व्यञ्जनसप्तविंशवर्णः । अस्योच्चारणस्थानम् — {'di'i nga ro 'don tshul la skye gnas rkan dang /} {byed pa lce dbus/} {nang gi rtsol ba mgrin pa phye ba dang /} {phyi'i rtsol ba srog chen dro zhing sgra med pa} बो.को.२८२०; श (देवनागरीवर्णः) — {sha zhes brjod pa dang zhi gnas dang lhag mthong gi sgra byung ngo //} शकारे शमथविपश्यनाशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६८क/८९; {ku sha} कुशम् वि.प्र.२३५क/२.३५; ‘ष’ इत्यस्य स्थानेऽपि — {ma sha ka} माषकः वि.सू.१५ख/१७; सं. १. मांसम् — {lus 'di la skra dang} … {sha dang} … {yod do//} सन्ति अस्मिन् काये केशाः…मांसम् वि.व.१८४ख/२.१०९; {sha thams cad bza' bar mi bya ste} मांसं सर्वमभक्ष्यम् ल.अ.१५३क/१००; पिशितम् — {skye bo gang dang gang rnams kyi/} /{sha ni mkhas pas bza' bar bya//} येषां येषां च जन्तूनां पिशितमश्नीयते बुधैः । हे.त.८ख/२४; पललम् — {sngags pas thab kyi g}.{yas su khrag dang bcas pa'i sha rnams dag gis sbyin sreg nyid ni rab byed pa} मन्त्री कुण्डस्य सव्ये सरुधिरपललैर्होममेवं प्रकुर्वन् वि.प्र.७९क/४.१६२; आमिषम् — {mche ba'i bar na 'dug pa'i sha yang 'phrog nus na/} {ci phyir 'di yi stobs bsnyems dregs pa bzod par byed} शक्तः…दंष्ट्रान्तरस्थमपि चामिषमस्य हर्तुं तं मृष्यते किमयमस्य बलावलेपः ।। जा.मा.२१२क/२४७; बलम् — {de la chang yang btung ba dang /} /{sha dang sA lu skyes pa bza'//} मदनं तत्र पातव्यं भक्षयेद् बलशालिजम् ।। हे.त.२५ख/८४; तरसम् {cha shas sha dang maM sa dang /} /{krums dang kra bya mA mi ShaM//} पिशितं तरसं मांसं पललं क्रव्यमामिषम् । अ.को.१७४ख/२.६.६३; तरन्ति कार्श्यमनेनेति तरसम् अ.वि.२.६.६३ २. = {sha ba/}
sha ka ni'i yi ge
= {sha ka ri'i yi ge/}
sha ka ri'i yi ge
शकारिलिपिः, लिपिविशेषः — {tshangs pa'i yi ge'am kha ro sti'i yi ge'am pad ma'i snying po'i yi ge'am} … {sha ka ni'i} (? {ri'i} ) {yi ge'am} … {yi ge drug cu rtsa bzhi po de dag gi} ब्राह्मीखरोष्टीपुष्करसारिं…शकारिलिपिं…चतुष्षष्टीलिपीनाम् ल.वि.६६ख/८८.
sha ku ni
ना. शकुनिः, नृपः म.व्यु.३५६४ (६०क).
sha ku ni chen po
ना. महाशकुनिः, नृपः म.व्यु.३५६५ (६०क).
sha kun zhig gyur
वि. पतितसकलमांसः — {chu bo rab med me dong 'dra nang bying ba dag/} /{sha kun zhig gyur rus gong me tog kun da'i mdog//} पतितसकलमांसाः कुन्दवर्णास्थिदेहा दहनसमजलायां वैतरण्यां निमग्नाः । बो.अ.३८क/१०.१०.
sha bkra
• पा. किलासम्, व्याधिविशेषः — {mdze'am sha bkra'am} … {rkang shu la sogs pa'i nad kyis btab par gyur pa} कुष्ठकिलास…विचर्चिकाद्यै रोगैः सम्पीड्यन्ते स्म ल.वि.४०ख/५३; श्वित्रम्— {sha bkra ba la sogs pa las skyes pa'i nad ni bsgrub par bya ba ma yin te/} {las de 'dra ba yod pa'i phyir ro//} कर्मजो हि व्याधिः श्वित्रादिरसाध्यो भवति प्र.अ.६८ख/७७; सिध्मम् मि.को.५२ख; सितपुष्पिकम् मि.को.५२ख; • सं. हरिणः म.व्यु.४७९६ (७४क).
sha bkra ba
= {sha bkra/}
sha skam
वल्लूरा, शुष्कमांसम्— {'o ma dang zho dang mar dang nya sha dang sha skam lta bu dag ni zas bsod pa yin no//} क्षीरं दधि नवनीतं मत्स्यं मांसं वल्लूरा इति प्रणीतभोजनम् वि.सू.३८क/४८; श्रा.भू.३३ख/८४; उत्तप्तम् — {sha skam shu Sh+ka mAM sa dang /} /{skams pa nyid ni rtags gsum pa//} उत्तप्तं शुष्कमांसं स्यात्तद्वल्लूरं त्रिलिङ्गकम् ।। अ.को.२.६.६३; उत्तप्यते शोष्यत आतपेनेति उत्तप्तम् । तप सन्तापे अ.वि.२.६.६३; मि.को.३९क ।
sha skam pa
= {sha skam/}
sha skem pa
वि. कृशः — {mi lus gnyer mas gang ba/} {mgo skya ba} … {sha skem pa/} {zho sha chung ba zhig} पुरुषो वलीपलितोत्तमाङ्गः…कृशोऽल्पस्थामः वि.व.१५४ख/१.४२.
sha kha ra
शर्करा — {rgyal po zas gtsang ma'i khyim dam pa de na mar dang 'bru mar dang sbrang rtsi dang bu ram gyi dbu ba dang sha kha ra la sogs pa bza' ba'i rnam pa gang dag yod pa de dag kyang yongs su spyad pas zad par mi 'gyur} ये च राज्ञः शुद्धोदनस्य गृहवरे भोजनविषये सर्पिस्तैलमधुफाणितशर्कराद्यानां ते परिभुज्यमानाः क्षयं न गच्छन्ति स्म ल.वि.२५क/२९; {hwags kyi ro dang sha kha ra'i ro dang} … {'thungs pa} पीयते खण्डरसं वा, शर्करारसं वा श्रा.भू.४६ख/११७; मत्स्यण्डिका — {sngon gyi drang srong gi kha zas bsod pa/} {'bras dang} … {sha kha ra la sogs pa'i zas rnams 'os shing brtags pa yin} पूर्वर्षिप्रणीतं भोजनम्, यदुत शालि…मत्स्यण्डिकादिषु समुपपद्यमानं भोजनं कल्प्यम् ल.अ.१५५क/१०२.
• सं. वैरम् — {sha khon bgyid pa} वैरी वि.व.१२८ख/१.१८; • वि. वैरी — वैरी {sha khon nam 'khon yod pa} म.व्यु.२७३४ (५०क).
sha khon bgyid
= {sha khon bgyid pa/}
sha khon bgyid pa
वि. वैरी — {btsun pa gnod sbyin bong bu 'di bdag cag la yun ring po zhig nas sha khon ma mchis par ni sha khon bgyid} अयं भदन्त गर्दभको यक्षोऽस्माकं दीर्घरात्रमवैरिणां वैरी वि.व.१२८ख/१.१८.
sha khon can
उ.प. वैरः — {thog ma med pa'i bskal pa las dam du 'brel ba'i sha 'khon can nyon mongs pa'i dgra rnams la gzhom par spro ba} अनवधिकल्पाबद्धदृढवैरेषु क्लेशशत्रुषु प्रहर्तुमुत्साहः शि.स.१०१ख/१०१.
sha khon ma mchis pa
वि. अवैरी — {btsun pa gnod sbyin bong bu 'di bdag cag la yun ring po zhig nas sha khon ma mchis par ni sha khon bgyid} अयं भदन्त गर्दभको यक्षोऽस्माकं दीर्घरात्रमवैरिणां वैरी वि.व.१२८ख/१.१८.
sha khon zhugs
= {sha khon zhugs pa/}
sha khon zhugs pa
• सं. वैरनिर्यातनम् — {'gras dang rtsen dang slar byed dang /} /{'khon zhugs pa dang sha khon zhugs//} वैरशुद्धिः प्रतीकारो वैरनिर्यातनं च सा ।। अ.को.१९३ख/२.८.११०; वैरं निर्यास्यतेऽनेनेति वैरनिर्यातनम् । या प्रापणे अ.वि.२.८.११०; • वि. वैरी म.व्यु.२७३४.
sha khra
• पा. = {shu ba} किलासम्, व्याधिविशेषः — {sha khra dang ni shu ba 'o//} किलाससिध्मे अ.को.१७३ख/२.६.५३; के शिरसि कं वा लसति श्लिष्यति किलासम् । लस श्लेषणक्रीडनयोः । केलयति सुसाध्यत्वात् भिषजं प्रेरयति वा । किल क्षेपे अ.वि.२.६.५३; • वि. किलासी — {sha khra dang ni me 'bal lo//} किलासी सिध्मलः अ.को.१७४ख/२.६.६१; किलासाख्यरोगोऽस्यास्तीति किलासी अ.वि.२.६.६१.
वैरनिर्यातनम् — {srog gcod pa la yang sha la sogs pa 'dod pa rnams ni chags pas sbyor ro/} /{sha glon par 'dod pa rnams ni zhe sdang gis sbyor ro//} प्राणातिपातस्य लोभेन प्रयोगो मांसिकादीनाम् । द्वेषेणैव वैरनिर्यातनकामानाम् अभि.स.भा.४७ख/६६.
sha can
= {spang spos} मांसी, गन्धमांसी मि.को.५९क ।
sha gcig pa
वि. एकरसः — {gnas skabs de gnyis su ni dge 'dun sha gcig pa yin no//} एतयोर्हि द्वयोरवस्थयोः सङ्घ एकरसो भवति अभि.भा.२१७क/७२९; = {bsam pa gcig pa} छो.को.७१३.
= {srin po} क्रव्यादः, राक्षसः — {sha rjen za dang srul po dang /} /{sha za yi dwags ma mo yis/} /{de yi mod la'ang gsod par byed//} क्रव्यादैः पूतनैश्चापि पिशाचैः प्रेतमातरैः । तत्क्षणाद्धन्यते चापि म.मू.२७७ख/४३५; {gang dag ji snyed gdug pa pa/} /{sa yi steng na rgyu ba yi/} /{gdon dang sha rjen sha za dang /} /{ma mo dang ni lus srul po//} यावन्ति केचिद् दुष्टा वै पर्यटन्ते महीतले । ग्रहाः क्रव्यादपिशिताश्च (शा भो.पा.) मातराः कटपूतना ।। म.मू.२५१क/२८५.
sha ta dru
ना. शतद्रुः, नदी — {chu bo chen po} … {'di lta ste/} {si ta dang gang gA dang} … {sha ta dru dang} महानद्यः…तद्यथा गङ्गा सीता…शतद्रुः का.व्यू.२३२क/२९४.
sha stag
अव्य. एव — {kye rgyal ba'i sras bdag cag kyang rdo rje snying po zhes bya bar ming mthun pa sha stag ste} वयमपि भो जिनपुत्र सर्वे वज्रगर्भसमनामका एव द.भू.२७९ख/६८; {rgya mtsho'i mtshan ma sngon ma mthong ba sha stag mthong bas/} {phyi phyir zhing sems mi dga' la 'jigs shing bag tsha bas ci bya gtol med par gyur to//} अपूर्वैरेव तु समुद्रचिह्नैरभिवर्धमानवैमनस्या भयविषादव्याकुलतामुपजग्मुः जा.मा.८१क/९४; द्र.— {de kho na'i nyin par blon po khri brgyad stong gi bu yang btsas te/} {thams cad kyang tshan po che'i stobs dang ldan pa sha stag go//} तस्मिन्नेव दिवसे अष्टादशानाममात्यसहस्राणां पुत्रा जाताः, सर्वे महानग्नाः अ.श.२३९ख/२२०; {ma 'ongs pa'i dus na skad snyan zhes bya ba'i rang sangs rgyas sha stag tu 'gyur te} अनागतेऽध्वनि वर्णस्वरा नाम प्रत्येकबुद्धा भविष्यन्ति अ.श.५३क/४५.
sha thang
= {sha thang ba/}
sha thang ba
• सं. = {ngal ba} आयासः, परिश्रमः — {de don bsgrubs pas sha thang dang /} /{dmyal la sogs pa'i gnod par 'gyur//} तदर्थमर्जनायासो नरकादिषु च व्यथा ।। बो.अ.२६क/८.७१; श्रमः — {gcig ni bsrung bas nyon mongs la/} /{gnyis pa 'tshol bas sha thang ngo //} एकस्य रक्षणायासादितरस्यार्जनश्रमात् ।। जा.मा.९६ख/१११; परिस्यन्दः — {don med par sha thang ba la bsam pas} निष्प्रयोजनपरिस्यन्दसमन्वाहारेण शि.स.१५२क/१४७; परिष्यन्दः — {mi gces par sha thang ba la bsam pas} निष्प्रयोजनपरिष्यन्दसमन्वाहारेण ग.व्यू.२८८ख/३६८; • अव्य. = {sha thang bar} कृच्छ्रेण— {sha thang ste langs nas rdul gyis lus yog pa lag pas phyis pa dang ba spu rul ba thams cad lus las lhags so//} ततः कृच्छ्रेणोत्थितोऽपि पांशुकृतानि गात्राणि पाणिना प्रमृजतो मे पूतिरोमाणि कायाच्छीर्यन्ते स्म ल.वि.१२६क/१८६.
sha thang bar
कृच्छ्रेण — {de dag gis sha thang bar thabs sna tshogs kyis bsgrubs pa phrogs pa'i phyir ro//} तैः कृच्छ्रेण विविधैरुपायैरर्जितस्यापहरणात् अभि.स.भा.५१क/७१.
sha thams cad gcod pa
सर्वमांसप्रतिषेधः लो.को.२३३८.
sha dang khrag med pa
वि. निर्मांसरुधिरः लो.को.२३३८.
sha dang bcas pa
वि. समांसम् — {yan lag dang nying lag phyogs phyogs su rnam par 'thor zhing ma 'brel la/} {sha dang bcas pa'am sha med pa'am sha'i lhag rol cung zad yod pa dag la ni rnam par 'thor bar mos par byed do//} दिशोदिशमङ्गप्रत्यङ्गेषु विक्षिप्तेषु विश्लेषितेषु समांसेषु निर्मांसेषु किंचिच्छिष्टमांसेषु विक्षिप्तकमित्यधिमुच्यते श्रा.भू.१३६क/३७२.
sha dang nya mi za ba
वि. अमत्स्यमांसकः — {gdung bas yongs su gdung ba rnam pa sna tshogs kyis} ( {lus} ) {dag pa tshol zhing} … {sha dang nya mi za ba dang} नानाविधैश्चातापनपरितापनैः कायशुद्धिं पर्येषन्ते… अमत्स्यमांसकैः ल.वि.१२२ख/१८२.
sha dang bral ba
वि. निरामिषः — {de nas chu tshod bdun pa la dge slong dang dge slong ma'i dge 'dun mngar ba'i kha zas sha dang bral ba rnams kyis yang dag par mchod cing} ततः सप्तघटिकायां भिक्षुभिक्षुणीसङ्घं सन्तर्पयित्वा निरामिषैर्मधुराहारैः वि.प्र.१६१ख/३.१२६.
sha dang 'bags pa med pa
वि. निरामिषः — {dur khrod pas sha dang 'bags pa med par bya'o//} श्माशानिकेन निरामिषेण भवितव्यम् शि.स.७६ख/७५.
sha dang 'bags pa med par bya
कृ. निरामिषेण भवितव्यम् — {'phags pa dkon mchog sprin las dur khrod pas sha dang 'bags pa med par bya'o zhes gsungs pa} यद्यप्यार्यरत्नमेघेऽभिहितम्—श्माशानिकेन निरामिषेण भवितव्यमिति शि.स.७६ख/७५.
sha drag ldan
ना. पिशितरौद्रः, ग्रहः — {'di lta ste/} {nyi ma dang} … {sha drag ldan dang} … {gzugs ngan te/} {gza' chen po de dag} तद्यथा—आदित्यः…पिशितरौद्रः…विरूपश्चेति । इत्येते महाग्रहाः म.मू.१०४ख/१३.
पा. पिशितः, राशिविशेषः — {khyim sum cu rtsa drug la 'di lta ste/} {lug dang} … {sha ldan dang} … {tha ma ste} षट्त्रिंशद् राशयः, तद्यथा—मेषः…पिशित…अधमश्चेति म.मू.१०५क/१४.
sha na
शणम्, तृणविशेषः — {ta la dang sha na'i sa bon la sogs pa bzhin du} तालशणबीजवत् वा.टी.६६ख/२१.
sha na'i
शाणः — {thags ma ni lnga ste/} {mun dza'i dang sha na'i dang gres ma'i dang ras ma'i dang sba phra mo'i'o//} पञ्च बाणाः—मुञ्जशाणवल्वजकौशेय(वंशजाः) वि.व.१३३ख /२.११०; शाणकम् — {srin bal gyi dang bal gyi dang sha na'i dang zar ma'i rung ngo //} कल्पते कौशेयमूर्णकं शाणकं क्षौमकं च वि.सू.६७क/८४.
sha na las byas pa
वि. शाणकः — {de ni rnam pa bzhi'o/} /{mun dza las byas pa dang bal ba dza las byas pa dang sha na las byas pa dang ras bal las byas pa'o//} चातुर्विध्यमस्य—मौञ्जो वाल्वजः शाणकः कार्पासिक इति वि.सू.९४ख/११३.
sha na'i shing bal
शाणः — {gzhan yang lnga ste/} {bal dang sha na'i shing bal dang ras bal dang ras ma dang lo ma'i tshogs dag gis bkang ba dag yin no//} अपराण्यपि पञ्चरूपाणि ऊर्णा शाणः कार्पासः कौशेयकानि पर्णकानि । पूरिता भवन्ति वि.व.१८७क/२.११०.
sha na'i ras
शणशाटी — {zhing pa lnga brgya tsam mgo bo rdul gyis yog cing sha na'i ras kyis smad g}.{yogs bgos} पञ्चमात्राणि कार्षिकशतानि उद्रजःशिरस्कानि शणशाटीनिवस्तानि वि.व.१२९ख/१.१९; वि.व.२९०ख/१.११२; शाणकम् — {de sha na'i ras kyis dkris te dur khrod du bor bar gyur pa} सा शाणकैः परिवेष्ट्य श्मशानमपकृष्य परित्यक्ताऽभूत् ल.वि.१३१क/१९४.
sha snag bu
मांसपिण्डः — {gang gi tshe phol mig de dag rdol ba de'i tshe sha snag bu phyil por gyur te} यदा ते पिटकाः स्फुटिताः, तदा एकघनो मांसपिण्डः संस्थितः अ.श.२६९ख/२४७; मांसपेशी — {zhag bdun lon pa dang sha snag bu de rdol nas bu brgya byung ste} यावत्सप्तमे दिवसे सा मांसपेशी स्फुटिता । कुमारशतमुत्पन्नम् अ.श.१८२ख/१६९.
sha pa
= {shing sha pa} शिंशपा, वृक्षविशेषः — {'di ltar shing dang sha pa bzhin du de'i tshad ma khyab par byed pa yin pas de+e ldog na de yang ldog par 'gyur te} एतत् प्रमाणं तद्व्यापकत्वान्निवर्तमानं तामपि वृक्षवच्छिंशपां निवर्तयति वा.टी.८५ख/४३.
sha ba ri
शबरः, नृजातिविशेषः — {dbye ba ni/} /{mon pa dang ni sha ba ri/} /{shing shun pa dang kla klo skyes//} भेदाः किरातशबरपुलिन्दा म्लेच्छजातयः ।। अ.को.२०३ख/२.१०.२०; शवति गच्छति वनमिति शबरः । शव गतौ अ.वि.२.१०.२०.
sha ba la
द्र.— {sa 'bus pa dang sha mo dang sha ba la dang snod dang gos la sogs pa'i rlam rnams ni khyed skyes pa nyid du'o//} क्षुप्यपर्यच्छत्रककाचिकागालचीवरादिपुष्पाणामर्द्धप्रोद्भूतत्वेन वि.सू.३०ख/३८.
sha bri ngan
वि. कृशः — {mdze can lus ni lus rma can/} /{sha bri ngan cing rtsa 'thon pa//} कुष्ठी गात्रेष्वरुर्गात्रः कृशो धमनिसन्ततः ।। वि.व.२९०क/१.११२.
sha bri srab mor gyur
= {sha bri srab mor gyur pa/}
sha bri srab mor gyur pa
• वि. कृशः — {rgyal po de} … {mdangs ni ser skyar gyur cing lus kyang sha bri srab mor gyur} स राजा…आपाण्डुकृशतनुः जा.मा.७५ख/८७; • सं. कार्श्यम् — {rgyal po de yi yid ni gyur pa de/} /{sems khong du chud pa'i mig dang bzhin mdangs dang /} /{sha bri srab mor gyur pas mngon par gyur//} स भूपतेस्तस्य मनोविकारः । मुखेन चिन्तास्तिमितेक्षणेन कार्श्येन च व्यक्तिमुपाजगाम ।। जा.मा.७५ख/८७.
sha sbrang
मशकः — {sbrang bu sha sbrang bung ba dang /} /{de bzhin srin bur gang gyur pa//} तेऽप्यासन् दंशमशका मक्षिकाः कृमयस्तथा । बो.अ.२०ख/७.१८; जा.मा.१४१क/१६३; दंशः — {sbrang bu sha sbrang phye leb dang /} /{rkun po rnams ni 'jig par 'gyur//} मशदंशपतङ्गाश्च सर्वे नश्यन्ति तस्कराः ।। म.मू.२००ख /२१६; {sha sbrang nags kyi sbrang ma dang //} दंशस्तु वनमक्षिका अ.को.१६८क/२.५.२७; दशतीति दंशः । दंश दशने अ.वि.२.५.२७; म.व्यु.४८४९ (७४ख).
sha ma
१. = {bu rogs} 2. = {sha mi/}
sha mang po za ba
वि. प्रचुरमांसादः — {seng ge dang stag dang gzig dang spyang ki dang ta ra k+Sha dang byi la dang wa dang 'ug pa sha mang po za ba'i skye gnas dang} सिंहव्याघ्रद्वीपिवृकतरक्षुमार्जारजम्बुकोलूकादिप्रचुरमांसादयोनिषु ल.अ.१५५ख/१०२.
sha mar khur brngos pa
घृतमांसपाकः (घृतं मांसपाकः इति पाठः) मि.को.३९क ।
sha mi
= {shing sha mi} शमी, वृक्षविशेषः — {shing sha pa dang a ti ni sha dang sha mi dang pa la sha dang} … {smig ma'i nags tshal stug po dang} शिंशपातिनिशशमीपलाश…शरवणगहने जा.मा.१५०ख/१७४; {shing sha ma'i yam shing la zho dang sbrang rtsi dang mar gyis btags pa'i sbyin sreg stong rtsa brgyad kyang bya'o//} शमीसमिधानां दधिमधुघृताक्तानां (अष्टसहस्रं) जुहुयात् म.मू.२११ख/२३०.
sha med
वि. निर्मांसः — {yan lag dang nying lag phyogs phyogs su rnam par 'thor zhing ma 'brel la/} {sha dang bcas pa'am sha med pa'am sha'i lhag rol cung zad yod pa dag la ni rnam par 'thor bar mos par byed do//} दिशोदिशमङ्गप्रत्यङ्गेषु विक्षिप्तेषु विश्लेषितेषु समांसेषु निर्मांसेषु किंचिच्छिष्टमांसेषु विक्षिप्तकमित्यधिमुच्यते श्रा.भू.१३६क/३७२; अमांसः — {sha med nyam chung rid pa dang //} अमांसो दुर्बलश्छातः अ.को.१७३क/२.६.४४; न विद्यतेऽल्पत्वात् मांसमस्य अमांसः अ.वि.२.६.४४.
sha mo
छत्रकम् — {sa 'bus pa dang sha mo dang sha ba la dang snod dang gos la sogs pa'i rlam rnams ni khyed skyes pa nyid du'o//} * >क्षुप्यपर्यच्छत्रककाचिकागालचीवरादिपुष्पाणामर्द्धप्रोद्भूतत्वेन वि.सू.३०ख/३८.
sha myang
श्यामकम्, ओषधिविशेषः — {gang gis mkhas pa dag khrus bgyid du stsal ba'i sman dang sngags ni 'di dag ste/} {shu dag gi'u wang 'u su dang /} /{sha myang sha mi shi ri sha//} औषधयो मन्त्रा येन स्नापयन्ति च पण्डिताः । वचा गोरोचना स्पृका शिरीषं श्याभ्यकं (शाम्यकं?) शमी । सु.प्र.२९क/५५.
sha rmen
पिटकः — {de dus gzhan zhig na spyi bor sha rmen 'jam zhing shin tu 'jam pa zhig skyes te} तस्यापरेण समयेन मूर्ध्नि पिटको जातो मृदुः सुमृदुः वि.व.१५६क/१.४४.
sha btsos pa
मांसपचनी मि.को.३९क ।
sha tshugs
आकृतिः — {kha dog dang sha tshugs dang bong tshod dang nyams stobs phun sum tshogs pas rnam par mdzes pa yin la} वर्णाकृतिप्रमाणबलसम्पदा विभ्राजमानः अभि.भा.२१४ख/७२१; {de ni 'phen pa gcig pa'i phyir/} /{sngon dus srid 'byung sha tshugs can//} एकाक्षेपादसावैष्यत्पूर्वकालभवाकृतिः अभि.को.७क/३.१३; आकारः — {gshin rje'i pho nya 'jigs 'jigs lta'i/} /{sha tshugs can gyis bzung gyur cing //} भैरवाकारैर्यमदूतैरधिष्ठितः बो.अ.५ख/२.४५.
sha tshugs can
उ.प. आकृतिः — {de ni 'phen pa gcig pa'i phyir/} /{sngon dus srid 'byung sha tshugs can//} एकाक्षेपादसावैष्यत्पूर्वकालभवाकृतिः । अभि.को.७क/३.१३.
सूनाकाष्ठम् — {'di na byis pa de dag ni yongs su gtubs pa ste/} {sha 'tshong gi gnas kyi lug dang mtshungs so//} इह ते बालाः परिक्रूड्यन्ते सूनाकाष्ठेष्विवोरभ्राः ल.वि.१०३क/१४९.
sha 'tshong ba
मांसविक्रयः म.व्यु.२५०१ (४७ख).
sha 'tshong ma
ना. खट्टिनी, योगिनी — {de nas zlum skor gsum pa gsung gi 'khor lo'i gnas la shar du sha 'tshong ma dang} ततस्तृतीयपरिमण्डले वाक्चक्रस्थाने पूर्वे खट्टिनी वि.प्र.१६२क/३.१२६; खट्टिकी — {de bzhin du tsA muN+DA ni sha 'tshong ma dang khyab 'jug ma ni rdza mkhan ma dang} तथा चामुण्डा खट्टिकी । वैष्णवी कुम्भकारी वि.प्र.१६३ख/३.१३१.
sha mdzer
मांसकीलः— {nad kyi lkog ma sha mdzer ni/} /{gcig gam mang skyes nad tshabs chung /} /{dbugs 'byin dka' ni zas mid dka'/} /{rtsa ba che ba lkog ma'i mtshon//} मांसकीलो गले दोषैरेकोऽनेकोऽथवाऽल्परुक् ।। कृच्छ्रोच्छ्वासाभ्यवहृतिः पृथुमूलो गिलायुकः । अ.हृ.२८७ख/६.२१.४९; मांसाङ्कुरः — {mngal du sha mdzer sra na med/} /{pi pi ling 'dra mang po 'ang gcig/} /{nad med pi pi ling zhes bya//} एको नीरुगनेको वा गर्भे मांसाङ्कुरः स्थिरः ।। पिप्पली पिप्पलीमानः अ.हृ.२८०ख/६.१७.१६; {sha yi mdzer ba mang pos khyab/} / भूरिमांसाङ्कुरवृता अ.हृ.२८७ख/६.२१.५०; कीलः — {bad kan gyis ni so yi mthar/} /{sha mdzer ltar skrang 'gram pa dang /} /{rna ba na byed spyod lam nyams/} /{de ni sha lhag ces byar bshad//} दन्तान्ते कीलवच्छोफो हनुकर्णरुजाकरः ।। प्रतिहन्त्यभ्यवहृतिं श्लेष्मणा सोऽधिमांसकः । अ.हृ.२८६ख/६.२१.२७.
sha za
• क्रि. मांसं भक्षति — {gang gis thub pa'i tshig 'das te/} /{bsam pa ngan pa sha za na//} योऽतिक्रम्य मुनेर्वाक्यं मांसं भक्षति दुर्मतिः । ल.अ.१५७ख/१०४; • वि. क्रव्यादः — {sems can gcig la gcig za ba/} /{sha za dag gi rigs su skye//} अन्योन्यभक्षणाः सत्त्वाः क्रव्यादकुलसम्भवाः शि.स.७६क/७४; {sha za ba'i/} /{'dab chags rnams la} क्रव्यादपक्षिणाम् अ.क.१६क/५१.२२; मांसादः — {sha za'i rigs su skye bar 'gyur//} मांसादे जायते कुले शि.स.७६क/७४; {rgyal po'i bu rkang bkra la sogs pa'ang sngon gyi tshe rabs la sha za ba'i nyes pa'i bag chags kyis mi'i dbang por gyur kyang sha za bar gyur ro//} कल्माषपादप्रभृतयो नृपपुत्राः पूर्वजन्ममांसाददोषवासनतया मनुष्येन्द्रभूता अपि सन्तो मांसादा अभूवन् ल.अ.१५५ख/१०२; मांसभक्षः — {sha za ba'i khyi dang spyang ki dang wa dang khwa dang bya dag} मांसभक्षा वृकशृगालकाकपक्षिणः सु.प्र.४९क/९८; मांसखादकः — {ma rungs 'o dod 'bod sogs su/} /{sha za de dag btso bar 'gyur//} रौरवादिषु रौद्रेषु पच्यन्ते मांसखादकाः ।। ल.अ.१५७ख/१०४; मांसाशी — {de dag kyang sha za ba rnams rgyang ma nas mthong ma thag tu sna'i dbang rnon pos dri tshor nas srin po las mi dag myur du 'byol ba bzhin te} ये मांसाशिनो दर्शनाद् दूरादेव पटुना घ्राणेनाघ्राय गन्धं राक्षसस्येव मानुषा द्रुतमपसर्पन्ति ल.अ.१५३ख/१०१; पिशिताशी — {de yis lus ni thams cad las/} /{sha za dag la sha byin nas//} स दत्त्वा सर्वगात्रेभ्यः पिशितं पिशिताशिने । अ.क.२४१क/९१.२५; आमिषभुक् — {lce'i sha za zhes bya ba'i bya} जिह्वामिषभुजो नाम पक्षिणः शि.स.४५क/४२; पिशिताशनः — {mi yi sha dang tshil dag za ba yi/} /{srin po de dag ci phyir khyod mi 'jigs//} तेभ्यो नृमेदःपिशिताशनेभ्यः कथं भयं तेऽस्ति न राक्षसेभ्यः । जा.मा.३८क/४४; • सं. १. पिशाचः — {rtsed mo'i tshul ldan sha za sogs/} /{de rnams ji ltar smras pa yin//} क्रीडाशीलपिशाचादिप्रणीताः स्युः कथं च ताः ।। त.स.१३१ख/१११९; {'dod chags drag po'i sha za ni/} /{chen pos rnam par rmongs pa des//} तीव्ररागपिशाचेन महता स विमोहितः । अ.क.१०७ख/६४.२३६; {lha'am lhamo'am} … {sha za'am sha za mo'am} देवो वा देवी वा…पिशाचो वा पिशाची वा ल.अ.१५६ख/१०६; पिशाचकः — {de na sha za mang po phan tshun rgyu//} पिशाचकास्तत्र बहू भ्रमन्ति स.पु.३४ख/५८; क्रव्याद् — {brgya byin bcas pa'ang 'dir 'ching na/} /{sha za sha ni za ba dang /} /{mi yi 'jig rten smos ci dgos//} बध्नातीह सशक्रताम् । किं पुनर्मानुषे लोके क्रव्यादां पिशिताशिनाम् ।। म.मू.२४९ख/२८३ २. मांसभक्षणम् — {sha za ba las rnam par ldog cing srin po'i rang bzhin dang bral nas snying rje can du 'gyur na} अपगतरक्षभावाः कृपालवा भवन्ति मांसभक्षणविनिवृत्ताः ल.अ.१५३ख/१००; मांसादनम् — {bdag gis brjod la mna' byed pa/} /{rang sha za zhes smra ba mo//} मयोक्ते शपथं चक्रे स्वमांसादनवादिनी ।। अ.क.१७२ख/१९.१०२; • पा. पिशाचः, राशिविशेषः — {khyim sum cu rtsa drug la 'di lta ste/} {lug dang} … {sha za dang} … {tha ma ste} षट्त्रिंशद् राशयः, तद्यथामेषः…पिशाच…अधमश्चेति म.मू.१०५क/१४.
sha za kha nag ma
पिशाचीकृष्णमुखी — {sha za kha nag ma'i sgrub thabs} पिशाचीकृष्णमुखीसाधनम् क.त.२०८२.
sha za gu
(?)ना. श्वित्रः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang} … {sha za gu dang} … {de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः… श्वित्रः… एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७क/८.
sha za ce spyang gdong
शृगालमुखपिशाचः लो.को.२३३९.
sha za nag po
कृष्णपिशाचः — {sha za nag po'i sgrub thabs} कृष्णपिशाचसाधनम् क.त.२०७२.
sha za nor bu 'dzin pa
पिशाचमणिधरः — {sha za nor bu 'dzin pa'i sgrub thabs} पिशाचमणिधरसाधनम् क.त.२०७१.
sha za pi lu
पिशाचपीलुः — {sha za pi lu'i sgrub thabs} पिशाचपीलुपय (पीलु भो.पा.)साधनम् क.त.२०७०.
sha za ba
= {sha za/}
sha za ba'i bag chags
मांसादवासना — {sngon} … {sha za ba'i bag chags kyi nyes pas} पूर्वजन्ममांसादवासनादोषात् ल.अ.१५५क/१०२.
sha za mo
पिशाची, पिशाचस्त्री — {lha/} /{sras ni khyod dang mtshungs pa gnyis/} /{yang dag 'khrungs pa lha mos zos/} /{sha za mo nyid ci zhig brjod//} देव सदृशं ते सुतद्वयम् । सञ्जातं भक्षितं देव्या पिशाच्येव किमुच्यते ।। अ.क.१४६ख/६८.६४; {lha'am/} {lhamo'am} … {sha za'am/} {sha za mo'am} देवो वा देवी वा…पिशाचो वा पिशाची वा ल.अ.१५८ख/१०६; पिशाचिका — {bud med rnams ni} … /{smyo zhing brgyal byed dug gi 'khri shing ste/} /{rmongs pa'i sha za chen mo 'di dag gis//} एताभिः…उन्मादमूर्च्छाविषवल्लरीभिः । स्त्रीभिर्महामोहपिशाचिकाभिः अ.क.१२३ख/६५.६१.
sha zad pa nyid
दौर्बल्यम् — {bug rdol du gyur tam sha zad pa nyid dag ni sbyar bar bya'o//} प्रतिवायो भेदे दौर्बल्ययोः वि.सू.२५ख/३१.
sha zan
वि. क्रव्यादः — {sems can gcig la gcig za ba/} /{sha zan dag gi rigs su skye//} अन्योन्यभक्षणाः सत्त्वाः क्रव्यादकुलसम्भवाः ।। ल.अ.१५७ख/१०५; मांसाद् — {sha zan phyugs} मांसात्पशू अ.को.२२१क/३.३.४२; द्र. {sha za/}
पिशाचराजः, पिशाचानां राजा — {de bzhin du sha za'i rgyal po rnam par g}.{yengs byed ces bya ba nges par bri bar bya'o//} एवं पिशाचराजा विकरालो नामावश्यमभिलिखितव्यः म.मू.१२२ख/ ३१.
sha za'i dbang po
पिशाचेन्द्रः — {sha za'i dbang po'i bar du 'khor dang bcas pa} यावत् पिशाचेन्द्राः सपरिवाराः शि.स.५५क/५३.
sha za'i me
पा. क्रव्यादाग्निः, अग्निविशेषः — {lte ba'i thab khung gru bzhi pa la bsreg bya za ba'i sha za'i me'o zhes pa ni rab 'phro rim pa yis} नाभौ चतुरस्रे कुण्डे आहवनीयः क्रव्यादाग्निरिति स्फुरन्ति क्रमेण वि.प्र.२३५ख/२.३६.
sha zar rung ba
वि. आमिषभूतः — {nga'i lus 'di'ang sha zar rung bas rab tu chags par gyur pa zhig yin la} आमिषभूतमतिलोभनीयमिदं हि मे रूपम् जा.मा.१५२ख/१७६.
sha bzar rung
वि. आमिषभूतः — {'o skol gyi lus 'di ni sha bzar rung ste/} {chags pa'i gnas lags shing yid du 'ong ba sha stag lags la} अमूनि तावल्लोभनीयानि मनोहराण्यामिषभूतानि रूपाणि जा.मा.११९क/१३८.
sha yis 'tsho
वि. पिशिताशनः — {rgyal po 'di la bdag mi dga'/} /{gang phyir bdag ni sha yis 'tsho//} नेदमस्मत्प्रियं राजन् वयं हि पिशिताशनाः ।। अ.क.२४ख/३.६१.
sha yu
शयुः, अजगरः च.उ.वृ.७२ख ।
sha ra
शरः, तृणविशेषः — {shin tu yangs pa sha ra'i nags/} /{sha ra phyung byas skad cig gis//} अत्यायतं शरवणं कृत्वोद्धृतशरं क्षणात् । अ.क.११४ख/६४.३१४; {don med ngal zhing nyon mongs 'bras/} /{sha ra 'byin la rab zhugs pa//} मिथ्याश्रमक्लेशफले प्रवृत्तं शरपाटने । अ.क.११५क/६४.३१७.
sha ra dwa ti'i bu
ना. शारद्वतीपुत्रः, अग्रश्रावकः — {de nas tshe dang ldan pa sha ra dwa ti'i bus tshe dang ldan pa kun dga' bo la 'di skad ces smras so//} अथ खल्वायुष्मान् शारद्वतीपुत्र आयुष्मन्तमानन्दमेतदवचोत् स.प.३२ख/१२; {nga dang shA ra dwa ti'i bu/} /{mo'u gal bu dang 'od srungs dang /} /{gang po ma 'gags kun dga' bo/} /{de yi tshe na spun du gyur//} अहं शारद्वतीपुत्रो मौद्गल्यायनकाश्यपौ । पूर्णानिरुद्धावानन्द इत्यासुर्भ्रातरस्तदा ।। जा.मा.१०४क/१२०; {btsun pa shA ra dwa ti'i bu 'ong ba zhes bya ba de ni bsdu ba'i tshig go//} अ(? आ भो.पा.)गतिरिति भदन्त शारद्वतीपुत्र सङ्कर्षणपदमेतत् प्र.प.३७ख/४१; शि.स.१५८क/१५१.
sha ra b+ha
शरभः, मृगविशेषः — {byang chub sems dpa'} … {ri dwags sha ra b+ha} … {zhig tu gyur to//} बोधिसत्त्वः…शरभो मृगो बभूव जा.मा.१४५ख/१६९; पुत्रकः — {pu tra ka ni/} {sha ra b+ha/} {bu/} {shing /} {khram pa ri'i khyad par} श्री.को.१६८क ।
sha ra la
= {sa ra la} सरलः, वृक्षविशेषः — {gang la sA la dang sha ra la dang pa la sha dang shing sha pa la sogs pa'i shing tha dad pa nges par gzung ba med pa} यत्र सालसरलपलाशशिंशपादिपादपभेदावधारणं नास्ति वा.टी.९७ख/५८.
sha ra'i nags
शरवणम् — {sha ra'i nags ni rab byung ba/} /{mnyam par til ni bre gang btab//} उत्पाटिते शरवणे समे व्युप्तं तिलाढकम् ।। अ.क.११५क/६४.३२०; {shin tu yangs pa sha ra'i nags//} अत्यायतं शरवणम् अ.क.११४ख/६४.३१४; खरवनी — {grong khyer lha mo} … /{de yi bka' yis kar ba Ta'i/} /{sha ri'i nags su gnas par byas//} पुरदेवता । तदाज्ञया खरवनीकर्वटे विदधे स्थितिम् ।। अ.क.३२२क/४०.१७३.
sha ri
= {sha ra/}
sha ri ka
सारिका, पक्षिविशेषः — {snyan pa'i tshig gis smra ba'i sha ri ka ni gur gyi nang na gnas shing gnas pa la} … {zhes pa'i dri ba byed pa} पृच्छन्ती वा मधुरवचनां सारिकां पञ्जरस्थाम्…इति मे.दू.३४८ख/२.२४.
sha ri da ka
ना. सारदः, चिन्तामणिरत्नम् — {khang pa brtsegs ma de'i nang na yid bzhin gyi nor bu rin po che sha ri da ka yod pas ni byang chub sems dpa' de dag la yo byad thams cad kyis bsnyen bkur byed do//} तेषां कूटागाराणामधो सारदो नाम चिन्तामणिरत्नम्, यत्तेषां बोधिसत्त्वानां सर्वोपकरणैरुपस्थानं करोति का.व्यू.२३९क/३०१.
sha ri bu
= {shA ri'i bu/}
sha ri'i bu
= {shA ri'i bu/}
sha ru'i brtul zhugs can
मृगशृङ्गव्रती म.व्यु.३५३४ (६०क).
sha rus
अस्थिखण्डकः — {lhan cig skyes pa'i sha rus dag/} /{zhig ste so sor 'gyes 'gyur na/} /{mdza' ba gzhan dag ci zhig smos//} सहजा अस्थिखण्डकाः । पृथक् पृथग्गमिष्यन्ति किमुतान्यः प्रियो जनः ।। बो.अ.२४ख/८.३२.
sha la chags
= {sha la chags pa/}
sha la chags pa
वि. आमिषसंगृद्धः — {bya rgod sha la chags pa yis/} /{phan tshun kun du bshal khrid kyang //} गृध्रैरामिषसंगृद्धैः कृष्यमाण इतस्ततः । बो.अ.१२ख/५.५९.
sha li ho tra
ना. शालिहोत्रः, अश्वायुर्वेदविदाचार्यः — {rta'i tshe'i rig byed sha li ho tras bsdus pa zhes bya ba} शालिहोत्रीयाश्वायुर्वेदसंहितानाम क.त.४३४५.
sha lu ka
शालूकम्— {yang ji ltar sha lu ka'i rigs mi mthun pa ba lang gi lci ba las 'byung ba de bzhin du/} {dang po lus nyid las skye bar 'gyur ro zhe na} यथा च शालूकस्य विजातीयाद् गोमयादुत्पत्तिस्तथा शरीरादेव प्रथममुत्पत्तिः प्र.अ.७०क/७८.
sha wa ra
= {sha wa ri/}
sha lba ri
ना. शवरपादः, आचार्यः — {sha wa ri'i zhal snga nas kyi rim pa'i rdo rje rnal 'byor ma'i gtor ma'o//} शवरपादीयक्रमवज्रयोगिनीबलिः ब.मा.१६८क ।
sha sha po
वि. भिन्नः — {kha cig ni sgra sha sha po dang sgra mi snyan pa dang 'jigs su rung ba dang sgra rtsub pa dang ldan pa} केचिद्भिन्नविकृतभैरवरूक्षस्वराः ल.वि.१५०क/२२२; गद्गदः — {tshig de ni kun shes par byed pa dang} … {sha sha po ma yin pa dang} याऽसौ वागाज्ञापनी…अगद्गदा ल.वि.१४१क/२०८.
sha sha po ma yin pa
वि. अगद्गदा — {tshig de ni kun shes par byed pa dang} … {sha sha po ma yin pa dang} याऽसौ वागाज्ञापनी…अगद्गदा ल.वि.१४१क/२०८.
sha bsreg pa
मांसदहः मि.को.३९क ।
shaka ti
• सं. शक्तिः, अस्त्रविशेषः — {lus la mtshon shag ti brgyas btab kyang mi 'chi'o//} शक्तिशतं काये विध्यन्ति तदपि जीवति का.व्यू.२१६ख/२७६; • पा. शक्तिः, हस्तचिह्नविशेषः — {da ni shar la sogs par zhes pa la sogs pas tsartsi kA la sogs pa rnams kyi g}.{yas kyi phyag gnyis la mtshan ma rnams rim pa bzhin du gsungs te} … {gzhon nu ma'i shaka ti dang lcags kyu'o//} इदानीं चर्चिकादीनां यथाक्रमेण सव्यभुजद्वयेन चिह्नान्युच्यन्ते… कौमार्याः शक्तिः अङ्कुशः वि.प्र.४१क/४.२७; {mtshon shag ti} शक्तिः का.व्यू.२१६ख/२७६.
shag ti
= {shaka ti/}
shag shig
वि. तरलम् मि.को.१४६ख; द्र. {shag shig 'dug pa/} {shag shig tu gyur pa/}
shag shig tu gyur pa
जर्जरीभावः — {'du byed rnams rnyings par gyur pa/} {shag shig tu gyur pa} संस्काराणां पुराणीभावो जर्जरीभावः शि.स.४९क/४६.
shag shig 'dug pa
वि. शकलीकृतम् — {'od srung mchod rten ral ba dang /} /{shag shig 'dug pa mthong gyur nas//} दृष्ट्वा स्तूपं काश्यपस्य विभग्नं शकलीकृतम् ।। वि.व.२९४ख/१.११९.
shag shig med pa
वि. शिथिलः लो.को.२३४२.
shags
विवादः — {shags kyis gal te bla yi grar ni rgyal na'o//} जयो विवादेन राजकुले चेत् वि.सू.१४ख/१६.
shags 'gyed pa
रणः, ओ णम् — ग्. {yul du lhags pa ni rnam par bzlog go/} /{shags 'gyed pa ni zhi bar byed do//} युद्धं निवारयामि । रणमुपशमयामि ग.व्यू.५३क/१४६.
shags rgyal ba
वि. = {kha rgyal ba} अभिभूतः — {kha rgyal ba dang shags rgyal ba//} आत्तगर्वोऽभिभूतः स्यात् अ.को.२०८ख/३.१.४०; अभिभूयत इत्यभिभूतः अ.वि.३.१.४०.
shags zin po
व्यावहारिकः — {rgyal po dang blon po dang shags zin po rnams kyang don gyis na sdom pa ma yin no//} राजानो दण्डनेतारो व्यावहारिकाश्च अर्थत आसंवरिकाः अभि.भा.१८७ख/६४१.
ना. साङ्काश्यम्, नगरम् — {grong khyer shang kA sh+ya yi 'gram/} /{u dum bA ra'i nags drung du/} /{babs pa de la legs byas ldan/} /{kun dga' bcas pas phyag 'tshal gyur//} स(आ)ङ्काश्यनगरोपान्ते काननोदुम्बरान्तिके । अवतीर्णं सुकृतिनः सानन्दास्तं ववन्दिरे ।। अ.क.१४०क/१४.७.
shang shang
१. = {shang shang te'u} जीवंजीवः, पक्षिविशेषः — {'dab chags shang shang dag gi ni//} जीवंजीवस्य पक्षिणः अ.क.२०५ख/८५.१९ २. भालुदम्, संख्याविशेषः— {thug yal thug yal na shang shang ngo //} {shang shang shang shang na yag yag go//} एलुदमेलुदानां भालुदम्, भालुदं भालुदानां समता ग.व्यू.३क/१०३.
shang shang te'u
जीवंजीवः, पक्षिविशेषः — {de rnams bye brag ljang khu dang} … {shang shang te'u tsa ko ra//} तेषां विशेषा हारीतः…जीवंजीवश्चकोरकः अ.को.१६९क/२.५.३५; जीवेन सहचरेण क्रीडन् जीवतीति जीवंजीवः । जीव प्राणधारणे अ.वि.२.५.३५; जीवंजीवकः — {yul 'khor skyong skyed mos tshal de na bya'i tshogs mi'i skad du smra ba ne tso dang} … {shang shang te'u rnams 'khod do//} तस्मिन् पुना राष्ट्रपाल उद्याने शुक… जीवंजीवका मनुष्यप्रलापिनः पक्षिणोऽभूवन् रा.प.२४६ख/१४५.
shang shang te'u'i sgra dbyangs su grag pa
पा. जीवञ्जीवकस्वररुतरविता, वाग्भेदः — {de bzhin gshegs pa'i gsung ni rnam pa drug cu dang ldan par 'byung ste/} {mnyen pa dang} … {shang shang te'u'i sgra dbyangs su grag pa ni grub pa thams cad kyi sngon du 'gro ba'i bkra shis yin pa'i phyir ro//} तथागतस्य षष्ट्याकारोपेता वाग् निश्चरति—स्निग्धा…जीवञ्जीवकस्वररुतरविता सर्वसिद्धिपूर्वङ्गममङ्गलत्वात् सू.व्या.१८३क/७८.
shang shong
वि. उत्कूलनिकूलम् — {'di la dang po kho nar gnas} * {yibs su shis pa} … {shang shong med pa} इह स्थानमादित एवाभिरूपं भवति…नोत्कूलनिकूलम् श्रा.भू.१३०ख/३५९; म.व्यु.२७०८ (५०क); द्र.— {thel sdings dang shang shong dang rnam pa mang po kha dog dang dbyibs rnam pa du ma dag ni ched du bsham pa bzhin/} {ri drung gi gad pa bang rim rnam pa sna tshogs kyis ni brgyan} प्रयत्नरचितैरिवानेकवर्णसंस्थानविकल्पैर्वैषम्यभक्तिचित्रैर्विभूषिततटान्तदेशे जा.मा.१३९ख/१६२.
shang shong gyur
वि. उत्कूलनिकूलम् — {gang na dpung 'di gnas pa de/} /{shang shong gyur cing tsher mas gang //} यत्र स्थित सेनेयं उत्कूलनिकूलशल्यकण्टकाकीर्णम् । ल.वि.१५४क/२३०.
shangs
( {sna} इत्यस्य आद.) नासा, नासिका — {shangs kyi rgyud ni mdzes par chags shing gser gyi gdugs dang mtshungs pa'i mtshan ma can//} नासावंशनिषक्तकान्तकनकच्छत्रोपमानालिकम् । अ.क.१६२ख/७२.६५; {ma ning sna dang dri 'bab dang /} /{snom byed shangs dang nA si kA//} क्लीबे घ्राणं गन्धवहा घोणा नासा च नासिका ।। अ.को.१७६ख/२.६.८९; नासते शब्दायते नासा । नासिका च अ.वि.२.६.८९; नासिका — {shangs mtho} तुङ्गा नासिका अभि.अ.१२ख/८.२९.
shangs kyi rgyud
नासावंशः — {shangs kyi rgyud ni yangs shing drang po zam stegs dag tu gyur pa yin//} नासावंशं विपुलसरलं सेतुभूतं दधानः । अ.क.२५०ख/९३.२५; अ.क.१६२ख/७२.६५.
shangs kyi bu ga
नासिकाविलम् — {shangs kyi bu ga gnyis dpe byad bzang po gnyis dang} द्वे नासिकाविले अनुव्यञ्जनद्वयम् बो.भू.१९३ख/२६०.
shangs mtho ba
पा. तुङ्गनासः, अनुव्यञ्जनभेदः म.व्यु.३२६ (८ख).
shangs gtsang ba
पा. शुचिनासः, अनुव्यञ्जनभेदः म.व्यु.३२७ (८ख).
shangs mdzes
वि. सुनासिकः — {tshems ni bzhi bcu mnyam zhing dkar/} /{bar mtshams med cing shangs dag mdzes//} चत्वारिंशत्समाप्रोतशुक्लदन्तः सुनासिकः ।। अ.क.२११क/२४.३३.
संज्ञप्तिः — {nga rgyal gyis non pas mthun par shad kyis byang bar mi byed de/} {yal bar 'dor} मानाभिनिगृहीतः संज्ञप्तिमनुरूपां नानुप्रयच्छति, उपेक्षते बो.भू.९२क/११७; द्र. {shad kyis sbyang ba/}
shad kyis byang ba byed du 'jug pa
संज्ञप्तिप्रतिग्रहणम् — {rung ba ma yin pa kha na ma tho ba dang bcas pa kun tu spyod pas shad kyis byang ba byed du 'jug par 'dod pa zhig na nyes pa med do//} अनापत्तिरकल्पिकेन सावद्यसमुदाचारेण संज्ञप्तिप्रतिग्रहणमाकांक्षेत् बो.भू.९२क/११७.
shad kyis byang bar byas
क्रि. संज्ञप्तिमनुप्रयच्छति— {snyom las sam le lo'am bag med pas shad kyis byang bar ma byas} आलस्यकौसीद्यात् प्रमादाद्वा न संज्ञप्तिमनुप्रयच्छति बो.भू.९२क/११७.
shad kyis byang bar byas na
संज्ञप्यमानः — {shad kyis byang bar byas na shas cher 'khrugs te/} {shad skye bar 'gyur na nyes pa med do//} अनापत्तिः…संज्ञप्यमानश्च भूयस्या मात्रया कुप्येत् अध्यारोहेत् बो.भू.९२क/११७.
shad kyis sbyang
= {shad kyis sbyang ba/}
shad kyis sbyang ba
संज्ञप्तिः — {shad kyis sbyang ba byed pas shin tu ngo tsha bar byed pa zhig yin na nyes pa med do//} अनापत्तिः… संज्ञप्तिलाभेनात्यर्थं रितीयमानम् बो.भू.९२क/११७; संज्ञपनम् — {'bros na shad kyis sbyang ngo //} पलायमानस्य संज्ञपनम् वि.सू.८२क/९९; द्र. {shad kyis byang ba/}
shad kyis sbyang bar bya
क्रि. संज्ञपयेत् — {mi nus pa la sogs pa yin na gsol ba 'debs pa la shad kyis sbyang bar bya'o//} अशक्त्यादावध्येषकं संज्ञपयेत् वि.सू.५९ख/७६.
shad skye bar 'gyur
क्रि. अध्यारोहेत् — {shad kyis byang bar byas na shas cher 'khrugs te/} {shad skye bar 'gyur na nyes pa med do//} अनापत्तिः… संज्ञप्यमानश्च भूयस्या मात्रया कुप्येत् अध्यारोहेत् बो.भू.९२क/११७.
shan
१. लेशः — {'bras bu nyid gzhan gyi shan gyis grub par bstan pa gang yin pa de ni 'bras bu dang mtshungs pa'o//} कार्यत्वान्यत्वलेशेन यत्साध्यसिद्धिदर्शनं तत्कार्यसमम् त.प.१७१ख/६१ २. = {shan pa/}
shan ti pa
ना. रत्नाकरशान्तिः, आचार्यः लो.को.२३४२.
shan di la'i bu
शाण्डिल्यः — {kye kud sa'i bu dag/} {bad sa'i bu dag/} {shan di la'i bu dag} … {khyed cag las gang ni yul ga las 'ongs pa} भोः कौत्सा वात्साः शाण्डिल्या भारद्वाजाः… को वः कस्माद्देशात् वि.व.१०क/२.७८; द्र. {shA N+Di l+ya/}
shan di li'i bu
= {shan di la'i bu/}
shan pa
औरभ्रिकः — {'di dag ni sdom pa ma yin pa can yin te/} {'di lta ste/} {shan pa rnams dang} … {ba gu ri 'chor ba rnams so//} तत्रेमे आसंवरिकाः, तद्यथा—औरभ्रिकाः…वागुरिकाश्च अभि.भा.१८७ख/६४०; {sems can de dag ni nyes par spyad pa spyod pa zhes bya ste/} {'di lta ste/} {shan pa dang phag gsod pa dang bya gag gsod pa la sogs pa lta bu'o//} इमे सत्त्वा दुश्चरितचारिणा इत्युच्यन्ते, तद्यथा औरभ्रिकशौकरिककौक्कुटिकप्रभृतयः बो.भू.१५८क/२०८; खट्टिकः — {yang tsha rnams ni brgyad de shan pa la sogs pa'o//} नप्तरोऽष्टौ हड्डि (खट्टि पा.भे.)कादयः वि.प्र.१६३क/३.१२८.
shan pa'i gnas
घोषः — {dge sbyong gi spyod yul ma yin pa ni lnga ste} … {shan pa'i gnas dang smad 'tshong ma'i gnas dang chang tshong gi gnas dang rgyal po'i pho brang dang lnga po gdol pa'i khyim kho na ste} पञ्च भिक्षोरगोचराः…घोषो वेषं पानागारः राजकुलं चण्डालकठिनमेव पञ्चममिति श्रा.भू.१७क/४०.
shan pa'i las la brtson pa
वि. औरभ्रिककर्मोद्युक्तः — {gang dag pha rol gyi bud med la chags shing shan pa'i las la brtson pa} ये परदारगमनप्रसक्ता औरभ्रिककर्मोद्युक्ताः का.व्यू.२४५ख/३०६.
shan bsre ba
मध्यपातः — {der ngo mi shes pa zhig shan bsre bas nye bar gnas par gyur na der gtogs pas nges par shes par bya ba'i phyir dri bar bya zhing} मध्यपातेन प्रत्युपतिष्ठमानमज्ञातमत्रैत् (तं तद् भो.पा.)गतो निर्ज्ञानार्थं पृच्छेत् वि.सू.६क/६; अनन्तः — {yo byad rjes su gnang bar rin po che bdag gir bya ba'i shan bsre bar mi bya ba nyid do//} अनन्तः (न्तोऽ भो.पा.)कृतत्वमुपस्कारानुज्ञाने रत्नस्वीक(आ)रस्य वि.सू.२६ख/३३.
shaN Di la
= {shAN Di l+ya/}
sham
द्र.— {dkar sham/} {na le sham/} {mo sham/}
sham thabs
निवसनम्, अध्ॐऽशुकम् — {sham thabs ci nas kyang zlum por 'dug par 'gyur ba de ltar bgo bar bya'o//} तथा निवसनं निवसीत यथा परिमण्डलं संस्थितं स्यात् वि.सू.४८ख/६२; निवासनम्— {sham thabs kyi gzan dbul bar bya'o/} /{sham thabs blang bar bya'o//} प्रतिनिवासनार्पणम् । निवासनग्रहणम् वि.सू.९ख/१०; द्र.— {bar gos smad gos pa ri d+hA/} /{sham thabs dang ni mthang gos so//} अन्तरीयोपसंव्यानपरिधानान्यध्ॐऽशुके । अ.को.१७८ख/२.६.११७; {nga nang par sham thabs dang chos gos bgos/} {lhung bzed thogs te} अहं कल्यमेव सन्निवास्य पात्रचीवरमादाय ल.वि.११८क/१७५; {snga dro sham thabs dang chos gos gsol te lhung bzed bsnams nas} पूर्वाह्णे निवास्य पात्रचीवरमादाय अ.श.२४ख/२१.
sham thabs kyi gzan
प्रतिनिवासनम् — {sham thabs kyi gzan dbul bar bya'o/} /{sham thabs blang bar bya'o//} प्रतिनिवासनार्पणम् । निवासनग्रहणम् वि.सू.९ख/१०; प्रतिनिवसनम् वि.सू.७३क/९०.
sham thabs la zlum por bgo ba
परिमण्डलनिवासनम् म.व्यु.८५२५ (११८क).
sham thabs legs par gyon pa
वि. सुनिवसितः — {des dge slong sham thabs legs par gyon pa/} {gos legs par bgos pa dag} … {mthong ngo //} पश्यति च भिक्षून् मु (सु भो.पा.)निवसितान् सुप्रावृतान् अ.श.२६३ख/२४१.
sham bu
लम्बनम् म.व्यु.५८४८ (८५क).
sham b+ha la
ना. सम्भलः, देशः — {sham b+ha la'i yul la thug pa'i bar du} सम्भलविषयान्तं यावत् वि.प्र.१९१क/१, पृ.१०१; वि.प्र.१७३ख/१९४.
sha'i dum bu
मांसदलः — {'bar ba'i ral gri mdung thung gis bsnun sha yi dum bu brgyar lhags shing //} ज्वलदसिशक्तिघातशतशातितमांसदलः बो.अ.२२क/७.४५; मांसपेशी — {sbom po ni} … {skyang nul gyi bar dang sgo gtan dang sha'i dum bu dag go//} स्थूल(म्)…लेपलेपान्तरार्गटमांसपेशिषु वि.सू.१९क/२२.
sha'i spyan
पा. मांसचक्षुः, चक्षुभेदः — {de la mthong ba ni spyan rnam pa lnga po sha'i spyan dang lha'i spyan dang shes rab kyi spyan dang chos kyi spyan dang sangs rgyas kyi spyan no//} तत्र दर्शनं चक्षुः पञ्चविधं मांसचक्षुः दिव्यं चक्षुः आर्यं प्रज्ञाचक्षुः धर्मचक्षुः बुद्धचक्षुश्च सू.व्या.२२७क/१३७; द्र. {sha'i mig/}
sha'i mig
मांसचक्षुः — {gang phyir sha yi mig gis gzugs/} /{thag ring gnas dang bsgribs pa dang /} /{phra rgyas} (? {phra ba} ) {thams cad mi mthong ba/} {de phyir lha yis mthong bar 'dod//} दूरस्थमावृतं सूक्ष्मं सर्वतश्च न पश्यति । मांसचक्षुर्यतो रूपमतो दिव्यं दृगिष्यते ।। अभि.भा.६४ख/११२२; द्र. {sha'i spyan/}
sha'i mdzer ba
= {sha mdzer/}
sha'i zas
• वि. आमिषाहारः — {de ltar 'di dag ni sngon gyi drang srong gi zas bor nas sha zan bzhin du sha'i zas kyis lto gang} यन्नामैते पूर्वर्षिभोजनान्यपास्य क्रव्यादा इवामिषाहाराः परिपूर्णकुक्षयः ल.अ.१५४क/१०१; • सं. मांसभोजनम् — {bcom ldan 'das kyis sha'i zas gnang ste} भगवता मांसभोजनमनुज्ञातम् ल.अ.१५६ख/१०३.
sha'i gsal shing
पा. मांसशूलम्, देहस्थचिह्नविशेषः — {lha min rnams kyi mtshan ma ni khyi gdong ma'i ba lang gi rwa dang} … {bya rog gdong ma'i sha'i gsal shing dang} आसुरीणां चिह्नम्—गोशृङ्गं श्वानास्यायाः…मांसशूलं काकास्यायाः वि.प्र.१६९क/३.१५८.
sha'i lhag rol cung zad yod pa
वि. किञ्चिच्छिष्टमांसम् — {yan lag dang nying lag phyogs phyogs su rnam par 'thor zhing ma 'brel la/} {sha dang bcas pa'am sha med pa 'am sha'i lhag rol cung zad yod pa dag la ni rnam par 'thor bar mos par byed do//} दिशोदिशमङ्गप्रत्यङ्गेषु विक्षिप्तेषु विश्लेषितेषु समांसेषु निर्मांसेषु किंचिच्छिष्टमांसेषु विक्षिप्तकमित्यधिमुच्यते श्रा.भू.१३६क/३७२.
shar
• वि. पूर्वः, ओ वा — {shar gyi zhal ni nag po} पूर्वमुखं कृष्णम् वि.प्र.३६क/४.११; {rigs kyi bu khyod shar phyogs su song zhig} गच्छ त्वं कुलपुत्र पूर्वस्यां दिशि अ.सा.४२२क/२३८; {'di ni bdag gi myang 'das shar//} इयं निर्वृतिः पूर्वा च अ.क.२०९ख/२४.१६; • सं. पूर्वा, पूर्वादिक् म.व्यु.८३१८ (११५ख); {phyogs kyi bye brag/} पूर्वा {dang} प्राची {shar} मि.को.१७क; प्राची मि.को.१७क; • = {shar ba/} । ।। • = {sha ru} ( {shar 'gyur ba} मांसं भवति) — {rdul las pags pa dang khrag tu 'gyur ba dang shar 'gyur ba ste} रजसि चर्मरक्तं च भवति, मांसं च भवति वि.प्र.२२४ख/२.८.
shar du
पूर्वे — {shar du brgya byin nor sbyin du gnod sbyin no//} पूर्वे शक्रः यक्षो धनदे वि.प्र.१७१क/१.२१; {de la shar du sgrol ma las skyes pa dbye bar 'dod ma} तत्र पूर्वे विद्वेषेच्छा ताराजन्या वि.प्र.४४ख/४.४३; पूर्वेण — {shar du dpag tshad phyin gyur nas//} पूर्वेण योजनं गत्वा अ.क.६४ख/६.१३२; {shar du ni li kha ra shing 'phel gyi mdun gyi nags li kha ra'i shing tshang tshing can zhes bya'o//} पूर्वेण पुण्ड्रकच्छो नाम दावः पुरतः पूर्णवर्धनस्य वि.सू.७४क/९१; प्राक् — {de bzhin shar du rtse mo bstan/} /{dngos grub 'bring du yongs su grags//} प्रागग्रेण तथा सिद्धिर्मध्यमा परिकीर्तिता । स.दु.१२८क/२३६.
पूर्वपत्रम् — {chu skyes kyi shar gyi 'dab ma la stobs kyi rgyu dang mer pad+ma dang} अब्जपूर्वपत्रे कर्कोटः, अग्नौ पद्मः वि.प्र.७३क/४.१३६; {de bzhin du shar gyi 'dab ma la nag mo 'bar ma ro mnyam pa'o//} एवं पूर्वपत्रे कृष्णदीप्ता समरसा वि.प्र.५०क/४.५४; पूर्वदलम् — {mnyam gnas ni shar gyi 'dab ma'i rtsa snar ma la lhag pa'i lha'o//} समानः पूर्वदलेऽधिदेवो रोहिणीनाड्याम् वि.प्र.२३८क/२.४२.
shar gyi pad+ma
पूर्वकमलम् — {de nas byang chub sems dpa'i 'phar ma'i shar gyi pad+ma la sna dang dri ro mnyam pa'o//} ततो बोधिसत्त्वपुटे घ्राणो गन्धश्च पूर्वकमले समरसः वि.प्र.५०ख/४.५६.
shar gyi phyogs
= {shar phyogs/}
shar gyi yul
पूर्वदेशः लो.को.२३४३.
shar gyi ri
= {shar gyi ri bo/}
shar gyi ri bo
ना. उदयगिरिः, पर्वतः— {shar gyi ri bos nub kyi ri la sbyor ba'i bya ba rab tu byed/} /{skad cig gis ni sa dang sa 'dzin bral ba'i rol rtsed rnam par bsgrubs//} प्रकुर्वन्त्यस्ताद्रेरुदयगिरिणा श्लेषकलनां क्षणात् क्षोणीक्ष्माभृद्विघटनविनोदं विदधति । अ.क.३१८क/४०.१२८; उदयाद्रिः — {de nas shar gyi ri rtser ri bong can/} … {'dzegs} अथोदयाद्रेः शिखरं शशाङ्कः…आरुरोह अ.क.१३०४क/१०८.११३; उदयः मि.को.१४७क ।
shar gyi ri bo pa
पूर्वशैलाः, निकायभेदः लो.को.२३४३; द्र. {shar gyi ri bo'i sde/}
shar gyi ri bo'i sde
पूर्वशैलाः, निकायभेदः म.व्यु.९०९० ( {sde bzhi rnam pa bco brgyad du gyes pa'i ming la} म.व्यु.१२५ख).
shar gyi rlung
पूर्वा वायवः — {phyi rol gyi rlung gi khams gang zhe na} … {shar gyi rlung dang} … {rnam par 'thor ba'i rlung dang} बाह्यो वायुधातुः कतमः? … पूर्वा वायवः… वैरम्भा वायवः श्रा.भू.८३क/२१६; द्र. {shar phyogs kyi rlung /}
shar gyi lus 'phags
ना. पूर्वविदेहः, द्वीपः — {'dzam bu'i gling dang shar gyi lus 'phags dang nub kyi ba lang spyod dang byang gi sgra mi snyan stong dang} सहस्रं जम्बूद्वीपानां पूर्वविदेहानामपरगोदानीयानामुत्तरकुरूणाम् अभि.भा.१५२क/५२८; {bdag la 'dzam bu'i gling} … {shar gyi lus 'phags dang nub kyi ba lang spyod dang byang gi sgra mi snyan gyi gling yang yod} अस्ति मे जम्बुद्वीपः…पूर्वविदेहः अवरगोदानीयः उत्तरकुरुश्च वि.व.१७९ख/१.६०; {gnas ni phyogs bzhir rlung dang me dang chu dang sa'i rang bzhin gyis gnas pa/} {shar gyi lus 'phags dang 'dzam bu'i gling chung ngu dang byang gi sgra mi snyan dang nub kyi ba lang spyod do//} पीठं चतुर्दिक्षु वाय्वग्न्युदकपृथ्वीस्वभावेनावस्थितं पूर्वविदेहम्, लघुजम्बूद्वीपम्, उत्तरकुरुः, अपरगोदानीयमिति वि.प्र.१७०ख/१.२०.
shar gyi lus 'phags kyi gling
ना. पूर्वविदेहद्वीपः, द्वीपः — {shar gyi lus 'phags kyi gling gi tshad du ni shar gyi lus 'phags kyi gling} पूर्वविदेहद्वीपप्रमाणेन पूर्वविदेहद्वीपाः र.व्या.८५क/२२; पूर्वविदेहः — {gling bzhi ste/} {'dzam bu'i gling dang shar gyi lus 'phags gling dang nub kyi ba lang spyod dang byang gi sgra mi snyan} चत्वारो द्वीपाः— जम्बूद्वीपः, पूर्वविदेहः, अवरगोदानीयः, उत्तरकुरुश्च अभि.भा.१०८ख/३८१.
shar gyi lus 'phags gling
= {shar gyi lus 'phags kyi gling /}
shar 'gyur
क्रि. मांसं भवति — {khu ba las rkang du 'gyur ba dang rus par 'gyur ba dang rgyus pa ste/} {chu rgyus rnams su 'gyur ba'o//} {rdul las pags pa dang khrag tu 'gyur ba dang shar 'gyur ba ste} शुक्रे मज्जा भवति, अस्थीनि भवन्ति, नाड्यश्च स्नायवो भवन्ति, रजसि चर्मरक्तं च भवति, मांसं च भवति वि.प्र.२२४ख/२.८.
shar sgo
= {shar gyi sgo/}
shar gnyer
= {shar gnyer ba/}
shar gnyer ba
• सं. वैरम् — {rma 'byin pa ni 'di dag la shar gnyer ba yod pas rma 'byin pa can te} क्षतमेषां वैरं विद्यत इति क्षतिनः अभि.स.भा.७६ख/१०५; {shar gnyer ba med pa'i sems} अवैरचित्ताः ग.व्यू.६ख/१०५; • वि. वैरवृत्तिः — {'on lkugs long ba zhar ba dang /} /{rgan pa dag ni shar gnyer dang //} बधिरान्धकाणमूकानां वृद्धानां वैरवृत्तिनाम् । ल.अ.१८७ख/१५८.
shar gnyer ba dam po
वि. दृढवैरः — {phan tshun mi 'thun pa'i chos bgro ba byed pa dang} … {shar gnyer ba dam po dang} … {bstan pa 'di la spyod par 'gyur} अन्योन्यभिन्नधर्मसङ्गायनतया… दृढवैराः… इह शासने चरिष्यन्ति रा.प.२४२ख/१४०.
shar gnyer ba med pa
वि. अवैरम् — {de dag thams cad kyang gnod sems med pa'i sems dang shar gnyer ba med pa'i sems dang} … {su gyur te} ते सर्वेऽव्यापन्नचित्ता भवन्ति अवैरचित्ताः ग.व्यू.६ख/१०५.
shar bltas
वि. प्राङ्मुखः — {shar bltas me long la bltas na/} /{nub tu bltas par ji ltar 'gyur//} प्राङ्मुखो दर्पणं पश्यन् स्याच्च प्रत्यङ्मुखः कथम् ।। त.स.८१क/७४९; त.प.१४९क/७५०.
shar dang nub
• वि. पूर्वापरम्— {rgyal ba dang rnam par rgyal ba'i bum pa ni shar dang nub kyi bum pa'i phyi rol du} जयो विजयः पूर्वापरकलशबाह्ये वि.प्र.१४१क/३.७८; {shar dang nub kyi rta babs kyi 'og tu blta bar bya} पूर्वापरतोरणाधो दर्शनीयाः वि.प्र.४४ख/४.४३; • सं. पौर्वापर्यम् — {rdul phra rab rnams nyid shar dang nub tu gnas pa na phyogs kyi sgras brjod pa 'ba' zhig tu zad do//} केवलमणव एव पौर्वापर्येणावस्थिता दिक्छब्दवाच्याः त.प.११३ख/६७८.
shar dang nub tu gnas pa
वि. पौर्वापर्येणावस्थितः — {rdul phra rab rnams nyid shar dang nub tu gnas pa na phyogs kyi sgras brjod pa 'ba' zhig tu zad do//} केवलमणव एव पौर्वापर्येणावस्थिता दिक्छब्दवाच्याः त.प.११३ख/६७८.
shar du kha bltas pa
वि. प्राङ्मुखः — {shar du kha bltas pa me long la lta ba na ji ltar nub tu kha bltas par 'gyur} प्राङ्मुखो दर्पणमवलोकयन् कथमिव प्रत्यङ्मुखो भवति त.प.१४८ख/७४९.
shar du song
वि. प्राङ्नतः, ओ ता — {shar du song 'jug pa yis ni/} /{nub phyogs song 'jug la bkod pas/} /{gdong mthong ba na 'khrul pa yin/} /{nub phyogs lta bar rtogs pa min//} नैवं प्राङ्नतया वृत्त्या प्रत्यग्वृत्तिसमर्पितम् । बुध्यमानो मुखं भ्रान्त्या प्रत्यगित्यवगच्छति ।। त.स.९६क/८४६; त.स.८१क/७५०.
shar pa
= {shar phyogs pa} पौरस्त्याः — {zhes pa brjid dang ldan pa'i tshig/} /{tshigs bcad la yang shar pa sbyor//} इति पद्येऽपि पौरस्त्या बध्नन्त्योजस्विनीर्गिरः । का.आ.३२१क/१.८३; पौरस्त्याः गौडाः प्र.टी.१.८३.
shar phyogs
• सं. पूर्वा दिक् — {shar phyogs kyi 'jig rten gyi khams 'dzam bu chu klung gi mdog dang ldan pa na} पूर्वस्यां दिशि जाम्बूनदप्रभासवत्यां लोकधातौ ग.व्यू.३४६क/६५; {shar phyogs dma' na nub phyogs mtho} पूर्वा दिगवनमति पश्चिमा दिगुन्नमति म.व्यु.३०१९ (५३ख); प्राची — {shar phyogs rgya mtsho'i mthar thug par/} /{mchod rten gyis brgyan mdzes pa ni//} प्राचीं समुद्रपर्यन्तां चैत्यालंकृतशोभनाम् ।। म.मू.३१४ख/४९२; • वि. पूर्वः — {shar phyogs kyi rgya mtsho chen po'am lho phyogs sam} पूर्वं वा महासमुद्रं दक्षिणं वा अ.सा.४४८क/२५३; प्राचीनः — {shing thams cad kyi grib ma shar phyogs su song yang shing de'i grib ma sku las mi yol ba dang} सर्ववृक्षाणां प्राचीननिम्नासु छायासु तस्य वृक्षस्य छायया कायाविजहनता बो.भू.४१क/५३. {shar phyogs na} पूर्वस्यां दिशि — {shar phyogs na} … {de bzhin gshegs pa mi 'khrugs pa zhes bya ba} पूर्वस्यां दिशि अक्षोभ्यो नाम तथागतः सु.व्यू.१९८क/२५६; पुरस्थिमेन — {shar phyogs na de bzhin gshegs pa mi 'khrugs pa zhes bya ba} पुरस्थिमेनाक्षोभ्यो नाम तथागतः सु.प्र.३२ख/६३. {shar phyogs nas} पूर्वेण लो.को.२३४३. । {shar phyogs su} पूर्वस्यां दिशि — {rigs kyi bu khyod shar phyogs su song zhig} गच्छ त्वं कुलपुत्र पूर्वस्यां दिशि अ.सा.४२२ख/२३८; {shar phyogs su} … {ra ba'i mtshan ma 'am} पूर्वस्यां दिशि… प्राकारनिमित्तं वा वि.व.१३९क/२.११५; पूर्वस्मिन् लो.को.२३४३. {shar phyogs logs kyi phyogs cha na} पूर्वस्मिन् वै दिशो भागे — {shar phyogs logs kyi phyogs cha na/} /{lha mo gzhon nu brgyad yod de/} /{rgyal dang rnam par rgyal ma dang /} /{don grub ma dang} … {dga' 'phel ma//} पूर्वस्मिन् वै दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः । जयन्ती विजयन्ती च सिद्धार्था…नन्दवर्धनी । ल.वि.१८५ख/२८२.
shar phyogs kyi rlung
पूर्वो वायुः — {phyi rol gyi rlung de yang shar phyogs kyi rlung yod do//} {lho phyogs dang dub phyogs dang byang phyogs kyi rlung yod do//} सन्ति बहिर्धा पूर्वे वायवो दक्षिणाः पश्चिमा उत्तरा वायवः शि.स.१३७ख/१३३; द्र. {shar gyi rlung /}
वि. पौरस्त्यः — {zhes pa mi mnyam ma brtags par/} /{don dang rgyan gyi tshogs dag la/} /{ltos nas shar phyogs pa dag la/} /{snyan ngag lam 'di 'byung bar 'gyur//} इत्यनालोच्य वैषम्यमर्थालङ्कारडम्बरौ । अवेक्षमाणा ववृधे पौरस्त्या काव्यपद्धतिः ।। का.आ.३२०क/१.५०; प्राच्यः मि.को.१३८ख ।
वि. प्राचीननिम्नः — {shing thams cad kyi grib ma shar phyogs su song yang shing de'i grib ma sku las mi yol ba dang} सर्ववृक्षाणां प्राचीननिम्नासु छायासु तस्य वृक्षस्य छायया कायाविजहनता बो.भू.४१क/५३.
shar ba
• क्रि. उद्ययौ — {de nas bdud rtsi skyed pa ni/} … /{sngo bsangs gdong gi khyad can shar//} अथोद्ययौ सुधासूतिः श्यामामुखविशेषकः । अ.क.३०१ख/१०८.७२; • सं. १. उदयः — {zla ba shar ba'am zla ba nub pa'i tshe} चन्द्रोदये चन्द्रास्तमये वा अभि.स्फु.२९८क/११५५; {nyi shar tshe} सूर्योदये अ.क.३क/५०.१९; {smin drug shar ba las kyang ni/} /{snar ma nye ba yin par rtog//} कृत्तिकोदयतश्चापि रोहिण्यासत्तिकल्पना ।। त.स.५२क/५०९; उद्गतिः — {de'i gnas nye 'khor dang bcas pa nas gzhan na gnas pa la skya rengs shar na'o//} तत्स्थानादन्यत्र स्थितस्यारुणोद्गतौ वि.सू.२२ख/२७; {skya rengs shar na} अरुणोद्गतेः वि.सू.६३ख/८०; उद्गमनम् — {nyi ma shar ba'i 'o//} सूर्योद्गमने वि.सू.२२क/२७ २. ( {shar bu} इत्यस्य स्थाने) सूचिका म.व्यु.५५९० ०. अवसङ्गः — {mi 'gul bar bya ba'i phyir shar ba gzhug go//} अकम्पनायास्यामवसङ्गदानम् वि.सू.९४ख/११३; • कृ. १. उदितः — {zla ba ni/} /{dal bus shar ba nam mkha' dag//} शनैः । इन्दुर्गामुदितः अ.क.२१९क/२४.१२७; {gdugs shar na sems can rnams kyi bya ba thams cad shin tu mang bar 'gyur ro//} आदित्ये उदिते सत्त्वाः कर्मक्रियासु प्रचुरा भवन्ति शि.स.१५७ख/१५१; समुदितः — समुदितः {shar ba 'am 'dus pa'am spyi} म.व्यु.६९०२ (९८ख); उद्गतः — अरुणोद्गतम् {skya rengs shar ba} म.व्यु.८२३७ (११४ख); समुद्गतः लो.को.२३४३ २. प्रोदयमानः — {blo rnam par dag pa khyod ni gdugs dang por shar ba ltar lhang nge ba'o//} अभिविरोचसे त्वं विशुद्धबुद्ध (द्धि भो.पा.) सूर्य इव प्रोदयमानः ।। ल.वि.१६१क/२४२; • वि. = {gzhon nu} युवा — {gzhon nu na chung shar ba dang //} वयस्थस्तरुणो युवा अ.को.१७२ख/२.६.४२; यौति स्त्रीबाह्याङ्गाद्यवयवैः मिश्रीभवतीति युवा । यु मिश्रणे । परिपूर्णषोडशवर्षस्य अवृद्धस्य नामानि अ.वि.२.६.४२; • ना. उदयनः, नृपः — {rgyal po dmag brgya pas bsams pa/} {bdag gi bu btsas pa na 'jig rten nyi ma shar ba ltar snang bar gyur pas gzhon nu 'di'i ming shar bar gdags so snyam nas bu de'i ming shar ba zhes bya bar btags so//} राजा शतानिकोऽचिन्तयत् । मम पुत्रो जातो लोकधातौ भास्कर इव समुज्ज्वलः । अतोऽस्य उदयन इति नाम कार्यम् वि.व.३ख/२.७५.
shar ba nyid
उद्गतत्वम् — {nam ma nangs pa nyid la'o//} {'dir ni skya rengs tha ma ma shar ba nyid de yin no//} अप्रभातत्वे । अन्त्यारुणस्यैतदत्रानुद्गतत्वम् वि.सू.४७क/५९.
