४०.
rin po che'i gter
= {rin chen gter/}
rin po che'i gdugs mngon par 'phags pa snang ba
ना. रत्नच्छत्राभ्युद्गतावभासः, तथागतः — {de nas byang shar gyi phyogs mtshams na de bzhin gshegs pa rin po che'i gdugs mngon par 'phags pa snang ba'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams gser gyi dra bas khebs pa na byang chub sems dpa' sems dpa' chen po gser gyi dra bas brgyan pa zhes bya ba} अथ खलूत्तरपूर्वस्या दिशो हेमजालप्रतिच्छन्नाया लोकधातो रत्नच्छत्राभ्युद्गतावभासस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् हेमजालालंकृतो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४५क/२१३.
rin po che'i gdugs gcig 'dzin pa
वि. एकरत्नछत्रधारी — {de bzhin gshegs pa} … {rin po che'i gdugs gcig 'dzin pas rgyal rigs su gyur pa dang} तथागतं…क्षत्रियमेकरत्नछत्रधारिणम् ल.वि.१७०क/२५५.
rin po che'i gdugs brtsegs pa kun tu ston pa
ना. रत्नच्छत्रकूटसन्दर्शनः, बोधिसत्त्वः — {lho phyogs na de bzhin gshegs pa rin chen 'od 'phro'i sangs rgyas kyi zhing 'jig rten gyi khams rin po che bkod par byang chub sems dpa' sems dpa' chen po rin po che'i gdugs brtsegs pa kun tu ston pa zhes bya ba} दक्षिणस्यां दिशि रत्नव्यूहाया लोकधातो रत्नार्चिषस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् रत्नच्छत्रकूटसन्दर्शनो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वः ल.वि.१४३ख/२११.
rin po che'i 'dam skyes sngon po chen po dang glegs bam bsnams ma
वि.स्त्री. महानीलरत्नपङ्कजपुस्तकहस्ता, भगवत्याः प्रज्ञापारमितायाः — {rin po che'i 'dam skyes sngon po chen po dang glegs bam bsnams ma} … {shes rab kyi pha rol phyin ma'i gtor ma'o//} महानीलरत्नपङ्कजपुस्तकहस्ते…प्रज्ञापारमिताबलिः ब.मा.१७०क ।
rin po che'i rna cha
ना. रत्नकुण्डलः, रोमविवरः — {ba spu'i khung bu rin po che'i rna cha zhes bya ba de na dri za'i bu mo bye ba khrag khrig brgya stong phrag du ma dag gnas te} रत्नकुण्डलो नाम रोमविवरः । तत्रानेकानि गन्धर्वकन्याकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति का.व्यू.२२६ख/२८९.
rin po che'i snod
= {rin chen snod/}
rin po che'i paT+Ta
• सं. रत्नपट्टः, ओ ट्टम् — {de nas rin po che'i paT+Ta dang gser gyi paT+Ta'am/} {ma rnyed na me tog gi phreng ba dpral bar bcing bar bya'o//} ततो रत्नपट्टं स्वर्णपट्टं वा, अलाभे पुष्पमालां ललाटे बन्धयेत् वि.प्र.१५०क/३.९६; • पा. रत्नपट्टः, ओ ट्टम्, चिह्नविशेषः — {rgyal rigs ma ste gos dkar mo'i rigs las skyes pa'i rin chen paT+Ta'o//} क्षत्रिण्याः पाण्डराकुलजाया रत्नपट्टम् वि.प्र.१६९क/३.१५९.
rin po che'i pad+mo chen po
महारत्नपद्मम् — {rin po che'i pad mo chen po bting ba la ting nge 'dzin gyi rgyal bas dbang bskur ba thob par 'gyur} महारत्नपद्मविमाने समाधिजिनाभिषेकतां प्रतिलप्स्यसे ल.अ.६१क/७.
rin po che'i pad+mo'i rgyal po chen po
महारत्नराजपद्मम्, पद्मविशेषः — {rin po che'i pad+mo'i rgyal po chen po de la byang chub sems dpa' de 'dug ma thag tu} समनन्तरनिषण्णश्च स बोधिसत्त्वस्तस्मिन् महारत्नराजपद्मे द.भू.२६२ख/५५.
rin po che'i dpal
= {rin chen dpal/}
rin po che'i phyag rgya
पा. रत्नमुद्रा १. हस्तमुद्राविशेषः — {sor mo lnga po rnams kyi dbus su gung mo byas nas steng du brkyang pa'i phyag ces pa ni rin po che'i phyag rgya'o//} पञ्चाङ्गुलीनां मध्ये मध्यमां कृत्वा ऊर्ध्वं पाणाविति रत्नमुद्रा वि.प्र.१७६क/३.१८१; {rin po che'i phyag rgyas gza' rnams dang pad+ma'i phyag rgyas klu rnams dang 'khor lo'i phyag rgyas yi dwags rnams spyan drang bar bya ste} ग्रहाणां रत्नमुद्रया, नागानां पद्ममुद्रया, प्रेतानां चक्रमुद्रया आवाहनं कृत्वा वि.प्र.१११ख/३.३५ २. समाधिविशेषः म.व्यु.५०७ (१२क).
rin po che'i phreng ba
= {rin chen phreng ba/}
rin po che'i bya ru
रत्नमयविषाणम् म.व्यु.६०५३ (८६ख).
rin po che'i brag phug
रत्नगुहा — {de nas yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rgyal gyis} … {rin po che'i brag phug tu zhugs nas skyil mo krung bcas te me'i khams la snyoms par zhugs so//} अथ पुष्यः सम्यक्संबुद्धः…रत्नगुहां प्रविश्य पर्यङ्कं बद्ध्वा तेजोधातुं समापन्नः अ.श.२७३ख/२५१.
rin po che'i blo
ना. रत्नबुद्धिः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i blo dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…रत्नबुद्धिना च ग.व्यू.२७६ख/३.
rin po che'i 'byung khungs
रत्नाकरः — {khyod ni legs par smras pa rin po che'i 'byung khungs su gyur to//} सुभाषितरत्नाकरः खल्वत्रभवान् जा.मा.३५ख/४१.
rin po che'i 'byung gnas
= {rin chen 'byung gnas/}
rin po che'i mig
ना. १. रत्ननेत्रः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {rin po che'i mig dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…रत्ननेत्रेण च ग.व्यू.२७५ख/२ २. रत्ननेत्रा, नगरदेवता — {grong khyer gyi lha mo rin cen mig ces bya ba} … {tshong dpon gyi bu nor bzangs la 'di skad ces smras so//} रत्ननेत्रा नाम नगरदेवता…सुधनं श्रेष्ठिदारकमेतदवोचत् ग.व्यू.२५६क/३३९.
rin po che'i me tog
रत्नपुष्पम् — {mi'i dbang po grags pa'i zhabs kyi drung du rin po che'i me tog gi snyim pa gtor te} यशोनरेन्द्रस्य पादमूले रत्नपुष्पाञ्जलिं प्रक्षिप्य वि.प्र.१३०ख/१, पृ.२९; रत्नकुसुमम् — {snying po byang chub rin po che'i me tog gi sprin ces bya ba} रत्नकुसुममेघो नाम बोधिमण्डः ग.व्यू.१९०ख/२७३.
rin po che'i me tog gi rgyal po
ना. रत्नकुसुमराजः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rin po che'i me tog gi rgyal po zhes bya bar 'jig rten du 'byung ste} रत्नकेतु (कुसुम भो.पा.)राजा नाम तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा भविष्यन्ति स.पु.८३क/१४०; द्र.— {rin po che'i tog gi rgyal po/}
rin po che'i me tog gi sprin
ना. रत्नकुसुममेघः, बोधिमण्डः — {nags tshal 'od bzang po der snying po byang chub rin po che'i me tog gi sprin ces bya ba byung ngo //} तस्मिन् खलु पुनः सुप्रभे वनषण्डे रत्नकुसुममेघो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.१९०ख/२७३.
rin po che'i me tog sgron ma
ना. रत्नकुसुमप्रदीपा, राजधानी — {gling bzhi pa de'i 'dzam bu'i gling gi dbus na rgyal po'i pho brang dbu ma rin po che'i me tog sgron ma zhes bya ba yod par gyur to//} तस्यां खलु पुनश्चातुर्द्वीपिकायां जम्बुद्वीपस्य मध्ये रत्नकुसुमप्रदीपा नाम मध्यमा राजधान्यभूत् ग.व्यू.११९क/२०७.
rin po che'i rtse mo
ना. रत्नशिखरः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६६१ (१५ख).
rin po che'i tshig
रत्नपदम्— {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa} … {rin po che'i tshig dang rin po che med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह…रत्नपदमरत्नपदम् ल.अ.६८ख/१७.
rin po che'i tshig dang rin po che med pa'i tshig
पा. रत्नपदमरत्नपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {rin po che'i tshig dang rin po che med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्… रत्नपदमरत्नपदम् ल.अ.६८ख/१७.
rin po che'i tshogs
= {rin chen tshogs/}
rin po che'i mdzod
रत्नकोशः — {de dag ni chos rin po che'i mdzod 'di tshol ba ste} ते खल्वस्य धर्मरत्नकोशस्य प्रत्येषकाः सु.प.३५क/१४; रत्नगञ्जः — {de dag thams cad bkug nas rin po che'i mdzod bgos te/} {bu gang la yang mi slu bar byin no//} तान् सर्वानानयित्वा रत्नगञ्जं समं संविभजेदनुप्रयच्छेत्, न च कञ्चित् पुत्रं वञ्चयेत् सु.प.३४ख/१३.
rin po che'i za ma tog
= {rin chen za ma tog/}
rin po che'i 'od
= {rin chen 'od/}
rin po che'i 'od 'phro ba'i mig gi 'od
ना. रत्नार्चिनेत्रप्रभः, नृपः — {gling bzhi pa de'i 'dzam bu'i gling gi dbus su rgyal po'i gnas ri rab rnam par dag pa'i rgyan gyi rgyal mtshan zhes bya ba byung ste/rgyal} {po'i gnas der rgyal po rin po che'i 'od 'phro ba'i mig gi 'od ces bya ba byung ngo //} तस्यां खलु चातुर्द्वीपिकायां मध्ये जम्बुद्वीपस्य मेरुविशुद्धव्यूहध्वजा नाम राजधान्यभूत् । तस्यां खलु राजधान्यां रत्नार्चिनेत्रप्रभो नाम राजा अभूत् ग.व्यू.२१५ख/२९५.
rin po che'i 'od gzer sgron ma'i rgyal mtshan rgyal po
ना. रत्नरश्मिप्रदीपध्वजराजः, तथागतः — {de'i 'og tu kho mos snying po byang chub de nyid du de bzhin gshegs pa rin po che'i 'od gzer sgron ma'i rgyal mtshan rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur te} तस्यानन्तरं तत्रैव बोधिमण्डे रत्नरश्मिप्रदीपध्वजराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१४२ख/२२६.
rin po che'i rang bzhin
वि. रत्नमयः — {mu tig gis mdzes par byas pa rin po che'i rang bzhin gyi gdugs} मुक्ताखचितानि रत्नमयानि छत्राणि बो.प.६२ख/२७; {de las ri rab gru bzhi pa rin po che'i rang bzhin rin po che thams cad kyis brgyan pa bskyed la} तेन सुमेरुं चतुरस्रं रत्नमयं सर्वरत्नविभूषितं निष्पाद्य स.दु.१०७ख/१६०.
rin po che'i rang bzhin can
वि. रत्नमयः — {byang chub kyi shing kha cig ni rin po che'i rang bzhin can la 'phang du dpag tshad 'bum phrag bcu pa yang yod} केचिद् बोधिवृक्षा रत्नमया दशयोजनशतसहस्राण्युच्चैस्त्वेन ल.वि.१४२क/२१०.
rin po che'i ri
= {rin po che'i ri bo/}
rin po che'i ri bo
• सं. रत्नपर्वतः — {khye'u le lo can gyis sangs rgyas bcom ldan 'das sku skyes bu chen po'i mtshan sum cu rtsa gnyis kyis brgyan pa} … {rin po che'i ri bo 'gro ba lta bu kun nas bzang ba mthong ngo //} ददर्श कुसीदो बुद्धं भगवन्तं द्वात्रिंशता महापुरुषलक्षणैः समलंकृतम्…जङ्गममिव रत्नपर्वतं समन्ततो भद्रकम् अ.श.१०ख/९; {thang las skyes pa'i rin po che'i ri rnams} स्थलजा रत्नपर्वताः शि.स.१५९ख/१५३; रत्नगिरिः मि.को.१४७क; • ना. १. रत्नशैलः, बुद्धः — {dge slong dag sngon byung ba 'das pa'i dus na} … {sangs rgyas bcom ldan 'das rin po che'i ri bo zhes bya ba 'jig rten du byung ngo //} भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वनि रत्नशैलो नाम…लोक उदपादि… बुद्धो भगवान् अ.श.४८ख/४२ २. रत्नपर्वतः, पर्वतः — {gnod sbyin dbang po 'das pa yi/} /{mgon pos rin chen ri bo la/} /{so so rang rig chos rnams bstan/} /{khyod nyid la yang thugs brtser dgongs//} अतीतैरपि यक्षेन्द्र नायकै रत्नपर्वते ।। प्रत्यात्मधर्मो निर्दिष्टः त्वं चैवाप्यनुकम्पितः । ल.अ.५७ख/३.
rin po che'i ri rab rnam par snang ba'i rgyal mtshan mar me
ना. मणिसुमेरुविरोचनध्वजप्रदीपा, लोकधातुः — {'jig rten gyi khams rin po che'i ri rab rnam par snang ba'i rgyal mtshan mar me zhes bya ba de bzhin gshegs pa chos kyi dbyings kyi ye shes sgron ma'i sangs rgyas kyi zhing nas byang chub sems dpa' dpal kun nas 'phags pa'i gzi brjid ces bya ba} मणिसुमेरुविरोचनध्वजप्रदीपाया लोकधातोर्धर्मधातुज्ञानप्रदीपस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात् समन्तश्रीसमुद्गतराजो (तेजाः भो.पा.) नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८२ख/७.
rin po che'i rigs
• पा. रत्नकुलम्, कुलभेदः — {ral gri'i rigs dang rin po che'i rigs dang pad+ma'i rigs dang 'khor lo'i rigs dang gri gug gi rigs la sngags rnams bsgrubs nas} खड्गकुले रत्नकुले पद्मकुले चक्रकुले कर्तिकाकुले मन्त्रान् साधयित्वा वि.प्र.१५१ख/३.९७; {mgrin par me'i pad+ma la rin chen gyi rigs su 'gyur ro//} कण्ठे अग्निपद्मे रत्नकुलं भवति वि.प्र.२३१क/२.२८; • सं. रत्नगोत्रम् — {rin po che'i rigs chen po ni rin po che bzhi'i gnas su 'gyur te} महारत्नगोत्रं हि चतुर्विधरत्नाश्रयो भवति सू.व्या.१३८क/१३; • वि. रत्नकुली — {rang 'tshed ma ni rin chen rigs/} /{skye gnyis de bzhin gshegs par brjod//} चण्डाली रत्नकुली चैव द्विजा ताथागती मता ।। हे.त.१९क/६०.