१. शलाका — {rin po che sna tshogs kyi shar bu brgya stong legs par bres pa} सर्वरत्नशलाकाशतसहस्रसम्यग्विततम् ग.व्यू.१७०ख/२५३; सूचिका म.व्यु.५५९० (सूचिकम् म.व्यु.८२ख); सूचिकम् मि.को.१४०ख २. जालम् — {la la la ni rin po che grangs med pa'i khang pa} … {ba gam dang skar khung gi shar bu dang zla gam rin po che seng ge'i dra bas brgyan par snang ngo //} केषांचिदसंख्येयरत्नभवन…निर्यूहगवाक्षजालार्धचन्द्रसिंहपञ्जरमणिविचित्रदर्शनीयमाभासमागच्छति ग.व्यू.३२ख/१२७.
shar ma
तरुणी श.को.१२३२.
shar ri
= {shar gyi ri bo/}
shar lus 'phags po
= {shar gyi lus 'phags/}
shar lho
वि. पूर्वदक्षिणः, ओ णा — {shar lho'i phyogs mtshams kyi 'jig rten gyi khams spos kyi 'od zer rab tu snang ba na/} {de bzhin gshegs pa} … {spos kyi mar me zhes bya ba} पूर्वदक्षिणायां दिशि गन्धार्चिःप्रभास्वरायां लोकधातौ गन्धप्रदीपो नाम तथागतः ग.व्यू.३४६ख/६६; {rkang khrus kyi gzhi bya'o/} /{gtsug lag khang gi steng gi shar lho'i mtshams su'o//} कारयेरन् पादधावनिकाम् । उपरि विहारस्य पूर्वदक्षिणकोणे वि.सू.६ख/७; म.व्यु.८३३२ (११५ख); दक्षिणपूर्वः, ओ र्वा — {dkyil 'khor gyi phyi rol shar lho mtshams kyi phyogs su cho ga mthong ba'i las kyis thab khung bya ste} मण्डलबहिर्दक्षिणपूर्वायां दिशि विधिदृष्टेन कर्मणा अग्निकुण्डं कारयेत् म.मू.११८क/२७.
shal ma ri
= {shal ma li/}
shal ma la
= {shal ma li/}
shal ma li
शाल्मलिः, वृक्षविशेषः — {shal ma li yi sdong po yang /} /{dpag bsam shing du 'khrungs par shog//} कूटशाल्मलिवृक्षाश्च जायन्तां कल्पपादपाः ।। बो.अ.३७ख/१०.६; {nang ga na ni srin mo khro/} … /{'od ma can klung shal ma li//} नङ्गायां राक्षसीकोपा…वेत्रनद्यां तु शाल्मलिः वि.व.२१३ख/१.८९; शाल्मली — {gzhan gyi bud med la spyod pa rnams kyis shal ma li'i shing gi 'og dang steng du snang ba dang shal ma li gang yin pa de yang ga las skyes te} कुतः…जाताः, याः पारदारिकैः शाल्मलीवृक्षस्य अधस्तादुपरि च दृश्यन्ते? स च शाल्मलिर्वा? बो.प.८९क/५२; म.व्यु.४९४१ (७५ख).
shal ma li'i sdong po
कूटशाल्मलिवृक्षः — {shal ma li yi sdong po yang /} /{dpag bsam shing du 'khrungs par shog//} कूटशाल्मलिवृक्षाश्च जायन्तां कल्पपादपाः ।। बो.अ.३७ख/१०.६; द्र. {shal ma li'i shing /}
shal ma li'i shing
शाल्मलीवृक्षः — {gzhan gyi bud med la spyod pa rnams kyis shal ma li'i shing gi 'og dang steng du snang ba dang} … {ga las skyes te} कुतः…जाताः, याः पारदारिकैः शाल्मलीवृक्षस्य अधस्तादुपरि च दृश्यन्ते? बो.प.८९क/५२; द्र. {shal ma li'i sdong po/}
shal ma lir gnas pa
= {mkha' lding} शाल्मलिस्थः, गरुडः लो.को.७१७.
shal+la kI
= {si h+la/}
shas
• सं. १. = {cha shas} अंशः — {sangs rgyas chos mchog skye ba'i shas/} /{sems can rnams la yod pas na//} बुद्धधर्मोदयांशस्तु श्रेष्ठः सत्त्वेषु विद्यते । बो.अ.१९क/६.११८; प्रत्यंशः लो.को.२३४४; भागः — {shas mnos pa dang de grub pa'i phyir reg pa ni rkyen de lta bu dag yod na rung ba ma yin pa nyid du mi 'gyur ro//} नाकल्पिकत्वं भागनयने स्पृष्टौ नीतस्य प्रवेशने तद्रूपेषु प्रत्ययेषु वि.सू.३७क/४६ २. अल्पो भागः — {dga' bde de ni de nyid kyi/} /{bdag gis de las shas mi 'thob//} तस्यैव तत्प्रीतिसुखं भागो नाल्पोऽपि मे ततः ।। बो.अ.१८क/६.९५; अणुः — {yon tan mchog tshogs gcig pu yi/} /{yon tan shas tsam 'ga' zhig la/} /{snang na} गुणसारैकराशीनां गुणोऽणुरपि चेत्क्वचित् । दृश्यते बो.अ.१९क/६.११७; {shas tsam ni rdul phra rab tsam yang ste} अणुरपि परमाणुमात्रोऽपि बो.प.१३३ख/१११; • अव्य. ईषत् — {me de nyid} … {btso bar bya ba'i 'byung ba'i khyad par 'bras kyi tshogs shas kyis tshos pa la ni zhim par tshos pa'i rgyu yang yin} स एवाग्निः पाक्यभूतविशेष ईषत्पक्वावस्थे तण्डुलसमूहे स्वादुपाकहेतुर्भवति अभि.स्फु.१५८क/८८५; • = {sha yis/} {shas tsam} अणुरपि — {yon tan mchog tshogs gcig pu yi/} /{yon tan shas tsam 'ga' zhig la/} /{snang na} गुणसारैकराशीनां गुणोऽणुरपि चेत्क्वचित् । दृश्यते बो.अ.१९क/६.११७; {shas tsam ni rdul phra rab tsam yang ste} अणुरपि परमाणुमात्रोऽपि बो.प.१३३ख/१११.
shas kyis tshos pa
वि. ईषत्पक्वावस्थः — {me de nyid} … {btso bar bya ba'i 'byung ba'i khyad par 'bras kyi tshogs shas kyis tshos pa la ni zhim par tshos pa'i rgyu yang yin zhing} स एवाग्निः पाक्यभूतविशेष ईषत्पक्वावस्थे तण्डुलसमूहे स्वादुपाकहेतुर्भवति अभि.स्फु.१५८क/८८५.
shas chung ba
• वि. अनुत्सदः — {snyigs ma shas che ba'i dus dang snyigs ma med pa'i dus dang snyigs ma shas chung ba'i dus kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} कषायोत्सदकालतां च यथाभूतं प्रजानाति । निष्कषायानुत्सदकषायकालतां च बो.भू.१३४क/१७२; अबहुलः — {gang so sor rtog pa'i shas chung ba de dag gi'ang yid 'phrog par byed do//} ये चाप्रतिसंख्यानबहुलास्तेषां मनांस्याकर्षति अ.श.२००ख/१८५; • सं. मान्द्यम् — {cha mnyam pa la spyod pa ni/} {nyon mongs pa rang bzhin du gnas pa ste/} {nyon mongs pa shas che ba dang shas chung ba rnam par spangs nas mnyam pa'i gnas skabs zhes bya ba'i tha tshig ste} समभागचरितः प्रकृतिः (तिस्थः भो.पा.) संक्लेशः औत्कट्यमान्द्यविवर्जितसमावस्थे क्लेश इत्यर्थः अभि.स.भा.८६क/११७.
shas che
= {shas che ba/} {shas cher} भूयस्या मात्रया — {de de ltar shin tu brtags pa'i shes pa dang ldan pas de bas kyang shas cher dam pa'i chos tshol ba la mngon par brtson par gnas te} स एवं प्रत्यवेक्षितज्ञानो भूयस्या मात्रया सद्धर्मपर्येषणाभियुक्तो विहरति द.भू.१९७क/२०.
shas che ba
• वि. = {lhag pa} अधिमात्रः — {nyes pa chung ngu byed pa la ni 'khrul pa gleng bar byed/} {nyes pa 'bring byed pa la ni spro bar byed/} {nyes pa chen po byed pa la ni skrod par byed de} स्खलितचोदना मृदौ व्यतिक्रमे । मध्ये व्यतिक्रमेऽवसादना । अधिमात्रे व्यतिक्रमे प्रवासना बो.भू.४५ख/५९; {shas cher brlang} अधिमात्ररौद्राः बो.भू.८९ख/११४; बहुः — {sems can nyon mongs pa shas che zhing gdul dka' ba rnams kyi gdul ba'i thabs shes pa dang} बहुक्लेशानां दुर्विनेयानां च सत्त्वानां विनयोपायज्ञता बो.भू.१४९ख/१९३; बहुलः — {dge slong 'dod chags shas che ba rnams gdul ba} … {'i phyir} रागबहुलानां भिक्षूणां विनयनार्थम् अ.श.२००ख/१८५; {rigs kyi bu 'di ni khro ba dang zhe gnag pa shas che bas khyad par thob par mi 'gyur gyis} अयं कुलपुत्रः क्रोधपर्यवस्थानबहुलो विशेषं नाधिगच्छति अ.श.२५२क/२३१; महान् — {me 'bar nyi ma khrag mdog 'dra ba'i mdag ma'i dong /} /{shas cher 'jigs byed} अङ्गारखदा महाभयकरी ज्वालार्करक्तोपमा अ.श.१०९क/९९; महती — {thos nas kyang de shas cher chad pa'i 'du shes skyes la} श्रुत्वा चास्य महती परिभवसंज्ञा उत्पन्ना अ.श.२७८ख/२५६; उत्सदः — {zhe sdang 'phel zhing rnam rtog shas kyang che//} प्रदोष वर्धेन्ति वितर्क उत्सदाः शि.स.६४क/६२; {snyigs ma shas che ba'i dus dang} … {yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} कषायोत्सदकालतां च यथाभूतं प्रजानाति बो.भू.१३४क/१७२; उन्मदः — {rnam par rtog pa shas che ba gang yin pa de ni rnam par rtog pa spyad pa'o//} यो वितर्कोन्मदः स वितर्कचरितः श्रा.भू.७१क/१८४; तीव्रः — {de bzhin du bad kan can yang zhe sdang shas che bar mthong gi 'dod chags drag po ni ma yin la} तथा श्लेष्मणोऽपि तीव्रद्वेषो दृष्टो न तु तीव्ररागः त.प.१०९क/६६९; {da ltar rmongs par 'gyur ba'i dngos po la gti mug shas chen po dang gti mug yun ring po skye bar 'gyur ba ste} एतर्हि मोहनीये वस्तुनि तीव्रमोहश्च भवत्यायतमोहश्च श्रा.भू. ६८क/१७१; {nyon mongs shas chen} तीव्रक्लेशः अभि.को.१४ख/४.९६; उत्कटः — {sngon gnyen po chen po goms par bya ba'i dbang gis dngos po shas che ba la yang rang bzhin gyis nyon mongs pa chung ngus kun du 'byung ba'i phyir ro//} उत्कटेऽपि वस्तुनि पूर्वप्रतिपक्षाभ्यासवशेन प्रकृत्या मृदुक्लेशसमुदाचारात् अभि.स.भा.८६क/११७; उद्भूतः — {'di dag la 'jug pa shas che zhing mchog tu gyur pa yod pas na 'jug pa shas che ba dag go//} उद्भूता उत्कृष्टा वृत्तिरेषामित्युद्भूतवृत्तयः अभि.स्फु.३११क/११८५; {gang tshe mun pa'i nus pa ni/} /{shas chen po dang sbyor ba na/} /{de tshe 'di ni 'gro ba kun/} /{'jig par byed pa yin zhes grag//} उद्भूतशक्तिरूपेण तमसा युज्यते यदा । प्रलयं सर्वजगतस्तदा किल करोत्ययम् ।। त.स.५ख/७७; समुद्भूतः — {gang gi tshe snying stobs shas cher 'phel ba la rten par byed pa/} {de'i tshe 'jig rten gnas pa'i rgyur 'gyur te} यदा तु सत्त्वं समुद्भूतवृत्तिं संश्रयते, तदा लोकानां स्थितिकारणं भवति त.प.१७९ख/७५; उत्तरः — {gang zhig bsam gtan la brten nas rtag pa la sogs par lta ba skyed par byed pa/} {de ni lta ba shas che ba'i bsam gtan pa yin no//} यो ध्याननिश्रयेण शाश्वतादिदृष्टिमुत्पादयति, स दृष्ट्युत्तरध्यायी अभि.स्फु.१०९ख/७९६६; अतिरिक्ततमः, ओ मा — {de'i bsdu ba'i dngos po bzhi las don sgrub pa shas che ba yin} तस्य चतुर्भ्यः संग्रहवस्तुभ्योऽर्थचर्या अतिरिक्ततमा भवति द.भू.२०१ख/२३; {de'i pha rol tu phyin pa bcu las sbyin pa'i pha rol tu phyin pa shas che ba yin te} तस्य दशभ्यः पारमिताभ्यो दानपारमिता अतिरिक्ततमा भवति द.भू.१८२ख/१३; पटीयान् — {lus dang lce'i dbang po gnyis cig car du yul dang phrad na rnam par shes pa gang sngar skye zhe na/} {gang gi yul shas che ba'o//} कायजिह्वेन्द्रिययोर्युगपद् विषयप्राप्तौ सत्यां कतरद् विज्ञानं पूर्वमुत्पद्यते? यस्य विषयः पटीयान् अभि.भा.३१ख/३६; • सं. १. उद्रेकः — {mi rtog pas na mnyam pa 'o/} /{shas che bas na tshe rabs 'dres//} समं हि निर्विकल्पत्वादुद्रेकाज्जन्मसङ्करः । ल.अ.१६२क/११२ २. आधिक्यम् — {rdo thal rgyu dang bye ma la sogs pa shas che ba yang ngo //} गडकवालुकाद्याधिक्ये वि.सू.४६क/५८; बाहुल्यम् — {mtshan ma med pa la gnas pa snga ma de nyid shas cher bsgoms pas} तस्यैव पूर्वकस्य निर्निमित्तस्य विहारस्य भावनाबाहुल्यात् बो.भू.१६६क/२२०; औत्कट्यम् — {cha mnyam pa la spyod pa ni/} {nyon mongs pa rang bzhin du gnas pa ste/} {nyon mongs pa shas che ba dang shas chung ba rnam par spangs nas mnyam pa'i gnas skabs zhes bya ba'i tha tshig ste} समभागचरितः प्रकृतिः (तिस्थः भो.पा.) संक्लेशः औत्कट्यमान्द्यविवर्जितसमावस्थे क्लेश इत्यर्थः अभि.स.भा.८६क/११७; उद्भूतत्वम् — {yid shas che ba'i phyir mi rnams so//} {'jig rten pa rnams ni yid kyi bu yin pa'i phyir ro zhes zer ro//} मनस उद्भूतत्वान्मनुष्याः । मनोरपत्या इति लौकिकाः अभि.स्फु.२४२क/३८०; उद्रेकत्वम् — {dran pa shas che ba'i phyir te} स्मृत्युद्रेकत्वात् अभि.भा.१२क/९०४; • ना. उत्कटः, द्रोणमुखम् — उत्कटो नाम द्रोणमुखम् {shas che ba zhes bya ba lung pa'i mda'} म.व्यु.५२८५ (७९क).
shas che ba'i dus
उत्सदकालता — {snyigs ma shas che ba'i dus dang snyigs ma med pa'i dus dang snyigs ma shas chung ba'i dus kyang yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes te} कषायोत्सदकालतां च यथाभूतं प्रजानाति । निष्कषायानुत्सदकषायकालतां च बो.भू.१३४क/१७२.
shas chen
= {shas che ba/}
shas chen po
= {shas che ba/}
shas cher
• वि. बहुः — {shas cher} ( {ram} ) {phal cher grung ba} बहुपटुः मि.को.८३क; • उ.प. देशीयः — {shas cher snyan ngag mkhan} कविदेशीयः मि.को.८३क; द्र. {shas che ba/}
shas cher 'jigs byed
वि. महाभयकरी — {mdag ma'i dong /} /{shas cher 'jigs byed} अङ्गारखदा महाभयकरी अ.श.१०९क/९९.
shas cher 'jug pa
उद्भूतवृत्तिः — {snying stobs shas cher 'jug pa la/} /{gang tshe rten par byed pa na/} /{de tshe 'jig rten thams cad kyi/} /{gnas pa'i rgyu mtshan nyid du 'gyur//} उद्भूतवृत्तिसत्त्वं तु यदा संश्रयते पुनः । तदा सर्वस्य लोकस्य स्थितेर्याति निमित्तताम् ।। त.स.५क/७५.
shas cher nyes rtsom med pa
असंरम्भः — {gzhan dag la shas cher nyes rtsom med pa yin/} {rnam par 'tshe ba med pa yin/} {khro ba med pa mang ba yin no//} असंरम्भाविहिंसाक्रोधबहुलः परेषाम् बो.भू.१६९क/२२३.
shas ches pa
वि. उद्रेकत्वम् — {dran pa shas ches pa'i phyir zhes bya ba ni dran pa lhag pa'i phyir zhes bya ba'i tha tshig go//} स्मृत्युद्रेकत्वादिति स्मृत्यधिकत्वादित्यर्थः अभि.स्फु.१६५क/९०४.
shas nyid
अंशिकत्वम् — {de la gzhan dag gis shas nyid ma bral lo//} अनया योत्रान्येषां मंशिक (ऽयोगमन्येषामंशिक भो.पा.)त्वस्य वि.सू.२८ख/३५.
shas pa
= {zhing pa} कर्षकः, क्षेत्राजीवः — {zhing pa shas pa so nam pa/} /{phru rlog pa dang rmos pa 'o//} क्षेत्राजीवः कर्षकश्च कृषकश्च कृषीवलः । अ.को.१९४ख/२.९.६; कर्षतीति कर्षकः । कृष विलेखने । कृषकश्च अ.वि.२.९.६.
shA ka
• सं. शाकः १. शक्तिः — {shA ka nus pa} श्री.को.१६४ख २. वृक्षविशेषः — {shA ka nus pa shing dang} श्री.को.१६४ख; • ना. शाकः, नृपः — {shA ka} … {mi yi bdag po'i khyad par la//} श्री.को.१६४ख ।
shA kaM
शाकम् — {shA kaM/} {ljang gu lo ma dang me tog 'bras bu la sogs so//} श्री.को.१६४ख । {shA ki nI} शाकिनी — {lang+kA srin po'i grong /} {yal ga/} {ku la T+Ta dang /} {shA ki nI} श्री.को.१६४ख ।
shA ke ta
ना. साकेतम्, नगरम् — {ba gam 'od tshogs ga bur gyis/} /{yongs su dkar po'i grong khyer ni/} /{shA ke ta zhes bya ba ste/} /{skal bzang sa yi thig le yod//} अस्ति सौभिप्रभापूरकर्पूरपरिपाण्डुरम् । साकेतं नाम नगरं सौभाग्यतिलकं भुवः ।। अ.क.१९ख/३.२.
शाणम्, शाणांशुकम् — {de yi shA na'i gos dag ni/} /{chung zhing rab tu rnyings pa mthong //} शाणं शीर्णतरं वासस्तस्य दृष्ट्वा…अल्पकम् । अ.क.१५५ख/७१.८.
shA na'i gos can
ना. शाणवासी, भिक्षुः — {shA na'i gos can dge slong sngon/} /{yon tan ldan pa'i bla ma'i bkas/} /{rgyal ba'i bstan pa gzung ba'i slad/} /{grong khyer bcom brlag dag tu zhugs//} शाणवासी पुरा भिक्षुर्गुणवान् गुरुशासनात् । जिनशासनमाधातुं मथुरां प्रस्थितः पुरीम् ।। अ.क.१५५क/७१.४.
shA N+Di l+ya
= {shAM Di l+ya/}
shA ra dwa tI'i bu
= {sha ra dwa ti'i bu/}
shA radwa ti'i bu
= {sha ra dwa ti'i bu/}
shA ri
ना. शारी, दारिका — {spang spos can gyi grong na bram ze rgyal zhes bya ba zhig gnas pa/} {des bram ze ma tha ra'i bu mo shA ri zhes bya ba thob nas} नालदग्रामके तिष्यो नाम ब्राह्मणः । तेन शारी नाम दारिका माठरसकाशाल्लब्धा अ.श.२७८क/२५५.
shA ri ka
= {shA ri kA/}
shA ri kA
• सं. = {bya shA ri kA} शारिका, पक्षिविशेषः — {chung ma la bu mo mig gnyis bya shA ri kA 'dra ba zhig btsas nas} दारिका जाता । तस्याः शारिकायाः सदृशी अक्षिणी वि.व.१०क/२.८१; • ना. शारिका, ब्राह्मणमाठरस्य दुहिता — {bram ze skar rgyal 'dis bdag la} … {phan mang du btags pa yin gyis/} {'di la shA ri kA de chung ma'i don du sbyin no snyam nas} तिष्येणेव ब्राह्मणेनास्माकं प्रभूतमुपकृतम्…तदस्य शारिकां भार्यार्थमनुप्रयच्छाम इति वि.व.१३क/२.८४; {bram ze'i khye'u 'di ma shA ri kA'i bu yin pas 'di'i ming shA ri'i bur gdags so snyam nas de'i ming shA ri'i bu zhes bya bar btags so//} अयं माणवः शारिकायाः पुत्रः । भवतु माणवस्य शारिपुत्र इति नाम इति वि.व.१४ख/२.८५.
shA ri bu
= {shA ri'i bu/}
shA ri'i bu
• ना. शारिपुत्रः, भिक्षुः/महाश्रावकः/बोधिसत्त्वः — {tshe dang ldan pa kun shes kauN+Din+ya dang} … {tshe dang ldan pa shA ri'i bu dang} … {de dag la sogs pa dge slong khri nyis stong dang thabs cig tu} आयुष्मता च ज्ञानकौण्डिन्येन… आयुष्मता च शारिपुत्रेण… एवंप्रमुखैर्द्वादशभिर्भिक्षुसहस्रैः सार्धम् ल.वि.१क/१; {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/} {'od srung chen po'i bu dang} … {shA ri'i bu dang} महाश्रावकसङ्घेन… तद्यथा—महाकाश्यपः…शारिपुत्रः म.मू.९९ख/९; {gnas brtan shA ri'i bu dang} स्थविरेण च शारिपुत्रेण सु.व्यू.१९५ख/२५४; {mi las smad pa zlos gar mkhan/} /{rigs su shA ri'i bu cis 'khrungs//} कस्मान्नाट्यकुले जातः शारिपुत्रो नराधमे ।। अ.क.१६२ख/१८.१३; शारिसुतः — {gal te 'jig rten de dag thams cad du/} /{shA ri'i bu dang 'dra bas gang gyur te//} स चैव सर्वा इय लोकधातु पूर्णा भवेच्छारिसुतोपमानाम् । स.पु.१३ख/२२; शारद्वतीपुत्रः — {rtogs pa dang lung gi mtshan nyid kyi dam pa'i chos kyi tshul la ste brjod pa la tshad ma ni thub pa sangs rgyas bcom ldan 'das rnams dang sangs rgyas kyi sras 'phags pa shAri'i bu la sogs pa yin te} सद्धर्मस्य आगमाधिगमलक्षणस्य नीतौ वर्णने मुनयो बुद्धा भगवन्तो बुद्धपुत्राश्च आर्यशारद्वतीपुत्रादयः प्रमाणम् अभि.स्फु.३११ख/११८७; • सं. शारिपुत्रता — {rang sangs rgyas la gus pa dang /} /{smon lam dag ni de yis kyang /} /{shes rab ldan pa shA ri'i bur/} /{skye ba 'di la de gyur to//} प्रत्येकबुद्धविनयात् प्रणिधानेन तेन च । गताऽस्मिन् जन्मनि सैव सप्रज्ञशारिपुत्रताम् ।। अ.क.१६२ख/१८.११.
shA ri'i bu chen
= {shA ri'i bu chen po/}
shA ri'i bu chen po
ना. महाशारिपुत्रः, श्रावकाचार्यः — {nyan thos kyi dge 'dun chen po} … {'di lta ste/} {'od srung chen po'i bu dang} … {shA ri'i bu chen po dang} महाश्रावकसङ्घेन…तद्यथा—महाकाश्यपः…महाशारिपुत्रः म.मू.९९ख/९.
shA la
= {sA la/}
shA la b+hany+dzi kA
शालभञ्जिका — {phyi rol gyi ka ba dag gi g}.{yas dang g}.{yon du shA la b+hany+dzi kA bya'o//} बाह्यस्तम्भयोः सव्यावसव्यं शा (सा पा.भे.)लभञ्जिकां कुर्यात् वि.प्र.१२१क/३.३९.
shA li dza ta ka
शालिजातकः — {shA li dza ta ka ni spyang gdong ma dang} … {rtsangs pa mo ni 'ug gdong ma ste brgyad ni lha min las skyes pa rnams kyi dam tshig dang gzugs yongs su bsgyur ba'o//} शालिजातको जम्बुकास्या…कृकलासः उलूकास्येत्यष्टौ असुरजातीनां समयाः, रूपपरिवर्तनं च वि.प्र.१६७क/३.१५०.
shA li dzaM
सालिजम् — {sha chen shA li dzaM zhes brjod/} /{dbang po gnyis sbyor kun du ru//} महामांसं सालिजं प्रोक्तं द्वीन्द्रिययोगं कुन्दुरुम् । हे.त.१९क/६०.
shA li'i sa
शालेयम्, शाल्युद्भवक्षेत्रम् मि.को.३४ख ।
shA l+ma lI
= {shAl ma li/}
shAM Di l+ya
• ना. शाण्डिल्यः, महामुनिः — {rkang pas pad 'phreng rab bskyed pas/} /{bdag ni pad ma can zhes bya/} /{ri dwags mngal skyes thub pa ni/} /{shAM Di l+ya yi bu mo yin//} अहं पद्मावती नाम पादोद्यत्पद्ममालिका । मृगीगर्भसमुद्भूता शाण्डिल्यस्य सुता मुनेः ।। अ.क.१४३ख/६८. २७; {skabs der thub pa chen po ni/} /{shAM Di l+ya yi gzhon nu ma/} /{gci ba 'thungs pas mngal gyi sgo/} /{thob pa ri dwags bu mo ni//} अस्मिन्नवसरे कन्यां शाण्डिल्यस्य महामुनेः । प्रस्रावपानसम्प्राप्तगर्भमुग्ध (मुख लि.पा.)मृगीसुताम् ।। अ.क.१४२ख/६८.१५; • सं. = {bil ba} शाण्डिल्यः, बिल्ववृक्षः — {bil ba shA N+Di l+ya dang ni/} /{shai lu Shau dang mA lU ra/} /{dpal gyi 'bras bu nyid kyang ngo //} बिल्वे शाण्डिल्यशैलूषौ मालूरश्रीफलावपि । अ.को.१५६क/२.४.३२; शाण्डिल्यमुनिवत् विप्रमान्यत्वात् शाण्डिल्यः अ.वि.२.४.३२.
shAkya
शाक्यः — {de'i tshe shAkya rnams kyi nang na shAkya snar ma zhes bya ba phyug cing} … {rnam thos kyi bu'i nor dang 'gran pa zhig gnas pa} शाक्येषु रोहिणो नाम शाक्यः प्रतिवसति आढ्यः… वैश्रवणधनप्रतिस्पर्धी अ.श.१९५क/१८०; {shAkya rnams kyi grong khyer sngon/} /{ser skya'i gzhi ni rab rgyas par/} /{shA kya'i gtso bo chen po yi/} /{'bangs kyi bu mo bzhin bzang ma//} शाक्यानां नगरे पूर्वं स्फीते कपिलवस्तुनि । महतः शाक्यमुख्यस्य सुमुखी दासकन्यका ।। अ.क.११३ख/११.२.
shAkya skyes kyi mchog
ना. शाक्यपुङ्गवः, बुद्धः — {shA kya skyes kyi mchog ni khyod nyid kyis/} /{phongs par gyur rnams dgrol phyir brtson par mdzad//} स्वयमेव हि शाक्यपुङ्गव व्यथितान्मोचयितुं त्वमुद्यतः ।। वि.व.१२६क/१.१५.
shAkya thub pa
ना. शाक्यमुनिः १. बुद्धः — {lag bzang dang} … {shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः…शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५; {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas shAkya thub pa la phyag 'tshal lo//} नमः शाक्यमुनये तथागतायार्हते सम्यक्संबुद्धाय शि.स.९४ख/९४ २. बोधिसत्त्वः — {de'i tshe byang chub sems dpa' shAkya thub pa 'bras bu dang rtsa ba dag gi phyir ri'i rgyal po gangs kyi steng du song ste} तस्मिंश्च काले शाक्यमुनिर्बोधिसत्त्वः फलमूलानामर्थे हिमवन्तं पर्वतमभिरूढः अ.श.२७३ख/२५१.
shAkya 'phel
ना. शाक्यवर्धनः, यक्षः — {gnod sbyin shA kya 'phel zhes pa/} /{shA kya'i grong khyer dag na gnas/} /{gang la btud pas shA kya yi/} /{byis pa nyer 'tshe med par 'gyur//} शाक्यवर्धननामाऽभूद् यक्षः शाक्यपुराश्रयः । यत्प्रणामेन शाक्यानां शिशवो निरुपद्रवाः ।। अ.क.२१०क/२४.२४.
shAkya blo
= {shAkya'i blo/}
shAkya blo gros
ना. शाक्यमतिः, आचार्यः लो.को.२३४०.
shAkya brtson 'grus
ना. शाक्यवीर्यः, आचार्यः लो.को.२३४०.
shAkya gzhon nu
शाक्यकुमारः — {shAkya gzhon nu bzang po dang ming chen dang ma 'gags pas} भद्रिकस्य शाक्यकुमारस्य महानाम्नोऽनिरुद्धस्य च ल.वि.११३ख/१६५; {shAkya gzhon nu lnga brgya} … {thams cad kyi thog ma la gzhon nu lha sbyin grong khyer nas byung ngo //} शाक्यकुमारशतानि… तत्र सर्वपुरतो देवदत्तः कुमारो नगरादभिनिष्क्रामति स्म ल.वि.७४ख/१०१.
shAkya bzang po
ना. शाक्यभद्रः, आचार्यः लो.को.२३४०.
shAkya 'od
ना. शाक्यप्रभः, आचार्यः मि.को.११२ख ।
shAkya ye shes
ना. शाक्यज्ञानः, आचार्यः लो.को.२३४०.
shAkya rigs dbang
शाक्यकुलेन्द्रः लो.को.२३४०.
shAkya lag na be con
ना. दण्डपाणिशाक्यः लो.को.२३४१.
shAkya bshes gnyen
ना. शाक्यमित्रः, आचार्यः म.व्यु.३५०३ (५९ख).
shAkya seng ge
ना. शाक्यसिंहः, बुद्धः — {shAkya seng ge mi yi mchog/} /{dpa' chen sangs rgyas la btud nas//} प्रणम्य बुद्धं महावीरं शाक्यसिंहं नरोत्तमम् । म.मू.२९०ख/४४९; वि.प्र.२२२क/२.१.
shAkya'i skyes mchog
ना. शाक्यपुङ्गवः, बुद्धः म.व्यु.२७ (२क).
shAkya'i rgyal
= {shAkya'i rgyal po/}
shAkya'i rgyal chen
ना. शाक्याधिराजः, बुद्धः — {shA kya'i rgyal chen don dam gzigs pas kyang //} शाक्याधिराजः परमार्थदर्शी स.पु.१२ख/२०.
shAkya'i rgyal po
• सं. शाक्यराजः, शाक्यानां राजा — {shAkya'i rgyal po bzang ldan de} असौ भद्रिकः शाक्यराजः अ.श.२४५ख/२२५; • ना. शाक्यराजः, मण्डलनायकः देवः — {dkyil 'khor dang bcas pa'i lha dpal shAkya'i rgyal po nas brtsams pa'i rdo rje 'bebs pa'i mthar thug pa la dbang bskur ba sbyin par bya ste} समाण्डलेयदेवताश्रीशाक्यराजप्रमुखवज्रावेशपर्यन्तमभिषेकं दद्यात् स.दु.१११क/१७४; {shA kya'i rgyal po'i phyag rgya 'o/} /{sa gnon mchog sbyin ting 'dzin dang /} /{mi 'jigs sbyin sogs rim pa bzhin//} शाक्यराजस्य मुद्रया ।। भूस्पर्शवरदध्यानमभयाद्या यथाक्रमम् । स.दु.१०५ख/१५४; {shA kya'i rgyal po sbyor bdag dpal/} /{sangs rgyas thams cad bsdu bar bya//} शाक्यराजयोगात्मा सर्वबुद्धान् समाजयेत् ।। स.दु.११०ख/१७२.
शाक्याधिपः, शाक्यराजः — {dpa' bo gdan las bzhengs nas ni/} {dgyes pas rdo rje gsor zhing shAkya'i bdag po dgyes pa thub pa'i dbang phyug la phyag 'tshal nas} वीरासनादुत्थाय प्रहर्षन् वज्रमुल्ललयन् शाक्याधिपं नन्दं मुनीश्वरं प्रणम्य स.दु.११२क/१८०.
shAkya'i bu
शाक्यपुत्रः — {shAkya'i bu ni nga'i tshul gyi phyi rol te/} {nyon mongs 'jug pa med pa dang mtshan nyid med pa dang rgyu med par smra} शाक्यपुत्रो मन्नयबहिर्धा वराकोऽप्रवृत्तिलक्षणहेतुवादी ल.अ.१२६ख/७३; शाक्यतनयः — {don grub pa dang shA kya'i bu/} /{yang dag mtha' dang phud bu lnga/} /{tshig stobs can dang yid gzhungs pa/} /{phyi ma'i dus na 'byung bar 'gyur//} सिद्धार्थः शाक्यतनयो भूतान्तः पञ्चचूडकः । वाग्बलिरथ मेधावी पश्चात्काले भविष्यति ।। ल.अ.१८९क/१६१; शाक्यपुत्रीयः— {shAkya'i bu'i dge sbyong 'di dag ni smra ba mang ba yin pas} बहूल्लापकाः श्रमणाः शाक्यपुत्रीया भवन्ति वि.व.१०८क/२.९२; {gal te sde pa kho na tshad ma yin na ni 'o na ni de dag gi ston pa yang sangs rgyas ma yin la/} {shAkya'i bu yang ma yin par 'gyur} यदि निकाय एव प्रमाणम्, न तर्हि तेषां बुद्धः शास्ता । न च ते शाक्यपुत्रीया भवन्ति अभि.भा.८६ख/१२०३; शाक्यः — {rgyal ba thams cad mkhyen pa nyid du bsgrub par bya ba'i phyir nam mkha'i gos can rnams kyis sgrub par byed pa bkod pa la/} {shA kya'i bu rnams kyis gang} … {nye bar len par byed pa yin no//} जिनसर्वज्ञसाधनाय दिगम्बरैः साधने कृते यानि दूषणानि शाक्यैरुपादीयन्ते त.प.२६३ख/९९६.
shAkya'i bu ma yin
= {shAkya'i bu ma yin pa/}
shAkya'i bu ma yin pa
वि. अशाक्यपुत्रीयः म.व्यु.९१२६ ( {shAkya'i bur mi rung ba'am shAkya'i bu ma yin pa} म.व्यु.१२६क); द्र. {shAkya'i sras po ma yin pa/}
shAkya'i bu mo
शाक्यकन्या — {shAkya'i bu mo sa 'tsho ma} … {gdong mi sbed do//} गोपा शाक्यकन्या न…वदनं छादयति स्म ल.वि.८१क/१०८; शाक्याङ्गना — {shA kya'i bu mo'i tshogs kyis bskor//} वृता शाक्याङ्गनागणैः अ.क.७१ख/७.१२.
shAkya'i bur mi rung ba
वि. अशाक्यपुत्रीयः म.व्यु.९१२६ ( {shAkya'i bur mi rung ba'am shAkya'i bu ma yin pa} म.व्यु.१२६क); द्र. {shAkya'i sras po ma yin pa/}
शाक्येन्द्रः — {shAkya'i dbang po'i rigs kyi tog} शाक्येन्द्रकुलकेतुः लो.को.२३४१; शाक्याधिपः — {lte bar shA kya'i dbang po yi/} /{bdag po thub pa bri bar bya//} नाभौ शाक्याधिपेन्द्रमुनिं संलिखेत् स.दु.११२ख/१८२.
shAkya'i dbang po'i bdag po
शाक्याधिपेन्द्रः — {lte bar shA kya'i dbang po yi/} /{bdag po thub pa bri bar bya//} नाभौ शाक्याधिपेन्द्रमुनिं संलिखेत् स.दु.११२ख/१८२.
shAkya'i dbang po'i rigs kyi tog
शाक्येन्द्रकुलकेतुः लो.को.२३४१.
shAkya'i gtso bo
शाक्यमुख्यः — {shAkya rnams kyi grong khyer sngon/} /{ser skya'i gzhi ni rab rgyas par/} /{shAkya'i gtso bo chen po yi/} /{'bangs kyi bu mo bzhin bzang ma//} शाक्यानां नगरे पूर्वं स्फीते कपिलवस्तुनि । महतः शाक्यमुख्यस्य सुमुखी दासकन्यका ।। अ.क.११३ख/११.२; शाक्यनायकः लो.को.२३४१.
shAkya'i tshogs
शाक्यगणः — {de nas rgyal po zas gtsang mas shAkya'i tshogs thams cad bsogs te dpyad pa} ततो राजा शुद्धोदनः सर्वं शाक्यगणं सन्निपात्यैवं मीमांसते स्म ल.वि. ५४क/७२.
shAkya'i yul
ना. शाक्यः, देशः — {shAkya'i yul dang kau ta'i yul dang gyad yul las 'das te/} {me ne ya'i yul gyi grong rdal rjes su dpag pa zhes bya ba nas dpag tshad drug tu} अतिक्रम्य शाक्यानतिक्रम्य क्रोड्यानतिक्रम्य मल्लान् मैनेयानामनुवैनेये निगमे षट्सु योजनेषु ल.वि.१११ख /१६३.
shAkya'i rigs
१. शाक्यकुलम् — {'phags pa'i yul lum+bi nir shAkya'i rigs mi'i dbang po zas gtsang ma'i lha mo sgyu 'phrul chen mo'i lhums nas bltams pa ni gzhon nu don grub yin la} आर्यविषयलुम्बिन्यां शाक्यकुले शुद्धोदननरेन्द्रस्य महामायादेवीकुक्षिसम्भूतः सिद्धार्थकुमारः वि.प्र.१२६क/१, पृ.२४; शाक्यवंशः — {ji ltar ci yis shAkya'i rigs/} /{bu ram shing skyes ji ltar byung //} शाक्यवंश कथं केन कथमिक्ष्वाकुसम्भवः । ल.अ.६५ख/१३ २. शाक्यः — {ser skya'i grong khyer chen po de na shAkya'i rigs dang sems can gzhan dag 'khod pa thams cad kyang za zhing 'thung} सर्वे च कपिलाह्वये महापुरवरे शाक्या अन्ये च सत्त्वाः खादन्ति स्म, पिबन्ति स्म ल.वि.४०ख/५३.
shAkya'i rigs kyi rgyal po
ना. शाक्यकुलनन्दनः, बुद्धः — {shA kya'i rigs kyi rgyal po 'di ni thams cad mkhyen pa yin no//} सर्वज्ञोऽयं शाक्यकुलनन्दनः त.प.२६९क/१००६.
shAkya'i rigs kyi thig le
वि. शाक्यकुलतिलकः, शाक्यमुनेः — {kye rgyal po chen po mchog gi rgyal po dbang phyug dam pa} … {dpal shAkya'i rigs kyi thig le} हे महाराजाधिराज, परमेश्वर…श्रीशाक्यकुलतिलक वि.प्र.१२९ख/१, पृ.२८.
shAkya'i seng ge
= {shAkya seng ge/}
shAkya'i sras
१. शाक्यपुत्रीयः — {shes ldan dag shAkya'i sras kyi dge sbyong rnams zung shig/} {sod cig/} {chings shig/} {spyugs shig} गृह्णन्तु भवन्तः श्रमणान् शाक्यपुत्रीयान् हनन्तु बध्नन्तु प्रवासयन्तु वि.व.३२२क/२.१३३; {bram ze dang khyim bdag dag gis bdag la dge sbyong shA kya'i sras kyi yin no zhes bya bar ma shes pa} ये मां ब्राह्मणगृहपतयः श्रमणशाक्यपुत्रीय इति न जानते वि.व.१६३ख/१.५२; वि.सू.८९क/१०७ २. शाक्यपुत्रीयत्वम् — {shAkya'i sras kyi yin no zhes khas len pa ngur smrig gi rgyal mtshan thogs pa} शाक्यपुत्रीयत्वं प्रतिजानानाः काषायध्वजधारिणः ल.अ.१५६क/१०३.
shAkya'i sras po
= {shAkya'i sras/}
shAkya'i sras po ma yin pa
वि. अशाक्यपुत्रीयः — {dge slong ma yin dge sbyong ma yin shAkya'i sras po ma yin na} अभिक्षुर्भवत्यश्रमणोऽशाक्यपुत्रीयः अ.सा.३४३ख/१९३.
shAkya'i sras su mi rung
वि. अशाक्यपुत्रीयः म.व्यु.९१२६; द्र. {shAkya'i bur mi rung ba/}
shAkya'i slob
= {shAkya'i slob ma/}
shAkya'i slob ma
शाक्यशिष्यः, बौद्धः — {shAkya'i slob ma rang bzhin gyis/} /{mang brjod phebs par smra bya min/} /{zhes pa'i gros ni rab bsgrubs te/} /{thub pa de dag rab tu gnas//} शाक्यशिष्यो न सम्भाष्यो बहुजल्पः स्वभावतः । इति संविदमाधाय ते तस्थुर्मौनिनः परम् ।। अ.क.१३७ख/६७.४०; शाक्यः — {shA kya'i slob ma} ( {sa} )… /{sun dbyung gang dag bstan pa ste//} दूषणानि…शाक्या यान्येव जल्पन्ति त.स.११४ख/९९६.
shAN Di l+ya
= {shAM Di l+ya/}
shAl ma li
शाल्मलिः, वृक्षविशेषः — {shAl ma li yi shing la bya tshang dang /} /{bcas pa} द्विजालयाः शाल्मलिपादपाश्रयाः जा.मा.६७ख/७८; {pi ts+tshi lA dang rnying pa dang /} /{grol ba dang ni tshe brtan dang /} /{shA l+ma lI ni gnyis yin no//} पिच्छिला पूरणी मोचा स्थिरायुः शाल्मलिर्द्वयोः ।। अ.को.१५७ख/२.४.४६; शालते विटपैरिति शाल्मलिः । शाल्मली वा । शाḶ श्लाघायाम् अ.वि.२.४.४७; शाल्मली — {de nas lha'i dbang po brgya byin gyis} … {shing shA la ma lI la nam mkha' lding gi tshang bcas pa dag cig} … {mthong ngo //} अथ शक्रो देवेन्द्रः…शाल्मलीवृक्षे गरुडनीडान्यपश्यत् जा.मा.६७ख/७८.
shAl+ma lI
= {shAl ma li/}
shi
= {shi ba/} {shi na} म्रियमाणः — {snga nas shi dang 'drar brtsis nas/} /{shi na'ang mya ngan byed pa med//} पूर्वमेव मृतो लोके म्रियमाणो न शोचति ।। बो.अ.२४ख/८.३६. । {shi nas} कालं कृत्वा — {de yang tshe thung ste shi nas sum cu rtsa gsum pa'i lha yi yul bzang por skyes so//} स चाल्पायुष्कः कालं कृत्वा प्रणीतेषु देवेषु त्रायस्त्रिंशेषूपपन्नः अ.श.१४१ख/१३१.
वि. मृतस्नातः — {skye khrus dang ni shi khrus so//} अपस्नातो मृतस्नातः अ.को.२०७क/३.१.१९; मृते मरणे स्नातो मृतस्नातः । पुत्रादिना उपचारात् स्नापितस्य मृतस्य नामनी अ.वि.३.१.१९.
shi ga
वि. यादृशः — {lha ngang pa mchog gnyis shi ga yon tan dang gzugs bka' mchid du gda' ba} यादृशगुणरूपौ देव तौ हंसवर्यावनुश्रूयेते जा.मा.१२०क/१३८.
shi gyur
= {shi bar gyur pa/}
shi gyur pa
= {shi bar gyur pa/}
shi gru
शिग्रुः १. वृक्षविशेषः — {ku the ra bye'u rug shi gru} … {mig gnod khu ba srin 'joms rno/} /{skrang bar byed dang yang ba yin//} कुठेरशिग्रुसुरस…दृक्शुक्रकृमिहृत्तीक्ष्णं दोषोत्क्लेशकरं लघु ।। अ.हृ.५८ख/१.६.१०६; शिग्रुः फलपत्रकः स.सु.१.६.१०६; शिग्रुः शोभाञ्जनः आ.र.१.६.१०६; मि.को.५६क २. शाकम् ( {tshod ma'i rgyu lo ma la} ) मि.को.३९ख ।
shi gru skyes
शिग्रुजम्, शोभाञ्जनबीजम् — {mdzes pa'i mig sman gyi sa bon gyi ming /} शिग्रुजम् {shi gru skyes/} श्वेतमरिचम् {pho ba ris dkar po zhes so//} मि.को.६१ख ।
पा. च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम्, तथागतबलविशेषः — {de bzhin gshegs pa'i stobs bcu} … {gnas dang gnas ma yin pa mkhyen pa'i stobs dang} … {shi 'pho dang skye ba mkhyen pa'i stobs dang zag pa zad pa mkhyen pa'i stobs te} दश तथागतबलानि… स्थानास्थानज्ञानबलं… च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम् आस्रवक्षयज्ञानबलं च बो.भू.१९७ख/२६५.
shi 'pho ba
• क्रि. च्यवति — {gang dag der yang shi 'pho skye ba rnams//} च्यवन्ति ये चाप्युपपद्यि तत्र ।। स.पु.५क/४; • सं. च्युतिः — {bsam gtan dang} … {bag chags bsam gyis mi khyab pa yongs su gyur pa shi 'pho dang bral ba} ध्यान…वासनाचिन्त्यपरिणतिच्युतिविगतम् ल.अ.७८क/२६; • कृ. च्यवन्— {shi 'pho zhing skye bar 'gyur ba mtho ba dang dma' ba dang} च्यवत उपपद्यमानान् हीनान् प्रणीतान् ग.व्यू.१९७क/२७८.
shi 'pho ba dang skye ba mkhyen pa'i stobs
पा. च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम्, तथागतबलभेदः — {de bzhin gshegs pa'i stobs bcu} … {gnas dang gnas ma yin pa mkhyen pa'i stobs dang} … {shi 'pho ba dang skye ba mkhyen pa'i stobs dang} … {zag pa zad pa mkhyen pa'i stobs te} दश तथागतबलानि…स्थानास्थानज्ञानबलं… च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम्, आस्रवक्षयज्ञानबलं च बो.भू.१९७ख/२६५.
shi 'phos
= {shi 'phos pa/} {shi 'phos te/} {o nas} च्युत्वा — {de la gang gi tshe so so'i skye bo tshang ris pa dag nas shi 'phos te/} {tshangs pa'i mdun na 'don dag gi nang du skye ba} तत्र पृथग्जनो यदा ब्राह्मकायिकेभ्यश्च्युत्वा ब्रह्मपुरोहितेषूपपद्यते अभि.स्फु.१७२ख/९१७; {'di nas shi 'phos nas} … {mngon par dga' ba'i 'jig rten gyi khams su skye bar 'gyur ro//} इतश्च्युत्वा… अभिरत्यां लोकधातावुपपत्स्यते अ.सा.३२१ख/१८१.
shi 'phos 'jig pa
च्युतिनाशः — {rnam par rtog par rab gyur na/} /{shi 'phos 'jig pa rnam spangs pa//} परावृत्तिर्विकल्पस्य च्युतिनाशविवर्जितम् । ल.अ.१९१ख/१६५.
shi 'phos pa
• भू.का.कृ. च्युतः — {gang nas shi 'phos/} {gang du skyes} कुतश्च्युतः, कुत्रोपपन्नः अ.श.१२५क/११५; {'di nas shi 'phos mtho ris su/} /{song nas} च्युतश्चास्माद् गतः स्वर्गम् शि.स.१६३क/१५६; प्रच्युतः — {de nas shi 'phos pa rnams dang de'i snyoms par 'jug pa thob pa rnams kyi de gnyi ga 'dir mngon sum pa yin no//} ततः प्रच्युतानां तत्समापत्तिलाभिनां च तदुभयं प्रत्यक्षम् अभि.स्फु.२७५ख/११०१; {dmyal ba nas ni shi 'phos bdag/} /{mi yi srid pa thob nas yang //} नरकात् प्रच्युतश्चाहं लब्ध्वा वै मानुषं भवम् । वि.व.२९१क/१.११३; • सं. च्युतिः, निकायसभागत्यागः — {bslab pa phul dang shi 'phos dang} … {mtshan 'das las/} /{so sor thar pa'i 'dul ba gtong //} प्रातिमोक्षदमत्यागः शिक्षानिक्षेपणाच्च्युतेः ।…निशात्ययात् ।। अभि.को.१२क/४.३८.
shi 'phos par gyur cig
क्रि. च्यवताम् — {sems can de dag thams cad de nas shi 'phos par gyur cig} ते च सर्वसत्त्वास्ततश्च्यवन्ताम् शि.स.१५३ख/१४८.
shi 'phos med
वि. अच्युतः — {mi skye ba la skye ba mang /} /{shi 'phos med cing 'chi 'phor 'gyur//} अजाः प्रसूत (प्रभूत भो.पा.)जन्मा वै अच्युताश्च च्यवन्ति च । ल.अ.१७२ख/१३१.
shi ba
• क्रि. ( {'chi ba} इत्यस्य भूत.) कालं करोति — {der srog chags 'bum phrag du ma bza' ba dang btung ba med pas shi'o//} यत्रानेकानि प्राणिशतसहस्राणि अन्नपानवियोगात् कालं कुर्वन्ति अ.श.१९२ख/१७८; • सं. १. मृत्युः — {bdag ni deng nyid shi yang bla'i/} /{log 'tshos yun ring gson mi rung //} वरमद्यैव मे मृत्युर्न मिथ्याजीवितं चिरम् । बो.अ.१६ख/६.५६; अत्ययः — {de pha shi ba'i 'og tu rgyal por bcug} स पितुरत्ययाद्राज्ये प्रतिष्ठितः अ.श.१०८क/९८; मरणम् — {skye ba'i rkyen gyis rga shi dang mya ngan dang smre sngags 'don pa dang sdug bsngal ba dang yid mi bde ba dang 'khrug pa rnams 'byung bar 'gyur te} जातिप्रत्यया जरामरणशोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपायासा भवन्ति सु.प.५१क/१०२; {slong ba nyid bas shi ba mchog} अर्थित्वान्मरणं वरम् अ.क.३६१ख/४८.५१; निधनः, ओ नम् — {dben par shi ba bsngags par 'os/} /{smad par gyur pas 'tsho ba min//} विजने निधनं श्लाघ्यं नावधूतस्य जीवितम् ।। अ.क.२०६ख/८५.२९; वैशसम् — {spre 'u chen po dpa' bo de shi ba/} /{de yis snying rje bltas te ma bsad na//} अथ वानरवीरवैशसं न कृतं तेन दयानुरोधिना । जा.मा.१३१ख/१५६; च्युतिः — {sems can de dag 'du shes bskyed pas gnas de nas shi bar 'gyur ro//} संज्ञोत्पादात् तेषां सत्त्वानां तस्मात् स्थानाच्च्युतिर्भवति अभि.स्फु.९५क/७७१ २. = {ro} मृतकः, ओ कम्, मृतशरीरम् — {phyi rol du ro'i sgras srog nyams pa shi ba'i tshogs so//} {de 'di la yod pa'i phyir ro ldan te dur khrod kyi sa'o//} बाह्ये अडकशब्देन नष्टप्राणो मृतकसमूहः, सोऽस्यामस्तीति अडकवती श्मशानभूमिः वि.प्र.११९ख/१, पृ.१७; {shi ba'i lus} मृतकतनुः वि.प्र.८७क/४.२३२; शवम् — {ro dang shi ba mo min no//} कुणपः शवमस्त्रियाम् अ.को.१९४क/२.८.११८; शवति यात्यस्मात् जीव इति शवम् । शव गतौ अ.वि.२.८.११८ ३. मृतम् — {bslangs pa'i ming} मृतम् {shi ba/} {ma bslangs pa'i ming} अमृतम् {ma shi ba zer} मि.को.३६ख; • भू.का.कृ. १. मृतः — {shing tshig pa dang mtshe'u skams pa dang ne tso'i mchu dang sabon rul ba dang mgal me'i 'khor lo dang sems can shi ba bzhin no//} दग्धकाष्ठशुष्कह्रदशुकनाशा (? सा)पूतिबीजालातचक्रमृतसत्त्ववत् अभि.भा.१८९ख/६४६; {ci+i gson po kho na la byin gyi rlabs yod dam/} {'on te shi ba la yang yod ce na} किं जीवित एवाधिष्ठानमनुवर्तते, अथ मृतश्चापि अभि.भा.६४क/१११९; कालगतः — {de chas pa na rgyal po gso sbyong 'phags shi'o//} स सम्प्रस्थित उपोषधश्च राजा कालगतः वि.व.१५६ख/१.४५; {de'i pha shi ba dang rang gi khyim gyi bdag por gyur to//} पिता चास्य कालगतः । उत्तरश्च गृहे स्वामी संवृत्तः अ.श.१२६क/११६; अतीतः — {bdag cag shi zhing dus la bab pa na nyung ngu'am mang po yang rung sbyin pa dag byin zhing} अस्माकं चाप्यतीतकालगतानामल्पं वा प्रभूतं वा दानानि दत्त्वा वि.व.२५२ख/२.१५५; निधनमुपयातः — {de'i pha ni rgya mtsho chen por song nas de nyid du shi'o//} पिता चास्य महासमुद्रमवतीर्णः, तत्रैव च निधनमुपयातः अ.श.९९ख/८९; कालधर्मेण संयुक्तः — {de nas re zhig na rgyal po rtog ldan shi nas de'i 'og tu bu ka pi na rgyal por bcug go//} यद्राजा कल्पः कालधर्मेण संयुक्तः, तस्यात्ययात्कप्फिणः कुमारो राज्ये प्रतिष्ठितः अ.श.२३९ख/२२०; हतः — {de shi ba la sogs pa la ni ltung ba med do//} अनापत्तिः हतादित्वेऽस्याः वि.सू.५३क/६८ २. निर्वृतः — {me ni shi'o//} अग्निर्निर्वृतः अ.श.२७क/२३; निवृत्तः — {ci me de yod dam 'on te shi} किमास्ते वह्निः, आहोस्विन्निवृत्तः त.प.३५क/५१७; परिनिवृत्तः — । {ji me de yod dam shi} किं वह्निरास्ते परिनिवृत्तो वा त.प.३४क/५१६; निरुद्धः — {mar me de shi ba ni yod mod kyi/} {kho bos ni ma bsad do//} अस्ति निरुद्धः स प्रदीपः, न तु मया निरोधितः अभि.स्फु.११७क/८१२. । {shi ba na} प्रेत्य — {'dir yang smad par mi 'gyur la/} /{shi na'ang mtho ris dga' bar 'gyur//} इह चानिन्दितो भवति, प्रेत्य स्वर्गे च मोदते अ.श.९७ख/८८. । {shi ba nyid} मृतता — {shun pa dang phri dang 'dab ma skya bo dang me tog kha phye ba dang 'bras bu smin pa rnams ni phyed shi ba nyid du rjes su tha snyad gdags so//} त्वक्फल्गुपाण्डुपत्रपुष्पितपुष्पपक्वफलानामर्धमृततया व्यवहारः वि.सू.३०ख/३८; स्तमितत्वम् — {me ma mur ni phyed shi ba nyid do//} {me lce dag kyang ngo //} अर्धस्तमितत्वं कुकूलस्य ज्वालानां च वि.सू.४१क/५१.
shi ba min
वि. अमृतः — {legs byas dag gi ro yang gson/} /{sdig ldan shi ba min yang shi//} सुकृती जीवति शवः सपापस्तु मृतोऽमृतः । अ.क.२९३क/३७.६३.
shi ba sos par byed pa
वि. मृतसञ्जीवनी — {sangs rgyas rnams kyi zhi skyed ma/} /{las rnams thams cad rab sgrub cing /} /{rdo rje'i dam tshig skul mdzad ma/} /{shi ba sos par byed par gsungs//} बुद्धानां शान्तिजननी सर्वकर्मप्रसाधिनी । मृतसञ्जीवनी प्रोक्ता वज्रसमयचोदनी ।। गु.स.११९ख/६४.
shi ba gsod pa
मृतमारणम् — {kun mkhyen spong ba'i 'bad pa gang /} /{de ni shi ba gsod par zad//} यः पुनः । सर्वज्ञवारणे यत्नस्तत्कृतं मृतमारणम् ।। त.स.११४ख/९९३.
shi ba'i rkeng rus
मृतकलेवरम् — {shi ba'i rkeng rus yan lag dang nying lag dang mgo dang bral ba brgya stong du ma} अङ्गप्रत्यङ्गशिरोविकलानि मृतकलेवरशतसहस्राणि ग.व्यू.२४ख/१२१.
shi ba'i skra
मृतकेशः — {mi'i rus pas pir shing bya/} /{shi ba'i skra las byas pa yis/} /{pir dang pir ni bcing ba'ang bya//} (?) मानुषास्थिसुसम्भवैः ।। कूर्चकैर्वर्किकैर्मुक्तो मृतकेशसुसम्भवैः । म.मू.२७५क/४३२.
shi ba'i khog pa
मृतकुणपः — {khyod kyang shi ba'i khog pa mchog tu mnam zhing mi gtsang ba'i ro shing 'dra bar gyur pa 'dis ci zhig sgrub} त्वं च पुनरनेन मृतकुणपेनाशुचिना परमदुर्गन्धेन शवेन काष्ठभूतेन किं प्रार्थयसे अ.श.१४३क/१३२.
shi ba'i khyim
मृतगृहम् — मृतगृहम् {mchad pa ste/} {shi ba'i khyim zhes pur khang ngam dur sa'i ming ngo //} मि.को.१४२क ।
shi ba'i gaN DI
= {shi ba'i gaN+DI/}
shi ba'i gaN+DI
पा. अन्तगण्डी, गण्डीभेदः — {gaN+DI de ni lnga ste/} {dge 'dun bsdu ba'i gaN+DI dang las kyi gaN+DI dang shi ba'i gaN+DI dang spong ba'i gaN+DI dang gnod pa byung ba'i gaN+DI'o//} पञ्च गण्डी—सार्वसङ्घिका, कर्मगण्डी, अन्तगण्डी, प्रहाणगण्डी, आपद्गण्डी च वि.व.१३६क/२.११२.
shi ba'i gos
मृतचीवरम् — {des sme bar byas pa shi ba'i gos de dag bkru ba ni des bya ba nyid yin no//} तत्कार्यत्वं तत्कृतसंक्लेशानां तन्मृतचीवराणां धावनस्य वि.सू.१०क/११.
shi ba'i mtha'
मरणान्तः — {srog chags rnams shi ba'i mthar phung po yongs su dor nas skye ba'i cha shas can gyi phung po 'dzin pa las bar gang yin pa} प्राणिनां मरणान्ते स्कन्धपरित्यागादुपपत्त्यंशिकस्कन्धग्रहणाद्यदन्तरालम् वि.प्र.६५क/४.११४.
shi ba'i dus su gyur
भू.का.कृ. कालगतः लो.को.२३४५.
shi ba'i 'du byed
मृतसंस्कारः श.को.१२३३.
shi ba'i nor
मृतधनम् — {shi ba'i nor len pa la'o//} मृतधनोद्ग्रहणे वि.सू.५१क/६४; मृतवैभवः — {shi ba'i nor bgo ba} मृतवैभवाद्भुक् म.व्यु.९२७२ (१२७ख); द्र.— {shi ba'i nor rdzas/}
shi ba'i nor rdzas
मृतधनम् — {shi ba'i nor rdzas len pa'i dge 'dun lhag ma'o//} उद्ग्रहणम् (इति मृतधनोद्ग्रहणे सङ्घावशेषः) वि.सू.५१क/६४; मृतपरिष्कारः म.व्यु.९१८४; द्र. {shi ba'i nor/} {shi ba'i yo byad/}
मरणस्थानता — {'di la shi ba'i gnas nyid ni rgyu ma yin no//} अकारणमत्र मरणस्थानता वि.सू.६८क/८५.
shi ba'i yo byad
मृतपरिष्कारः — {mtshan mi mthun pa shi ba'i yo byad la cig shos yod na mi dbang ba nyid do//} अनर्हत्वं भिन्नव्यञ्जनस्येतरसन्निधौ मृतपरिष्कारे वि.सू.६८क/८५.
shi ba'i ro
मृतकायः — {bzhi pa'i ni shi ba'i ro g}.{yo ba med pa la dmigs pa'o//} चतुर्थस्य निश्चेष्टमृतकायालम्बनाम् अभि.भा.९ख/८९५; मृतकुणपः — {shi ba'i ro dang mi 'grogs pa dang} मृतकुणपासंवासतश्च द.भू.२७७ख/६६; मृतशरीरम् — {gang gi tshe shi ba'i ro dur khrod du bor ba rnam par zos pa} … {mthong na} यदा मृतशरीराणि पश्यति श्मशाने उत्सृष्टानि विखादितानि शि.स.११९ख/११६; अ.सा.२५३ख/१४३; मृतकः, ओ कम् — {bram ze dam pa mchog dag gi/} /{dur khrod shi ba'i ro rnyed na//} श्मशाने मृतकं प्राप्य ब्राह्मणस्य अम्बरं तम् ।। म.मू.२७४ख/४३१.
shi ba'i ro dang mi 'grogs pa
मृतकुणपासंवासः, महासमुद्रस्याकारभेदः — {rgya mtsho chen po ni rnam pa bcus mi 'phrogs pa'i phyir rgya mtsho'i grangs su 'gro ste} … {'di lta ste/} {rim gyis gzhol ba dang} … {shi ba'i ro dang mi 'grogs pa dang} महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया…यदुत अनुपूर्वनिम्नतश्च…मृतकुणपासंवासतश्च द.भू.२७७ख/६६.
shi ba'i lus
= {shi ba'i ro} मृतकायः — {shi ba'i lus rnams dkyil 'khor du bcug ste dbang bskur na} मृतकायेषु मण्डलं प्रवेश्याभिषिक्तेषु स.दु.१००क/१३२; मृततनुः — {de kho na nyid ma yin pa'i sgrub pa la mngon sum min na rjes su dpag pa shi ba'i lus bzhin de nyid min pa yis ni brtags pa gang} अतत्त्वसाधने पुनरप्रत्यक्षेऽनुमानं मृतकतनुरिवातत्त्वतः कल्पनं यत् वि.प्र.८७क/४.२३२.
shi bar gyur
= {shi bar gyur pa/}
shi bar gyur pa
• क्रि. म्रियते — {de rtse zhing dga' la dga' mgur spyod pa las bu dag byung yang shi bar gyur te} तस्य क्रीडतो रममाणस्य परिचारयतः पुत्रा जायन्ते म्रियन्ते च अ.श.९८क/८८; • भू.का.कृ. मृतः — {'di ni shi bar gyur yang bdag mgu bas/} /{gangs ri 'dra ba'i lus mdzes brgod pa bzhin//} हिमाद्रिशोभेन मृतोऽपि खल्वयं कृतात्मतुष्टिर्हसतीव वर्ष्मणा ।। जा.मा.१८४ख/२१५; कालगतः — {nya khri po de dag shi ba'i dus su gyur} तानि दशमत्स्यसहस्राणि कालगतानि सु.प्र.५२क/१०४; निधनं गतः — {'di yi rab byung de yang 'di/} /{gang zhig dkur ni shi gyur pa'o//} इयं च साऽस्य प्रव्रज्या यत् कुक्षौ निधनं गतः ।। अ.क.८८क/९.२१; निधनमापतितः — {spre'u de ngo bo nyid kyis shi bar gyur pa la} शाखामृगे निधनमापतिते स्वभावात् जा.मा.१३४क/१५४; मृत्युवशं गतः — {kye ma'o 'jig rten skyong ba tshul las nyams/} /{gang dag phongs pa legs par mi skyong ba/} /{'on te med dam shi bar gyur tam ci//} भ्रष्टाधिकारा बत लोकपाला न सन्ति वा मृत्युवशं गता वा । न त्रातुमार्तानिति ये सयत्नाः जा.मा.११२ख/१३०; व्यसनमापन्नः — {de nyid du ma stes te shi bar gyur to//} तत्रैव चानयेन व्यसनमापन्नः वि.व.१६६ख/१.५६; • सं. निर्वाणम् — {mar me shi bar gyur pa ltar/} /{de yi thugs ni rnam par grol//} प्रद्योतस्येव निर्वाणं विमोक्षस्तस्य चेतसः ।। अ.श.२८४क/२६१.
shi bar 'gyur
क्रि. १. म्रियते — {'di yis snad par 'gyur ba 'am/} /{shi bar 'gyur 'dir gdon mi za//} अनेन हन्यते वाऽपि म्रियते नात्र संशयः । गु.स.१२६क/७८ २. निधनमस्तु— {thabs nyams thabs ni 'di la yang /} /{shin tu che ba'i 'bad rtsol gyis/} /{bdag ni nges par rnam mi ldog/} /{grub pa'am yang na shi bar 'gyur//} नष्टोपायेऽप्युपायेऽस्मिन् व्यवसायान्महीयसः । न नाम विनिवर्तेऽहं सिद्धिर्निधनमस्तु वा ।। अ.क.६४क/६.१२९.
shi bi
ना. शिबिः, नृपः — {grong khyer shi ba'i dbyangs dag tu/} … /{mi bdag shi bi zhes pa byung //} नगर्यां शिखि (वि लि.पा.)घोषायां शिबिर्नामाभवन्नृपः । अ.क.२०४ख/८५.६; {shi bir skyes tshe long ba la/} /{mig ni zung dag bdag gis byin/} /{khra las skyes pa'i 'jigs pa las/} /{phug ron rang gi srog gis bsrungs//} शिबिजन्मनि चान्धाय दत्तं नेत्रयुगं मया । रक्षितश्च स्वदेहेन कपोतः श्येनकाद्भयात् ।। अ.क.१६ख/२.१०९.