rin po che'i rigs chen po
महारत्नगोत्रम् — {rin po che'i rigs chen po ni rin po che bzhi'i gnas su 'gyur te/} {rigs dang ldan pa dang kha dog phun sum tshogs pa dang dbyibs phun sum tshogs pa dang tshad phun sum tshogs pa'i 'o//} महारत्नगोत्रं हि चतुर्विधरत्नाश्रयो भवति । जात्यस्य वर्णसम्पन्नस्य संस्थानसम्पन्नस्य प्रमाणसम्पन्नस्य च सू.व्या.१३८क/१३.
rin po che'i shing
रत्नवृक्षः — {mig mangs ris de kun tu rin po che'i shing skyes te/} {rtag par rgyun du rin po che sna bdun gyi me tog dang 'bras bu dang ldan par 'gyur ro//} तेषु च अष्टापदेषु रत्नवृक्षा भविष्यन्ति सप्तानां रत्नानां पुष्पफलैः सततसमितं समर्पिताः स.पु.२७क/४८; का.व्यू.२०८क/२६६.
rin po che'i shing ljon pa
रत्नवृक्षः — {de'i dbus su skyed mos tshal byas te/} {me tog gi shing ljon pa thams cad dang 'bras bu'i shing ljon pa thams cad dang rin po che'i shing ljon pa thams cad kyis khyab par bkang ngo //} तत्र च मध्ये उद्यानं मापितमभूत् सर्वपुष्पवृक्षसर्वफलवृक्षसर्वरत्नवृक्षप्रतिस्फुटं सञ्छादितमभूत् रा.प.२४५ख/१४४.
rin po che'i sa las rnam par brgyan pa sprin gyi sgron ma
ना. रत्नसालव्यूहमेघप्रदीपा, राजधानी — {gling bzhi pa de'i 'dzam bu gling gi dbus su rgyal po'i gnas rin po che'i sa las rnam par brgyan pa sprin gyi sgron ma zhes bya ba grong khyer stong phrag bcu'i 'khor dang ldan pa byung ngo //} तस्मिंश्च खलु पुनः चातुर्द्वीपके जम्बुद्वीपस्य मध्ये रत्नसालव्यूहमेघप्रदीपा नाम राजधान्यभूद्दशनगरसहस्रपरिवारा ग.व्यू.१६६ख/२४९.
rin po che'i seng ge snang zhing 'bar ba
ना. रत्नसिंहावभासज्वलना, लोकधातुः — {'og gi phyogs kyi 'jig rten gyi khams rin po che'i seng ge snang zhing 'bar ba na/} {de bzhin gshegs pa} … {'od zer chos kyi dbyings su snang ba zhes bya ba} अधो दिशि रत्नसिंहावभासज्वलनायां लोकधातौ धर्मधातुविद्योतितरश्मिर्नाम तथागतः ग.व्यू.३४७क/६६.
rin po cher gyur pa
वि. रत्नभूतम् — {gos rin po cher gyur pas dgon par gnas par mi bya'o//} न रत्नभूतेन वस्त्रेनारण्ये निवसेत् वि.सू.९७ख/११७.
rin po cher bya ba
बहुमानः म.व्यु.१७८४ (३८ख).
rin po cher byed
क्रि. रत्नं करोति — {ji ltar dri med nor bu chen po reg pa tsam gyis rdo la sogs pa'i khams rin po cher byed de} अमलमणिर्यथा स्पर्शमात्रेण पाषाणादिकं धातुकं रत्नं करोति वि.प्र.७२क/४.१३३.
rin po cher smos pa
वि. रत्नसम्मतम् — {rin po che'am rin po cher smos pa man chad kAr ShA pa Na yan chad la rmongs pa de la} रत्नं वा रत्नसम्मतमुपादाय यावत् कार्षापणेऽपि सम्मूढानाम् बो.भू.१३६क/१७५.
rin phyed du nye ba
उपार्द्धमूल्यम् — {de ni chos bshad pas bslang bar bya'o//rin} {phyed du nye bas kyang ngo //} याचनं धर्मदेशनया । उपार्द्धमूल्येन वि.सू.१५क/१७.
rin med par 'tshong bar byed
वि. अमूल्यदानक्रयी — {khyed kyis bum pa 'di gzugs la sogs pa las tha dad par khas blangs pas ci 'di rin med par 'tshong bar bye+ed dam} अयं पुनर्घटादिर्भवद्भिः रूपादिव्यतिरेकेणाभ्युपगतः, कोऽसावमूल्यदानक्रयी यः वा.टी.८१क/३७.
rin rtsa
= {spog rtsa} नीविः, मूलधनम् मि.को.४२क ।
rin la 'tshong ba
वि. मूल्यदानक्रयी— {rin yod par 'tshong bar 'dod pa yod pa ni rin la 'tshong ba} मूल्यदानक्रया विद्यन्तेऽस्य मूल्यदानक्रयी वा.टी.८१क/३७.
rib ma
वाटः — {rib mas bskor ba la} वाटपरिक्षिप्ते वि.सू.२३क/२८; {rib mas bskor ba} वाटदत्तिका म.व्यु.५५४९ (८२क); मि.को.१४०क ।
rim
= {rim pa/} ( द्र.— {bang rim/} ).
rim khang
पुरः — {rim khang bdun pa'i nang na} … {rim khang brgyad pa'i nang na byang chub sems dpa' ma nyams par 'gro ba'i mngon par shes pa rab tu thob pa} सप्तमे पुरे … अष्टमे पुरेऽच्युतगामिन्यभिज्ञाप्रतिलब्धानाम्…बोधिसत्त्वानाम् ग.व्यू.१७ख/११५.
rim khang tha ma
प्रथमः पुरः — {des khyim de'i nang du phyin te/} {kun tu bltas na rim khang tha ma'i nang na bza' ba dang btung ba'i rnam pa yongs su gtong ba mthong ngo //} स तद्गृहं प्रविश्य समन्तादनुविलोकयति स्म । स प्रथमे पुरेऽन्नपानविधिपरित्यागमद्राक्षीत् ग.व्यू.१६ख/११४.
rim gyis
अव्य. क्रमेण — {rim gyis de dag cher skyes te/} /{chom rkun dar bab nyid du gyur//} क्रमेण वर्धमानौ तौ प्रौढचौरत्वमागतौ । अ.क.२६१क/९५.७; {chu mig dang mtsho dang mtshe'u la sogs par chu dag rim gyis 'phel ba dang skam pa dmigs so//} उत्ससरस्तटागादिष्वपां क्रमेण वृद्धिः शोषश्चोपलभ्यते सू.व्या.२३५क/१४७; क्रमात् — {tshod ma la sogs sbyin pa la'ang //'dren} {pas thog mar sbyor bar mdzad//de} {la goms nas phyi nas ni/} /{rim gyis rang gi sha yang gtong //} आदौ शाकादिदानेऽपि नियोजयति नायकः । तत्करोति क्रमात्पश्चाद्यत्स्वमांसान्यपि त्यजेत् ।। बो.अ.२१क/७.२५; क्रमशः — {shing a mra'i 'bras bu ni rim gyis smin par 'gyur gyi/} {cig car ma yin no//} आम्रफलानि क्रमशः पच्यन्ते न युगपत् ल.अ.७६ख/२४; अनुपूर्वम् — {phung po lnga byung nas lam gyi rgyud lngar rim gyis dengs par 'gyur ro//} उन्मग्नं स्कन्धपञ्चकं गतिपञ्चकेऽनुपूर्वं म्लायति द.भू.२२०क/३१; अनुपूर्वेण — {dge slong shing sdong po chen po de ni rim gyis rgya mtshor gzhol bar 'gyur/} {rgya mtshor 'bab par 'gyur} एवमेष भिक्षो दारुस्कन्धोऽनुपूर्वेण समुद्रनिम्नो भविष्यति समुद्रप्रवणः वि.व.१४६ख/१.३५; आनुपूर्वीकम् — {mang du ni ma yin zhes bya ba ni rim gyis rgyun du zhugs pa bzhin du ches mang ba ni ma yin no snyam du bsams pa yin no//} न भूयस्य इति न बहुतराः । आनुपूर्वीकस्रोतापन्नत्वादित्यभिप्रायः अभि.स्फु.१४९क/८६८; परिपाट्या — {ci cig car ma lus pa rnam par shes pa'i phyir thams cad mkhyen pa yin nam/} {'on te rim gyis te go rims su yin} किं युगपदशेषपदार्थपरिज्ञानात् सर्ववित्, आहोस्वित् परिपाट्या क्रमेण त.प.२७६क/१०२०; परिपाटिकया — {smra ba po med na rim gyis dran par bya zhing} … {smra bar bya'o//} असति भाषणके परिपाटिकयोत्स्मार्य भाषेरन् वि.सू.५९ख/७६; पर्यायेण — {ji ltar rim gyis skyes bu ni/} /{tha dad yul du 'gro ba yang /} /{lha sbyin tha dad mi 'gyur te/} /{de ltar sgra yang tha dad min//} पर्यायेण यथा चैको भिन्नदेशान् व्रजन्नपि । देवदत्तो न भिद्येत तथा शब्दो न भिद्यते ।। त.स.८१क/७५१; पर्यायात् — {gal te rim gyis 'gal med na/} /{khyab pa nyid du'ang lta bar gyis//} पर्यायादविरोधश्चेद् व्यापित्वादपि दृश्यताम् । त.स.८१क/७५१; शनैः — {de ni dang po phyis nyid} (? {bzhin} ) {du/} /{mchongs min lus mi mthun pa'i phyir//rtsol} {bas rim gyis mi mthun pa//bsal} {na rang stobs nyid du gnas//} तस्यादौ देहवैगुण्यात् पश्चाद्वदविलङ्घनम् । शनैर्यत्नेन वैगुण्ये निरस्ते स्वबले स्थितिः ।। प्र.वा.११२ख/२.१३०; {rim gyis de yi mig g}.{yas ni/} /{mthon por 'gro ba'i mkhar bgrod kyis/} /{mchu yis phyung zhing rab phyung nas/} /{yang dang yang du rab tu btang //} उच्चैर्गतिविहङ्गोऽस्य दक्षिणं नयनं शनैः । उत्पाट्योत्पाट्य तुण्डेन प्रोत्ससर्ज पुनः पुनः ।। अ.क.१६क/५१.२३; शनैः शनैः — {de lta na ni 'o na bcom ldan 'das thams cad mkhyen pa yin nam ma yin zhes bya ba 'di yang rim gyis mi brjod par gyis shig} एवं तर्हि इदमपि शनैः शनैरवक्तव्यं क्रियताम्—सर्वज्ञो वा न वा भगवान् अभि.भा.९०क/१२१३; शनकैः — {tshong pa rim gyis rang yul du/} /{song nas} स्वदेशं शनकैर्वणिक् । गत्वा अ.क.३१४ख/४०.८२. । {rim gyis rim gyis} शनैः शनैः — {rim gyis rim gyis zhes smos pa ni shAkya bu'i mtshungs pa dag rab tu 'khrug pa yongs su spangs pa'i phyir ro//} शनैः शनैर्ग्रहणं समानशाक्यपुत्रीयप्रकोपपरिहारार्थम् अभि.स्फु.३२२ख/१२१३.
rim gyis rku ba
वि. निर्लोपापहारकः; निर्लोपहारकः म.व्यु.५३६३ (८०क); द्र. {ril gyis rku ba/}
rim gyis skye ba
क्रमेण जन्म— {de bzhin du rim gyis skye ba dang gnas pa dang 'jig pa rnams dngos po la mi srid pa yang bstan pa dang} तथा क्रमेण जन्मस्थितिनिवृत्तयोऽसम्भविन्योऽपि भावानां निर्दिष्टाः त.प.२११क/८९३.
rim gyis nges pa
क्रमव्यवसायः — {gzhan yang rigs mi mthun pa'i mig gi rnam par shes pa la sogs pas bar ma chod pa'i rnam pa du ma'i rten sems pa'i ngo bo'i rnam par rtog pa la 'ba' zhig skye ba na mgyogs par 'jug pa yod pa'i phyir/rim} {gyis nges par mi 'gyur te} किं च—बुद्धेर्विजातीयचक्षुरादिविज्ञानाव्यवहिते नानाविद्या (धा भो.पा.)र्थचिन्तारूपे विकल्पे समुत्पद्यमाने शीघ्रवृत्तिरस्तीति न क्रमव्यवसायः प्राप्नोति त.प.७ख/४६०.
rim gyis 'chi ba
क्रममृत्युः — {rim gyis 'chi ba dag la bzhi/} /{dge la thams cad dag tu lnga//} क्रममृत्योस्तु चत्वारि शुभे सर्वत्र पञ्च च । अभि.को.४ख/२.१६.
rim gyis 'jug pa
क्रमवृत्तिः — {blo gros chen po bu ma skyes par pha zhes gdags pa dang 'dra bar rtog pa pa rnams kyi rim gyis 'jug pas 'brel pa'i tshul yang mi rung ngo //} अजातपुत्रपितृशब्दवन्महामते क्रमवृत्तिसम्बन्धयोगा न घटन्ते तार्किकाणाम् ल.अ.८८ख/३५; {tshig rnams rnam pa gzhan yod min/} /{zhes bya ba smos te/} {rim dang cig car gyis 'jug pa dag las zhes bya ba la ltos par bya'o//} नान्योऽस्ति वचसां विधिरिति । युगपत्क्रमवृत्तिभ्यामित्यपेक्षणीयम् त.प.७५क/६०३.
rim gyis bstan
= {rim gyis bstan pa/}
rim gyis bstan pa
व्युत्पत्तिक्रमः — {ldog pa khyad par med pa ni ldog pa khyad par med pa ste/} {bdag nyid kyis mngon sum log pa khyad par med pa ni bdag nyid mngon sum log pa khyad par med pa zhes rim gyis bstan to//} अविशेषेण निवृत्तिः अविशेषनिवृत्तिः, आत्मप्रत्यक्षस्याविशेषनिवृत्तिः आत्मप्रत्यक्षाविशेषनिवृत्तिरिति व्युत्पत्तिक्रमः वा.टी.८५ख/४२.