shi bi pa
शिबयः — {bcom ldan 'das 'di byang chub sems par gyur pa'i tshe} … {re zhig yul shi bi pa rnams kyi rgyal por gyur to//} बोधिसत्त्वभूतः किलायं भगवान्…कदाचिच्छिबीनां राजा बभूव जा.मा.७क/७.
shi ri ka
क्षीरिका, ओषधिविशेषः — {lha'i dbang po brgya byin gyis ri spos kyi ngad ldang las sman shi ri ka blangs te bcom ldan 'das la phul lo//} शक्रो देवेन्द्रो गन्धमादनात् पर्वतात् क्षीरिकामोषधीमानीय भगवते दत्तवान् अ.श.१९क/१६.
shi ri be sta
श्रीवेष्टकः, श्रीवासः — {gang gis mkhas pa dag khrus bgyid du stsal ba'i sman dang sngags ni 'di dag ste/} … /{shi ri be sta sra rtsi dang //} औषधयो मन्त्रा येन स्नापयन्ति च पण्डिताः ।… नी (श्री भो.पा.)वेष्टकं सर्जरसम् सु.प्र.२९क/५५.
shi ri sha
शिरीषः, ओषधिविशेषः — {gang gis mkhas pa dag khrus bgyid du stsal ba'i sman dang sngags ni 'di dag ste/} {shu dag} … {shi ri sha//} औषधयो मन्त्रा येन स्नापयन्ति च पण्डिताः । वचा… शिरीषम् सु.प्र.२९क/५५; {sman khu'o//} {'di lta ste/} {shing a mra dang nim pa dang ko sham pa dang shi ri sha dang 'dzam bu dag go//} कषायः । तद्यथा आम्रनिम्बकोषाम्बशिरीषजम्बूनाम् वि.सू.७६क/९३; {shu kang /} {gran+thi par+Na dang shi rI Sha dang shing dmar la} श्री.को.१६४ख ।
shi ri Sha
= {shi ri sha/}
shi rI Sha
= {shi ri sha/}
shi la thug pa
वि. मरणप्राप्तः — {la la ni bdag cag kyang bsad du 'ong ngo zhes shi la thug par 'gyur ro//} मरणप्राप्ताश्चैके भवन्ति—अस्मानपि मारयिष्यन्तीति ल.अ.१५३ख/१०१; मरणान्तिकी — {gang gi tshe de shi la thug pa'i nad kyis thebs te 'chir nye ba} यदा चास्या मरणान्तिकी वेदना प्रादुर्भूता नचिरेण कालं करिष्यति अ.श.२५४ख/२३४.
shig
• सं. यूकः, क्षुद्रजन्तुविशेषः — {shig rnams ni ras mar gzhug par bya'o//} नदुके यूकानां स्थापनम् वि.सू.३९क/४९; • पा. यूकः, ओ का, मानविशेषः — {skra yi rtse mo 'di brgyad phreng bar gnas pas ske tshe'i tshad do//} {de rnams kyis shig gi tshad do/} /{de rnams kyis nas kyi tshad do//} एभिर्बालाग्रैरष्टभिः पंक्त्या स्थितं राजीमानम्, ताभिर्यूकामानम्, ताभिर्यवमानम् वि.प्र.१६७ख/१.१३; म.व्यु.८१९९ (११४क); • वि. अन्यतरः — {re zhig na rang sangs rgyas shig dgon pa'i lam de na gnas pa} यावदन्यतरः प्रत्येकबुद्धस्तस्मिन् कान्तारमार्गे प्रतिवसति अ.श.२५०क/२२९; अन्यतमः — {ji tsam na rang sangs rgyas shig phyogs der phyin pa dang} यावदन्यतमः प्रत्येकबुद्धस्तं प्रदेशमनुप्राप्तः वि.व.१६७क/१.५६; • अव्य. १. ‘ {sa} ’ इत्यस्य पश्चाद् विध्यर्थे प्रयुज्यमानः निपातशब्दः [1] ( {ltos shig} पश्यतु) — {kye grogs po rnams ltos shig} पश्यन्तु भो मार्षाः ल.अ.९१ख/३८; ( {longs shig} गृहाण) — {khyod kyis kyang chos kyi tshul shing longs shig} त्वमपि धर्मशलाकां गृहाण वि.सू.९१क/१०९; ( {smros shig} ब्रूहि) — {lang ka'i bdag po chos gnyis po de smros shig} ब्रूहि लङ्काधिपते धर्मद्वयम् ल.अ.६२क/७; ( {ma 'jigs shig} मा भैषीः)— {khyim bdag khyod ma 'jigs shig mi 'jigs shig} मा भैषीस्त्वं गृहपते, मा भैषीः अ.श.१८२ख/१६८ [2] ( {gyis shig} करणीयः) — {de bzhin gshegs pa'i bdag gi so so rang gi sa la 'jug pa khong du chud par bya ba'i phyir khyed kyis brtson par gyis shig} तथागतस्वप्रत्यात्मभूमिप्रवेशाधिगमाय त्वया योगः करणीयः ल.अ.५९क/५; ( {gyis shig} भवितव्यम्) — {gzhon nu khyod bag yod par gyis shig} अप्रमत्तेन ते कुमार सदा भवितव्यम् रा.प.२४४क/१४२; ( {thogs shig} स्थापयितव्यम्) — {gal te khyod kyi bu byung bar gyur na de la bu mo'i ming thogs shig} यदि ते पुत्रो जायते, तस्य दारिकानाम स्थापयितव्यम् अ.श.९८क/८८; द्र.— ( {song shig} गच्छ) — {gzhon nu dpung gi tshogs sta gon byas kyis song shig} गच्छ कुमार सज्जो बलौघः वि.व.२१०ख/१.८५ २. ‘ {sa} ’ इत्यस्य पश्चात्प्रयुज्यमानोऽनिश्चयबोधकनिपातशब्दः ( {nyan thos shig gis} श्रावकेण) — {gcer bu pa'i nyan thos shig gis byi'u gson po zhig bzung nas bcom ldan 'das la byi'u 'di gson nam mi gson zhes dris so//} निर्ग्रन्थश्रावकेण चटकं जीवन्तं गृहीत्वा भगवान् पृष्टः — किमयं चटको जीवति न वेति अभि.स्फु.३२२क/१२१२; ( {mi dge ba'i ltas shig} अशुभनिमित्तम्)— {mnar med pa'i sems can dmyal ba chen por ci mi dge ba'i ltas shig byung} किमस्मिन्नवीचौ महानरकेऽशुभनिमित्तं प्रादुर्भूतम् का.व्यू.२०४ख/२६२; ( {nang khrims shig} क्रियाकारम्) — {tshur shog re zhig nang khrims shig bca' bar bya ste} आगच्छत क्रियाकारं तावत् कुर्मः वि.व.२५५ख/२.१५७; • द्र. ( {ma 'dug shig} न वस्तव्यम्) — {khyed cag nga'i yul na ma 'dug shig} न तेन मद्विषये वस्तव्यम् वि.व.१७१क/१.५९; ( {phyung shig} उत्पाट्यताम्) — {ka ba 'di phyung shig} अयं स्तम्भ उत्पाट्यताम् अ.श.१६३ख/१५२; ( {zo shig} भुङ्क्ष्व) — {sogs pa zhes bya ba'i sgras ni zo shig/} {'dug shig/} {song shig ces bya ba la sogs pa bsdu ste} आदिशब्देन भुङ्क्ष्व, तिष्ठ, गच्छ इत्येवमाकारं च अभि.स्फु.२४४क/१०४५; ( {phye shig} मुञ्चत) — {myur du sgo phye shig} शीघ्रं द्वाराणि मुञ्चत वि.व.२११क/१.८६; ( {phob shig} सन्नामय) — {gzhon nu dmag dang lhan cig tu dong la ri 'or ba rnams phob shig} गच्छ कुमार दण्डसहीयः कार्वटिकं सन्नामय वि.व.२१०क/१.८५.
shig med par 'gyur
क्रि. न यूकिलो भवति — {de'i lus la chos gos yongs su longs spyod pa'ang shig med par 'gyur} तस्य…शरीरे चीवरपरिभोगो न यूकिलो भवति अ.सा.२८७ख/१६२.
shig shig
क्रि. अगर्जत् — {'jig rten gyi khams} … {rnam pa drug dang ltas chen po bco brgyad du g}.{yos so//} … {shig shig/} {rab tu shig shig/} /{kun tu shig shig} लोकधातवः षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमकम्पन्त…अगर्जन् प्रागर्जन् सम्प्रागर्जन् द.भू.२७९क/६७.
shig shig po
उपरोधः — {kha zas kyi drod mi zin pa zhes bya ba ni ma 'os par mang du zos pas lus shig shig por 'gyur ba gang yin pa'o//} भक्ते असमतेति अति बहु भुक्त्वा आहारस्य यः कायोपरोधः अभि.स्फु.१३८क/८५२.
shig shig por gyur
वि. शिथिलः — {de nas bdag nyid chen po de de dag la snying brtse ba'i phyir rgas pas lus shig shig por gyur du zin kyang gru bo che de'i nang du zhugs so//} अथ स महात्मा तेषामनुकम्पया जराशिथिलशरीरोऽपि तद्वहनमारुरोह जा.मा.८०क/९२.
shigs
( {'jig} इत्यस्य विधौ).
shigs par dka' ba
दुरासदता — {sems kyi grong khyer brgal dka' ba dang shigs par dka' ba mngon par bsgrub pa la brtson par gyis shig} चित्तनगरदुर्योधनदुरासदताभिनिर्हारप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यम् ग.व्यू.२५६ख/३३९.
shigs par 'jom
क्रि. भिनत्ति — {rdo rje ni brag thams cad shigs par 'jom mo//} वज्रं सर्वशैलानि भिनत्ति ग.व्यू.३२३क/४०५.
shing
• सं. १. = {ljon shing} वृक्षः — {me tog gi ched kyi shing la me tog gi shing zhes bya ba dang 'bras bu'i ched kyi shing la 'bras bu'i shing zhes bya ba dang 'dra'o//} पुष्पार्थं वृक्षः पुष्पवृक्षः । फलार्थं वृक्षः फलवृक्षः अभि.स्फु.१७४ख/९२३; {bdug pa'i shing ngam spos kyi shing ngam} धूपवृक्षा वा गन्धवृक्षा वा शि.स.१५९ख/१५३; {sman shing ljon pa blta na sdug ces pa'i//} भैषज्यवृक्षस्य सुदर्शनस्य बो.प.१०३ख/७२; । {ba spu'i khung bu de na shing dpag bsam du ma dang byi ru'i shing dang tsan dan gyi shing dang spos kyi shing du ma dag dang} तत्र रोमविवरे अनेकाः कल्पवृक्षाः अनेकविद्रुमवृक्षाश्चन्दनवृक्षाः सौगन्धिकवृक्षाः का.व्यू.२२८ख/२९१; {shing dang sa skyes yal 'dab can/} /{ljon pa rkang 'thung chur mi ltung /} /{'gro 'gog shing dang lo ma can/} /{sdong po ljon shing shing 'gro med//} वृक्षो महीरुहः शाखी विटपी पादपस्तरुः । अनोकहः कुटः शालः पलाशी द्रुद्रुमागमाः ।। अ.को.१५४क/२.४.५; वृश्च्यते छिद्यते कुठारादिनेति वृक्षः । ओव्रश्चू छेदने । वृक्षत इति वा । वृक्ष वरणे । वृणोतीति वा वृक्षः । वृञ् वरणे अ.वि.२.४.५; द्रुमः — {shing gang 'bras bzang yal ga dud pa dang //} द्रुमाश्च ये सत्फलनम्रशाखाः बो.अ.३ख/२.३; पादपः — {dpyid kyi dus kyi tshe shing rnams me tog rgyas pa dang} वसन्तकालसमये सम्पुष्पितेषु पादपेषु अ.श.९२क/८३; तरुः — {tsam pa ka shing lo ma la//} चम्पकतरोः शाखायाम् अ.क.५३क/५.७३; {de dag tha dad du dmigs pa yang ma yin te/} {rnam grangs pa yin pa'i phyir/} {shing dang rtsa bas 'thung ba bzhin no//} न चानयोर्भेद उपलभ्यते; पर्यायत्वात्, तरुपादपवत् त.प.६८ख/५८९; विटपः — {'khri shing shing skam tshogs dag la/} /{gtsug gi nor bu chags par gyur//} लग्नचूडामणिः शुष्कलताविटपसङ्कटे ।। अ.क.१२९क/६६.४८; शाखी — {mtsho chu dri ma med pa'i 'gram na gnas pa'i shing dang ri la sogs pa'i gzugs brnyan shing dang ri'i rtse mo thur du bltas pa dmigs na} विमलसलिले सरसि तटान्तस्थितशाखिशिखरिणां प्रतिबिम्बान्यधोगतशाखादिशिखरशेखराण्युपलभ्यन्ते त.प.१२९ख/७१०; नगः — {shing dang ri'i rgyal po dang /} /{shel gyis yongs su bcings pa dang //} नगं शैलं च राजं च स्फटिकाभिः समं चितम् । म.मू.१८१क/१०९; अगः श्री.को.१७२ख; शालः — {sa skyong kr}-{i kI zhes bya ba/} /{slong ba'i dpag bsam shing lta bu//} कृकिर्नाम महीपालः कल्पशाल इवार्थिनाम् । अ.क.२९९क/३९.२५; वनस्पतिः — {nags tshal 'di dag lo ma ser/} /{shing rnams 'dab ma lhags gyur} पाण्डुपत्रं वनं ह्येतच्छीर्णपत्रो वनस्पतिः ।। अ.श.२५६क/२३५ २. लता — {ro dang reg bya phun sum tshogs pa'i sa zhag dang bdud rtsi'i shing dang} परमरसस्पर्शसम्पन्ना भूपर्पटका अमृतलता बो.प.६३ख/२८; वल्लरी — {kye ma dpal dang dug shing bsnams tsam gyis/} /{skyes bu rnams ni rnam par nyams par byed//} आघ्रातमात्रैव करोति पुंसामहो विनाशं विषवल्लरी श्रीः ।। अ.क.२०२क/२२.९४ ३. काष्ठम्, इन्धनादयः — {re zhig 'jig rten na ni shing la sogs pa ma 'bar ba la bud shing zhes kyang bya la} लोके हि तावदप्रदीप्तं काष्ठादिकमिन्धनमुच्यते अभि.भा.८३क/११९३; {seng ldeng gi shing gis rab tu sbar te} खदिरकाष्ठैः प्रज्वाल्य वि.प्र.७९क/४.१६२; {khang pa'i shing dang pha gu la sogs pa} गृहकाष्ठेष्टकादीनाम् अभि.स.भा.१०४ख/१४१; दारु — {'od ma dang ni shing dag mes tshig ste/} /{drag po'i sgra rnams shin tu 'jigs par 'byung //} वंशाश्च दारूणि च अग्नितापिताः करोन्ति शब्दं गुरुकं सुभैरवम् । स.पु.३४ख/५८; {shing dang smyig ma dang thag pa las byas pa yang ngo //} दारुवंशरज्जुमय्यामपि वि.सू.९४ख/११३; इन्धनम्— {shing zad pa'i me bzhin du} इन्धनक्षयादिवाग्निः अ.श.११५ख/१०५ ४. वृक्षबोधकपूर्वपदमात्रम् — {sman khu'o//} {'di lta ste shing a mra dang nim pa dang ko sham pa dang shi ri sha dang 'dzam bu dag go//} कषायः । तद्यथा आम्रनिम्बकोषाम्बशिरीषजम्बूनाम् वि.सू.७६क/९३; {shing ta la'i tshad tsam gyi skyes pa} तालमात्रप्रमाणाः पुरुषाः वि.व.२११क/१.८५; {shing n+ya gro d+ha chen po} महान्यग्रोधः अ.श.८२ख/७३; {shing sA la chen po} महासालः ल. वि.१६२क/२४३; {shing kun da} कुन्दः का.व्यू.२०८क/२६६; • अव्य. १. ( {sa} इत्यस्य पश्चात् संयोजकत्वेन प्रयुज्यमानः निपातशब्दः) च — {skye bo mang po la 'ang 'phangs shing yid du 'ong bar gyur pa} बहुजनस्य च प्रियो मनापश्च भवेत् अ.सा.३२६क/१८३; {shes shing nyes par mthong nas kyang gtong bar byed pa yin no//} परिज्ञाय च दोषं दृष्ट्वा प्रतिसंहर्ता भवति बो.भू.७५ख/९७; • द्र.— {rigs shing mdzes pa'i spyod pa can/} /{chags pa med la su mi dga'//} औचित्यचारुचरितः प्रियः कस्य न निःस्पृहः ।। अ.क.३६०ख/४८. ३७; {lkugs shing long ba'i gzugs can bag med du gnas skye bo bdag 'drar ma gyur cig//} मूकान्धप्रतिमः प्रमादवसतिर्मा माऽस्तु मादृग्जनः अ.क.१५२ख/६९.१६; {reg pa ni gsum 'dus shing tshogs pa'o//} त्रयाणां सन्निपातः सङ्गतिः स्पर्शः प्र.प.८६ख/११२; {rtog pa dang bcas shing dpyod pa dang bcas pa'i ting nge 'dzin} सवितर्कः सविचारः समाधिः अभि.भा.७६क/११६३; {sdig pa byas shing bsags pa zil gyis non par 'gyur ro//} कृतोपचितं पापमभिभवति शि.स.९०क/८९; {de yang rnam par shes pas rtogs shing rnam par shes te} तच्च विज्ञानेन प्रतीयते विज्ञायते त्रि.भा.१६५ख/८३; {pad ma 'di dag} … {nyi ma'i 'od zer gyis gdungs pas ni rnyis shing skam par 'gyur ba} इमानि पद्मानि…अर्करश्मिपरितापितानि म्लायन्ति शुष्यन्ति अ.श.६४ख/५६; {bdag nyid kyang brdzun du smra ba spangs shing gzhan yang brdzun du smra ba spong ba la yang dag par 'god do//} आत्मना च अनृतवचनात् प्रतिविरतो भवति, परानपि च अनृतवचनविरमणाय समादापयति अ.सा.२८६ख/१६१; {skyes pa chags par gyur pa shes shing chags pa dang bral ba shes pa} रक्तं पुरुषं जानाति, विरक्तं पुरुषं जानाति अ.श.८ख/७ २. {sa} इत्यस्य पश्चाद् पौनःपुन्यार्थे प्रयुज्यमानः निपातशब्दः ( {skyes shing skyes pa} उत्पन्नोत्पन्नानि) — {rtsod pa dang rgol ba dang 'gal bar byed pa'i gzhi skyes shing skyes pa gang yin pa de dag} … {nub par 'gyur la} यानि तान्युत्पन्नोत्पन्नान्यधिकरणानि विग्रहा विवादा विरोधा भविष्यन्ति, ते…अन्तर्धास्यन्ति अ.सा.४६ख/२६; ( {btsas shing btsas pa} जातं जातम्) — {spre'u'i phru gu btsas shing btsas pa dag gsod par byed pa yin no//} जातं जातं मर्कटशावकं प्रघातयति वि.व.१२३क/१.१२; ( {nyams shing nyams na} परिहाणौ परिहाणौ) — {nyams shing nyams na 'dod par bya ba yin pa'i phyir te/} {don du gnyer bar bya ba yin pa'i phyir ro zhes bya ba'i tha tshig go/} परिहाणौ परिहाणौ कमनीयत्वात् प्रार्थनीयत्वादित्यर्थः अभि.स्फु.२१९क/९९८; ( {'thungs shing 'thungs shing} पायं पायम्) — {pad ma can bzhin lus phra ma/} /{pad ma bzhin du de yi gdong /} /{sbrang rtsi spyod pas bzhin du ni/} /{bdag gis 'thungs shing 'thungs shing rtses//} नलिन्या इव तन्वङ्ग्यास्तस्याः पद्ममिवाननम् । मया मधुव्रतेनेव पायं पायमरम्यत ।। का.आ.३२३ख/२.४५; ( {gshegs shing rjes su gshegs pa'i phyir} यातानुयातत्वात्) — {byang chub kyi phyogs dang mthun pa dang ldan pa ni lam po che lta bu ste/} {'phags pa'i gang zag thams cad gshegs shing rjes su gshegs pa'i phyir ro//} बोधिपक्षसहगतो महाराजपथोपमः सर्वार्यपुद्गलयातानुयातत्वात् सू.व्या.१४१ख/१८; • प्र. १. क्त्वा ( {bltas shing} दृष्ट्वा) — {de bltas bltas shing 'bri} दृष्ट्वा दृष्ट्वा लिखाम्येनाम् ना.ना.२३२ख/७०; ( {thos shing} श्रुत्वा) — {de dag dbye ba'i phyir tshu bi las thos shing pha bir snyod pa ma yin} स नेतः श्रुत्वा अमुत्राख्याता भवत्यमीषां भेदाय द.भू.१८८क/१५; ( {byas shing} कृत्वा) — {mig 'phrul sbyor ba shes pa de/} /{rab tu zhi zhing ri+igs pa'i chas/} /{byas shing sdig pa'i kun rtog ldan/} /{sa bdag grong khyer sleb par gyur//} इन्द्रजालप्रयोगज्ञः स कृत्वा प्रशमोचितम् । वेषं कलुषसङ्कल्पः पुरीं प्राप महीपतेः ।। अ.क.४९ख/५.३२; ( {brtags shing} विचारयित्वा) — {gal te snying nas brtags shing shes rab kyis so sor brtags nas spros par 'gyur la} स चेदाशयतो विचारयित्वा प्रज्ञया प्रतिसंख्यायोत्सहते बो.भू.८५क/१०८; ( {drubs shing} स्यूत्वा) — {chos gos ni/} /{drubs shing kha bsgyur} चीवरम् । स्यूत्वा रंक्त्वा वि.व.२८६ख/१.१०५ २. ल्यप् ( {gnas shing} विहृत्य) — {bsam gtan bde ba phul gyis gnas shing snying rjes skye ba dman la brten//} श्रेष्ठैर्ध्यानसुखैर्विहृत्य कृपया हीनोपपत्तिः श्रिता । सू.अ.२०४क/१०६; ( {bltas shing} प्रेक्ष्य) — {bltas shing phyag byas te} … {kha ton byas nas yang phyir bdag nyid kyi gnas su dengs shig} प्रेक्ष्य वन्दित्वा… स्वाध्याय्य पुनरेव प्रक्रमितव्यम् अ.सा.७९क/४४; ( {'dus shing} समेत्य) — {rkyen rnams 'dus shing phrad nas byas pa dag ni 'dus byas rnams te} समेत्य सम्भूय प्रत्ययैः कृता इति संस्कृताः अभि.भा.२९क/२६; ( {brtags shing} वितर्क्य) — {brtags shing dpyad nas tshig tu smra'o//} वितर्क्य विचार्य वाचं भाषते अभि.स्फु.२७६ख/११०४; ( {rnam spangs shing} विधूय) — {'di dag thams cad rnam spangs shing /} /{snang ba med par nam gyur pa//} विधूय सर्वाण्येतानि निराभासो यदा भवेत् । ल.अ.१७२क/१३० ३. शतृ ( {sems shing} विचिन्तयन्) — {bag yod pa la sems shing sdug pa dang bral bar gcig pu gnas par gyur to//} अप्रमादं विचिन्तयन् प्रियविनाभावमेकाकी विहरति स्म रा.प.२४५क/१४४; ( {rnam par brtags shing} विचारयन्) — {'gro ba kun gyi dga' ba rnams/} /{rnam par brtags shing mi 'dzin la//} जगदाह्लादनं सर्वं नातिगृह्णन् विचारयन् । ज्ञा.सि.५३ख/१३८; ( {rnam par gzigs shing} विलोकयन्) — {phyogs su rnam par gzigs shing smras//} दिशो विलोकयन्नूचे अ.क.२०९क/२४.१५; ( {bsdigs shing} सन्तर्जयन्) — {rgyal po de drang srong de la bsdigs shing khro ba'i shugs kyis ral gri phyung ste} स राजा तमृषिवरं सन्तर्जयन् रोषवशान्निष्कृष्य खड्गम् जा.मा.१६९क/१९५; ( {pang du blangs shing} क्रोडीकुर्वत्) — {de bas na gang du gang 'du ba de ni des bdag gi ba'i ngo bor pang du blangs shing 'du ba can gyi ngo bo'i yul na bdag nyid gnas pas so//} तेन यत्र यत् समवेतं तत् तदात्मीयेन रूपेण क्रोडीकुर्वत् समवायिरूपदेशे स्वात्मानं निवेशयति न्या.टी.८४ख/२३० ४. शानच् ( {dgongs shing} मन्यमानः) — {de rab tu bstan na yang chos mi mthun pa'i dpe'i gzhis ci zhig bya snyam du dgongs shing gzhi spang bar mdzad do//} तत्प्रदर्शनेऽपि किं वैधर्म्यदृष्टान्ताश्रयेणेति मन्यमान आश्रयं प्रतिक्षिपति स्म प्र.वृ.२७०ख/११; ( {rjes su dgongs shing} अनुविचिन्तयमानः) — {'bod 'grogs kyi rnal 'byor rtogs pa rgyu ba la rjes su dgongs shing} रावणस्यैव योगगतिप्रचारमनुविचिन्तयमानः ल.अ.६०ख/६. (द्र.— {ljon shing /} {zhugs shing /} {chu shing /} {'khri shing /} {so shing /} {tshems shing /} {bud shing /} {tshul shing /} {gnya' shing /} {grib shing /} {gtun shing /} {gtsub shing /} {srog shing /} {thang shing /} {bu ram shing /} {gsal shing /} {pir shing /} {pur sbyong shing /} ).
shing kun
= {hing gu} जतुकम्, हिङ्गु — {stong 'bigs shing kun me ldan dang /} /{hi ng+gu dang ni shing kun no//} सहस्रवेधि जतुकं बाह्लीकं हिङ्गु रामठम् । अ.को.२२५ख/२.९.४०; वृक्षविशेषे जायत इति जतुकम् अ.वि.२.९.४०; मि.को.५६ख; हिङ्गु — {shing kun rlung dang bad kan sel/} /{gzer 'joms mkhris pa skyed byed de//} हिङ्गु वातकफानाहशूलघ्नं पित्तकोपनम् ।। अ.हृ.६०ख/१.६.१५२; वि.सू.७६क/९३; रामठम् — {stong 'bigs shing kun} … {shing kun no//} सहस्रवेधि जतुकं…रामठम् । अ.को.१९७क/२.९.४०; रामठदेशे वृक्षविशेषे भवं रामठम् अ.वि.२.९.४०.
shing kun da
कुन्दः, कुन्दवृक्षः — {shing kun da'i me tog kyang 'byung bar 'gyur} कुन्दपुष्पाणि सततं जायन्ते का.व्यू.२०८क/२६६; द्र. {kun da/}
shing kun da'i me tog
कुन्दपुष्पम् — {shing kun da'i me tog kyang 'byung bar 'gyur} कुन्दपुष्पाणि सततं जायन्ते का.व्यू.२०८क/२६६; द्र. {kun da/}
shing kun 'dab
कवरी, हिङ्गुपत्री मि.को.५६ख ।
shing rkun ma'i me tog
= {rkun ma'i me tog/}
shing skam
शुष्कवृक्षः — {lam gyi shing ni skam po bzhin//} शुष्कवृक्ष इवाध्वनि अ.क.२३ख/५२.४४; शुष्कविटपः — {'khri shing shing skam tshogs dag la/} /{gtsug gi nor bu chags par gyur//} लग्नचूडामणिः शुष्कलताविटपसङ्कटे ।। अ.क.१२९क/६६.४८; शाखोटकवृक्षः— {ji tsam na phyogs gzhan zhig na shing skam la khwa zhig 'dug pa} यावदन्यतमस्मिन्प्रदेशे शाखोटकवृक्षे वायसस्तिष्ठति वि.व.१९९ख/१.७३; वि.व.२०१क/१.७५.
• भू.का.कृ. वृक्षो जातः — {mda' yab thams cad kyi rtse mo las kyang rin po che sna bdun gyi rang bzhin gyi shing skyes te} सर्वस्मिंश्च खोडकशीर्षे सप्तरत्नमयो वृक्षो जातः अ.सा.४२५ख/२४०; • सं. = {hong len} वृक्षरुहा, जीवन्तिका मि.को.५७ख ।
shing skyogs
दारुहस्तकः मि.को.३८ख ।
shing mkhan
तक्षा, वर्धकिः — {der shing mkhan zhig kha na ste'u thogs te phas tshur rgal ba} तत्र तक्षाणो मुखेन वासीमादाय पारात्पार (पाराद्वार भो.पा.)मागच्छति वि.व.१९९ख/१.७३; {shing mkhan shing bzo shing 'jog pa/} /{shing rta byed dang shing 'jog mkhan//} तक्षा तु वर्धकिस्त्वष्टा रथकारस्तु काष्ठतट् । अ.को.२०२ख/२.१०.९; तक्ष्णोति काष्ठादिकमिति तक्षा । नकारान्तोऽयम् । तक्षू तनूकरणे अ.वि.२.१०.९; वर्धकिः — {shing mkhan gyis rgyas par smras pa} वर्धकिना विस्तरेणारोचितम् वि.व.२००ख/१.७४; पलगण्डः — {de nas re zhig na shing mkhan gyi bu mo bud med rgan mo zhig 'dug pa} यावदन्यतमा वृद्धा स्त्री पलगण्डदुहिता अ.श.१६३ख/१५२; काष्ठिकः — {bung ba dang bcas tsU ta gsar pa dag/} /{shing mkhan dag gis bcad bzhin mdun du mthong //} नृपः सभृङ्गं नवचूतमग्रतः तं काष्ठिकच्छिन्नमिवालुलोक ।। अ.क.२७२ख/१०१.१७; तक्षकः म.व्यु.३७७१ (६२ख).
shing mkhan gyi bu mo
पलगण्डदुहिता — {de nas re zhig na shing mkhan gyi bu mo bud med rgan mo zhig 'dug pa} यावदन्यतमा वृद्धा स्त्री पलगण्डदुहिता अ.श.१६३ख/१५२.
shing mkhan gyi slob ma
पलगण्डान्तेवासी — {shing mkhan mkhas pa'am shing mkhan gyi slob mas shing las bgyis pa'i skyes pa'am bud med kyi 'khrul 'khor sbyar ba bgyis na} दक्षेण पलगण्डेन वा पलगण्डान्तेवासिना वा दारुमयी स्त्री वा पुरुषो वा यन्त्रयुक्तः कृतो भवेत् अ.सा.३८७ख/२१९.
shing mkhan ma
ना. काष्ठकारी, योगिनी — {de nas zlum skor bzhi pa sku'i 'khor lo'i gnas la shar du lcags mkhan ma dang} … {bden bral du shing mkhan ma dang} ततश्चतुर्थपरिमण्डले कायस्थाने पूर्वे लोहकारी…र्नैऋत्ये काष्ठकारी वि.प्र.१६२क/३.१२६.
shing gi 'gyur ba
काष्ठविकारः — {me log kyang shing gi 'gyur ba mi ldog pa} दहननिवृत्तावपि न काष्ठविकारनिवृत्तिः प्र.अ.६६क/७४.
shing gi rgyal po
• सं. द्रुमराजः, बोधिवृक्षः — {spyan mi 'dzums par shing gi rgyal po la gzigs shing} अनिमिषनयनो द्रुमराजं प्रेक्षते स्म ल.वि.१७७क/२६९; • ना. द्रुमराजः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {shing gi rgyal po dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… द्रुमराजस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७; • द्र.— {sum cu rtsa gsum pa'i lha yul na shing gi rgyal po yongs su 'dus brtol gyi drung nas thag mi ring ba zhig na rdo leb snam bu dkar po lta bu'i steng du dbyar gnas par dam bzhes te} देवेषु त्रायस्त्रिंशेषु वर्षा उपगतः पाण्डुकम्बलशिलायां पारिजातस्य कोविदारस्य नातिदूरे अ.श.२३१क/२१३.
shing gi rgyal po chen po
महाद्रुमराजः, बोधिवृक्षः — {mngon par byung nas kyang shing gi rgyal po chen po de'i drung du 'dug ste} अभिनिष्क्रम्य च तस्मिन् महाद्रुमराजमूलेऽभिनिषद्य ल.वि.८२क/१११.
shing gi rgyal po byang chub chen po
महाबोधिद्रुमराजः — {rnam pa bcu drug dang ldan pa'i sa phyogs shing gi rgyal po byang chub chen po'i drung ga la ba der} … {song ste} येन षोडशाकारसम्पन्नपृथिवीप्रदेशे महाबोधिद्रुमराजमूलं तेन प्रतस्थे ल.वि.१३४क/१९९.
shing gi rgyal po'i drung du 'dug
वि. द्रुमराजमूलोपविष्टः लो.को.२३४६.
shing gi mchil lham
काष्ठपादुका — {khyim gzhan dang chab khungs las gzhan par shing gi mchil lham bgo bar mi bya'o//} न काष्ठपादुकामारोहेदन्यत्रान्तर्गृहदशुचिकुट् (हाशुचिकुट्याम् भो.पा.) च वि.सू.७४ख/९१.
shing gi drung
= {shing drung /}
shing gi snod
दारुपात्रम्, करोटभेदः — {de bzhin du skyogs rnams ni shar du nya phyis kyi snod} … {dbus su shing gi snod do//} तथा करोटकानि पूर्वे शुक्तिपुटिका…मध्ये दारुपात्रम् वि.प्र.१६२ख/३.१२६.
shing gi spang leb
काष्ठपट्टम् — {rkang pa bskyab pa'i phyir shing gi spang leb bo//} काष्ठपट्टस्य पदत्राणार्थम् वि.सू.९४ख/११३.
shing gi phreng ba
तरुपंक्तिः — {shing gi phreng ba la sogs pa mthong ba'i dus su shing dang po 'dzin pa las} तरुपंक्त्यादिदर्शनकाले प्रथमवृक्षग्रहणात् त.प.५०क/५५०; त.स.५७क/५५०.
shing gi me tog
काष्ठपुष्पम्— {gzhan yang shing gi me tog rnam pa sna tshogs skye ba 'di lta ste/} {me tog tsam pa ka dang} … {dbyar gyi dri dang} अन्यानि च पुनस्तत्र विविधानि काष्ठपुष्पाण्युत्पद्यन्ते; तद्यथा—चम्पक…गन्धवार्षिकाणि का.व्यू.२०३ख/२६१.
shing gi rtsa ba
वृक्षमूलम् — {'brog dgon pa} … {shing gi rtsa ba dang ldum bu mang po rtsa} (? {rtswa} ) {ba stug po'i nang na} अरण्यवनप्रदेशे… तृणगहननिमग्नमूलवृक्ष (वृक्षमूल भो.पा.)क्षुपबहुले जा.मा.१४५ख/१६९; अङ्घ्रिः — {aM g+h+ri rkang pa shing gi rtsa//} श्री.को.१७४ख ।
shing gi rtse mo
वृक्षाग्रम् — {shing gi rtse mo'i gter dang} वृक्षाग्रे निधिः वि.व.१९८ख/१.७१; वृक्षमूर्धा — {'jig rten na yang shing gi rtse mo nas ltung ba'am 'da' ba ste} वृक्षादिमूर्धभ्यो हि लोके पातो वा भवेद्, अतिपातो वा अभि.स्फु.१६७क/९०८.
shing gi rtse mo'i gter
वृक्षाग्रे निधिः, निधिभेदः — {shes rab kyis so sor brtag par bya ba drug po nang gi gter dang phyi'i gter dang} … {shing gi rtse mo'i gter dang} … {chu 'gram gyi gter} षट् प्रज्ञाप्रतिवेदनीयानि ज्ञातव्यानि अन्तर्निधिर्बहिर्निधिः…वृक्षाग्रे निधिः…उदकान्ते निधिः वि.व.१९८ख/१.७२.
shing gi tshal pa
फलहकम् — {de nas shing gi tshal pa thob/} /{dal gyis 'du shes thob pa des//} ततः फलहकावाप्त्या शनैः संज्ञामवाप्य सः । अ.क.२४४ख/९२.२३.
shing gi wa 'dzol
काष्ठनिवापभोजनम् — {de sems rno bas phyogs gang dang gang na rngon pa rnams rgyu ba dang 'khrul 'khor dang rtod dang rgya mo dang rnyi btsugs pa dang rnyong dang shing gi wa 'dzol rnams legs par spangs nas} पटुविज्ञानत्वाच्च तत्र तत्र व्याधजनविरचितानि यन्त्रकूटवागुरापाशावपातलेपकाष्ठनिवापभोजनानि सम्यक् परिहरन् जा.मा.१५१क/१७४.
shing gi gzugs
काष्ठप्रतिमा— {shing gi gzugs kyi lus zhes bya ba bzhin no//} काष्ठप्रतिमायाः शरीरव्यपदेशवत् अभि.भा.९३क/१२२५.
shing gi yal ga
शाखा — {lha mo shing gi yal ga smod cig} आहर देवते वृक्षशाखाम् ल.वि.१३१ख/१९५; {shing gi yal ga dang zla ba yang dus mtshungs par mig phye ba'i de ma thag tu 'dzin par mthong ngo //} शाखाचन्द्रमसोस्तु तुल्यकालमुन्मेषसमनन्तरमेव ग्रहणं दृष्टम् त.प.१८४क/८३०.
shing gi ri bo gzi brjid
ना. द्रुमपर्वततेजः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa shing gi ri bo gzi brjid ces bya ba bsnyen bskur to//} तस्यानन्तरं द्रुमपर्वततेजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३८.
shing gi rigs
वृक्षजातिः — {shing gi rigs rtsa ba med pa zhes bya ba yod de} अस्त्यमूला नाम वृक्षजातिः ग.व्यू.३२२ख/४०५.
shing gi lo ma
= {shing lo/}
shing gi shun lpags
वल्कलः, ओ लम्— {shing gi shun lpags dang ri dwags a dzi na'i pags pa gyon pa/} {tshangs pa'i lus gzi brjid dang ldan pa zhig tu mngon par sprul nas} वल्कलाजिनसंवीतमोजस्वि ब्राह्मं वपुरभिनिर्माय जा.मा.९१ख/१०४.
shing gi srin bu
= {shing srin/}
shing gi lha mo
वृक्षदेवता — {shing gi lha mo zhig tu gyur te de bzhin gshegs pa mtshan nyid ri rab zhes bya ba bsnyen bkur to//} वृक्षदेवताभूतेन लक्षणसुमेरुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९८क/२७८.
shing gel
= {shing gel pa/}
shing gel pa
गुल्मः — {rtswa dang shing gel pa dang sman dang nags tshal sna tshogs rnams mdangs dang rab tu ldan par 'khrungs par 'gyur} नानातृणगुल्मौषधिवनस्पतय ओजस्वितराः प्ररोहयिष्यन्ति सु.प्र.३३क/६४; {rtswa dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i sa la} निस्तृणगुल्मलतावनायां मेदिन्याम् ल.अ.९२ख/३९.
shing gos gyon pa
वि. चीवरवल्कलधारी — {drang srong} … {shing gos gyon pa zhig} … {mthong ngo //} ऋषिं पश्यति…चीवरवल्कलधारिणम् वि.व.२०८क/१.८२.
shing sgrog
हडिः, काष्ठयन्त्रविशेषः — {nga yi khyim du myur du song la shing sgrog dang ni lcags sgrog phrugs su chug ste sgo ba byed du chug} शीघ्रं गत्वा मह्यं गेहे हडिनिगडयुगलविकृतं करोथ दुवारिकम् ल.वि.१६३क/२४५; ग.व्यू.१९१ख/२७३.
shing nga dpung bcad
कुसूलकम् म.व्यु.१२४ख; द्र. {shing nga dpung chad/}
shing nga dpung chad
कुसूलकम् — {dge slong mas ni shing nga dpung chad rdul gzan rnam pa gang yang rung ba'o//} कूसुलकसंघक्षिके (कुसूलकसङ्कक्षिके भो.पा.) च यत् तद्विधे भिक्षुणी वि.सू.६७क/८४; म.व्यु.९०००; द्र.— {shing nga dpung bcad/}
shing ngan
कुदारु— {mu stegs tshig ni shing ngan dang /} /{sangs rgyas kyis gsungs tsan dan dag/} /{rmongs las khyad par mi shes pa/} /{de dag gis ni mtshungs byed 'gyur//} तीर्थवाक्यकुदारूणि बुद्धभाषितचन्दनैः । साम्यमापादयिष्यन्ति ते मौग्ध्यादविशेषिणः ।। अ.क.२५८क/९३.१०१.
shing mngar
यष्टीमधु, मधुयष्टिका — {ji ste slar gso ba byed na ni/} {shing mngar dang ut+pal sngon po dang tsan+dan dkar po gcig tu byas la/} {chu grang mo la btags te} अथ प्रत्यायनं भवति । यष्टीमधुं नीलोत्पलं श्वेतचन्दनं चैकीकृत्य शीतलेनाम्भसा पीषयित्वा म.मू.२८१ख/४४०; यष्टिमधु — {bram ze mo zhes pa ni bri ha tI ste cha bzhi dang} … {rje rigs mo ni shing mngar te cha gnyis dang} ब्राह्मणीति बृहती भाग ४…वैश्या यष्टिमधु भाग २ वि.प्र.१४९क/३.९६; म.व्यु.५८०२ (८४ख); मधुयष्टिका — {shing mngar dang ni klI ta kaM/} /{ya Sh+Ti ma d+hu shing mngar yin//} मधुकं क्लीतकं यष्टिमधुकं मधुयष्टिका ।। अ.को.१६२क/२.४.१०९; मधुकरत्वेन मधुसमत्वात् मधुकम्, मधुयष्टिका च अ.वि.२.४.१०९; मधुकम् अ.को.१६२क/२.४.१०९; मण्डूकी श्री.को.१६८ख ।
shing mngar ldan pa
मधुरिका, मिसी श.को.१२३५.
shing gcig
एकवृक्षः — {shing gcig dang ni dur khrod dang /} /{ma mo'i khyim dang mtshan mo dang /} /{yang na dben pa'am bas mtha' ru/} /{bsgom pa bzang por brjod par bya//} एकवृक्षे श्मशाने वा भावना कथ्यते शुभा । मातृगृहे तथा रम्ये (रात्रे पा.भे.)ऽथवा विजने प्रान्तरे ।। हे.त.७क/१८.
द्रुमलता — {shing lcug 'di dag thams cad dgun gyi dus byung na/} /{dgon dung shing ltar 'gyur te dga' bar 'gyur ma lags//} सर्वे इमे द्रुमलता शिशिरे प्रवृत्ते कान्तारवृक्षसदृशा हि भवन्त्यरम्याः । रा.प.२४८क/१४७.
shing chu skyes
कदली — {shing chu skyes kyi 'dab ma bzhin du 'gul lo//} कदलीपत्रेव सञ्चलिताः का.व्यू.२३४ख/२९७; द्र. {chu skyes shing /}
shing chu skyes kyi 'dab ma
कदलीपत्रम् — {gang gi tshe na yi ge drug pa'i rig sngags chen mo 'di byin pa de'i tshe gling bzhi dang lha'i gnas dang bcas te/} {shing chu skyes kyi 'dab ma bzhin du 'gul lo//} यस्मिन् काले इयं षडक्षरी महाविद्या अनुप्रदत्ता, तदा चत्वारो द्वीपाः सदेवभवनपर्यन्ताः कदलीपत्रेव सञ्चलिताः का.व्यू.२३४ख/२९७; द्र. {chu skyes/}
shing chen
१. वानीरः, वेतसः — {shing chen yal ga'i lag pa dag gis dbus su cung zad 'dzin pa bzhin} किंचित्करधृतमिव प्राप्तवानीरशाखाम् मे.दू.३४५क/१.४५ २. महार्हः वृक्षः — {gang shing chen po de dag kyang 'bar ba} ( {ra} )… {mthong bar 'gyur ro//} ये च महार्हा वृक्षास्तान् प्रदीप्तान्…पश्यन्ति का.व्यू.२१६क/२७६.
shing chen po
= {shing chen/}
shing 'cheg pa
दारुपाटः — {shing gshegs pa khye'us 'dzin pa ltar zhes bya ba ni dper na shing 'cheg pa shing mkhan gyis shing gshegs pa khye'us 'dzin pa} दारुपाटकीलसन्धारणवत् । यथा दारुपाटेन तीक्ष्णकीलेन दारुपाटस्य सन्धारणम् अभि.स्फु.१६५क/९०४.
द्रुघनः — मुद्गरः {tho ba/} घनः {'jom byed/} द्रुघनः {shing 'joms kyang de'i ming du 'gyur} मि.को.४७क ।
shing ljon
• सं. वृक्षः — {de'i dbus su skyed mos tshal byas te/} {me tog gi shing ljon pa thams cad dang 'bras bu'i shing ljon pa thams cad dang rin po che'i shing ljon pa thams cad kyis khyab par bkang ngo //} तत्र च मध्ये उद्यानं मापितमभूत् सर्वपुष्पवृक्षसर्वफलवृक्षसर्वरत्नवृक्षप्रतिस्फुटं सञ्छादितमभूत् रा.प.२४५ख/१४४; {shing ljon pa'i drung du bshang ba dang gci ba dag mi bya'o//} नाधो वृक्षस्योच्चारप्रस्रावम् वि.सू.८१क/९८; तरुः — {gtsug lag khang byed du bcug ste} … {rdzing bus ni kun tu gang /} {shing ljon pa me tog dang 'bras bu ldan pa mang pos ni bskor ba} विहारः कारितः…जलाधारसम्पूर्णस्तरुगणपरिवृतो नानापुष्पफलोपेतः अ.श.४६क/४०; पादपः — {shing ljon pa} … {rig sngags 'chang rnams kyi rtsed mo'i sar rung ba zhig na spre'u chen po gcig pu rgyu ba zhig tu gyur to//} पादपे विद्याधराक्रीडभूते महाकायः कपिरेकचरो बभूव जा.मा.१३९ख/१६२; • ना. द्रुमः, किन्नरराजः — {'khor der mi'am ci} ( {'i rgyal po} ) {brgya stong du ma tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i rgyal po bzhin bzangs dang} … {mi'am ci'i rgyal po shing ljon dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि; तद्यथा—सुमुखश्च किन्नरराजः…द्रुमश्च किन्नरराजः का.व्यू.२०१क/२५९.
shing ljon pa
= {shing ljon/}
shing ljon pa a mra
आम्रवृक्षः — {khyod kyi slas la shing ljon pa a mra 'bras bu yod pa gang yin pa de'i 'bras bu rnams ci skyur ram 'on te mngar lags} यस्तेऽन्तःपुरे आम्रवृक्षस्तस्य किमम्लानि फलानि, आहोस्वित् मधुराणि अभि.भा.८९क/१२१०.
shing ljon pa'i drung
वृक्षमूलम् — {shing ljon pa'i drung dang ne'u gsing gi gzhi dag la rgan rims bzhin du bsko bar bya'o//} वृक्षमूलहरितशाद्वलस्थण्डिलेष्वपि यथावृद्ध । कोद्देशः वि.सू.६१ख/७८.
shing ljon pa'i drung na
वृक्षस्याधस्तात् लो.को.२३४७.
shing ljon pa'i tshal
तरुषण्डम् लो.को.२३४७.
shing nyid
वृक्षता — {de nas sa bdag mya ngan med/} /{sbyin la shin tu cher goms pas/} /{slong ba phyogs nas 'ongs rnams kyi/} /{dpag bsam shing nyid dag tu gyur//} अथाशोकः क्षितिपतिर्दानाभ्यासेन भूयसा । अभ्यागतप्रणयिनां प्रययौ कल्पवृक्षताम् ।। अ.क.१६७क/७४.८.
shing ta la
तालः, वृक्षविशेषः — {shing ta la'i phreng ba rim pa bdun dang} सप्तभिस्तालपङ्क्तिभिः सु.व्यू.१९६क/२५४; द्र. {ta la/}
shing tog
१. फलम् — {me tog dang shing tog dang rtsi dang nags tshal mngon par bsgrub pa dang} पुष्पफलौषधिवनषण्डाभिनिर्हाराणि द.भू.२१४ख/२९; {shing thog med par de'i smin pa nyid yod pa ni ma yin no//} न हि असति फले तत्पक्वता सम्भवति प्र.प.४६ख/५५ २. फलबोधकपूर्वपदमात्रम् — {shing tog 'bra go la sogs pa'i sgra} पिण्डखर्जूरादिशब्दः त.प.४१ख/५३२.
वि. फली — {'bru ldan 'bras can shing thog can//} फलवान् फलिनः फली अ.को.१५४ख/२.४.७; फलानि सन्तीति फलवान् । फलिनश्च । फली च अ.वि.२.४.७.
shing tog 'drim pa
वि. फलभाजकः — {gnas khang dang zas la bsko ba dang thug pa dang bag chos dang shing tog 'drim pa bsko bar bya'o//} सम्मन्येरन् विहारभक्तोद्देशकयवागूखाद्यकफलभाजकम् वि.सू.९३क/१११; द्र. {shing tog 'brim pa/}
shing tog 'bra go
पिण्डखर्जूरः — {shing tog 'bra go la sogs pa'i sgra grong khyer dmar bu can la sogs pa gzhan du thos na yang yul de na shing tog 'bra go la sogs pa yod pa ma yin no//} पिण्डखर्जूरादिशब्दोऽन्यत्र पाटलिपुत्रादौ श्रूयते, न च तत्र देशे पिण्डखर्जूरादिरस्ति त.प.४१ख/५३२.
shing tog 'brim pa
= {shing tog 'drim pa/}
shing btags
द्र.— {shing rtags/}
shing rta
• सं. १. रथः — {de yi shing rta'i mu khyud sgras//} रथनेमिस्वनैस्तस्य अ.क.९६क/६४.१००; {phyugs kyi shing rta la zhon te} पशुरथमभिरुह्य शि.स.६क/७; {glang gi shing rta} गोणरथाः स.पु.३५ख/६१; {shing rta rtsibs ma stong pa} सहस्रारो रथः ल.अ.१२४ख/७१; {theg pa 'khor los 'gro ba dang /} / ग्. {yul gyi shing rta yan lag brgya/} /{'gro bar byed pa'i shing rta dang /} /{'di ni me tog shing rta 'o//} याने चक्रिणि युद्धार्थे शताङ्गः स्यन्दनो रथः । असौ पुष्यरथश्चक्रयानं न समराय यत् ।। अ.को.१८९क/२.८.५१; रमन्तेऽत्र धन्विनः रथः । रमु क्रीडायाम् अ.वि.२.८.५१; स्यन्दनः — {dmag gi shes pa ni glang po che dang rta dang shing rta la sogs pa las ma gtogs pa'i rgyu mtshan can yin te} सङ्ख्याप्रत्ययो गजतुरङ्गस्यन्दनादिव्यतिरिक्तनिबन्धनः त.प.२७५ख/२६५; {phag gi shing rta la lA ni 'od zer can ma'o//} ला शूकरस्यन्दने मारीची वि.प्र.५३क/४.८०; शकटः, ओ टम् — {shing rta 'dren pa'i phyugs dag gis/} /{rtswa ni kham 'ga' zos pa bzhin//} शकटं वहतो यद्वत्पशोर्घासलवग्रहः ।। बो.अ.२६ख/८.८०; {'od de las kyang pad ma 'dab ma brgya stong yod pa shing rta'i 'phang lo tsam byung bar gyur to//} तस्याश्च प्रभायाः शतसहस्रपत्रं पद्मं शकटचक्रप्रमाणमात्रं प्रादुर्भूतम् रा.प.२५१क/१५२; यानम् — {shing rta'i steng du bzhag ste pho brang gi nang du khrid par gyur to//} यानमारोप्य…अन्तःपुराय निन्युः जा.मा.११३क/१३१; वाहनम् — {bzhon pa dul ba rnam pa sna tshogs kyis drangs pa'i shing rta'i khyad par bzang po rnams ni bsogs} समुपावर्त्यमानेषु विनीतविविधवाहनस्कन्धप्रतिष्ठितयुगेषु विचित्रेषु यानविशेषेषु जा.मा.९क/९ २. रथकः — {glang gi shing rta} … {me tog gi phreng bas brgyan pa} गोरथकान्…पुष्पमाल्यालंकृतान् स.पु.३०ख/५३ ३. रथिरः, रथविद्याविशारदः — {shing rta ra thi shing rta'i bdag//} रथिरो रथिको रथी अ.को.१९०ख/२.८.७६; रथोऽस्यास्तीति रथिकः, रथिनः, रथी च । रथिर इति वा पाठः । रथविद्याविशारदस्य नामानि अ.वि.२.८.७६; • पा. रथः, सेनाङ्गविशेषः — {dpung gi tshogs glang po che dang rta dang shing rta dang dpung bu chung phun sum tshogs pa} बलौघो हस्त्यश्वरथपदातिसम्पन्नः वि.व.२१०ख/१.८५; {phyi rol du lha min dpung glang po dang rta dang shing rta dang rkang thang rnams gang yin pa de ni lus la bdud kyi phyogs rnam pa bzhi'o//} यद् बाह्ये दनुबलं हस्त्यश्वरथपादातिकं स देहे मारपक्षश्चतुर्धा वि.प्र.२४०ख/२.४९; {glang po rta dang shing rta dang /} /{rkang thang dpung tshogs yan lag bzhi//} हस्त्यश्वरथपादातं सेनाङ्गं स्याच्चतुष्टयम् ।। अ.को.१८७ख/२.८.३३.
shing rta skal ldan
ना. भागीरथः, बुद्धः — {dge slong dag sngon byung ba 'das pa'i dus na} … {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas} … {shing rta skal ldan zhes bya ba 'jig rten du byung ngo //} भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वनि भागीरथो नाम सम्यक्संबुद्धो लोक उदपादि अ.श.३५क/३१.
shing rta mkhan
रथकारः — {shing rta mkhan gyi rigs} … {su} रथकारकुले ल.वि.१३क/१४; {shing rta mkhan po mA hi Sh+ya/} /{ri mo mkhan las byung ba 'o//} रथकारस्तु माहिष्यात्करण्यां यस्य सम्भवः । अ.को.२०२ख/२.१०.४; रथं करोतीति रथकारः । करण्यां माहिष्याज्जातस्य नाम अ.वि.२.१०.४.
shing rta mkhan gyi rigs
रथकारकुलम्— {byang chub sems dpa' ni rigs dma' ba gdol pa'i rigs sam smyig ma mkhan gyi rigs sam shing rta mkhan gyi rigs sam g}.{yung rigs su mi skye'i} न बोधिसत्त्वा हीनकुलेषूपपद्यन्ते चण्डालकुलेषु वा वेणुकारकुले वा रथकारकुले वा पुक्कसकुले वा ल.वि.१३क/१४.
ना. १. दशरथः, नृपः — {'das tshe/} /{dpal ldan sa yi bdag po ni/} /{shing rta bcu pa byung bar gyur//} अतीतेषु क्षितिपतिः श्रीमान् दशरथोऽभवत् ।। अ.क.२३४क/२६.२०; म.व्यु.३५८५ (६०ख) २. दाशरथिः, रामः — {rgya'i yul dang shing rta bcu pa dang sha za ba la sogs pa ma mthong ba gang yin pa de ni med pa sgrub pa ma yin no//} चीनदाशरथिपिशाचप्रभृतिषु यददर्शनं तस्याभावासाधनात् वा.टी.५७ख/१३; द्र. {shing rta bcu pa'i bu/}
shing rta bcu pa'i bu
ना. दशरथपुत्रः — {de nas bdag gis shing rta bcu pa'i bu tshol zhing gdugs la la la ni sbrang bu'i gzugs kyis} ततोऽहं पश्चाद्दशरथपुत्रमन्वेषयामि । क्वचिद्दिवसे मक्षिकारूपेण का.व्यू.२१४क/२७३.
shing rta bcu pa'i sras
= {shing rta bcu pa'i bu/}
shing rta chen po
ना. महारथः, नृपः — {sngon gyi skye ba rnams ni rjes dran te/} /{shing rta chen po zhes bya'i rgyal po byung //} अनुस्मरामि पुरिमासु जातिषु महारथो नाम बभूव राजा । सु.प्र.५७ख/११४.
shing rta chen po pa
वि. महारथः — {de nyid kyi phyir shing rta chen po pa gzhan gyis} … {zhes bya ba 'di brjod pa lta bu'o//} अत एवान्येनापि महारथेनापीदं प्रयुक्तम्…इति वा.टी.१०४क/६५.
shing rta rta rgod ma dang ldan pa
वडवारथः — {shing rta rta rgod ma dang ldan pa thams cad nas dkar ba'i nang du zhugs te} सर्वश्वेतं वडवारथमभिरुह्य वि.व.१५५क/१.४३.
shing rta brtan
ना. धृतरथः, नृपः लो.को.२३४८.
shing rta 'dren
= {shing rta 'dren pa/}
shing rta 'dren pa
• क्रि. रथो वहति — {yan lag dang ldan pa'i ting nge 'dzin de ni zhi gnas dang lhag mthong rta gnya' sbrel bas shing rta 'dren pa dang 'dra bas zung du 'brel bar ngang gis 'byung ba'o//} स ह्यङ्गसमायुक्तः समाधिः शमथविपश्यनाभ्यां युगनद्धाभ्यामिवाश्वाभ्यां रथो वहतीति युगनद्धवाही अभि.स्फु.२८५क/११२८; • वि. रथवाहः — {de nas bram ze 'khyams pa dag cig gis de la shing rta 'dren pa'i rta blangs so//} अथैनं यदृच्छयाऽभिगता ब्राह्मणा रथवाहांस्तुरगानयाचन्त जा.मा.५२ख/६१.
shing rta ldan ma
ना. रथवती, विद्याराज्ञी — {rig pa'i rgyal mo du ma dag dang} … {'di lta ste/} {sgrol ma dang} … {shing rta ldan ma dang} … {zla ldan ma} अनेकैश्च विद्याराज्ञीभिः…तद्यथा —तारा…रथवती…चन्द्रावती चेति म.मू.९६क/७.
shing rta rnam pa sna tshogs pa
ना. चित्ररथः, नृपः लो.को.२३४८.
shing rta sna tshogs
ना. चैत्ररथम्, देवोद्यानम् — {phyi rol shing rta sna tshogs dang /} /{rtsub 'gyur 'dres tshal dga' bas brgyan//} बहिः पुनः । तच्चैत्ररथपारुष्यमिश्रनन्दनभूषितम् ।। अभि.को.९ख/३.६७; {gang na shing rta sna tshogs zhes/} /{lha yi skyed tshal yid dga' ba//} यत्र चैत्ररथं नाम देवोद्यानं मनोरमम् । अ.क.४३ख/४.८२; द्र. {shing rta sna tshogs tshal/}
shing rta sna tshogs kyi tshal
= {shing rta sna tshogs tshal/}
shing rta sna tshogs can
ना. चैत्ररथम्, देवोद्यानम् — {skyed mos tshal shing rta sna tshogs can dang rtsub 'gyur dang 'dres pa dang dga' ba'i tshal te} चैत्ररथमुद्यानम्, पारुष्यकम्, मिश्रकावणम्, नन्दनवनं च अभि.भा.१५०क/५२२; द्र.— {shing rta sna tshogs/}
shing rta sna tshogs pa
ना. विश्वरथः, नृपः लो.को.२३४८.
shing rta sna tshogs tshal
ना. चैत्ररथम्, देवोद्यानम् — {kyi hud shing rta sna tshogs tshal/} /{kyi hud mtshe'u dang dal gyis 'bab/} /{kyi hud sdug pa rnam shes lha/} /{smre sngags 'don bzhin sa la lhung //} हा चैत्ररथ हा वापि हा मन्दाकिनि हा प्रिये । इत्यार्ता विलपन्तोऽपि गां पतन्ति दिवौकसः ।। अभि.स्फु.१५२ख/८७६; चैत्ररथवनम् म.व्यु.४१९७ (६६ख); द्र.— {shing rta sna tshogs/}
रथकायः — {dpung gi tshogs yan lag bzhi pa/} {glang po che pa'i tshogs dang rta pa'i tshogs dang shing rta pa'i tshogs dang dpung bu chung gi tshogs go bskon te} बलकायः…हस्तिकायोऽश्वकायो रथकायः पत्तिकाय इति चतुरङ्गसमन्वितः वि.व.३क/२.७४.
शतपत्रः, पक्षिविशेषः — {bya shing rta mo 'dab gshog sdug gu rnam pa sna tshogs dang ldan pa} नानाविधरागरुचिरचित्रपत्रः शतपत्रः जा.मा.२०९ख/२४५; शतपत्रकः — {rmig gcig pa dang wa dang spre'u dang shing rta mo dang bya rog dang} … {de dag las gzhan pa'i bya mi ro za ba dag dang} एकखुरशृगालमर्कटकाकेटक (शतपत्रक भो.पा.)काक…तदन्यकुणपखादकपक्षि(–) वि.सू.७७ख/९४; द्र.— {de nas 'dab ma brgya pa can/} /{dA rbA g+hA Ta} अथ स्याच्छतपत्रकः ।। दार्वाघाटः अ.को.१६७ख/२.५.१६.
shing rta smyig ma can
वंशशकटम् — {rtsig pas bskor ba'i grong la ni ji tsam du ba lang drug dang ldan pa'i shing rta smyig ma can gyi} कुड्यपरिक्षिप्ते ग्रामे यावत् षड्गवयुक्तेन वंशशकटेन वि.सू.२३क/२८.
shing rta zhon
= {shing rta la zhon pa/}
shing rta bzang mo
ना. सुरथी, विद्याराज्ञी — {rig pa'i rgyal mo du ma dag dang} … {'di lta ste/} {sgrol ma dang} … {shing rta bzang mo dang} … {zla ldan ma} अनेकैश्च विद्याराज्ञीभिः…तद्यथा—तारा…सुरथी…चन्द्रावती चेति म.मू.९६क/७.
shing rta la zhon
= {shing rta la zhon pa/}
shing rta la zhon pa
• वि. रथाभिरूढः — {pho nya yang shing rta la zhon te chas so//} दूतोऽपि रथाभिरूढः सम्प्रस्थितः अ.श.१५६ख/१४५; • सं. रथारोहः — {gos dkar mo ni rgyal rigs rnam pa bzhi ste/} {rgyal rigs kyi chos kyis rkang thang dang rta la zhon pa dang glang po che la zhon pa dang shing rta la zhon pa'o//} पाण्डरा क्षत्रिणी चतुर्धा क्षत्रधर्मेण पदातिः, अश्वारोहः, गजारोहः रथारोहश्चेति वि.प्र.१६३ख/३.१३१; द्र.— {na la'i rgyal dang dus 'dab rgyal/} /{rta mchog cho lo'i dor shes sngon/} /{shing rta zhon nas 'gro ba na/} /{dus kyi 'dab mas tshig 'di smras//} नलर्तुपर्णयोश्चासावश्वाक्षहृदयज्ञयोः । संवाहे गच्छतोर्वाक्यमृतुपर्णेन भाषितम् ।। त.स.११५ख/१००१.
रथचक्रम्, रथस्य चक्रम् — {'gro kun shing rta'i 'phang lo bzhin du 'khor//} रथचक्रवद् भ्रमति सर्वजगत् शि.स.१७२ख/१७०; शकटचक्रम् — {tshad shing rta'i 'phang lo tsam dag gis} शकटचक्रप्रमाणैः ल.वि.२५क/२९; {pad ma de shing rta'i 'phang lo tsam du gyur te} तत्पद्मं…शकटचक्रमात्रं भूत्वा अ.श.६५क/५७.
shing rta'i 'phang lo tsam
वि. शकटचक्रप्रमाणमात्रम् — {'od de las kyang pad ma 'dab ma brgya stong yod pa shing rta'i 'phang lo tsam byung bar gyur to//} तस्याश्च प्रभायाः शतसहस्रपत्रं पद्मं शकटचक्रप्रमाणमात्रं प्रादुर्भूतम् रा.प.२५१क/१५२; शकटचक्रप्रमाणम् — {pad ma} … {shing rta'i 'phang lo tsam} पद्मं…शकटचक्रप्रमाणम् अ.श.२२क/१८; म.व्यु.६२४२ (८८ख).
shing rta'i dbyibs
वि. शकटाकृतिः, शकटस्येवाकृतिः — {de la ni/} /{'dzam bu'i gling ste ngos gsum la/} /{stong phrag gnyis so shing rta'i dbyibs//} तत्र तु । जम्बूद्वीपो द्विसाहस्रस्त्रिपार्श्वः शकटाकृतिः ।। अभि.को.९क/३.५३.
shing rta'i tshogs
• सं. रथकट्या, रथसमूहः — {ra th+yA shing rta'i tshogs dang lam//} रथ्या रथकट्या रथव्रजे अ.को.१८९क/२.८.५५; रथानां समूहो रथ्या । रथकट्या च अ.वि.२.८.५५; • पा. रथकायः, चतुरङ्गबलकायस्याङ्गविशेषः — {de nas rgyal po ma skyes dgras ko sa la'i rgyal po gsal rgyal gyi glang po che'i tshogs dang rta pa'i tshogs dang shing rta'i tshogs dang dpung bu chung gi tshogs thams cad phrogs te} अथ राज्ञा अजातशत्रुणा राज्ञः प्रसेनजितः कौशलस्य सर्वो हस्तिकायः पर्यस्तः, अश्वकायो रथकायः पत्तिकायः पर्यस्तः अ.श.३०ख/२६; रथानीकम् — {glang po shing rta'i tshogs rnams kyis/} /{gang gA'i 'gram ni bar med byas//} चक्रे गजरथानीकैर्गङ्गातीरं निरन्तरम् ।। अ.क.१५६क/१६.२१.
shing rta'i lus
रथाङ्गः, चक्रवाकः श.को.१२३६.
shing rta'i shing
रथद्रुः, तिनिशवृक्षः — {ti ni sa dang s+yan da 'o/} /{mu khyud shing dang shing rta'i shing //} तिनिशे स्यन्दनो नेमी रथद्रुः अ.को.१५६क/२.४.२६; रथाय द्रुर्वृक्षो रथद्रुः अ.वि.२.४.२६.
shing rta'i srog shing
अक्षः, रथावयवविशेषः — {de steng gi nam mkha' la 'phags nas char pa shing rta'i srog shing tsam gyi rgyun dbab par brtsams te} स उपरिविहायसमभ्युद्गम्य अक्षमात्राभिर्वारिधाराभिर्वर्षितुमारब्धः वि.व.१४१क/१.३०.
shing stan
पट्टम् — {'di nyid ni gdan gyi pad+ma ste shing stan gyi steng du tshon sna lngas bri bar bya'o//} एतदेव पीठपद्मं पट्टोपरि लिखेत् पञ्चरङ्गैः वि.प्र.१५५क/३.१०४.
shing brtag pa
काष्ठप्रत्यवेक्षणम् — {sa dang phye ma dang chu la sogs pa nye bar gzhag pa dang shing brtag pa dang dril phyis dang snum gyis bsku ba dang bkru ba dang phyags pa dang phyag dar dor ba la sogs pa'o//} मृच्चूर्णपानीयाद्युपस्थापनकाष्ठप्रत्यवेक्षणोद्वर्तनस्नेहनस्नापनसम्मार्जनसङ्करच्छोरणादेः वि.सू.६ख/७.
shing thags
पञ्जरम् — {sdug bsngal gyi shing thags kyis 'khor to/} /{srog chad la thug go//} दुःखपञ्जरगताः स्म जीवितोपरोधप्राप्ताः ग.व्यू.१६७क/२५०.
shing thags can
ना. काष्ठवाटः, ग्रामकः — {grong shing thags can na bram ze mdun na 'don gru 'dzin ces bya ba} … {zhig 'dug ste} काष्ठवाटग्रामके मुद्गलो नाम पुरोहितः प्रतिवसति वि.व.१५क/२.८६.
shing thams cad kyi me tog rgyas par bde bar gnas pa
ना. सर्ववृक्षप्रफुल्लनसुखसंवासा, रात्रिदेवता— {bcom ldan 'das rnam par snang mdzad kyi zhabs kyi drung 'di nyid du mtshan mo'i lha mo shing thams cad kyi me tog rgyas par bde bar gnas pa zhes bya ba 'dug ste} इयमिहैव भगवतो वैरोचनस्य पादमूले सर्ववृक्षप्रफुल्लनसुखसंवासा नाम रात्रिदेवता सन्निपतिता ग.व्यू.१५७क/२३९.
shing thun
काष्ठहारकः — {de bzhin gshegs pa thub dka' shing thun du gyur pas so shing phul te dang po byang chub tu sems bskyed do//} दुष्प्रधर्षेण तथागतेन प्रथमं बोधिचित्तमुत्पादितं दन्तकाष्ठं दत्वा काष्ठहारकभूतेन शि.स.७ख/८; काष्ठहारिकः — {ba lang rdzi'am phyugs rdzi'am rtswa thun nam shing thun nam} गोपालका वा पशुपालका वा तृणहारिका वा काष्ठहारिका वा ल.वि.१२७क/१८७.
shing thog
= {shing tog/}
shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i tshig
अद्रुमगुल्मलतावितानपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa'i tshig dang shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्… द्रुमगुल्मलतावितानपदमद्रुमगुल्मलतावितानपदम् ल.अ.६९क/१७.
shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa'i tshig
द्रुमगुल्मलतावितानपदम् — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa'i tshig dang shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम्? भगवानाह—उत्पादपदमनुत्पादपदम्… द्रुमगुल्मलतावितानपदमद्रुमगुल्मलतावितानपदम् ल.अ.६९क/१७.
shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa'i tshig dang shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i tshig
पा. द्रुमगुल्मलतावितानपदमद्रुमगुल्मलतावितानपदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — {bcom ldan 'das tshig brgya rtsa brgyad po gang lags/} {bcom ldan 'das kyis bka' stsal pa/} {skye ba'i tshig dang mi skye ba'i tshig dang} … {shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa'i tshig dang shing dang shing gel pa dang lcug ma gyes pa med pa'i tshig dang} कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह — उत्पादपदमनुत्पादपदम्…द्रुमगुल्मलतावितानपदमद्रुमगुल्मलतावितानपदम् ल.अ.६९क/१७.
shing dum
फलकम्— {de nas shing dum bzung ba yis/} /{byas shes kyis ni 'tsho ba thob//} ततः फलकवाहस्तं कृतज्ञः प्राप्तजीवितः । अ.क.३४४क/४५.२४.