rim gyis 'phrog pa
वि. निर्लोपापहारकः; निर्लोपहारकः म.व्यु.५३६३ (८०क); द्र. {ril gyis 'phrogs pa/}
rim gyis 'byung
= {rim gyis 'byung ba/}
rim gyis 'byung ba
• क्रि. क्रमेण जायते — {gang dag rim gyis 'byung ba yang /} /{de dag dbang phyug rgyu can min//} ये वा क्रमेण जायन्ते ते नैवेश्वरहेतुकाः । त.स.५क/७०; • सं. १. क्रमोत्पत्तिः — {rtsod pa'i gnas gyur bye brag gi/} /{stobs kyis mtshan nyid mi 'dra'i blo//de} {rnams dag ni 'byung min te/} /{rim gyis 'byung phyir bde sogs bzhin//} न विवादास्पदीभूतविशेषबलभाविनी । वैलक्षण्यमतिस्तेषु क्रमोत्पत्तेः सुखादिवत् ।। त.स.३१क/३२६; क्रमसम्भूतिः — {snga de phyi de'i zhag la ni/} /{ba lang sgra shes kun 'di dag/} /{don gcig pa min rim 'byung phyir//} ह्यस्तनाद्यतनाः सर्वे गोशब्दप्रत्यया इमे । नैकार्थाः क्रमसम्भूतेः त.स.९०क/८१५; क्रमोदयः — {gzhan yang 'bras bu'i ngo bor ni/} /{'gro ba'i sgra tshangs rang bzhin na/} /{de lta na yang 'gyur med phyir/} /{de las rim par 'byung ba med//} अथापि कार्यरूपेण शब्दब्रह्ममयं जगत् । तथाऽपि निर्विकारत्वात्ततो नैव क्रमोदयः ।। त.स.७क/९०; क्रमभावः — {don gcig las byung shes rnams la/} /{rim gyis 'byung ba 'gal ba yin//} क्रमभावविरोधो हि ज्ञानेष्वेकार्थभाविषु । त.स.१९क/२०७; {rim gyis 'byung yang mgyogs pa na/} /{cig car du ni 'khrul} लाघवात् क्रमभावेऽपि युगपद्भ्रान्तिः त.स.९२ख/८३४ २. क्रमभावित्वम् — {blo rnams rim par 'byung ba'i phyir/} /{tha dad 'grub 'gyur myug sogs bzhin//} बुद्धीनां क्रमभावित्वाद् भेदः सिद्धोऽङ्कुरादिवत् ।। त.स.८९ख/८१४; • वि. क्रमभावी — {rnam par rtsod pa'i yul gyur pa'i/} /{shes pa rim gyis 'byung gang dag//} विवादविषया ये च प्रत्ययाः क्रमभाविनः । त.स.१८ख/२०४; {shes bya rim can dang 'brel phyir/} /{dbang phyug shes pa rim pas 'byung //} क्रमभावीश्वरज्ञानं क्रमिविज्ञेयसङ्गतेः । त.स.४ख/६४; क्रमी — {gang dang gang rim gyis 'byung ba'i shes pa de dag ni yul gcig pa ma yin te/} {dper na ro dang gzugs la sogs pa'i shes pa rim gyis 'byung ba bzhin no//} ये ये क्रमिणः प्रत्ययास्ते नैकविषयाः, तद्यथा रसरूपादिप्रत्ययाः क्रमिणः त.प.१७८क/८१५.
rim gyis 'byung ba dang gnas pa
क्रमभावव्यवस्थितिः — {dper na sngon po sogs dngos rnams/} /{rim gyis 'byung dang gnas pa las/} /{gzhan ma'i rgyu mtshan gyis dben pa'ang /} /{de ltar bstan cing gzhan de bzhin//} यथा नीलादिरूपाणि क्रमभावव्यवस्थितेः । अन्योपाधिविवेकेऽपि तथोच्यन्ते तथाऽपरे ।। त.स.१६क/२७८.
rim gyis 'dzin pa
क्रमग्रहणम् — {de phyir yul rnams thams cad la/} /{rim gyis 'dzin par mi 'gyur gyi//} अतः सर्वत्र विषये न क्रमग्रहणं भवेत् । त.स.४६क/४६०.
rim gyis gzhol ba
पा. अनुपूर्वनिम्नः, ओ ता, महासमुद्रस्याकारविशेषः — {rgya mtsho chen po ni rnam pa bcus mi 'phrogs pa'i phyir rgya mtsho'i grangs su 'gro ste} … {'di lta ste/} {rim gyis gzhol ba dang} … {sprin chen po'i char thams cad yongs su 'dzin pas mi ngoms pa'o//} महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया…यदुत अनुपूर्वनिम्नतश्च… सर्वमेघवारिसम्प्रत्येषणातृप्तितश्च द.भू.२७७ख/६६; द्र.— {smin ma rim gyis gzhol ba} अनुपूर्वभ्रूः ल.वि.५८क/७५.
rim gyis zad par 'gyur
क्रि. पर्यादानं गच्छति म.व्यु.२५७९ (४८ख).
rim gyis shes
क्रमिज्ञानम् — {'di ni rab tu grub na yang /} /{rig byed rtag pa nyid yod min/} /{gang gis btsal ma thag 'byung shes/} /{rim gyis shes sogs de 'bras yin//} न खल्वस्मिन् प्रसिद्धेऽपि वेदे नित्यत्वमस्ति यत् । प्रयत्नानन्तरज्ञानक्रमिज्ञानादि तत्फलम् ।। त.स.१२८क/११००.
rim gyis lhung
क्रमनिपतनम् — {gang gis mngal nas brtsams te rim gyis lhung dang rga dang 'jig pa'i dus rnams dag/} /{gang du yang ni lus kyi rtsis ris gzhan pa nyid du 'gyur ba ma yin pa//} यया गर्भारम्भे क्रमनिपतने वृद्धिसमये क्षये वा नान्यत् प्राभजत तनुलेखाच्छविरपि ।। अ.क.७५क/७.४५.
rim gro
= {bkur sti} परिचर्या — {rab btud gus pa'i spyod pa dang /} /{rim gro dag gis tshim par byas//} प्रणतिप्रणयाचारैस्तोषितः परिचर्यया ।। अ.क.१६२क/१८.८; {smras pa nyin dang mtshan mor ni/} /{nad pa rnams kyi rim gro mdzod//} अवदत् क्रियतां रोगिपरिचर्या दिवानिशम् ।। अ.क.४८क/५८.११; उपचारः — {de nas rgyal po mi med ngal gyur pa//de} {yi bsil ba'i rim gros gdung ba bral//} तेनाथ राजा विजने श्रमातुरः शीतोपचारैरपनीततापः । अ.क.२०१ख/२२.८७; {rdzun gyis rim gro bral ba} मिथ्योपचाररहितः अ.क.२४०ख/२८.६; सत्कारः — {bstod dang grags pa'i rim gros ni/} /{bsod nams mi 'gyur tsher mi 'gyur//} स्तुतिर्यशोऽथ सत्कारो न पुण्याय न चायुषे । बो.अ.१८क/६.९०; सत्कृतिः — {de nyid gzhan la spo byas na//bde} {'gro rim gro 'thob par 'gyur//} तामेवान्यत्र संक्राम्य सुगतिः सत्कृतिर्मतिः ।। बो.अ.२८ख/८.१२७; सत्क्रिया — {gang zhig khe dang rim gro'i phyir/} /{pha dang ma yang gsod byed cing //} यो लाभसत्क्रियाहेतोः पितरावपि मारयेत् । बो.अ.२८क/८.१२३; नमस्या — {mchod pa rim gro rgyas byed dang /} /{legs byed ri mo zhabs 'bring mtshungs//} पूजा नमस्याऽपचितिः सपर्यार्चार्हणाः समाः ।। अ.को.१८३क/२.७.३४; नमनं नमस्या । णम प्रह्वत्वे शब्दे च अ.वि.२.७.३४; गौरवम् — {tshong dpon gyi bu nor bzangs rim gro dang phu dud dang mchod pa dang} … {'du shes kyi rjes su song ba de lta bu'i yid dang ldan pa} सुधनः श्रेष्ठिदारकः एवं गौरवचित्रीकारपूजा…संज्ञानुगतमानसः ग.व्यू.२९०क/३६८; सत्करणम् — {dbyung ba dang rim gro dang chos mnyan pa dang yon bshad ma byas par byin gyis brlab par mi bya'o//} नाकृते निर्हारसत्करणधर्मश्रवणदक्षिणादेशनेऽधितिष्ठेयुः वि.सू.६८क/८५; उपस्थानम् — {bdag sems rim gro 'dod gyur na//de} {tshe shing bzhin gnas par bya//} उपस्थानार्थि मे चित्तं तस्मात्तिष्ठामि काष्ठवत् ।। बो.अ.१२क/५.५१; {rim gro ni rkang pa 'khru ba dang nyed pa la sogs pa'o//} उपस्थानं पादधावनमर्दनादि बो.प.९६ख/६२; परिचरणम् — {de rang gi yul du bzhag nas slob dpon la slob mas bya ba bzhin du rim gro dang bkur sti tshul bzhin du byas te mchod cing bkur to//} एनं प्रवेश्य स्वविषयं शिष्य इवाचार्यं परिचरणपर्युपासनविधिना सम्मानयामास जा.मा.१२९क/१४९; उपस्थापनम् — {sangs rgyas thams cad} … {la mchod cing rim gro bya ba'i phyir} सर्वबुद्धपूजोपस्थापनाय द.भू.१७७क/९; द्र.— {byang chub sems dpa'i rim gror ma ma sum cu rtsa gnyis bskos par gyur te} बोधिसत्त्वस्यार्थे द्वात्रिंशद्धात्र्यः संस्थापिता अभूवन् ल.वि.५४क/७२.
rim gro bgyi ba
उपस्थानम् — {de'i tshe lha'i bu dag bdag gi rim gro bgyi ba'i slad du mchi'o//} तदा मम देवपुत्रा उपस्थानायागच्छन्ति अ.सा.८५क/४८.
rim gro bgyid
= {rim gro bgyid pa/}
rim gro bgyid pa
वि. मानयिता — {mi'i rgyal po gang la la gser 'od dam pa mdo sde'i dbang po'i rgyal po 'di mnyan pa dang rim gro bgyid pa dang} यः कश्चित् तस्य मनुष्यराजस्य सुवर्णप्रभासोत्तमस्य सूत्रेन्द्रराजस्य श्रोतुर्मानयितुः सु.प्र.१७ख/३९.
rim gro bcas
= {rim gror bcas pa/}
rim gro bcas pa
= {rim gror bcas pa/}
rim gro pa
= {rim gro ba/}
rim gro ba
उपस्थायकः — {sems can thams cad kyi nad thams cad gso ba'i phyir sman pa dang sman dang rim gro ba dang 'tsho ba'i yo byad sna tshogs kyi rkyen phun sum tshogs pa yongs su bshams so//} सर्वसत्त्वसर्वव्याधिप्रशमनाय च वैद्यभैषज्योपस्थायकविविधजीवितोपकरणप्रत्ययसंपदमुपस्थापयामास ग.व्यू.१६८ख/२५१; सु.प्र.५४ख/१०७; परिचारकः — {de nas de dag rnams kyi slad/} /{rim gro ba ni mkhas pa bskos/} /{gang phyir dam pa'i rim gro ba/} /{nad gso'i yan lag dang po yin//} आदिदेश ततस्तेभ्यः कुशलान् परिचारकान् । प्रथमं हि चिकित्साङ्गं व्याधेः सत्परिचारकः ।। अ.क.४७ख/५८.९.
rim gro bya ba
उपस्थानम् — {chos smra ba thams cad la rim gro bya ba dang de bzhin gshegs pa thams cad kyi bstan pa yongs su bzung ba la brtson pa dang} सर्वधर्मभाणकोपस्थानसर्वतथागतशासनसमन्वाहरणप्रयुक्तस्य शि.स.१५२ख/१४७; म.व्यु.१७६२ (३८ख).
= {rim gror byas/} {rim gro byas te} सत्कृत्य— {nad pa rnams la rim gro byas te/} {snying rjes nad g}.{yog byed pa yin no//} ग्लानानां सत्कृत्य कारुण्येन ग्लानोपस्थानस्य कर्ता भवति बो.भू.७५क/९६.
rim gro byed
= {rim gro byed pa/}
rim gro byed pa
• क्रि. १. सत्करोति — {des de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas de dag mthong nas bsam pa rgya chen pos rim gro byed do/} स तांस्तथागतानर्हतः सम्यक्संबुद्धान् दृष्ट्वा उदाराध्याशयेन सत्करोति द.भू.१८२ख/१२ २. मानयिष्यति — {grogs po dag gang la la zhig rgya cher rol pa'i chos kyi rnam grangs 'di glegs bam du bris te 'chang ngam} … {rim gro byed dam} यः कश्चिन्मार्षा इमं ललितविस्तरं धर्मपर्यायं पुस्तकलिखितं कृत्वा धारयिष्यति…मानयिष्यति ल.वि.२१४क/३१७; • सं. १. परिचर्या — {bdag bla ma'i zhabs kyi rim gro byed pa'i bde ba yongs su btang nas ji ltar khyim du 'dug par byed} कथमहं गुरुचरणपरिचर्यासुखं परित्यज्य गृहे तिष्ठामि ना.ना.२२५ख/७; उपकारः — {yid brtan rim gro byed pa'i bde ba'ang de las 'thob//} विश्वासभावमुपकारसुखं च तेभ्यः । प्राप्नोति जा.मा.१४५क/१६८; उपस्थानम् — {'di ni de bzhin gshegs pa la mchod pa dang rim gro byed pa bla na med pa ste} इदं च निरुत्तरं तथागतपूजोपस्थानम् शि.स.१६८ख/१६६; परिचर्याचरणम् — {mkhan po dang slob dpon dag la lus kyi rim gro byed pa dang} आचार्योपाध्यायानां कायपरिचर्याचरणेन शि.स.१६८ख/१६६ २. शुश्रूषणता — {sbyin pa'i gnas rnams la rim gro byed pa'o//} शुश्रूषणता सर्वदक्षिणीयेषु शि.स.१५७ख/१५१; गौरवम् — {bla ma la rim gro byed pa'o//} गौरवं गुरुषु शि.स.१५७क/१५१ ३. परिचारकः — {de'i nad g}.{yog ni nad pa de'i rim gro byed pa'o//} तदुपस्थायकः तस्य ग्लानस्य परिचारकः बो.प.७०क/३८; परिचारिका — {byang chub sems dpa' la rim gro byed pa'i lha mo bzhi yod de} सन्ति खलु पुनश्चतस्रो बोधिसत्त्वपरिचार(? रि)का देवताः ल.वि.३७क/५०.
rim gro ma byas
= {rim gro ma byas pa/}
rim gro ma byas pa
वि. असत्कृतः — {skyes bu dam pa rnams ni} … {rim gro ma byas kyang sngon phan 'dogs pa la snying brtse ba lhod par mi 'gyur ro//} असत्कृतानामपि सत्पुरुषाणां पूर्वोपकारिष्वनुकम्पा न शिथिलीभवति जा.मा.१२८ख/१४९.
rim gro mi byed pa
वि. नापचायकः — {da ltar gyi sems can dag ni phal cher phar mi 'dzin pa/} {mar mi 'dzin pa/} {dge sbyong du mi 'dzin pa/} {bram zer mi 'dzin pa/} {rigs kyi gtso bo la rim gro mi byed pa} एतर्हि सत्त्वा यद्भूयसा (अ)मातृज्ञा अपितृज्ञा अश्रामण्या अब्राह्मण्या न कुलज्येष्ठापचायकाः बो.भू.१३४क/१७३.
rim gro yongs bsgrub pa
वि. परिचर्यापरः — {gang 'di de yi bsti gnas na/} /{rtag tu rim gro yongs bsgrub pa/} /{rngon pa pad ma can zhes pa/} /{de yis bdag ni bsrung bar bzod//} तस्याश्रमपदे योऽसौ परिचर्यापरः सदा । लुब्धकः पद्मको नाम स मे संरक्षणक्षमः ।। अ.क.९२क/६४.४८.
rim gro'i bkod pa
उपचाररचना — {der ni de bzhin lha mo brgyad/} /{spyad bya nyid du gyur rnams kyis/} /{de la rim gro'i bkod pa dag/} /{de las lhag pa yun ring byas//} अष्टावप्सरसस्तत्र तद्वद्भोग्यत्वमागताः । तस्योपचाररचनां चिरं चक्रुस्ततोऽधिकाम् ।। अ.क.२४५क/९२.३२.
rim gro'i gnas
उपस्थानशाला — {kun dga' bo song la gnod sbyin bong bu'i gnas na dge slong ji snyed nye bar rten cing gnas pa de dag thams cad rim gro'i gnas su sdus shig} गच्छानन्द यावन्तो भिक्षवो गर्दभस्य यक्षस्य भवनमुपनिश्रित्य विहरन्ति तान् सर्वानुपस्थानशालायां सन्निपातय वि.व.१२८ख/१.१८.
rim gror bgyi
• क्रि. मानयिष्यामि — {de'i dus na mdo 'di bstan par bgyi} … {rim gror bgyi/} {mchod par bgyi'o//} तस्मिन् काले इदं सूत्रमुद्देक्ष्यामः…मानयिष्यामः पूजयिष्यामः स.पु.१०१क/१६२; • कृ. मानयितव्यः — {gdon mi 'tshal bar gser 'od dam pa mdo sde'i dbang po'i rgyal po 'di bsti stang du bgyis te/} {mnyan par bgyi} … {rim gror bgyi} अवश्यमयं सुवर्णप्रभासोत्तमः सूत्रेन्द्रराजः सत्कृत्य श्रोतव्यः… मानयितव्यः सु.प्र.३४क/६५.
rim gror bgyid par 'gyur ba
क्रि. प्रतिमानयति— {sems can gyi khams ji ltar gnyer ba'i tshul bzhin du rim gror bgyid par 'gyur ba dang} प्रतिमानयति यथानिमन्त्रितं सत्त्वधातुम् ग.व्यू.३०६क/३९४.
rim gror bcas
= {rim gror bcas pa/}
rim gror bcas pa
वि. सगौरवः — {phan tshun rtog cing rim gror bcas pa dang /} /{gang rnams byis pa dag kyang mi sten zhing //} अन्योन्यसङ्कल्प सगौरवाश्च तेषां च बालेहि न संस्तवोऽस्ति । स.पु.३८ख/६९; {phan tshun gcig la gcig lta zhing /} /{kun kyang rim gro bcas par gnas//} निरीक्षमाणा अन्योन्यं स्थिताः सर्वे सगौरवाः । द.भू.१७१क/४.
rim gror bya ba
= {rim gro bya ba/}
rim gror byas
• क्रि. उपस्थीयते — {de nas re zhig na khyim bdag de'i chung ma de na bar gyur nas de la rtsa ba dang sdong bu dang lo ma dang me tog dang 'bras bu'i sman rnams kyis rim gro byas} यावदसौ गृहपतिपत्नी ग्लान्यपतिता । सा उपस्थीयते मूलगण्डपत्रपुष्पफलभैषज्येन अ.श.२५४ख/२३४; • भू.का.कृ. सत्कृतः — {de yang kho bo cag gis bsnyen bkur to//rim} {gror byas so//bsti} {stang du byas so//phu} {dud du byas so//mchod} {do//} सोऽप्यस्माभिरारागितः सत्कृतो गुरुकृतो मानितः पूजितः ग.व्यू.२४९क/३३०; अभिराधितः — {de bzhin gshegs pa de dag thams cad kyang kho mos bsnyen bkur to//rim} {gror byas so//} सर्वे च मया ते तथागता आरागिता अभिराधिताः ग.व्यू.१९९क/२७९; गुरुकृतः — {'jig rten thams cad kyis kyang lhag par bkur sti byas/} {rim gror byas/} {rjed par byas/} {mchod par byas te dgra bcom par bkur ro//} सर्वलोकस्य चात्यर्थं सत्कृतो गुरुकृतो मानितः पूजितोऽर्हत्सम्मतः वि.व.१४५ख/१.३३; अपचायितः — {mnyes par byas nas bsti stang byas/} {btsun par byas/} {ri mor byas/} {mchod pa dang bkur ba dang rim gro byas so//} आरागयित्वा च सत्कृतानि गुरुकृतानि मानितानि पूजितान्यर्चितान्यपचायितानि स.पु.१०क/१४.
rim gror byas pa
= {rim gror byas/}
rim gror byed pa
= {rim gro byed pa/}
rim rgyu
क्रमकारणम् — {rtsod pa'i rtsa bar gyur pa dang /} /{'khor ba'i rgyu phyir rim rgyu'i phyir/} /{sems byung rnams las tshor ba dang /} /{'du shes logs shig phung por gzhag//} विवादमूलसंसारहेतुत्वात् क्रमकारणात् । चैत्तेभ्यो वेदनासंज्ञे पृथक्स्कन्धौ निवेशितौ ।। अभि.को.२ख/१.२१.
rim dngos nyid
क्रमरूपत्वम् — {gsal byed yi ge'i dngos yod phyir/} /{zlos gar gyi ni gtam sogs bzhin/} /{skyes bus byas nyid rig byed la/} /{rjes su dpag pas kyang rtogs 'gyur/} /{gzhan du rim dngos nyid min te/} /{rtag nyid phyir dang khyab byed phyir//} व्यञ्जनक्रम (वर्ण भो.पा.)रूपत्वान्नाटकाख्यायिकादिवत् । वेदानां पौरुषेयत्वमनुमाऽप्यवगच्छति ।। अन्यथा क्रमरूपत्वं नित्यत्वाद् व्याप्तितश्च न । त.स.८८क/८०४.
rim can
= {rim pa can/}
rim can ma yin pa
= {rim pa can ma yin pa/}
rim dang cig car
क्रमयौगपद्यम् — {skad cig pa ma yin pa ni 'ga' yang gang du nus pa med de/} {rim dang cig car dag gis don byed par 'gal ba'i phyir ro//} न चैवाक्षणिकस्य क्वचित् कदाचित् शक्तिरस्ति, क्रमयौगपद्याभ्यां कार्यक्रियाशक्तिविरहात् हे.बि.२४७क/६३; क्रमाक्रमम् — {rtag pa'i tshig gi nus pa ni/} /{rang dang gzhan las kyang med de/} /{rang gi don shes skyed pa la/} /{rim dang cig car 'gal phyir ro//} नित्यस्य वचसः शक्तिर्न स्वतो वाऽपि नान्यतः । स्वार्थज्ञाने समुत्पाद्ये क्रमाक्रमविरोधतः ।। त.स.११९क/१०२५.
rim dang cig car 'jug pa
युगपत्क्रमवृत्ती — {rim dang cig car 'jug pa yis/} /{tshig rnams rnam pa gzhan yod min//} युगपत्क्रमवृत्तिभ्यां नान्योऽस्ति वचसां विधिः ।। त.स.६४क/६०२.
rim dang rim min
क्रमाक्रमम्— {rim dang rim min 'gal ba'i phyir/} /{rtag pa yi ni rgyu nyid ni/} /{sngar sun phyung ste} नित्यस्य हेतुता पूर्वं क्रमाक्रमविरोधतः । निषिद्धा त.स.६५ख/६१८.
rim ldan
= {rim pa dang ldan pa/}
rim ldan pa
= {rim pa dang ldan pa/}
rim pa
१. = {go rims} क्रमः — {rim dang cig car 'jug pa yis/} /{tshig rnams rnam pa gzhan yod min//} युगपत्क्रमवृत्तिभ्यां नान्योऽस्ति वचसां विधिः ।। त.स.६४क/६०२; {tshig ngag yi ge'i rim pa yis//} पदवाक्याक्षरक्रमम् त.स.९७ख/८६८; {ma bsdams rim pa 'di ni ci//} कोऽयमुच्छृङ्खलः क्रमः अ.क.२५०क/९३.२०; {dpa' bo'i rim pa bdag byin brlab pa yi/} /{rim pa dag kyang thar pa'i lam ma yin//} वीरक्रमो न मार्गः स्वाधिष्ठानक्रमश्च मोक्षाय । वि.प्र.१११क/१, पृ.७; {rdzogs pa'i rim pa'i rnal 'byor 'di//} उत्पन्नक्रमयोगोऽयम् हे.त.१५ख/४८; अनुक्रमः — {des na don de rigs pas brtan par byas nas sgom par byed pas mngon du byed par 'gyur ro zhes bya ba ni rim pa'o//} ततो युक्त्या तस्यार्थस्य स्थिरीकृत्य भावयतः साक्षात्करणमित्यनुक्रमः प्र.अ.१०१क/१०९; प्रक्रमः — {dang po chung ngu'i tshad do//de} {nas rim pa gnyis pa la yon tan gyi dbye bas} प्रथममृदुमात्रेति । ततो द्वितीयप्रक्रमो गुणभेदः वि.प्र.१५९क/१.८; पर्यायः — {pha gu'i rim pa gsum las lhag par rtsig pa byas pa la'o//} त्रयादूर्ध्वमिष्टकापर्यायदानसम्पादने वि.सू.३३क/४२; {khyim rim gyis thur mas 'drim} कुलपर्यायेण शलाका चर्यते म.व्यु.९२०४ (१२७क); {sngon rjes mo 'am rim pa dang //go} {rims rim bzhin rim pa 'o//} आनुपूर्वी स्त्रियां वाऽऽवृत्परिपाटी अनुक्रमः ।। पर्यायश्च अ.को.१८३ख/२.७.३६; परितः एति पर्यायः । इण् गतौ अ.वि.२.७.३६; आवृत् अ.को.१८३ख/२.७.३६; आवर्तनम् आवृत् अ.वि.२.७.३६; माला — {skye bo'i chos min lam ni bsgribs nas su/} /{mtho ris lam ni them skas rim pa bzhin//} अधर्म्यमावृत्य जनस्य मार्गं सोपानमालेव दिवो बभूव ।। जा.मा.७२ख/८४; वेणिः, ओ णी — {lag gnyis de bzhin kun bsdus nas//bkrol} {zhing rim par yang dag bsgreng //} तदेव हस्तौ सङ्कोच्य मुक्त्वा वेणि समुच्छ्रयेत् । म.मू.२५२ख/२८८ २. पुटः, ओ टम् — {gding ba bcang bar bya'o//} {de ni stug na gcig kyang rung ngo //} {sengs pa ni nyis rim mo//} धारणं प्रत्यास्तरणस्य येन (घने भो.पा.) एकपुटं न्याय्यम् । द्विपुटं पैलोतिकम् वि.सू.६७क/८४; {thog mar pags pa'i rim pa 'di/} /{rang gi blo yis tha dad phye//} इमं चर्मपुटं तावत्स्वबुद्ध्यैव पृथक् कुरु । बो.अ.१२ख/५.६२; {'dir khyim gyi 'khor lo dgod pa ni/} {khyim gyi 'khor lo'i rim pa gnyis pa byas nas rim pa dang po la 'chi ltas kyi nyin zhag rnams dang} अत्र राशिचक्रन्यासः —राशिचक्रं द्विपुटं कृत्वा प्रथमपुटे अरिष्टदिनानि वि.प्र.२४७ख/२.६१; {rlung gis bzlog pa dang char pas rim pa gzhan slebs pa dang} वातेन परिवर्तनम्, वृष्ट्या पुटान्तरप्राप्तिः वि.सू.३१ख/४०; पुटी — {gsus po che khyod ji snyam du sems/} {ji ltar bdag mal stan rim brgyad la nyal ba bzhin nye dga' yang de bzhin snyam mam} गिल्लपेठ किं त्वं न जानीषे यथाहमष्टपुटीं शय्यां कल्पयाम्युपनन्दोऽपि तथैवेति वि.व.२६८ख/२.१७१ ३. विमात्रता — {sems can thams cad kyi dbang po dang brtson 'grus kyi rim pa mkhyen pa'i stobs dang ldan pa zhes bya'o//} सर्वसत्त्वेन्द्रियवीर्यविमात्रताज्ञानबलोपेत इत्युच्यते ल.वि.२१०क/३१२; वैमात्रम् म.व्यु.७२०८ (१०२ख); • द्र.— {grong khyer} … {'obs rim pa bdun dang shing ta la'i 'phreng ba rim pa bdun gyis yongs su bskor ba} नगरी…सप्तभिः परिखाभिः सप्तभिस्तालपंक्तिभिरनुपरिक्षिप्ता अ.सा.४२५ख/२४०. । {rim pas} क्रमेण— {a sogs rnams ni gtsug tor 'khor lo snying mgrin mgo bo lte ba'i 'khor lo dag la rim pas te} आदेरुष्णीषचक्रे हृदि गलशिरसो नाभिचक्रे क्रमेण वि.प्र.१६४क/१.९; {dbyangs can pir gyis rnam par bkra ba yi/} /{rtogs pa brjod pa yi ge'i rim pas bris//} सरस्वतीतूलिकया विचित्रवर्णक्रमैः सङ्कलितावदानः । अ.क.२९२ख/१०८.१२; क्रमात् — {de phyir grags 'dod rnams kyis rtag tu ni/} /{snyom las med par rim pas dbyangs can bsten//} तदस्ततन्द्रैरनिशं सरस्वती क्रमादुपास्या खलु कीर्तिमीप्सुभिः । का.आ.३२२क/१.१०५; शनैः — {gzhal yas khang nas skyes bu de/} /{lhung bar gyur cing sbrul gzugs kyi/} /{rtse brgya pas ni rim pa yis/} /{lan bdun dkris shing rnam par bcings//} विमानपतितः सोऽपि पुरुषः सर्परूपया । शनैः सप्तभिरावर्तैः शतपद्या विवेष्टितः ।। अ.क.१६९ख/१९.७१; शनकैः — {de yi spyi bor bu ga dag/} /{de yis byas nas klad pa khrag/} /{za bar byed cing rim pa yis/} /{mgo bo dag ni tshags mar byas//} सा तस्य मूर्ध्नि विवरं कृत्वा मस्तिष्कशोणितम् । आस्वादयन्ती शनकैश्चकार शुषिरं शिरः ।। अ.क.१६९ख/१९.७२.
rim pa nges pa
क्रमनियमः — {ci'i phyir rtag tu de dang 'dra ba kho nar skye bar mi 'gyur zhing myu gu dang sdong po dang 'dab ma la sogs pa bzhin du rim pa nges par skye bar mi 'gyur zhe na} कस्मान्न नित्यं तादृशमेवोत्पद्यते, न च क्रमनियमेनाङ्कुरकाण्डपत्रादिवत् अभि.भा.९२क/१२२०.
rim pa nges pa dang ldan pa
• वि. नियतक्रमयोगी — {de'i phyir rim pa nges pa dang ldan pa de dag skyes bus ma byas par 'dod la} अतस्ते नियतक्रमयोगिनोऽपौरुषेया इष्टाः त.प.१७७क/८१२; • सं. नियतक्रमयोगित्वम् — {rim pa nges pa dang ldan par ma grub ste} नियतक्रमयोगित्वमसिद्धम् त.प.१७७क/८१३.
rim pa nges par sbyor ba can
वि. नियतक्रमयोगी — {gsal byed rim pa gnas pa'i phyir/} /{'ga' zhig rim pa nyid du gnas/} /{rim pa nges par sbyor ba can/} /{de dag skyes bus ma byas 'dod//} केचित् स्थितक्रमा एव व्यञ्जकक्रमसंस्थितेः । इष्टा अपौरुषेयास्ते नियतक्रमयोगिनः ।। त.स.८९ख/८१२.