१. वृक्षमूलम् — {shing drung dang glang po che'i ra ba dang mu stegs can gyi 'dug gnas dang} … {spong sa'i ra ba dag tu mi bya'o//} अधितिष्ठेन्न वृक्षमूलहस्तिशालातीर्थिकावसथ… उपस्थानशालाम् वि.सू.७८क/९५; {bsam gtan dang dga' ba'i zas kyi bde ba myong bar byang chub kyi shing drung du zhag bdun 'das par gyur to//} ध्यानप्रीत्याहारः सुखप्रतिसंवेदी सप्तरात्रं बोधिवृक्षमूलेऽभिनामयति स्म ल.वि.१७७क/२६९; वृक्षतलम् — {khang stong shing drung phug dag tu/} /{gang du ji srid 'dod gnas shing //} विहृत्य यत्र क्वचिदिष्टकालं शून्यालये वृक्षतले गुहासु । बो.अ.२६ख/८.८७; वृक्षसमीपम् — {srin pos zin pa la ni ba ru ra'i shing gi drung ngam e raN+Da'i shing gi drung du'o//} पिशाचगृहीतं विभीतकवृक्षसमीपे एरण्डवृक्षसमीपे वा म.मू.१२८ख/३७ २. = {shing drung pa/}
shing drung na 'dug
= {shing drung na 'dug pa/}
shing drung na 'dug pa
वि. वृक्षमूलगतः — {'di na dge sbyong ngam bram ze la la dgon pa na 'dug kyang rung /} {shing drung na 'dug kyang rung /} {khang stong na 'dug kyang rung} इहैकत्यः श्रमणो वा ब्राह्मणो वा अरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा अभि.स्फु.९३ख/७७०.
shing drung na gnas
= {shing drung na gnas pa/}
shing drung na gnas pa
वि. वृक्षमूलगतः — {rgyal po chen po bzang ldan 'di ni dgon pa na gnas sam shing drung na gnas sam khang stong na gnas kyang rung ste/} … {zhes dga' ba'i tshig lan gsum du rjod par byed do//} अयं महाराज भद्रिकोऽरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा त्रिरुदानयति…इति अ.श.२४५ख/२२५.
shing drung na'i me tog gi khu ba
द्रोणकुसुमरसः — {dag pa'i rgyu ni shing drung} (? {dro} ) {na'i me tog gi khu bas bskus pas te} विशुद्धेः कारणं द्रोणकुसुमरसनिषेकादि त.प.२४३क/९५७.
shing drung pa
पा. वृक्षमूलिकः, धूतगुणभेदः — {gal te dgon pa pa zhig yin nam} … {gal te shing drung pa zhig yin nam} सचेदारण्यको भविष्यति…सचेद् वृक्षमूलिको भविष्यति अ.सा.३४०क/१९२; {gnas la chags pa spang ba'i phyir shing drung pa dang bla gab med pa dang dur khrod pa yin no//} प्रतिश्रयरागस्य प्रहाणाय वृक्षमूलिकः, आभ्यवकाशिकः, श्माशानिको भवति श्रा.भू.६५क/१६१; {yo byad nyer mkho yongs btang zhing /} /{'ching ba dag las nges grol ba/} /{shing drung phyag dar khrod pa dag/} /{lta ba dag ni bzlog pa med//} परिच्छदोपकरणत्यागनिर्मुक्तबन्धनाः । अवार्यदर्शना वृक्षमूलिकाः पांशुकूलिकाः ।। अ.क.२८८ख/३७.१४; म.व्यु.११३५ (२४ख).
shing drungs pa
= {shing drung pa/}
shing sdong po chen po
दारुस्कन्धः — {dge slong shing sdong po chen po de ni rim gyis rgya mtshor gzhol bar 'gyur/} {rgya mtshor 'bab par 'gyur} एवमेष भिक्षो दारुस्कन्धोऽनुपूर्वेण समुद्रनिम्नो भविष्यति समुद्रप्रवणः वि.व.१४६ख/१.३५.
shing nad
= {rgya skyegs} द्रुमामयः, लाक्षा मि.को.५६ख ।
shing n+ya gro d+ha
= {n+ya gro d+ha} न्यग्रोधः, वृक्षविशेषः — {ser skya'i gnas na shing n+ya gro d+hA'i kun dga' ra ba na bzhugs so//} कपिलवस्तुनि विहरति न्यग्रोधारामे अ.श.१६७क/१५५.
shing n+ya gro d+ha ltar chu zheng gab pa
पा. न्यग्रोधपरिमण्डलः, ओ ता, महापुरुषाणां लक्षणविशेषः — {rgyal po chen po gzhon nu don thams cad grub pa ni shing n+ya gro d+ha ltar chu zheng gab pa} न्यग्रोधपरिमण्डलो महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः ल.वि.५७क/७४.
shing n+ya gro d+ha'i kun dga' ra ba
ना. न्यग्रोधारामः, आरामः — {sangs rgyas bcom ldan 'das} … {ser skya'i gnas na shing n+ya gro d+hA'i kun dga' ra ba na bzhugs so//} बुद्धो भगवान्… कपिलवस्तुनि विहरति न्यग्रोधारामे अ.श.१६७क/१५५.
shing pi pa la gnas pa
ना. पिप्पलः, ऋषिः — {drang srong dang drang srong chen po de dag la 'di lta ste/} {rgyun shes kyi bu dang} … {shing pi pa la gnas pa dang} … {nyi ma'i rigs te} येऽपि ते ऋषयो महाऋषयः, तद्यथा—आत्रेयः…पिप्पलः…मार्कण्डश्चेति म.मू.१०३ख/१२.
shing pi pa la za ba
ना. पिप्पलादः, ऋषिः — {drang srong dang drang srong chen po de dag la 'di lta ste/} {rgyun shes kyi bu dang} … {shing pi pa la za ba dang} … {nyi ma'i rigs te} येऽपि ते ऋषयो महाऋषयः, तद्यथा—आत्रेयः…पिप्पलादः…मार्कण्डश्चेति म.मू.१०३ख/१२.
shing pi lu dang ldan ma
ना. पीलुवती, महापिशाची — {shing pi lu dang ldan ma dang} … {du ba ma} ( {dang du ba ma bzang mo} ) {ste/} {sha za mo chen mo 'di dag} पीलुवती…धूमा सुधूमा चेति, इत्येता महापिशाच्यः म.मू.१०५ख/१४.
shing dpag bsam
कल्पवृक्षः — {dze ta'i tshal gyi phyi rol na shing dpag bsam rnam pa sna tshogs dag snang ste} बहिर्जेतवनस्य… नानाविधानि कल्पवृक्षाणि दृश्यन्ते स्म का.व्यू.२०३ख/२६१; {shing dpag bsam rnams kyang 'phel bar 'gyur} कल्पवृक्षा विस्तरन्ति का.व्यू.२०८क/२६६; = {dpag bsam gyi shing /}
= {me} बर्हिः, अग्निः — {'khyog 'gro me dang rnyed za dang /} /{byin za nor las rgyal ba dang /} {shing 'phel} अग्निर्वैश्वानरो वह्निर्वीतिहोत्रो धनञ्जयः ।…बर्हिः अ.को.१३१ख/१.१.५४; बृंहति वर्धते आज्येनेति बर्हिः । बृहि वृद्धौ अ.वि.१.१.५४.
shing bal
तूलः, ओ लम् — {shing bal ni lnga ste/} {sha ma la'i} (? {shal ma la'i} ) {dang arka'i dang ka shi'i dang spra ba'i dang er ka'i'o//} पञ्च तूलानि—शाल्मलमार्कं काशमयं वौकमैरकं च वि.सू.४७ख/६०; {shing bal gyi 'da' ba'am/} {ras bal gyi 'da' ba'am} तूलपिन्धुर्वा, कर्पासपिन्धुर्वा श्रा.भू.१७४ख/४६२; {shing bal gyis brdzang ngo //} तूलेन पूरणम् वि.सू.९६क/११५; तूलकम् — {ji ltar rlung ni 'gro ba dang /} /{'ong bas shing bal dbang bsgyur ba//} यथैव तूलकं वायोर्गमनागमने वशम् । बो.अ.२३क/७.७५; {'o na ni shing bal la sogs pa yang der dmigs pa'i phyir nam mkha' la brten par 'gyur te/} {des 'dzin pa'i phyir ro//} तूलकादेरपि तर्हि तत्रोपलभ्यमानत्वादाकाशाश्रितत्वं तेन धारणात् प्र.अ.१६२ख/५११; तूलिका — {shing bal bting ba stan bar tshangs can bting ba} तूलिकास्तीर्णं वा गोणिकास्तीर्णं वा अ.सा.४२८क/२४१; कर्पासः, ओ सम् — {bal lam/} {shing bal} ऊर्णा वा, कर्पासं वा श्रा.भू.६४ख/१६०.
shing bal lnga
पञ्च तूलानि — १. {sha ma la'i} शाल्मलम्, २. {arka'i} आर्कम्, ३. {ka shi'i} काशमयम्, ४. {spra ba'i} वौकम्, ५. {er ka'i} ऐरकम् वि.सू.४७ख/६०.
shing bal gyi gos par bya ba
= {shing bal gyis gos par bya ba/}
shing bal gyi rgyud lta bu
वि. कर्पासतन्तुभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni} … {rang bzhin gyis 'od gsal bas shing bal gyi rgyud lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र …कर्पासतन्तुभूतं प्रकृतिप्रभास्वरतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
shing bal gyi stan bting ba
वि. तूलिकागोणिकास्तरणः — {glang gi shing rta} … {shing bal gyi stan bting ba} गोरथकान्…तूलिकागोणिकास्तरणान् स.पु.३०ख/५३.
shing bal gyi bdab ma
तूलपिचुः म.व्यु.२८३८ (५१ख); द्र. {shing bal gyi 'da' ba/}
shing bal gyi 'da' ba
तूलपिचुः — {de dus gzhan zhig na spyi bor sha rmen 'jam zhing shin tu 'jam pa zhig skyes te/} {dper na shing bal gyi 'da' ba'am ras bal gyi 'da' ba bzhin du cung zad kyang gnod pa skyed par mi byed do//} तस्यापरेण समयेन मूर्ध्नि पिटको जातो मृदुः सुमृदुः तद्यथा तूलपिचुर्वा कर्पासपिचुर्वा न च किंचिदाबाधं जनयति वि.व.१५६क/१.४४.
shing bal gyi 'da' ba'i 'jam pa nyid
तूलपिचुश्लक्ष्णत्वम् लो.को.२३४९.
shing bal gyi phreng ba
प्रतिसरा — {zho dang} … {shing bal gyi phreng ba dang rtswa dUr ba dang nor bu dang gser dang dngul la sogs pa la bkra shis par 'dzin te} दधि…प्रतिसरादूर्वामणिकनकरजतादिभिश्च मङ्गलं प्रत्यवगच्छन्ति ल.वि.१२३ख/१८३.
shing bal gyis gos par bya ba
अवनाहः — {shing bal gyis gos par byas pa la'o//} तूलेनोप (? नाव)नाहे वि.सू.४७ख/६०; म.व्यु.८५१३ (११८क).
shing bal gyis gos par bya ba'i ltung byed
पा. अवनाहे प्रायश्चित्तिकम् — {shing bal gyi gos par bya ba'i ltung byed do//} ( इति) अवनाहः (हे प्रायश्चित्तिकम्) वि.सू.४७ख/६०.
shing bal gyis gos par byas pa
अवनाहः म.व्यु.८५१३; द्र. {shing bal gyis gos par bya ba/}
shing bal ltar 'jam
वि. तूलमृदुः — {phyag ni shing bal ltar 'jam dang /} /{phyag ris mdangs yod zab ring dang //} करौ तूलमृदू स्निग्धगम्भीरायतलेखता । अभि.अ.१२ख/८.२७.
shing bu
१. यष्टिः — {mi nus pa nyid na ras mar byas te shing bu'i rtse mo la btags nas sprug go//} अशक्यतायां चीरीकृत्य यष्ट्यामुपनिबध्य प्रस्फोटनम् वि.सू.९६क/११५; दण्डः — {lcags gzer dag btab pa'i shing bu gsum dang ldan pa ni de zhes bya'o//} लोहकण्टकस्त्रिदण्डस्तदाख्यः वि.सू.३८ख/४८; दण्डिका — {shing bu'i steng du ras kyis g}.{yogs pa'o/} /{bcing pas so//} उपरि श(आ)टकवितननं दण्डिकायां बन्धनेन वि.सू.७१ख/८८; दण्डयष्टिः — {de ni shing bu gsum gyi thog ma la gdags so//} त्रिदण्डयष्ट्यामस्य बन्धनम् वि.सू.३८ख/४८; लता — {de ni shing bu'am thag pas 'grub bo//} लतारज्वोरस्यस्य (?) सम्पत्तिः वि.सू.७०ख/८७; दारु — {me shing shing bu} काष्ठं दारु अ.को.१५५क/२.४.१३; दीर्यते कुठारादिनेति दारु । दॄ विदारणे । भिन्नशाखानामनी अ.वि.२.४.१३ २. उपधानी, वीणाङ्गविशेषः — {pi wang gi khog pa la brten} … {yu ba la brten shing bu la brten} … {pi wang de las sgra byung ste} द्रोणीं च प्रतीत्य…दण्डं च प्रतीत्य उपधानीश्च (? नीं च) प्रतीत्य…वीणायाः शब्दो निश्चरति अ.सा.४५०ख/२५४.
अवृक्षः — {de'i tshe shing sha pa thung ngu gang yin pa mthong ba ni 'di shing ma yin no zhes rtogs so//} तदा यामेवानुच्चां पश्यति शिंशपां तामेवावृक्षमवस्यति न्या.टी.५१क/१०६.
shing med pa
वि. निर्वृक्षः — {sa phyogs de na shing dang tshang tshing med par rgyang ring po nas bltas na} निर्वृक्षक्षुपत्वात्तस्य देशस्य दूर एवावलोकयन् जा.मा.१८०ख/२०९.
shing mya ngan med
अशोकवृक्षः श.को.१२३६; द्र.— {shing mya ngan 'tshang /}
shing mya ngan 'tshang
= {mya ngan 'tshang} अशोकः, वृक्षविशेषः — {dge slong mya ngan med kyang shing mya ngan 'tshang gi drung na nang du yang dag 'jog la zhugs so//} अशोकश्च भिक्षुरशोकस्याधस्तात्प्रतिसंलीनो बभूव अ.श.११५ख/१०५; अशोकवृक्षः — {de nas shing mya ngan 'tshang de la gnas pa'i lha des} अथ या देवता तस्मिन्नशोकवृक्षे व्युषिता अ.श.११५ख/१०५.
shing dmar
शुकम्, वृक्षविशेषः — {shu kang /} {gran+thi par+Na dang shi rI Sha dang shing dmar la} श्री.को.१६४ख ।
shing tsam pa ka
चम्पकवृक्षः — {gang gi tshe byang chub sems dpa' sems dpa' chen po spyan ras gzigs kyi dbang po 'ong ba de'i tshe} … {shing tsam pa ka yang 'phyang bar 'gyur/} यदा…अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्व आगच्छति, तदा… चम्पकवृक्षा अभिनमन्ति का.व्यू.२०८क/२६६; = {tsam pa ka/}
shing tsu ta
चूतवृक्षः — {gang gi tshe byang chub sems dpa' sems dpa' chen po spyan ras gzigs kyi dbang po 'ong ba de'i tshe} … {shing tsu ta ka yang 'phel bar 'gyur} यदा…अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्व आगच्छति, तदा…चूतवृक्षा विस्तरन्ति का.व्यू.२०८क/२६६; = {tsU ta/}
shing tsu ta ka
= {shing tsu ta/}
shing rtse
= {rgyan 'gyed} द्यूतः, द्यूतक्रीडनम् — {shing rtse mo min rgyan 'gyed dang /} /{ke ta ba dang pa na zhes//} द्यूतोऽस्त्रियामक्षवती कैतवं पण इत्यपि ।। अ.को.२०५ख/२.१०.४४; दीव्यते स्मानेन द्यूतः । दिवु क्रीडादौ अ.वि.२.१०.४४.
shing tsha
१. त्वक् — {shing tsha sug smel b+ha dra gsum/} /{ge sar bcas pa dri bzang bzhi//} सकेसरं चतुर्जातं त्वक्पत्रैलं त्रिजातकम् । अ.हृ.६१क/१.६.१६०; त्वचम् — {gang gis mkhas pa dag khrus bgyid du stsal ba'i sman dang sngags ni 'di dag ste/} … {dbang po'i lag dang skal ba che/} /{dz+nya ma shing tsha a ga ru//} औषधयो मन्त्रा येन स्नापयन्ति च पण्डिताः ।…इन्द्रहस्ता महाभागा व्यामकमगरुः त्वचम् ।। सु.प्र.२९क/५५ २. त्वक्क्षीरी — {shing tsha baM sha ro tsa na//} त्वक्क्षीरी वंशरोचना अ.को.२०२क/२.९.१०९; त्वचो वेणोः सकाशात् स्रवत्क्षीरमस्या इति त्वक्क्षीरा । त्वक्क्षीरीति वा पाठः अ.वि.२.९.१०९.
shing tshad
द्रुवयम् मि.को.२३क ।
shing tshig pa
दग्धकाष्ठम् — {shing tshig pa dang mtshe'u skams pa dang ne tso'i mchu dang sa bon rul ba dang mgal me'i 'khor lo dang sems can shi ba bzhin no//} दग्धकाष्ठशुष्कह्रदशुकनासापूतिबीजालातचक्रमृतसत्त्ववत् अभि.भा.१८९ख/६४६.
shing mtshungs
वि. काष्ठतुल्यः — {rjes su chags dang khong khro ba/} /{shing mtshungs 'di la ci zhig bya//} किमस्य काष्ठतुल्यस्य द्वेषेणानुनयेन वा ।। बो.अ.३०ख/८.१८०.
shing gzhog
वृक्षभेदी मि.को.२६ख; द्र. {shing 'bigs/}
shing gzhog pa
= {shing mkhan} काष्ठतक्षकः मि.को.२६क ।
shing bzhin
अव्य. काष्ठवत् — {gang tshe bdag bstod lhur len pa'am/} /{gzhan la smod pa nyid dang ni/} /{gshe bcas 'gyod dang bcas gyur pa/} /{de tshe shing bzhin gnas par bya//} यदात्मोत्कर्षणाभासं परपंसनमेव वा । साधिक्षेपं ससंरम्भं स्थातव्यं काष्ठवत्तदा ।। बो.अ.१२क/५.५०.
shing za
१. वृक्षादनः मि.को.२६ख; द्र. {shing za gzong /} 2. = {hong len} वृक्षादनी, वन्दा मि.को.५७ख ।
काष्ठपुत्तलकः — {rmongs pa'i yid khyod ci yi phyir/} /{shing gzugs gtsang ma gzung mi byed/} /{mi gtsang tshogs kyi 'khrul 'khor 'di/} /{rul ba bsrungs te ci zhig rung //} न स्वीकरोषि हे मूढ काष्ठपुत्तलकं शुचिम् । अमेध्यघटितं यन्त्रं कस्माद्रक्षसि पूतिकम् ।। बो.अ.१२ख/५.६१.
shing bzang
१. भद्रदारु, देवदारु — {brgya byin rkang 'thung yongs bzang dang /} /{shing bzang dru ki li maM dang /} /{shing ser shun pa tsha can shing /} /{bdun po de ba dA ru yin//} शक्रपादपः पारिभद्रकः । भद्रदारु द्रुकिलिमं पीतदारु च दारु च ।। पूतिकाष्ठं च सप्त स्युर्देवदारुणि अ.को.१५७ख/२.४.५३; भद्रं च तद्दारु च भद्रदारु अ.वि.२.४.५३ २. रुचिरतरुवरः — {rdzing bu'i 'gram na me tog gi ljid kyis non pa'i shing bzang po stug po yod pa} … {zhig tu} पुष्करिण्यास्तीरे कुसुमभरावनतरुचिरतरुवरनिचिते जा.मा.१२क/१२.
वि. कशम्बकजातः — {tshangs pa chen po gang nga'i phyir rab tu byung ba tshul khrims 'chal pa sdig pa spyod pa'i dge slong mdongs pa shing rul pa lta bur gyur pa} यो महाब्रह्मन् ममोद्दिश्य प्रव्रजितो दुःशीलपापसमाचारो भिक्षुरनु (न्ध भो.पा.)भूतः कशम्बकजातः शि.स.४३ख/४१; कषम्बकजातः म.व्यु.९१३९ (कशम्बकजातः म.व्यु.१२६क).
shing la gnas pa
वि. वृक्षवासिनी — {lha ni shing la gnas pa dag//} देवता वृक्षवासिनी अ.क.७५ख/६२.२०.
shing las skyes pa
वि. १. वृक्षजः — {'dir chang thams cad shes rab kyi rang bzhin te/} {sbrang rtsi las skyes pa dang bu ram las skyes pa dang 'bras las skyes pa'am shing las skyes pa'am gzhan pa'o//} इह सर्वं मद्यं प्रज्ञास्वभावं मधुजं गुडजं धान्यजं वृक्षजं वाऽन्यद्वा वि.प्र.१६६क/३.१४७ २. दारुजः — {da ni bum pa gsungs te/} {zhi ba la shel gyi bum pa'o//} … {rmongs pa la shing las skyes pa'i bum pa bcu'o//} इदानीं कलशा उच्यन्ते—शान्तिके स्फाटिककलशाः…मोहने दारुजा दशकलशा इति वि.प्र.९६क/३.१२.
shing las bgyis pa
वि. दारुमयः, ओ यी — {shing mkhan mkhas pa'am shing mkhan gyi slob mas shing las bgyis pa'i skyes pa'am bud med kyi 'khrul 'khor sbyar ba bgyis na} दक्षेण पलगण्डेन वा पलगण्डान्तेवासिना वा दारुमयी स्त्री वा पुरुषो वा यन्त्रयुक्तः कृतो भवेत् अ.सा.३८७ख/२१९; द्र. {shing las byas pa/}
shing las byas pa
वि. काष्ठमयः — {de'i gab ni rnam pa gsum ste/} {shing las byas pa dang rdo las byas pa dang sa las byas pa'o//} त्रैविध्यमस्य पिधानके । काष्ठमयं शैलमयं मृण्मयमिति वि.सू.३७क/४७; दारुमयः — {gal te thams cad rdo'am so phag gam shing las byas pa ma yin na'o//} न चेत् सर्वत्वेन शैलः पक्वशैलो दारुमयो वा वि.सू.३३क/४१; {shing las byas pa'am smyig ma las byas pa} दारुमयं वंशमयं वा वि.सू.६९क/८६; द्र. {shing las bgyis pa/}
shing leb
फलम् — {shing leb dang rtswa mun dza dang zar ma'i shun pa dang rtswa dUr ba dang} … {ko lpags gyon pa dang} फलमुञ्जासनवल्कलदर्भ… चर्मनिवेशनैश्च ल.वि.१२२ख/१८३; कम्पिका — {chu mi 'dzag na shing leb kyis chu tshags la dal bu dal bus gdab par bya'o//} कम्पिकया मुहुर्मुहुरदानेस्त्र (ऽप्सु भो.पा. )परिश्रावणस्य पराघातः वि.सू.३८ख/४८.
shing lo
१. = {shing gi lo ma} तरुपर्णम् — {de de na shing lo dang pad+ma'i rtsa ba dang chu tsam gyis 'tsho zhing} … {dga' bar gnas so//} स तत्र तरुपर्णेन बिसेन सलिलेन च । अभिरेमे जा.मा.१७९ख/२०९; {shing gi lo ma gzhon nu dag} तरुणानि तरुपर्णानि जा.मा.३२क/३७; पर्णम् — {shing lo stug po dang /} {de na chu gting zab mo zhig kyang yod pas lus kyi yan lag la chag grugs su ni cung zad kyang ma gyur to//} पर्णसञ्चयगुणात्त्वस्य गाम्भीर्याच्च सलिलस्य न किंचिदङ्गमभज्यत जा.मा.१४०ख/१६२; पल्लवः, ओ वम् — {spyi bor thog ni 'bab 'gyur na/} /{shing lo yis ni skyob mi 'gyur//} न हि वज्रं पतन्मूर्ध्नि पल्लवेन निवार्यते ।। प्र.अ.२३८क/५९८; किसलयः — {dpyid kyi dus la bab pa'i shing lo lhag par mdzes pa} वसन्तकालजनिताभ्यधिककिसलयशोभानि जा.मा.१११क/१२९ ०. वल्कलः, ओ लम् — {mi bdag shing los yongs dkris pa/} /{lam gyis yongs su dub pa mthong //} ददर्शाध्वपरिश्रान्तः संवीतं वल्कलैर्नृपम् ।। अ.क.२२ख/५२.३६; वृक्षपर्णी लो.को.२३४९.
shing lo ma
= {shing lo/}
shing lo ma bdun pa
सप्तपर्णः, वृक्षविशेषः श.को.१२३७.
shing lo'i khang
= {shing lo'i khang pa/}
shing lo'i khang pa
पर्णशाला — {shing lo'i khang pa mthong na yid du 'ong ba} … {zhig tu gnas bcas te 'dug go//} मनोज्ञदर्शनां… पर्णशालामध्यावसत् जा.मा.५३ख/६३; द्र. {shing lo'i spyil po/}
शिंशपा, वृक्षविशेषः — {'di shing gi tha snyad du byar rung ba yin te/} {shing sha pa yin pa'i phyir ro//} वृक्षव्यवहारयोग्योऽयम्, शिंशपाव्यवहारयोग्यत्वात् न्या.टी.५१क/१०६; {gang zhig gang gi bdag nyid yin pa de de'i go bar byed pa yin te/} {shing sha pa shing gi bdag nyid yin pas shing go bar byed pa bzhin no//} यस्य य आत्मा स गमकस्तस्य वृक्षात्मा शिंशपा सा गमिका वृक्षतायाः प्र.अ.२४४क/६०४.
shing sha pa nyid
शिंशपात्वम् — {chos dag ni dper na shing sha pa nyid dang shing dag khyab par bya ba dang khyab par byed pa'i dngos po cung zad cig tshad mas rab tu bsgrubs nas} धर्मयोर्यथा शिंशपात्ववृक्षत्वयोः व्याप्यव्यापकभावं केनचित् प्रमाणेन प्रसाध्य वा.टी.९७ख/५७.
shing sha mi
= {sha mi/}
shing sha la
= {shing sA la/}
shing shal ma lI
= {shal ma li/}
shing shi ri sha
शिरीषः, वृक्षविशेषः श.को.१२३७.
shing shun
= {shing gi shun pa} तरुत्वक् — {nam zhig de yi bum nang du/} /{shing shun ngur smrig dag gis ni/} /{nags tshal dben pa'i phyogs su ni/} /{chos gos kha ni bsgyur ba byas//} तरुत्वचः कषायेण स कदाचिद् घटान्तरे । विविक्तकाननोद्देशे चक्रे चीवररञ्जनम् ।। अ.क.२८२क/१०५.३; वल्कलः, ओ लम् — {bu dag gal te de lta na g}.{yang gzhi dag dang shing shun dag dang dbyu gu dag dang blugs gzar dag dang ril ba dag long shig} पुत्रका यद्येवं गृह्णीथ अजिनानि वल्कलानि दण्डकमण्डलूनि स्रग् (? स्रुव)भाजनानि वि.व.८क/२.७९; त्वक् मि.को.५६क; शल्कम् — {shalkaM} … {shing shun} श्री.को.१६४ख ।
shing shun gyi stan
मेरकः — {ji ltar yul gzhan dag na 'di lta bu'i gding ba dang dgab pa 'di lta ste/} {bal stan dang shing shun gyi stan dang srin bal gyi stan dang ras bal gyi stan dag mchis pa} तदन्येषु जनपदेष्विदमेवंरूपमास्तरणं प्रत्यास्तरणं तद्यथा एरको मेरको जन्दुरको मन्दुरकः वि.व.२६४क/२.१६७.
shing shun gyon pa
वि. वल्कलवासी — {drang srong dka' thub drag po spyod pa zas su 'bras bu dang rtsa ba dang chus 'tsho ba/} {ri dwags kyi g}.{yang gzhi dang shing shun gyon pa me'i sbyin sreg byed pa zhig 'dug go//} ऋषिः प्रतिवसति कष्टतपाः फलमूलाम्बुभक्षोऽजिनवल्कलवासी अग्निहोत्रिकः अ.श.१०४ख/९४.
shing shun can
• वि. वल्कली — {bcom ldan gyis ni thub rnams dang /} /{de bzhin thub pa shing shun can/} /{rab tu byung bas rjes bzung nas/} /{dag pa'i chos ni bstan pa mdzad//} मुनीनां भगवान् कृत्वा तथा वल्कलिनो मुनेः । प्रव्रज्यानुग्रहं शुद्धां विदधे धर्मदेशनाम् ।। अ.क.२८६क/३६.७१; • ना. वल्कलायनः, महर्षिः — {drang srong chen po shing shun can/} /{'jug ngogs nye ba'i mtha' 'dir gnas//} तीरोपान्ते वसत्यस्मिन् महर्षिर्वल्कलायनः। अ.क.९२क/६४.४७.
shing shun pa
पुलिन्दः, नृजातिविशेषः — {dbye ba ni/} /{mon pa dang ni sha ba ri/} /{shing shun pa dang kla klo skyes//} भेदाः किरातशबरपुलिन्दा म्लेच्छजातयः ।। अ.को.२०३ख/२.१०.२०; पुलिन्ददेशे भवः पुलिन्दः अ.वि.२.१०.२०.
shing shI r+Sha pa'i tshal
शीर्षवनम् — {rigs kyi bu 'di lta ste dper na/} {shing shri sha} (? {shI r+Sha} ) {pa'i tshal gyi lo ma ni ngas bgrang nus kyi/} {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po spyan ras gzigs kyi dbang po'i bsod nams kyi tshogs ni ngas bgrang bar mi nus so//} तद्यथापि नाम कुलपुत्र शक्यते मया शीर्षवनस्यैकैकं पत्राणि गणयितुम्, न त्ववलोकितेश्वरस्य शक्यते मया पुण्यसम्भारं गणयितुम् का.व्यू.२०९ख/२६७.
shing shri sha pa'i tshal
= {shing shI r+Sha pa'i tshal/}
shing gshags pa
काष्ठपाटनम् — {bkru bshal dang tshon dang lhung bzed kyi las dang shing gshags pa la sogs pa byed pa'i tshe mi bgo'o//} न धावनरङ्गनपात्रकर्मकाष्ठपाटनादिकर्म कुर्वताम् वि.सू.७३ख/९०; द्र. {shing gshegs pa/}
shing gshegs pa
दारुपाटः — {shing gshegs pa'i khye'u dag gis 'dzin pa ltar dran pa'i stobs bskyed pas 'jug pa nyid kyi phyir zhes bya ba'i tha tshig go zhes zer ro//} स्मृतिबलाधानवृत्तित्वादिति योऽर्थः । दारुपाटकीलसन्धारणवत् अभि.भा.१२क/९०४; {shing gshegs pa khye'us 'dzin pa ltar zhes bya ba ni dper na shing 'cheg pa shing mkhan gyis shing gshegs pa khye'us 'dzin pa} दारुपाटकीलसन्धारणवत् । यथा दारुपाटेन तीक्ष्णकीलेन दारुपाटस्य सन्धारणम् अभि.स्फु.१६५क/९०४; द्र. {shing gshags pa/}
shing sA la
शालः, वृक्षविशेषः — {grong khyer ku shi na gyad kyi nyen kor shing sA la zung gi tshal na bzhugs so//} कुशिनगर्यां विहरति स्म मल्लानामुपवर्तने यमकशालवने अ.श.१११क/१०१; सालः — {rgyal rigs shing sA la chen po lta bu} क्षत्रियमहासालकुलम् म.व्यु.३८६२ (६३ख); सालवृक्षः म.व्यु.४२२३ (६६ख); द्र. {sA la/}
shing sA la chen po
महासालः — {rgyal rigs shing sA la chen po lta bu} क्षत्रियमहासालकुलम् म.व्यु.३८६२ (६३ख); द्र. {sA la chen po/}
shing sA la zung gi tshal
ना. यमकशालवनम्, वनम् — {sangs rgyas bcom ldan 'das} … {grong khyer ku shi na gyad kyi nyen kor shing sA la zung gi tshal na bzhugs so//} बुद्धो भगवान्… कुशिनगर्यां विहरति स्म मल्लानामुपवर्तने यमकशालवने अ.श.१११क/१०१.
shing ser
पीतदारु, देवदारु— {brgya byin rkang 'thung yongs bzang dang /} /{shing bzang dru ki li maM dang /} /{shing ser shun pa tsha can shing /} /{bdun po de ba dA ru yin//} शक्रपादपः पारिभद्रकः । भद्रदारु द्रुकिलिमं पीतदारु च दारु च ।। पूतिकाष्ठं च सप्त स्युर्देवदारुणि अ.को.१५७ख/२.४.५३; पीतवर्णं च तद्दारु च पीतदारु अ.वि.२.४.५३.
shing srin
कुलीरः, जन्तुविशेषः — {sdig pa dang ni shing srin sems can rnams/} /{gang las byung ba de dag de nyams byed//} वृश्चिककुलीरसत्त्वा यस्याः स्युस्ते विनाशिनस्तस्याः । वि.प्र.१११क/१, पृ.८; घुणः श.को.१२३४.
shing lham
पा. पादुका, चिह्नविशेषः — {sgrol ma la sogs pa'i rigs las skyes pa rnams kyi mtshan ma sum cu rtsa drug gsungs te} … {khro gnyer can ma'i shing lham dang} तारादिकुलोत्पन्नानां षट्त्रिंशच्चिह्नान्युच्यन्ते… पादुका भृकुट्याः वि.प्र.१६९क/३.१५७.
shing a ti muka ta
अतिमुक्तकः, वृक्षविशेषः श.को.१२३८.
shing a pa marga
अपामार्गः, वृक्षविशेषः श.को.१२३८.
shing a mra
आम्रः, वृक्षविशेषः — {a mra'i 'bras bu ni rim gyis smin par 'gyur gyi} आम्रफलानि क्रमशः पच्यन्ते ल.अ.७६ख/२४.
shing a mra'i 'bras bu
आम्रफलम् — {'di lta ste blo gros chen po shing a mra'i 'bras bu ni rim gyis smin par 'gyur gyi cig car ma yin no//} तद्यथा महामते आम्रफलानि क्रमशः पच्यन्ते न युगपत् ल.अ.७६ख/२४.
shing u dum ba ra
= {u dum ba ra} उदुम्बरः, वृक्षविशेषः — {kye bcom ldan 'das ni da ste zhag bdun na} … {a pad dza ra'i nags su shing u dum bA ra'i drung du gshegs so//} अवतरिष्यति भवन्तो भगवानितः सप्तमे दिवसे…आपज्जुरे दावे उदुम्बरमूले अ.श.२३४क/२१५.
shing u dum bA ra
= {shing u dum ba ra/}
shing e raN Da
एरण्डः, वृक्षविशेषः श.को.१२३८.
shing e la ba lu ka
एलबालुकम् श.को.१२३८.
shing e la'i lo ma can
ना. एलपत्रः, नागराजः — {klu'i rgyal po shing e la'i lo ma can} एलपत्रश्च नागराजः का.व्यू.२००ख/२५८.
shid
प्रेतकृत्यम् — {de yun ring zhig na pha ma gnyis dus byas pa'i mya ngan gyis gdungs pa las/} {pha ma gnyis kyi shid byas zin te} स कालक्रमान्मातापित्रोः कालक्रियया संविग्नहृदयः कृत्वा तयोः प्रेतकृत्यानि जा.मा.९८ख/११४; श्राद्धम् — {shid zan} श्राद्धोदनम् श.को.१२३८.
shid byed
मङ्गल्या, अगुरुविशेषः मि.को.५५क ।
shid zan
श्राद्धोदनम् श.को.१२३८.
shin tu
• अव्य. १. अति — {shin tu brtse ba med pa} अतिनिर्दयः सू.अ.१४३ख/२१; {yon tan med na sgra sogs kyang /} /{yod nyid shin tu rgyang ring 'gyur//} गुणाभावे च शब्दादेरस्तित्वमतिदूरतः । बो.अ.३५ख/९.१३०; अतीव — {de'i tshe} … {skye bo mang po la mi nad byung ste/} {des skye bo phal po che de dag la shin tu gnod par gyur to//} तेन समयेन महाजनमरको बभूव, ईतिश्च; येन च महाजनकायोऽतीव सन्तप्यते अ.श.४३क/३७; {ltung na rkang pa shin tu zhu'o//} पतिते अतीव पादः प्रविलीयते शि.स.४५ख/४३; भृशम् — {nyes par byas pa yal bor ba/} /{de tshe chos min shin tu 'phel//} दुष्कृतानामुपेक्षायामधर्मो वर्धते भृशम् ।। सु.प्र.३८क/७१; {'di'i nang na dngos po rnams shin tu snang bas nam mkha'o//} भृशमस्यान्तः काशन्ते भावा इत्याकाशम् अभि.स्फु.१२क/१९; नितराम् — {shin tu gsal grub pa yi phyir/} /{yi ge gzhan ni sbyor ba yin//} नितरां व्यक्तिसिद्ध्यर्थं वर्णानन्यान् प्रयुञ्जते ।। त.स.९९क/८७८; सुतराम् — {ji lta ji ltar smra ba po/} /{gang phyir chags sdang la sogs ldan/} /{de lta de ltar rang 'don pa/} /{shin tu srung byed ma yin nam//} रागद्वेषादियुक्ता हि प्रवक्तारो यथा यथा । तथा तथा हि रक्षन्ति स्वाध्यायं सुतरां ननु ।। त.स.११३क/९७८; {thur 'gro 'khrugs pas rnam nyams pa/} /{khyod ni shin tu 'og tu 'gro//} निम्नगे क्षोभविभ्रष्टा याताऽसि सुतरामधः ।। अ.क.११३ख/६४.३००; अतितराम् — {de la brten nas 'jug pa'i sems kyi rgyud ni rten shin tu brtan pa yin no//} तदाश्रयवर्तिनी चित्तसन्ततिरतितरां स्थिराश्रया त.प.३१०क/१०८२; सुष्ठु — {legs par dgag dbye mdzad do//} {shin tu dgag dbye mdzad do//} साधु प्रवारितं सुष्ठु प्रवारितम् वि.सू.६४ख/८१; {de ni mi g}.{yo ba'i phyir shin tu bskyed par bya bar 'os so//} तद्ध्यकोप्यत्वात् सुष्ठूत्पादयितुमर्हति अभि.स्फु.२२१क/१०००; वै — {sangs rgyas rnams la bgyi ba bgyis/} /{da ltar na yang shin tu bgyid//} कृताधिकारा बुद्धेषु करिष्यन्त्यधुना च वै । ल.अ.५७ख/३; अत्यन्तम् — {shin tu ma brtags spyod pa ni/} /{'phags pa rnams la yod ma yin//} अत्यन्तमसदार्याणामनालोचितचेष्टितम् । का.आ.३३०क/२.२४७; अत्यन्ततः — {chos thams cad thog ma nas mya ngan las 'das par shes nas shin tu mya ngan las mi 'da' ste} आदिपरिनिर्वृतान् सर्वधर्मान् विदित्वा अत्यन्ततो न परिनिर्वाति ल.अ.८१क/२८; अत्यन्ततया — {bcom ldan 'das rmi lam na mthong ba'i dgra de nyid kyang shin tu ma mchis} अत्यन्ततया हि भगवन् स्वप्ने शत्रुर्न संविद्यते शि.स.१४१क/१३५; अत्यर्थम् — {dang po nyid du gdul bya'i yid shin tu 'phrog par byed pa'i phyir cho 'phrul dag yin pa} विनेयमनसामादितोऽत्यर्थं हरणात् प्रातिहार्याणि अभि.भा.६२ख/१११४; {de shin tu rigs bzhi po rnam par dag par 'dod} सोऽत्यर्थं चातुर्वर्णविशुद्धिं रोचयति वि.व.१२४ख/१.१३; परा — {nor bu rin po che de'i yon tan de dag gis za ma tog de la shin tu snying du sdug pa skye'o//} तैर्मणिरत्नगुणैः परा तत्र करण्डके स्पृहोत्पद्यते अ.सा.८७ख/५०; परम् — {gtum po la bzhin de la ni/} /{reg la shin tu phyir phyogs gyur//} श्वपाकस्येव संस्पर्शे विमुखी साऽभवत्परम् ।। अ.क.१९४क/८२.२४; गाढम् — {'phags pa mig dang 'dra ba ni/} /{de yis shin tu yid kyang 'byung //} अक्षिसदृशस्तु विद्वांस्तेनैवोद्वेज्यते गाढम् अभि.भा.३ख/८७७; प्रगाढम् — {bde 'gror skyes pa 'di shin tu brnyas par 'gyur ba gang yin pa} यदयं सुगतावप्युपपन्नः प्रगाढं परिभवमुद्वहति अभि.स्फु.१३२ख/८३९; • समस्तपदे — {rgyu la shin tu spyad pa} प्रगाढहेतुचरितः बो.भू.१४४क/१८५; {mdza' las shin tu gcugs pa} स्नेहादतिशयोत्सुकः अ.क.१४४क/१४.६३; {de la dpyid sa gang yin pa de ni shin tu bsil ba'o//} तत्र यो ग्रैष्मिकः स एकान्तशीतलः ल.वि.९४ख/१३५ २. सु ( {shin tu yun ring mo} सुचिरम्) — {gal te yang yun ring mo dang shin tu yun ring mor sbyangs shing} सचेत्पुनश्चिरं सुचिरं सन्धाव्य अ.सा.३४३क/१९३; • वि. परमः, ओ मा — {bud med shin tu dbul} स्त्री परमदरिद्रा अ.श.१५०क/१४०; {de ni bdag la shin du tho btsams par 'gyur gyis} सा मे परमा विहेठा भवेत् ल.वि.१८९ख/२८९; अधिमात्रः — {shin tu yid gzhungs pa dang lobs skyen pa dang} अधिमात्रमेधसः आशूद्ग्रहणसमर्थस्य बो.भू.९३ख/११९; तीव्रः, ओ व्रा — {rigs kyi bu khyod kyis dge ba'i bshes gnyen la shin tu gus pa bskyed par bya'o//} कल्याणमित्रेषु च त्वया कुलपुत्र तीव्रं गौरवमुत्पादयितव्यम् अ.सा.४३२क/२४३; {byang chub sems dpa'i bslab pa dag la shin tu gus pa nyid} बोधिसत्त्वशिक्षासु तीव्रा गुरुता सू.व्या.१९६ख/९८; नितान्तः — {shin tu gdung ba'i gnas ni nyer bstan} नितान्तसन्तापपदोपदेष्टा अ.क.२९८ख/१०८.६५; प्रत्यग्रः — {mi sha shin tu dron mo dang /} /{mi yi khrag ni dron mo dag/} /{brtul zhugs ma nyams pad ma'i spyan/} /{gnod sbyin rnams kyi bza' btung lags//} प्रत्यग्रोष्माणि मांसानि नराणां रुधिराणि च । इत्यन्नपानं पद्माक्ष यक्षाणामक्षतव्रत ।। जा.मा.३९ख/४६; महान् — {mig dang rna ba'i rten gcig dang /} /{sna'i bu ga gcig tu gyur na shin tu mi mdzes par 'gyur ro//} एकचक्षुःश्रोत्राधिष्ठानैकनासिकाबिलसम्भवात् महद् वैरूप्यं स्यात् अभि.भा.३५क/५५; बलवान् मि.को.६८ख; • प्र. तरप् — {nyes pa shin tu lci ba} गुरुतरापत्तिः शि.स.७२क/७०; तमप् — {bdud kyi bu gang dag shin tu brtson 'grus dang ldan pa/} {shin tu stobs dang ldan pa/} {shin tu gzi brjid dang ldan pa} ये च ते मारपुत्रा वीर्यवत्तमाश्च बलवत्तमाश्च तेजवत्तमाश्च ल.वि.१४८क/२१९.
shin tu kun nas 'joms
वि. सुसमवहतः — {de'i 'dod pa'i 'dod chags kyis kun nas dkris pa de'i mthus yang dag par shin tu kun nas 'joms shing phra rgyas dang bcas par spong bar byed do//} तस्य तत्कामरागपर्यवस्थानं स्थामशः सम्यक्त्वसुसमवहतं सानुशयं प्रहीयते अभि.भा.२२७क/७६१.
shin tu dka'
= {shun tu dka' ba/}
shin tu dka' ba
• वि. सुदुष्करः — {shin tu dka' ba'i las ni ngo bo sna tshogs pa/} /{bskal pa mang pos tshar phyin mngon brtson bdag nyid can//} सुदुष्करैः कर्मभिरुद्यतात्मनां विचित्ररूपैर्बहुकल्पनिर्गतैः । सू.अ.१९५ख/९६; • सं. दुर्घटत्वम् — {de ldog pa rtogs pa shin tu dka' ba'i phyir ro//} व्यतिरेकगतेस्तत्र दुर्घटत्वात् वा.टी.६३ख/१७; अतिगौरवम् — {de la so sor brjod pa dag shin tu dka' bar 'gyur la} तस्य पृथक् पृथक् चोदनेऽतिगौरवं स्यात् प्र.वृ.२९८ख/४४.
shin tu dka' bar gnas
वि. अत्यन्तदुःस्थितः — {gang gi ltar na 'di gnyis bden/} /{de nyid shin tu dka' bar gnas//} यस्य त्वेतद् द्वयं सत्यं स एवात्यन्तदुःस्थितः । बो.अ.३५क/९.११२.
shin tu dkar
= {shun tu dkar ba/}
shin tu dkar ba
वि. सुशुक्लः — {tshems shin tu dkar ba} सुशुक्लदन्तः म.व्यु.२४४ (७ख).
shin tu dkon
वि. दुर्लभः, ओ भा — {mir gyur te khom pa phun sum tshogs shing rnam par dag pa yang shin tu dkon} दुर्लभो मानुष्यप्रतिलाभः । दुर्लभा क्षणसम्पद्विशुद्धिः ग.व्यू.३८१क/९०; अतिदुर्लभः लो.को.२३५१; सुदुर्लभः लो.को.२३५१.
shin tu bkod pa
ना. सुव्यूहा, अप्सरसा — {lha'i bu mo brgya stong phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {lha'i bu mo ti la mchog ces bya ba dang /} {lha'i bu mo shin tu bkod pa zhes bya ba dang} अनेकाश्चाप्सरसः शतसहस्राः सन्निपतिताः । तद्यथा — तिलोत्तमा नामाप्सरसा । सुव्यूहा नामाप्सरसा का.व्यू.२०१क/२५९.
shin tu bkod pa'i blo gros
ना. सुव्यूहमती, अप्सरसा — {lha'i bu mo brgya stong phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {lha'i bu mo ti la mchog ces bya ba dang} … {lha'i bu mo shin tu bkod pa'i blo gros zhes bya ba dang} अनेकाश्चाप्सरसः शतसहस्राः सन्निपतिताः । तद्यथा — तिलोत्तमा नामाप्सरसा…सुव्यूहमुखा (मती भो.पा.) नामाप्सरसा का.व्यू.२०१ख/२५९.
shin tu bkra
= {shin tu bkra ba/}
shin tu bkra ba
• ना. सुचित्तिः, दानवेन्द्रः — {de bzhin du lha ma yin gyi dbang po rab tu tshim byed dang stobs ldan dang thag bzangs ris dang shin tu bkra dang bde bkra dang rig byed bkra dang sgra gcan dang lag pa dang de dag la sogs pa} एवं दानवेन्द्राः— प्रह्लादबलिराहुवेमचित्तिसुचित्तिक्षेमचित्तिदेव (वेद भो.पा.)चित्तिराहुबाहुप्रमुखाः म.मू.१०४क/१३; • वि. सुचित्रः — {lus shin tu bkra ba} सुचित्राङ्गः म.व्यु.३३९८ (५८क).
shin tu lkog tu gyur pa
वि. अत्यन्तपरोक्षः — {snga na med pa'i mtho ris dang lha la sogs pa shin tu lkog tu gyur pa'i don la} अत्यन्तपरोक्षेऽर्थे स्वर्गदेवतापूर्वादौ त. प.२१०ख/८९२; {de ni dbang po las 'das pa nyid kyis shin tu lkog tu gyur pa yin pa'i phyir ro//} तस्यातीन्द्रियत्वेनात्यन्तपरोक्षत्वात् त.प.१३०ख/७१२.
shin tu skal ba dang ldan pa
वि. भव्यरूपः — {de shin tu skal ba dang ldan par thugs su chud nas} तं भव्यरूपं विदित्वा अ.श.१३६क/१२५.
shin tu skem par byed
क्रि. परिशोषयति लो.को.२३५१.
shin tu skye 'gro
पा. अतिजगती, छन्दोभेदः मि.को.९३क ।
shin tu skyo
= {shin tu skyo ba/}
shin tu skyo ba
वि. निर्विण्णः — {rgyal po'i rjes 'brang nyon mongs pa/} /{skyo ba'i yid dang ldan pa yis} ( {shin tu skyo ba'i yid can gyis} पा.भे.) / / {skabs su ma bab nyid du 'dir/} /{ri dwags spyod tshul 'di dag bsngags//} सेयमप्रस्तुतैवात्र मृगवृत्तिः प्रशस्यते । राजानुवर्तनक्लेशनिर्विण्णेन मनस्विना ।। का.आ.३३३ख/२.३३९.
shin tu skrag
= {shun tu skrag pa/}
shin tu skrag pa
• वि. सन्त्रस्तः — {de dag shes nas chos bzang yang /} … /{shin tu skrag nas skyabs su song //} तद्विज्ञाय सुधर्माऽपि सन्त्रस्ता शरणं ययौ । अ.क.१२६ख/६६.१४; • सं. सन्त्रासः — {shin tu skrag pa'i spun zla bzhin/} /{'jigs su rung ba'i skyes bu ni/} /{dus ltar skrag cing mig dmar ba/} /{sgo der gnas pa mthong bar gyur//} घोरं द्वारि स्थितं तत्र सन्त्रासस्येव सोदरम् । ददर्श पुरुषं कालकरालं रक्तलोचनम् ।। अ.क.१६५ख/१९.२०.
shin tu skrang
पा. (ज्यो.) अतिगण्डः, योगविशेषः — {sel ba dang} … {shin tu skrang dang} … {tshangs pa dang dbang po dang khon 'dzin zhes pa ste sbyor ba nyi shu rtsa bdun no//} विष्कम्भः… अतिगण्डः… ब्रह्मा ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशति योगाः वि.प्र.१७९ख/१.३६.
shin tu bskal ba
वि. सुप्रसारितकः — {khyogs dang brla zhes bya ba dang /} /{de bzhin shin tu bskal ba yis/} /{yang yang rdo rjes 'dod pa bya//} दोलाङ्गकुर्परेणापि सुप्रसारितकैस्तथा ।। मुहुर्मुहुः कामयेद् वज्री हे.त.२९ख/९८.
वि. सुपरिस्फुटः — {sangs rgyas kyi zhing de dag thams cad 'od zer de'i 'od kyis shin tu khyab par snang bar 'gyur te} तानि च बुद्धक्षेत्राणि सर्वाणि तस्या रश्मेः प्रभया सुपरिस्फुटानि संदृश्यन्ते स्म स.पु.९क/१३.
shin tu khro
वि. चण्डः श.को.१२३९; द्र. {shin tu khros ldan/}
shin tu khros ldan
वि. सुक्रोधनः — {'dir ni sgo sgor de bzhin du/} /{sgo pa shin tu khros ldan bri//} द्वारे द्वारे तथैवेह लिखेद् द्वारिं सुक्रोधनम् । स.दु.१२०ख/२०८.
shin tu mkhas
= {shin tu mkhas pa/}
shin tu mkhas pa
वि. सुनिपुणः — {de ltar gyur pa ni slob ma chen po ste/} {bla ma shin tu mkhas pa de nyid rig pa rnams kyis shes rab ye shes kyi dbang la sogs pa'i rgyur bsdu bar bya'o//} इत्थंभूतो महाशिष्यः सुनिपुणगुरुणा तत्त्वविदा प्रज्ञाज्ञानसेकादिहेतोः संग्राह्यः वि.प्र.९३क/३.४; सुमेधाः — {su dag la zhe na/} {shin tu mkhas pa rnams la zhes bya ba ste/} {dam pa rnams la zhes bya ba'i don to//} केषाम्? सुमेधसाम् । मतिमतामित्यर्थः अभि.स्फु.३९२ख/१२३४.
shin tu mkhregs pa
वि. सुसंवृतः — {dper na brag chen po ma grums pa ser ka med pa khong stong ma yin pa gcig tu bsdus pa shin tu mkhregs pa zhes gsungs so//} तद्यथा महाशैलः पर्वतोऽखण्डोऽच्छिद्रोऽशुषिर एकघनः सुसंवृत इति अभि.स.भा.६७ख/९३; सुनिष्पीडितः — {za 'gram shin tu 'khregs pa dang bzhin gyi dkyil 'khor shin tu rgyas pa dang} सुनिष्पीडितहनुः सुपरिपूर्णमुखमण्डलः ग.व्यू.२३३क/३१०.
shin tu 'khyog pa
वि. अतिवक्रः — {sra zhing shin tu 'khyog pa dang /} /{stong zhing mu cor sgrog pa yi/} /{dung nyid la bzhin mi bsrun la/} /{dpal 'byor yon du sten par byed//} कठिनेष्वतिवक्रेषु शून्येषु मुखरेषु च । शङ्खेष्विव खलेष्वेव लक्ष्मीर्दाक्षिण्यमाश्रिता ।। अ.क.७९ख/८.४.
shin tu 'khrugs pa
• सं. संक्षोभः— {la la ni rlung gi dkyil 'khor shin tu 'khrugs pa'i sgra skad kyis chos ston pa mthong ngo //} केषांचिद्वातमण्डलीसंक्षोभनिर्घोषरुतेन देशयमानानपश्यत् ग.व्यू.१०५ख/१९४; • वि. अतिव्यवहितः — {sbyor ba shin tu 'khrugs pa yis/} /{rmongs byed rim pa bral ba ste/} /{gang la don rtogs dka' ba yi/} /{tshig phreng de ni rab bcom yin//} व्युत्क्रान्तातिव्यवहितप्रयोगान्मोहकारिणी । सा स्यात् प्रमुषिता यस्यां दुर्बोधार्था पदावली ।। का.आ.३३८क/३.९९.
shin tu gang ba
वि. सुपूर्णः — {lag pa g}.{yon la shin tu gang ba'i dri med ri bong 'dzin pa} वामे हस्ते सुपूर्णो विमलशशधरः वि.प्र.१७४क/३.१७२; अत्यवकीर्णः — {rdzing bu me tog gis shin tu gang ba yang 'byung bar 'gyur} अतिपुष्पावकीर्णाः पुष्करिण्यः प्रादुर्भवन्ति का.व्यू.२०८क/२६६.
shin tu goms pa
द्र.— {brtse ba med pa ches shin tu goms pa las rgyu med pa kho nar gzhan gyi sdug phongs la mngon par dga'} अतितरामभ्यस्तनैर्घृण्या अकारणमेव परव्यसनाभिरामाः त.प.२९७क /१०५६; {de'i phyir phul du byung shes pa/} /{shin tu goms par gyur pas kyang /} /{cung zad kho na lhag pa ru/} /{shes nus dbang 'das shes pa min//} तस्मादतिशयज्ञानैरतिदूरगतैरपि । किञ्चिदेवाधिकं ज्ञातुं शक्यते न त्वतीन्द्रियम् ।। त.स.११५ख/१०००.
shin tu gya nom pa
वि. सुप्रणीतम् लो.को.२३५१.
shin tu gyur
= {shin tu gyur pa/}
shin tu gyur pa
• वि. परावृत्तः — {'jig rten de ltar rnam bsgoms nas/} /{nam zhig shin tu gyur pa na//} विभाव्य लोकमेवं तु परावृत्तो यदा भवेत् । ल.अ.१६०ख/११०; {gnas shin tu gyur pa dang rang gi sems snang ba tsam du khong du chud pa rab tu rtogs ma thag tu} समनन्तरप्रतिविबुद्धे परावृत्ताश्रये स्वचित्तदृश्यमात्राधिगमे ल.अ.५८ख/५; • सं. परावृत्तिः — {blo gros chen po rang gi sems snang ba phyi rol gyi don yongs su shes pas thog ma med pa'i dus kyi spros pa/} {gnas ngan len gyi rnam par rtog pa'i bag chags kyi rgyu rnam par log cing rang gi gnas shin tu gyur pa ni thar pa yin te} अनादिकालप्रपञ्चदौष्ठुल्यविकल्पवासनाहेतुविनिवृत्तिर्महामते स्वचित्तदृश्यबाह्यार्थपरिज्ञानाद्विकल्पस्याश्रयपरावृत्तिः…मोक्षः ल.अ.१४८ख/९५.
shin tu grags
= {shin tu grags pa/}
shin tu grags pa
वि. अतिप्रतीतः — {shes bya nyid la sogs pa'i gtan tshigs ni mthun pa'i phyogs dang mi mthun pa'i phyogs thun mong ba nyid du shin tu grags pa yin zhing gnod byed du 'gyur ba} यस्य हि ज्ञेयत्वादयः (हेतवः भो.पा.) सपक्षविपक्षसाधारणत्वेना (त्वेनाति भो.पा.)प्रतीता अपि सन्तो बाधका भवन्ति त.प.२६४क/९९७.
shin tu grims pa
वि. सुसंहतनः — {sku zhum med dang rgyas pa dang /} /{shin tu grims pa'i sku nyid dang //} अदीनोत्सदगात्रत्वे सुसंहतनगात्रता ।। अभि.अ.१२ख/८.२४; सुसंहितः लो.को.२३५१.
shin tu grub
क्रि. सुतरां सिद्ध्यति — {rig byed la yang tshad ma nyid/} /{ma ltos nyid phyir gang brjod pa/} /{yid ches ma smras pa la yang /} /{de ni rang las shin tu grub//} अतो यदनपेक्षत्वाद् वेदे प्रामाण्यमुच्यते । तदाप्तेन (अभो.पा.)प्रणीतेऽपि सुतरां सिद्ध्यति स्वतः ।। त.स.१०५ख/९२६.
shin tu dga'
= {shin tu dga' ba/}
shin tu dga' ba
• सं. १. अत्यर्थं प्रसादः — {des} … {shin tu dga' ba thob par gyur to//} सा…अत्यर्थं प्रसादं लब्धवती अ.श.५ख/४; {khang bzangs de la shin tu dga' ba skyes so//} तस्मिन्प्रासादेऽत्यर्थं प्रसादमुत्पादयति अ.श.३६ख/३२; प्रतिसम्मोदनम्— {shin tu dga' ba de dag kyang /} /{rnam pa kun du yongs su spang //} प्रतिसंमोदनं तेभिः सर्वशः परिवर्जयेत् ।। शि.स.३२ख/३१ २. = {'khrig pa} सुरतम् — {de bzhin du brla la lta bas bdag ni shin tu dga' la gdul bar dka' zhes brjod do//} तथा ऊरुदृष्ट्या सुरते दुर्जयाऽहमिति कथयति वि.प्र.१८०क/३.१९६; {byed pa dang bcas shin tu dga' bas sring mo'i bu mo nyid du 'gyur ro//} सकरणसुरते सति भागिनेया भवति वि.प्र.१६१क/३.१२५; • वि. संहृष्टतरः — {shin tu dga' zhing sems can dmyal ba pa rnams kyi mgo brtol nas khrag 'thung ngo //} संहृष्टतराश्च नारकेयाणां कपालं भित्त्वा रुधिरं पिबन्ति शि.स.४५क/४३; प्रियतरः — {bdag nyid che rnams mthong ba ni/} /{sbyin pa bas kyang shin tu dga'/} /{bsod nams bas kyang 'bras bu che/} /{spyod bzang bas kyang bsngags par 'os//} दानादपि प्रियतरं पुण्यादपि महाफलम् । सदाचारादपि श्लाघ्यं महतां किल दर्शनम् ।। अ.क.१००ख/१०.१३; • ना. सुप्रियः, सार्थवाहपुत्रः — {ded dpon dga' ba'i sde/} /{zhes pa/} {de sras shin tu dga' zhes pa//} प्रियसेनाभिधानः …सार्थवाहः…तस्य…सुप्रियो नाम…सुतः अ.क.५६ख/६.३६.
shin tu dga' bar gyur
वि. औद्बिल्यप्राप्तः — {'khor dang bcas pa de dag thams cad bcom ldan 'das la lta zhing 'khod de/} {ngo mtshar du gyur/} {rmad du gyur/} {shin tu dga' bar gyur to//} ते सर्वे सपरिवारा भगवन्तं व्यवलोकयन्ति स्म आश्चर्यप्राप्ता अद्भुतप्राप्ता औद्बिल्यप्राप्ताः स.पु.४क/३; अत्यर्थमभिप्रसन्नः — {de tshe dang ldan pa maud gal gyi bu chen pos dad par byas te/} {bstan pa la btsud nas bcom ldan 'das la shin tu dga' bar gyur to//} स आयुष्मता महामौद्गल्यायनेनावर्जितः शासने चावतारितो भगवत्यत्यर्थमभिप्रसन्नः अ.श.५९ख/५१.
shin tu dga' bar byed
= {shin tu dga' bar byed pa/}
shin tu dga' bar byed pa
• क्रि. सम्प्रहर्षयति — {sbyin pa'i bdag po de yang gzengs bstod pa dang shin tu dga' bar byed do//} तं च दानपतिं समुत्तेजयति सम्प्रहर्षयति शि.स.८४ख/८३; • सं. सन्तोषणम्— । {de sems can gzhan dang gang zag gzhan la bsam pa ji lta ba bzhin du shin tu dga' bar byed pas kun rdzob kyi bden pa yang rab tu shes so//} स परसत्त्वानां (परपुद्गलानां) यथाशयसन्तोषणात्संवृतिसत्यं प्रजानाति द.भू.२१२ख/२७; • वि. औद्बिल्यकारी म.व्यु.२९३९ (५२ख).
shin tu dga' bo
ना. सुनन्दः, शुद्धावासकायिको देवपुत्रः — {de nas de'i nub mo mi nyal tsam na gnas gtsang ma'i ris kyi lha'i bu dbang phyug ces bya ba dang} … {dga' bo dang shin tu dga' bo dang} अथ खलु तस्यां रात्रौ प्रशान्तायामीश्वरश्च नाम शुद्धावासकायिको देवपुत्रः…नन्दश्च सुनन्दश्च ल.वि.३ख/३.
shin tu dges
वि. सुप्रीतः — {de la gus pa tsam gyis ni/} /{rab bsten 'phrog byed shin tu dges//} भक्तिमात्रसमाराध्यः सुप्रीतश्च ततो हरिः ।। का.आ.३३१क/२.२७४.
shin tu mgu
= {shin tu mgu ba/}
shin tu mgu ba
वि. परितुष्टः — {de nas bram ze de shin tu mgu bas ci byin pa de dag gser gyi nas she dag tu gyur to//} ततस्तेन ब्राह्मणेन परितुष्टेन यद्दत्तं ते सौवर्णयवाः संवृत्ताः वि.व.१५८क/१.४६.
shin tu mgyogs 'gro
वि. अतिरंहाः — {nam zhig nags su gzhu 'dzin des/} /{rngon gyi rtse dga'i dge mtshan la/} /{shin tu mgyogs 'gro rta yis ni/} /{gcig pur byas te ring du zhugs//} स कदाचिद्वनं धन्वी मृगयाकेलिकौतुकी । विवेश दूरमेकाकी हृतोऽश्वेनातिरंहसा ।। अ.क.१४२क/६८.११.
shin tu mgyogs pa
वि. शीघ्रजवः — {glang gi shing rta} … {glang dkar po thal kar shin tu mgyogs pa dag dang bcas nas} गोरथकान्… श्वेतैः प्रपाण्डरैः शीघ्रजवैर्गोणैर्योजितान् स.पु.३०ख/५३.
shin tu 'gal ba
वि. सुविरुद्धः — {'di yi zas lha'i bdud rtsi la/} /{khyim gyi spungs ni 'di tsam pas/} /{shin tu 'gal lo zhes bsams te/} /{bdag gi snying la the tshom skyes//} दिव्यं चास्य सुधाभक्तमयं च गृहविस्तरः । सुविरुद्धमिति ज्ञात्वा जातो (मे) हृदि संशयः ।। वि.व.१६४ख/१.५३; अत्यन्तविरुद्धः लो.को.२३५१; अतिविरोधी, ओ धिनी — {byas pa chud zos ma phrad gang /} /{thal bar 'gyur ba shin tu 'gal//} कृतनाशाकृतप्राप्तिरासक्ताऽतिविरोधिनी ।। त.स.१९क/२०८.
shin tu 'gyur
= {shin tu 'gyur ba/}
shin tu 'gyur ba
परावृत्तिः — {blo zhib cing rnam par shes pa shin tu 'gyur ba la mkhas pa/} {theg pa chen po la spyod pa rnams kyi dam tshig go//} अभिसमयः… सूक्ष्ममभि(मति भो.पा.)विज्ञानपरावृत्तिकुशलानां… महायानचरितानाम् ल.अ.५९क/५.
shin tu 'grib pa
अत्यन्तापचयः — {gang dag gnyen po nyer gnas na/} /{'grib pa'i chos dang gang ldan pa/} /{de dag shin tu 'grib pa srid/} /{gser gyi dri ma la sogs bzhin//} ये चापचयधर्माणः प्रतिपक्षस्य सन्निधौ । अत्यन्तापचयस्तेषां कलधौतमलादिवत् ।। सम्भाव्यते त.स.१२४ख/१०७८.
shin tu 'grib pa can
वि. अत्यन्तापचयः — {de nyid lta ba'i gegs nyid phyir/} /{la lar shin tu 'grib pa can//} तत्त्वदृष्टिनिबन्धत्वादत्यन्तापचयः क्वचित् त.स.१२४ख/१०७९.
shin tu rgya che
= {shin tu rgya chen po/}
shin tu rgya che ba
= {shin tu rgya chen po/}
shin tu rgya chen
= {shin tu rgya chen po/}
shin tu rgya chen po
वि. विस्तीर्णतरः — {shin tu rgya che bden pa'i chos/} /{mdor bsdus pa dag nyan par mdzod//} विस्तीर्णतरधर्मस्य संक्षेपः श्रूयताम् अ.क.१५२ख/६९.१८; सुविपुलः — {bsod rnams yang dag bsdus pa shin tu rgya chen kun/} /{gzhan dang thun mong byas nas} सर्वं पुण्यसमुच्चयं सुविपुलं कृत्वाऽन्यसाधारणम् सू.अ.२५४क/१७३; {spong ba shin tu rgya che rnam pa kun gyis zhes bya ba ni sa'i rnam pa dag gis so//} सुविपुलैः सर्वहानिप्रकारैरिति भूमिप्रकारैः सू.व्या.१५४क/३९; सुविशालः लो.को.२३५१; अत्युदारः — {sems can shes rab rgya che zhing sangs rgyas kyi bstan pa'i tshul la legs par zhugs pa rnams la/} {shin tu rgya che zhing zab pa'i gnas rnam par 'grel ba gang yin pa'o//} या पृथुप्रज्ञानां सत्त्वानां सुखप्रविष्टबुद्धशासननयानामत्युदारगम्भीरस्थानविवरणता बो.भू.४९ख/५८; अभ्युदारः — {sngon yul shin tu rgya chen po dag las yid byung ste/} {nges par bden pa rnams mthong bar gyur pa gang yin pa} ये पूर्वमभ्युदारेभ्योऽपि विषयेभ्यः संविजन्तो नियतं सत्यानि पश्यन्ति अभि.स्फु.२२४क/१००६; उदारतरः — {de ni mnyan phyir gus pa shin tu rgya cher bsten//} तच्छ्रोतुमादरमुदारतरं भजध्वम् शि.स.३क/३.
shin tu rgyang ring
वि. अतिदूरम् — {yon tan med na sgra sogs kyang /} /{yod nyid shin tu rgyang ring 'gyur//} गुणाभावे च शब्दादेरस्तित्वमतिदूरतः । बो.अ.३५ख/९.१३०.
shin tu rgyan ma
ना. सुभूषणा, नागकन्या — {klu'i bu mo brgya} ( {stong} ) {phrag du ma dag kyang tshogs pa 'di lta ste/} {klu'i bu mo rgyan 'dzin ces bya ba dang} … {klu'i bu mo shin tu rgyan ma zhes bya ba dang} अनेकानि च नागकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि; तद्यथा—विभूषणधरा नाम नागकन्या…सुभूषणा नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.
shin tu rgyas
= {shin tu rgyas pa/}
shin tu rgyas pa
• वि. १. अतिविस्तरः — {kho bo cag gis gzhung shin tu rgyas par bkod pas tshig re re nas brjod nas sun 'byin pa rtsom pa gang yin pa} यदिदमस्माकमतिग्रन्थविस्तरसन्दर्भेण प्रतिपदमुच्चार्य दूषणोपक्रमणम् त.प.२२५ख/१६६; विपुलः — {sdug bsngal shin tu rgyas la ma bsrabs pa ni 'dod pa'i khams na spyod pa'i dge ba'i rtsa ba ma bsags pa rnams kyi ste} विपुलदुःखमसंलिखितं कामावचरमनुपचितकुशलमूलानाम् अभि.स.भा.३८ख/५४; सुपरिपूर्णः — {bzhin gyi dkyil 'khor shin tu rgyas pa} सुपरिपूर्णमुखमण्डलः ग.व्यू.२३३क/३१०; {dbu shin tu rgyas pa} सुपरिपूर्णोत्तमाङ्गः म.व्यु.३४१ (९क); प्रतिपुष्टः — {mu stegs byed kyi lta ba la so sor rnam par rtog pa'i bag chags shin tu rgyas pa rnams} तीर्थकरदृष्टिप्रतिविकल्पवासनाप्रतिपुष्टानाम् ल.अ.११५क/६१; सूपचितः — {de'i thal gong rgyas shing lus shin tu rgyas pa} चितान्तरांसः खलु पुनरभवत् सूपचितशरीरः ग.व्यू.२३३क/३१० २. सङ्कुसुमितः, ओ ता — {'od gzer tshad med pas shin tu rgyas pa'i lhun can} अपरिमितरश्मिसङ्कुसुमितशरीरम् द.भू.२६२क/५५; {shing gi rigs rtsa ba med pa zhes bya ba yod de} … {shing rnams la yal ga dang lo ma dang 'dab ma dang me tog shin tu rgyas pa dra ba lta bur gyur pa yang snang ngo //} अस्त्यमूला नाम वृक्षजातिः…सर्वशाखापत्रपलाशसङ्कुसुमिता च वृक्षेषु जालीभूता च संदृश्यते ग.व्यू.३२२ख/४०५; प्रफुल्लः — {pad+mo shin tu rgyas pa rnams} पद्मानि प्रफुल्लानि ग.व्यू.१५९ख/२४३; प्रफुल्लितः— {de bzhin gshegs pa sku rin po che'i pad mo shin tu rgyas pa zhes bya ba} रत्नपद्मप्रफुल्लितगात्रो नाम तथागतः ग.व्यू.२४९ख/३३१; • ना. १. पुष्करः, तथागतः — {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {shin tu rgyas dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च…पुष्करेण च…काश्यपेन च ल.वि.४क/४ २. वैपुल्यम्, ग्रन्थः— {theg pa chen po'i mdo shin tu rgyas pa bsdus pa las tshigs su bcad pa gnyis po phan yon dang bcas pa blangs te/} {smras pa} वैपुल्यसंग्रहात् महायानसूत्रान्तात्सानुशंसं गाथाद्वयमुपादायाह सू.व्या.१८५ख/८१; द्र. {shin tu rgyas pa'i mdo/}
shin tu rgyas pa chen po
महावैपुल्यनिचयः — {rgya cher rol pa zhes bgyi ba'i chos kyi rnam grangs mdo sde shin tu rgyas pa chen po bsdus pa} ललितविस्तरो नाम धर्मपर्यायः सूत्रान्तो महावैपुल्यनिचयः ल.वि.३ख/३.
shin tu rgyas pa chen po'i mdo
ना. महावैपुल्यसूत्रम्, ग्रन्थः — {sangs rgyas phal po che zhes bya ba shin tu rgyas pa chen po'i mdo} बुद्धावतंसकनाममहावैपुल्यसूत्रम् क.त.४४; क.त.२५७.
shin tu rgyas pa'i mdo
ना. वैपुल्यसूत्रम्, ग्रन्थः — {rgyal ba kun gyis sngon chad gang gsungs pa/} /{shin tu rgyas mdo gleng gzhi chen po 'di//} वैपुल्यसूत्रं हि महानिदानम् । यद्भाषितं सर्वतथागतैः प्राक् ल.वि.५ख/५.
shin tu rgyas pa'i sde
वैपुल्यम् १. प्रवचनभेदः — {mdo'i sde dang dbyangs kyis bsnyad pa'i sde dang lung du bstan pa'i sde dang tshigs su bcad pa'i sde dang ched du brjod pa'i sde dang gleng gzhi'i sde dang rtogs pa brjod pa'i sde dang de lta bu byung ba'i sde dang skyes pa'i rabs kyi sde dang shin tu rgyas pa'i sde dang rmad du byung ba'i chos kyi sde dang gtan la dbab par bstan pa'i sde} सूत्रं गेयं व्याकरणं गाथोदाननिदानावदानेतिवृत्तकजातकवैपुल्याद्भुतधर्मोपदेशाः श्रा.भू.३९ख/१०० २. महायानपर्यायः — {shin tu rgyas pa'i sde zhes bya ba dang rnam par 'thag pa dang mtshungs bral zhes bya ba ni theg pa chen po'i rnam grangs su gtogs pa ste} वैपुल्यं वैदल्यं वैतुल्यमित्येते महायानस्य पर्यायाः अभि.स.भा.६९क/९६.
shin tu rgyas par 'gyur
क्रि. वैपुल्यतां गमिष्यति लो.को.२३५१.
shin tu rgyas par byed
क्रि. प्रपुष्णाति — {blo gros chen po yid kyi rnam par shes pa yul bye brag 'byed pa la mngon par chags shing 'byung bas bag chags kyis kun gzhi rnam par shes pa shin tu rgyas par byed do//} मनोविज्ञानं पुनर्महामते विषयपरिच्छेदाभिनिवेशेन प्रवर्तमानं वासनाभिरालयविज्ञानं प्रपुष्णाति ल.अ.१०६क/५२.
shin tu rgyas par byed pa
= {shin tu rgyas par byed/}
shin tu rgyug pa
अतिजवः मि.को.५०क ।
shin tu sgra snyan
सुघोषकः, वाद्ययन्त्रविशेषः — {gar dang klu dang pi bang dang khar rnga dang shin tu sgra snyan dang pi bang rgyud gsum pa dang rdza rnga la sogs pa} नृत्यगीतवीणापणवसुघोषकवल्लरीमृदङ्गादि वि.व.२१८क/१.९५.
shin tu sgrol ma
ना. सुतारा, पत्रदेवी — {dbang mo'i mdun gyi 'dab ma la sogs pa la rdo rje 'od dang} … {shin tu sgrol ma ste pad+ma nor 'dab rdo rje lag ma lhag pa'i lha can la'o zhes pa nub tu'o//} ऐन्द्र्याः पूर्वपत्रादौ वज्राभा…सुतारा कमलवसुदले वज्रहस्ताऽधिदैवे पश्चिमे वि.प्र.४१ख/४.३१.
shin tu brgyan pa
• क्रि. अत्यर्थं भासते — {lha mo bzhis bsdus pa'i ngo bo nyid kyi phyir shin tu brgyan pa zhes bya ste snang ba'o//} चतुर्देवीसंग्रहरूपत्वाद्वा अत्यर्थं भासत इति भाः ख.टी.१५९ख/२४०; • भू.का.कृ. समलंकृतः — {mi chen po'i mtshan sum cu rtsa gnyis kyis lus shin tu brgyan pa} द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणसमलंकृतशरीरः ग.व्यू.११९ख/२०७; विभूषितः लो.को.२३५१.
shin tu bsgom pa
सुभावितत्वम् — {tshig rtsub po spong ba shin tu bsgom pa'i phyir skyes bu chen po'i mtshan tshangs pa'i dbyangs nyid 'grub bo//} पारुष्यविरतेः सुभावितत्वाद् ब्रह्मस्वरता महापुरुषलक्षणं निर्वर्तते अभि.भा.४४ख/९८; द्र. {shin tu bsgoms pa/}
shin tu bsgoms
= {shin tu bsgoms pa/}
shin tu bsgoms pa
• क्रि. विभाव्यते — {gang dang gang shin tu bsgoms pa de dag ni shes pa gcig la cig car gsal bar snang ba srid pa yin te/} {dper na bud med la sogs pa bzhin no//} ये ये विभाव्यन्ते ते सम्भवत्सकृदेकविज्ञानस्फुटप्रतिभासनाः, यथाऽङ्गनादयः त.प.३११ख/१०८५; • भू.का.कृ. सुभावितम् — {dbang po drug po 'di dag shin tu dul ba dang shin tu bsgoms pa zhes bya ba'i bar dang} षडिमानीन्द्रियाणि सुदान्तानि यावत्सुभावितानि अभि.भा.५५ख/१०८२; • सं. प्रभावना लो.को.२३५१.