• वि. क्रमी — {rim pa can la rgyu gcig nyid/} /{med ces de ma thag tu bstan//} क्रमिणां त्वेकहेतुत्वं नैवेत्युक्तमनन्तरम् । त.स.९क/१११; {sngar mthong ba gang yin pa de nyid phyis mthong ba yang ma yin te/} {rim can ma yin pa las shes pa rim can du mi 'thad pa'i phyir ro//} न च यदेव पूर्वदृष्टं तदेव पश्चाद् दृश्यते; अक्रमिणः सकाशात् क्रमिज्ञानानुत्पत्तेः त.प.१७६क/८११; • सं. क्रमित्वम् — {gal te rim pa dang ldan pa'i yul gyi dbang phyug gi shes pa de sna tshogs su snang ba skye bar 'gyur na/} {de'i tshe rim pa can du grub pa nyid do//} यदि क्रमवता विषयेण तदीश्वरज्ञानं स्वनिर्भासमुपजन्येत, तदा सिद्धमेव क्रमित्वम् त.प.१७३क/६४.
rim pa can nyid
क्रमित्वम् — {gang dag rim can nyid dang rjes su 'jug pa nyid dang dngos po nyid dang skye ba dang ldan pa nyid la sogs pa'i chos dang ldan pa} ये क्रमित्वानुगामित्ववस्तुत्वोत्पत्तिमत्त्वादिधर्मोपेताः त.प.३०५क/३२३.
rim pa can du 'gyur ba
क्रमभावित्वम्— {de lta yin dang rim can du 'gyur bas zhig pa de nyid du 'gyur ro zhe na/} तथा च सति क्रमभावित्वे स एव विनाशः प्र.अ.१४१ख/१५१.
rim pa can ma yin pa
वि. अक्रमः — {zhes bya ba'i rim pa 'dis tha snyad brjod ma thag tu 'jig pa'i rim can ma yin pa la ji ltar 'gyur} इत्ययं क्रमेण व्यवहार उच्चारितप्रध्वंसिनोऽक्रमस्य कथं स्यात् त.प.१५२क/७५६; {shes pa rim pa can ma yin pa la yi ge rnams rim can du snang ba yang ri+igs pa ma yin no//} न चाक्रमे ज्ञाने क्रमिणां वर्णानां प्रतिभासो युक्तः त.प.२०५ख/८७९; अक्रमी— {sngar mthong ba gang yin pa de nyid phyis mthong ba yang ma yin te/rim} {can ma yin pa las shes pa rim can du mi 'thad pa'i phyir ro//} न च यदेव पूर्वदृष्टं तदेव पश्चाद् दृश्यते; अक्रमिणः सकाशात् क्रमिज्ञानानुत्पत्तेः त.प.१७६क/८११.
rim pa bcings
= {rim pa bcings pa/}
rim pa bcings pa
क्रमबन्धनम् — {tsa yig gis ni g}.{yo ba'i sems/} /{kra yig rim pa bcings las so//} चकाराच्चलचित्तस्य क्रकारात् क्रमबन्धनात् ।। वि.प्र.११३ख/१, पृ.११.
rim pa ji lta ba
अव्य. यथाक्रमम् — {yang yig las dug gzhil ba la sogs pa la yang rim pa ji lta bas te nges pa'o//} चकारान्निर्विषादिकेऽपि यथाक्रमेण नियमः वि.प्र.९५क/३.८.
rim pa ji bzhin
अव्य. यथाक्रमम्— {mi yi dbang po rnams bos te/} /{rim pa ji bzhin 'khod pa la/} /{rin chen bzhon par zhon nas ni/} /{rang nyid khyo 'dam sa ru 'ongs//} आहूतेषु नरेन्द्रेषु निविष्टेषु यथाक्रमम् । आरुह्य रत्नशिबिकां स्वयंवरभुवं ययौ ।। अ.क.२६३ख/३१.५१.
rim pa nyams
= {rim pa nyams pa/}
rim pa nyams pa
वि. अपक्रमः, क्रमविरहितः — {don nyams don 'gal don gcig pa/} /{the tshom can dang rim pa nyams//} अपार्थं व्यर्थमेकार्थं ससंशयमपक्रमम् । का.आ.३३९क/३.१२५.
rim pa nye bar rtog pa sbyor ba pa
पा. क्रमोपलक्षणप्रायोगिकः, प्रायोगिकमनस्कारभेदः — {rim pa nye bar rtog pa sbyor ba pa ni gang gi ming 'dzin pa sngon du 'gro ba can gyi don 'dzin pa la 'jug pa nye bar rtog par byed pa'o//} क्रमोपलक्षणप्रायोगिको येन नामग्रहणपूर्विकामर्थग्रहणप्रवृत्तिमुपलक्षयते सू.व्या.१६७ख/५९.
rim pa dang ldan
= {rim pa dang ldan pa/}
rim pa dang ldan pa
वि. क्रमवान् — {go rims ldan pa'i rgyu med par/} /{de dag rim ldan ji ltar 'gyur//} क्रमवन्तः कथं ते स्युः क्रमवद्धेतुना विना । प्र.वा.१११ख/१.११०; त.प.१७३क/६४; क्रमवती — {yid kyi blo 'di ni rim pa dang ldan pa yin te} इयं हि मनोबुद्धिः क्रमवती प्र.अ.५२ख/६०; {blo rnams dag ni thams cad kyang /} /{dus mtshungs ci ltar de dag la//'ga'} {zhig rim min snang ba dang //gzhan} {ni rim ldan snang bar 'gyur//} तुल्यकालाः सर्वाश्च बुद्धयः ।। काश्चित् तास्वक्रमाभासाः क्रमवत्योऽपराश्च किम् । प्र.वा.१२६क/२.१९९; क्रमयोगी — {don bcas rnam dbye'i don can gyi/} /{khyad par rim dang ldan nyid ni/} /{skyes bus ma byas la bkag zin//} सार्थकप्रविभक्तार्थविशिष्टक्रमयोगिता । निषिद्धाऽपौरुषेयत्वे त.स.१०१ख/८९५; क्रमवर्ती — {'on te yi ge rnams ni rim pa dang ldan pa yin la yan lag rnams kyang rim gyis nyams su myong zhing nyams su myong ba ji lta ba bzhin du yang dran pa ma yin nam} ननु च क्रमवर्तिनो हि वर्णाः क्रमेणैव चानुभूताः, यथानुभवं च स्मरणम् त.प.२०५ख/८७९; क्रमवर्तिनी — {gang gi phyir 'di ni rim pa dang ldan par mthong bar sbyor ba skye ba'i yid kyi 'khrul pa ni ma yin no//} यतो नेयं मानसी भ्रान्तिः क्रमवर्तिनी दर्शनानि घटयन्ती समुपजायते त.प.७ख/४६०.
rim pa dang 'brel pa'i lus can
वि. क्रमसङ्गमूर्त्तिः — {gsal ba thams cad lcags kyi ni/} /{thur ma dang 'dra rim pa dang /} /{'brel pa'i lus can dag tu snang /} /{rtog dang 'dres pa'i bdag nyid can//} अयःशलाकाकल्पा हि क्रमसङ्गमूर्त्तयः । दृश्यन्ते व्यक्तयः सर्वाः कल्पनामिश्रितात्मिकाः ।। त.स.३क/४८.
rim pa bral ba
पा. व्युत्क्रान्ता, प्रहेलिकाविशेषः — {sbyor ba shin tu 'khrugs pa yis/} /{rmongs byed rim pa bral ba ste/} /{gang la don rtogs dka' ba yi/} /{tshig phreng de ni rab bcom yin//} व्युत्क्रान्ताऽतिव्यवहितप्रयोगान्मोहकारिणी । सा स्यात्प्रमुषिता यस्यां दुर्बोधार्था पदावली ।। का.आ.३३८क/३.९९.
rim pa ma yin
= {rim pa ma yin pa/}
rim pa ma yin pa
अक्रमः — {rim dang rim ma yin pas don byed pa mi 'thad pa'i phyir} क्रमाक्रमाभ्यामर्थक्रियाऽयोगात् वा.टी.५९ख/१२; {rim bzhin 'bab pa de nyid la//ji} {ltar rim min 'dzin mi 'gyur//} तेष्वेव क्रमपातिषु । किं नाक्रमग्रहः प्र.वा.१२६क/२.१९८; {rtag rnams rim dang rim min pa//'gal} {phyir bya ba byed ma yin//} क्रमाक्रमविरोधेन नित्या नो कार्यकारिणः । त.स.४ख/६४; उत्क्रमः — {de'i dbang gis sbyin pa dang dor ba ni/} {rim pa min pa'i dbang gis sbyin pa dang rim pa'i dbang gis dor ba'o//} तद्वशाच्च देयं हेयम्; उत्क्रमवशाद् देयम्, क्रमवशाद् हेयम् वि.प्र.१८४ख/१.४२.
rim pa min
= {rim pa ma yin pa/}
rim pa min pa
= {rim pa ma yin pa/}
rim pa med
= {rim med/}
rim pa med pa
= {rim med/}
rim pa gzhan du sbyar ba
भिन्नक्रमः म.व्यु.६७२१ (९६क).
rim pa bzhin
= {rim bzhin/}
rim pa'i tha snyad
क्रमव्यपदेशः — {'di lta ste/} {dper na/} {tshogs pa'i tshogs las myu gu mang po skye ba lta bu'o//} {bzlog pa ni rim pa'i tha snyad la brten pa yin te} तद्यथा — समग्रसामग्रीका बहवोऽङ्कुराः समुत्पद्यमानाः, विपर्ययात् क्रमव्यपदेशभाजः त.प.२३३ख/१८१.
rim par snang ba
वि. क्रमदृष्टः — {rim par snang ba de nyid ni//khas} {len byed pa min zhe na//} न चेत् तदभ्युपेयेत क्रमदृष्टेषु त.स.९९क/८८०.
rim par phye ba
पटलः — {'di ni dam tshig gi brda'i cho ga rim par phye ba ste brgyad pa'o//} इति समयसङ्केतविधिपटलोऽष्टमः स.उ.२७५क/८.४०; म.व्यु.१४७१ (३०ख).
rim par 'byung
= {rim gyis 'byung ba/}
rim par 'byung ba
= {rim gyis 'byung ba/}
rim par 'tsham pa
अव्य. अनुपूर्वम् — {dpe byad bzang po brgyad cu} … {phyag gi ri mo rim par 'tsham pa dang} अशीत्यनुव्यञ्जनानि…अनुपूर्वपाणिलेखश्च ल.वि.५७ख/७५.
rim par zhen pa
क्रमव्यवसायः — {de lta na mtsho dang ro zhes bya ba la sogs pa la yang rim par zhen par mi 'gyur te} एवं हि सरो रस इत्यादावपि क्रमव्यवसायो न स्यात् त.प.१८४ख/८३०.
rim par yongs su bkod pa
वि. क्रमपरिरचितः — {sde pa ka la sogs pa} ( {drug} ) {rim par yongs su bkod pa de rnams kyi rigs drug ni rgyal ba rnams kyi rdo rje la sogs pa'i mtshan ma rnams te} वर्गाणां कादिषण्णां क्रमपरिरचितानां कुलानि षड् जिनानां वज्रादिचिह्नानीति वि.प्र.१८५ख/५.५.
rim pas 'jug
= {rim pas 'jug pa/}
rim pas 'jug pa
वि. क्रमवर्ती — {yang na yi ge nyid khyad par can gyi rim pas 'jug pas ngag yin nam} यद्वा—वर्णा एव विशिष्टाः क्रमवर्तिनो वाक्यम् त.प.२०९ख/८८९.
rim pas 'byung
= {rim gyis 'byung ba/}
rim pas 'byung ba
= {rim gyis 'byung ba/}
rim pas 'ongs pa
वि. क्रमागतः — {lang tsho gsar par rab tu zhugs te/} /{rig gnas kun gyi pha rol phyin/} /{yab ni mtho ris gshegs la des/} /{rim pas 'ongs pa'i rgyal srid bzung //} नवयौवनमारूढः सर्वविद्यासु पारगः । स याते पितरि स्वर्गं भेजे राज्यं क्रमागतम् ।। अ.क.३८क/४.१७.
rim 'byung
= {rim gyis 'byung ba/}
rim 'byung ba
= {rim gyis 'byung ba/}
rim ma yin
= {rim pa ma yin pa/}
rim ma yin pa
= {rim pa ma yin pa/}
rim min
= {rim pa ma yin pa/}
rim min pa
= {rim pa ma yin pa/}
rim med
वि. अक्रमः — {rim med la ni yongs gyur med//} परिणामस्तु नाक्रमे त.स.६ख/९०; {'on te rim gyis rtogs pas rgyu rim pa can yin no zhe na/} {de lta na rim pa med pa ma yin no//} अथ क्रमेण प्रतीयमानं क्रमवतः कारणम् । तथा सति नाक्रमम् प्र.अ.५३क/६१; क्रमशून्यः — {rim med yi ge rnams la ni/} /{brjod pa nyid med} वर्णानां क्रमशून्यानां वाचकत्वं न विद्यते । त.स.१००ख/८८९.
rim mo
वि. ज्वरितः — {gang gi shas che na/} {rim mo rim mo zhes bya ba'i grangs su 'gro ba dang} यस्य चोत्सदत्वाज्ज्वरितो ज्वरित इति संख्यां गच्छति शि.स.१३७क/१३३; द्र. {rims kyis btab/}
rim bzhin
• अव्य. = {rim bzhin du} यथाक्रमम् — {tshul khrims yan lag bag yod pa'i/} /{yan lag brtul zhugs yan lag ste/} /{bzhi gcig de bzhin gsum rim bzhin//} शीलाङ्गान्यप्रमादाङ्गं व्रताङ्गानि यथाक्रमम् । चत्वार्येकं तथा त्रीणि अभि.को.१२क/४.२९; क्रमात् — {de dag gling gcig gling gnyis dang /} /{gsum dang bzhi las mas rim bzhin//} तेऽधरक्रमात् ।। एकद्वित्रिचतुर्द्वीपाः अभि.को.१०ख/३.९५; आनुपूर्व्या — {byang chub sems dpa'i bslab pa la/} /{de dag rim bzhin gnas pa ltar//} ते बोधिसत्त्वशिक्षायामानुपूर्व्या यथा स्थिताः ।। बो.अ.७ख/३.२२; याथासंख्येन — {de bzhin mkhas pas 'di gnyis kyi/} /{bye brag rim bzhin shes par bya//} तथा भेदोऽनयोर्ज्ञेयो याथासंख्येन पण्डितैः ।। बो.अ.२ख/१.१६; अनुक्रमम् — {mi dge'i dge sogs gnyis dang ni/} /{gsum dang bzhi ste rim pa bzhin//} अशुभस्य शुभाद्या द्वे त्रीणि चत्वार्यनुक्रमम् । अभि.भा.२१३क/७१६; • सं. = {go rims} अनुक्रमः — {sngon rjes mo 'am rim pa dang /} /{go rims rim bzhin rim pa 'o//} आनुपूर्वी स्त्रियां वाऽऽवृत्परिपाटी अनुक्रमः ।। पर्यायश्च अ.को.१८३ख/२.७.३६; अनुक्रम्यतेऽनुक्रमः । क्रमु पादविक्षेपे अ.वि.२.७.३६; • सम. क्रमः — {rim bzhin 'bab pa de nyid la/} /{ji ltar rim min 'dzin mi 'gyur//} तेष्वेव क्रमपातिषु । किं नाक्रमग्रहः प्र.वा.१२६क/२.१९८. । {rim bzhin du} यथाक्रमम् — {de nas rtsa yi 'khor lo ni/} /{rim pa bzhin du rab bshad bya//} अथातः सम्प्रवक्ष्यामि नाडीचक्रं यथाक्रमम् । स.उ.२७२क/७.१; यथाक्रमेण — {tsartsi kA la sogs pa rnams kyi g}.{yas kyi phyag gnyis la mtshan ma rnams rim pa bzhin du gsungs te} चर्चिकादीनां यथाक्रमेण सव्यभुजद्वयेन चिह्नान्युच्यन्ते वि.प्र.४१क/४.२७; क्रमेण — {dang por de nus ldan min na/} /{rim bzhin du yang nus med 'gyur//} क्रमेणापि न शक्तः स्यान्नो चेदादौ स शक्तिमान् । त.स.७ख/९९; {de nas rgyal po ji skad ston pa'i rim pa bzhin du khrus la chas te khrag gis gang ba'i rdzing bur zhugs nas byung ba dang} ततो राजा यथानिर्दिष्टेन क्रमेण स्नानप्रयतो रुधिरपूर्णां पुष्करिणीमवतीर्णोत्तीर्णः वि.व.२१२ख/१.८७; क्रमवत् — {yi ge rnams rim pa bzhin du mar gnas te/} {rtag pa nyid yin na yang tha snyad rtag pa nyid kyis don rtogs pa'i tha snyad 'grub pa ma yin no//} न हि वर्णानां क्रमवदकौटस्थ्यनित्यत्वेऽपि व्यवहारनित्यतयाऽर्थप्रतिपत्तिव्यवहारः सिद्ध्यति त.प.१५७क/७६८; अनुपूर्वशः — {de nas de ni rim bzhin du/} /{tshig rab dbye la dpyod byed cing //} ततः पदप्रभेदेषु विचरेदनुपूर्वशः । सू.अ.१९०क/८८.
rim bzhin skye ba can
वि. क्रमजन्मा — {rim bzhin skye ba can dag ni/} /{rtag las skye ba mi 'thad phyir//} क्रमजन्मनाम् ।। नित्यादुत्पत्तिविश्लेषात् प्र.वा.१०७ख/१.१०.
rim bzhin 'bab pa
वि. क्रमपाती — {rim bzhin 'bab pa de nyid la/} /{ji ltar rim min 'dzin mi 'gyur//} तेष्वेव क्रमपातिषु । किं नाक्रमग्रहः प्र.वा.१२६क/२.१९८. {rim yod pa} द्र.— {de dag rang bzhin rim yod pa/} /{mtsho ro zhes bya nyid srid na/} /{phyi nas ro mtsho sogs mi 'gyur//} स्वाभाविके क्रमे चैषां सर इत्येव सम्भवेत् । न पुना रस इत्यादिः त.स.१००ख/८८९.
rim las 'das
= {rim las 'das pa/}
rim las 'das pa
व्यतिक्रमः — {bcom ldan bdag ni sdig can gyi/} /{rim las 'das 'di bzod par bgyi//} भगवन् मम पापस्य क्षन्तव्योऽयं व्यतिक्रमः । अ.क.८२ख/८.३९.
rims
• पा. ज्वरः, व्याधिविशेषः— {mdze'am sha bkra'am} … {rims sam} … {rkang shu la sogs pa'i nad kyis btab par gyur pa} कुष्ठकिलास…ज्वर…विचर्चिकाद्यै रोगैः सम्पीड्यन्ते स्म ल.वि.४०ख/५३; {phag rnams nyams par byed pa'i rims//} सूकराणां क्षयज्वरः अ.क.१३०ख/६६.६२; {lang tsho yi ni rims dag nyams//} गलितो यौवनज्वरः का.आ.३३०क/२.२४५; • ना. ज्वरः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {rims dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः …ज्वरः…एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७क/८; • द्र.— {rims su 'bab pa/}। ।। • (द्र.— {go rims/} {rgan rims/} {gral rims/} ).
rims kyis btab
भू.का.कृ. ज्वरितः — {khyod rims kyis ma btab bam zhes brda skad brjod pa ni 'dir thabs yin no//} मा त्वं ज्वरित इति संज्ञया ख्यापनमित्यत्रोपायः वि.सू.९२ख/ १११; {gang gi shas che bar gyur na/} {rims kyis btab bo zhes bya ba'i grangs su 'gro ba gang yin pa ste} यस्य चोत्सदत्वात् जारितो जारित (ज्वरितो ज्वरितः?) इति संख्यां गच्छति श्रा.भू.८२ख/२१४; द्र. {rim mo/}
rims kyis btab
= {rims kyis btab pa/}
rims bskyed pa
ज्वरोत्पादनम् — {dbang la ji lta ba de bzhin du dgug pa dang bskyod pa dang rims bskyed pa la yang ngo //} यथा वश्ये तथाऽऽकृष्टौ स्तोभने ज्वरोत्पादने च वि.प्र.७३ख/४.१३८.
rims nyin bzhi pa
पा. चातुर्थको ज्वरः, व्याधिविशेषः — {dper na rims nyin bzhi pa ni nyi ma bzhi zhing 'debs kyi phan chad kyang ma yin la/} {tshun chad kyang ma yin te} यथा चातुर्थको ज्वरश्चतुर्थ एवाहनि भवति, न परेण, नार्वाक् अभि.स्फु.१८६क/९४२.
rims nye bar zhi ba
ज्वरोपशमनम् — {zhi ba la ji lta ba de bzhin du rgyas pa dang rims nye bar zhi ba dang dug gzhil ba la 'gyur ro//} यथा शान्तौ तथा पुष्टौ ज्वरोपशमने विषापहरणे च भवति वि.प्र.७३ख/४.१३८.
rims drag po
पा. विषमज्वरः, व्याधिविशेषः — {dug dang thog dang rims drag po dang 'byung po dang gdon la sogs pa'i gnod pa yang dag par zhi ba sgrub pa'i gsang sngags rnams byin gyis rlob pa'i bsam gtan} विषाशनिविषमज्वरभूतग्रहाद्युपद्रवसंशमकानां सिद्धये मन्त्राणामधिष्ठायकं ध्यानम् बो.भू.११२क/१४४; प्रज्वरः मि.को.५२क ।
rims nad
पा. ज्वरः, ज्वररोगः — {klu 'jog po'i spyi bo na rims nad sel ba'i rin po che'i rgyan gyi man ngag bzhin du bsgrub par mi nus pa} अशक्यानुष्ठानं वा ज्वरहरतक्षकचूडारत्नालङ्कारोपदेशवद् न्या.टी.३७ख/१४; = {rims/}
rims nad dang bcas pa
वि. सज्वरः — {le lo can ni sdug bsngal bzhin du gnas pa ste/} {sdig pa mi dge ba'i chos kun nas nyon mongs par byed pa/} {yang srid par skye bar byed pa/} {rims nad dang bcas pa} दुःखं हि कुसीदो विहरति व्यवकीर्ण, पापकैरकुशलैर्धर्मैः सांक्लेशिकैः पौनर्भविकैः सज्वरैः अ.श.२४१ख/२२२.
rims nad bral
वि. विगतज्वरः, ओ रा — {rims nad bral zhing 'gro ba thar mdzad pa/} /{mthong na dga' ba thugs rje mchog ldan pa//} विगतज्वरा जगति मोक्षकरा प्रियदर्शना परमकारुणिका । रा.प.२५३क/१५५.
rims nad ma mchis
वि. निर्ज्वरः — {bde gshegs gang gis zhi ba'i gnas mchi ba/} /{bde ba rims nad ma mchis lam yang ston//} मार्ग दर्शयसि क्षेम निर्ज्वरं येन यान्ति सुगताः शिवं पदम् ।। रा.प.२३०ख/१२३.
rims nad med pa
वि. निर्ज्वरम् — {rims nad med pa ni 'dod pas phongs pa'i gdung ba thams cad med pa'i phyir ro//} निर्ज्वरं सर्वेच्छाविघातसन्तापाभावात् अभि.स.भा.५४क/७५; म.व्यु.६५१९ (९३क).
rims nad sel
= {rigs nad sel ba/}
rims nad sel ba
वि. ज्वरहरः — {klu 'jog po'i spyi bo na rims nad sel ba'i rin po che'i rgyan gyi man ngag bzhin du bsgrub par mi nus pa'am} अशक्यानुष्ठानं वा ज्वरहरतक्षकचूडारत्नालङ्कारोपदेशवद् न्या.टी.३७ख/१४.
rims phra mo
पा. ईतिः, व्याधिविशेषः — {i ti/} {yams nad dam cham pa'am rims phra mo} मि.को.५२क ।
rims 'phrog pa
ज्वरापहरणम् — {'khrul 'khor 'di zhi ba dang rgyas pa dang rims 'phrog pa dang dug med par byed pa la} इदं यन्त्रं शान्तिपुष्टौ ज्वरापहरणे निर्विषीकरणे वि.प्र.८५क/४.१८६.
rims mi bzad pa
पा. विषमज्वरः, व्याधिविशेषः मि.को.५२क ।
rims gzhug pa
ज्वरसंक्रामणम् — {gsad pa la ji lta ba de bzhin du bskrad pa dang dbye ba dang rims gzhug pa la yang ngo //} यथा मारणे तथोच्चाटने विद्वेषे ज्वरसंक्रामणे चेति वि.प्र.७३ख/४.१३८.
rims su 'bab pa
वि. अनुपूर्वः, ओ र्वा — {byang chub sems dpa' rnams kyi sems can rnams la don spyod pa rnam pa lnga gang zhe na/} {kha na ma tho ba med pa dang phyin ci mi ldog pa dang rims su 'bab pa dang kun du 'gro ba dang mthun mthun du sbyor ba ste} बोधिसत्त्वानां पञ्चविधा सत्त्वेष्वर्थचर्या कतमा? अनवद्याऽपरावृत्ताऽनुपूर्वा सर्वत्रगा यथायोगं च बो.भू.११९ख/१५४.
ri'i rkang pa
पादः, प्रत्यन्तपर्वतः — {ri yi rkang pa ri phran no//} पादाः प्रत्यन्तपर्वताः अ.को.१५३ख/२.३.७; पादा इव तिष्ठन्तीति पादाः अ.वि.२.३.७.
ri'i khams
गिरिधातुः — {da ni dga' ba'i dmigs rten du/} /{rdo yi glegs bu 'di nyid la/} /{ri yi khams ni yid 'ong gis/} /{zla bzhin ma de bdag gis bris//} अस्मिन्नेव शिलापट्टे रुचिरैर्गिरिधातुभिः । लिखामि तां शशिमुखीं सम्प्राप्यालम्बनं धृतेः ।। अ.क.१०४क/१०.५१
ri'i rgyal po
• सं. पर्वतराजः — {ri'i rgyal po gangs can} हिमवान् पर्वतराजः वि.व.२१३क/१.८८; {ri'i rgyal po ri rab} सुमेरौ पर्वतराजे जा.मा.८ख/८; शैलराजः — {'dir ri'i rgyal po lhun po ni dum bu bcu gnyis la gnas pa'i skye bo rnams kyi byang du 'gyur ro//} इह द्वादशखण्डे स्थितानां जनानां शैलराजो मेरुरुत्तरे भवति वि.प्र.१८४क/१.६१; • ना. १. = {gangs ri} शैलराजः, हिमालयः — {de nas bgrod pa'i phyi nas ka kha pa} (? {ka na kha la} ) {yi grong yod dzahu'i bu mo ri rgyal gyi/} /{ngos la bgrod pa dug can rgyal po'i bu ni mtho ris de yi them skas bgrod pa bzhin//} तस्माद् गच्छेरनुकनखलं शैलराजावतीर्णां जह्नोः कन्यां सगरतनयस्वर्गसोपानपङ्क्तिम् । मे.दू.३४५ख/१.५४; अद्रिराजः — {rgya mtsho dang ni ri rgyal lta bur brtan pa yi/} /{mgon po rdzogs sangs rgyas rnams gyin da 'dzum mi ston//} नाकस्माल्लवणजलाद्रिराजधैर्याः संबुद्धाः स्मितमुपदर्शयन्ति नाथाः । अ.श.४ख/३ ०. गिरिराजः — {thams cad ri yi rgyal po ltar/} /{spyi bor bsams nas rab tu bsgom//} गिरिराज इव सर्वान् ध्यात्वा मूर्ध्नि प्रभावयेत् ।। गु.स.११४ख/५३; {khyod kyi gtsug tor 'di na ri rgyal bzhin//} गिरिराजतुल्य तव चोष्णिरिह शि.स.१७१ख/१६९.