shin tu bsgrubs
= {shin tu bsgrubs pa/}
shin tu bsgrubs pa
भू.का.कृ. स्वभिनिर्हृतः — {bdag gi dge ba'i rtsa ba 'di dag kyang mthar thug pa med par gyur cig ces de ltar smon lam shin tu bsgrubs shing} अनिष्ठानीमानि मे कुशलमूलानि भवन्त्विति । स एवं स्वभिनिर्हृतप्रणिधानः द.भू.१८०क/११; सुसमार्जितः— {sngon bla ma la rim gror byas pas shin tu bsgrubs pa'i kha dog dang} पूर्वगुरुगौरवसुसमार्जितवर्णा ग.व्यू.१८६क/२७०; सुपरिपिण्डितः — {bsam gtan dang rnam par thar pa dang ting nge 'dzin dang snyoms par 'jug pas shin tu bsgrubs} ध्यान(विमोक्ष)समाधिसमापत्तिसुपरिपिण्डितश्च द.भू.२७८ख/६७.
shin tu bsgrengs pa
भू.का.कृ. समुच्छ्रितः — {nga rgyal gyi rgyal mtshan shin tu bsgrengs pa'i yongs su rtog pa dang} मानध्वजसमुच्छ्रितैः सङ्कल्पैः द.भू.१८०ख/११.
shin tu nges
= {shin tu nges pa/}
shin tu nges pa
वि. सुनिश्चितः — {shin tu nges dang rab dang dang /} /{brtan dang gus dang zhe sar bcas//} सुनिश्चितं सुप्रसन्नं धीरं सादरगौरवम् । १२क/५.५५; सुविनिश्चितः— {shin tu nges par chos ston pa dang the tshom med par chos ston pa dang yongs su dag par chos ston par gyur to//} सुविनिश्चितधर्मदेशको निर्विचिकित्सधर्मदेशकः परिशुद्धधर्मदेशकश्चाभूत् स.पु.७६क/१२८; सुनियतः, ओ ता — {grangs ni shin tu nges pa 'di dag rgyud kyi rgyal po dus kyi 'khor lor rab tu grags pa yin no//} एषा संख्या प्रसिद्धा भवति सुनियता कालचक्रे तन्त्रराजे वि.प्र.१८७क/१.६६; एकान्तिकः — {sangs rgyas kyi ye shes mngon du bya ba la shin tu nges pa yin} एकान्तिकश्च भवति बुद्धज्ञानाभिमुखतायाम् द.भू.२२४क/३४.
shin tu nges par chos ston pa
वि. सुविनिश्चितधर्मदेशकः — {shin tu nges par chos ston pa dang the tshom med par chos ston pa dang yongs su dag par chos ston par gyur to//} सुविनिश्चितधर्मदेशको निर्विचिकित्सधर्मदेशकः परिशुद्धधर्मदेशकश्चाभूत् । स.पु.७६क/१२८.
shin tu nges par rtogs
= {shin tu nges par rtogs pa/}
shin tu nges par rtogs pa
द्र.— {zil gyis mi non par lus nye bar bsgrub pa mdzad} … {blo gros shin tu nges par rtogs pas mkhas pa nye bar bsgrub pa mdzad do//} अनभिभूतात्मभावतां चोपसंहरन्ति स्म…सुविनिश्चितमतिकौशल्यतां च द.भू.१६९क/२.
shin tu nges par rtogs pa'i ye shes
सुविनिश्चितज्ञानता — {shin tu nges par rtogs pa'i ye shes kyis blo gros dang ldan pa yin} मतिमांश्च भवति सुविनिश्चितज्ञानतया द.भू.२१४क/२८.
shin tu ngo tsha ba bzhin
वि. अपत्रपमाणरूपः — {de nas shin tu ngo tsha ba bzhin du sgo khang du 'dug nas a ga rus bdugs so//} ततोऽपत्रपमाणरूपो द्वारकोष्ठके स्थित्वाऽगरुं धूपितवान् अ.श.१३ख/१२.
shin tu ngoms pa
अतितृप्तिः — {shin tu ngoms pa bskyed ma yin/} /{de phyir 'di ni 'phel bar bya//} न चातितृप्तिजनकं वर्धनीयमिदं ततः ।। शि.स.१५१क/१४६.
shin tu mngon par bsgrub pa
वि. स्वभिनिर्हृतः — {byang chub sems dpa'i ye shes kyi sa brgyad pa ste/} {mi 'phrogs pa'i phyir mi g}.{yo ba zhes bya'o//} … {smon lam shin tu mngon par bsgrub pas mya ngan las 'das pa'i sa zhes bya'o//} बोधिसत्त्वस्य अष्टमी ज्ञानभूमिरचलेत्युच्यतेऽसंहार्यत्वात्… निर्र्वाणभूमिरित्युच्यते स्वभिनिर्हृतप्रणिधानत्वात् द.भू.२४६ख/४७; द्र. {shin tu mngon par bsgrubs pa/}
shin tu mngon par bsgrubs pa
भू.का.कृ. स्वभिनिर्हृतः — {lus kyi las kha na ma tho ba shin tu med pa yang dag par rgyu zhing 'byung ba yin} … {smon lam gyis shin tu mngon par bsgrubs pa} अत्यन्तानवद्यः कायकर्मसमुदाचारः प्रवर्तते… प्रणिधानस्वभिनिर्हृतः द.भू.२४५ख/४६.
shin tu sngon mo
ना. अतिनीला, क्रोधदेवी — {shin tu sngon mo dang} … {tsun dA dang khro gnyer can ma dang rdo rje lcags sgrog ma dang drag spyan ma ste khro bo bcu'i lha mo rnams so//} अतिनीला…चुन्दा भृकुटी वज्रशृङ्खला रौद्राक्षीति दशक्रोधदेव्यः वि.प्र.१५७क/३.११८; {haHni shin tu sngon mo'o//} हः अतिनीला वि.प्र.५३क/४.७९.
shin tu bsngags pa
अतिमात्रा प्रशंसा — {sangs rgyas las ni shin tu bsngags pa thob/} /{skye dgu rnams la tshig gzung 'os par 'gyur//} बुद्धात्प्रशंसां लभतेऽतिमात्रामादेयवाक्यो भवति प्रजानाम् ।। सू.अ.१४८क/२९.
shin tu gces par 'dzin
बहुमानपूर्वम् लो.को.२३५२.
shin tu gcod
= {shin tu gcod pa/}
shin tu gcod pa
समुच्छेदः — {dus min dus ni 'dod pas mchog tu dga' ba shin tu gcod la mkhas//} अकाले कालेच्छा प्रियतरसमुच्छेदचतुरा अ.क.३५ख/५४.१४.
shin tu bcad
= {shin tu bcad pa/}
shin tu bcad pa
भू.का.कृ. प्रच्छिन्नः — {mdud pa rnams shin tu bcad pa} प्रच्छिन्नो ग्रन्थैः म.व्यु.४०० (१०क).
shin tu bcar ba
= {shin tu nye ba} अतिसन्निधिः मि.को.१७ख ।
shin tu bcom pa
• भू.का.कृ. अभिघातितः — {kye ma sems can 'di dag ni} … {phung po'i gshed ma dang chom pos shin tu bcom pa} बतेमे सत्त्वाः… स्कन्धवधकतस्कराभिघातिताः द.भू.१९२क/१८; • सं. अत्यन्तसमुद्घातः — {bag la nyal dgra dang mtshungs pa byi ba'i dug ltar khong nas ldang ba'i chos can shin tu bcom na dgra bcom pa bsad pa yin no//} तत्र अनुशयानामरिप्रख्याणां मूषिकाविषवत्प्रकोपधर्मिणामत्यन्तसमुद्घातादर्हद्वधो भवति ल.अ.११०क/५७.
shin tu bcos
वि. सुरक्तः — {shin tu bcos shing bcag byas nas/} /{steng nas kha dog sbyar bar bya} सुरक्ताकोटितं कृत्वा उपरिष्टाद्विवर्णयेत् । ल.अ.१८८क/१५९.
shin tu lci ba
वि. गरीयान् मि.को.८४क; गरिष्ठः मि.को.८४क ।
shin tu chags pa
भू.का.कृ. व्यवसितः — {ro la sred pa la shin tu chags pa kha cig ni 'di bsod pa'i kha zas yin par 'dzin te} रसतृष्णाव्यवसितानामिदं प्रणीतं भोजनं प्रतिभाष्यते ल.अ.१५५क/१०२.
shin tu chad pa
वि. अत्यन्तसमुच्छिन्नः लो.को.२३५२.
shin tu chung
= {shin tu chung ba/}
shin tu chung ngu
= {shin tu chung ba/}
shin tu chung ba
• वि. अत्यल्पः — {wa Ta'i sa bon shin tu chung //} वटस्य बीजमत्यल्पम् प्र.अ.३६ख/४२; स्वल्पः — {skra ni shin tu chung ba} स्वल्पकेशा वि.प्र.१६५ख/३.१४१; {ltung ba sbom po rnams ni du ma ste de rnams la chad pa shin tu chung bar 'gyur ro//} स्थूलापत्तयोऽनेकास्तासां स्वल्पदण्डो भवति वि.प्र.१५४ख/३.१०३; {bar mtshams chung ba ni bar chod shin tu chung ba nyid do//} अल्पान्तरत्वं स्वल्पविच्छेदत्वम् त.प.२०६ख/८८२; स्वल्पकः — {der ni dbul mos mar me ni/} /{shin tu chung ba dag cig phul//} दीपमेकं ददौ तत्र स्वल्पकं दुर्गताङ्गना । अ.क.१५८ख/१७.२०; तनुतरः — {skyon shin tu chung ba} दोषं… तनुतरम् अ.क.१३१क/६६.७३; अतिकृशः — {dam pa'i 'bru yi khur ni dbul ba rnams kyi sbyin pa shin tu chung bas 'thob//} दानस्यातिकृशस्य सत्फलभरमाप्नोत्यलं दुर्गतः अ.क.३२४क/४१.१; सुसूक्ष्मः — {de ltar gyur pa ma skyes dgras/} /{shes nas dogs pas 'khrugs gyur te/} /{pha yi btson khang dag gi ni/} /{bug pa shin tu chung ba'ang bkag//} अजातशत्रुस्तद्वृत्तं ज्ञात्वा शङ्काकुलः पितुः । न्यवारयद्बन्धगृहे सुसूक्ष्मविवराण्यपि ।। अ.क.३३७ख/४४.१४; परीत्तः लो.को.२३५२; परीत्तकः लो.को.२३५२; • सं. परीत्तता— {de sa'i khams shin tu chung ba yang rab tu shes so//} स पृथिवीधातुपरीत्ततां च प्रजानाति द.भू.२४२ख/४४; अतिमन्दत्वम् — {lam ma 'dris pas mngon sum du mi 'gyur ba'i phyir dang phra rgyas rnams shin tu chung ba ma yin pa'i phyir ro//} मार्गस्याजितत्वादसम्मुखीभावतः, अनुशयानां च नातिमन्दत्वात् अभि.भा.२४ख/९५९.
shin tu che
= {shin tu che ba/}
shin tu che ba
• वि. अधिमात्रतरः — {spel mar bsgom pa de ni chung ngu dang 'bring dang chen po dang shin tu che ba dang shin tu ches che ba'i bye brag gis rnam pa lnga yin te} सा हि व्यवकीर्णभावना पञ्चप्रकारा; मृदुमध्याधिमात्रतरतमभेदात् अभि.भा.२५ख/९६१; अधिमात्राधिमात्रः — {'dir byams pa btang ba ni rnam pa bzhi ste/} {chung ngu dang 'bring po dang chen po dang shin tu chen po'i dbye bas so//} इह मैत्रीत्यागश्चतुःप्रकारः, मृदुमध्याधिमात्राधिमात्राधिमात्रभेदेन वि.प्र.१५४क/३.१०२; बहुतरः — {gang zhig phyi ma mi bzad bskal pa 'di la ni/} /{mchod rten phyag 'tshal de yi bsod nams shin tu che//} यश्चेह कल्पे चरमके घोरकाले वन्देय स्तूपं बहुतर तस्य पुण्यम् ।। शि.स.१६३क/१५६; बहुलतरः — {shin tu che ba'i rmongs pas blo bcom re ba'i 'ching ba brtan po yis/} /{yul gyi bde ba'i tshogs la sems byed} बहुलतरमोहाहतधियां स्थिरैराशाबन्धैर्विषयसुखजालं कलयताम् । अ.क.२१क/५२.१५; अत्यन्तसमुद्धतः — {de nyid kyi phyir nyon mongs pa'i tshogs shin tu che ba yin yang 'di'i ni bdag med pa mthong ba'i nus pa rtsa ba nas 'don par nus pa ma yin te} अत एव क्लेशगणोऽत्यन्तसमुद्धतोऽपि नैरात्म्यदर्शनसामर्थ्यमस्योन्मूलयितुमसमर्थः त.प.२९८क/१०५७; अतिपृथुः — {gos kyi don du shing shun rnams bcad brtse ba nyid kyis shin tu che ba min} वासोऽर्थं दययैव नातिपृथवः कृत्तास्तरूणां त्वचः ना.ना.२२७क/१९; विस्तीर्णः — {mtha' dag nyon mongs skyon rnams kyi/} /{snod ni shin tu che ba bzhin//} सकलक्लेशदोषाणां विस्तीर्णमिव भाजनम् ।। अ.क.२४५ख/९२.३९; विपुलः — {shin tu che ba'i ljon pa ni/} … /{chu bo'i srol ni 'gags par byas//} सरित्प्रवाहसंरोधं विदधे विपुलद्रुमः ।। अ.क.२१३क/२४.५७; महीयान्— {'bad rtsol shin tu che bar ni/} /{skye ba mang po brgyar goms pa'i//} बहुजन्मशताभ्यासप्रयासेन महीयसा । अ.क.१६१क/१७.५२; {shin tu che ba'i 'bad rtsol gyis//} व्यवसायान्महीयसः अ.क.६४क/६.१२९; महीयसी — {mi yi sa 'das nas/} /{de ni shin tu che ba'i sa/} /{bsod nams rang bzhin gyis 'thob ste//} मर्त्यभूमिमतिक्रम्य सा हि भूमिर्महीयसी । आसाद्यते पुण्यमयी अ.क.५८ख/६.६४; {'khor los sgyur ba'i dpal de ni/} /{shin tu che ba bdag gis spyad//} चक्रवर्तिश्रीः सा…भुक्ता मया महीयसी अ.क.१५९ख/१७.२९; सुमहान् — {bdud rtsi zas sogs kyis/} /{shin tu che ba'i sems ni dang ba thob//} अमृतोदनाद्यैश्चित्तप्रसादः सुमहानवाप्तः अ.क.१९७क/२२.४८; महान् — {'byung po rnams kyi dkar po'i lo tog shin tu chen po 'phel ba'i rgyu yin pa'i phyir sprin dang 'dra'o//} भूतानां महतः शुक्लसस्यप्रसवहेतुत्वान्मेघभूतम् सू.भा.१५३क/३८; गरीयान् — {rje sa shin tu che ba dang /} … {de/} /{rang gi grong khyer dag tu khyer//} तं निनाय स्वनगरीं गौरवेण गरीयसा ।। अ.क.२५८ख/३०.४७; प्रौढः — {shin tu che ba'i gnas thob ste//} प्राप्तप्रौढपदम् अ.क.२७६क/३५.२०; भूयान् — {de nas sa bdag mya ngan med/} /{sbyin la shin tu cher goms pas/} /{slong ba phyogs nas 'ongs rnams kyi/} /{dpag bsam shing nyid dag tu gyur//} अथाशोकः क्षितिपतिर्दानाभ्यासेन भूयसा । अभ्यागतप्रणयिनां प्रययौ कल्पवृक्षताम् ।। अ.क.१६७क/७४.८; द्र.— {'bras bu shin tu che ba} अत्यर्थमहाफलाः अ.श.२४२क/२२२; • सं. अधिमात्रता — {bu la byams pa yang shin tu che ba'i phyir ro//} अपत्यस्नेहाधिमात्रतया सू.व्या.१८९क/८६; महद्गतता — {de sa'i khams shin tu chung ba yang rab tu shes so/} /{sa'i khams shin tu che ba'ang rab tu shes so//} स पृथिवीधातुपरीत्ततां च प्रजानाति महद्गततां च द.भू.२४२ख/४४; अधिमात्रतमत्वम्— {bar chad med pa'i lam thams cad kyi nang nas shin tu che ba yin pa'i phyir thams cad 'joms par nus pa yin no//} सर्वांस्तु भेत्तुं समर्थः; सर्वानन्तर्यमार्गाणामधिमात्रतमत्वात् अभि.भा.१६ख/९६६; • अव्य. अतीव — {des sdug pa dang bral ba'i mya ngan shin tu che ba skyes nas mchi ma'i sprin 'thibs pa'i gdong gis bsams pa'i rgyamatshor zhugs pa na} सोऽतीव समुपजातप्रियाविरहशोकाश्रुदुर्दिनवदनश्चिन्ताजलधिमवगाहमानः त.प.२६६क/१००१.
shin tu chen po
= {shin tu che ba/}
shin tu ches
अव्य. सुतराम् — {gang la rang nyid las de nyid kyi tshe don byed pa myong ba yod pa de ni shin tu ches tshad ma nyid de} यत्र तु स्वतस्तदैवार्थक्रियानुभवः । तत् सुतरामेव प्रमाणम् प्र.अ.२ख/४.
shin tu ches che ba
वि. अधिमात्रतमः — {spel mar bsgom pa de ni chung ngu dang 'bring dang chen po dang shin tu che ba dang shin tu ches che ba'i bye brag gis rnam pa lnga yin te} सा हि व्यवकीर्णभावना पञ्चप्रकारा; मृदुमध्याधिमात्रतरतमभेदात् अभि.भा.२५ख/९६१.
shin tu ches yangs
वि. पृथुतरः — {yul shin tu ches yangs gnon par gnas pa'i ras yug la sogs pa'i dngos por rtogs} (? {gtogs} ) {pa'i dmar po la sogs par bstan par 'dod pa} पृथुतरदेशावक्रान्तिव्यवस्थितशाटकादिपदार्थगतरक्तादिप्रतिपादनेच्छा त.प.२६५ख/२४७.
shin tu choms par gyur
भू.का.कृ. निहतः — {'dzam bu'i gling thams cad kyang gdugs gcig gis bskyangs par gyur te/} {pha rol gyi 'khor dang dgra thams cad kyang shin tu choms par gyur to//} सर्वो जम्बुद्वीप एकच्छत्रोऽभून्निहतपरचक्रप्रत्यर्थिकः ग.व्यू.१६६ख/२४९.
shin tu mchog
वि. पुष्कलः — {phul byung gya nom shin tu mchog/} /{bla na med dang shin tu mdzes//} श्रेयान् श्रेष्ठः पुष्कलः स्यात् सत्तमश्चातिशोभने ।। अ.को.२१०क/३.१.५८.
shin tu 'jam
= {shin tu 'jam pa/}
shin tu 'jam pa
वि. सुकुमारः — {me tog bas kyang shin tu 'jam/} /{sog le bas kyang shin tu rtsub//} कुसुमात् सुकुमारस्य क्रूरस्य क्रकचादपि । अ.क.८४ख/८.६४; {shin tu 'jam pa'i brtson pa 'di nyid 'phel bas} अनेनैव सुकुमारोपक्रमेण संवर्धमानः बो.प.१०२ख/७१; सुमृदुः — {de dus gzhan zhig na spyi bor sha rmen 'jam zhing shin tu 'jam pa zhig skyes te} तस्यापरेण समयेन मूर्ध्नि पिटको जातो मृदुः सुमृदुः वि.व.१५६क/१.४४; मधुरः — {cho ga shin tu 'jam po yis/} /{nad chen dpag med gso bar mdzad//} मधुरेणोपचारेण चिकित्सति महातुरान् ।। बो.अ.२१क/७.२४.
shin tu 'jam po
= {shin tu 'jam pa/}
shin tu 'jigs pa
वि. सुभैरवः — {'od ma dang ni shing dag mes tshig ste/} /{drag po'i sgra rnams shin tu 'jigs par 'byung //} वंशाश्च दारूणि च अग्नितापिताः करोन्ति शब्दं गुरुकं सुभैरवम् । स.पु.३४ख/५८; सुभीष्मः — {zhing rnams 'di dag thams cad rnam drug tu/} /{shin tu 'jigs pa'i gzugs su kun nas g}.{yos//} सर्वं च क्षेत्रं इमु सम्प्रकम्पितं षड्भिर्विकारेहि सुभीष्मरूपम् ।। स.पु.५क/४; अतिभीतः — {ri dwags mgyogs 'gro dang ldan 'gyur byed yang ba'i yul dang skrag pa'i sems te shin tu 'jigs pa'o zhes pa ni don yod grub pa'o//} सारङ्गः शीघ्रगामी क्षरलघुविषयस्त्रस्तचित्तोऽतिभीतः, अमोघसिद्धि इति वि.प्र.१६५ख/३.१४२.
shin tu 'jigs par byed pa
वि. अतिभयङ्करः — {mi bzad pa ni shin tu 'jigs par byed pa ste/} {dmyal ba la sogs pa'i sdug bsngal skyed par byed pa'i phyir} सुघोरमतिभयङ्करं नरकादिदुःखदायकत्वात् बो.प.४६क/६.
shin tu 'jigs rung
= {shin tu 'jigs su rung ba/}
shin tu 'jigs su rung ba
वि. भीषणतरः — {srid pa'i 'jigs 'phrog rgyal ba dran pa ni/} … /{shin tu 'jigs rung khron} (? {mun} ) {par ltung gyur pa'i/} /{skye bo rnams kyi rten par gyur pa yin//} भीषणतरतिमिरपतितानाम् । आलम्बन (नं लि.पा.) जननं (जनानां भो.पा.) भवभयहरणं जिनस्मरणम् ।। अ.क.३३६ख/४४.१; अतीव दारुणः — {nyam nyes bzhin du rtag tu mya ngan byed/} /{nor med gyur pa shin tu 'jigs su rung //} व्यसनमिव सदैव शोचनं धनविकलत्वमतीव दारुणम् ।। जा.मा.६९ख/८०; अत्युग्रः — {du rga'i gnas ni nags nang du/} /{shin tu 'jigs su rung ba mthong //} दुर्गायतनमत्युग्रं ददर्श गहनोदरे ।। अ.क.२०२क/८४.३२; घोरः — {dam pa'i mdza' ba mdza' ba'i mtha'/} /{bar ma rnams kyi mdza' med mtha'/} /{ngan pa rnams kyi srog 'phrog pas/} /{shin tu 'jigs rung dgra mtha' yin//} स्नेहान्ताः सुजनैः स्नेहा निःस्नेहान्ताश्च मध्यमैः । दुर्जनैर्घोरवैरान्ता भवन्ति प्राणहारिणः ।। अ.क.२७ख/३.९७; सुभीमः लो.को.२३५२.
shin tu 'jug
क्रि. सम्प्रवर्तते — {de bzhin byis pa rnams kyi yang /} /{'dzin pa yul la shin tu 'jug//} विषयेषु तद्वद्बालानां ग्रहणं सम्प्रवर्तते ।। ल.अ.१६३ख/११५.
shin tu brjod
क्रि. निश्चारयति — {'dod na 'od gzer gyi sgo nye bar bsgrub pas chos kyi sgo shin tu brjod do//} आकाङ्क्षन् रश्मिमुखोपसंहारैर्धर्ममुखानि निश्चारयति द.भू.२५६ख/५२.
shin tu brjod du med pa
अप्रव्याहारः म.व्यु.६९८६ (९९ख).
shin tu nyam chung
वि. दुर्बलः — {spu yang byi zhing shin tu nyam chung 'gyur/} /{nga yi byang chub mchog 'dir zhe sdang bas//} निर्लोमका दुर्बल भोन्ति भूयो विद्वेषमाणा मम अग्रबोधिम् ।। स.पु.३७ख/६६; अपचितः — {dud 'gror gtogs pa 'ga' zhig lus shin tu nyam chung yang 'dod chags la sogs pa shas chen por mthong ba'i phyir ro//} तिर्यग्गतस्य च कस्यचिदपचितपरिमाणस्याप्यतीव रागादिदर्शनात् त.प.९६क/६४४; सुदुर्बलः लो.को.२३५२.
shin tu nyam thag
= {shin tu nyam thag pa/}
shin tu nyam thag pa
वि. आर्तरवः — {gshin rje'i skyes bus pags pa ma lus bshus pas shin tu nyam thag cing /} /{rab tu tsha ba'i me yis bzhus pa'i zangs zhun lus la blugs gyur la//} यमपुरुषापनीतसकलच्छविरार्तरवः हुतवहतापविद्रुतकताम्रनिषिक्ततनुः । बो.अ.२२क/७.४५.
shin tu nyams dga' ba
वि. सुरम्यः — {rgyal po dpal grags zhes byar gyur pa na/} /{shin tu nyams dga' ba yi rgyan mchog dang /} /{rin chen du ma gos dang shing rta bzhon/} /{gtang bar dka' ba rnam pa du ma btang //} वरभूषणानपि सुरम्यान् रत्नमनेकवस्त्ररथयानान् । संत्यक्त दुस्त्यजमनेकं विश्रुतश्रीनृपेण च मयाऽभूत् ।। रा.प.२३८ख/१३५.
shin tu nyams chung
= {shin tu nyam chung /}
shin tu nyams chung ba
= {shin tu nyam chung /}
shin tu nyung
= {shin tu nyung ba/}
shin tu nyung ba
वि. विरलः — {rnyed dka'i don ni rab ster mchog/} /{khyod lta bu ni shin tu nyung //} दुर्लभार्थप्रदातारो विरलास्तु भवद्विधाः ।। अ.क.५१क/५.५२; {de ltar skyes pa shin tu nyung //} विरलं जन्म तादृशाम् अ.क.९१ख/९.६४.
shin tu nye
= {shin tu nye ba/}
shin tu nye ba
वि. अन्तिकतमम् मि.को.१७ख; अत्यासन्नः लो.को.२३५२.
shin tu nye bar gyur pa
वि. अत्यासन्नीभूतः — {sangs rgyas kyi chos thams cad la shin tu nye bar gyur pa} सर्वबुद्धधर्मात्यासन्नीभूतैः रा.प.२२७ख/१२०.
shin tu nye bar byugs
वि. सूपलिप्तः — {dkyil 'khor phyogs nyid shin tu yang /} /{nye bar byugs shing legs par mnyes//} सूपलिप्ते सुसंमृष्टे प्रदेशे मण्डलस्य तु । स.दु.१२७क/२३२.
shin tu gnyid log pa
पा. सुषुप्तम्, अवस्थाविशेषः — {byis pa skyes pa'i lus dang ngag dang sems byin gyis brlab pa sad pa dang rmi lam dang shin tu gnyid log pa'i mtshan nyid du 'gyur ba ji lta ba} यथोत्पन्नस्य बालस्य कायवाक्चित्ताधिष्ठानं जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तलक्षणं भवति वि.प्र.५६ख/४.१००; {sad pa dang rmi lam dang shin tu gnyid log pa dang bzhi pa'i mtshan nyid} जाग्रत्स्वप्नसुषुप्ततुर्यालक्षणैः वि.प्र.६०ख/४.१०६; द्र.— {shin tu gnyid log pa'i gnas skabs/}
shin tu gnyid log pa'i gnas skabs
पा. सुषुप्तावस्था, अवस्थाविशेषः — {chos kyi sku la zhes pa shin tu gnyid log pa'i gnas skabs su gnyid du 'gyur te/} {yid ni dbang po med par 'gyur ro zhes pa'i don to//} धर्मकाये सुषुप्तावस्थायां निद्रां च याति, निरिन्द्रियं मनो भवतीत्यर्थः वि.प्र.६१ख/४.१०८; {rang bzhin dag kyang shin tu gnyid log pa'i gnas skabs kyi chos can no//} प्रकृतिरपि सुसु (षु)प्तावस्थाधर्मिणी वि.प्र.२६९क/२.८७.
shin tu mnyam pa
वि. सुसमः — {me long ni mngon du phyogs shing shin tu mnyam pa'i lag mthil g}.{yon pa ste/} {me long gi phyag rgya la sor mo rnams bug pa med pa'o//} आदर्शाभिमुखं सुसमकरतलं वामेति दर्पणमुद्रायामङ्गुलीकमछिद्रम् वि.प्र.१७६क/३.१८१.
shin tu mnyam par bkod pa
वि. सुसमविरचितम् — {dag pa'i gnas ni legs par gang zhing shin tu mnyam par bkod pa gru bzhi cung zad rus sbal rgyab bzhin mtho ba la} शुद्धे स्थाने सुपूर्णे सुसमविरचिते चतुरस्रे किञ्चित्कूर्मपृष्ठोन्नते च वि.प्र.१०८क/३.३२.
shin tu mnyam par brtsams pa
वि. सुसमारब्धम् — {de lta bas na bdag gis rang gi sems} … {shin tu mnyam par brtsams pa dang shin tu tshar gcod par bya'o//} तस्मान्मया स्वचित्तं…सुसमारब्धं सुनिगृहीतं कर्तव्यम् बो.प.९१ख/५५.
shin tu mnyam par gzhag pa
वि. सुसमाहितः — {de ltar rnal 'byor pas shes na/} /{shin tu mnyam gzhag gang goms pa//} एवं मत्वा तु वै योगी योऽभ्यासे सुसमाहितः । हे.त.१०क/३०; द्र. {shin tu mnyam par bzhag pa/}
shin tu mnyam par bzhag
= {shin tu mnyam par bzhag pa/}
shin tu mnyam par bzhag pa
वि. सुसमाहितः — {shA ri'i bu dge tshul pa dran pa dang ldan pa/} {dbang po shin tu mnyam par bzhag pa/} {bum pa chus bkang ste 'ong ba 'di mthong ngam} इमं पश्य शारिपुत्र श्रमणोद्देशमागच्छन्तमुदकस्य घटं पूरयित्वा स्मृतिमन्तं सुसमाहितेन्द्रियम् अ.श.२२१क/२०४; {dbang po shin tu mnyam par bzhag} सुसमाहितेन्द्रियः वि.व.१२५क/१.१४.
shin tu mnyam gzhag
= {shin tu mnyam par gzhag pa/}
shin tu mnyam bzhag
= {shin tu mnyam par bzhag pa/}
shin tu rnyed dka'
= {shin tu rnyed dka' ba/}
shin tu rnyed dka' ba
वि. सुदुर्लभः, ओ भा — {shin tu rnyed dka' phan pa'i sa/} /{ji zhig ltar te rnyed gyur nas//} कथंचिदपि सम्प्राप्तो हितभूमिं सुदुर्लभाम् । बो.अ.९क/४.२६; {'di ni shin tu rnyed dka' ba ste/} {shin tu dka' bas rnyed par bya ba yin no//} इयं सुदुर्लभा सुष्ठु दुःखेन लभ्यत इति बो.प.४५क/४; अतिदुर्लभः — {shin tu rnyed dka'i rin chen chos de deng thob na//} तद्धर्मरत्नमतिदुर्लभमद्य लब्धम् शि.स.३क/३.
shin tu rnyed par dka'
= {shin tu rnyed dka' ba/}
shin tu rnyed par sla ba
वि. सुलभातिशयः — {'jig rten pa yi dpe dngos kun/} /{gegs bgyid pa dang sgrib pa can/} /{re zhig pa dang nyi tshe ba/} /{shin tu rnyed par sla ba lags//} उपघातावरणवन्मितकालं प्रदेशि च । सुलभातिशयं सर्वमुपमावस्तु लौकिकम् ।। श.बु.१११क/३३.
shin tu rnyed sla ba
= {shin tu rnyed par sla ba/}
shin tu snyan pa
वि. सुमधुरः — {nges pa'i tshig tha dad pa yang dag par shes pas 'gro ba thams cad mngon par smon pa'i sgra dbyangs shin tu snyan pa'i tshig gis chos ston to//} निरुक्तिप्रतिसंविदा सर्वजगदभिगमनीयसुमधुरगिरि(गिरा भो.पा.)निर्घोषाक्षरैर्निर्दिशति द.भू.२५५क/५१.
shin tu snying por gyur pa
वि. परमहृदयप्राप्तः — {chos de yang phra ba/} {mi gsal ba'i chos/} {ma 'ongs pa/} {shin tu snying por gyur pa'i chos te} स च सूक्ष्मो धर्मः, अव्यक्तो धर्मः, अनागतो धर्मः, परमहृदयप्राप्तः का.व्यू.२३२ख/२९५.
shin tu bsnyen bkur ba
वि. सुपर्युपासितः — {sangs rgyas bye ba khrag khrig brgya stong shin tu bsnyen bkur ba} सुपर्युपासितबहुबुद्धकोटिशतसहस्राणाम् द.भू.१७१क/५.
shin tu gtan la phab pa
वि. सुपरिनिश्चितम् — {shin tu gtan la phab pa'i rtags ni go bar byed par 'dod kyi/} {the tshom za ba ni ma yin te} सुपरिनिश्चितं लिङ्गं गमकमिष्यते, न सन्दिग्धम् त.प.३८ख/५२५; सुनिश्चितम् म.व्यु.६४६४.
shin tu gtan la dbab pa
वि. सुनिश्चितम् म.व्यु.६४६४ ( {shin tu gtan la phab pa} म.व्यु.९२ख).
shin tu gti mug
वि. अत्यन्तमोहितः — {de la sman pa thams cad mkhyen/} /{zug rngu thams cad 'byin pa yi/} /{bka' ltar mi byed sems pa ni/} /{shin tu gti mug smad pa'i gnas//} तत्र सर्वज्ञवैद्यस्य सर्वशल्यापहारिणः । वाक्यमुल्लङ्घयामीति धिङ् मामत्यन्तमोहितम् ।। बो. अ.६क/२.५७.
shin tu gtugs pa
वि. महल्लकः — {de ltar mi de 'byor bar ldan pa ste/} /{rgas shing 'khogs la shin tu gtugs par gyur//} एतादृशो ऋद्धिमतो नरः स्याज्जीर्णश्च वृद्धश्च महल्लकश्च । स.पु.४४क/७६.
shin tu gtum
= {shin tu gtum po/}
shin tu gtum pa
= {shin tu gtum po/}
shin tu gtum po
वि. घोरतरः — {srin po la sogs pa shin tu gtum pa'i skye gnas su yang ltung bar byed do//} राक्षसादिघोरतरयोनिषु विनिपात्यन्ते ल.अ.१५५ख/१०२; सुदुष्टः — {sdig pa dang ni byi ba sna tshogs dang /} /{shin tu gtum pa'i srog chags rnam mang gnas//} विचित्रिका वृश्चिकमूषिकाश्च एतान आवासु सुदुष्टप्राणिनाम् ।। स.पु.३४क/५६; अत्युग्रचण्डालः — {shin tu gtum po rbod pa yi/} /{brda yis mngon du 'ong ba de/} /{mthong nas sa skyong bu yis ni/} /{skyu ru ra yi shing la 'dzegs//} तमभिद्रुतमत्युग्रचण्डालक्षोभसंज्ञया । दृष्ट्वाऽऽरुरोह भूपालसूनुरामलकद्रुमम् ।। अ.क.१३०ख/६६.६५; सुरौद्रः — {shin tu gtum sems} सुरौद्रचित्ताः स.पु.३५क/५९.
shin tu gtum sems
वि. सुरौद्रचित्तः — {sbrul gdug shin tu gtum sems gnod sbyin dang /} /{grul bum dang ni yi dwags mang po gnas//} आशीविषा यक्ष सुरौद्रचित्ताः कुम्भाण्ड प्रेता बहवो वसन्ति । स.पु.३५क/५९.
shin tu btags
भू.का.कृ. स्वाबद्धः — {thabs dang shes rab rin po che sna tshogs kyi srad bus shin tu btags} उपायप्रज्ञाविचित्ररत्नसूत्रस्वावि (ब भो.पा.)द्धश्च द.भू.२७८ख/६७.
shin tu btab pa
भू.का.कृ. सुपरिबद्धः — {byang chub sems dpa'i sa bdun pa la rnam par dbye ba shin tu byas pa} … {smon lam chen po shin tu btab pa} सप्तसु बोधिसत्त्वभूमिषु सुकृतविचयः…सुपरिबद्धमहाप्रणिधानः द.भू.२३९ख/४२; सुनिबद्धः लो.को.२३५२; संबद्धः लो.को.२३५२.
वि. सुविनीतः — {gdul ba shin tu btul ba} सुविनीतविनयः ल.वि.२०५ख/३०९.
shin tu rtul ba
वि. अतिसाहसः — {de nas rgyun gcig ri bo la/} /{yang yang mtshon gyi rtse mo yis/} /{bsnun cing brkos pa dag gis ni/} /{stobs ldan shin tu rtul bas 'dzegs//} बलवान् मुद्ग (हु लि.पा.)राघातनिखातैः शस्त्रशङ्कुभिः । एकधारं ततः शैलमारुरोहातिसाहसः ।। अ.क.११०ख/६४.२६६.
shin tu rten pa
सुनिलम्भः — {chos la brtan zhing mi phyed par shin tu rten} ( {ston} पा.भे.) {pa} धर्मदृढाभेद्यसुनिलम्भः म.व्यु.३४०९ (५८ख).
shin tu rtog par bya ba
१. निस्तीरणम् — {tha dad pa yang dag par shes pa chen po'i sa shin tu rtog par bya ba} … {'i phyir} महाप्रतिसंविद्भूमिनिस्तीरणाय द.भू.१६८ख/२ २. निस्तीरणता — {thams cad mkhyen pa'i ye shes dang tha dad pa yang dag par mkhyen pas rnam par dbye ba'i chos kyi tshul shin tu rtog par bya ba nye bar bsgrub pa mdzad do//} सर्वज्ञज्ञानप्रतिसंविद्विभागधर्मनयनिस्तीरणतां च …उपसंहरन्ति स्म द.भू.१६९क/२.
shin tu rtogs
= {shin tu rtogs pa/}
shin tu rtogs dka' ba
वि. दुर्लक्षितः — {yungs kar bar gyi lcid dag kyang /} /{chung ngu shin tu rtogs dka' bas/} /{'bras bu'i lcid ni mi rtogs phyir/} /{de yi rgyu nyid gzhal byar 'gyur//} आसर्षपाद् गौरवं तु दुर्लक्षितमनल्पकम् । तुल्यं तत्कारणं कार्यगौरवानुपलक्षणात् ।। प्र.वा.१४६ख/४.१६०.
shin tu rtogs pa
• भू.का.कृ. स्ववगतः — {'di'i blo'i rgyud ni yongs su smin to/} /{'khor ba'i nyes pa ni shin tu rtogs so//} अहो सुपरिपक्वा अस्य बुद्धिसन्ततिः, स्ववगतः संसारदोषः अ.श.२७६ख/२५४; सुप्रतिविद्धः — {mthong bas shin tu rtogs pa} दृष्ट्या सुप्रतिविद्धः म.व्यु.२४१६ (४६ख); अतिप्रतीतः — {'o na ni 'das pa dang ma 'ongs pa dang ri bong gi rwa la sogs pa dag la de 'jug pa na/} {dngos po sgrub par shin tu rtogs par med kyi} तच्चातीतानागतशशविषाणादिषु तत्प्रतिपत्तिर्न वस्तु साधयतीत्यतिप्रतीतमेतत् वा.टी.७०ख/२५; सुविचितः — {sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' shin tu rtogs pa'i ye shes can} पूर्वान्तापरान्तसुविचितज्ञानः द.भू.२४७क/४७; • सं. निध्यप्तिः — {ting nge 'dzin shin tu rtogs pa'i ye shes la 'jug par bya ba'i phyir} समाधिनिध्यप्तिज्ञानप्रवेशतया द.भू.२४५क/४६.
shin tu rtogs pa'i ye shes
सुविचितज्ञानम् — {sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' shin tu rtogs pa'i ye shes can} पूर्वान्तापरान्तसुविचितज्ञानः द.भू.२४७क/४७.
shin tu lta na sdug pa
= {shin tu blta na sdug pa/}
shin tu stug po
वि. विसङ्कटः — {de ngos shin tu stug po na/} /{'jigs rung gdengs can khang pa ni//} तटे विसङ्कटे तस्य भवनं भीमभोगिनः । अ.क.४२ख/५६.९.
shin tu stug por gyur pa
वि. सङ्कुलतरः— {skye bo'i nags tshal mchog tu shin tu stug por gyur pa 'dir//} अत्यन्तसङ्कुलतरे जनकाननेऽस्मिन् अ.क.२२ख/५२.३३.
shin tu stong pa
अत्यन्तशून्यम् लो.को.२३५२.
shin tu ston
= {shin tu ston pa/}
shin tu ston pa
• वि. सन्दर्शनः, ओ ना — {'jig rten gyi khams gzugs thams cad shin tu ston par} सर्वरूपसन्दर्शनायां लोकधातौ स.पु.१६१ख/२४७; • सं. निर्देशता — {thogs pa med pa'i spobs pas shin tu ston pa nye bar bsgrub par mdzad do//} असङ्गप्रतिभाननिर्देशतां चोपसंहरन्ति स्म द.भू.१६९क/२; • पा. सुदर्शकः, समाधिविशेषः — {spyan ras gzigs kyi dbang po ni ting nge 'dzin brgya phrag du ma dang ldan te/} {'di lta ste} … {shin tu ston pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अवलोकितेश्वरः अनेकैः समाधिशतैः समन्वागतः । तद्यथा…सुदर्शको नाम समाधिः का.व्यू.२४४क/३०५.
shin tu ston par 'gyur
क्रि. निदर्शयिष्यति — {thabs la mkhas pa brgya yis rang gi chos/} /{shin tu ston par 'gyur zhing de ltar 'chad//} उपायकौशल्यशतैश्च धर्मं निदर्शयिष्यन्त्यथ देशयन्ति च ।। स.पु.२६क/४७.
वि. अतिपेलवम् — {gang yang rigs mtshungs pa zhes bya ba la sogs pa'i tshig dag gis khyad par de ni shin tu stobs chung ba nyid yin no//} यत् पुनः समानजातीयादिपदैर्विशेषणम्, तदतिपेलवमेव त.प.२४५ख/२०५.
shin tu stobs dang ldan pa
वि. अत्यन्तं बलीयान् — {gang gi tshe 'du byed shin tu stobs dang ldan pa de'i tshe bun long dag tu yang sems g}.{yeng bar mi 'gyur ro//} यदा बलीयानत्यन्तं भवति संस्कारस्तदा व्याक्षेपेऽपि न व्याकुलता चेतसः प्र.अ.७७क/८५; अतिबलः — {de phyir g}.{yul dang dbang dag la yang yongs 'joms shin tu stobs dang ldan par sngags pas rig par bya} तस्माद् युद्धे च सेके त्वतिबलपरिघो मन्त्रिणा वेदितव्यः वि.प्र.१०९क/३.३४; बलवत्तरः — {de ni shin tu stobs ldan phyir/} /{rjes su dpag pa la gnod byed//} बलवत्तरमित्येतदनुमानस्य बाधकम् ।। त.स.७७क/७२०; बलवत्तमः — {bdud kyi bu gang dag shin tu brtson 'grus dang ldan pa/} {shin tu stobs dang ldan pa} ये च ते मारपुत्रा वीर्यवत्तमाश्च बलवत्तमाश्च ल.वि.१४८क/२१९; ऊर्जस्वलः मि.को.४८ख ।
shin tu stobs ldan
= {shin tu stobs dang ldan pa/}
shin tu stobs ldan pa
= {shin tu stobs dang ldan pa/}
shin tu stobs ldan ma
ना. अतिबला, क्रोधदेवी — {shin tu sngon mo dang shin tu stobs ldan ma dang rmugs byed ma dang} … {drag spyan ma ste khro bo bcu'i lha mo rnams so//} अतिनीला अतिबला जम्भी… रौद्राक्षीति दशक्रोधदेव्यः वि.प्र.१५७क/३.११८; द्र. {shin tu stobs ma/}
shin tu stobs ma
ना. अतिबला, क्रोधदेवी — {shin tu stobs ma las skyes pa skrod 'dod ma dang} उच्चाटनेच्छा अतिबलाजन्या वि.प्र.४५क/४.४५; द्र. {shin tu stobs ldan ma/}
shin tu brtag pa
वि. निस्तीर्णः — {mdor bsdu na chos thams cad rnam par phye ba la 'jug cing shin tu brtag pa yang dag par bsgrub pa yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so//} समासतः सर्वधर्मप्रवेशविभक्तिनिस्तीर्णसमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५ख/५८.
shin tu brtags
= {shin tu brtags pa/}
shin tu brtags pa
• भू.का.कृ. सुसमीक्षितः — {drag shul can gyis zhus pa las kyang /} {shin tu brtags te las byed pa dang legs par bya ba'i las byed pa zhes bslab pa'i gzhi gsungs pas} उग्रपरिपृच्छायां हि शिक्षापदमुक्तम्—सुसमीक्षितकर्मकारिता सुकृतकर्मकारिता च शि.स.८१क/८०; प्रत्यवेक्षितः — {zhes de de ltar shin tu brtags pa'i shes pa dang ldan pas de bas kyang shas cher dam pa'i chos tshol ba la mngon par brtson par gnas te} स एवं प्रत्यवेक्षितज्ञानो भूयस्या मात्रया सद्धर्मपर्येषणाभियुक्तो विहरति द.भू.१९७क/२०; सुनिस्तीरितः — {shin tu brtags pa'i ye shes kyi sgo la 'jug par bya ba dang} सुनिस्तीरितकौशल्यज्ञानमुखावतारणाय द.भू.१६८ख/२; सुविचारितः, ओ ता — {'di la byang chub sems dpa' ni yang dag pa'i chos rab tu rnam par 'byed pa shin tu brtags pa'i blos} इह बोधिसत्त्वस्य सम्यग्धर्मप्रविचयसुविचारितया बुद्ध्या बो.भू.१०५क/१३४; सुविनिश्चितः — {shin tu brtags pa'i mngon par shes pa chen po thob pa} सुविनिश्चितमहाज्ञानाभिज्ञः द.भू.२६९ख/६१; सुनिश्चितः म.व्यु.६४६४ (९२ख); सुविलोकितः— {de de ltar shin tu brtags pa'i ye shes kyis mngon par bsgrub pa'i blos dge ba'i rtsa ba gang ci rtsom yang} स एवं सुविलोकितज्ञानाभिनिर्हृतया बुद्ध्या यत्किंचित् कुशलमूलमारभते द.भू.२१३ख/२८; • सं. सुविचारितता — {gnas dang gnas ma yin pa la mkhas shing shin tu brtags pas blo dang ldan pa yin} बुद्धिमांश्च भवति स्थानास्थानकौशल्यसुविचारिततया द.भू.२१४क/२८.
shin tu brtags pa'i mngon par shes pa chen po thob pa
वि. सुविनिश्चितमहाज्ञानाभिज्ञः — {de de lta bu'i ye shes dang ldan zhing shin tu brtags pa'i mngon par shes pa chen po thob pas} (?) स एवं ज्ञानवशिताप्राप्तः सुविनिश्चितमहाज्ञानाभिज्ञः द.भू.२६९ख/६१.
shin tu brtags pa'i shes pa dang ldan pa
वि. प्रत्यवेक्षितज्ञानः — {zhes de de ltar shin tu brtags pa'i shes pa dang ldan pas de bas kyang shas cher dam pa'i chos tshol ba la mngon par brtson par gnas te} स एवं प्रत्यवेक्षितज्ञानो भूयस्या मात्रया सद्धर्मपर्येषणाभियुक्तो विहरति द.भू.१९७क/२०.
shin tu brtan
= {shin tu brtan pa/}
shin tu brtan pa
• वि. सुस्थितः — {sems can rnam par dag pa khyod ni dog sa ltar sems can thams cad kyi 'tsho bar gyur cing thugs shin tu brtan pa'o//} सुस्थितबुद्धिरसि विशुद्धसत्त्व धरणितलवत्सर्वसत्त्वोपजीव्यः । ल.वि.१६१क/२४२; सुसंस्थितः — {shin tu brtan pa'i stabs} सुसंस्थितगतिः ल.वि.१३४क/१९९; सुप्रतिष्ठितः — {rtsa ba shin tu brtan pa} सुप्रतिष्ठितमूलः श्रा.भू.२१ख/५२; {mig gi sprin shin tu brtan pa} सुप्रतिष्ठितनेत्ररङ्गः ग.व्यू.२३४क/३११; {smon lam gyi stobs shin tu brtan pa} प्रणिधानबलसुप्रतिष्ठितः द.भू.२४६क/४६; सुस्थिरः— {brtson 'grus shin tu brtan pa legs byos te//} साधु वीर्यमपि कृत्व सुस्थिरम् रा.प.२४४ख/ १४३; सुदृढः — {tshems bzangs shin tu brtan pa rdo rje 'dra//} दशनाः शुभाः सुदृढ वज्रनिभाः शि.स.१७१ख/ १६९; {brtson 'grus shin tu brtan 'dir rtsom} वीर्यमिहारभन्ति सुदृढम् रा.प.२३३ख/१२७; • पा. सुप्रतिष्ठितः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {de de ltar mchongs pa'i tshe byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin shin tu brtan pa zhes bya ba thob par gyur to//} तेन प्रपतता सुप्रतिष्ठितो नाम बोधिसत्त्वसमाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.३८७क/९४; • ना. १. सुप्रतिष्ठा, लोकधातुः — {shin tu brtan pa'i 'jig rten gyi khams na de bzhin gshegs pa seng ge bzhugs pa'ang mthong ngo //} सुप्रतिष्ठायां लोकधातौ सिंहं तथागतं पश्यामि ग.व्यू.३४७ख/६६ २. सुप्रतिष्ठितः [1] भिक्षुः — {de na dge slong shin tu brtan pa zhes bya ba 'dug gis} तत्र सुप्रतिष्ठितो नाम भिक्षुः प्रतिवसति ग.व्यू.३३२ख/५४ [2] नागः म.व्यु.३३५१ (५७ख).
shin tu brtan pa'i stabs
पा. सुसंस्थितगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — {skyes bu chen po'i stabs gang yin pa} … {mi bskyod pa'i stabs dang} … {shin tu brtan pa'i stabs dang} याऽसौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिः…सुसंस्थितगतिः ल.वि.१३४क/१९९.
shin tu brtan 'dzin
पा. अतिधृतिः, छन्दोभेदः मि.को. ९३ख ।
shin tu brten
वि. सुजुष्टः म.व्यु.६७४८ ( {shin tu bsten} म.व्यु.९६ख).
shin tu blta na sdug
= {shin tu blta na sdug pa/}
shin tu blta na sdug pa
वि. प्रियदर्शनः — {shin tu blta na sdug pa'i gzugs/} /{'di dag gang nas lhags par gyur//} प्रियदर्शनाश्च रूपेण कुत एतेष आगमः ।। स.पु.११३ख/१८२.
shin tu blta mdzes
ना. सुदर्शनः, नागराजः — {dge slong dag de ltar de bzhin gshegs pa ri ga yA'i klu'i rgyal po shin tu blta mdzes kyis bzhugs su gsol ba dang bshos gsol bar spyan drangs so//} इति हि भिक्षवस्तथागतो गयायां सुदर्शनेन नागराजेन निमन्त्रितोऽभूत् वासेन भक्तेन च ल.वि.१९५क/२९७.
shin tu bstan pa
निर्देशः — {byang chub sems dpa' thams cad kyi skye ba rgya mtsho shin tu bstan pa zhes bya ba'i mdo sde yongs su ston cing} सर्वबोधिसत्त्वजन्मसमुद्रनिर्देशं नाम सूत्रान्तं सम्प्रकाशयमानाम् ग.व्यू.२०१ख/२८५; अतिदेशः — {der ni shin tu bstan pa'i ngag/} /{mnyan pa la ni skyes pa nyid//} तस्यातिदेशवाक्यस्य जातैव श्रवणे यदि ।। त.स.५७ख/५५२.
shin tu bstan pa'i ngag
अतिदेशवाक्यम् — {der ni shin tu bstan pa'i ngag/} /{mnyan pa la ni skyes pa nyid//} तस्यातिदेशवाक्यस्य जातैव श्रवणे यदि ।। त.स.५७ख/५५२.
shin tu bsten
वि. सुजुष्टः म.व्यु.६७४८ (९६ख).
shin tu tha dad pa
वि. अत्यन्तनिष्कृष्टः — {gang dang gang yi ge yin pa de ni shin tu tha dad pa'i ga nyid kyi rten du 'gyur ba ma yin te/} {dper na yi ge kha la sogs pa bzhin no//} यो वर्णः सोऽत्यन्तनिष्कृष्टगत्वाधारो न भवति, यथा खकारादिवर्णः त.प.१३८ख/७२८.
shin tu thar byed
ना. प्रमोक्षकः, नागराजः — {klu'i rgyal po shin tu mthar byed} प्रमोक्षको नागराजा म.व्यु.३२७६ (५६ख).
shin tu thung ba
वि. अत्यल्पः — {dus ni shin tu thung ba yis/} /{shin tu dga' dang mdza' bor gyur//} अत्यल्पेनैव कालेन सुप्रियः प्रियतां ययौ ।। अ.क.६२क/६.१०३.
shin tu thub chod ldan
वि. अत्यन्तसाहसिकः लो.को.२३५३.
shin tu thob dka'
= {shin tu thob dka' ba/}
shin tu thob dka' ba
वि. अतिदुर्लभः — {de nyid phyir na bcom ldan gyis/} /{rgya mtsho cher g}.{yengs gnya' shing gi/} /{bu gar rus sbal mgrin chud ltar/} /{mi nyid shin tu thob dkar gsungs//} अत एवाह भगवान्मानुष्यमतिदुर्लभम् । महार्णवयुगच्छिद्रकूर्मग्रीवार्पणोपमम् ।। बो.अ.८ख/४.२०.
वि. स्वधिष्ठितः— {de lta bas na bdag gis rang gi sems} … {shin tu mthar gtugs pa dang shin tu dul ba dang shin tu mnyam par brtsams pa dang shin tu tshar gcod par bya'o//} तस्मान्मया स्वचित्तं …स्वधिष्ठितं सुपरिजितं सुसमारब्धं सुनिगृहीतं कर्तव्यम् बो.प.९१ख/५५; सुपरिनिष्ठितः, ओ ता — {bcom ldan 'das} … {shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di legs par bshad cing legs par bstan te/} {shin tu mthar gtugs pa ni ngo mtshar to//} आश्चर्यं भगवन् यावदियं प्रज्ञापारमिता स्वाख्याता सुनिर्दिष्टा सुपरिनिष्ठिता अ.सा.१६९क/९५.
shin tu mthar thug pa
अत्यन्तनिष्ठत्वम्— {'khor lo de ni shin tu mthar thug pa'i phyir mi 'khrugs pa'o//} अकोप्यं तच्चक्रम्, अत्यन्तनिष्ठत्वात् ल.वि.२०२ख/३०६.
shin tu mthar phyin
= {shin tu mthar phyin pa/}
shin tu mthar phyin pa
वि. सुपरिनिष्ठितः — {rab 'byor 'di lta ste dper na 'phong gi slob dpon stobs dang ldan pa mda'i mtshon la legs par bslabs pa shin tu mthar phyin pa} तद्यथापि नाम सुभूते बलवानिष्वस्त्राचार्य इष्वस्त्रशिक्षायां सुशिक्षितः सुपरिनिष्ठितः अ.सा.३२८क/१८५.
shin tu mtho
= {shin tu mtho ba/}
shin tu mtho ba
• वि. अत्युन्नतः — {rigs kyi ri bo dag gi rtse mo shin tu mtho ba dang //} अत्युन्नतेषु शिखरेषु कुलाचलानाम् अ.क.२६६क/९८.१; अभ्युन्नतः — {shin tu mtho zhing rten dang bral/} /{rang gi rtog bzhin g}.{yo med par//} अभ्युन्नतं निरालम्बं स्वसङ्कल्पमिवाचलम् । अ.क.६४ख/६.१३५; उन्नतः — {rang gnas shin tu mtho bar de ni mgo bzhin bzhag nas} धृत्वा मौलिमिवोन्नते निजपदे तम् अ.क.२६क/५२.७१; समुन्नततरः — {shin tu mtho ba'i ri yi rtse mor 'dzegs nas lus ni rab tu btang bar gyur//} आरुह्याद्रिशिरः समुन्नततरं देहं समुत्सृष्टवान् अ.क.३२ख/५३.५१; अभ्युद्गतः — {ri shin tu mtho ba'i g}.{yang sa'i lam gyi rgyud spu gri'i sos gshibs pas 'khod par snang ngo //} अभ्युद्गतमहापर्वतप्रपातः क्षुरधारामार्गः संदृश्यते ग.व्यू.३८१क/९०; अभ्युच्चः — {byang chub sems dpa' shin tu mtho ba'i lha} अभ्युच्चदेवस्य बोधिसत्त्वस्य ग.व्यू.२७९क/३४८; समुत्तुङ्गः — {rtse mo shin tu mtho ba yi/} /{shel gyi sa 'dzin mdun du mthong //} ददर्शाग्रे समुत्तुङ्गशृङ्गं स्फटिकभूधरम् ।। अ.क.६४ख/६.१३३; • सं. अभ्युन्नतिः — {dman pa shin tu mtho gyur pa/} /{de mthong} नीचानभ्युन्नतिं यातान् दृष्ट्वा अ.क.२६६ख/९८.५; उत्सदः — {rgyal bu gzhon nu gzi brjid kyi dbang po de bdun shin tu mtho ba dang ldan par gyur te} सप्तोत्सदः खलु पुनः स तेजोधिपतिराजकुमारोऽभूत् ग.व्यू.२३२ख/३१०.
shin tu mtho ba'i lha
ना. अभ्युच्चदेवः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {shin tu mtho ba'i lha dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…अभ्युच्चदेवस्य ग.व्यू.२७९क/३४८.
shin tu mtho bar gshegs pa
ना. अत्युच्चगामी, तथागतः — {de'i tshe 'jam dpal gzhon nur gyur pa yang bcom ldan 'das de bzhin gshegs pa shin tu mtho bar gshegs pa'i zham 'bring na 'dug te} तदा च मञ्जुश्रीः कुमारभूतस्तस्य भगवतोऽत्युच्चगामिनस्तथागतस्योपस्थानकोऽभूत् ग .व्यू.६५क/१५६; {bcom ldan 'das pad ma'i bla ma dang} … {shin tu mthor gshegs dang} … {'od srung gis kyang} भगवता पद्मोत्तरेण च… अत्युच्चगामिना च…काश्यपेन च ल.वि.४क/४.
shin tu mtho 'dzin pa
ना. अभ्युद्धरः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du} … {shin tu mtho 'dzin pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… अभ्युद्धरस्य ग.व्यू.२६९क/३४८.
shin tu mthong
= {shin tu mthong ba/}
shin tu mthong ba
• ना. १. सुदर्शनाः, रूपधातौ स्थानविशेषः — {de la bsam gtan dang po ni tshangs ris rnams dang}…{bzhi pa ni}…{shin tu mthong ba rnams dang}…{de ltar na gnas bcu bdun po 'di dag de na gnas pa'i sems can rnams dang bcas pa ni gzugs kyi khams yin no//} तत्र प्रथमध्यानम्—ब्रह्मकायिकाः…चतुर्थम् …सुदर्शनाः…इत्येतानि सप्तदश स्थानानि रूपधातुः सह तन्निवासिभिः सत्त्वैः अभि.भा.१०९क/३८२; {'og min dang shin tu mthong dang}… {tshangs ris zhes bya ba ni gzugs bcu drug go//} अकनिष्ठाः, सुदर्शनाः…ब्रह्मकायिका इति षोडश रूपाः वि.प्र.१६८ख/१.१५; {steng du 'gro ba gang yin pa de dag ni/} {rgyal chen bzhi'i ris rnams dang}…{shin tu mthong rnams dang 'og min gyi lha rnams kyi bar du song nas} या उपरिष्टाद्गच्छन्ति, ताश्चातुर्महाराजिकान्…सुदर्शनानकनिष्ठान् देवान् गत्वा अ.श.४क/५ २. सुदर्शनः, नागराजः — {klu'i rgyal po shin tu mthong} सुदर्शनो नागराजा म.व्यु.३२९४ (५७क); • सं. सुदर्शनः, सुदर्शनेषु देवः — {'thab bral dang}…{shin tu mthong dang}…{'og min gyi lha} यामाः…सुदर्शनाः…अकनिष्ठाश्च देवाः अ.सा.१४१ख/८१; • वि. सुदृष्टः — {'phags pa bdag gi so so rang gis rig pa dang mu stegs can gyi tshul dang yul shin tu mthong ba'i blo gzung ba dang 'dzin pa'i rnam par rtog pa spangs nas} प्रत्यात्मार्यस्वगतितीर्थ्यनयगतिसुदृष्टबुद्धयो ग्राह्यग्राहकविकल्पप्रहीणाः ल.अ.१०६क/५२.
shin tu mthong bar 'gyur
= {shin tu mthong bar 'gyur ba/}
shin tu mthong bar 'gyur ba
वि. सुदृष्टः — {brtags pa shin tu mthong 'gyur na/} /{gzhan gyi dbang ni mi skye'o//} कल्पितेन सुदृष्टेन परतन्त्रो न जायते । ल.अ.१७८क/१४२.
shin tu mthong bar bya ba
कृ. अभिदर्शनीयः — {rnam dag shin tu mthong bar bya ba'i chos/} /{srog chags bye ba stong la bshad par bya//} भाषामि च प्राणिसहस्रकोटिनां धर्मं विशुद्धमभिदर्शनीयम् । स.पु.४९क/८७.
shin tu mthor gshegs
= {shin tu mtho bar gshegs pa/}
shin tu 'thad par dka' ba
वि. अत्यन्तदुर्घटः — {'di ni phyis nas brtag bya ste/} /{shin tu 'thad par dka' ba yin//} निरूपयिष्यते पश्चादेतदत्यन्तदुर्घटम् ।। प्र.अ.३५ख/४१.
shin tu 'thab
= {shin tu 'thab pa/}
shin tu 'thab pa
ना. सुयोधनः, किन्नरराजः — {'khor der mi'am ci}({'i rgyal po} ){brgya stong du ma tshogs pa 'di lta ste/} {mi'am ci'i rgyal po bzhin bzangs dang}…{mi'am ci'i rgyal po shin tu 'thab pa dang} तस्मिन् पर्षदि अनेकानि च किन्नरराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि; तद्यथा — सुमुखश्च किन्नरराजः…सुयोधनश्च किन्नरराजः का.व्यू.२०१क/२५९.
shin tu 'thams par byed
क्रि. अतीव क्रोडमाश्लिष्यति — {spre'u la sogs pa'i phru gu}… {'jigs te ma la shin tu 'thams par byed} वानरादिशिशुः… भीतो मातुरतीव क्रोडमाश्लिष्यति त.प.१००क/६४९.
shin tu dag
= {shin tu dag pa/}
shin tu dag pa
वि. सुशुद्धः — {sems can shin tu dag pa} …{la bdag gis bstod pa 'di bgyis so//} सुशुद्धसत्त्वाय…इदं स्तोत्रं मया कृतम् का.व्यू.२१५ख/२७५; सुविशुद्धः — {bsam gtan bzhi pa shin tu dag thob nas/} /{mi rtog ye shes yongs su gzung ba dang //} ध्यानं चतुर्थं सुविशुद्धमेत्य निष्कल्पनाज्ञानपरिग्रहेण । सू.अ.१४७क/२७; शुद्धतरः— {sbyin pa'i gnas ni bram ze gtsang sbra can rnams te/} {de dag ni shin tu dag par grags pa'i phyir ro//} दक्षिणीयः श्रोत्रियब्राह्मणाः, तेषां शुद्धतरसम्मतत्वात् अभि.स.भा.११५ख/१५५; एकान्तपरिशुद्धः लो.को.२३५३; सुशोधितः — {shin tu dag par phyag dar bgyi'o//} सुशोधितं शोधयेत् लो.को.२३५३.
shin tu dag pa'i bsam pa
पा. सुशुद्धाशयः, अध्याशयभेदः — {byang chub sems dpa'i lhag pa'i bsam pa de dag kyang mdor bsdu na rnam pa bco lngar rig par bya ste} …{mchog gi bsam pa dang}…{shin tu dag pa'i bsam pa dang} ते पुनरध्याशया बोधिसत्त्वस्य समासतः पञ्चदश वेदितव्याः… अग्र्याशयः… सुशुद्धाशयः बो.भू.१६२ख/२१५.
shin tu dag par phyag dar bgyi'o
क्रि. सुशोधितं शोधयेत् लो.को.२३५३.
shin tu dag par byas
भू.का.कृ. सुपर्यवदापितः — {thabs dang mngon par shes pas shin tu dag par byas} उपायाभिज्ञासुपर्यवदापितश्च द.भू.२७८ख/६७.
shin tu dag par byas pa
= {shin tu dag par byas/}
shin tu dang
= {shin tu dang ba/}
shin tu dang ba
• वि. स्वच्छः — {bsad pa de ras kyis btsags te snyigs ma dor nas shin tu dang ba'i dwangs ma gzung bar bya'o//} तस्य विदारितस्य कर्पटेन गालयित्वा स्वच्छं मस्तु ग्राह्यम् वि.प्र.७ख/२.१३१; अच्छः — {gzhon nu de ni mig dkar nag 'byes par gyur te/} {mig shin tu dang ba dang} अभिनीलनेत्रश्च स कुमारोऽभूदच्छनेत्रः ग.व्यू.२३३ख/३११; सुदान्तः — {glang po che'i rgyal po rgyags pa med pa lta bur dbang po shin tu dang ba dang spyod lam gyi tshul ma 'chal ba dang} विमद इव गजपतिः सुदान्तैरिन्द्रियैरसंक्षोभितेर्यापथप्रचारः अ.श.५७ख/४९; • सं. सम्प्रसादः — {de rnam par rtog pa dang rnam par dpyod pa rnam par zhi ste/} {nang shin tu dang zhing} स वितर्कविचाराणां व्युपशमादध्यात्मसम्प्रसादात् द.भू.१९८क/२०.
shin tu dang bar byed pa
= {shin tu dang byed/}
shin tu dang byed
प्रसादकरी, रश्मिविशेषः— {shin tu dang byed 'od zer rab gtong zhing /} /{sa rnams lag mthil bzhin du gnas par byed//} रश्मि प्रसादकरी यद मुञ्ची पाणितलोपम संस्थिहि भूमिः । शि.स.१८१ख/१८१.
shin tu dang byed kyis
क्रि. प्रसादय लो.को.२३५३.
shin tu dam po
वि. दृढतरः — {gzigs na yang bdag tu 'dzin pa shin tu dam por 'gyur ro//} पश्यतां चात्मग्राहो दृढतरः स्यात् अभि.भा.९०ख/१२१५; गाढः — {phal cher mnyes gshin sems ldan la/} /{mchog tu rgud pa'i mdza' mo ni/}…/{shin tu dam por 'khyud par byed//} प्रायः पेशलचेतसाम् । करोत्यालिङ्गनं प्रौढा गाढप्रणयिनी विपत् ।। अ.क.३३७क /४४.७.
shin tu dam por 'gyur
क्रि. दृढतरः स्यात् — {gzigs na yang bdag tu 'dzin pa shin tu dam por 'gyur ro//} पश्यतां चात्मग्राहो दृढतरः स्यात् अभि.भा.९०ख/१२१५.
shin tu dul
= {shin tu dul ba/}
shin tu dul ba
वि. सुदान्तः — {gzhon nu ni des pa dang shin tu dul ba yin no//} कुमारः सुरतः सुदान्तः वि.व.१९८क/१.७१; {glang po ltar thugs shin tu dul ba} नागं सुदान्तचित्तम् ल.वि.१७०क/२५५; सुविनीतः — {bcom ldan 'das chos thams cad mnyam pa nyid du mngon par rdzogs par sangs rgyas pa}…{slob ma'i tshogs shin tu dul ba mtha' yas pa mnga' ba} भगवान् सर्वधर्मसमताभिसंबुद्धः…अनन्तशिष्यगणसुविनीतः र.व्या.७५ख/३; सुपरिजितः — {de lta bas na bdag gis rang gi sems}…{shin tu dul ba dang shin tu mnyam par brtsams pa dang shin tu tshar gcod par bya'o//} तस्मान्मया स्वचित्तं…सुपरिजितं सुसमारब्धं सुनिगृहीतं कर्तव्यम् बो.प.९१ख/५५.
shin tu dul ba'i sems
वि. सुदान्तचित्तः लो.को.२३५२.
shin tu dul bar bgyid pa
वि. सुविनीतः — {bcom ldan 'das kyi bstan pa ni shin tu dul bar bgyid pa lags te} सुविनीतं भगवच्छासनम् अ.श.२४५ख/२२५.
shin tu dog pa
वि. सङ्कटः — {khang phran shin tu dog pa mang po dag/}…{smad par gyur} बहूनि चा निष्कुटसङ्कटानि…जुगुप्सितानि स.पु.३४क/५६; संवृतः — {de ltar yang sa phyogs shin tu dog par yang glang po che'i khyu mchog mthong ba'i phyir dang} तथा संवृतेऽपि प्रदेशे हस्तियूथदर्शनात् प्र.अ.१८०ख/१९५.
shin tu drag po
वि. तीव्रतरः — {tshim pa shin tu drag po'i brtul zhugs la dga'} तृप्तस्तीव्रतरव्रतेषु रमते अ.क.२४९ख/२९.३२.
shin tu dran pa
सम्प्रख्यानम् — {shin tu gsal ba'am shin tu dran pa} म.व्यु.२६७१ (४९ख).
shin tu dri ma med
= {shin tu dri ma med pa/}
shin tu dri ma med pa
वि. अतिविमलः — {thob bya bla med shin tu dri med thob dang thob mdzad phyir//} प्राप्तव्ये च निरुत्तरेऽतिविमले प्राप्तेः परप्रापणात् र.वि.१२०क/९२; सुविमलः — {nor bu rin po che baiDUr+ya rin thang med pa shin tu sbyangs pa shin tu yongs su dag pa shin tu dri ma med pa} अनर्घं वैडूर्यमणिरत्नं स्ववदापितं सुपरिशुद्धं सुविमलम् र.व्या.१०१क/४९; सुनिर्मलः लो.को.२३५३.
shin tu dri med
= {shin tu dri ma med pa/}
shin tu dri zhim
= {shin tu dri zhim pa/}
shin tu dri zhim pa
• सं. सुरभिधूपः — {grong khyer}…{shin tu dri zhim po'i pog por dag bshams} नगरं…सुरभिधूपघटिकोपनिबद्धम् वि.व.२०७ख/१.८१; • वि. सुगन्धी — {khrus kyi khang pa shin tu dri zhim pa/} /{shel gyi sa gzhi gsal zhing 'tsher ba bstar//} स्वच्छोज्ज्वलस्फाटिककुट्टिमेषु सुगन्धिषु स्नानगृहेषु तेषु ।। बो.अ.४क/२.१०.
shin tu gdung
= {shin tu gdung ba/}
shin tu gdung ba
• सं. अतितापः — {dpal ni gcig la slong ba mang /}…/{ci bya 'di ni shin tu gdung //} किं करोम्यतितापोऽयं श्रीरेका बहवोऽर्थिनः । अ.क.५७क/६.४५; सन्तापः — {shin tu gdung ba tshad can mtshungs//} सन्तापः संज्वरः समौ अ.को.१३१ख/१.१.५८; सन्तापयतीति सन्तापः । तप सन्तापे अ.वि.१.१.५८; मि.को.१४६क; • कृ. दूयमानः — {yid ni shin tu gdung ba yis} दूयमानेन मनसा अ.क.१४८ख/१४.११४.
shin tu gdung bar byed
क्रि. कषति — {don thob nyams na mi bzad nyon mongs rtsub mor shin tu gdung bar byed//} अर्थभ्रंशः कषति विषमक्लेशपरुषः अ.क.३९ख/५५.२९.
shin tu gdung bar byed pa
= {shin tu gdung bar byed/}
shin tu gdungs gyur
वि. नितान्ततप्तः — {de ltar don gnyer nyams pas phyir phyogs shing /} /{de yi smad pas shin tu gdungs gyur te//} इत्यर्थनाभङ्गपराङ्मुखी सा तिरस्कृता तेन नितान्ततप्ता । अ.क.५५ख/५९.५८.