अद्रितटः — {tsha zer ldan pa'i zer 'phreng nub ri yi/} /{ngos la 'khod pas dal gyis ngal gso bsten//} विश्रान्तिमस्ताद्रितटे निषण्णा भेजे शनैरंशुमत्ॐऽशुमाला ।। अ.क.३०३ख/१०८.११०; गिरितटः — {des na ri'i ngos 'di nyid nas ldong ros kyi dum bu dag long la shog cig} तदित एव गिरितटान् मनःशिलाशकलान्यानय ना.ना.२३२ख/६८; सानुः च.उ.७२क; मेखला — {ra g+hu'i bdag po'i zhabs kyis mtshan pa'i ri ngos rnams la} रघुपतिपदैरङ्कितं मेखलासु मे.दू.३४२क/१.१२; कटकम् — {ka Ta kaM ni ri ngos dang //} श्री.को.१६५ख ।
ri'i chu
गिरितोयम् — {mi dbang dar la bab pa mi rtag cir mi rung /} /{srog kyang ri yi chu ltar myur 'gro cir mi rung //} धिग्यौवनेन मनुजेश्वर यन्न नित्यं धिग्जीवितस्य गमनं गिरितोयशीघ्रम् । रा.प.२४८क/१४८.
ri'i chu klung
गिरिनदी — {de nas de lag gis bzung ba'i/} /{thag par dal bus 'chel byas te/} /{ri yi chu klung drag la brdabs/} /{sgra sgrogs ngogs su de yis babs//} तत्पाणिधृतरज्ज्वाऽथ विहितालम्बनः शनैः । सोऽवतीर्णः शिलास्फालगर्जद्गिरिनदीतटम् ।। अ.क.२६७ख/३२.२९.
ri'i gnas
ना. शैलविहारः, विहारः — {kha cher ri yi gnas su ni/} /{rai ba ta ka zhes pa sngon/} /{'byung po kun la brtse ba'i gnas//dge} {slong brtul zhugs gtsang ba byung //} पुरा रैवतको नाम काश्मीरेषु शुचिव्रतः । भिक्षुः शैलविहारेऽभूत्सर्वभूतदयाश्रयः ।। अ.क.२८२क/१०५.२.
वि. पर्वताकारः — {mgo bo bco brgyad seng ge dang /} /{gnyis 'thung stag dang bong bu'i bzhin/} /{lus ni ri yi rnam pa can/} /{mi ni stong phrag dag gis drangs//} अष्टादशशिराः सिंहद्विरदप्र (द्विपद्वीपि लि.पा.)खराननः । नृणां सहस्रैराकृष्टः पर्वताकारविग्रहः ।। अ.क.२९७ख/३९.४; शिखराकारः — {'brel pa'i khyim du phyin pa na/} /{rgyal po la 'os zas kyi tshogs/} /{phun tshogs ri yi rnam pa can/} /{ngo mtshar bskyed pa de yis mthong //} स सम्बन्धिगृहं प्राप्य ददर्शाश्चर्यकारिणीम् । शिखराकारराजार्हभक्ष्यसम्भारसम्पदम् ।। अ.क.१८६क/२१.२२.
ri'i spo
गिरिमूर्धा — {ri yi spo la me 'bar 'dra ba ste//} हुताशनो वा गिरिमूर्ध्नि संस्थितः ल.वि.६९ख/९२.
ri'i phug
= {ri phug/}
ri'i phreng
= {dug mo nyung} गिरिमल्लिका, कुटजः — {de nas bcad skye brgya byin shing /} /{bu yi shing dang ri yi phreng //} अथ कुटजः शक्रो वत्सको गिरिमल्लिका ।। अ.को.१५८ख/२.४.६६; गिरौ मल्लिकावत् तिष्ठतीति गिरिमल्लिका अ.वि.२.४.६६.
ri'i bya skyibs
गिरिकुञ्जः, गिरिगुहा — {dur khrod ri yi bya skyibs dang /} /{de bzhin mi med grong khyer dang /} … /{bza' ba 'di ni rab tu bza'//} श्मशाने गिरिकुञ्जे वाऽमानुषपुरे च तथा ।…इदं भोजनमारभेत् ।। हे.त.२६ख/८८.
ri'i dbang
= {ri'i dbang po/}
ri'i dbang po
ना. १. = {gangs ri} शैलेन्द्रः, हिमालयः — {ri bo'i dbang po de nyid la gnas pa'i phyugs dang} … {de ma yin pa'i mi sman gyi tshul mi shes pa gzhan dag gis} तत्रैव च शैलेन्द्राभिरूढाः पशु…तदन्ये वा पुनरौषध्यविधिज्ञाः पुरुषाः ग.व्यू.२९३ख/१५; {de bzhin gshegs pa ri'i dbang po dpal gyi snying po'i rgyal po} शैलेन्द्रश्रीगर्भराजो नाम तथागतः ग.व्यू.१५३ख/२३७; गिरीन्द्रः — {ri dbang rtse mo'i rnam pa can//} गिरीन्द्रशीर्षकाकारा अ.क.१५३क/१५.१६; नगेन्द्रः — {ri yi dbang po lta bur bzod mdzad de/} /{thugs brtan khyod la rab tu gnod mi mnga'//} अधिवासयसे नगेन्द्रवन्न च ते प्रव्यथते स्थिरं मनः ।। वि.व.१२६ख/१.१६; {shin tu chung ba'i sbyin pa'i me tog 'bras bu'i cha shas ni/} /{ri dbang gser ri ro ha na dang bdud rtsi'i gter sbyin pa'i/} /{'bras bu phun tshogs dag dang mtshungs pa nyid du nyer mi 'gro//} स्वल्पस्य दानकुसुमस्य फलांशकेन । हेमाद्रिरोहणनगेन्द्रसुधाब्धिदानसम्पत्फलं न हि तुलाकलनामुपैति ।। अ.क.१५७क/१७.१ २. = {kai la sha} नगेन्द्रः, केलासः मे.दू.३४६ख/१.६६ ३. = {lha chen} गिरीशः, महादेवः — {bde 'byung dbang ldan phyugs bdag dang /} /{zhi ba gdung thogs dbang phyug che/} … {ri dbang} शम्भुरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः ।…गिरीशः अ.को.१२९ख/१.१.३२; गिरीणामीशो गिरीशः अ.वि.१.१.३२.
ri'i dbang po dang 'dra
= {ri'i dbang po dang 'dra ba/}
ri'i dbang po dang 'dra ba
वि. शैलेन्द्रसमः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} … {ri'i dbang po dang 'dra ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते …शैलेन्द्रसम इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.
ri'i dbang po dpal gyi snying po'i rgyal po
ना. शैलेन्द्रश्रीगर्भराजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ri'i dbang po dpal gyi snying po'i rgyal po zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं शैलेन्द्रश्रीगर्भराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.
ri'i dbang po'i rgyal po
ना. शैलेन्द्रराजः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} … {ri'i dbang po'i rgyal po dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…शैलेन्द्रराजेन च ग.व्यू.२७६क/३.
ri'i dbang po'i rgyal po chen po
महाशैलेन्द्रराजः — {ri'i dbang po'i rgyal po chen po ltar thams cad mkhyen pa nyid kyi sems mi sgul ba dang} महाशैलेन्द्रराजोपमसर्वज्ञताचित्ताप्रकम्पनतया द.भू.१७६ख/९.
ri'i dbang po'i rgyal po chen po lta bu
वि. महाशैलेन्द्रराजभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {'jig rten gsum las mngon par 'phags pas ri'i} ( {dbang po'i} ) {rgyal po chen po lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र …महाशैलेन्द्रराजभूतं सर्वत्रैलोक्याच्युत (त्रैलोक्याभ्युद्गत भो.पा.)तया ग.व्यू.३११ख/३९८; द्र. {ri'i dbang po'i rgyal po chen po/}
ri'i dbang phyug
ना. = {gangs ri} गिरीश्वरः, हिमालयः — {ri yi dbang phyug la 'dzeg brgya byin gnas ni kun tu mnan nas mngon par 'jug//} आरोहन्ति गिरीश्वरानभिसरन्त्याक्रम्य शक्रालयम् अ.क.४क/५०.३२.
ri'i rtsa ba
= {ri rtsa/}
ri'i rtse
= {ri'i rtse mo/}
ri'i rtse mo
पर्वतशिखरम् — {shing n+ya gro d+ha chen po zhig yod pa'i ri'i rtse mo mthon po bzhin du nam mkha' la reg la thug pa} महान्तं न्यग्रोधपादपं पर्वतशिखरमिव व्योमोल्लिखन्तम् जा.मा.१५७ख/१८२; गिरिशिखरम् — {ri rab ri'i rtse mo la sogs pa'i yul gyi khyad par} सुमेरुगिरिशिखरादिदेशविशेषः त.प.२४९ख/९७३; शैलशिखरम् — {de ni ri yi rtse las ji srid lhung gyur pa} स शैलशिखरान्निपपात यावत् अ.क.३३क/५३.५२; अद्रिशिरः — {ri yi rtse mor 'dzegs nas} आरुह्याद्रिशिरः अ.क.३२ख/५३.५१; पर्वताग्रः, ओ ग्रम् — {phyi rol gyi sa'i khams de yang gang zhe na/} {'di lta ste/} {shing dang} … {ri'i rtse mo dang} स पुनर्बाह्यः पृथिवीधातुः कतमः । काष्ठानि वा…पर्वताग्रा वा श्रा.भू.८२क/२१२; महीधरस्य शृङ्गम् — {rlung gi mthus kyang ri yi rtse mo bsnyil/} /{sprin gyi tshogs kyang drag po'i shugs kyis gtor//} हृत्वाऽपि शृङ्गाणि महीधराणां वेगेन वृन्दानि च तोयदानाम् । जा.मा.२०२ख/२३५; = {ri rtse/}
ri'i rtse mo mngon par 'phags pa'i gzi brjid
ना. शैलशिखराभ्युद्गततेजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ri'i rtse mo mngon par 'phags pa'i gzi brjid ces bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं शैलशिखराभ्युद्गततेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.
ri'i rtse mo'i gter
पर्वताग्रे निधिः, निधिभेदः — {shes rab kyis so sor brtag par bya ba drug po nang gi gter dang phyi'i gter dang} … {ri'i rtse mo'i gter dang chu 'gram gyi gter shes par bya dgos so//} षट् प्रज्ञाप्रतिवेदनीयानि ज्ञातव्यानि अन्तर्निधिर्बहिर्निधिः…पर्वताग्रे निधिरुदकान्ते निधिः वि.व.१९८ख/१.७२.
ri'i sul
= {ri sul/}
ri'i sras mo
ना. = {lha mo u ma} पार्वती, देवी — {rgyal bas po lo ma bzhin dang /} /{gzhon nus ri yi sras mo bzhin/} /{mchod par 'os par skyes pa yi/} /{gzhon nu de yis yum yang mdzes//} पौलोमीव जयन्तेन जननी पूज्यजन्मना । बभौ तेन कुमारेण कुमारेणेव पार्वती ।। अ.क.२२क/३.३१; गिरिसुता म.व्यु.३१७३ (५५ख).
• वि. = {mtha' dag} सकलः — {ba lang zhes bya bas ni rnam pa gcig tu 'dzin pa can gyi don de ril brjod pa yin la} गौरिति तदेकाकारपरामर्शयोगी सकल एव पदार्थ उच्यते प्र.अ.९०क/९७; {rgyal po'i khab ril gyis 'od chen pos snang bar byas nas} सकलं राजगृहमुदारेणावभासेनावभास्य अ.श.४७क/४०; {des byis pa slong ba dag la bsod snyoms las snum khur sbyin par bya zhing ril gyis ni mi sbyin no//} दद्यादस्य याचमानेभ्यो बालेभ्यः पिण्डपात्रा (ता भो.पा.)त् पूपिकामसकलाम् वि.सू.४८ख/६२; समस्तः — {gang la rgyu 'di dag ril gyis yod pa de dag ni phyin ci log tu rnam par gzhag go//} यत्रैतानि समस्तानि कारणानि सन्ति, ते विपर्यासाः स्थापिताः अभि.स्फु.१००क/७७९; कृत्स्नः — {khams mtha' dag las 'dod chags dang bral ba'i phyir zhes bya ba smos te/} {khams ril las 'dod chags dang bral ba'i phyir yin gyi nyams par byas pa tsam gyi phyir ni ma yin te} कृत्स्नधातुवैराग्यात् । कृत्स्नस्य धातोर्वैराग्यात्, न विकलीकरणमात्रत्वात् अभि.स्फु.१४७क/८६६; विश्वः — {gal te de dag kyang tha dad par byed pa min na gang yang gang las kyang tha dad par byed pa med pas ril rdzas gcig tu 'gyur ro//} तौ चेन्न भेदकौ; न कस्यचित् कुतश्चिद्भेद इत्येकं द्रव्यं विश्वं स्यात् प्र.वृ.२७२क/१३; सर्वः — {'dir ni thams cad kyi thams cad du kun thabs med par ril gyis bkag ste} इह तु सूत्रे सर्वेण सर्वं सर्वथा निरुपायेन सर्वं प्रतिषिद्धम् ल.अ.१५६ख/१०३; {bdog pa ril yang} सर्वं च स्वापतेयम् वि.व.२०६क/१.८०; • सं. कार्त्स्नम् — {ril gyis bsko bar bya'o//} कार्स्त्नेन चोद्देशम् वि.सू.६२क/७९; • = {ril po/} {ril ba/} {ril bu/}
अभिनिग्रहः — {ril gyis bcang ba dang dam du bcang ba ni med par yang ngo //} विनाऽप्यभिनिग्रहाभिनिपीडनाभ्याम् वि.सू.१८ख/२१.
ril gyis 'phrogs pa
वि. निर्लोपापहारकः म.व्यु.५३६३; निर्लोपहारकः म.व्यु.५३६३.