• सं. सुसुखम् — {ting 'dzin 'bras bur bcas pa yi/} /{shin tu bde la'ang khyod ma chags//} सुसुखेष्वपि सङ्गोऽभूत् सफलेषु समाधिषु । न ते श.बु.१११क/२२; अत्यन्तसुखम् लो.को.२३५४; सुखम् — {lus kyi nang du mdangs rab tu bcug pas shin tu bde ba myong bar 'gyur} ओजःप्रक्षिप्तं च कायं सुखं च प्रतिसंवेदयिष्यति अ.सा.८२क/४६; • पा. सुरतम् — {shin tu bde dga' thams cad nges/} /{de bde'i thabs las thams cad rig//} सुरतानन्दं समस्तं तत्सुखोपायः सर्ववित् ।। हे.त.९ख/२८.
shin tu bde bar byed
क्रि. प्रह्लादयति — {bag yangs kyi bde ba yang dag par bskyed pas sems can de dag gi lus kyang shin tu bde bar byed do//} आश्रयं चैषां प्रह्लादयामि, प्रस्रब्धिसुखसञ्जननतया ग.व्यू.३१ख/१२७.
shin tu mdangs dga'
= {shin tu mdangs dga' ba/}
shin tu mdangs dga' ba
वि. रम्यः — {de bas shin tu mdangs dga' ba'i/} /{nags tshal tshegs chung bde skyid cing /} / ग्. {yeng ba thams cad zhi byed par/} /{bdag nyid gcig pu gnas par bya//} तस्मादेकाकिता रम्या निरायासा शिवोदया । सर्वविक्षेपशमनी सेवितव्या मया सदा ।। बो.अ.२४ख/८.३८.
shin tu mdangs dang ldan pa
वि. ओजस्वितरः लो.को.२३५४.
shin tu 'da' ba
समतिक्रमः — {brtson 'grus kyis so so'i skye bo'i sa las shin tu 'da' ba'i phyir ro//} वीर्येण पृथग्जनभूमिसमतिक्रमात् म.टी.२७७क/१३६.
shin tu 'das
= {shin tu 'das pa/} {shin tu 'das shing} अतिक्रम्य — {byang chub sems dpa'}…{nyon mongs pa'i phyogs dang bdud kyi phyogs las shin tu 'das shing} बोधिसत्त्वः… क्लेशपक्षं मारपक्षं चातिक्रम्य अ.सा.३२७ख/१८४.
shin tu 'das pa
भू.का.कृ. अतिक्रान्तः — {bcom ldan bdag ni shin tu 'das/} /{bcom ldan 'das la skyabs su song //} अतिक्रान्तोऽस्मि भगवन् भवन्तं शरणं गतः । अ.क.१८८ख/२१.४९; समतिक्रान्तः — {dper bya ba thams cad las shin tu 'das pa} सर्वौपम्यौपम्यसमतिक्रान्तानाम् ग.व्यू.३०९क/३१; व्यतिक्रान्तः — {mtshan ma dang mtshan ma med pa las shin tu 'das pa'i mtshan nyid ni ye shes so//} निमित्तानिमित्तव्यतिक्रान्तलक्षणं ज्ञानम् ल.अ.११७ख/६४; अतिवाहितः — {phan dang mi phan las rnams dag ni sngon du bsgrubs gyur pa/} /{longs spyod dus kyis shin tu 'das shing nyams par gyur pa dag//} कर्माणि पूर्वविहितानि हिताहितानि श्लि(क्लि लि.पा.)ष्टानि भोगसमयैरतिवाहितानि । अ.क.१४१क/६८.१; व्यतिवृत्तः मि.को.१२९ख ।
shin tu 'dod chags
= {shin tu 'dod chags pa/}
shin tu 'dod chags pa
• क्रि. संरज्यते — {mngon par chags nas mi shes pas bsgribs pa rnams shin tu 'dod chags so//} अभिनिविशन्तश्च अज्ञानावृताः संरज्यन्ते ल.अ.१४५क/९२; • वि. संरक्तः — {shin tu 'dod chags pa rnams 'dod chags dang zhe sdang dang gti mug las byung ba'i las mngon par 'du byed do//} संरक्ता रागद्वेषमोहजं कर्माभिसंस्कुर्वन्ति ल.अ.१४५क/९२.
shin tu 'dres
= {shin tu 'dres pa/}
shin tu 'dres pa
• वि. व्यतिमिश्रः — {ye shes}…{thabs dang shes rab shin tu 'dres//} ज्ञानं… प्रज्ञोपायव्यतिमिश्रम् हे.त.११ख/३६; • सं. अत्यन्तसंसर्गः — {shin tu 'dres pa 'di ci zhig/} /{ci ga rang bzhin 'dres gyur tam//} कोऽयमत्यन्तसंसर्गः किं स्वरूपविमिश्रता प्र.अ.१९७क/२११.
shin tu sdug
• वि. १. = {shin tu sdug pa} अतिदयितः — {shin tu sdug pa de yi bu//} तस्यातिदयितः सुतः अ.क.३५७क/४८.३ २. = {shin tu sdug bsngal ba} सुदुःखितः — {mchu dang lkog ma skam zhing shin tu sdug//} विशुष्ककण्ठोष्ठपुटः सुदुःखितः अ.श.११८क/१०८; • ना. सुप्रिया, दारिका — {grong pa'i bu mo bcu ni bu mo stobs ldan ma zhes bya ba dang}…{shin tu sdug dang}…{legs skyes ma zhes bya ba ste} बला च नाम दारिका… सुप्रिया च… सुजाता च नाम (दश) ग्रामिकदुहिताः ल.वि.१३०ख/१९४.
shin tu sdug bsngal
= {shin tu sdug bsngal ba/}
shin tu sdug bsngal ba
वि. सुदुःखितः — {'khor bar chags shing shin tu sdug bsngal ba/} /{de la mya ngan 'da' ba nye bar bstan//} संसारलग्नाश्च सुदुःखिताश्च निर्वाण तेषामुपदर्शयामि ।। स.पु.२०क/३०; अतिदुःस्थितः — {de ltar shin tu sdug bsngal yang /} /{rang sdug mi mthong gang yin pa/} /{sdug bsngal chu bor gnas 'di dag/} /{kyi hud mya ngan bya bar 'os//} अहो बतातिशोच्यत्वमेषां दुःखौघवर्तिनाम् । ये नेक्षन्ते स्वदौःस्थित्यमेवमप्यतिदुःस्थिताः ।। बो.अ.३७क/९.१६४; दुःखतरः — {yi dwags kyi grong khyer du skyes pa'i sems can de dag shin tu sdug bsngal lo//} प्रेतनगरोपपन्नाः, तदेषां सर्वसत्त्वानां दुःखतरम् का.व्यू.२२९क/२९२.
shin tu sdug bsngal bar gnas pa
वि. अतिदुःस्थितः — {de ltar shin tu sdug bsngal bar/} /{gnas kyang bdag nyid bder rlom bzhin//} स्वसौस्थित्यं च मन्यन्ते एवमप्यतिदुःस्थिताः ।। बो.अ.३७क/९.१६५.
shin tu sdug pa
= {shin tu sdug/}
shin tu sdug ma
प्रियतमा — {'dod chags nyams las sdig ste gang phyir shin tu sdug ma las ni zhe sdang skye//} पापं रागविनाशतः प्रियतमा द्वेषा (तमाद् द्वेषो भो.पा.) यतो जायते वि.प्र.१०९ख/१, पृ.४.
shin tu sdom
= {shin tu sdom pa/}
shin tu sdom pa
सुसंवृतिः — {shin tu sdom zhing nyon mongs rtog pa spong /} /{bar chad med cing dge la mngon par dga'//} सुसंवृतिः क्लिष्टवितर्कवर्जना निरन्तरायोऽथ शुभाभिरामता । सू.अ.१४९क/३१.
shin tu bsdams
= {shin tu bsdams pa/}
shin tu bsdams pa
भू.का.कृ. सुसंवृतः — {dran pa dang ldan pa'i rgyus 'di ltar de'i sgo dang po}…{shin tu dul ba dang}…{shin tu bsdams pa dang} स्मृत्या समन्वागमहेतोरेवमस्य प्रथमं द्वारं सुदान्तं भवति… सुसंवृतम् अभि.स.भा.६७ख/९३; {shin tu bsdams shing khyim gzhan du 'gro bar bya'o//} सुसंवृतोऽन्तर्गृहं गच्छेत् वि.सू.४९क/६२.
shin tu bsdams pa nyid
सुसंवृतता — {zas la sgra bskyung ba nyid dang shin tu bsdams pa nyid dang shin tu nogs thub pa nyid kyis so//} अन्य (अल्प भो.पा.)शब्दतया भोजने सुसंवृततया सुप्रतिच्छन्नतया वि.सू.९३क/१११.
shin tu bsdus
= {shin tu bsdus pa/}
shin tu bsdus pa
• वि. सुपरिपिण्डितः — {chos dkar po shin tu bsdus pa} सुपरिपिण्डितशुक्लधर्माणाम् द.भू.१७४ख/८; • सं. संग्रहः — {theg pa chen po'i lam gyi sgrub thabs shin tu bsdus pa} महायानपथसाधनसंग्रहः क.त.३९५५.
shin tu nam mkha'i ngo bo nyid
अत्यन्ताकाशस्वभावः लो.को.२३५४.
shin tu nus ldan
पा. अतिशक्वरी, छन्दोभेदः मि.को.९३क ।
shin tu nogs thub pa
वि. सुप्रतिच्छन्नः — {shin tu nogs thub pa nyid kyis so//} सुप्रतिच्छन्नतया वि.सू.९३क/१११.
shin tu nogs thub pa nyid
सुप्रतिच्छन्नता — {zas la sgra bskyung ba nyid dang shin tu bsdams pa nyid dang shin tu nogs thub pa nyid kyis so//} अन्य (अल्प भो.पा.)शब्दतया भोजने सुसंवृततया सुप्रतिच्छन्नतया वि.सू.९३क/१११.
shin tu non pa yin
क्रि. अवक्रान्तो भवति — {byang chub sems dpa'i skyon med pa shin tu non pa yin} अवक्रान्तो भवति बोधिसत्त्वनियामम् द.भू.१७५क/८.
shin tu gnas
= {shin tu gnas pa/}
shin tu gnas pa
• वि. सुस्थितः — {bag yod lam nyid la yang shin tu gnas//} अप्रमादपथ एव सुस्थिताः रा.प.२४४ख/१४२; {sems can rnam par dag pa khyod ni}…{thugs shin tu gnas pa'o//} सुस्थितबुद्धिरसि विशुद्धसत्त्व ल.वि.१६१ख/२४२; सुप्रतिष्ठितः — {zhabs mnyam zhing shin tu gnas pa} सुप्रतिष्ठितसमपादः ल.वि.५७क/७४; {gnas shin tu gnas pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सुप्रतिष्ठितासनो नाम समाधिः का.व्यू.२३५क/२९७; {rtsa ba shin tu gnas pas brtan pa zhes bya ba dang} सुप्रतिष्ठितदृढमूलं च द.भू.२३३ख/३९; सुव्यवस्थितः — {chos kyi dbyings la shin tu gnas par snang ba} धर्मधातुसुव्यवस्थितावभासम् द.भू.२६२क/५५; सुसन्निविष्टः, ओ टा — {dkon mchog gi yon tan rnams dang}…{la mos pa shin tu gnas pa yin no//} अधिमुक्तिः सुसन्निविष्टा भवति रत्नगुणेषु बो.भू.१०५क/१३४; सन्निश्रितः — {skye mched drug gi grong stong pa la shin tu gnas pa} षडायतनशून्यग्रामसन्निश्रिताः द.भू.१९२क/१८; स्थितः — {de byang chub sems dpa'i sa rab tu dga' ba de la shin tu gnas shing} सोऽस्यां प्रमुदितायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् द.भू.१७६ख/९; • पा. सुप्रतिष्ठितः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः म.व्यु.७३८ (१७क); सुप्रतिष्ठः मि.को.१०६ख ।
shin tu mnam pa
द्र.— {de'i lus las rnag khrag 'dzag cing dri shin tu mnam pa 'byung ngo //} पूयशोणितं चास्य शरीरात्प्रघरन्महद्दौर्गन्धं जनयति अ.श.२६९ख/२४७.
shin tu mnar ba
उत्पीडनम्— {sems can pha rol shin tu mnar ba la brtson pa} परसत्त्वोत्पीडनतत्परः ग.व्यू.२५क/१२१.
shin tu rnam grol
= {shin tu rnam par grol ba/}
shin tu rnam dag
= {shin tu rnam par dag pa/}
shin tu rnam dang
वि. विप्रसन्नः, ओ न्ना — {'khor 'di shin tu rnam dang ste/} /{le lo med cing dge dang ldan//} पर्षद्धि विप्रसन्नेयं कौसीद्यापगता शुभा । द.भू.१७०ख/४.
shin tu rnam dang ba
= {shin tu rnam dang /}
shin tu rnam par grol ba
• वि. सुविमुक्तः — {thugs shin tu rnam par grol ba} सुविमुक्तचित्तः ल.वि.२०४ख/३०८; {thams cad kyang dgra bcom pa/} {zag pa zad pa}…{sems shin tu rnam par grol ba} सर्वैरर्हद्भिः क्षीणास्रवैः…सुविमुक्तचित्तैः अ.सा.२क/१; • सं. अत्यन्तविनिर्मुक्तिः — {de las shin tu rnam grol ba/} /{thar pa zhes ni bshad pa yin//} तदत्यन्तविनिर्मुक्तिरपवर्गश्च कीर्त्यते । त.स.१२७क/१०९४.
shin tu rnam par 'gyur ba
वि. सुविकृतः — {shin tu rnam par 'gyur ba'i bzhin ldan mche ba rnon po gtsigs} सुविकृतवदनस्तीक्ष्णदंष्ट्राकरालः वि.प्र.१११ख/१, पृ.८.
shin tu rnam par nges
= {shin tu rnam par nges pa/}
shin tu rnam par nges pa
वि. सुविनिश्चितः, ओ ता — {byang chub sems dpa' rnams kyi shes rab shin tu rnam par nges shing dpag tumed pa 'di ni} इयं बोधिसत्त्वानां सुविनिश्चिता चाप्रमेया च प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४८; {shin tu rnam par nges pa'i shes rab kyis yongs su smin par byed do//} सुविनिश्चितया प्रज्ञया परिपाचयति सू.व्या.१५२क/३६; सुविनियतः लो.को.२३५४.
shin tu rnam par gtan la phab pa
वि. सुपरिनिश्चितः — {shin tu rnam par gtan la phab pa'i du bas dpag pa'i me ni rnam pa gzhan gyi ngo bor bya bar nus pa ma yin te} न हि धूमात् सुपरिनिश्चितादनुमितस्य वह्नेरन्यथाभावः शक्यते कर्तुम् त.प.३९क/५२६.
shin tu rnam par lta
= {shin tu rnam par lta ba/}
shin tu rnam par lta ba
• वि. सुविलोकितः — {byang chub sems dpa'}…{shin tu rnam par lta ba'i mig dang} बोधिसत्त्वेन…सुविलोकितनेत्रेण च ग.व्यू.२७५क/२; • कृ. विपश्यमानः — {skyes bu khyim de'i bdag po de nyid ni/} /{shin tu rnam par lta zhing sgo na 'dug//} पुरुषश्च सो तस्य गृहस्य स्वामी द्वारस्मि अस्थासि विपश्यमानः ।। स.पु.३५क/५९.
shin tu rnam par lta ba'i mig
ना. सुविलोकितनेत्रः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang}…{shin tu rnam par lta ba'i mig dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…सुविलोकितनेत्रेण च ग.व्यू.२७५क/२.
shin tu rnam par dag
= {shin tu rnam par dag pa/}
shin tu rnam par dag pa
• वि. सुविशुद्धः, ओ द्धा — {shin tu rnam par dag pa'i tshul khrims kyis yongs su zin pa} सुविशुद्धशीलसंगृहीतम् अभि.स.भा.५०ख/७०; {ma dag ma dag dag pa dang /} /{shin tu rnam dag go rims bzhin/} /{sems can byang chub sems dpa' dang /} /{de bzhin gshegs pa zhes brjod do//} अशुद्धोऽशुद्धशुद्धोऽथ सुविशुद्धो यथाक्रमम् । सत्त्वधातुरिति प्रोक्तो बोधिसत्त्वस्तथागतः ।। र.वि.९६क/४०; {'di la gnas pa ni mi skye ba'i chos la byang chub sems dpa'i bzod pa mchog shin tu rnam par dag pa 'thob par 'gyur ro//} इहस्थश्चानुत्पत्तिकेषु धर्मेषु परमां बोधिसत्त्वक्षान्तिं सुविशुद्धां लभते बो.भू.१८१ख/२३९; विशुद्धः — {dri med zla ba nam gyi gung gsal ltar/} /{shin tu rnam dag 'gro ba kun la gsal//} चन्द्र इवामल भाति निशीथे भासति सर्वजगेषु विशुद्धः । रा.प.२२८ख/१२१; अत्यन्तविशुद्धः लो.को.२३५४; • सं. १. सुविशुद्धिः — {smin pa ni shin tu rnam par dag pa'i mchog tu 'gro'o//} पक्वः सुविशुद्धौ परमतां व्रजति सू.व्या.१५८क/४५; विशुद्धिः — {de dad pa la dbang bsgyur ba dang mos pa mang ba dang yid ches pa shin tu rnam par dag pa dang} स श्रद्धाधिपतेयतया प्रसादबहुलतया अधिमुक्तिविशुद्ध्या द.भू.१७६क/९ २. सुविशुद्धता — {rnam par dag pa ni sbyangs pa dang mi g}.{yo ba dang shin tu rnam par dag par rig par bya ste} विशुद्धिरुत्तप्तता अचलता सुविशुद्धता च वेदितव्या बो.भू.१२२क/१५७; • ना. सुविशुद्धा, लोकधातुः — {'jig rten gyi khams de ni shin tu rnam par dag pa zhes bya bar 'gyur ro//} सुविशुद्धा च नाम सा लोकधातुर्भविष्यति स.पु.७७क/१२९.
shin tu rnam par dag pa nyid
सुविशुद्धत्वम् लो.को.२३५४.
shin tu rnam par dag pa'i chos kyi dbyings
पा. सुविशुद्धधर्मधातुः — {bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo}…{shin tu rnam par dag pa'i chos kyi dbyings kyi bdag nyid can bsgoms te} कालचक्रं भगवन्तं…ध्यात्वा सुविशुद्धधर्मधात्वात्मकम् वि.प्र.४६ख/४.४९.
shin tu rnam par dag pa'i chos kyi dbyings kyi bdag nyid can
वि. सुविशुद्धधर्मधात्वात्मकः — {de ltar ye shes lnga'i bdag nyid bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo rdo rje sems dpas dbu brgyan pa shin tu rnam par dag pa'i chos kyi dbyings kyi bdag nyid can bsgoms te} एवं पञ्चज्ञानात्मकं कालचक्रं भगवन्तं वज्रसत्त्वमुकुटिनं ध्यात्वा सुविशुद्धधर्मधात्वात्मकम् वि.प्र.४६ख/४.४९.
shin tu rnam par dag pa'i blo dang ldan pa
सुविशुद्धबुद्धिः लो.को.२३५४.
shin tu rnam par dang
= {shin tu rnam dang /}
shin tu rnam par dang ba
= {shin tu rnam dang /}
shin tu rnam par gdon mi za ba
वि. सुविनिश्चितः — {kye rgyal ba'i sras dag byang chub sems dpa'i smon lam 'di ni shin tu rnam par gdon mi za ba ste}… {phyi ma'i mtha'i mur thug pa} सुविनिश्चितमिदं भवन्तो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वप्रणिधानम्…अपरान्तकोटिनिष्ठम् द.भू.१६९ख/३.
वि. सुविक्रान्तः — {shin tu rnam par gnon pa'i dpal la phyag 'tshal lo//} नमः सुविक्रान्तश्रिये शि.स.९५क/९४.
shin tu rnam par gnon pa'i dpal
ना. सुविक्रान्तश्रीः, तथागतः — {de bzhin gshegs pa tshangs pa'i 'od zer rnam par rol pas mngon par mkhyen pa la phyag 'tshal lo//}…{shin tu rnam par gnon pa'i dpal la phyag 'tshal lo//} नमो ब्रह्मज्योतिर्विक्रीडिताभिज्ञाय तथागताय…नमः सुविक्रान्तश्रिये शि.स.९५क/९४.
shin tu rnam par dpyad pa
वि. सुविचारितः — {shin tu rnam par dpyad pa'i ye shes mngon par shes pa chen po dang ldan pa} सुविचारितमहाज्ञानाभिज्ञः द.भू.२४६ख/४७.
shin tu rnam par dpyad pa nyid
सुविचारितता — {ye shes kyi lus rnams kyi shin tu rnam par dpyad pa nyid kyang rab tu shes so//} {yang dag pa ji lta ba bzhin du brtags pa yang rab tu shes so//} ज्ञानकायानां सुविचारिततां च प्रजानाति । यथावन्निस्तीरणतां च द.भू.२४५क/४५.
shin tu rnam par dpyad pa'i ye shes mngon par shes pa chen po dang ldan pa
वि. सुविचारितमहाज्ञानाभिज्ञः — {de de lta bu'i sa dang ldan zhing theg pa chen po'i dkyil 'khor la rab tu thugs pa shin tu rnam par dpyad pa'i ye shes mngon par shes pa chen po dang ldan pa} स एवं ज्ञानभूम्यनुगतो महायानमण्डलानुप्रविष्टः सुविचारितमहाज्ञानाभिज्ञः द.भू.२४६ख/४७.
shin tu rnam par phye
= {shin tu rnam par phye ba/}
shin tu rnam par phye ba
• भू.का.कृ. सुविभक्तः — {rin po che'i rgyal po 'gro ba rnam par snang bas rgyan shin tu rnam par phye ba} जगद्विरोचनमणिराजसुविभक्तालङ्कारः ग.व्यू.२७९क/५; {thabs mkhas pas shin tu rnam par phye ba} उपायकौशल्यसुविभक्तः द.भू.२४५ख/४६; सुविचितः — {sems can gyi stobs dang blo'i stobs rnam par dbye bar bya ba shin tu rnam par phye ba} सत्त्वबलबुद्धिबलसुविचितविचयम् द.भू.१७४ख/८; {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin rnam par dbye ba shin tu rnam par phye ba la mnyam par gzhog} सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते द.भू.२३३ख/३९; सुविवेचितः — {rjes su 'gro ba dang ldog pa dag gis shin tu rnam par phye ba'i 'bras bu ni rgyu la 'khrul pa med de} न ह्यन्वयव्यतिरेकाभ्यां सुविवेचितं कार्यं कारणं व्यभिचरति त.प.१७१क/६०; • ना. सुविभक्तः, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du}…{shin tu rnam par phye ba dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…सुविभक्तस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
shin tu rnam par byang
= {shin tu rnam par byang ba/}
shin tu rnam par byang ba
वि. सुव्यवदातः, ओ ता — {nang gi rig pa la shin tu rnam par byang zhing rab tu gnas pa'i shes rab dang} अध्यात्मविद्यायां सुव्यवदाता सुप्रतिष्ठिता प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४७.
shin tu rnam par 'byed pa
वि. सुविभक्तः — {'di ltar ngos gnyis shin tu rnam par 'byed na gnas mdzes kyi gzhan du ni ma yin no//} एवं सुविभक्तसमोभयपार्श्व आश्रयः शोभनो नान्यथा अभि.स.भा.१२ख /१५; म.व्यु.२९९; द्र. {shin tu rnam 'byes/}
shin tu rnam par 'byes pa
= {shin tu rnam 'byes/}
shin tu rnam par sbyangs pa
वि. सुपरिशोधितः — {lhag pa'i bsam pa shin tu rnam par sbyangs pa dang} सुपरिशोधिताध्याशयतया च द.भू.१६९ख/२.
shin tu rnam par mdzes
क्रि. विराजते — {dbang phyug chen po'i gnas kyi mchog/} /{'og min shin tu rnam par mdzes//} माहेश्वरं परं स्थानमकनिष्ठो विराजते ।। ल.अ.१४१क/८७.
shin tu rnam par gzigs pa'i ye shes dpal
ना. सुविलोकितज्ञानकेतुः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa shin tu rnam par gzigs pa'i ye shes dpal zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं सुविलोकितज्ञानकेतुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९क/३३०.
shin tu rnam 'byes
वि. सुविभक्तः — {yan lag shin tu rnam 'byes dang //} सुविभक्ताङ्गता अभि.अ.१२ख/८.२५; {yan lag dang nying lag shin tu rnam par 'byes pa} सुविभक्ताङ्गप्रत्यङ्गः म.व्यु.८ख ।
shin tu rnal 'byor
पा. अतियोगः — {ji ltar g}.{yo ba de yang sman sogs kyi/} /{stobs kyis me dang phrad pas yang dag 'ching /} /{de bzhin khu ba shin tu rnal 'byor gyis/} /{shes rab dag dang yang dag phrad pas so//} औषध्यादिबलेन चलोऽपि संबध्यतेऽग्निसम्पर्कैः ।। यद्वत्तद्वत् प्रज्ञासम्पर्कैः शुक्रमतियोगैः । वि.प्र.११०क/१, पृ.६.
shin tu rno ba
वि. तीक्ष्णतरः श.को.७८४.
shin tu sna tshogs
सुचित्रम् लो.को.२३५५.
shin tu snum pa
वि. स्निग्धतरः लो.को.२३५५.
shin tu dpa' ba
सुभटः — {de nas dmag sde'i spro ba bzhin/} /{shin tu dpa' ba sngon 'gro ba/} /{rgyal po mchog gi sras po yis/} /{'khrug sar ku ru'i rgyal po sleb//} ततः सैन्यसमुत्साह इव राजवरात्मजः । सुभटाग्रेसरः प्राप कुरुराजं रणाजिरे ।। अ.क.२९क/३.११५; शूरः — {phas kyi rgol ba'i tshogs thams cad tshar gcod pa la shin tu dpa' ba} सर्वपरप्रवादिचक्रविनिग्रहशूराणाम् ग.व्यू.३०९क/३१.
shin tu dpyad pa
सूक्ष्मेक्षिका — {gang phyir bu lon de dang chags/} /{de ni gsal por dran dran nas/} /{dngos po de la shin tu ni/} /{dpyad par bya bar 'dod pa min//} अर्थिप्रत्यर्थिनौ तत्र स्मृत्वा स्मृत्वा परिस्फुटम् । न हि सूक्ष्मेक्षिकां कर्तुं लभेते तत्र वस्तुनि ।। त.स.११०क/९५९.
shin tu spud pa
भू.का.कृ. प्रतिमण्डितः — {'jig rten gyi khams}… {thams cad kyang yongs su dag par kun nas gnas shing rab tu brgyan pa dang shin tu spud pa dang} सर्वलोकधातवः परिशुद्धाः संस्थिता अलंकृताः प्रतिमण्डिताः ग.व्यू.२८०ख/६.
shin tu spel
क्रि. विवर्धयेत् — {shes rab dag gis lta ba gzhig/} /{rnam par thar pas shin tu spel//} प्रज्ञया नाशयेद् दृष्टिं विमोक्षैश्च विवर्धयेत् ।। ल.अ.१२७ख/७३.
shin tu spyad pa
वि. सुचीर्णः — {shin tu spyad pa'i rgyal mtshan} सुचीर्णध्वजः म.व्यु.३४३९ (५९क).
वि. सुचरितः — {byang chub sems dpa'} …{spyad par bya ba shin tu spyod pa} बोधिसत्त्वानां…सुचरितचरणानाम् द.भू.१७१क/५; {sems can dge ba'i rtsa ba shin tu bstsags pa spyad pa shin tu spyod pa} सूपचितकुशलमूलानां सुचरितचरणानां… सत्त्वानाम् द.भू.१७४ख/८.
shin tu sprul
= {shin tu sprul ba/}
shin tu sprul ba
वि. सुनिर्मितः — {byang chub sems dpa' dmigs pa med par shin tu sprul ba la stsogs pa}…{dang thabs gcig tu} सार्धमनिलम्भसुनिर्मितबोधिसत्त्वपूर्वंगमेन ग.व्यू.३४६ख/६६.
shin tu sprul bar byed
क्रि. निर्मिमीते लो.को.२३५५.
shin tu spros pa
अतिप्रसङ्गः — {shin tu spros pas chog go//} इत्यलमतिप्रसङ्गेन प्र.अ.१८ख/२१; द्र. {shin tu spros pa med pa/}
shin tu spros pa med pa
वि. सुनिष्प्रपञ्चः — {shin tu spros pa med pa de kho na nyid kyi man ngag ces bya ba} सुनिष्प्रपञ्चतत्त्वोपदेशनाम क.त.२०२०.
shin tu phan
= {shin tu phan pa/}
shin tu phan pa
प्रहितम् — {dge slong kun dga' bo zhes pas/} /{shin tu phan brtson de la smras//} आनन्दनामा भिक्षुस्तामुवाच प्रहितोद्यतः ।। अ.क.७२क/७.१५.
shin tu phul che ba
वि. दुरासदः— {rgyal pos smras pa/} {gzhon nu de ni shin tu phul che ba yin gyis} राजा प्राह —दुरासदः कुमारः ल.वि.७१ख/९६.
shin tu phyin ci log
= {shin tu phyin ci log pa/}
shin tu phyin ci log pa
वि. अत्यन्तविपर्यस्तः — {tshad ma gnyis las gzhan pa'i shes pas bstan pa'i don ni smig rgyu la chu bzhin du kha cig shin tu phyin ci log pa yin la} आभ्यां प्रमाणाभ्यामन्येन च ज्ञानेन दर्शितोऽर्थः कश्चिदत्यन्तविपर्यस्तः; यथा — मरीचिकासु जलम् न्या.टी.३८क/२२; अत्यन्तविपरीतः — {de bas na phrad par mi nus pa shin tu phyin ci log pa} ({dngos po} ){dang dngos po med pa ma nges pa'i don ston par byed pas shes pa gzhan ni tshad ma ma yin no//} तस्मादशक्यप्रापणम्, अत्यन्तविपरीतम्, भावाभावानियतं चार्थं दर्शयदप्रमाणमन्यज्ज्ञानम् न्या.टी.३८क/२३.
shin tu phyis pa
वि. निर्लिखितम् म.व्यु.२५९५ (४८ख).
shin tu phra
= {shin tu phra ba/}
shin tu phra ba
• वि. अतिसूक्ष्मः, ओ मा — {mig la tshangs pa'i ri mo shin tu phra mo skra'i tshad tsam gyi ri mo ste nag po dang dmar po'i dkyil 'khor 'byed par byed par 'gyur ro//} नयने ब्रह्मरेखाऽतिसूक्ष्मा केशप्रमाणरेखा कृष्णरक्तमण्डलभेदिनी भवति वि.प्र.२६६ख/२.८१; सूक्ष्मतरः — {phra rab kyis kyang zhes bya ba}… {shin tu phra bas kyang} अणीयसाऽपीति सूक्ष्मतरेणापि त.प.१४४क/१७; {shin tu phra ba'i dbugs la sogs pas nyin mo'i tshad la sogs pa'i ngo bo nyid kyis gnas pa dang} सूक्ष्मतरादिश्वासदिनमानादिस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ. १३; सूक्ष्मः — {mnyam par bzhag pa'i rnal 'byor can gyis kyang ji ltar shin tu phra bar rgyu ba'i bag chags 'jug pa rnams mi shes pa} यथा समापन्नस्यापि योगिनः सूक्ष्मगतिवासनाप्रवृत्ता न प्रज्ञायन्ते ल.अ.७२ख/२०; अतिकृशः — {so shing}…/{shin tu phra min sbom pa min/} /{sor mo bcu gnyis tshad tsam ni//} दन्तकाष्ठम्…नातिकृशं नातिस्थूलं द्वादशाङ्गुलसम्मितम् । स.दु.१२७क/२३२; तनीयसी— {shing shun gsar pa yis/} /{shin tu phra ba de yi lus dag mdzes//} नववल्कलेन । तनीयसी तस्य तनुर्विभाति अ.क.१२२ख/६५.५१; अणीयान् — {mtshan nyid gsal dang ldan pa yi/} /{tshad ma gnyis kyis gtan la dbab/} /{cha shas shin tu phra bas kyang /} /{'dres pa gzhan gyi bdag nyid min//} स्पष्टलक्षणसंयुक्तप्रमाद्वितयनिश्चितम् । अणीयसाऽपि नांशेन मिश्रीभूतापरात्मकम् ।। त.स.१क/२; • सं. परमाणुः — {bskal pa sangs rgyas kyi zhing bye ba'i rdul shin tu phra ba snyed 'das pa'i pha rol de'i yang pha snga zhig tu} बुद्धक्षेत्रकोटीपरमाणुरजःसमानां कल्पानां परेण परतरम् ग.व्यू.२१५क/२९५; {rdul shin tu phra ba la 'jug pa'i ye shes} परमाणुरजोऽवतारज्ञानम् द.भू.२६६ख/५९; • द्र.— {bslab pa'i gzhi phra ba dang shin tu phra ba gang dag la lhung ba byung ba dang bslang bar bya ba yod pa} क्षुद्रानुक्षुद्राणि शिक्षापदानि येष्वध्यापत्तिर्व्युत्थानं च प्रज्ञायते श्रा.भू.१७क/४१.
shin tu phra ba nyid
सूक्ष्मता — {de shin tu phra ba'i rdul shin tu phra ba nyid kyang rab tu shes so//} स परमाणुरजःसूक्ष्मतां च प्रजानाति द.भू.२४२ख/४४.
shin tu phra ba'i rdul
परमाणुरजः — {de shin tu phra ba'i rdul shin tu phra ba nyid kyang rab tu shes so//} स परमाणुरजःसूक्ष्मतां च प्रजानाति द.भू.२४२ख/४४.
shin tu phra mo
= {shin tu phra ba/}
shin tu phra zhing snyan pa'i glu
काकलीगीतम् — {shin tu phra zhing snyan pa'i glu/} /{rna ba'i bcud len rgyas pa thos//} शुश्राव काकलीगीतं कीर्णं कर्णरसायनम् ।। अ.क.९३ख/६४.६७.
shin tu 'phags
= {shin tu 'phags pa/}
shin tu 'phags pa
• क्रि. विशिष्यते — {khro bo dag ni re re yang /} /{nam mkha'i steng} ({rnam mang de} ){bas shin tu 'phags//} एकैकस्य तु क्रोधस्य बहुत्वे तु विशिष्यते ।। गु.स.११६ख/५८; • भू.का.कृ. अभ्युद्गतः — {'jig rten gyi khams thams cad du shin tu 'phags pa'i lus 'byung bar bya ba dang} सर्वलोकाभ्युद्गतात्मभावसन्दर्शनाय द.भू.१६९क/२; उद्गतः — {chos thams cad las shin tu 'phags pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मोद्गतो नाम समाधिः म.व्यु.५११ (१२क); अतिक्रान्तः — {kha dog 'phags shing shin tu 'phags pa dang ldan pa dag gis} अतिक्रान्तातिक्रान्तैर्वर्णैः ल.वि.३ख/३.
shin tu 'phags par gyur pa
वि. अभ्युत्क्षिप्तः लो.को.२३५५.
shin tu 'phags dpal
ना. अभ्युद्गतश्रीः लो.को.२३५५.
shin tu 'phel
= {shin tu 'phel ba/}
shin tu 'phel ba
वि. अतिवृद्धः — {'bral bas gdung ba'i me dag ni/} /{bla mar gyur pas bzlog gyur cing /} /{mdza' ba shin tu 'phel ba yi/} /{'dod pa'i gnyen gyis bkag gyur kyang //} निवारितोऽपि गुरुणा वियोगव्यसनाग्निना । निषिद्धोऽप्यतिवृद्धेन स्नेहेन स्मरबन्धुना ।। अ.क.१२क/२.५०; अभिवृद्धः — {kun du rtog pa'i dbang gis bde ba la sogs pa'i phyin ci+i log shin tu 'phel ba'i skyes bu} सङ्कल्पवशादभिवृद्धसुखादिविपर्यासस्य पुंसः त.प.१०८क/६६६; अत्यन्तवृद्धः — {gang dag gang nye bar blangs pa las 'grib pa'i chos can de dag ni de shin tu 'phel ba med par rgyun 'chad pa'i chos can du 'gyur ba yin te} यदुपधानादपकर्षधर्माणस्ते तदत्यन्तवृद्धौ निरन्वयसमुच्छित्तिधर्माणो भवन्ति त.प.३००क/१०६०.
shin tu 'phyis
अव्य. अतिपश्चात् — {khyod ni shin tu 'phyis te 'ongs so//} त्वमभि (?ति)पश्चादागता ल.वि.७३ख/१००.
shin tu ba
वि. आत्यन्तिकी — {nyon mongs shes bya lam gsum gyi/} /{nyams phyir slob ma bse ru dang /} /{rgyal sras rnams kyi dag pa ste/} /{sangs rgyas rnam kun shin tu ba//} क्लेशज्ञेयत्रिमार्गस्य शिष्यखड्गजिनौरसाम् । हानाद् विशुद्धिरात्यन्तिकी तु बुद्धस्य सर्वथा ।। अभि.अ.६क/२.२९.
shin tu bong che
वि. महाप्रमाणः — {glang po dkar zhing tsho la stobs dang ldan/} /{blta na sdug cing shin tu bong yang che//} श्वेताः सुपुष्टा बलवन्त गोणा महाप्रमाणा अभिदर्शनीयाः । स.पु.३६क/६२.
shin tu bor ba
वि. स्वपहृतः — {de bzhin gshegs pa dgra bcom pa}…{khur shin tu bor ba} तथागतानामर्हतां…स्वपहृतभाराणाम् अ.सा.१२०क/६९.
shin tu bya dka' ba
वि. दुष्करः — {sems can gyi snying pos shin tu bya dka' ba rnam pa sna tshogs du mas 'gro ba mtha' dag la phan btags so//} खलु सत्त्वसारैश्च जगत्परिगृहीतं दुष्करमनेकविधविचित्रम् सु.प्र.५७ख/११४.
shin tu byang
= {shin tu byang ba/}
shin tu byang ba
• क्रि. उत्तप्यते — {de'i dge ba'i rtsa ba de dag bskal ba du mar shin tu byang ba dang} अनेकान् कल्पांस्तानि कुशलमूलान्युत्तप्यन्ते द.भू.२१५ख/२९; • वि. उत्तप्ततमः — {de'i dge ba'i rtsa ba de dag sngon bas kyang shin tu byang zhing mi 'phrogs par 'gyur te} तस्य भूयस्या मात्रया तानि कुशलमूलान्युत्तप्ततमान्यसंहार्याणि भवन्ति द.भू.२५७ख/५३.
shin tu byang bar 'gyur
क्रि. उत्तप्यते — {phyir zhing de'i bsam pa'i khams yongs su dag par 'gyur ro//}…{mos pa'i khams kyang shin tu byang bar 'gyur ro//} तस्य भूयस्या मात्रया आशयधातुश्च विशुद्ध्यति…अधिमुक्तिधातुश्चोत्तप्यते द.भू.२०८क/२५.
shin tu byas
= {shin tu byas pa/}
shin tu byas pa
भू.का.कृ. सुकृतः — {yongs su sbyang ba shin tu byas pa dang} सुकृतपरिकर्मतया च द.भू.१६९ख/२; द्र.— {byang chub kyi phyogs dang lam gyi yan lag de dag nyid la sbyang ba shin tu byas shing} एषामेव बोधिपक्ष्याणां मार्गाङ्गानां सुपरिकर्मकृतत्वात् द.भू.२१२क/२७; {byang chub sems dpa'}…{byang chub sems dpa'i sa bdun pa la rnam par dbye ba shin tu byas pa} बोधिसत्त्वः सप्तसु बोधिसत्त्वभूमिषु सुकृतविचयः द.भू.२३९ख/४२.
shin tu byung
= {shin tu byung ba/}
shin tu byung ba
भू.का.कृ. निर्यातः — {byang chub sems dpa' sgra brnyan lta bu'i bzod pa rab tu thob pa thabs dang ye shes rnam par gdon mi za ba las shin tu byung ba} प्रतिश्रुत्कोपमक्षान्तिप्रतिलब्धानामुपायज्ञानविनिश्चयनिर्यातानाम्…बोधिसत्त्वानाम् ग.व्यू.१७ख/११५; अभिनिर्जातः लो.को.२३५५.
shin tu byed ldan
पा. अतिकृतिः, छन्दोभेदः मि.को.९३ख ।
shin tu bri bar bya
क्रि. सम्प्रचित्रयेत् — {sngo dang lci ba 'dam sogs pas/} /{snam bu shin tu bri bar bya//} नीलकर्दमगोमयैः पटं वै सम्प्रचित्रयेत् । ल.अ.१८८क/१५९.
shin tu brug
वि. सुपरिपूर्णा — {dge slong dag de'i tshe klung chen po gang gA shin tu brug ste mu dang mnyam par 'bab bo//} तेन खलु पुनर्भिक्षवः समयेन गङ्गा महानदी सुपरिपूर्णा समतीर्थका वहति स्म ल.वि.१९५क/२९७.
shin tu dben pa
वि. सुगुप्तः — {gtsug gi nor bu 'di khyod kyis shin tu dben par sbos la} अयं चूडामणिः सुगुप्तः स्थापयितव्यः वि.व.२१०ख/१.८५; सुप्रतिच्छन्नः — {shin tu dben pa dang dus las ma yol ba bsgrub par bya'o//} सुप्रतिच्छन्नम् । अनिपातं कालमभिनिर्हरेत् वि.सू.७९ख/९६.
shin tu 'bad pa
सुप्रयत्नः — {shin tu 'bad pas} सुप्रयत्नेन लो.को.२३५५.
shin tu 'bar
= {shin tu 'bar ba/}
shin tu 'bar gyur pa
= {shin tu 'bar bar gyur pa/}
shin tu 'bar ba
कृ. १. सुतप्तः — {shin tu 'bar ba'i lcags kyi sa gzhir lhung ba mi dge mang pos 'gyur//} पतति सुतप्तलोहधरणीष्वशुभैर्बहुशः ।। बो.अ.२२क/७.४५; उत्तप्तः — {bskal pa dpal shin tu 'bar ba zhes bya ba zhig byung ba} उत्तप्तश्रीर्नाम कल्पोऽभूत् ग.व्यू.२७२क/३५०; प्रज्वलितः — {lcags kyi dog sa la shin tu 'bar ba/} {me lce gcig tu 'dus pa} अयोमयी भूमिः समनन्तरप्रज्वलितैकज्वालीभूता का.व्यू.२०४क/२६१ । २. देदीप्यमानः — {'od kyi dkyil 'khor ni nyi ma shar ba dang 'dra bar shin tu 'bar} उदयभास्करोपमेन प्रभामण्डलेन देदीप्यमानः ल.अ.६०क/६.
shin tu 'bar bar gyur pa
भू.का.कृ. सन्धुक्षितः — {e ma'o sems can 'di dag ni}…{rtag tu rgyun mi 'chad par khro ba dang khon du 'dzin pas shin tu 'bar bar gyur pa yin gyis} बतेमे सत्त्वाः सततसमितं क्रोधोपनाहसन्धुक्षिताः द.भू.१९१क/१७.
shin tu 'bol ba
वि. सुकुमारम् — {'jam zhing shin tu 'bol ba'i gdan la 'dug ste} मृदुसुकुमारासने निषण्णः स.दु.१००क/१३२.
shin tu 'byung
= {shin tu 'byung ba/}
shin tu 'byung ba
• क्रि. प्रवर्तते — {nyi ma zla ba mar me'i 'od/} /{de bzhin 'byung ba nor bu rnams/} /{rnam par mi rtog shin tu 'byung //} सोमभास्करदीपार्चिर्भूतानि मणयस्तथा । निर्विकल्पाः प्रवर्तन्ते ल.अ.१६२क/११२; सम्प्रवर्तते — {rnam rtog mngon par chags pa yis/} /{rnam par rtog pa shin tu 'byung //} विकल्पाभिनिवेशेन विकल्पः सम्प्रवर्तते । ल.अ.१६६ख/१२०; • सं. सुसम्भवः — {lhun po shin tu 'byung ba} मेरुसुसम्भवः म.व्यु.३४४३ (५९क).
shin tu 'byung bar 'gyur
क्रि. सम्प्रवर्तते— {rang gi sems la mngon chags pas/} /{sems ni shin tu 'byung bar 'gyur//} स्वचित्ताभिनिवेशेन चित्तं वै सम्प्रवर्तते । ल.अ.१६२ख/११४.
shin tu 'brel
= {shin tu 'brel ba/}
shin tu 'brel ba
भू.का.कृ. सुनिबद्धः — {de bzhin gshegs pa'i chos kyi sku shes rab dang ye shes shin tu 'brel ba'i chos can} तथागतं धर्मकायं प्रज्ञाज्ञानसुनिबद्धधर्मम् ल.अ.७५क/२३; सुविनिबद्धः — {blo gros chen po}…{las dang rigs kyi mtshan nyid dang shin tu 'brel ba'i rang bzhin ngo bo nyid khong du mi chud pa rnam par shes pa'i tshogs lnga 'jug go//} कर्मजातिलक्षणसुविनिबद्धरूपस्वभावानवधारिणो महामते पञ्चविज्ञानकायाः प्रवर्तन्ते ल.अ.७२ख/२०; अवबद्धः, ओ द्धा — {tshong dpon gyi bu nor bzangs kyis drang srong 'jigs mchog dbyangs} …{tsan dan gyi yal ga shin tu 'brel ba'i bya skyibs shig na}… {mthong ngo //} अद्राक्षीत्सुधनः श्रेष्ठिदारको भीष्मोत्तरनिर्घोषमृषिं… चन्दनतलावबद्धायां कुट्याम् ग.व्यू.३७६ख/८७.
shin tu 'brel ba'i blo
सुनिबद्धबुद्धिः लो.को.२३५५.
shin tu 'brel bar dka'
वि. अतिदुर्घटम् — {skad cig ma yi shes phyogs la/} /{thams cad shin tu 'brel bar dka'//} क्षणिकज्ञानपक्षे तु सर्वमेवातिदुर्घटम् ।। त.स.१०क/१२३; {'on te shes pa'i phyogs yin na/} {de'i tshe thams cad shin tu 'brel bar dka' ste} अथ ज्ञानमिति पक्षः, तदा सर्वमतिदुर्घटम् त.प.२०४क/१२३.
shin tu sbas pa
वि. सुगुप्तः — {sdig can rnams kyi sdig pa ni/} /{shin tu sbas kyang phyogs rnams rgyug//} दिक्षु धावति पापानां सुगुप्तमपि पातकम् ।। अ.क.८०ख/८.१६; {dran pa dang ldan pa'i rgyus 'di ltar de'i sgo dang po}… {shin tu dul ba dang shin tu sbas pa dang}…{yin te} स्मृत्या समन्वागमहेतोरेवमस्य प्रथमं द्वारं सुदान्तं भवति सुगुप्तम् अभि.स.भा.६७ख/९३.
shin tu sbed pa
वि. अतिगुप्तः — {de nyid thob pa shin tu sbed ces pa ni de kho na nyid thob pa na ji srid rang gis nyams su myong bar} ({ma} ){gyur pa de srid du sbed pa ni shin tu sbed pa'o//} लब्धतत्त्वेऽतिगुप्त इति लब्धे तत्त्वे यावत् स्वतोऽनुभवो न भवति, तावद् गुप्तोऽतिगुप्त इति वि.प्र.९३क/३.४.
shin tu sbyang dka'
• वि. सुदुर्जयः — {bden pa rnams la rnam par nges pa'i shes pa ni shin tu sbyang dka' ba zhes bya ste} सत्त्वेषु (सत्येषु भो.पा.) निश्चयज्ञानं सुदुर्जयम् बो.भू.१७८क/२३४; • पा. सुदुर्जया, पञ्चमी बोधिसत्त्वभूमिः — {sa ni bcu ste/} {rab tu dga' ba dang}…{shin tu sbyang dka' dang}… {chos kyi sprin no//} भूमयो दश—प्रमुदिता…सुदुर्जया…धर्ममेघा च म.टी.२३६ख/७५; म.व्यु.८९० (२०ख); द्र. {sbyang dka'/}
shin tu sbyang dka' ba
= {shin tu sbyang dka'/}
shin tu sbyang ba
वि. सुपरिशुद्धः — {byang chub sems dpa' byang chub sems dpa'i sa gsum pa la snang ba shin tu sbyang ba ni/} {byang chub sems dpa'i sa bzhi pa yongs su gnon te} बोधिसत्त्वस्तृतीयायां बोधिसत्त्वभूमौ सुपरिशुद्धालोकश्चतुर्थीं बोधिसत्त्वभूमिमाक्रमति द.भू.२०४क/२४.
shin tu sbyangs
= {shin tu sbyangs pa/}
shin tu sbyangs pa
• भू.का.कृ. सुपरिशोधितः — {thabs dang shes rab kyis lam shin tu sbyangs pa} प्रज्ञोपायाभ्यां सुपरिशोधितमार्गः द.भू.२३९ख/४२; {bsam pa shin tu sbyangs pa} सुपरिशोधिताध्याशयतया च द.भू.१७१क/५; स्ववदापितः — {nor bu rin po che baiDUr+ya rin thang med pa shin tu sbyangs pa shin tu yongs su dag pa/} {shin tu dri ma med pa} अनर्घं वैडूर्यमणिरत्नं स्ववदापितं सुपरिशुद्धं सुविमलम् र.व्या.१०१क/४९; निर्धौतः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du}…{gzhi shin tu sbyangs pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… निर्धौतालयस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७; उत्तप्तः — {shin tu sbyangs pa'i gser gyi gzugs lta bu//} उत्तप्तचामिकरविग्रहोपमा रा.प.२३१क/१२४; प्रश्रब्धः — {lus shin tu sbyangs pas bde ba myong bar byed do//} प्रश्रब्धकायः सुखं वेदयते श्रा.भू.२४क/६०; • सं. प्रतिप्रस्रब्धिः — {mthar thug pa mngon par rtogs pa ni gnas ngan len thams cad shin tu sbyangs pa zhes bya ba la sogs pas ji ltar lam gyi bden pa las mthar phyin pa'i lam bstan pa lta bu'o//} निष्ठाभिसमयः सर्वदौष्ठुल्यानां प्रतिप्रस्रब्धिरित्येवमादिर्यथा मार्गसत्ये निष्ठामार्गो निर्दिष्टः अभि.स.भा.९०क/१२२; सुपर्यवदापनम् — {chos kyi dbyings shin tu sbyangs pa dang} धर्मधातुसुपर्यवदापनाय द.भू.१६९क/२; • पा. प्रश्रब्धिः, कुशलमहाभूमिकचैत्तविशेषः — {dad dang bag yod shin tu sbyangs/} /{brtson 'grus rtag tu dge las 'byung //} श्रद्धाऽप्रमादः प्रश्रब्धिः… वीर्यं च कुशले सदा ।। अभि.को.५क/२.२५; {shin tu sbyangs pa ni sems las su rung ba nyid do//} प्रश्रब्धिश्चित्तकर्मण्यता अभि.भा.६५क/१८८; {ting nge 'dzin gyi khyad par las skyes pa shin tu sbyangs pa zhes bya ba bde ba myong bar 'gyur ba'i rlung gis lus la rgyas pa'i phyir ro//} समाधिविशेषजेन प्रश्रब्धिनाम्ना सुखवेदनीयेन वायुना कायस्फरणात् अभि.भा.७०क/११४४; {shin tu sbyangs pa ni phan 'dogs par byed pa'o//} प्रश्रब्धिरनुग्राहकः सू.व्या.२२७क/१३७; प्रस्रब्धिः — {dga' ba dang shin tu sbyangs pa dang btang snyoms yang dag byang chub kyi yan lag} प्रीतिप्रस्रब्ध्युपेक्षासम्बोध्यङ्गानि अभि.भा.३८ख/१०१८.
shin tu sbyangs pa byas pa
भू.का.कृ. सुपर्यवदातः — {shin tu sbyangs pa byas pa'i ting nge 'dzin} सुपर्यवदातसमाधिः लो.को.२३५५.
shin tu sbyangs pa byas pa'i ting nge 'dzin
सुपर्यवदातसमाधिः लो.को.२३५५.
shin tu sbyangs pa yang dag byang chub kyi yan lag
पा. प्रश्रब्धिसंबोध्यङ्गम्, बोध्यङ्गभेदः — {dran pa yang dag byang chub kyi yan lag ni sgra rdo rje ma dang}…{shin tu sbyangs pa yang dag byang chub kyi yan lag ni ro rdo rje ma dang} स्मृतिसंबोध्यङ्गं शब्दवज्रा…प्रश्रब्धिसंबोध्यङ्गं रसवज्रा वि.प्र.१७२क/३.१६७.
shin tu sbyangs pa'i brtson 'grus
उत्तप्तवीर्यम् — {shin tu sbyangs pa'i brtson 'grus dang ldan pa yin} उत्तप्तवीर्यश्च…भवति द.भू.२०८क/२५.
shin tu sbyangs pa'i brtson 'grus dang ldan pa
वि. उत्तप्तवीर्यः — {shin tu sbyangs pa'i brtson 'grus dang ldan pa yin}…{tshul dang mi tshul ba bye brag phyed pa'i brtson 'grus dang ldan pa yin te} उत्तप्तवीर्यश्च…नयानयविभक्तवीर्यश्च भवति द.भू.२०८क/२५.
shin tu sbyangs par gyur
क्रि. प्रश्रभ्यते मि.को.१२०क; द्र. {shin tu sbyangs par 'gyur/}
shin tu sbyangs par 'gyur
क्रि. प्रश्रभ्यते — {yid dga' bas lus shin tu sbyangs par 'gyur ro//} प्रीतमनसः कायः प्रश्रभ्यते श्रा.भू.२४क/६०.
shin tu sbyor
= {shin tu sbyor ba/}
shin tu sbyor ba
सुनिबद्धता — {khams gsum pa'i mtshams shin tu sbyor ba dang} त्रैधातुकसन्धिसुनिबद्धतां च द.भू.२५३क/५०.
shin tu ma rung bar 'gyur ba
वि. अतिकष्टः — {chang 'thung ba ni nyes pa du ma 'byung zhing shin tu ma rung bar 'gyur ba'i phyir} अनेकदोषोपसृष्टमतिकष्टं मद्यपानमिति जा.मा.९०ख/१०४.
shin tu mang
= {shin tu mang ba/}
shin tu mang du thos pa
महाबाहुश्रुत्यम् — {shin tu mang du thos pa dang ldan pa} महाबाहुश्रुत्यप्राप्तः द.भू.२५६ख/५२.
shin tu mang du thos pa dang ldan pa
वि. महाबाहुश्रुत्यप्राप्तः — {nyan thos shin tu mang du thos pa dang ldan pa} महाबाहुश्रुत्यप्राप्तः श्रावकः द.भू.२५६ख/५२.
shin tu mang po
= {shin tu mang ba/}
shin tu mang ba
• वि. प्रचुरः — {der byang chub byed pa'i chos kyi bya ba gzhan rnams kyang shin tu mang bar 'gyur ro//} तत्रान्यबोधिकरा धर्माः क्रियासु प्रचुरा भवन्ति शि.स.१५७ख/१५१; बहुतरः — {sngon tshe gnyis skyes be la mas/} /{shin tu mang ba rab tu byin/} /{dad pa dang bral thun mong bas/} /{de bzhin du ni 'phel ma gyur//} पुरा बहुतरं दत्तं वेलमेन द्विजन्मना । श्रद्धाविरहसामान्यान्न तथा वृद्धिमाययौ ।। अ.क.२७३ख/३४.१६; अतिबहुः — {sa la ba tsha la sogs gnas 'brel bas/} /{shin tu mang po'i ror ni 'gyur ba bzhin//} क्षारादिस्थानयोगादतिबहुरसतामेति यद्वत् पृथिव्याम् । र.वि.१२४ख/१०५; बहुः — {bya rnyi rab tu mi bzad pa/} /{bdag gis shin tu mang po btsugs//} निहिता बहवः पाशा मया दारुणदारुणाः । जा.मा.१२४क/१४३; संबहुलः — {dbang phyug ces bya ba dang}…{dul ba rab zhi dbang phyug la sogs pa de dag dang gnas gtsang ma'i ris kyi lha'i bu gzhan shin tu mang po} ईश्वरश्च नाम शुद्धावासकायिको देवपुत्रः… प्रशान्तविनीतेश्वरश्च । एते चान्ये च संबहुलाः ल.वि.३ख/३; सुवृहत् — {dbang ba gcig nyid kyis shin tu mang po thob pa la mi dbang ba'i rgyur gyur pa med do//} नैकत्वमर्द्ध (र्ह भो.पा.)स्य सुवृहता च लब्धेरनर्हप्रवेशे कारणम् वि.सू.६७ख/८४; भूयान् — {'phral la bsad pa'i sha dang ni/} /{shin tu mang ba'i khrag dag gis/} /{bdag cag tshim pa rab tu skye//} सद्योहतस्य मांसेन रुधिरेण च भूयसा । तृप्तिरुत्पद्यतेऽस्माकम् अ.क.२४ख/३.६२; {yon tan shin tu mang} भूयांसो गुणाः ल.अ.१५५ख/१०२; • अव्य. भूयिष्ठम् — {zhes 'di yang ngo rab rtog gi/} /{mtshan nyid ldan pa shin tu mang //} इतीदमपि भूयिष्ठमुत्प्रेक्षालक्षणान्वितम् ।। का.आ.३२९ख/२.२२३.
shin tu mi dga' ba
वि. परमसन्दीप्तः — {de nas rgyal bu gzhon nu de shin tu mi dga' ste/} {stag mo de la mig mi 'dzums par ring zhig tu bltas nas song ngo //} अथ ते राजकुमाराः परमसन्दीप्ता एषा व्याघ्रीति द्रुत (दूर भो.पा.)मनिमिषमनुनिरीक्षन्तः प्रचङ्क्रमुः सु.प्र.५५क /१०८; परमसंविग्नः लो.को.२३५६.
shin tu mi brjid pa
वि. अत्यनूर्जितः — {dbul}…{bde ba yongs spangs shin tu mi brjid pa//} दारिद्र्यम्…सुखपरिवर्जितमत्यनूर्जितम् । जा.मा.६९ख/८०. {shin tu mi nyung ba} वि. अनल्पकः लो.को.२३५६.
shin tu mi dran pa
असम्प्रख्यानम् म.व्यु.२६७२ (४९ख).
shin tu mi sdug
= {shin tu mi sdug pa/}
shin tu mi sdug pa
वि. बीभत्सकः — {phyir yang de dag der ni war gyur te/} /{shin tu mi sdug zhar ba 'theng por 'gyur//} पुनश्च ते क्रोष्टुक भोन्ति तत्र बीभत्सकाः काणक कुण्ठकाश्च । स.पु.३७ख/६६.
shin tu mi bzad
= {shin tu mi bzad pa/}
shin tu mi bzad 'jigs
वि. परमः सुभैरवः — {de 'dra ba dag 'di na mang gnas te/} /{me med zin yang shin tu mi bzad 'jigs//} एतादृशास्मिन् बहवो वसन्ति विनाऽपि चाग्नेः परमं सुभैरवम् । स.पु.३५क/५९.
shin tu mi bzad pa
• वि. सुदारुणः — {sdig pa shin tu mi bzad} पापानि सुदारुणानि बो.अ.२ख/१.१३; {gnod pa dag/} /{shin tu mi bzad} उपसर्गाः सुदारुणाः सु.प्र.२क/२; सुघोरः — {nyes pa mang por ldan pa'i ngan song lam/} /{shin tu mi bzad khyod kyi mthu yis bcad//} तवानुभावात्पिहितः सुघोरो ह्यपायमार्गो बहुदोषयुक्तः । अ.श.७८क/६९; । {de ltas dge ba nyam chung nyid la rtag/} /{sdig pa stobs chen shin tu mi bzad pa//} तस्माच्छुभं दुर्बलमेव नित्यं बलं तु पापस्य महत्सुघोरम् । बो.अ.२क/१.६; परमः घोरः — {shin tu mi bzad dmyal bar yang /} /{sdig gi las can de dag 'dong //} ते यान्ति परमं घोरं नरकं पापकर्मिणः । ल.अ.१५७ख/१०४; घोरः — {shin tu mi bzad las rnams kyis/} /{sdug bsngal rnam pa mang pos 'tshed//} पच्यन्ते घोरकर्माणो दुःखैर्बहुविधैर्भृशम् ।। प्र.सि.३०ख/७२; प्रचण्डः — {de dag rgyal ba'i bstan pa bor nas ni/} /{ngan song shin tu mi bzad 'bar bar 'gro//} त्यक्त्वा जिनस्यापि च शासनं ते यास्यन्त्यपायं ज्वलितं प्रचण्डम् ।। रा.प.२३५ख/१३१; दारुणः — {sdig pa gang /} /{shin tu mi bzad bgyis pa} यत्कृतं दारुणं पापम् बो.अ.५क/२.३१; विषमः — {kye ma sems can 'di dag ni chog mi shes shing gzhan gyi nor la mngon par zhen te/} {shin tu mi} ({ba}){zad par 'tsho bas rjes su spyod pa yin gyis} अतृप्ता बतेमे सत्त्वाः परवित्ताभिलाषिणो विषमाजीवानुचरिताः द.भू.१९१क/१७; भैरवः — {de ltar khyim de shin tu mi bzad 'jigs//} एतादृशं भैरव तन्निवेशनम् स.पु.३५क/५९; कष्टतरः — {'dod cing mdza' ba dang bral ba dang mi 'dod cing mi mdza' ba dang phrad pa de shin tu mi bzad par sdug bsngal lo//} इष्टप्रियवियोगाप्रियावियोगदुःखम् । तदपि कष्टतरं दुःखम् का.व्यू.२२९क/२९२; • ना. सुघोरः, विद्याराजः — {rig pa mchog dang}…{shin tu mi bzad pa dang}…{de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः…सुघोरः…एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७क/८.
shin tu mi bzad pa'i sgra
आर्तस्वरः लो.को.२३५६.
shin tu mi bzad par 'tsho ba
वि. विषमाजीवः — {kye ma sems can 'di dag ni chog mi shes shing gzhan gyi nor la mngon par zhen te/} {shin tu mi} ({ba}){zad par 'tsho bas rjes su spyod pa yin gyis} अतृप्ता बतेमे सत्त्वाः परवित्ताभिलाषिणो विषमाजीवानुचरिताः द.भू.१९१क/१७.
shin tu mi srid
= {shin tu mi srid pa/}
shin tu mi srid pa
अत्यन्तायोगः — {chos kyi tshig phrad tha dad par/} /{byed pas mi ldan gzhan ldan pa/} /{shin tu mi srid rnam gcod byed//} अयोगं योगमपरैरत्यन्तायोगमेव च । व्यवच्छिनत्ति धर्मस्य निपातो व्यतिरेचकः ।। प्र.वा.१४७ख/४.१९०.
shin tu mi gsal ba
असम्प्रख्यानम् म.व्यु.२६७२ (४९ख).
shin tu med
= {shin tu med pa/}
shin tu med pa
• वि. अत्यन्तासत् — {shin tu med pa yang yod nyid du/} /{'ga' zhig la yang mi 'thad do//} न त्वत्यन्तासतोऽस्तित्वं कांश्चित् प्रत्युपपद्यते ।। त.स.८२ख/७६२; • पा. अत्यन्ताभावः, अभावभेदः — {mgo yi cha ni dma' mo la/} /{'phel dang sra sogs ngo bo yi/} /{ri bong rwa dag med gyur pa/} /{'di ni shin tu med par 'dod//} शिरसोऽवयवा निम्ना वृद्धिकाठिन्यवर्जिताः । शशशृङ्गादिरूपेण सोऽत्यन्ताभाव इष्यते ।। त.स.६०ख/५७५.
shin tu mod pa
ना. सुलभः, पर्वतः — {grong khyer dga' ba 'dzin pa'i byang phyogs logs na ri shin tu mod pa zhes bya ba zhig yod pa} तोसलस्य नगरस्योत्तरे दिग्भागे सुलभं नाम पर्वतम् ग.व्यू.४३क/१३७.
shin tu mos pa
अधिमुक्तिः लो.को.२३५६.
shin tu mya ngan
अतिशोकः लो.को.२३५६; परमशोकः — {shin tu mya ngan gyis non} परमशोकाभिभूतः लो.को.२३५६.
shin tu mya ngan gyis non
वि. परमशोकाभिभूतः लो.को.२३५६.
shin tu mya ngan zug rngu'i snying
वि. अतिशोकशल्यहृदयः लो.को.२३५६.
shin tu mya ngan las 'da'
क्रि. अत्यन्ततो परिनिर्वाति — {shin tu mya ngan las mi 'da'} अत्यन्ततो न परिनिर्वाति ल.अ.८१क/२८.
shin tu mya ngan las mi 'da'
क्रि. अत्यन्ततो न परिनिर्वाति — {chos thams cad thog ma nas mya ngan las 'das par shes nas shin tu mya ngan las mi 'da'} आदिपरिनिर्वृतान् सर्वधर्मान् विदित्वा अत्यन्ततो न परिनिर्वाति ल.अ.८१क/२८.
shin tu myur ba
• वि. आशुतरः — {shin tu myur bar zhig 'dod pa/} /{mar me la sogs dngos la yang //} इष्टाशुतरनाशेषु दीपादिष्वपि वस्तुषु ।। त.स.२६ख/२८८; अत्यर्थं लघुः — {de'i tshe}… {shes pa re res bar du chod pa'i phyir yi ge thos pa rnams shin tu myur bar 'jug pa yod pa'i phyir yi ge cig car snang bar 'gyur la} तदा… एकैकज्ञानव्यवधानाद्वर्णश्रुतीनामत्यर्थं लघुवर्तनमस्तीति सकृद्वर्णप्रतिभासः प्राप्नोति त.प.७ख/४६०; • अव्य. शीघ्रम् — {myur ba ni shin tu myur bar ro//} सत्वरं शीघ्रम् बो.प.६४ख/३०.
shin tu myur bar
लघु लघु — {ci nas mir skye ba thob nas shin tu myur bar rab tu 'byung bar bya'o//} यथा मनुष्यत्वमासाद्य लघु लघ्वेव प्रव्रजेयम् अ.श.२७६क/२५३; द्र. {shin tu myur ba/}
shin tu myur bar 'jug pa
आशुतरवृत्तिः म.व्यु.६५५९ (९४क); अत्यर्थं लघुवर्तनम् — {shes pa re res bar du chod pa'i phyir yi ge thos pa rnams shin tu myur bar 'jug pa yod} एकैकज्ञानव्यवधानाद् वर्णश्रुतीनामत्यर्थं लघुवर्तनमस्ति त.प.७ख/४६०.
shin tu dman
= {shin tu dman pa/}
shin tu dman pa
वि. निहीनः — {shin tu dman pa'i gzhi dang thams cad shin tu dman pa'i khams gang yin pa} यत्सर्वनिहीनं वस्तु, सर्वनिहीनो धातुः श्रा.भू.७९ख/२०४.
shin tu dmar
= {shin tu dmar ba/}
shin tu dmar ba
वि. अतिरक्तः — {yang dag mun pas 'jig rten 'dzum byed cing /} /{tsha zer can bzhin shin tu dmar bar lhung //} निमीलयन् सन्तमसेन लोकं पपात तिग्मांशुरिवातिरक्तः ।। अ.क.३३ख/३.१६५; अतिताम्रः — {dga' ma'i lag pa shin tu dmar/} /{rgyud mangs la bsnun rnam 'phrul la/} /{phrag dog ldan par mdza' bo la'ang /} /{rna ba'i ut+pa la yis snun byed//} करोऽतिताम्रो रामाणां तन्त्रीताडनविभ्रमम् । करोति सेर्ष्यं कान्ते वा श्रवणोत्पलताडनम् ।। का.आ.३३५क/३.२१.
shin tu dmigs bkar
वि. अत्यन्तनिष्कृष्टः — {shin tu dmigs bkar yi ge ga/} /{ga nyid rten ni yod pa min//} गकारोऽत्यन्तनिष्कृष्टगत्वाधारो न विद्यते । त.स.७८क/७२८.
shin tu rmad du byung
= {shin tu rmad du byung ba/}
shin tu rmad du byung ba
वि. अत्यद्भुतः — {de nas rgyal po'i bu de dag gis lha dang mi rnams dad par byed pa'i cho 'phrul shin tu rmad du byung ba mthong nas spu zing zhes byed do//} ततस्ते राजपुत्रा अत्यद्भुतं देवमनुष्यावर्जनकरं प्रातिहार्यं दृष्ट्वा आहृष्टरोमकूपाः अ.श.२०४ख/१८९; {bcom ldan mthu ni rgyal pos mthong gyur kyang /} /{shin tu rmad byung skyes bu nyid mi sems//} दृष्ट्वाऽपि राजा भगवत्प्रभावं नात्यद्भुतं पौरुषमेव मेने । अ.क.१९७ख/२२.५३.
shin tu rmad byung
= {shin tu rmad du byung ba/}
shin tu rmad byung ba
= {shin tu rmad du byung ba/}
shin tu rmongs
= {shin tu rmongs pa/}
shin tu rmongs pa
• वि. अत्यन्तविमूढः — {de ni shin tu rmongs don te/} /{gnag rdzi mo bar grags phyir ro//} तदत्यन्तविमूढार्थमागोपालमसंवृतेः ।। प्र.वा.१२२क/२.९९; • सं. अतिमौढ्यम् — {de'i phyir gcig tu mi 'thad pa du mar 'thad pa yin no zhes bya ba ni shin tu rmongs pa ste} तस्मादनुपपत्तावनेकोपपत्तिरित्यतिमौढ्यम् वा.टी.११०क/७८.
shin tu rmongs par 'gyur
क्रि. विभ्रमिष्यति — {'di skad bdag gis thos sogs pas/} /{'jig rten shin tu rmongs par 'gyur//} एवं मया श्रुतादिभ्यो लोको वै विभ्रमिष्यति ।। ल.अ.१८८क/१५९.
shin tu smad pa
वि. अतिगर्ह्यः — {log g}.{yem shin tu smad phyir dang /} /{sla phyir mi byed thob phyir ro//} मिथ्याचारातिगर्ह्यत्वात् सौकर्यादक्रियाप्तितः । अभि.को.१२क/४.३३; अत्यर्थं गर्हितः — {lus kyi las ngan pa ni khyim 'bigs pa'i rkun po ste/} {'tsho ba shin tu smad pa'i phyir ro//} कायकर्महीनश्चौरः सन्धिच्छेदकः, अत्यर्थं गर्हितजीवितत्वात् अभि.स.भा.११६क/१५५; सुनिन्दितः — {skyon 'di shin tu smad pa 'o//} एष दोषः सुनिन्दितः का.आ.३४०क/३.१५६; निन्द्यतरः — {dga' bo 'di ni mthong ngam ci/} /{dman pas shin tu smad pa'i byad//} इमां पश्यसि किं नन्द मान्द्यनिन्द्यतराकृतिम् । अ.क.१०८ख/१०.९८.
shin tu gtsang ma
वि. सञ्चोक्षम् लो.को.२३५६.
shin tu gtses pa
वि. समभिद्रुतः — {khra'i gzugs su byas nas las kun pa bya thi ba'i gzugs dang cha byad 'chang ba shin tu gtses par gyur te} श्येनरूपमास्थाय कपोतवेषरूपधारी विश्वकर्मा समभिद्रुतोऽभूत् ल.अ.१५५क/१०२.
shin tu gtses par gyur
क्रि. समभिद्रुतोऽभूत् — {khra'i gzugs su byas nas las kun pa bya thi ba'i gzugs dang cha byad 'chang ba shin tu gtses par gyur te} श्येनरूपमास्थाय कपोतवेषरूपधारी विश्वकर्मा समभिद्रुतोऽभूत् ल.अ.१५५क/१०२.
shin tu rtsa 'byin pa
अत्यन्तोन्मूलनम् — {yang na ji skad bshad chos ldan/} /{de dag shin tu rtsa 'byin la/} /{dri ma med pa'i nus yod pa'i/} /{de bzhin gnyen po srid pa yin//} यथोक्तधर्माणामेषां सम्भाव्यो यदि वाऽमलः । अत्यन्तोन्मूलने दक्षः प्रतिपक्षस्तथैव हि ।। त.स.१२४ख/१०७८.
shin tu rtsub
वि. क्रूरः — {me tog bas kyang shin tu 'jam/} /{sog le bas kyang shin tu rtsub//} कुसुमात् सुकुमारस्य क्रूरस्य क्रकचादपि । अ.क.८४ख/८.६४.
shin tu brtsam pa
सुसमारम्भः — {bskal pa grangs med par smon lam shin tu brtsam pa} असंख्येयकल्पप्रणिधानसुसमारम्भः मि.को.१०६ख ।
shin tu brtse ba med pa
वि. अतिनिर्दयः — {de ltar 'jig rten gdung ba'i las kyis gzhan dgra la/} /{shin tu brtse ba med par rab tu 'jug ma yin//} परत्र लोको न तथाऽतिनिर्दयः प्रवर्तते तापनकर्मणा रिपौ । सू.अ.१४३ख/२१.
shin tu brtson 'grus dang ldan pa
वि. वीर्यवत्तमः — {bdud kyi bu gang dag shin tu brtson 'grus dang ldan pa/} {shin tu stobs dang ldan pa} ये च ते मारपुत्रा वीर्यवत्तमाश्च बलवत्तमाश्च ल.वि.१४८क/२१९.
shin tu brtson 'grus ma
ना. अतिवीर्या, देवी — {khro bo rnams kyi rigs lnga'i sa bon gsungs pa}… {la}~ {M ni rengs byed dang AHni shin tu brtson 'grus ma'o//} क्रोधानां पञ्चकुलबीजान्युच्यन्ते… लं स्तम्भकः, याः अतिवीर्या वि.प्र.५३क/४.८०.
shin tu brtson par byed
क्रि. प्रयुज्यते लो.को.२३५६.
shin tu bstsags pa
= {shin tu bsags pa} ।। • भू.का.कृ. सुसमार्जितः — {khyad par du 'phags pa'i smon lam shin tu bstsags pa} सुसमार्जितविषय (विशेष भो.पा.)प्रणिधानानाम् ग.व्यू.३०८ख/३०; समुपार्जितः — {des ni byang chub sems dpa'i tshogs thams cad shin tu bstsags pa lags} तेन समुपार्जिताः सर्वबोधिसत्त्वसम्भाराः ग.व्यू.३०५ख/३९३; सुसम्भृतः — {tshogs shin tu bstsags pa dang} सुसम्भृतसम्भारतया च द.भू.१६९ख/२; सूपचितः — {sems can dge ba'i rtsa ba shin tu bstsags pa} सूपचितकुशलमूलानां… सत्त्वानाम् द.भू.१७४ख/८; उपचितः — {bstsags par bya ba'i tshogs mtha' yas pa shin tu bstsags pa} अपर्यन्तसम्भारोपचयोपचितः द.भू.२६१ख/५५; • सं. उपचयः — {'dod chags dang zhe sdang dang gti mug la spyod pa'i las shin tu bstsags pa dang} रागद्वेषमोहपरिचितैः कर्मोपचयैः द.भू.१८१क/११; • वि. उपचिततरम् म.व्यु.७४४७ ( {shin tu bsags pa} म.व्यु.१०६क).
shin tu tsha ba
द्र.— {me shin tu tsha bas gdungs pa'i rdo leb la rkang pa gzhag pa'i gnas med pa bzhin du 'gyur te} तीव्रानलोपतप्त इवोपलतले तलानि पादानां न प्रतिष्ठां समासादयति वा.टी.७३क/२८.
shin tu tshad ma
वि. सुप्रमाणम् — {sar legs par bkal ba dang /} /{shin tu tshad ma mdzes pa yi/} /{srad bus shes rab can gyis gdab//} नवेन सुनियुक्तेन सुप्रमाणेन चारुणा । सूत्रेण सूत्रयेत् प्राज्ञः हे.त.१२ख/३८.
shin tu tshabs che ba
वि. गाढतरः — {mi de'i bro nad shin tu tshabs che bar 'gyur} गाढतरं तस्य पुरुषस्य ग्लान्यं भवेत् प्र.प.८४क/१०९.
shin tu tshar gcod
= {shin tu tshar gcod pa/}
shin tu tshar gcod pa
• वि. सुनिगृहीतम् — {de lta bas na bdag gis rang gi sems}…{shin tu mnyam par brtsams pa dang shin tu tshar gcod par bya'o//} तस्मान्मया स्वचित्तं…सुसमारब्धं सुनिगृहीतं कर्तव्यम् बो.प.९१ख/५५; • सं. विद्रावणम् — {bdud kyi 'khor thams cad shin tu tshar gcod pa} नमुचिपर्षद्विद्रावणम् द.भू.२६९ख/६१.
shin tu tshim pa
वि. परितुष्टः, ओ टा — {bu mo khyod kyi rgyud mangs bsgreng ba mkhas pa khyad par du 'phags pa}…{'dis bdag shin tu tshim par gyur to//} वत्से परितुष्टाऽस्मि तवैतेन वीणाविज्ञानातिशयेन ना.ना.२२८क/३१.
shin tu tshim par byed
= {shin tu tshim byed/}
shin tu tshim par byed pa
= {shin tu tshim byed/}
shin tu tshim byed
• क्रि. प्रह्लादयति — {lus kyang shin tu tshim par byed do//} आश्रयांश्च प्रह्लादयति द.भू.२४८क/४८; • वि. प्रह्लादनीयः, ओ या — {rgyal ba de yi gsung ni} … {shin tu tshim byed} तस्य प्रह्लादनीया… वाग्जिनस्य रा.प.२४९ख/१५०.
shin tu tshim byed pa
= {shin tu tshim byed/}
shin tu tshogs pa
वि. समन्वितः — {lha gzhon nu nor bzangs 'di stobs dang brtson 'grus dang pha rol gnon pa shin tu tshogs pa lags te} देवायं सुधनः कुमारो बलवीर्यपराक्रमसमन्वितः वि.व.२१८क/१.९६.
shin tu mtshar
अव्य. अहह — {'di ni nam mkha' lta bur shin tu mtshar//} असौ गगनसमोऽप्यहह त.सि.६६ख/१७६.
shin tu mdza' bas 'khrugs pa
वि. वात्सल्यविक्लवः, ओ वा — {zhes smra de la ma ma ni/} /{shin tu mdza' bas 'khrugs pas smras//} इति ब्रुवाणां तामूचे धात्री वात्सल्यविक्लवा । अ.क.२३२क/८९.१३१.
shin tu mdzes
= {shin tu mdzes pa/}
shin tu mdzes pa
• क्रि. अत्यर्थं शोभते — {smra ba'i rgyan ni/} {gang dang ldan na smra ba smra bar byed pa'i tshe shin tu mdzes pa'o//} वादालङ्कारो येन युक्तो वादी वादं कुर्वाणोऽत्यर्थं शोभते अभि.स.भा.११४क/१५३; • वि. अतिशोभनः — {phul byung gya nom shin tu mchog/} /{bla na med dang shin tu mdzes//} श्रेयान् श्रेष्ठः पुष्कलः स्यात् सत्तमश्चातिशोभने ।। अ.को.२१०क/३.१.५८; अतिसुन्दरः — {shin tu mdzes te gzhan du ni/} /{grong pa nyid kyi nus pa brten//} अतिसुन्दरमन्यत्र ग्राम्यकक्षां विगाहते ।। का.आ.३२१ख/१.९५; अतिपेलवः — {de'i tshe shin tu mdzes pa yin no//} {gang gi phyir de nyid yin pa ni blo'i dam bcas pa gzhan pa ni 'brel pa med pa'i phyir ro//} तदप्यतिपेलवम्; यस्मादेवं तदेव नामास्तु प्रतिज्ञान्तरत्वसम्बद्धम् वा.टी.१०८ख/७६; प्रासादिकः — {de thams cad kyang dpa' bo}…{shin tu mdzes pa} सर्वेषां शूराणां…प्रासादिकानाम् ग.व्यू.२३१ख/३०९; आसेचनकः — {de ni shin tu mdzes pa ste/} /{gang gi blta bas chog mi shes//} तदासेचनकं तृप्तेर्नास्त्यन्तो यस्य दर्शनात् । अ.को.२१०क/३.१.५३; आसिच्यते आप्यायते दृगिन्द्रियमनेनेति आसेचनकम् । षिच क्षरणे अ.वि.३.१.५३; विचित्रः — {de'i rkang lag gi sor mo dra bar 'brel bar gyur te/} {shin tu mdzes pa rnam par phye ba/} {bu ga med pas zag pa med pa} उभे चास्य हस्तपादतले जालिनी अभूतां विचित्रसुविभक्ताच्छिद्रापरिस्राविणी ग.व्यू.२३२क/३०९; • भू.का.कृ. शोभितः — {gru bzhi pa la sgo bzhi pa/} /{rta babs bzhi pa shin tu mdzes//} चतुरस्रं चतुर्द्वारं चतुस्तोरणशोभितम् । स.दु.११२ख/१८२; सुभूषितः — {dkyil 'khor}…/{rtsibs brgyad pa yis shin tu mdzes//} मण्डलमष्टारैश्च सुभूषितम् स.दु.११२ख/१८२.
shin tu mdzes par byas pa
भू.का.कृ. सुशोभितम् म.व्यु.५६०० (८२ख).
shin tu 'dzem
= {shin tu 'dzem pa/}
shin tu 'dzem pa
वि. लज्जायमानरूपः — {bcom ldan 'das la shin tu 'dzem zhing ngo tsha ba dang ldan pa'i sems kyis} भगवतो लज्जायमानरूपोऽपत्राप्यपरिगतहृदयः अ.श.१०७क/९७.
shin tu rdzogs
= {shin tu rdzogs pa/}
shin tu rdzogs nyid
सुसमाप्तिता — {dpag med dpag bral rnams la shin tu rdzogs nyid rdzogs//} अमितामितेषु सुसमाप्तितां गता स.दु.१११ख/१७४.
shin tu rdzogs pa
• भू.का.कृ. सुनिष्पन्नः — {sa rnams la ni ma rdzogs dang /} /{rdzogs dang shin tu rdzogs par 'dod//} मतः । अनिष्पन्नश्च निष्पन्नः सुनिष्पन्नश्च भूमिषु ।। सू.अ.२२२ख/१३१; सुसमाप्तः — {de bzhin gshegs pa'i ye shes shin tu rdzogs pa} तथागतज्ञानं सुसमाप्तम् द.भू.२५१क/४९; सुसम्पूर्णः — {rang gyi don gyi mthar thug pa'i dbang du byas nas sangs rgyas kyi chos stobs dang mi 'jigs pa la sogs pa shin tu rdzogs pa'i ngo bo nyid kyi phyir ro//} बौद्धैर्धर्मैर्बलवैशारद्यादिभिः सुसम्पूर्र्णस्वभावत्वात् स्वार्थनिष्ठामधिकृत्य सू.व्या.१५३ख/३८; सुपरिपूर्णः — {chos dkar po shin tu rdzogs pa} सुपरिपूर्णशुक्लधर्मः द.भू.२६१ख/५५; निष्पन्नः — । {sa gzhan}…{shin tu rdzogs pa yin} शेषा भवेयुर्निष्पन्ना भूमयः ल.अ.१६८क/१२३; • सं. सुसमाप्तिः — {dpag med dpag bral rnams la shin tu rdzogs nyid rdzogs//} अमितामितेषु सुसमाप्तितां गता स.दु.१११ख/१७४.
shin tu rdzogs par byas pa
भू.का.कृ. सुसमाप्तः म.व्यु.२४१३.
shin tu zhabs legs
वि. सुचरणः — {ngang pa'i stabs can stabs mdzes shin tu zhabs legs gang du bzhud} क्व गमिष्यसे…हंसक्रम सुक्रमा सुचरणा ल.वि.१०४ख/१५१.
shin tu zhi
= {shin tu zhi ba/}
shin tu zhi ba
• वि. अतिप्रशान्तः — {lha dang mi dad par bgyis pa'i spyod lam shin tu zhi bas bsod snyoms blangs te} देवमनुष्यावर्जनकरेणातिप्रशान्तेनेर्यापथेन पिण्डपातमादाय अ.श.२४५ख/२२५; अत्यन्तशान्तः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin shin tu zhi la rab tu zhi bas kun tu snang ba'i dkyil 'khor dang} अत्यन्तशान्तप्रशान्तसम(न्)तावभासमण्डलेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८; • सं. प्रशमः — {de dag bdag gis nyon mongs pa thams cad shin tu zhi zhing gtse ba med pa'i mya ngan las 'das pa la rab tu dgod par bya'o//} तेऽस्माभिः सर्वक्लेशप्रशमे निरुपद्रवे निर्वाणे प्रतिष्ठापयितव्याः द.भू.१९१क/१७.
shin tu zhi bar mi 'gyur ba'i sgron ma
= {shin tu zhi bar mi 'gyur ba'i ye shes kyi sgron ma/}
shin tu zhi bar mi 'gyur ba'i ye shes kyi sgron ma
पा. अनिशान्तज्ञानप्रदीपः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — {rigs kyi bu kho bos ni byang chub sems dpa'i rnam par thar pa shin tu zhi bar mi 'gyur ba'i} ({ye shes kyi} ){sgron ma zhes bya ba 'di shes par zad} एतमहं कुलपुत्र अनिशान्तज्ञानप्रदीपं बोधिसत्त्वविमोक्षं जानामि ग.व्यू.३९५ख/१०१.
shin tu zhi la rab tu zhi bas kun tu snang ba'i dkyil 'khor
पा. अत्यन्तशान्तप्रशान्तसमन्तावभासमण्डलः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin shin tu zhi la rab tu zhi bas kun tu snang ba'i dkyil 'khor} अत्यन्तशान्तप्रशान्तसम(न्)तावभासमण्डलेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.
shin tu zhugs pa
वि. सुप्रतिपन्नः — {de bzhin gshegs pa'i bka' la shin tu zhugs pa} तथागताज्ञासुप्रतिपन्नः म.व्यु.१११६ (२४क); प्रसृतः लो.को.२३५७.
shin tu gzhungs
वि. नितान्तम् — {de nas phul phyin 'bad pa dang /}…{shin tu gzhungs//} अथातिशयो भरः ।…नितान्तानि अ.को.१३२ख/१.१.६९; नितरां ताम्यतीति नितान्तम् । तमु ग्लानौ अ.वि.१.१.६९.
shin tu gzhon
= {shin tu gzhon pa/}
shin tu gzhon mdog can
वि. सुकुमारः — {sku shin tu gzhon mdog can} सुकुमारगात्रः म.व्यु.२९५ (८ख).
shin tu gzhon nu
सौकुमार्यम् लो.को.२३५७; द्र. {shin tu gzhon pa/}
shin tu gzhon pa
• वि. सुकुमारः — {rtswa sngon gsar pa ni/} /{shin tu gzhon pa'i phreng bas so//} सुकुमाराभिर्नवशाद्वलराजिभिः का.आ.३२५ख/२.९९; {nyin mo'i snang ba shin tu gzhon//} सुकुमारे दिनालोके अ.क.१६९ख/१९.६९; {shin tu gzhon pa dang /} /{'jam pa dang ni mnyen dang 'bol//} सुकुमारं तु कोमलं मृदुलं मृदु अ.को.२११ख/३.१.७८; अल्पाभिघातादिकेन सुष्ठु कुत्सितं म्रियत इति सुकुमारम् । मृङ् प्राणत्यागे अ.वि.३.१.७८; • पा. सुकुमारता, वैदर्भमार्गस्य गुणविशेषः — {sbyar ba rab dwangs mnyam nyid dang /} /{snyan dang shin tu gzhon pa dang /} /{don gsal ba dang rgya che nyid/} /{brjid dang mdzes dang ting nge 'dzin/} /{yon tan 'di bcu bai dar b+ha'i/} /{lam gyi srog tu bshad pa yin//} श्लेषः प्रसादः समता माधुर्यं सुकुमारता । अर्थव्यक्तिरुदारत्वमोजःकान्तिसमाधयः ।। इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दशगुणाः स्मृताः । का.आ.३१९ख/१.४१; सुकुमारम् — {rtsub min yi ge mang ba 'di/} /{shin tu gzhon pa nyid du 'dod//} अनिष्ठुराक्षरप्रायं सुकुमारमिहेष्यते । का.आ.३२०ख/१.६९.
shin tu gzhon sha
वि. सुकुमारः — {de las}…{dga' dang shin tu gzhon sha dang /} /{dus su reg na bde lus 'gyur//} प्रियतासुकुमारर्तुसुखस्पर्शाङ्गता ततः ।। अभि.को.१५ख/४.११६.
shin tu gzhol
= {shin tu gzhol ba/}
shin tu gzhol ba
उ.प. परायणः — {sems bskyed pa de bskyed ma thag tu byang chub sems dpa'}… {rdzogs pa'i byang chub la shin tu gzhol bas de bzhin gshegs pa'i rigs su nges pa yin} येन चित्तोत्पादेन सहोत्पन्नेन बोधिसत्त्वः… तथागतवंशनियतो भवति संबोधिपरायणः द.भू.१७५क/८; शि.स.८ख/९.
shin tu bzhin bzang
वि. चारुवक्त्रः, ओ त्रा — {shin tu bzhin bzang mig yangs ma/} /{gzugs dang lang tshos rnam par brgyan//} चारुवक्त्रा विशालाक्षी रूपयौवनमण्डिता । हे.त.१७क/५४; {shin tu bzhin bzangs mig yangs ma/} /{rdo rje'i bu mo 'di khyer nas//} चारुवक्त्रां विशालाक्षीं… वज्रकन्यामिमां गृह्य हे.त.७क/१८.
shin tu bzhin bzangs
= {shin tu bzhin bzang /}
shin tu za
क्रि. परिभक्षयति — {srin bu rkang brgya pa dag bros pa la/} /{de la grul bum dag ni shin tu za//} शतापदीयो प्रपलायमानाः कुम्भाण्डकास्ताः परिभक्षयन्ति । स.पु.३५क/५९.
shin tu za ba
= {shin tu za/}
shin tu zlum
= {shin tu zlum pa/}
shin tu zlum pa
वि. सुसंवृत्तः — {skyes bu chen po'i mtshan sum cu rtsa gnyis dang ldan pa}…{dpung mgo shin tu zlum pa} द्वात्रिंशता महापुरुषलक्षणैः समन्वागतः… सुसंवृत्तस्कन्धः ल.वि.५७क/७४; {dpung 'go shin tu zlum pa} सुसंवृत्तस्कन्धः म.व्यु.२४९ (७ख).
shin tu gzi brjid dang ldan pa
वि. तेजवत्तमः — {bdud kyi bu gang dag shin tu brtson 'grus dang ldan pa/} {shin tu stobs dang ldan pa/} {shin tu gzi brjid dang ldan pa} ये च ते मारपुत्रा वीर्यवत्तमाश्च बलवत्तमाश्च तेजवत्तमाश्च ल.वि.१४८क/२१९.
shin tu gzigs
सुदर्शनः लो.को.२३५७.
shin tu gzigs pa
= {shin tu gzigs/}
shin tu gzugs can ma
पा. सुरूपिणी, नाडीभेदः — {mi phyed ma dang}…{brkyang ma dang kun 'dar ma dang ro ma dang gzhol ma dang rengs ma dang shin tu gzugs can ma dang spyi ma dang}…{bdud dral ma'o//} अभेद्या…ललनाऽवधूती रसना । प्रवणा कृष्णवर्णा (?) च सुरूपिणी सामान्या …मारदारिका हे.त.२ख/४.
shin tu bzang
• ना. सुभद्रः, बोधिसत्त्वः/नृपः — {de bar byang chub sems dpa' gzhan/} /{bcu gsum de dag rim pa yis/} /{rigs ldan rigs la 'byung bar 'gyur/} /{grags pa}…{shin tu bzang} बोधिसत्त्वास्तदन्तरे ।। कल्किगोत्रे भविष्यन्ति त्रयोदशाऽन्ये क्रमेण ते । यशः…सुभद्रश्च वि.प्र.१२७ख/१, पृ. २५; • उ.प. मतल्लिका — {shin tu bzang dang phul byung dang /} /{rab dang mchog dang ltad mor che/} /{'di rnams mnyam pa can zhes brjed//} मतल्लिका मचर्चिका प्रकाण्डमुद्धतल्लजौ ।। प्रशस्तवाचकान्यमूनि अ.को.१३८क/१.४.२७.
shin tu bzang po
= {shin tu bzang /}
shin tu bzang mo
ना. सुभद्रा, योगिनी — {dpal ldan zhes pa ni rdo rje dbyings kyi dbang phyug ma ste/} {dpal ldan shin tu bzang mo'o/} /{sgrol ma ni pad+ma can ma dang} श्रीरिति वज्रधात्वीश्वरी । श्रीः सुभद्रा, तारा पद्मिनी वि.प्र.१६५क/३.१४०.
ना. दुष्प्रसहः, नृपः — {skabs der dregs bcas ku ru'i rgyal/} /{shin tu bzod dka' sa dbang la/} /{glang chen bzang po'i ri bo ni/} /{sbyor} ({'byor} ) {phyir pho nyas nye bar blangs//} अत्रान्तरे दुष्प्रसहः कुरुराजः क्षितीश्वरम् । दृप्तो ययाचे दूतेन भूत्यै भद्रगिरिं गजम् ।। अ.क.२७क/३.९२; {rgyal po shin tu bzod dkas myur bar gnyis skyes lnga/} /{rnam par btang} त्वरया विसृष्टाः पञ्च द्विजा दुष्प्रसहेन राज्ञा अ.क.३२क/३.१४९.
shin tu bzod dka' ba
= {shin tu bzod dka'/}
shin tu bzla ba
व्यतिक्रमः लो.को.२३५७; व्यतिक्रमणम् लो.को.२३५७.
shin tu 'o ma 'dzag
सुधा, औषधिविशेषः — {shin tu 'o ma 'dzag ces bya ba'i sman yod de/} {de mar las btsos nas btung bar bya'o//} सुधा नामौषधिस्तया घृतं पक्त्वा पातव्यम् वि.व.२१६क/१.९२.
shin tu 'od gsal
= {shin tu 'od gsal ba/}
shin tu 'od gsal ba
वि. प्रभास्वरतरः, ओ रा — {ji srid ji srid yon tan goms/} /{mngon du phyogs nas gnas pa yin/} /{de srid shin tu 'od gsal ba/} /{de ni shin tu gnas pa nyid//} यावद्यावद्गुणौघोऽस्यामाभिमुख्येन वर्तते । प्रभास्वरतरा तावत् सुतरामेव वर्तते ।। त.स.१२५क/१०८२; भास्वरः — {rtag tu skyes dang ma skyes kyang /} /{sems ni shin tu 'od gsal na//} उत्पादाद्वाऽप्यनुत्पादाच्चित्तं वै भास्वरं सदा । ल.अ.१८६क/१५६.
shin tu 'os pa
वि. भव्यरूपः — {ko sa la'i rgyal po gsal rgyal gyis kyang shin tu 'os par rig nas gnang ste} भव्यरूप इति विदित्वा राज्ञा प्रसेनजित्कौशलेनानुज्ञातः अ.श.५५क/४७.
shin tu ya mtshan skyes
वि. सुविस्मयजातः — {de nas tshangs pa la sogs pa'i lha rnams shin tu ya mtshan skyes nas bcom ldan 'das la phyag 'tshal nas 'di skad ces gsol to//} अथ ब्रह्मादयो देवगणाः सुविस्मयजाता भगवन्तं प्रणिपत्यैवमाहुः स.दु.१२२क/२१४.
shin tu ya mtshan che ba
महदद्भुतम् — {bden pa dang bden pa ma yin pa nye bar ston par byed pa'i phyir 'di tshad ma ma yin pas na shin tu ya mtshan che ba dang tshad ma can ma yin pa yang yin no//} सत्यासत्योपदानादसौ (अ)प्रमाणमिति महदद्भुतं (अ)प्रामाणिकत्वं च प्र.अ.३२ख/३७.
shin tu yang
= {shin tu yang ba/}
shin tu yang dag zhugs
ना. सुसम्प्रस्थितः, सत्पुरुषः — {bzang skyong la sogs pa skyes bu dam pa bcu drug la 'di lta ste/} {bzang skyong dang}… {shin tu yang dag zhugs dang} भद्रपालपूर्वंगमैश्च षोडशभिः सत्पुरुषै सार्धम्; तद्यथा—भद्रपालेन…सुसम्प्रस्थितेन स.पु.३क/२.
shin tu yang ba
वि. लघीयान् मि.को.८४क ।
shin tu yang yang
वि. भूयस्तरः लो.को.२३५७.
shin tu yangs
= {shin tu yangs pa/}
shin tu yangs pa
• वि. अत्यायतः — {shin tu yangs pa sha ra'i nags/} /{sha ra phyung byas skad cig gis//} अत्यायतं शरवणं कृत्वोद्धृतशरं क्षणात् । अ.क.११४ख/६४.३१४; विशालः — {sa skyong srid pa gsum gyi ni/} /{khongs dag e ma shin tu yangs//} अहो विशालं भूपालभुवनत्रितयोदरम् । का.आ.३२९क/२.२१६; विपुलः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa ting nge 'dzin gyi phyag rgya shin tu yangs pa'i cod pan shes rab kyi 'od ces bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समाधिमुद्राविपुलमकुटप्रज्ञाप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८; • सं. वैपुल्यम् — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams kyi ye shes shin tu yangs pa} बुद्धानां भगवतां ज्ञानवैपुल्यम् द.भू.२६७क/५९.
shin tu yangs par mdzad
क्रि. विपुलीकरोति — {sngon gyi dge ba'i rtsa ba yongs su bskul ba mdzad do//}…{rgya chen po khyab par bya ba'i phyir shin tu yangs par mdzad do//} पूर्वकुशलमूलानि सञ्चोदयति… विपुलीकरोति महास्फरणतायै ग.व्यू.१२८ख/२१५.
shin tu yid du 'ong
= {shin tu yid du 'ong ba/}
shin tu yid du 'ong ba
• वि. सुमनोरमः — {sangs rgyas rkang gnyis mchog gi ye shes de/} /{khyad par 'phags shing shin tu yid du 'ong //} तच्चा वरिष्ठं सुमनोरमं च…बुद्धान ज्ञानं द्विपदोत्तमानाम् स.पु.३६ख/६३; अतिवल्लभः, ओ भा — {de yi chung ma nor 'dzin ma/} /{zhes pa shin tu yid 'ong gyur//} पत्नी वसुन्धरा नाम तस्याभूदतिवल्लभा ।। अ.क.२४३ख/९२.२५; सुरुचिरः — {shin tu yid 'ong zas kyang ngas ma zos//} सुरुचिरमशनं मया न भुक्तम् रा.प.२३९क/१३५; • ना. सुमनापः, बुद्धः — {lag bzang dang} …{shin tu yid du 'ong ba dang}…{shAkya thub pa dang /} {gzhan yang sangs rgyas bcom ldan 'das mang po dag gis} सुबाहुः… सुमनापः… शाक्यमुनिश्चेति । एतैश्चान्यैश्च बहुभिर्बुद्धैर्भगवद्भिः म.मू.९३ख/५.
shin tu yid gzhungs
सुमेधता — {yid gzhungs pa yongs su smin pa las brtsams te tshigs su bcad pa/} {rnam smin dag cing}…/ {shin tu yid gzhungs yongs su smin pa'i mtshan//} मेधापरिपाकमारभ्य श्लोकः । विपाकशुद्धिः …सुमेधतायाः परिपाकलक्षणम् ।। सू.व्या.१४९ख/३२.
shin tu yid bzang ma
पा. सुषुम्ना, नाडिकाविशेषः — {nges pa'i don gyis shin tu yid bzang ma'i rtsa'i steng du khu ba yang dag par sbyor ba las sgrub pa chen por gsungs te} सुषुम्नानाडिकोर्ध्वं शुक्रसंयोगान्महासाधनमित्युच्यते नीतार्थेन वि.प्र.६५क/४.११३.
shin tu yid 'ong
= {shin tu yid du 'ong ba/}
shin tu yun ring
अव्य. सुचिरम् — {shin tu yun ring gling spyad nas/} /{sred pas rnam par 'jig par 'gyur//} भुक्त्वा तु सुचिरं द्वीपांस्तृष्णया विप्रणश्यति ।। ल.अ.१८८क/१५९; {don ma shes pas skyengs gyur te/} /{shin tu yun ring sa la bltas//} अज्ञातार्थेन वैलक्ष्यात् सुचिरं वीक्षिता क्षितिः ।। अ.क.३०४ख/३९.८३; सुचिरात् — {gang la yon tan mtshungs pa 'grogs pa dag ni mthong bas na/} /{skye bo shin tu yun ring byed po bsngags pa byed par 'gyur//} यस्मिन् समानगुणसङ्गमदर्शनेन धातुः करिष्यति जनः सुचिरात् प्रशंसाम् ।। अ.क.३००ख/१०८.८०; दीर्घरात्रम् लो.को.२३५७; चिरतरम् — {shin tu yun ring gdung ba bsten//} पीडां चिरतरं सेहे अ.क.१९६ख/८३.७; {shin tu yun ring bzung nas ngal} श्रान्तश्चिरतरधृतेः अ.क.२२६क/८९.६०.
shin tu yun ring du
सुचिरम् — {mthong nas kyang shin tu yun ring du brtags nas sa la ri mo bris te bcom ldan 'das la gsol pa} दृष्ट्वा च पुनः सुचिरं निरीक्ष्य पृथिव्यां लेखां निष्कृष्य भगवन्तमुवाच अ.श.१०९ख/९९.
shin tu yun ring mo
अव्य. सुचिरम् — {gal te yang yun ring mo dang shin tu yun ring mor sbyangs shing dul bar gyur nas shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di la brten te} सचेत्पुनश्चिरं सुचिरं सन्धाव्य संसृत्य एनामेव प्रज्ञापारमितामागम्य अ.सा.३४३क/१९३.
shin tu yun ring 'tsho ba
चिरजीवितम् — {'khor tshe bzod pas}…{shin tu yun ring 'tsho ba dang /} /{'khor los sgyur ba'i bde rgyas thob//} चिरजीवितम् । चक्रवर्तिसुखं स्फीतं क्षमी प्राप्नोति संसरन् ।। बो.अ.२०क/६.१३४.
shin tu yongs dag pa
= {shin tu yongs su dag pa/}
shin tu yongs su dag pa
वि. सुपरिशुद्धः — {nor bu rin po che baiDUr+ya rin thang med pa shin tu sbyangs pa shin tu yongs su dag pa} अनर्घं वैडूर्यमणिरत्नं स्ववदापितं सुपरिशुद्धम् र.व्या.१०१क/४९; {shes rab dang ldan pa'i ting nge 'dzin shin tu yongs su dag cing mi g}.{yo ba de nyid la brten nas} तमेव सुपरिशुद्धं निश्चलं प्रज्ञासमाधिं निश्रित्य बो.भू.१६६क/२२०; सुविशुद्धः लो.को.२३५७.
shin tu yongs su byang ba
वि. सुपरिमृष्टः — {lung dbog pa dang mnod pa ni shin tu legs par bklags pa dang shin tu yongs su byang ba dang the tshom med par byas te'o//} सुस्वाध्यायितं सुपरिमृष्टं निःसन्दिग्धं कृत्वोद्देशधारणं च वि.सू.९३क/१११; सुपर्यवदातः — {sems gser ltar shin tu yongs su byang ba} सुवर्णवत्सुपर्यवदातचित्तः म.व्यु.१९क ।
shin tu yongs su sbyang ba
वि. सुपर्यवदातम् म.व्यु.८२९ ( {sems gser ltar shin tu yongs su byang ba} सुवर्णवत्सुपर्यवदातचित्तः म.व्यु.१९क); द्र.— {shin tu yongs su byang ba/}
shin tu yongs su sbyangs pa
वि. सुपरिशोधितः — {de'i lus dang ngag dang yid kyi las mtshan ma thams cad dang bral ba shin tu yongs su sbyangs pa mi skye ba'i chos la bzod pas snang bar gyur pa tshad med pa 'byung bar 'gyur ro//} तस्याप्रमाणं सर्वनिमित्तापगतं कायवाङ्मनस्कर्म प्रवर्तते सुपरिशोधितमनुत्पत्तिकधर्मक्षान्त्याऽवभासितम् बो.भू.१८०ख/२३८.
shin tu rab tu gnas pa
वि. सुप्रतिष्ठितः — {'phags pa nor bu chen po rgyas pa'i gzhal med khang shin tu rab tu gnas pa gsang ba dam pa'i gsang ba'i cho ga zhib mo'i rgyal po zhes bya ba'i gzungs} आर्यमहामणिविपुलविमानसुप्रतिष्ठितगुह्यपरमरहस्यकल्पराजनामधारणी क.त.५०६, ८८५.
shin tu rab sad
वि. सुप्रबुद्धः — {shin tu rab sad rnam sad bdag/} /{thams cad ye shes kun rig mchog//} सुप्रबुद्धो विबुद्धात्मा सर्वज्ञः सर्ववित् परः ।। ना.स.६क/९८.
shin tu ri mo
अतिरेकचित्रीकारः लो.को.२३५७.
shin tu rig pa
वि. सुविदितः — {shin tu rig pa'i dbang po dang ldan pa} सुविदितेन्द्रियः ल.वि.५८ख/७५.
shin tu rig pa'i dbang po dang ldan pa
वि. सुविदितेन्द्रियः — {rgyal po chen po gzhon nu don thams cad grub pa ni smin ma'i spu mnyam pa dang}…{shin tu rig pa'i dbang po dang ldan pa lags so//} सहितभ्रूश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः…सुविदितेन्द्रियश्च ल.वि.५८ख/७५.
shin tu rigs
= {shin tu rigs pa/}
shin tu rigs pa
वि. सुयुक्तः — {'dogs pa ni tshig shin tu rigs pa dag gis so//} प्रज्ञापयति पदैः सुयुक्तैः सू.भा.१८३ख/७९.
shin tu ring
• वि. १. अतिदूरः — {'brog dgon pa 'di nas shin tu ring bas} अतिदूरमितोऽटवीकान्तारम् स.पु.७२क/१२०; सुदूरः — {bsgribs pa la gshegs pa dang nam mkha' la gshegs pa dang shin tu ring ba la myur du gshegs pa'o//} आवृतगमनं च, आकाशगमनं च, सुदूरक्षिप्रगमनं च अभि.स्फु.२७४क/१०९७; विदूरतरः— {yid kyang phrad par byed pa yin/} /{gang brjod skad cig tsam gyis ni/} /{shin tu ring ba'i don la ni/} /{de dag gi sems 'jug mi 'thad//} मनोऽपि प्राप्यकारीति ये प्राहुः क्षणमात्रतः । विदूरतरदेशस्थं चेतस्तेषां न युज्यते ।। त.स.९२क/८३२; दवीयान् — {shin tu ring 'gyangs ches ring dang /} /{ring po} दवीयश्च दविष्ठं च सुदूरे अ.को.२११क/३.१.६९; अतिशयेन दूरं दवीयः अ.वि.३.१.६९; म.व्यु.७०५१ (१००ख); प्रभूतः — {ljags shin tu ring zhing srab pa} प्रभूततनुजिह्वः म.व्यु.२४७ (७ख) २. अतिचिरः — {dus shin tu ring mo zhig na} अतिचिरेण कालेन अभि.स्फु.११८क/८१३; द्राघिष्ठः — {dus shin tu ring por gnod pa byed pa} द्राघिष्ठकालापकारिषु शि.स.१०१ख/१०१; दीर्घः — {rtsi ro'i bcud 'thungs pa'i skyes bu ni tshe shin tu ring bar gnas so//} रसायनोपयुक्तः पुरुषो दीर्घमायुः पालयति ग.व्यू.३२०ख/४०४; आयामिनी— {shin tu ring ba'i mtshan mo 'di/} /{bdag gi dga' ba'i gegs su gyur//} आयामिनी यामिनीयं याता मे प्रियविघ्नताम् । अ.क.१३०१ख/१०८.९३; • अव्य. = {shin tu ring bar} सुदूरे — {byang chub lam las rtag par shin tu ring /} /{'phags pa'i nor las de dag shin tu ring //} बोधिपथादपि नित्यं सुदूरे आर्यधनादपि ते च सुदूरे । रा.प.२३५क/१३०; {le lo can la ni byang chub shin tu ring zhing rnam par ring ngo //} कुसीदानां पुनः सुदूरविदूरे बोधिः शि.स.१५१ख/१४६; दूरतरम् — {grags pa yon tan la btags kyang /} /{ring bas shin tu ring bar 'gro//} कीर्तिर्गुणनिबद्धाऽपि दूराद्दूरतरं गता ।। अ.क.२७ख/५३.५; सुचिरेण — {de tshig tu smras pa/} {kye ma bdag gi lag gu gnyis shin tu yun ring mo zhig nas gdod rnyed do//} सः…वाचं भाषते—अहो बत मे हस्तकौ सुचिरेण लब्धौ अ.श.२६१क/२३९; • समस्तपदे — {dpag tshad brgya ni tshun chad du/} /{brag ri mang pos bar bcad kyang /} /{shin tu ring na gnas pa yi/} /{blta bar bya ba gsal bar mthong //} अनेकशैलान्तरितं योजनानां शतादपि । आदूरस्थितं विस्पष्टं दृश्यं पश्यामि सर्वतः ।। जा.मा.१४क/१४; • सं. अतिविप्रकृष्टत्वम् — {shin tu ring ba'i phyir bzhi pa la ni snyoms par mi 'jug go//} अतिविप्रकृष्टत्वान्न चतुर्थी समापद्यते अभि.भा.७४ख/११५७; • पा. प्लुतः — {thig ler gnas pa ste dpral bar gnas pa zla ba'i rkang pa rtsa bcu bzhi'i bdag nyid ni dbyangs shin tu ring po bcu bzhi'i nyin bcu bzhis phyogs kyi nang du 'dor ro//} बिन्दुस्थं ललाटस्थं पक्षमध्ये त्यजति शशिपदं चतुर्दशनाड्यात्मकं चतुर्दशदिनैश्चतुर्दशप्लुतस्वरैः वि.प्र.२५६ख/२.६७.
shin tu ring po
= {shin tu ring /}
shin tu ring ba
= {shin tu ring /}
shin tu ring mo
= {shin tu ring /}
shin tu ring min
वि. नातिदीर्घः, ओ र्घा — {shin tu ring min thung ba min/} /{gnag pa ma yin dkar ba min//} नातिदीर्घा नातिह्रस्वा न कृष्णा न च गौरिका । हे.त.२७क/९०.
shin tu rid
= {shin tu rid pa/}
shin tu rid pa
वि. सुदुर्बलः — {shin tu rid pa'i wa dang khyir gyur} सुदुर्बलाः श्वानशृगालभूताः स.पु.३७ख/६६; क्लिष्टः — {der ni nags mes tshig gyur cing /} /{mi sdug shin tu rid pa'i lus//} तत्र दावानलप्लुष्टामनिष्टक्लिष्टविग्रहाम् । अ.क.१०८ख/१०.९७; परिक्षीणः — {tshul bzhin ma yin pa mang du yid la byed pa'i gang zag lus shin tu rings} (? {rid} ){pa} परिक्षीणवपुषोऽप्ययोनिशोमनस्कारबहुलस्य पुंसः त.प.९६क/६४४.
shin tu rol pa
ना. सुक्रीडा, अप्सरसा — {lha'i bu mo brgya stong phrag du ma dag tshogs pa 'di lta ste/} {lha'i bu mo ti la mchog ces bya ba dang}…{lha'i bu mo shin tu rol pa zhes bya ba dang} अनेकाश्चाप्सरसः शतसहस्राः सन्निपतिताः; तद्यथा — तिलोत्तमा नामाप्सरसा…सुक्रीडा नामाप्सरसा का.व्यू.२०१क/२५९.
वि. गरीयान्, ओ यसी — {pad ma'i skud pa bas kyang phra/} /{ri bo las kyang shin tu brling /} /{rgya mtsho bas kyang zab pa ste/} /{bde blag tu ni 'thob ma yin//} सूक्ष्मा मृणालतन्तुभ्यो गिरिभ्योऽपि गरीयसी । समुद्रेभ्योऽपि गम्भीरा सा सुखेन न लभ्यते ।। अ.क.१५९क/१७.२६.
shin tu legs par bklags pa
वि. सुस्वाध्यायितः — {lung dbog pa dang mnod pa ni shin tu legs par bklags pa dang shin tu yongs su byang ba dang the tshom med par byas te'o//} सुस्वाध्यायितं सुपरिमृष्टं निःसन्दिग्धं कृत्वोद्देशधारणं च वि.सू.९३क/१११.
shin tu legs par rtogs pa
वि. सुप्रतिविद्धः — {shin tu legs par ma rtogs pa} असुप्रतिविद्धः लो.को.२३५८.
shin tu legs par ma rtogs pa
वि. असुप्रतिविद्धः लो.को.२३५८.
shin tu legs par 'ongs
= {shin tu legs par 'ongs pa/}
shin tu legs par 'ongs pa
सुस्वागतम् — {gnyis kyis te mdzub mo dang gung mo rgyab tu yang dag par ldan pa dag gis shin tu legs par 'ongs pa brjod par 'gyur ro//} द्वाभ्यां तर्जनीमध्यमाभ्यां पृष्ठतः संयुक्ताभ्यां सुस्वागतं कथितं भवति वि.प्र.१७७ख/३.१८६.
shin tu legs par bsrungs
भू.का.कृ. सुसंरक्षितः — {blon po chen po dang grong rdal gyi mi dang yul gyi mi rnams kyis shin tu legs par bsrungs la} अमात्यनैगमजानपदसुसंरक्षितः अ.श.२४५ख/२२५.
shin tu legs spyod
पा. अत्यष्टिः, छन्दोभेदः मि.को.९३क ।
shin tu legs smra
सुप्रलापः, सुवचनम् — {shin tu legs smra legs par brjod//} सुप्रलापः सुवचनम् अ.को.१४१ख/१.६.१७; सुप्रलपतीति सुप्रलापः अ.वि.१.६.१७.
shin tu shes rab dang ldan pa
वि. प्रज्ञावत्तमः — {bdud kyi bu gang dag shin tu brtson 'grus dang ldan pa}…{shin tu shes rab dang ldan pa} ये च ते मारपुत्रा वीर्यवत्तमाश्च …प्रज्ञावत्तमाश्च ल.वि.१४८क/२१९.
shin tu bshad
भू.का.कृ. समुदाहृतः — {de dag thams cad gzhan smra ba/} /{ngas kyang de dag shin tu bshad//} परवादा ह्यमी सर्वे मया च समुदाहृताः ।। ल.अ.१७९क/१४३.
shin tu sems pa
उत्कलिका मि.को.१२६ख ।
shin tu ser skya
वि. सुकपिलः — {ral pa shin tu ser skya dang mig dmar ser dang gos dmar ser te las thams cad la mi bskyod pa spyi bor 'dzin pa'o//} सुकपिलजटिलं पिङ्गनेत्रं पिङ्गवस्त्रं सर्वकर्मणि अक्षोभ्यशिरोधारिणम् वि.प्र.१३८क/३.७५.
shin tu sra ba'i yul
वि. सुकठिनविषया — {sbom zhing thung la yan lag brtan ldan shin tu sra ba'i yul dang skra ni sbom pa glang chen ma zhes pa ste spyan ma'o//} स्थूला खर्वा दृढाङ्गी सुकठिनविषया हस्तिनी स्थूलकेशेति लोचना वि.प्र.१६५ख/३.१४२.
shin tu sred pa
वि. लोलुभः मि.को.१२६ख ।
shin tu sla ba
वि. स्वच्छः — {tshags kyis btsags pa shin tu sla ba} पट्टपरिस्रुतानि स्वच्छानि वि.सू.७५क/९२; {'dir ro dang phye ma dang sbyar ba'i btung ba dag 'dus pa nyid yin no//} {sman rtsabs shin tu sla ba yang ngo //} प्रविष्टत्वमत्र रसचूर्णारिष्टयोः । सौवीरकस्य च स्वच्छस्य वि.सू.७५ख/९३.
shin tu gsal
= {shin tu gsal ba/}
shin tu gsal ba
• वि. अतिस्फुटः— {rmi lam la sogs pa la}…{shes pa gnag rdzi'i bar du rang rig pa nyid du mngon sum gyis shin tu gsal bar grub bo//} स्वप्नादिषु…ज्ञानमागोपालमतिस्फुटमेव स्वसंवेदनप्रत्यक्षसिद्धम् त.प.३६०क/४४०; सुपरिस्फुटः — {de rnams rang rigs mi 'dra gang /} /{de rnams bsal byar shin tu gsal//} तेषां च ये विजातीयास्तेऽपोह्याः सुपरिस्फुटाः । त.स.४३क/४३५; सुव्यक्तः — {tshor ba chung ngu la ni nyams su myong ba shin tu gsal ba dang shas chen por 'dzin la} मृदुनि वेदिते सुव्यक्तस्तीव्रोऽनुभवो गृह्यते अभि.भा.६क/८८४; सुप्रकाशः — {shin tu gsal bar bskyed pa yi/} /{rig pa kun gyis rnam mdzes bdag//} सुप्रकाशोदिताशेषविद्याविद्योतितात्मनः । अ.क.२२क/३.२९; स्फुटतरः — {rnam pa shin tu gsal bar 'dzin pa'i shes pa ni rnal 'byor pa rnams kyi mngon sum yin no//} स्फुटतराकारग्राहि ज्ञानं योगिनः प्रत्यक्षम् न्या.टी.४४क/६८; पटीयान्, ओ यसी — {ji ltar byis pa rnams kyis bum pa'i rnam pa shin tu gsal bar nyams su myong ba} यथा च बालानां घटाकारः पटीयाननुभवः ख.टी.१५४क/२३२; {de yi grong khyer sgo bsrung phyir/} /{gnod sbyin gnas na 'phyang ba yi/} /{dril bu shin tu gsal ba ni/} /{pha rol zhugs tshe sgra sgrog byed//} तत्पुरे द्वाररक्षायै यक्षस्थानावलम्बिनी । परप्रवेशे कुरुते शब्दं घण्टी पटीयसी ।। अ.क.१७९क/२०.३९; स्वच्छः — {gnas brtan lhung bzed 'di ni shin tu gsal ba/} {dbyibs legs pa/} {longs spyod par bzod pa lags kyis} स्थविर इदं पात्रं स्वच्छं परिमण्डलं परिभोगक्षमम् वि.सू.२७ख/३४; {me long shin tu gsal ba lta bu} स्वच्छदर्पणसंस्थानीयम् प्र.अ.९२ख/१००; द्र.— {gser gyi sa le sbram de nyid rin po che mu sa ra gal bas btab na de bas kyang yongs su 'tsher ro//} {yongs su dag par 'gyur ro//} {'od shin tu gsal zhing dang bar 'gyur ro//} तदेव जातरूपं मुसारगल्वसृष्टं भूयस्या मात्रयोत्तप्यते परिशुध्यति प्रभास्वरतरं भवति द.भू.२१५ख/२९; • सं. १. सम्प्रख्यानम् — सम्प्रख्यानम् {shin tu gsal ba'am shin tu dran pa} म.व्यु.२६७१ (४९ख) २. स्फुटतरत्वम्— {sun 'byin pa shin tu gsal ba'i phyir ma brjod do//} स्फुटतरत्वाद् दूषणस्यैतन्नोक्तम् त.प. २१९क/९०७; • अव्य. सुतराम् — {de lta na yang tshad ma ma yin par shin tu gsal lo//} तथा च सुतरामेवाप्रामाण्यम् प्र.अ.६क/७.। {shin tu gsal bar} अतिपरिस्फुटम् — {mngon sum rtog pa dang bral bar/} /{shin tu gsal bar shes bya ste//} प्रत्यक्षं कल्पनापोढं वेद्यतेऽतिपरिस्फुटम् । त.स.४६क/४५८; सुव्यक्तम्— {de la'ang gal te sems gcig 'dod/} /{gzugs dang sgra sogs sems dag gi/} /{rang bzhin tha dad dang ldan par/} /{shin tu gsal bar ji ltar rigs//} तत्रापि रूपशब्दादिचेतसां वेद्यते कथम् । सुव्यक्तं भेदवद् रूपमेका चेच्चेतनेष्यते ।। त.स.१२क/१४२.
shin tu gsal bar gyur
वि. प्रभावभासितम् लो.को.२३५८.
shin tu bsags pa
• भू.का.कृ. सुसम्भृतः — {tshogs shin tu bsags pa} सुसम्भृतसम्भाराणाम् द.भू.१७४ख/८; • वि. उपचिततरम् म.व्यु.७४४७ (१०६क); द्र.— {shin tu bstsags pa/}
shin tu bsam pa
वि. सुविचिन्तितः — {byang chub sems dpa'i ting nge 'dzin rnam par dbye ba shin tu rnam par phye ba zhes bya ba mnyam par gzhog ste/} {byang chub sems pa'i ting nge 'dzin don shin tu bsam pa zhes bya ba dang} सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते । सुविचिन्तितार्थं च नाम द.भू.२३३क/३९; विचिन्तितः लो.को.२३५८.
shin tu bsil ba
वि. अतिशीतलः — {zhe sdang tsha gdung la yang shin tu bsil//} द्वेषोष्मतप्तेऽप्यतिशीतलानि अ.क.७९ख/८.१; एकान्तशीतलः — {de la dpyid sa gang yin pa de ni shin tu bsil ba'o//} तत्र यो ग्रैष्मिकः स एकान्तशीतलः ल.वि.९४ख/१३५.
shin tu bsrabs pa
वि. प्रतनुतरः — {sngon byas pa'i sdig pa'i rgyun shin tu bsrabs pas bgegs nye bar zhi ba ni} प्रतनुतरपुराकृतपापवृत्तेरुपशान्तविघ्नस्य बो.प.४४क/३.
shin tu bsrungs pa
वि. सुरक्षितः — {dran pa dang ldan pa'i rgyus 'di ltar de'i sgo dang po}… {shin tu dul ba dang shin tu sbas pa dang shin tu bsrungs pa dang}… {yin} स्मृत्या समन्वागमहेतोरेवमस्य प्रथमं द्वारं सुदान्तं भवति सुगुप्तं सुरक्षितम् अभि.स.भा.६७ख/९३.
shin tu bsregs
= {shin tu bsregs pa/}
shin tu bsregs pa
भू.का.कृ. सुपरितापितः — {sbyangs pa'i yon tan gyi sdom pa dang tshul khrims dang brtul zhugs dang dka' thub kyis shin tu bsregs} धूतगुणसंलेखशीलव्रततपःसुपरितापितश्च द.भू.२७८ख/६७.
shin tu bslabs
= {shin tu bslabs pa/}
shin tu bslabs pa
वि. सुशिक्षितः — {shin tu bslabs pas rnam rig gis/} /{'gro ba sna tshogs byin gyis slob/} अधिष्ठन्ति जगच्चित्रं प्र (वि भो.पा.)ज्ञप्त्या वै सुशिक्षिताः ।। ल.अ.१६१ख/११२; संशिक्षितः — {gar dang glu dbyangs sbyar ba shin tu bslabs pa 'di dag spyod cing des pa ma bzhud cig} नृत्यसङ्गीति संयोगि संशिक्षितं भुञ्ज कामानिमान् मा व्रजा सूरता ल.वि.१०६ख/१५४.
shin tu lha nger gyur
कृ. देदीप्यमानः — {dpal gyis ni rab tu 'bar/} {gzi brjid kyis ni shin tu lhang nger gyur} श्रिया जाज्वल्यमानः, तेजसा देदीप्यमानः स.पु.१६०ख/२४६.
shin tu lhag
वि. अतिरिक्तः — {rin chen mu tig dam pa'i tshogs las shin tu lhag/} /{tshul khrims dag ni dam pa rnams kyi rgyan du brjod//} सद्रत्नमुक्तानिकरातिरिक्तं शीलं सतामाभरणं वदन्ति ।। अ.क.६८ख/६.१७८.
shin tu lhung
पा. (ज्यो.) व्यतिपातः, योगविशेषः — {sel ba dang}… {shin tu lhung dang}… {tshangs pa dang dbang po dang khon 'dzin zhes pa ste sbyor ba nyi shu rtsa bdun no//} विष्कम्भः…व्यतिपातः…ब्रह्मा ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशति योगाः वि.प्र.१७९ख/१.३६.
shir sha
शिरीषम् — {chos rnams kun gyis mi bskyod pa/} /{khyod kyi brtan pa mngon bsams na/} /{sa yi brtan pa nyid kyang ni/} /{shir sha'i ge sar rtse ltar chung //} शिरीषपक्ष्माग्रलघु स्थैर्यं भवति पार्थिवम् । अकम्प्ये सर्वधर्माणां त्वत्स्थैर्येऽभिमुखीकृते ।। श.बु.१११ख/३६.
• क्रि. (अवि., अक.) शस्यति — {nyi ma gung ngam nam phyed na/} /{'di ni rnam pa kun du shis//} मध्याह्नेऽर्धरात्रे वा इदं शस्यति सर्वथा । गु.स.१२६क/७७; शस्यते — {bye brag med par ni keng rus chags bcas thams cad la/shis} {te} अभेदेन तु शस्यते—शङ्कला सर्वरागिणाम् अभि.भा.९ख/८९५; • सं. १. आशीः — {mi shis don bzhin shis pa ni/} /{brjod pa sngon du 'gro bar bya//} समभ्यधाद्विधाय प्रागशिवार्थामिवाशिषम् ।। अ.क.५१क/५.४८; {rgyal bar gyur cig ces bya ba'i tshig gi shis pa brjod de/} {rgyal po la 'di skad ces smras so//} जयाशीर्वचनपुरःसरं राजानमित्युवाच जा.मा.९क/९; मङ्गलम् — {ri dwags shor ba la mi shis/} /{de ni de nas 'ongs mthong nas//} ततो दृष्ट्वा तमायान्तं मृगयायाममङ्गलम् । अ.क.२८४क/३६.४५; शिवा — {tho rangs sa ni 'gul gyur na/} /{lus can shis dang zhi bar 'gyur//} प्रत्यूषे च शिवा शान्तिर्देहिनां च प्रकम्पने । म.मू.१९९ख/२१४; स्वस्तिकः — {rtag tu zhi dang shis pa yis/} /{las rnams dag la chags par gyur//} व्यग्रौ बभूवतुर्नित्यं शान्तिस्वस्तिककर्मसु ।। अ.क.४८ख/५.२३ २. = {phun tshogs} लक्ष्मीः, सम्पत् — {phun tshogs 'byor ldan dpal dang shis//} अथ सम्पदि ।। सम्पत्तिः श्रीश्च लक्ष्मीः अ.को.१९१क/२.८.८२; लक्ष्यत इति लक्ष्मीः । लक्ष दर्शनाङ्कनयोः अ.वि.२.८.८२; म.व्यु.२७४३ ( {dpal lam shis pa} म.व्यु.५०ख); • वि. शिवः, कल्याणप्रदः — {mdza' bo gal te gshegs na bzhud/} /{khyod kyi lam ni shis gyur cig//} गच्छ गच्छसि चेत्कान्त पन्थानः सन्तु ते शिवाः । का.आ.३२६ख/२.१४०; {rtag tu byang chub gzhol zhing shis/} /{gang 'di bstan pa dag la ni//} बोधिनिष्ठं सदा शिवम् ।। य एष सर्वबुद्धानां शासनम् म.मू.१८८ख/१२२; सत् — {legs pa dang yod pa dang shis pa dang dge ba dang dam pa dang mchod pa dang phan byed dang bden pa dang mkhas pa rnams la satra} मि.को.८८क; अव्य. स्वस्ति — {yang dag 'ongs nas shis pa'i tshig/} /{mngon du btang nas de la smras//} तमुवाच समभ्येत्य स्वस्तिवादपुरःसरम् । अ.क.२६ख/३.८४. •(द्र.— {tshul du shis pa/} {bkra shis/}).
shis pa brjod
= {shis brjod/}
shis pa brjod pa
= {shis brjod/}
shis pa brjod pa'i tshig
आशीर्वचनम् — {bstod pas dga' bar byed cing thal mo sbyar te shis pa brjod pa'i tshig ni 'don} स्तुतिसभाज (समावर्ज भो.पा.)नाञ्जलिप्रग्रहप्रणामाशीर्वचनप्रयोगसव्यापारस्य जा.मा.२०२क/२३४.
shis pa'i tshig
स्वस्तिवादः — {yang dag 'ongs nas shis pa'i tshig/} /{mngon du btang nas de la smras//} तमुवाच समभ्येत्य स्वस्तिवादपुरःसरम् । अ.क.२६ख/३.८४.
shis pa'i sa
मृत्सा — {yid 'ong legs pa'i sa la/} मृत्सा {shis pa'i sa} मि.को.१४२क ।
shis par brjod pa
= {shis brjod/}
shis tshig
= {shis pa'i tshig/}
shis mdzad
शिवङ्करः, बुद्धस्य नामपर्यायः म.व्यु.५७ (२ख).
shI ta
ना. शीता, नदी — {chu bo shI ta'i lho phyogs ma kha'i yul grong bye bas rnam par brgyan par kla klo'i stag gzig rnams kyi lha ma yin gyi chos rab tu 'jug par 'gyur ro//} शीतादक्षिणे मखविषये कोटिग्रामविभूषिते म्लेच्छानां तायि (? पि/जिका)नामसुरधर्मप्रवृत्तिर्भविष्यति वि.प्र.१७४क/१.२६; {de bas bdag cag khyod kyi bkas shI ta dang kha ba can gyi lho lang+ka'i gling gi byang 'phags pa'i yul du 'gro ba mchog go//} तस्माद् वयं तवाज्ञया वरमार्यविषयं गमिष्यामः, शीताहिमवतोर्दक्षिणं लङ्काद्वीपोत्तरमिति वि.प्र.१२९ख/१, पृ.२८.
शतपुष्पा — {lcam pa'i lo ma dang shung} (? {shu} ){ti dang sman bA rA ha rnams gcig tu byas te}… {sbyin sreg byas na} सौवर्चलां शतपुष्पां वाराहीं चैकतः कृत्वा जुहुयात् म.मू.२२४ख/२४४.
shu thag
= {shu dag/}
shu thor
= {shu ba} सिध्मम्, व्याधिविशेषः मि.को.५२ख ।
shu dag
वचा, ओषधिविशेषः — {gang gis mkhas pa dag khrus bgyid du stsal ba'i sman dang sngags ni 'di dag ste/} {shu dag}… {dbang po'i lag dang skal ba che/} /{dz+nya ma shing tsha a ga ru //} औषधयो मन्त्रा येन स्नापयन्ति च पण्डिताः । वचा…इन्द्रहस्ता महाभागा व्यामकमगरुः त्वचम् ।। सु.प्र.२९क/५५; वि.सू.७५ख/९३; {shu dag dri mchog mdud pa drug/} /{go lo mI dang tshigs brgya pa//} वचोग्रगन्धा षड्ग्रन्था गोलोमी शतपर्विका ।। अ.को.१६१ख/२.४.१०२; अनया वक्तीति वचा । वच परिभाषणे अ.वि.२.४.१०२; उग्रगन्धा — {spangs ma}…{shu dag} …/{rgyam tsha zhib tu btags//} नलदं…उग्रगन्धाः…लवणं च तैः सुपिष्टैः ।। अ.हृ.३२६क/६.३९.४६.
shu dag dkar po
श्वेतवचा — {zla ba gzas zin pa la shu dag dkar po blangs la/} {ba'i rnam lngas bkrus te} चन्द्रग्रहे श्वेतवचां गृह्य पञ्चगव्येन प्रक्षाल्य म.मू.२३०क/२५०; द्र.— {shu dag}… {dkar po gangs dang ldan pa'o//} वचा…शुक्ला हैमवती अ.को.१६१ख/२.४.१०३.
shu rdog
> बिंबरः, संख्याविशेषः — {de bzhin bre bo khal gcig la/} /{'bum dang bye ba shu rdog du//} द्रोणे खार्यां तथा लक्षाः कोट्यो वै बिंबराः कति ।। ल.अ.६६ख/१५; खर्वम् म.व्यु.८०६१ ( {shu rngogs} म.व्यु.११३क).
shu ba
पा. १. दद्रुः, ओ द्रूः, व्याधिविशेषः — {lus la lus kyi nad rnam pa mang po 'di lta ste/} {'bras dang phol mig dang shu ba dang} काये बहवः कायिका आबाधाः । तद्यथा—गण्डः, पिटकः, दद्रूः श्रा.भू.३०ख/७७; मि.को.५२ख २. = {sha khra} किलासम्, व्याधिविशेषः— {mdze yis lus ni mi sdug gyur/} /{shu bas lus kyi pags pa bkra//} विरूपिततनुः कुष्ठैः किलासशवलच्छविः । जा.मा.१४४ख/१६७; सिध्मम् — {sha khra dang ni shu ba 'o//} किलाससिध्मे अ.को.१७३ख/२.६.५३; सिध्यति भेषजेनाशु गच्छतीति सिध्मम् । षिधु गत्याम् अ.वि.२.६.५३; मि.को.५२ख ३. = {'bras} गण्डः — {shu ba mi yi gzugs 'dra ba/} /{reg tu mi bzod}… {bdag gis bzung gyur na//} गण्डोऽयं प्रतिमाकारो गृहीतो घट्टनासहः ।…मया बो.अ.१६क/६.४४.
shu ba can
वि. दद्रूलः — {gzugs ci lta bu dag la blta bar bya ba yin zhe na/} {'di lta ste/} {rgas pa dang}…{shu ba can dang} कथं रूपाणि पुना रूपाणि द्रष्टव्यानि? तद्यथा जीर्णं वा…दद्रूलं वा श्रा.भू.४९क/१२३; वि.सू.१२क/१३.
ना. श्रोणापरान्तः, जनपदः — {lho phyogs rgyud 'di nyid kyi yul shu ma phyi ma'i mtha' na grong khyer ka ling ga'i nags tshal zhes bya ba yod de} इहैव दक्षिणापथे श्रोणापरान्तेषु जनपदेषु कलिङ्गवनं नाम नगरम् ग.व्यू.५४क/१४७.
shu la ma Ni
शूलमणिः, मध्यमरत्नविशेषः — {de bzhin du rin po che 'bring po ni mu tig dang byi ru dang mu men dang shu la ma Ni dang thig le drug pa'o//} तथा मध्यमरत्नानि मुक्ताप्रवालराजपट्टशूलमणिषड्बिन्दुकाश्चेति वि.प्र.१४९ख/३.९६.
shug
= {shug pa/}
shug gnyis
मिथुनम् — {ngang pa mang po 'khod pa de'i nang nas ngang pa shug gnyis shig} अन्यतमं हंसमिथुनं तस्मादेव हंसयूथात् जा.मा.११८क/१३७; {ngang pa shug gnyis po de gnyis yid bzhin gyi mtsho na 'khod 'khod kyang} तस्य मानससरःसमुचितस्यापि हंसमिथुनस्य जा.मा.११८क/१३७.
shug gnyis po
= {shug gnyis/}
shug tu 'grogs pa
मिथुनम् — {ngang pa dang bya ka ran da ba dang ngur pa shug tu 'grogs pa rnams kyis mdzes par byas pa} हंसकारण्डवचक्रवाकमिथुनोपशोभिते जा.मा.८६क/९९.
shug pa
पद्मकम् — {tsan dan dang dbyi mo dang shug pa dang sle tres dang thang shing dang skyer pa dag go/} चन्दनं चविका पद्मकं गुडूची देवदारु हरिद्रार्द्रकम् वि.सू.७५ख/९३; पत्राङ्गम् — {pa trA ng+ga ni tsan dan dmar/} /{gro ga dang ni shug pa la//} श्री.को.१७३ख ।
shugs
• सं. १. वेगः — {khyod kyi sras po brtson 'grus dang /} /{shugs dang stobs dang ldan} तनयास्तवेमे । वीर्येण वेगेन बलेन युक्ताः ल.वि.१५४क/२२९; {shugs kyis rgyug pa} वेगेन धावन्तः त.स.७८ख/७३०; {gang gi shugs kyis gzings 'di ni/} /{'dren par byed cing rnam par g}.{yo//} कृष्यमाणं प्रवहणं यस्य वेगेन घूर्णते ।। अ.क.२२२ख/८९.१४; आवेगः — {'di ltar 'khor lo dbyig pas bskor ba'i bya ba dang bral nas yang snga ma'i shugs kyi dbang gis 'khor ba} यथा हि चक्रस्योपरतेऽपि दण्डप्रेरणव्यापारे पूर्वावेगवशाद् भ्रमणम् त.प.३०५ख/१०६९; जवः — {nam mkha' lding dang rlung gi shugs dang 'dra bar 'gro ba} गरुडपवनजवसमगतिना वि.व.२०९ख/१.८४; {rta la sogs pa la yod pa'i shugs} अश्वादिगतो जवः त.प.१६०क/७७३; {rlung de chu'i shugs dang bcas par slar log pa dang} सह सलिलजवेन स मारुतो व्यावर्तमानः जा.मा.८५क/९८ २. आवेशः — {thams cad mkhyen pa nyid kyi shugs rab tu 'byung ba zhes bya ba'i gzungs kyi dkyil 'khor} सर्वज्ञतावेशप्रभेण च नाम्ना धारणीमण्डलेन ग.व्यू.१५०ख/२३४; समावेशः — । {mi bzod pa'i shugs drag pos smin ma rab tu g}.{yo zhing mig zur gyis lta bas} भ्रूभङ्गैरसूयासमावेशतीक्ष्णैस्तिर्यगवेक्षितैः जा.मा.१६८ख/१९४; वेगः — {sems spro ba'i shugs yangs pas} विपुलचित्तौद्बिल्यवेगेन ग.व्यू.१७२क/२५४; संवेगः — {de lta na 'di 'jigs pa yi/} /{shugs las ldang 'gyur smra bar 'gyur//} तदेष भयसंवेगादुत्तिष्ठति च वक्ति च ।। अ.क.२९०ख/३७.३५; आवेगः — {'khor lo bskor ba'i sbyor ba bzhin/} /{rtog pa med kyang skyob pa ni/} /{tshogs kyi shugs kyi nus pa yis/} /{bstan pa gzhan dag 'jug par 'gyur//} चक्रभ्रमणयोगेन निर्विकल्पेऽपि तायिनि । सम्भारावेगसामर्थ्याद् देशना सम्प्रवर्तते ।। त.स.१२२ख/१०६९; वशः — {rgyal po de drang srong de la bsdigs shing khro ba'i shugs kyis ral gri phyung ste} स राजा तमृषिवरं सन्तर्जयन् रोषवशान्निष्कृष्य खड्गम् जा.मा.१६९क/१९५; द्र.— {khye'u 'di stobs kyi shugs dang ldan pa} अयं दारको बलवान् अ.श.१७४ख/१६१; {dge ba'i rtsa ba'i stobs kyi shugs kyis bton te} कुशलमूलबलेनोद्धृत्य द.भू.१९१ख/१८; {dpa' ba'i shugs kyis rtsol ba drag por gyur//} व्यवसायः पटुतां जगाम शौर्यात् जा.मा.१६०क/१८४ ३. = {nus pa} बलम् — {de kho na nyid kyi ye shes kyi rlung gi shugs kyis ma rig pa'i sgrib pa'i ljon shing drungs phyung ba rnams kyi ni ma yin te} न पुनस्तत्त्वज्ञानानिलबलात् समुन्मूलिताविद्यानीवरणतरूणाम् प्र.प.७५ख/९५; सामर्थ्यम् — {'brel pa ston pa'i tshig ni med de/} {de ni shugs kyis rtogs par bya'o//} सम्बन्धप्रतिपादनपदं तु न विद्यते, सामर्थ्यादेव तु स प्रतिपत्तव्यः बो.प.४२क/१; {tshig 'dis ni shugs kyis gnyi ga 'phen par byed kyi} वचनमेतत् सामर्थ्यादुभयमाक्षिपति हे.बि.२५४ख/७२; {rtog pa bkag pas shes pa shugs kyis thob pa'i phyir} कल्पनाप्रतिषेधाच्च ज्ञानस्य सामर्थ्यलब्धत्वात् त.प.२क/४४९ ४. आवेधः — {stong nyid ni sgyu ma'i rang bzhin med pa nyid yin la/} {bag chags ni des gzhag pa'i shugs yin te} शून्यताया मायास्वभावनिःस्वभावताया वासना तस्या आधानम् आवेधः बो.प.२११ख/१९७; आधानम् — {de de lta bu'i stobs kyi shugs dang ldan pas bya ba thams cad kyang yang dag par ston la} स एवंबलाधानप्राप्तः सर्वक्रियाश्च सन्दर्शयति द.भू.२४६क/४६; {dbang phyug gi stobs kyi shugs kyis} ऐश्वर्यबलाधानेन अ.श.२६९ख/२४७; {las kyi stobs kyi shugs thob pas} कर्मबलाधानप्राप्तत्वात् अ.श.२६९ख/२४७ ५. = {rgyun} धारा, प्रवाहः — {de nas bzung ste gnyid log gam/} /{bag med gyur kyang bsod nams shugs/} /{rgyun mi 'chad par du ma zhig/} /{nam mkha' mnyam par rab tu 'byung //} ततःप्रभृति सुप्तस्य प्रमत्तस्याप्यनेकशः । अविच्छिन्नाः पुण्यधाराः प्रवर्तन्ते नभःसमाः ।। बो.अ.२ख/१.१९; ओघः — {khrel med mi dag phyung ba bas/} /{chu yi shugs kyis khyer ba yi/} /{shing dag phyung yang bla 'o zhes/} /{gtam du grags pa de re bden//} स सत्य एव प्रवादोऽयमुदकौघगतं किल । दार्वेव वरमुद्धर्तुं नाकृतज्ञमतिं जनम् ।। जा.मा.१५५क/१७८; रयः — {'bab chu drag po'i shugs kyis bdas gyur kyang} विवर्त्यमानोऽपि नदीरयेण जा.मा.१५२क/१७५ ६. निश्वासः — {shugs ring ring zhing dro ba'i rlung dag gis/} /{mi bzad gdung ba gsal byas de la smras//} तमूचिरे सूचिततीव्रतापाः दीर्घोष्णनिश्वाससमीरणेन ।। अ.क.३२क/३.१५०; उच्छ्वासः — {slong ba'i bsam pa 'bras med pa'i/} /{shugs rings bdag gis yongs mi bzod//} दीर्घोच्छ्वासं सहे नाहमाशावैफल्यमर्थिनः ।। अ.क.५०क/५.४१; • पा. वेगः, संस्कारविशेषः — {'dus byas pa ni rnam pa gsum ste/} {shugs dang bag chags dang gnas pa 'jog pa'o//} त्रिविधः संस्कारः—वेगः, भावना, स्थितस्थापकश्च त.प.२८५क/२८२.
shugs kyis
वेगेन — {phug na sbrul kha chu'i rgyun chen po'i shugs kyis rgyug pa zhig mchis te} गुहायां लालास्रोतसा महता अजगरो वेगेन प्रधावति वि.व.२१३क/१.८८; तरसा म.व्यु.६८५२ (९७ख); सामर्थ्यात् — {bya ba'i shugs kyis byed pa po 'phangs pa'i phyir de ltar rtogs so zhe na} व्यापारसामर्थ्यात् कर्तुराक्षेपादेवं प्रतीतिरिति चेत् प्र.अ.१४ख/१६; सामर्थ्येन — {dngos kyi rnam pa gcig nyid la/} /{de ltar rab tu bsgrubs pa yi/} /{shugs kyis med par dgag pa yang /} /{rab tu rtogs par 'gyur ba yin//} साक्षादाकार एत (एक भो.पा.)स्मिन्नेवं च प्रतिपादिते । प्रसज्यप्रतिषेधोऽपि सामर्थ्येन प्रतीयते ।। त.स.३८क/३९३; सामर्थ्यतः — {dngos su ba dang shugs kyis te/} /{gang phyir rjes 'gro ldog par ldan//} साक्षात् सामर्थ्यतो यस्मान्नान्वयोऽव्यतिरेकवान् ।। त.स.३८क/३९५; अर्थात् — {ma 'ongs pa ni gang zhig ma byung ba las re zhig mi 'byung ba yin no zhes bya bar shugs kyis go bar 'gyur ro//} अनागतस्तु यो न तावदभूत्वा भवतीत्यर्थाद् गम्यते अभि.स्फु.११६क/८१०.
shugs kyi 'dor ba
वेगजहः लो.को.२३५९.
shugs kyi bye brag can
द्र.— {rnam pa gcig tu na 'jig pa dang shugs kyi bye brag can gyi rlung zhes 'bru mang po pa'o//} यद्वा—क्षयिणी वेगित्वसम्पद्यस्य वायोरिति बहुव्रीहिः त.प.१४३ख/७३९. {shugs kyi yul} सामर्थ्यविषयः — {de yang 'di'i shugs kyi yul la phyogs zhes brjod do//} स चास्य सामर्थ्यविषयः पक्ष इति गीयते वा.टी.१००ख/६१.
shugs bkag
• सं. वेगरोधः — {tshad pas 'khru ba}…{'bu dang shugs ni bkag las 'byung //} अतीसारः…जायते …कृमिभ्यो वेगरोधाच्च अ.हृ.१४१ख/३.८.३; वेगसंरोधः — {drag shul bsten dang shugs bkag dang /} /{bzhi po 'di dag de yi rgyu//} साहसं वेगसंरोधः…चत्वारस्तस्य हेतवः ।। अ.हृ.१३५क/३.५.४; वेगधारणम्— {shugs ni bkag dang btsir ba yis/} /{nad ni kun kyang 'byung bar 'gyur//} रोगाः सर्वेऽपि जायन्ते वेगोदीरणधारणैः । अ.हृ.५१क/१.४.२२; धारणम् — {shugs bkag btsir dang khur dang lam/} /{yan lag log par 'chus pa dang //} धारणेरणभाराध्वविषमाङ्गप्रवर्तनैः ।। अ.हृ.१४७क/३.११.२८; • वि. वेगविधारी — {khyad par du ni nyam chung zhing /} /{me drod zhan dang shugs bkag pa'i/} /{zas ni rlung gis bkag pa dang //} विशेषाद्दुर्बलस्याल्पवह्नेर्वेगविधारिणः । पीडितं मारुतेनान्नम् अ.हृ.६५क/१.८.१०.
shugs mnga' ba
ना. वेगधारी, तथागतः — {lha ma yin gyi dbang po zhig tu gyur te/} {de bzhin gshegs pa shugs mnga' ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} असुरेन्द्रभूतेन वेगधारी नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९८क/२७८.
shugs can
तरः (तरस्) मि.को.४५ख; द्र.— {rta sprin gyi shugs can lta bu dag dang} बालाहकसदृशा अश्वाः अ.श.२४०क/२२०.
shugs bcas
• वि. सोच्छ्वासः — {myur bar 'ong ba'i shugs bcas pas/} /{grub bdag bu mo la smras pa//} त्वरागमनसोच्छ्वासः प्राह सिद्धाधिपात्मजाम् ।। अ.क.२९७ख/१०८.५५; • सं. = {shugs bcas nyid} वेगित्वम् — {de ni rim pas 'jug nyid phyir/} /{'jig pa dang ni shugs bcas yod//} तस्य च क्रमवृत्तित्वात् क्षयिवेगित्वसम्पदः । त.स.७९ख/७३८.
वि. वेगहीनः — {bya ba byas pa dang 'bras bu byung zin pa'i phyir shugs nyams pas} कृतकृत्यदत्तफलत्वाच्च वेगहीन इति अभि.स्फु.२६४क/१०८१.
shugs nyid bcas pa
वेगवत्त्वम् — {'gro dang shugs nyid bcas pa yis/} /{de dag gang dang gang las 'byung //} गतिमद्वेगवत्त्वाभ्यां ते चायान्ति यतो यतः । त.स.८०ख/७४७; द्र. {shugs nyid ldan/}
shugs nyid ldan
वेगवत्त्वम् — {shugs nyid ldan phyir de yang ni/} /{ji srid shugs yod bar du gnas//} वेगवत्त्वाच्च सोऽवश्यं यावद्वेगं प्रतिष्ठते ।। त.स.७९ख/७३७.
shugs dang bcas
= {shugs bcas/}
shugs dang bcas pa
= {shugs bcas/}
shugs dang ldan
= {shugs ldan/}
shugs dang ldan pa
= {shugs ldan/}
shugs drag
= {shugs drag po/}
shugs drag stobs chen
ना. महाबलवेगस्थामा, गरुडेन्द्रः — {nam mkha' lding gi dbang po shugs drag stobs chen dang}…{lta bu'i lus kyi sprin du mngon par 'thon cing sems can yongs su smin par byed pa mthong ngo //} महाबलवेगस्थामगरुडेन्द्र… सदृशात्मभावमेघनिश्चरितान् सत्त्वान् परिपाचयमानानपश्यत् ग.व्यू.१०४क/१९३; द्र. {shugs chen mthu thob/}
shugs drag po
महावेगः — {shugs drag pos bangs te blta ba'i mthu med pa} महावेगग्रस्ता अवलोकनासमर्थाः शि.स.१५८ख/१५२; वेगः— {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du}…{shugs drag 'dzin pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा…वेगधारिणः ग.व्यू.२७८ख/३४७; जवः — {rgya mtsho'i rlabs rlung gi shugs drag pos phul ba 'dra bas} अनिलजवाकलितमिवार्णवजलम् जा.मा.१५९ख/१८३.
shugs drag 'dzin pa
ना. वेगधारी, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' byams pa'i yum du ji ltar 'gyur ba de bzhin du}…{shugs drag 'dzin pa dang} जननी…यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा… वेगधारिणः ग.व्यू.२७८ख/३४७.
shugs ldan
• वि. वेगवान् — {las kyi rdzu 'phrul shugs dang ldan//} कर्मर्द्धिवेगवान् अभि.को.७ख/३.१४; {rdzu 'phrul ni nam mkha' la 'gro ba'o//} {las kyi rdzu 'phrul byed pas na las kyi rdzu 'phrul lo//} {de'i shugs ni las kyi rdzu 'phrul gyi shugs te mgyogs pa nyid do//} {de 'di la yod pas na las kyi rdzu 'phrul gyi shugs dang ldan pa'o//} ऋद्धिः आकाशगमनम्, कर्मणा ऋद्धिः कर्मर्द्धिः, तस्या वेगः कर्मर्द्धिवेगः शीघ्रता, सोऽस्यास्तीति कर्मर्द्धिवेगवान् अभि.भा.१२०क/४२४; वेगवती — {lho phyogs kyi 'jig rten gyi khams stobs thams cad kyi shugs dang ldan pa na} दक्षिणायां दिशि सर्वबलवेगवत्यां लोकधातौ ग.व्यू.३४६क/६५; • ना. ऐरावतः, नागराजः — {klu'i rgyal po shugs ldan dang dga' bo dang bsnyen dga' bo la stsogs pa klu brgya stong phrag bcu dag} दश च नाग(शत)सहस्राणि ऐरावतनन्दोपनन्दनागराजप्रमुखानि ग.व्यू.३८४क/९२.
shugs ldan pa
= {shugs ldan/}
shugs nar zhes 'byin pa
• वि. विनिश्वासपरः— {gzhan gyis pham du dogs pa'i bdud dag kyang /} /{da ni nges par shugs kyang nar zhes 'byin//} पराजयाशङ्कितजातसम्भ्रमो ध्रुवं विनिश्वासपरोऽद्य मन्मथः ।। जा.मा.६ख/६; • सं. निश्वसितम् — {tshong pa de dag gis de thos nas}…{shugs nar zhes 'byin pa tsam la brten cing de nyid du mchis shes 'khod do//} तच्छ्रुत्वा ते वाणिजकाः…निश्वसितमात्रपरायणास्तत्रैव निषेदुः जा.मा.८३ख/९६.
shugs gnas ye shes
स्थितवेगज्ञानः लो.को.२३५९.
shugs gnas ye shes ldan
स्थितवेगज्ञानः लो.को.२३५९.
shugs gnas ye shes ldan pa
= {shugs gnas ye shes ldan/}
shugs phyung
भू.का.कृ. उच्छ्वासः छोरितः — {mos zas bzang po byin nas zos te shugs phyung nas} तस्य तया प्रणीता (? प्रणीत)प्रणीतान्याहाराण्यनुप्रदत्ताः । भुक्त्वा च उच्छ्वासं छोरितम् का.व्यू.२२४ख/२८७; द्र.— {dman pa'i tshig de yang yang des bsams nas/} /{smad pa'i gdung ba tsha ba'i mes reg pas/} /{shugs phyung dus ni 'phang bar mngon 'dod pas/} /{dal gyis rgyud mang dag ni sbreng zhing blangs//} मुहुर्विचिन्त्येति स नीचवाक्यं लीनावमानव्यसनाग्नितप्तः । निःश्वस्य कालक्षेपणाभिकाङ्क्षी शनैरगायत्कलयन् विपञ्चीम् ।। अ.क.६४ख/५९.१३४.