ril pa
= {ril ba/}
ril po
• सं. पिण्डः, ओ डम्— {ba lang glang po sogs rnams la/} /{glang sogs sgra dang shes bye brag/} /{brda dang dbyibs dang ril po sogs/} /{tha dad don gyi rgyu mtshan no//} गवादिशब्दप्रज्ञानविशेषा गोगजादिषु । समयाकृतिपिण्डादिव्यतिरिक्तार्थहेतवः ।। त.स.२७ख/२९४; {ril por 'dzin pa'i rnam par rtog pa} पिण्डग्राहविकल्पः बो.भू.२८ख/३४; • वि. अखिलम् — {de nas/} /{'dra ba dang ni thams cad pa/} /{sna tshogs ma lus zad par dang /} /{mtha' dag kun dang ril po dang //} अथ समं सर्वम् ।। विश्वमशेषं कृत्स्नं समस्तनिखिलाखिलानि अ.को.२१०ख/३.१.६५; नास्ति खिलमुपेक्षितांशोऽत्रेति अखिलम् अ.वि.३.१.६५; सकलम् — {kun dga' bo 'di lta ste/} {dge ba'i bshes gnyen} … {'di ni tshangs par spyod pa ril po dang ma 'dres pa dang yongs su rdzogs pa dang yongs su dag pa dang yongs su byang ba yin gyi} सकलमिदमानन्द केवलं परिपूर्णं परिशुद्धं पर्यवदातं ब्रह्मचर्यं यदुत कल्याणमित्रता अ.श.१०५ख/९५.
ril po'i bdag nyid du 'dzin pa
पिण्डात्मग्रहणम् — {kha cig ni sems las byung ba rnams la ril po'i bdag nyid du 'dzin pas rmongs so//} केचिच्चैत्तेषु सम्मूढाः पिण्डात्मग्रहणतः अभि.भा.३६ख/६३.
ril po'i 'du shes
पिण्डसंज्ञा — {ci'i phyir de ltar lus med kyang rdul phra rab tu rnam par 'jog ce na/ril} {po'i 'du shes rnam par bshig pa'i phyir te} किं पुनः कारणं यदेवं निःशरीरोऽपि परमाणुर्व्यवस्थाप्यते । पिण्डसंज्ञाविभा(व)नतामुपादाय अभि.स.भा.३८ख/५३; द्र. {ril por 'du shes pa/}
ril por 'du shes
= {ril por 'du shes pa/}
ril por 'du shes pa
पिण्डसंज्ञा — {rtag par 'du shes pa dang ril por 'du shes pa spang ba'i phyir de skad du bshad de} नित्यसंज्ञां पिण्डसंज्ञां च त्याजयितुमेवं द्योतिता अभि.भा.२२९ख/७७२; द्र. {ril po'i 'du shes/}
ril por 'dzin
= {ril por 'dzin pa/}
ril por 'dzin pa
पिण्डग्राहः — {chos mang po bsdus pa dag la ril por 'dzin pa'i rgyu las byung ba 'jug pa gang yin pa} यः…पिण्डितेषु बहुषु धर्मेषु पिण्डग्राहहेतुकः प्रवर्तते बो.भू.२९क/३५; {ril por 'dzin pa'i rnam par rtog pa} पिण्डग्राहविकल्पः बो.भू.२८ख/३५; म.व्यु.४६४३ (७२क).
ril por 'dzin pa'i rnam par rtog pa
पा. पिण्डग्राहविकल्पः, विकल्पभेदः — {ngo bo nyid du rnam par rtog pa dang bye brag tu rnam par rtog pa dang ril por 'dzin pa'i rnam par rtog pa dang} … {rnam par rtog pa rnam pa brgyad po} स्वभावविकल्पो विशेषविकल्पः पिण्डग्राहविकल्पः…अष्टविधो विकल्पः बो.भू.२८ख/३५.
ril ba
कुण्डः, ओ डम्, पात्रविशेषः — {dus kyis de dag ril ba dang /} /{shing shun bsags pa de yis mthong //} तेषां कालेन सोऽपश्यत् कुण्डवल्कलसञ्चयम् ।। अ.क.२९३ख/३७.६७; कुण्डी — {dbyig pa gsum dang ril ba'i tshogs/} /{lam 'gron gyis ni khur bzhin btang //} त्रिदण्डकुण्डीसम्भारं त्यक्त्वा भारमिवाध्वगः । अ.क.१८६क/८०.६१; कुण्डिका — {rdzab tu rdeg 'chos nas ril ba chag par gyur to//} कर्दमे पतितः । कुण्डिका भग्ना वि.व.२८४ख/१.१०१; कमण्डलुः — {gser gyi dbyig pa ril ba dang} हैमौ दण्डकमण्डलू अ.क.२२८क/८९.८३; वर्धनी — {bum pa dang phru ba dang ril ba dang kham phor dang} गोलाघटवर्धनीशरावे वि.सू.४४ख/५६; भृङ्गारः — {gser gyi ril ba btud de de dag gi mdun du 'dug go//} समुद्यतकाञ्चनभृङ्गारस्तेषां पुरस्तादवतस्थे जा.मा.४७ख/५६.
ril ba spyi blugs
कमण्डलुः — {bram ze} … {ril ba spyi blugs dbyig pa la btags pa phrag pa la thogs pa} दण्डकाष्ठावबद्धस्कन्धावसक्तकमण्डलुर्ब्राह्मणः जा.मा.५४क/६३; वि.व.१५५क/१.४३; कुण्डिका — {mkhan pos gral dpon gyi mdun du 'dug tu bcug nas ril ba spyi blugs chus bkang ste byin nas} उपाध्यायेन वृद्धान्ते निषादयित्वा उदकपूर्णा कुण्डिका दत्ता अ.श.२३०क/२१२; {sa'i snod spyad dag las ni lhung bzed dang lhung bzed chung ngu dang sla nga dang bum pa dang bya ma bum dang gzhong pa dang ril ba spyi blugs dang chu snod dag go//} मृद्भाण्डेभ्यः पात्रविपात्रकपचनिकाघटिकाकरककुण्डककुण्डिकापानीयस्थालकानाम् वि.सू.७२ख/८९; {kun tu rgyu'i yo byad dbyig pa gsum dang ril ba spyi blugs la} त्रिदण्डकुण्डिकाद्यां परिव्राजकभाण्डिकाम् जा.मा.१३०ख/१५०.
ril ba zhabs tshags can
धर्मकरकः — {chu tshags nye bar gzhag par bya'o//chu} {tshags gru gsum mam/ril} {ba zhabs tshags can nam/bsal} {tshags kyang ngo //} परिश्रावणमुपस्थापयेत् । खल्लगं (? कं) ध (च?)र्मकरकं मोचनपट्टकं वा वि.सू.३८ख/४९.
ril bu
गुलिका — {gu gul gyi ril bu rgya shug gi tshig gu'i tshad tsam la mar gyis btags pas brgya phrag stong gi sbyin sreg bya} गुग्गुलुगुलिकानां बदरास्थिप्रमाणानां घृताक्तानां शतसहस्रं जुहुयात् म.मू.२३०ख/२५०; {ril bu'i rig pa 'dzin pa} गुलिकाविद्याधरः वि.प्र.८३ख/४.१७०; {tsa Na ka'i tshad kyi ril bu byas te} चणकप्रमाणां गुलिकां कृत्वा वि.प्र.८२ख/४.१६९; गुटिका — {oM yig ril bu tsa na ka'i/} /{'bru tshad du ni bsams nas ni//} ॐकारगुटिकां ध्यात्वा चणकास्थिप्रमाणतः । गु.स.१०९ख/४१; द्र.— {ri lu/}
ril bu'i rig pa 'dzin pa
गुलिकाविद्याधरः — {de nas ril bu bzung ba'i grangs kyi mi rnams ril bu'i rig pa 'dzin par 'gyur ro//} ततो गुलिकासंख्यया नरान् गृहीत्वा गुलिकाविद्याधरो भवति वि.प्र.७३ख/४.१७०.
ril ma
पुरीषम् — {don rnams rgyu ni rtog pa dang /} /{mi ldan pa ni mi rigs med/} /{ra sogs ril ma la sogs kyi/} /{zlum po sogs la min nam ci//} अप्रेक्षावत्पदार्थानां कारणं न न युक्तिमत् । छागादीनां पुरीषादेर्वर्तुलीकरणे न किम् ।। प्र.अ.३४क/३९.
ril mo
वि. = {zlum po} निस्तलम् — {zlum po ril mo zur med} वर्तुलं निस्तलं वृत्तम् अ.को.२११क/३.१.६९; निर्गतं तलमत्रेति निस्तलम् । वर्तुलस्य कन्दुकादेर्नामानि अ.वि.३.१.६९; वृत्तम् मि.को.१८क ।
ris
• सं. १. = {ri mo} रेखा — {de nas sa gzhi dag gi zla ris de/} /{rab byung rjes su mthun pa'i chas bzung nas/} /{bde bas btang ste phyogs su yongs 'khyam zhing /} /{zhi bar bzhin du bA rA Na sIr phyin//} वेषं ततः प्रव्रजितानुरूपं विधाय सा भूतलचन्द्ररेखा । सुखोज्झिता दिक्षु परिभ्रमन्ती वाराणसीं शान्तिमिवाससाद ।। अ.क.१४९ख/६८.९९; लेखा — {ci slad glo bur 'dzum pa'i zla ris kyis/} /{khyod zhal chu skyes rmad byung slad du mdzes//} कस्मादकस्मात् स्मितचन्द्रलेखा मुखाम्बुजे भाति तवाद्भुतेयम् । अ.क.२९५क/३८.५ २. = {sde tshan} निकायः — {tshangs pas bskyod nas} … {gcig nas gcig tu brgyud de/} {sems can gyi ris thams cad du 'khor ba/} {de'i phyir tshangs pa'i 'khor lo zhes bya'o//} पारम्पर्येण ब्रह्मा प्रेरितं सर्वसत्त्वनिकाये भ्रमति । तस्माद् ब्राह्मं चक्रमित्युच्यते बो.भू.१९८क/२६६; {thams cad du ni 'gro ba ma yin pa rnams ni dmigs pa'i sgo nas rang gi sar rang gi ris kho na la rgyas par 'gyur gyi/} {gzhan du ni ma yin te} असर्वत्रगास्तु स्वस्यां भूमौ स्वमेव निकायमालम्बनतोऽनुशेरते, नान्यम् अभि.भा.२३५क/७९२; {de la ltung ba ni ltung ba'i ris lnga} तत्रापत्तिः पञ्चापत्तिनिकायाः सू.व्या.१६५क/५६; {lha'i ris} देवनिकायः अभि.स्फु.१८८क/९४६; जातिः — {ris mthun lha mig dag pas mthong //} सजातिशुद्धदिव्याक्षिदृश्यः अभि.भा.११९ख/४२३ ३. = {bris pa/} ।। • उ.प. कायिकः— {tshangs pa tshangs ris kyis bskor ba lta bu} ब्रह्मा इव ब्रह्मकायिकपरिवृतः अ.श.५७ख/४९; {gnas gtsang ma'i ris kyi lha'i bu} शुद्धावासकायिको देवपुत्रः ल.वि.३ख/३; {rgyal chen bzhi'i ris} चातुर्महाराजकायिकाः वि.प्र.१६८ख/१.१५; {bdud kyi ris kyi lha rnams la} मारकायिकेषु देवेषु बो.भू.६२ख/८२. • (द्र.— {mtho ris/} {ras ris/} {tshon ris/} {thags bzang ris/} {mig mangs ris/} {byug ris/} {'phral ris/} ).
• वि. सजातिः — {ris mthun lha mig dag pas mthong //} सजातिशुद्धदिव्याक्षिदृश्यः अभि.भा.११९ख/४२३; सजातीयः — {ci ste ris mthun pa gzhan 'dzin pa na de nyid don dang bcas par 'gyur ro zhes brjod na} अथ सजातीयान्यग्रहणे सति स एव सार्थको भवतीत्युच्यते त.प.१५१ख/७५५; • सं. १. निकायसभागः — {rgyun chad pa'i sdug bsngal te/} {ris mthun pa 'dor ba 'chi ba las skye ba gang yin pa dang} समुच्छेददुःखं निकायसभागनिक्षेपान्मरणाद्यदुत्पद्यते बो.भू.१२९ख/१६७; {ris mthun pa zhes bya ba ni tshe gcig gi phung po'i rgyun no//} निकायसभाग एकजन्मिकः स्कन्धसन्तानः अभि.स.भा.८ख/९ २. निकायः — {de yi ris mthun khyad par dang //blo} {rnams dang ni tshor ba ni/} /{sngar med rnams dang 'brel pa yis/} /{de la skye bar mngon par brjod//} निकायेन विशिष्टाभिरपूर्वाभिश्च सङ्गतिः । बुद्धिभिर्वेदनाभिश्च जन्म तस्याभिधीयते ।। त.स.८क/१०२; {ris mthun pa ni lha dang mi la sogs pa'i bye brag go//} देवमनुष्यादिर्भोगनिकायः त.प.१९३क/१०२.
ris mi mthun pa
विसभागः— {sa brgyad rnam gnyis 'brel pa dang /} /{gcig rgal song zhing 'ongs nas ni/} /{ris mi mthun pa gsum par 'gro/} /{thod rgal gyi ni snyoms 'jug yin//} गत्वाऽऽगम्य द्विधा भूमीरष्टाकृष्टैकलङ्घिताः । व्युत्क्रान्तकसमापत्तिर्विसभागतृतीयगा ।। अभि.को.२४क/८.१९; {sems can thams cad ris mi mthun pa dang phrad pa'i 'jigs pa dang shin tu bral bar bya ba dang} सर्वसत्त्वानां विसभागसमवधानभयात्यन्तविगमाय शि.स.१६२ख/१५४.
ris su gtogs pa
वि. नैकायिकः — {de tshe ris su gtogs pa'i lus/} … {rab tu 'thob//} तदा नैर्वाणिकं (नैकायिकं भो.पा.) कायं…लभन्ते ल.अ.१६२ख/११३.
पा. निकायसहजसंस्कारक्रियामनोमयः कायः, मनोमयकायभेदः — {blo gros chen po yid kyi lus rnam pa gsum ste} … {ting nge 'dzin gyi bde ba la snyoms par 'jug pa'i yid kyi lus dang chos kyi ngo bo nyid rtogs pa khong du chud pa'i yid kyi lus dang ris su lhan cig skyes pa'i 'du byed kyi bya ba'i yid kyi lus} त्रिप्रकारो महामते कायो मनोमयः…समाधिसुखसमापत्तिमनोमयो धर्मस्वभावावबोधमनोमयो निकायसहजसंस्कारक्रियामनोमयश्च ल.अ.१०९ख/५६.
ri Sha b+ha
पा. ऋषभः, स्वरविशेषः — {glu'i dbyangs Sha D+dza dang r}-{i Sha b+ha dang gAn d+hA ra dang d+hai wa ta dang ni ShA da dang ma d+h+ya ma dang kai shi ka dang glu'i dbyangs mang por sbyar ba la sogs pa dang ldan zhing /} {rgyud rjes su 'thun pa dang pi bang gi nang du chud par byas te tshigs su bcad pa'i dbyangs kyis glu blangs pa} षड्जर्षभगान्धारधैवतनिषादमध्यमकैशिकगीतस्वरग्राममूर्छनादियुक्तेनानुसार्य सलीलं वीणामनुप्रविश्य गाथाभिगीतैरनुगायति स्म ल.अ.५६ख/१.