दीर्घोच्छ्वासः — {shugs rings phyung nas ma ma ni/} /{rgan mo bdag la mngon phyogs smras//} वृद्धधात्रीः समभ्येत्य दीर्घोच्छ्वासाज्जगाद सा ।। अ.क.२३१ख/८९.१२६; उच्छ्वासः — {dpal gyi mya ngan shugs ring bzhin/} / ग्. {yo ba'i rlung ni rab langs pa//} संसर्पिपवनोल्लासैः शोकोच्छ्वास इव श्रियः ।। अ.क.२२१ख/२४.१५३; अ.क.५६ख/५९.६६; निःश्वासः — {slong ba phyir phyogs kha yis ni/} /{sdug bsngal shugs rings yongs mi bzod//} न सहे दुःखनिःश्वासं विमुखस्य मुखेऽर्थिनः ।। अ.क.५७ख/६.४७; निश्वसितम् — {shugs rings mthun phyogs rlung gis rjes dpag bya/} /{dran pa'i mda' lhung gzhon nus de la smras//} कुमारः । तमब्रवीन्निश्वसितानुमेयसपक्षपात (वात लि.पा.)स्मरबाणपातः ।। अ.क.२९८ख/१०८.६६.
shugs ring can
कृ. श्वसन् — {ces pa rgyal po'i tshig thos nas/} /{yongs su bzhin log shugs rings can/}…/{rngon pas lan ni rab smras pa//} श्रुत्वेति राजवचनं परिम्लानाननः श्वसन् ।…प्रत्यभाषत लुब्धकः ।। अ.क.३९क/५५.२५.
shugs ring ldan pa
वि. सोच्छ्वासः, ओ सा — {mdza' mo shugs rings ldan pa la/} /{dga' bo bzhin ni phyir phyogs nas/} /{bdag ni ring por mi thogs par/} /{'ong ba 'di nyid ces rab smras//} नन्दः प्रणयिनीं दृष्ट्वा सोच्छ्वासं (सां लि.पा.) चलिताननाम् । अयमागत एवाहमचिरादित्यभाषत ।। अ.क.१०१क/१०.१८.
shugs ring ldan ma
वि.स्त्री. उच्छ्वासिनी — {dbul ba'i shugs rings ldan ma des/} /{pha yi yid ni gdung bar byed//} दरिद्रोच्छ्वासिनी सा हि पितुर्दहति मानसम् ।। अ.क.८५क/६३.२३.
shugs ring po 'byin pa
वि. विनिःश्वसितमात्रपरायणः, ओ णा — {de ltar btsun mo de dag mya ngan byed pa'i shugs ring po 'byin pa rnams byer te dong ba'i 'og tu} इति तासु देवीष्वनुशोचितविनिःश्वसितमात्रपरायणास्वपयातासु जा.मा.१६९क/१९५.
shugs rings
= {shugs ring /}
shugs las byung
वि. वेगोत्थितः — {dri med thugs rje brgya pa nyid kyi shugs las byung /} /{smon lam grub pa 'gag pa med pa'i chos nyid can//} सत (शत पा.भे.)तामला करुणवेगतोत्थिता प्रणिधानसिद्धिरनिरोधधर्मता ।। स.दु.१११क/१७४.
shung ti
= {shu ti/}
shun
= {shun pa/}
shun bcas
वि. तुषी — {las ni shun bcas 'bras dang 'dra//} तुषितण्डुलवत् कर्म अभि.को.८क/३.३७; {'di la shun pa yod pas na shun pa dang bcas pa ste/} {shun pa lta bu'i nyon mongs pa ni bshad zin to//} तुषोऽस्यास्तीति तुषी । तुषस्थानीयः क्लेश उक्तः अभि.भा.१३९क/४९०.
shun bcas 'bras
तुषितण्डुलः — {las ni shun bcas 'bras dang 'dra//} तुषितण्डुलवत् कर्म अभि.को.८क/३.३७; {'di la shun pa yod pas na shun pa dang bcas pa ste/} {shun pa lta bu'i nyon mongs pa ni bshad zin to//} {da ni shun pa dang bcas pa'i 'bras bu lta bu'i las brjod par bya'o//} तुषोऽस्यास्तीति तुषी । तुषस्थानीयः क्लेश उक्तः । इदानीं तुषितण्डुलस्थानीयं कर्मोच्यते अभि.भा.१३९क/४९०.
shun dor 'bru
बहुलीकृतम् — पूतम् {'bru gtsang sbun bral/} {de la/} बहुलीकृतम् {gad dar byas sam/} {shun dor 'bru zer} मि.को.३६क ।
१. = {shing shun} त्वक्, वल्कलम् — {de'i shun pas rma la reg ma thag tu rma thams cad 'tsho bar 'gyur ro//} तस्य सहनिपातिता त्वक् सर्वव्रणान् संरोहयति ग.व्यू.३१२ख/३९८; {shun pa dang phri dang 'dab ma skya bo dang me tog kha phye ba dang 'bras bu smin pa rnams ni phyed shi ba nyid du rjes su tha snyad gdags so//} त्वक्फल्गुपाण्डुपत्रपुष्पितपुष्पपक्वफलानामर्धमृततया व्यवहारः वि.सू.३०ख/३८; वल्कलः, ओ लम् — {rtswa mun dza dang zar ma'i shun pa dang} मुञ्जासनवल्कल(–) ल.वि.१२२ख/१८३; {lpags mo dang /} /{skogs shun zhes pa mo min no//} त्वक् स्त्री वल्कं वल्कलमस्त्रियाम् अ.को.१५४ख/२.४.१२; वलते संवृणोतीति वल्कम् । वल्कलं च । वल संवरणे अ.वि.२.४.१२ २. तुषः, धान्यत्वक् — {'dir ni nyon mongs sa bon bzhin/} /{klu bzhin rtsa bzhin ljon shing bzhin/} /{de bzhin shun pa bzhin du 'dod//} अत्र तु क्लेश इष्यते । बीजवन्नागवन्मूलवृक्षवत् तुषवत् तथा ।। अभि.को.८क/३.३६ ३. = {sbrul shun} कञ्चुकः — {rang gi lus sbrul gyi shun pa bzhin du lan gsum du dor bar bya'o//} स्वशरीरं सर्पकञ्चुकवत् त्यजेत् त्रीन् वारान् वि.प्र.१०९ख/३.३५; {mtshungs pa sbrul skogs shun pa 'o//} समौ कञ्चुकनिर्मोकौ अ.को.१४६क/१.१०.६; निर्मुच्यत इति निर्मोकः । मृच्Ḷ मोक्षणे अ.वि.१.१०.६ ४. फल्गुः — {shun pa dang ni bral phyir de/} /{bde gshegs sbrang rtsi'i snying po bzhin//} फल्गुव्यपगमात्तच्च सुगतक्षौद्रसारवत् ।। र.वि.११६ख/८१.
shun pa can
वि. वल्कलवान् श.को.१२४०.
shun pa brjes
निर्मुक्तः, मुक्तकञ्चुकसर्पः — {shun pa brjes dang go cha grol//} निर्मुक्तो मुक्तकञ्चुकः अ.को.१४६क/१.१०.३; निर्मुक्तः कञ्चुको येन निर्मुक्तः । मुच्Ḷ मोक्षणे । मुक्तकञ्चुकसर्पनाम अ.वि.१.१०.३.
shun pa mthug
= {lo ma bdun pa} विशालत्वक्, सप्तपर्णः — {lo ma bdun pa shun pa mthug/} /{ston ka 'byung dang mi mnyam mnga'} (? {'dab})// सप्तपर्णो विशालत्वक् शारदो विषमच्छदः । अ.को.१५५ख/२.४.२३; विशाला त्वक् यस्य विशालत्वक् अ.वि.२.४.२३.
shun pa dang bcas pa
= {shun bcas/}
shun pa dang bcas pa'i 'bras bu
= {shun bcas 'bras/}
shun pa dor ba
निर्मोकः — {gdengs can shun pa dor ba ltar/} /{yongs su mya ngan 'das pa thob//} फणिनिर्मोककलया परिनिर्वृतिमाप्तवान् ।। अ.क.१८६क/८०.६४.
त्वगपोहः — {'dis ni ser skya la sogs kyis/} /{mi rtag sogs phyir sems med la/} /{srog} (? {sogs} ){dang shun pa bshus na ni/} /{shi phyir sems ldan dpyad pa yin//} एतेन कापिलादीनामचैतन्यादि चिन्तितम् । अनित्यादेश्च चैतन्यं मरणात् त्वगपोहतः ।। प्र.अ.४०क/४६.
shun pags
= {shun lpags/}
shun pa'i lpags
= {shun lpags/}
shun pa'i sbubs
त्वक्कोशः — {nyon mongs pa ni shun pa'i sbubs dang 'dra la} त्वक्कोशसदृशाः क्लेशाः र.व्या.१०७ख/६३.
shun lpags
वल्कलः, ओ लम् — {bdag gi lpags pa a dzin gyon/} /{bdag gi spu yis shun lpags byas//} स्वचर्माजिनसंवीतः स्वतनूरुहवल्कलः । जा.मा.२५ख/३०; त्वक् — {yal ga dang lo ma dang 'dab ma dang 'khri shing dang shun pags kyi skyon dang bral ba} अपगतशाखापत्रपलाशप्रपाटिकात्वग्फल्गुः म.व्यु.४३३ (११क); द्र. {shing gi shun lpags/}
shun phrags
१. त्वक् — {byang chub sems dpa' thams cad mkhyen pa nyid du sems bskyed pa'i sa bon las byung ba'i smon lam gyi shing gi yon tan dang ye shes kyi shun phrags kyi dri zhim po'i ngad 'byung ba} यो बोधिसत्त्वस्य सर्वज्ञताचित्तोत्पादबीजप्रणिधिवृक्षगुणज्ञानत्वचो गन्धः प्रवाति ग.व्यू.३१६ख/४०१; छविः — {shing sus kyang mi tshugs pa dang kun nas 'du ba'i shun phrags kyi dri zhim po 'byung ba} यः पारियात्रकस्य कोविदारस्य च्छविगन्धः प्रवाति ग.व्यू.३१६ख/४०१ २. तुषः — {dper na shun phrags kyi nang gi 'bras yongs su spangs nas 'bras thug po che don du gnyer ba phub ma rdung ba 'ba' zhig byed pa} यथा तुषान्तर्गततण्डुलपरित्यागेन तण्डुलार्थिनः केवलं तुषकण्डनम् त.प.२६२क/९९३.
shubs
कोशः, ओ शम् — {ral gri shubs med g}.{yo ba yi/} /{mi bzad rba rlabs kyis 'khrugs nags//} वलन्निष्कोशनिस्त्रिंशविषमोर्मिवनाकुले । अ.क.४३क/५६.१०; {mtshon gyi shubs dang khab ral dang rams phyis ni ma gtogs so//} समुत्सृज्य शस्त्रकोशं सूचीगृहकं मेलान्धुकं च वि.सू.९८ख/११९; स्थविका— {zhun mar ram 'bru mar gyis bskus te shugs} (? {shubs} ){su gzhug go//} स्थविकायां निधानं म्रक्षयित्वा सर्पिषा तैलेन वा वि.सू.७७क/९४. •(द्र.— {mda' shubs/}).
पट्टिका म.व्यु.८९९४ (१२४ख); {rgya cang dang shur bu dang lcag pod dang shur bu phre'u yang ngo //} अष्कुञ्चकपरट्टिकि (? आकञ्चुकपट्टिका)लोठकमुरुचिकानां च वि.सू.३३ख/४२; द्र. {shur bu phre'u/}
shur bu phre'u
मुरुचिका — {rgya cang dang shur bu dang lcag pod dang shur bu phre'u yang ngo //} अष्कुञ्चकपरट्टिकि (? आकञ्चुकपट्टिका)लोठकमुरुचिकानां च वि.सू.३३ख/४२; {zhwa dang lham sgro gu can dang stod kor snang tshangs can rgya cang dang lcag pod dang shur bu phre'u la sogs pa'i don du de tsam dag la ni nyes pa med do//} निर्दोषं खोलापूलालेप्यकायष्कुञ्चकलोढकवप्र (? कञ्चुकलोठकमु)रुचिकार्थं तन्मात्राणाम् वि.सू.२६क/३२; {ma grub na/} {lcag pod dam shur bu phre'us sam}…{bcings te} असम्म (म्प भो.पा.)त्तौ पट्टिकया लोठिकया मुरुचिकया वा…बद्ध्वा वि.सू.३९क/४९.
shul
= {lam} मार्गः, पथः — {bcom ldan 'das 'di na ma he ma rungs pa mchis kyis/} {shul 'dir mi gshegs su gsol} भगवन्, इमं मार्गं वर्जय, दुष्टमहिषोऽत्र प्रतिवसति अ.श.१५९क/१४८; पन्थाः — {bshos kyang phal pa gsol mdzad cing /} /{res 'ga' smyung ba dag kyang mdzad/} /{nyam nga'i shul du'ang gshegs mdzad cing /} /{rad rod can du'ang mnal ba mdzad//} कदन्नान्यपि भुक्तानि क्वचित् क्षुदधिवासिता । पन्थानो विषमाः क्षुण्णाः सुप्तं गोकण्टकेष्वपि ।। श.बु.११४ख/११५; पथः — {yum gang du mchis/} {shul ni gang nas} अम्ब, कुत्र गता ? कतरेण पथेन वि.व.२१४क/१.९०; अध्वा — {lam dang 'gro bya bgrod bya dang /} /{shul dang 'jug bya goms dang lam/} /{'khor bya dang ni rkang gcig pa//} अयनं वर्त्म मार्गाध्वपन्थानः पदवी सृतिः । सरणिः पद्धतिः पद्या वर्तन्येकपदीति च ।। अ.को.२१५१क/२.१.१५; अद्यते भक्ष्यते पथिकैरत्रेत्यध्वा । अद भक्षणे अ.वि.२.१.१५; मि.को.१४३क ।
shul lam
= {lam} सृतिः, मार्गः मि.को.१४३क ।
shul srang
वीथी — {mi de de snyam sems shing 'bros bgyid la/} /{dbul po rnams kyi shul srang kun tu 'dri//} अनुचिन्तयन्तः स पलायते नरो दरिद्रवीथीं परिपृच्छमानः ।। स.पु.४४ख/७८.
shus
( {gshu} इत्यस्य विधौ.).
shU la ma Ni
= {shu la ma Ni/}
she
द्र.— {lha bdag gis stsang nas stsal ba de rnams gser she dag tu gyur gyis} देव मया यवाः प्रकीर्णास्ते सौवर्णाः संवृत्ताः वि.व.१५८क/१.४६; {zhing de la gser gyi nas she dag skyes par mthong ngo //} पश्यति तस्मिन् क्षेत्रे सौवर्णान्यवान् सम्पन्नान् वि.व.१५८क/१.४६.
she na
• अव्य. चेत् — {rig byed nyid las rtogs she na} वेदादेव प्रतीतिश्चेद् प्र.अ.८क/१०; {de ni ci phyir de ltar snang /} /{'khrul pas she na} तत् कस्माद्भात्यसावेवं भ्रान्त्या चेत् त.स.९५ख/८४४; {gal te bdag nyid kyis ci ltar dor bar 'os she na} आत्मीयं कथं परित्यागार्हमिति चेत् प्र.अ.१५७ख/५०६; • द्र.— {ci'i phyir mi nus she na} कस्मान्न प्रभुः त.प.२१९ख/९०९; {thag ring na 'dug pas ci phyir thos she na} दूरस्थितेन कस्माद् गृह्यते प्र.अ.१६२क/५११; {'o na ci ltar don nyid rtogs she na} कथं तर्ह्यर्थत्वगतिः प्र.अ.२६ख/३०; {ci'i phyir bcom ldan 'das kyis tshul khrims rtsa ba'i don du gsungs she na} केन कारणेन भगवता शीलं मूलशब्देनोक्तम् श्रा.भू.२२क/५३; {rnam 'grel byed pa khyod bzhin du/} /{de ci'i phyir ma smos she na} स कस्माद् वार्त्तिककारेण सता त्वया नोक्तः न्या.टी.८०क/२१३; {ga las she na} कुतः त.प.१४८ख/७५०.
she sbyor
= {she sbyor ba/}
she sbyor ba
प्रजनः — {mi mo dang ba mo sogs mngal 'dzin phyir 'khrig sbyor ming /} प्रजनः {she sbyor ba} मि.को.३७क ।
she la
ना. शैलः, कैनेयकस्य मुनेः भागिनेयः — {de yi tsha bo she la yang /} /{de bzhin 'dul ba la brten nas//} तद्भागिनेयः शैलोऽपि तथैव विनयाश्रितः । अ.क.१७२क/७७.१६.
she lu
शेलुः, बहुवारकवृक्षः ङ.को.१६१/रा.को.५.१३६.
she lu Sha skyes
= {bil pa} शैलूषः, विल्ववृक्षः मि.को.५९क ।
shed
= {shed pa/} {shed kyi} मानवः — {shed kyi chos zhes bya ba ni yid kyis bkod pa'o//} मानवो धर्म इति मनुना विरचितः त.प.३२३ख/१११४; • द्र.— {ga shed ces pa ni nges pa med pa'i gnas so//} क्वापीत्यनिश्चितस्थानम् बो.प.६८ख/३६.
shed bskyed
= {shed bskyed pa/}
shed bskyed pa
वि. मुखरः — {'di ni gnya' drag 'gyur tshul du/} /{shed bskyed par ni mi bya ste//} नैवोत्साहोऽस्य दातव्यो येनायं मुखरो भवेत् । बो.अ.३०क/८.१६६.
shed can
ना. मनुः — {shed can la sogs dpung dang bcas pa'ang dbang med par/} /{rab tu mthu chen 'chi bdag dgra yi dbang du gyur//} सार्धं बलैरतिबलस्य तु मृत्युशत्रोर्मन्वादयोऽपि विवशा वशमभ्युपेताः ।। जा.मा.२०४क/२३६.
shed mthun dgyes pa
प्रियवयस्यः लो.को.२३६०.
shed pa
ना. मनुः, मुनिः — {rig byed dang 'brel ba drang srong shed pa la sogs pa'i skyes bu byed pa po yin pa'am de dang ma 'brel ba'i shAkya thub pa la sogs pas byas pa yin grang} वेदसम्बद्धमनुप्रभृतिपुरुषकर्तृको वा भवेत्, तदसम्बद्धशाक्यमुनिप्रभृतिप्रणीतो वा त.प.१३२ख/७१५; {shed la sogs pa} मन्वादि त.प.१३३क/७१६; = {yid/}
shed bu
• सं. = {mi} मानवः — {de snyed cig la mi nyid ces bya'o//} {'di la sems can dang mi dang shed las skyes dang shed bu dang gso ba dang gang zag dang srog dang skye bo zhes bya ba 'di ni ming yin no//} एतावन्मनुष्यत्वमुच्यते । अत्रेयं संज्ञा—सत्त्वो नरो मनुष्यो मानवश्च पोषः पुरुषः पुद्गलो जीवो जन्तुरिति अभि.भा.८५ख/१२०२; • ना. मनुः, स्मृतिकारो मुनिः — {dran pa ni shed bu la sogs pa'i gzhung rnams so//} स्मृतयो मन्वादयः वि.प्र.२७२क/२.९६.
shed bu med pa
अमानवः लो.को.२३६०.
shed byed
• सं. = {spang spos} मांसी, गन्धमांसी मि.को.५९क; • वि. व्युत्पन्नम् म.व्यु.७४९५ ( {shed bye ba} म.व्यु.१०६ख).
shed byed pa
= {shed byed/}
shed ma bye
= {byis pa} माणवकः, बालः — {byis pa dang ni shed ma bye} बालस्तु स्यान्माणवकः अ.को.१७२ख/२.६.४२; मनोः कुत्सितं स्वल्पमपत्यं माणवकः । अप्रतिपूर्णषोडशवर्षवतो नामनी अ.वि.२.६.४२.
shed rdzogs
= {shed rdzogs pa/}
shed rdzogs pa
वि. सुप्रबुद्धः म.व्यु.२३८३.
shed las skyes
= {shed las skyes pa/}
shed las skyes pa
= {mi} मनुजः, मानवः — {bdag dang srog dang skye ba po dang shed las skyes pa dang shed bu dang de dag la sogs pa dag ni bdag tu nye bar 'dogs pa'o//} आत्मा जीवो जन्तुर्मनुजो मानव इत्येवमादिक आत्मोपचारः त्रि.भा.१४७क/२८; मनुष्यः — {de snyed cig la mi nyid ces bya'o//} {'di la sems can dang mi dang shed las skyes dang shed bu dang gso ba dang gang zag dang srog dang skye bo zhes bya ba 'di ni ming yin no//} एतावन्मनुष्यत्वमुच्यते । अत्रेयं संज्ञा—सत्त्वो नरो मनुष्यो मानवश्च पोषः पुरुषः पुद्गलो जीवो जन्तुरिति अभि.भा.८५ख/१२०२.
shed las skyes pa'i rgyal po
= {rgyal po} मनुजेन्द्रः, नृपः — {de na shed las skyes pa'i rgyal po 'od bzangs kyi chung ma dge bsnyen ma yid bzhin zhes bya ba yod kyis} तत्र आशा नामोपासिका प्रतिवसति सुप्रभस्य मनुजेन्द्रस्य भार्या ग.व्यू.३६३ख/७८.
sher phyin
= {shes rab kyi pha rol tu phyin pa/}
sher phyin dkar mo
ना. सितप्रज्ञापारमिता, भगवती लो.को.२३६१.
sher phyin btags pa pa
औपचारिकी प्रज्ञापारमिता लो.को.२३६१.
sher phyin phyag gnyis ma
ना. द्विभुजप्रज्ञापारमिता, भगवती लो.को.२३६१.
sher phyin phyag bzhi ma
ना. चतुर्भुजप्रज्ञापारमिता, भगवती लो.को.२३६१.
sher phyin ma
= {shes rab kyi pha rol tu phyin ma/}
sher phyin ser mo
ना. पीतप्रज्ञापारमिता, भगवती लो.को.२३६१.
sher 'byung
= {shes rab 'byung gnas sbas pa/}
shel
१. स्फटिकः, मणिविशेषः — {de bzhin du tha ma rnams ni shel dang dzI ba dzA ti dang Dau ha ri dang mching bu dang nor bu ljang khu rnams so//} तथा अधमानि — स्फटिकजीवजातिडोहरीकाचहरितमणय इति वि.प्र.१४९ख/३.९६; {rang bzhin dag pa'i shel dag ni/} /{'du byed gzhan la ltos pa med//} स्वभावशुद्धः स्फटिको न संस्कारमपेक्षते ।। का.आ.३४१क/३.१७८ २. = {mching bu} काचः — {shel mig} काचाक्षः म.व्यु.८८३६ (१२३क). •(द्र.— {me shel/} {chu shel/} {zla shel/} {man shel/} {pu shel tse/}).
shel gyi
स्फाटिकम्— {de nas shar gyi ri rtser ri bong can/} /{'od zer 'phreng ba shel gyi dra bas bsdams//} अथोदयाद्रेः शिखरं शशाङ्कः करावलीस्फाटिकजालपट्टम् । अ.क.३०४क/१०८.११३.
shel gong
= {shel sgong /}
shel gyi kha dog lta bu
वि. स्फटिकवर्णः — {lus las 'od zer sna tshogs sngon po dang ser po dang dmar po dang dkar po dang btsod ka dang shel gyi kha dog lta bu 'byung ba'o//} विविधा अर्चिषः कायान्निर्गच्छन्ति नीलपीतलोहितावदातम(आ)ञ्जिष्ठाः स्फटिकवर्णाः बो.भू.३२ख/४१.
shel gyi ljon pa
स्फटिकद्रुमः — {brtags pa nyams pa'i dran pas kyang /} /{ting nge 'dzin gyi rna ba'i tsher/} /{shel gyi ljon pa 'dab ma ni/} /{dril bu gsal ba'i sgra ldan sprul//} स्मरोऽपि नष्टसङ्कल्पः समाधेः श्रोत्रकण्टकम् । घण्टापटुरटत्पत्रं निर्ममे स्फटिकद्रुमम् ।। अ.क.२३०क/२५.६३.
shel gyi mdog
= {shel gyi mdog can/}
shel gyi mdog can
वि. स्फटिकवर्णः — {gnyis pa dpa' bar 'gro ba mtshan/} /{nyon mongs thams cad rab grol mdzad/} /{shel gyi mdog can 'od bzang ba//} द्वितीयो शूरङ्गमो नाम सर्वक्लेशप्रमोचकः । स्फटिकवर्णप्रभादिव्यः स.दु.१०९ख/१६८.
shel gyi rdo
स्फटिकोपलः — {dper na gsal ba'i me long dang /} /{ji ltar shel gyi rdo dang ni/} /{gang zhig kho na nyer gyur pa/} /{de yi rnam pa der thob byed//} यथा वा दर्पणः स्वच्छो यथा वा स्फटिकोपलः । यदेवाधीयते तत्र तच्छायां प्रतिपद्यते ।। त.स.१०ख/१२७; {logs gnyis gnas pa dag gis kyang /} /{shel rdo bzhin du} ({shin tu} ) {dkar po ru/} /{mthong 'gyur 'di yi phyir 'dis kyang /} /{gzugs brnyan thob par 'gyur ba min//} पार्श्वद्वितयसंस्थाश्च सुशुक्लं स्फटिकोपलम् । समीक्ष्यन्ते तदेषोऽपि न च्छायां प्रतिपन्नवान् ।। त.स.११क/१३३; त.प.२५९क/२३४; स्फटिकः — {'di ltar/} {thang skyes kyi me tog la sogs pas nye bar sgyur ba'i shel rdo med pa nyid kyi dmar po la sogs pa'i ngo bo dmigs la} तथा हि जपाकुसुमाद्युपधाने रक्तादिरूपेणासन्नेव *न स्फटिक उपलभ्यते त.प.२६०क/२३६; द्र. {shel sgong /}
shel gyi rnam pa
वि. स्फटिकाकारः — {de yi rgyal po'i pho brang ni/} /{bsod nams ldan zhes bya ba ste/} /{shel gyi rnam par yid 'ong zhing /} /{mtshan mo'i bdag po'i 'od bzhin mdzes//} तस्य पुण्यवती नाम राजधानी व्यराजत । स्फटिकागा (का लि.पा.)ररुचिरा ज्योत्स्नेव रजनीपतेः ।। अ.क.४७क/५८.४.
shel gyi snod
स्फटिकपात्रम् — {mchod yon sbyin pa'i don du shel gyi snod kham phor gyi rnam pa ste} स्फटिकपात्रमर्घदानार्थं शरावाकृति वि.प्र.९८क/३.१७; स्फटिकस्थाली — {blangs nas shel gyi snod du ni/} /{dge ba'i 'o thug brtul zhugs mthar//} गृहीत्वा स्फटिकस्थाल्या व्रतान्ते पायसं शुभम् ।। अ.क.२२५क/२५.७.
shel gyi bum pa
स्फाटिककलशः — {zhi ba la shel gyi bum pa'o//}…{bsad pa la mi'i thod pa'o//} शान्तिके स्फाटिककलशाः…मारणे मानुषकपालाः वि.प्र.९६क/३.१२.
shel gyi sa gzhi
स्फाटिककुट्टिमः, ओ मम् — {khrus kyi khang pa shin tu dri zhim pa/} /{shel gyi sa gzhi gsal zhing 'tsher ba bstar//} स्वच्छोज्ज्वलस्फाटिककुट्टिमेषु सुगन्धिषु स्नानगृहेषु तेषु ।। बो.अ.४क/२.१०.
shel sgong
स्फाटिकम् — {gzung ba dang 'dzin pa'i rnam par 'byung bas gzung ba dang 'dzin par snang gi/} {shel sgong ltar nye bar gzhag par 'gyur ba lta bu ni ma yin no//} ग्राह्यग्राहकाकारोत्पत्तितो ग्राह्यग्राहकत्वेन प्रतिभासते न पुनः स्फाटिकवदुपधानोपरागादिति म.टी.२९७क/१६३; स्फटिकः — {'dzin pa shel gong dag pa lta bu} ग्राहकः शुद्धस्फटिकसंकाशः त.प.१२८ख/७०७; द्र. {shel gyi rdo/}
वि. काचाक्षः — {shel mig mig chu bur lta bu/} /{mig gcig pa dang mig med dang //} काचाक्षा बुद्बुदाक्षाश्च एकाक्षा (अ)प्यनक्षकाः ।। वि.सू.५क/५.
shel dmar po
रक्तः स्फटिकः — {'di ltar gang kho na'i tshe rtogs pa po mdun na gnas pas thang gi pad+ma dang phrad pas shel dmar por dmigs pa} तथा हि, यदैवाग्रतः स्थितः प्रतिपत्ता जपाकुसुमसम्पर्काद्रक्तं स्फटिकमुपलभते त.प.२०८ख/१३३.
shel las byas
= {shel las byas pa/}
shel las byas pa
वि. स्फटिकमयः — {shel las byas pa yi/} /{ma ga d+ha yi bre gang tshad/} /{lhung bzed rnal 'byor can gyis bcang //} स्फटिकमयम् । पात्रार्थं धारयेद्योगी परिपूर्णं च मागधम् ।। ल.अ.१७१क/१२९.
shel las byas pa'i lhung bzed
स्फटिकपात्रम् — {shel las byas pa'i lhung bzed bzhi/} /{phul nas lha yi gnas su song //} दत्वा स्फटिकपात्राणि चत्वारि त्रिदिवं ययुः ।। अ.क.२३२क/२५.८२.
shes
• क्रि. (अवि., सक.) १. जानाति — {skyes pa chags par gyur pa shes shing chags pa dang bral ba shes pa} रक्तं पुरुषं जानाति, विरक्तं पुरुषं जानाति अ.श.८ख/७; {sdig pa bsgribs pa'i rdzun gyis ni/} /{brtul zhugs zhi nyid su yis shes//} जानाति च्छन्नपापानां कः कूटव्रतशान्तताम् ।। अ.क.२८३क/१०५.१५; प्रजानाति — {nad de dag thams cad zhi bar bya ba yang shes te} तेषां च सर्वव्याधीनां प्रशमं प्रजानामि ग.व्यू.२०क/११७; विजानाति — {mig gi rnam par shes pa dang ldan pas sngon po shes kyi/} {sngon po'o snyam du ni ma yin no//} चक्षुर्विज्ञानसमङ्गी नीलं विजानाति, नो तु नीलम् त.प.१४३ख/१६; सम्प्रजानाति — {de la blo gros chen po kha cig ni nga la de bzhin gshegs par shes so//} तत्र केचिन्महामते तथागतमिति मां सम्प्रजानन्ति ल.अ.१३२क/७८; अधिगच्छति— {zhes bya ba}…{gal te snyan dngags mkhan gyis shes pa na de dag kyang thams cad mkhyen pa yin la rag mod} इति…यदि कवयोऽधिगच्छन्ति, तेऽपि सन्तु सर्वज्ञाः त.प.२९३क/१०४९; वेत्ति— {skar ma'i bstan bcos shes pa'i phyir rgyu skar shes pa'o//} ज्योतिर्वेत्तीति ज्योतिर्वित् त.प.२६५ख/९९९; {phyi ra dkar pos bskor ba yi/} /{khyim de su'i yin khyod shes sam//} सितप्राकारसंवीतं वेत्सि कस्य नु तद्गृहम् । जा.मा.७४ख/८६; विन्दति — {dri yang dag par shes mod kyi/} {dri de dag gis mi 'phrogs} भूतान् गन्धान् विन्दति, न च तैर्गन्धैः संह्रियते स.पु.१३४ख/२१३; अभिबुध्यति— {rigs pa shes pa sus shes pa/} /{de dag nga yi tshul shes so//} ये वै जानन्ति युक्तिज्ञास्तेऽभिबुध्यन्ति मन्नयम् ।। ल.अ.१८४क/१५२; लक्षयति — {brjed nges pa'i ngang tshul can lha dga' ba gnas skabs mi shes pa yin no//} विस्मरणशीलो देवानाम्प्रियः प्रकरणं न लक्षयति वा.न्या.३३२क/४६; जानीते — {gang de ltar 'jig rten gyi chos rnams kyis mi 'phrogs pa/} {de ni stong pa nyid shes pa ste} यो ह्येवं लोकधर्मैर्न संह्रियते, स शून्यतां जानीते शि.स.१४७क/१४०; सञ्जानीते— {nga la 'jig rten gyi khams 'di dang gzhan dag na skye bo rnams kyis shes te} इहान्येषु च लोकधातुषु मां जनाः सञ्जानते ल.अ.१३२क/७८; अभिजानीते — {lus dang longs spyod gnas lta bu'i/} /{sems ni su dag mi shes pa//} देहभोगप्रतिष्ठाभं ये चित्तं नाभिजानते । ल.अ.८३क/३०; प्रतीयते — {ji ltar ni ji bzhin du'o//} {de dag gi dbye ba'i khyad par shes pa ni rtogs pa'o//} यद्वद्यथा तयोर्भेदो विशेषः प्रतीयते अवगम्यते बो.प.५१ख/१२; गम्यते — {de ni de las gzhan pa las tha dad pa'i dngos po rnams kho na la skye ba na tha dad pa'i yul can zhes bya bar shes so//} सा हि तदन्यविवेकिष्वेव भावेषु भवन्ती विवेकविषयेति गम्यते प्र.वृ.२८२ख/२५; अवगम्यते — {ji ltar shes she na} कथमवगम्यते त.प.१३०ख/७१२; ज्ञायते — {'on te 'don pa la sogs pa bya ba'i khyad par gyis shes kyi nye bar bstan pa tsam las ni ma yin no zhe na} अथाध्ययनादिना क्रियाविशेषेण ज्ञायते नोपदेशमात्रात् प्र.अ.९ख/११; {ji ltar na de la de ltar dmigs kyi/} {yod do zhes bya bar ni ma yin no zhes bya bar shes she na} कथं ज्ञायते एवं तदालम्ब्यते, न पुनरस्तीति अभि.स्फु.११८क/८१३; प्रज्ञायते — {sangs rgyas kyi rigs mi 'chad pa'i phyir skye gnas kyi bye brag rab tu 'thob par shes so//} बुद्धवंशस्यानुपच्छेदादायतनविशेषप्रतिलम्भाः प्रज्ञायन्ते ल.अ.१३३ख/७९; विज्ञायते — {de lta na yang skabs kyis rjes su 'gro ba med par 'jig pa'i bdag nyid kyi don gyi yul 'di la 'jug par shes te} तथापि प्रकरणान्निरन्वयविनाशात्मकेऽर्थविशेषे (विषये भो.पा.)ऽस्य वृत्तिर्विज्ञायते त.प.१६३ख/७८१; प्रतीयते — {gang phyir rdul phran du ma yi/} /{'dus bdag can de de ltar shes//} अनेकाणुसमूहात्मा स तथा हि प्रतीयते ।। त.स.१३ख/१५५; प्रतिपद्यते — {bdag nyid rtogs pa de shes pa ni ma yin te} न तु स्वयमात्मानमृच्छति प्रतिपद्यते त.प.११७ख/६८६; विभाव्यते — {'di dag thams cad ma skyes te/} /{byis pa rnams kyis ma shes so//} अनुत्पन्नमिदं सर्वं न च बालैर्विभाव्यते ।। ल.अ.१८७ख/१५८; मन्यते — {de'i dus la bab par shes na} अस्येदानीं कालं मन्यसे म.व्यु.६३२३ (९०क); वेद — {dus tha dad pas ji ltar 'dzin/} /{zhe na}… {gzung bar shes//} भिन्नकालं कथं ग्राह्यमिति चेद् ग्राह्यतां विदुः । प्र.वा.१२८क/२.२४७ २. ज्ञास्यति — {bdag gis shes so//} ज्ञास्यामि अभि.स्फु.११९ख/८१६; {ba rnams kyang gzhon la be'u rnams kyang tshar te rang rang gi gnag ra shes pas rang rang gi gnas su 'gro bar 'gyur} गावस्तरुणवत्सा ज्ञास्यन्ति स्वकस्वकानि गोकुलानि । गमिष्यन्ति स्वकस्वकानि निवेशनानि वि.व.१४८क/१.३६ ३. अवगच्छेत् — {rgyal po'i bu mo la chags bdag/} /{spu long rgyas pa srung ba pos/} /{rig par gyur la kye ma tshal/} /{bsil ba'i rlung ldan yin par shes//} राजकन्यानुरक्तं मां रोमोद्भेदेन रक्षकाः । अवगच्छेयुराज्ञातमहो शीतानिलं वनम् ।। का.आ.३३१क/२.२६३; विज्ञायेत — {phyi ma 'brel bar ma byas par/} /{don dang ldan par ji ltar shes//} उत्तरोऽकृतसम्बन्धो विज्ञायेतार्थवान् कथम् ।। त.स.८२क/७५६; विजानीत — {sems can ji snyed 'od zer de shes pa/} /{de dag mthong legs don med ma yin te//} यावत सत्त्व विजानीत रश्मि । तेषु सुदर्शन भोति अमोघम् शि.स.१७८ख/१७७; • अव्य. इति — {'di dag 'di yis byas shes rmongs pa'i blo can 'bras med de dag sems//} एतेनैतत् कृतमिति मुधा मन्येत मुग्धबुद्धिः अ.क.७५क/६२.१६; {yongs gcod de ni gang gis shes/} /{brgal zhing brtag pa'i gzhi ma yin//} परिच्छेदः स कस्येति न च पर्यनुयोगभाक् । त.स.७३ख/६८५; । {de nas bdag nyid chen po de rtab rtab por gyur te/} {e ma'o mtshar byas mtshar byas shes smras te/} {rgya mtsho la ltas nas smras pa} अथ स महात्मा ससम्भ्रमः कष्टं कष्टमित्युक्त्वा समुद्रमालोकयन्नुवाच जा.मा.८४क/९६; • = {shes pa/}
shes kyang
ज्ञात्वाऽपि— {shes kyang ji ltar de nyid la/} /{phyir zhing dga' ba skye bar 'gyur//} कथं ज्ञात्वाऽपि तत्रैव पुनरुत्पद्यते रतिः ।। बो.अ.२६क/८.६४.
= {shes par gyur/} {shes gyur nas} परिज्ञाय — {ring po nyid nas do shal 'od zer rab gsal rnam 'phro chags gyur pa/} /{srog ni 'joms pa'i dam tshig bsgrubs pa de ni rgyal pos shes gyur nas//} दूरादेव स्फुटतरकरासक्तविस्फारहारं प्राणापातैर्विहितसमयं तं परिज्ञाय राजा । अ.क.३३ख/५३.५६.
shes dgyes
ज्ञानप्रियः लो.को.२३६३.
shes 'gyur
= {shes par 'gyur/}
shes 'gyur nyid
ज्ञायमानता — {yon tan shes 'gyur nyid kyis ni/} /{de tshe bya bcas 'jug min na//} तदा न व्याप्रियन्ते तु ज्ञायमानतया गुणाः । त.स.१११क/९६३.
shes 'gyur ba
= {shes par 'gyur/}
shes 'gyur min
= {shes par 'gyur ba min/}
shes rgya
विज्ञानम् — {rigs dang shes rgya dang nor la sogs pas dma' ba bas kyang rigs dang shes rgya dang nor rnams kyis bdag che'o//} हीनात् कुलविज्ञानवित्तादिभिः श्रेयानस्मि कुलविज्ञानवित्तादिभिः त्रि.भा.१५८क/६२.
shes sgrib
= {shes bya'i sgrib pa/}
shes ngo bo
= {shes pa'i ngo bo/}
shes sngon song
= {shes pa sngon song /}
shes gcig bdag nyid
वि. एकज्ञानात्मकः — {phyin ci log dang ma log pa'i/} /{shes pa tha dad yod min na/} /{skyes bu shes gcig bdag nyid la/} /{de phyir 'ching grol ji ltar yin//} विपर्यस्ताविपर्यस्तज्ञानभेदो न विद्यते । एकज्ञानात्मके पुंसि बन्धमोक्षौ ततः कथम् ।। त.स.१४क/१५८.
shes bcu rnam dag 'chang ba po
वि. दशज्ञानविशुद्धधृक् — {sangs rgyas rnam par snang mdzad che/} /{thub pa chen po thub chen ldan/} /{shes bcu rnam dag 'chang ba po//} महावैरोचनो बुद्धो महामौनी महामुनिः ।… दशज्ञानविशुद्धधृक् वि.प्र.१५८क/३.११९.
shes bcu rnam dag bdag nyid can
वि. दशज्ञानविशुद्धात्मा — {sangs rgyas rnam par snang mdzad che/} /{thub pa chen po thub chen ldan/} /{shes bcu rnam dag bdag nyid can//} महावैरोचनो बुद्धो महामौनी महामुनिः । …दशज्ञानविशुद्धात्मा वि.प्र.१५८क/३.११९.
shes cha
ज्ञानांशः — {gang tshe shes cha don du ni/} /{gzhag phyir shes pa yul bcas pa/} /{de tshe bdag nyid nyams myong gang /} /{de nyid don du rnam par nges//} यदा सविषयं ज्ञानं ज्ञानांशेऽर्थव्यवस्थितेः । तदा य आत्मानुभवः स एवार्थविनिश्चयः ।। प्र.वा.१३१ख/२.३३९; {'di lta ste dper na/} {shes pa'i cha ni shes pa'i gzung bar bya ba ma yin te/} {shes pa las skyes pa'i phyir} तद्यथा—ज्ञानांशो न ज्ञानग्राह्यः, ज्ञानादुत्पन्नत्वात् त.प.१२७क/७०४.
shes chung
वि. अल्पधीः — {shes chung khyod kyis ga la shes//} न जानीषे त्वमल्पधीः स.पु.५४क/९५.
shes chung ba
= {shes chung /}
shes chen
ना. भामहः, आचार्यः — {gal te ba lang zhes bya ba la sogs pa'i tshigs su bcad pa gsum gyis shes chen gyi lugs kyis grags pa la sogs pa dang 'gal ba ston par byed pa yin te} यदि गौरित्यादिना श्लोकत्रयेण भामहस्य मतेन प्रतीत्यादिबाधामुद्भावयति त.प.३२२क/३५९.
shes nyid
= {shes pa nyid/}
shes nyen
कला — {bud med kyi bzo dang sgyu dang shes nyen gyi tshul la mkhas pa dag kyang bkod par gyur to//} सर्वस्त्रीशिल्पमायाकलाविधिज्ञाः स्थापिता अभूवन् ग.व्यू.२३६क/३१२; द्र. {shes nyen can/}
shes nyen can
वि. अभिज्ञः — {gus par mi byed na drang por bya ba'i phyir dge slong shes nyen can bsko bar bya'o//} अनादृतौ भिक्षोः प्रगुणीकरणाय प्रयोगोऽभिज्ञस्य वि.सू.८ख/९; दक्षः — {las de la yang zho shas 'tsho ba mkhas pa dang shes nyen can dag sgo bar byed do//} तत्र च कर्मणि कुशलान् दक्षान् पौरुषेयान् विनियोजयति बो.भू.१४२ख/१८३.
shes rtag pa'i 'jug pa
नित्यज्ञानविवर्तः — {sa dang me chu la sogs par/} /{de shes rtag pa'i 'jug pa 'di/} /{de bdag can nyid bdag yin zhes/} /{gzhan dag kyang ni rjod par byed//} नित्यज्ञानविवर्तोऽयं क्षितितेजोजलादिकः । आत्मा तदात्मकश्चेति सङ्गिरन्तेऽपरे पुनः ।। त.स.१३ख/१५६.
shes thob
समयप्राप्तिः — {gnas pa rnams dang thob pa'i chos/} /{sangs rgyas ye shes phun sum tshogs/} /{dge slong nyid dang shes thob rnams/} /{skad cig mar ni ji ltar mthong //} स्थितयः प्राप्तिधर्माश्च बुद्धानां ज्ञानसम्पदः । भिक्षुत्वं समयप्राप्तिर्दृष्टा वै क्षणिका कथम् ।। ल.अ.१८९ख/१६१.
shes mthu rtsal
ज्ञानविक्रमः लो.को.२३६३.
shes dang ldan
= {shes ldan/}
shes dang ldan bzhin
कृ. जानन् — {bdag nyid shes dang ldan bzhin du/} /{phyir yang dmyal ba der khrid na//} जानन्नपि च नीयेऽहं तानेव नरकान् पुनः ।। बो.अ.९क/४.२६.
shes dang bral ba can
वि. ज्ञानवर्जितः — {chos sogs shes dang bral ba can//} धर्मादिज्ञानवर्जिताः त.स.११६ख/१००९.
shes dang shes bya gcig pa'i sku
वि. ज्ञानज्ञेयैकमूर्तिः — {shes dang shes bya gcig pa'i sku/} /{dpal ldan dus 'khor la phyag 'tshal//} नमः श्रीकालचक्राय…ज्ञानज्ञेयैकमूर्तये वि.प्र.१०७ख/१.
shes bdag nyid
= {shes pa'i bdag nyid/}
shes 'dod
= {shes par 'dod pa/}
shes ldan
• वि. १. = {mkhas pa} ज्ञानवान् — {shes pa dang ldan pa'i ded dpon} ज्ञानवन्तश्च सार्थवाहाः बो.प.४८ख/९; {de bshad nan tan bya ba'i phyir/} /{shes ldan 'ga' zhig tshol bar byed//} ज्ञानवान् मृग्यते कश्चित् तदुक्तप्रतिपत्तये । प्र.अ.४४ख/५१; ज्ञाता — {shes ldan rnam dpyod thig le dang //} ज्ञाता तु विदुरो विन्दुः अ.को.२०८क/३.१.३०; ज्ञातुं शीलमस्यास्तीति ज्ञाता । ज्ञा अवबोधने अ.वि.३.१.३०; ज्ञः — {rig ldan rnam gsal nyes pa shes/} /{mdzes ldan blo bzangs kun rig dang /} /{rtogs ldan}…{shes ldan} विद्वान् विपश्चिद्दोषज्ञः सन्सुधीः कोविदो बुधः ।…ज्ञः अ.को.१८१क/२.७.५; जानातीति ज्ञः अ.वि.२.७.५; मि.को.११९ख; मनस्वी — {tshe ring gzi brjid ldan pa dang /} /{shes ldan nyid du'ang skye bar 'gyur//} दीर्घायुषोऽथ तेजस्वी मनस्वी चैव जायते ।। म.मू.१९७क/२११; पण्डितः — {mkhas pa ste shes ldan rnams kyis} बुधैः पण्डितैः वि.प्र.९०क/३.३ २. भवान्, सम्मानसूचकसम्बोधने — {shes ldan dag gar 'dong} भवन्तः कुत्र गम्यते वि.व.१४१क/१.३०; {shes ldan dag myur du gzhon nu la rgyal srid kyi dbang bskur bas dbang skur cig} भवन्तः शीघ्रं कुमारं राज्याभिषेकेणाभिषिञ्चत वि.व.१५६ख/१.४५; {shes ldan dag zho shas 'tsho ba de dag bos shig} भवन्तः शब्दयतैतान् पौरुषेयान् वि.व.४ख/२.७६; भवन्ती — {shes ldan spra mo dag nyon cig} शृण्वन्तु भवन्त्यो मर्कट्यः वि.व.१२३ख/१.१२ ०. ज्ञानकः — {'phags pa sangs rgyas kyi rtogs pa brjod pa shes ldan gyi mdo} आर्यज्ञानकसूत्रबुद्धावदानम् क.त.३४४; • ना. अङ्गिरः, ओ राः १. ऋषिः — {rab 'gro shes ldan la sogs dka' thub rab bsgrims kyang /} /{go 'phang mchog de ma thob mir gyur khyod ci smos//} भृग्वङ्गिरप्रभृतिभिस्तपसो प्रयत्ना प्राप्तं न तत्पदवरं मनुजः कुतस्त्वम् ।। ल.वि.१६२ख/२४४ २. नृपः म.व्यु.३५७२ (६०ख).
shes nas dad pa
पा. अवेत्यप्रसादः — {de dag ni dad pa'i gzhi'i bye brag las ming gi sgo nas shes nas dad pa bzhi zhes bya ba'o//} सैव श्रद्धाधिष्ठानभेदान्नामतश्चत्वारोऽवेत्यप्रसादा उच्यते अभि.भा.४०ख/१०२५.। {shes nas dad pa bzhi} चत्वारोऽवेत्यप्रसादाः — {de dag ni dad pa'i gzhi'i bye brag las ming gi sgo nas shes nas dad pa bzhi zhes bya ba'o//} सैव श्रद्धा अधिष्ठानभेदान्नामतश्चत्वारोऽवेत्यप्रसादा उच्यते अभि.भा.४०ख/१०२५.
shes nas dad pa dang ldan
वि. अवेत्यप्रसादेन समन्वागतः — {lha'i 'khor gyi nang na sangs rgyas la shes nas dad pa dang ldan te lus dang bral nas 'dir skyes pa'i lha de lta bu dag kyang mchis so//} सन्त्यस्यां देवपर्षदि देवता या बुद्धेऽवेत्यप्रसादेन समन्वागताः कायस्य भेदादिहोपपन्नाः अ.श.२३३क/२१४.
shes nus
क्रि. ज्ञातुं शक्यते — {cung zad kho na lhag pa ru/} /{shes nus dbang 'das shes pa min//} किञ्चिदेवाधिकं ज्ञातुं शक्यते न त्वतीन्द्रियम् ।। त.स.११५ख/१०००.
shes pa
• सं. १. (आद. {mkhyen pa}) ज्ञानम् [1] अवबोधः — {rig pa dang dmigs pa dang don} ({rtogs pa dang} ){rnam par rig pa zhes shes pa nyid rnam grangs de dag gis brjod pa yin no//} वित्तिरुपलब्धिरर्थप्रतीतिर्विज्ञप्तिरिति ज्ञानमेवैतैः पर्यायैरभिधीयते त.प.११८क/६८६; {dmigs pa ni shes pa'o//} उपलब्धिर्ज्ञानम् न्या.टी.४९ख/१०१; {ngo bo rtogs pa tsam gyis ni/} /{shes pa thams cad tshad mar 'gyur//} स्वरूपबोधमात्रेण सर्वं ज्ञानं भवेत् प्रमा । प्र.अ.३क/४; {de nyid shes pa} तत्त्वज्ञानम् त.स.१४क/१५९; {yang dag pa'i shes pa} सम्यग्ज्ञानम् न्या.बि.२३१क/३५; {log pa'i shes pa} मिथ्याज्ञानम् त.प.३६क/५२०; {pha rol gyi sems shes pa} परचित्तज्ञानम् अभि.भा.४३ख/१०३७; विज्ञानम् — {byis dang lkugs sogs blo 'dra ba/} /{zhes bya ba ni byis pa'i shes pa dang 'dra zhing lkugs pa la sogs pa'i shes pa dang 'dra'o//} बालमूकादिविज्ञानसदृशमिति बालविज्ञानसदृशम्, मूकादिविज्ञानसदृशम् त.प.१२ख/४७०; परिज्ञानम् — {lta bar byed pa la sogs pa'i rig sngags kyi stobs kyis mkha' 'gro ma la sogs pa rnams kyis gzhan gyi sems shes pa dang /} {byung ba dang 'byung ba dang 'byung bar 'gyur ba'i dngos po shes par dmigs pa kho na'o//} ईक्षणिकादिविद्याबलेन डाकिन्यादीनां परचित्तज्ञानं भूतभवद्भविष्यद्वस्तुपरिज्ञानं चोपलभ्यत एव त.प.३०७ख/१०७५; प्रज्ञानम् — {ba lang dang} ({rta dang ma he dang} ){phag dang glang po che la sogs pa la ba lang la sogs pa'i shes pa dang brjod pa'i khyad par rnams} गवाश्वमहिषवराहमातङ्गादिषु गवाद्यभिधानप्रज्ञानविशेषाः त.प.२९१ख/२९४; प्रत्ययः — {lkog shal sogs mthong med par ni/} /{ba glang shes pa mthong ba med//} न हि गोप्रत्ययो दृष्टः सास्नादीनामदर्शने ।। प्र.वा.१२७क/२.२२५; {dbang po'i bya ba yod pa la/} /{yod sogs shes pa 'byung phyir ro//} अक्षव्यापारसद्भावे सदादिप्रत्ययोदयात् ।। त.स.२७ख/२९४; {sad pa'i shes pa rmi lam gyi shes pa'i gnod byed yin pa} जाग्रत्प्रत्ययः स्वप्नप्रत्ययस्य बाधकः प्र.अ.५ख/७; बोधः — {de phyir 'di ni shes pa yi/} /{rang bzhin yin pas bdag shes rung //} तदस्य बोधरूपत्वाद् युक्तं तावत् स्ववेदनम् । त.स.७३क/६८२; {shes pa bzhin zhes bya ba ni sngon po la sogs pa 'dzin par byed pa'i rnam pa bzhin no//} बोधवदिति नीलादिग्राहकाकारवत् त.प.१०८ख/६६८; अवबोधः — {skye bas thob pa dang 'jig rten pa'i tha snyad shes pa ni rigs pas bskyed pa 'ang ma yin/} {mi rigs pas bskyed pa'ang ma yin no//} उपपत्तिप्रतिलम्भिको लौकिकव्यवहारावबोधश्च न योगविहितो नायोगविहितः त्रि.भा.१५५ख/५४; प्रतिपत्तिः — {'on te bag chags tsam dngos phyir/} /{de ni yul med yin na yang /} /{phyi don rnams la shes pa yang /} /{ji ltar 'jug par 'gyur ba yin//} अथ निर्विषया एता वासनामात्रभावतः । प्रतिपत्तिः प्रवृत्तिर्वा बाह्यार्थेषु कथं भवेत् ।। त.स.३४क/३५६; संवित्तिः — {rnam shes bems po'i rang bzhin las/} /{bzlog par rab tu skye ba ste/} /{bems min rang bzhin gang yin pa/} /{de 'di'i bdag nyid shes pa yin//} विज्ञानं जडरूपेभ्यो व्यावृत्तमुपजायते । इयमेवात्मसंवित्तिरस्य याऽजडरूपता ।। त.स.७३क/६८२; प्रतीतिः — {don rtogs pa ste don shes pas} अर्थप्रत्ययात् अर्थप्रतीतेः त.प.१६०क/७७३; {rtog pa mngon par brjod can gyi/} /{shes pa} अभिलापिनी प्रतीतिः कल्पना त.प.२क/४४९; गतिः — {de dag gi shes pa ste/} {rtogs pa/} {de'i yan lag ste rgyur lag brda la sogs pa 'di 'gyur ro//} तेषां गतिः प्रतीतिः, तस्या अङ्गं कारणम्, हस्तकम्पादिर्भवति त.प.१९४ख/८५३; {shes pa ni dmigs pa'o//} {'di ni rim pa dang ldan pa yang yin la/} {shes pa yang yin pas rim ldan shes pa'o//} गतिः उपलब्धिः । क्रमवती चासौ गतिश्चेति क्रमवद्गतिः त.प.२४८ख/२१२; प्रत्यवगतिः — {de'i skabs kyi shes pa ni 'gyed pa gnyis dang 'brel ba yin pa'i phyir ro//} विवदितृगतत्वात् तद्गतायाः प्रत्यवगतेः वि.सू.९०ख /१०८; बुद्धिः — {de la bar chod par skye ba'i dngos po gang yin pa de ni bar chad dang bcas pa'i shes pa'i rgyu mtshan yin no zhes sbrel lo//} तत्र विच्छिन्नं यज्जातं वस्तु तत् सान्तरबुद्धेर्निमित्ततामेतीति सम्बन्धः त.प.२८०ख/२७४; धीः — {tha dad pa'i dngos po 'tshed pa po la sogs pa la yang tha mi dad pas blo ste shes pa skye ba yin te} भिन्नेष्वपि वस्तुष्वभेदेन पाचकादिषु शेमुषी धीरुपजायते त.प.२९७ख/३०८; चेतः — {de'i tshe rjes la thob pa'i dpyod pa'i shes pas dngos po rnams mtha' dang ldan pa nyid du 'gyur la} तदा तत्पृष्ठलब्धेन परामर्शचेतसा अनन्तत्वं (अन्तवत्त्वं भो.पा.) भावानां परिच्छिद्येत त.प.३२९क/११२६; प्रज्ञा — {nye bar rigs pa'i gtam shes pa/} /{su yi gus pa'i sa ma yin//} उपयोगकथाप्रज्ञा न कस्यादरभूमयः ।। अ.क.६१ख/६.१०१; ज्ञप्तिः मि.को.११८क; संज्ञानम् — {rtsod pa gzhan nyid la rtson pa gzhan nyid du shes pa ni de dang 'dra ba nyid yin no//} तद्वत्त्वमधिकरणान्तरत्वेनाधिकरणस्य संज्ञाने वि.सू.२९क/३७; वेदनम् — {so sor rtogs pa yod min pa/} /{de nyid gnyis med shes pa yin//} पृथक् प्रतीत्यभावे च तदेवाद्वयवेदनम् ।। प्र.अ.१५६क/१७०; संवेदनम् — {'dra ba'i ngo bo nyid du ni/} /{gang la shes pa skye 'gyur ba/} /{de ni spyi yi mtshan nyid yin/} /{'dir ni rang gi ngo bos rig//} सदृशेनैव रूपेण यस्य संवेदनोदयः । सामान्यलक्षणं तत्स्यात् स्वरूपस्यात्र वेदने ।। प्र.अ.१५६क/१७०; दर्शनम् — {rang don tshul gsum pa'i rtags las/} /{dpag bya'i don ni shes pa yis//} स्वार्थं त्रिरूपतो लिङ्गादनुमेयार्थदर्शनम् ।। त.स.५०क/४९४ [2] चिकित्सादेर्ज्ञानम् — {nad gso ba'i shes pa} व्याधिचिकित्साज्ञानम् शि.स.८९ख/८९; {yi ge'i shes pa} लिपिज्ञानम् ग.व्यू.२७३ख/३५२; {rig byed de ltar byung brjod sogs/} /{shes pa} वेदेतिहासादिज्ञान(–) त.स.११५ख/१००० २. ज्ञापनम् — {shes pa gzhan gyis de'i yul 'phrog pa med par shes pa'i mtshan nyid gnod pa yin na} अन्येन हि ज्ञानेन तस्य विषयापहारोऽसत्ताज्ञापनलक्षणो बाधः प्र.अ.३क/५; प्रत्यायनम्— {rjes su dpag pa'i spyod yul ma yin pa la ni/} {dbang po las 'das pa'i don shes pa'i rgyu lung yin no//} अनुमानागोचरे चागमः अतीन्द्रियार्थप्रत्यायनहेतुः प्र.अ.१०१क/१०९ ३. = {shes pa nyid} ज्ञातत्वम् — {dngos po gcig skyes bu gcig la ltos nas shes pa dang mi shes pa phan tshun 'gal ba'i rang bzhin gnyis rigs pa ni ma yin no//} न ह्येकस्य वस्तुन एकपुरुषापेक्षया ज्ञातत्वमज्ञातत्वं च परस्परं विरुद्धं स्वभावद्वयं युज्यते त.प.१९७ख/८६१ ४. = {mkhas pa} विचक्षणः — {byang chub smon pa dang 'jug pa'i sems 'di dag gnyis kyi bye brag ni dbye ba yin la/} {shes par bya ba ni rtogs par bya ba'o//} {mkhas pas ni shes pas so//} भेदो नानात्वमनयोर्बोधिप्रणिधिप्रस्थानचेतसोर्ज्ञेयः अवबोद्धव्यः पण्डितैर्विचक्षणैः बो.प.५१ख/१२ ५. = {'dris pa} संस्तवः, परिचयः — {sngon shes pa rjes su dran pa dang} पूर्वसंस्तवानुस्मरणात् जा.मा.३१क/३६; • कृ. १. ज्ञातः — {bdag gis da gzod shes so//} सम्प्रति मया ज्ञातम् वि.सू.४७क/६०; {rtag pa de ji ltar 'brel pa shes pa 'dis rtogs par 'gyur zhe na} नित्यस्तु स कथमनेन ज्ञातसम्बन्धेन प्रतिपादितो भवति त.प.१५०ख/७५३; विज्ञातः — {spyod tshul shes kyang} विज्ञातवृत्तोऽपि अ.क.२१९ख/८८.६१; {gzhan yang thabs gang zhig gis ni/} /{nus pa shes par 'dod pa yin//} किञ्च केनाभ्युपायेन विज्ञाता शक्तिरिष्यते । त.स.९६ख/८६१; अभिज्ञातः — {shes par bya ba shes pa dang /} /{bsgom par bya ba bsgoms pa dang /} {spang bar bya ba spangs pa yis/} /{des na sangs rgyas zhes brjod do//} अभिज्ञातमभिज्ञेयं भावनीयं च भावितम् । प्रहातव्यं च प्रहीणं च तेन बुद्धो निरुच्यते ।। त.प.३२६क/११२१; विदितः — {bdag gi mthu stobs shes pa} विदितात्मप्रभावः जा.मा.९०क/१०३; {sman 'di ni rnyed sla ba yin te/} {de 'khor dang bcas pas kyang shes so//} इदमौषधं सुलभम्, विदितं चास्य सपरिजनस्य अभि.स्फु.३२८क/१२२४; परिविदितः — {lus kyi khog pa gnas pa'i mtha' shes shing /} /{skye bo rnams la bzod pa goms gyur pas//} परिविदितशरीरयन्त्रनिष्ठः परिचितया च जने क्षमानुवृत्त्या ।। जा.मा.१७१क/१९७; जा.मा.१२८ख/१४९; प्रतिपन्नः — {go dang rtogs khong du chud/} /{rig dang shes dang kun chub bo//} बुद्धं बुधितं मनितं विदितं प्रतिपन्नमवसितावगते । अ.को.२१४क/३.१.१०८; प्रतिपद्यते ज्ञायत इति प्रतिपन्नम् । पद गतौ अ.वि.३.१.१०८; स्मृतः — {'di dag phan tshun skyed pa ste/} /{de phyir de dag rkyen du shes//} अन्योन्यजनका ह्येते तेनैते प्रत्ययाः स्मृताः ।। ल.अ.१३६ख/८३ २. जानन् — {me'i cha lugs can gyi bu 'o na ni khyod de ltar shes shing de ltar lta bar gyur na lta ba 'di yang spangs pa dang bor ba dang bstsal bar 'gyur la} अपि तु ते अग्निवैश्यायन एवं जानतो (त एवं पश्यतो भो.पा.)ऽस्याश्च दृष्टेः प्रहाणं भविष्यति प्रतिनिसर्गो वान्तीभावः अ.श.२७९क/२५६; • वि. = {shes pa po} ज्ञाता — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs la shes pa'am shes par byed du 'jug pa gang yang med do//} न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपस्य कश्चिज्ज्ञाता वा ज्ञापको वा सु.प.४०ख/१९; वेदकः — {sogs pa'i sgras nye bar len pa la sogs pa gzung ngo //} {de dag gi shes pa zhes bya ba ni bsdu ba'o//} आदिशब्देनोपादानादीनां ग्रहणम्, तेषां वेदक इति समासः त.प.१६८ख/५६; कोविदः — {de dag nga yi tshul mi shes//} न ते मन्नयकोविदाः ल.अ.११५ख/६२; विज्ञः म.व्यु.२९०७ (५२ख); मि.को.११९ख; द्र.— {drang srong de'i mdza' bo yang ri bong mi'i skad shes pa zhig yod de} तस्य च ऋषेः शशो वयस्यो मानुषप्रलापी अ.श.१०४ख/९४; • उ.प. ज्ञः — {nor bu mkhan mkhas pa nor bu sbyong ba'i tshul legs par shes pa} कुशलो मणिकारो मणिशुद्धिसुविधिज्ञः र.व्या.७६ख/५; {thams cad shes pa} सर्वज्ञः त.प.२६६क/१००१; {mtshan ma shes pa} निमित्तज्ञः अ.क.३१०ख/४०.४१; {rtsis shes} गणितज्ञः म.मू.२०१ख/२१८; {dus shes pa} कालज्ञः ल.वि.८२ख/१११; विद् — {'dul ba shes pa la sogs pa dang mdo sde pa btsun pa la sogs pa gang dag yin pa} ये विनयविदादयः सौत्रान्तिकाः भदन्तादयः अभि.स्फु.३११क/११८६; {rnal 'byor shes pa} योगवित् ल.अ.१७१ख/१३०; • प्र. मतुप् ( {ngo tsha shes pa} ह्रीमान्) — {rtag tu skyon med 'tshol ba dang /} /{zhum zhing bag dang bcas pa dang /} /{'tsho ba skyon med lta ba dang /} /{ngo tsha shes pa'i 'tsho mi bde//} ह्रीमता त्विह दुर्जीवं नित्यं शुचिगवेषिणा । संलीनेनाप्रगल्भेन शुद्धाजीवेन जीवता ।। जा.मा.८९ख/१०२; • पा. ज्ञानम्, धर्मज्ञानादीनि — {chos shes pa ni shes pa bcu dag gi nang na shes pa gcig yin te} धर्मज्ञानं दशसु ज्ञानेष्वेकं ज्ञानम् अभि.स्फु.२४१ख/१०४०; द्र. {shes pa bcu/} ।। • (द्र.— {rnam par shes pa/} {rab tu shes pa/} {mngon par shes pa/} {yongs su shes pa/} {rjes su shes pa/} {mi shes pa/} {ngo shes pa/} {ngo tsha shes pa/} {kun shes/} {ye shes/} {'du shes/} {shes rab/}).
shes pa bcu
दश ज्ञानानि — १. {chos shes pa} धर्मज्ञानम्, २. {rjes su shes pa} अन्वयज्ञानम्, ३. {kun rdzob shes pa} संवृतिज्ञानम्, ४. {sdug bsngal shes pa} दुःखज्ञानम्, ५. {kun 'byung shes pa} समुदयज्ञानम्, ६. {'gog pa shes pa} निरोधज्ञानम्, ७. {lam shes pa} मार्गज्ञानम्, ८. {pha rol gyi sems shes pa} परचित्तज्ञानम्, ९. {zad pa shes pa} क्षयज्ञानम्, १०. {mi skye ba shes pa} अनुत्पादज्ञानम् अभि.भा.४४ख/१०४०.
shes par
ज्ञातुम् — {lus ni gcig pu kho na yi/} /{rdul phran ji snyed yod rnams sam/} /{skra dang ba spu gang dag yod/} /{de dag shes par sus nus 'os//} एकस्यैव शरीरस्य यावन्तः परमाणवः । केशरोमाणि यावन्ति कस्तानि ज्ञातुमर्हति ।। त.स.११४क/९९२; विज्ञातुम् — {de ltar ni shes par mi nus te} न शक्यमेवं विज्ञातुम् अभि.भा.३६क/६०; प्रत्येतुम्— {rus ni rnam par ma chad kyang /} /{shes par nus pa ma yin no/} /{rus kyi dngos po 'ga' yang ni/} /{rnam chad med par nges ma yin//} अविच्छेदश्च गोत्रस्य प्रत्येतुं शक्यते न च ।। अविच्छेदो न नियतः कस्यचिद् गोत्रभाविनः । प्र.अ.१०क/११; ज्ञापयितुम् — {don byed pa ni tshogs pa'i khyad par 'ga' zhig las phyis 'byung ba'i phyir ci ltar shes par nus pa min zhe na} अर्थक्रिया हि कुतश्चित् सामग्रीविशेषात् पश्चाद् भवन्ती कथं ज्ञापयितुमशक्या प्र.अ.२३ख/२६.
shes pa bkra
विचित्रज्ञानम् श.को.१२४३.
shes pa rgyas byed
ना. = {skar ma nam gru} रेवती, नक्षत्रम् श.को.१२४३.
shes pa brgyad cig car du 'thob pa
पा. युगपदष्टज्ञानलाभः, प्रहाणमार्गावस्थायां पञ्चसु कारणेष्वन्यतमम् — {lam snga ma btang ba dang sngon med pa'i lam thob pa}… {shes pa brgyad cig car du 'thob pa} पूर्वमार्गत्यागः, अपूर्वमार्गाप्तिः…युगपदष्टज्ञानलाभः अभि.भा.२९ख/९८१; द्र. {shes pa brgyad tshan thob pa/}
shes pa brgyad tshan thob pa
ज्ञानाष्टकस्य लाभः — {sngon lam btang ba dang}… {shes pa brgyad tshan thob pa dang /} /{rnam pa bcu drug thob pa 'o//} पूर्वत्यागः…ज्ञानाष्टकस्य लाभोऽथ षोडशाकारभावना । अभि.को.२०ख/६.५३; द्र. {shes pa brgyad cig car du 'thob pa/}
shes pa snga ma
पूर्वज्ञानम् — {gnyid dang bral bar 'gyur na blo/} /{shes pa snga ma'i 'du byed las/} /{de lta'i rnam par 'byung 'gyur ba//} निद्राव्यपगमे पूर्वज्ञानसंस्कारतो धियः । तथाविधाः सम्भवन्ति प्र.अ.६६ख/७५; प्राच्यज्ञानम् — {tha dad lus la brten na yang /} /{de yi khyad par rjes byed phyir/} /{rgyun gcig tu ni 'brel pa yin/} /{shes pa snga ma'i rgyun bzhin no//} भिन्नदेहाश्रितत्वेऽपि तद्विशेषानुकारतः । एकसन्ततिसम्बद्धं प्राच्यज्ञानं प्रबन्धवत् ।। त.स.७०ख/६६३.
shes pa sngon song
• वि. ज्ञानपूर्वकः — {nyer bstan 'ga' zhig gang yin te/} /{brjod pa shes pa sngon song nyid//} यः कश्चिदुपदेशो हि स सर्वो ज्ञानपूर्वकः । त.स.११७ख/१०१४; • सं. ज्ञानपूर्वत्वम् — {gzhan du shes sngon song mthong phyir//} अन्यत्र ज्ञानपूर्वत्वदर्शनात् त.स.११७क/१०१४.
shes pa sngon song nyid
ज्ञानपूर्वत्वम् — {chos dang chos min nyer bstan 'di/} /{des byas bstan pa yang yin te/} /{de yi shes pa sngon song nyid/} /{de phyir de la rjes dpog 'gyur//} धर्माधर्मोपदेशोऽयमुपदेशश्च तत्कृतः । तदीयज्ञानपूर्वत्वं तस्मादस्यानुमीयते ।। त.स.११७ख/१०१४.
shes pa can
उ.प. ज्ञानः — {gsal bar dbang 'das shes pa can/} /{gzhan gyis de yang khas blang dgos//} विस्पष्टातीन्द्रियज्ञानः सोऽभ्युपेयः परैरपि ।। त.स.११४क/९८८.
shes pa gcig dang ldan
वि. एकज्ञानान्वितः — {zag med skad cig dang po la/} /{chags can shes pa gcig dang ldan//} एकज्ञानान्वितो रागी प्रथमेऽनास्रवक्षणे । अभि.को.२२क/७.१९.
shes pa gcig dang 'brel ba
एकज्ञानसंसर्गः — {gang du gang zhig dmigs na/} {gang zhig nges par dmigs par 'gyur ba de ni de dang 'brel ba yin te/} {shes pa gcig dang 'brel pa'i phyir ro//} यत्र यस्मिन्नुपलभ्यमाने नियमेन यस्योपलब्धिः स तत्संसृष्टः, एकज्ञानसंसर्गात् हे.बि.२४८ख/६५.
shes pa gcig la 'dre ba
वि. एकज्ञानसंसर्गी — {dbang po gcig gi shes pa'i gzung bar bya ba mig la sogs pa 'dod pa la mngon du phyogs pa'i dngos po gnyis gcig la gcig ltos pa na shes pa gcig la 'dre ba zhes bya'o//} एकेन्द्रियज्ञानग्राह्यं लोचनादिप्रणिधानाभिमुखं वस्तुद्वयमन्योन्यापेक्षमेकज्ञानसंसर्गि कथ्यते न्या.टी.५०क/१०१; न्या.टी.५३ख/११८.
shes pa gcig la 'drer rung ba
वि. एकज्ञानसंसर्गयोग्यः — {shes pa gcig la 'drer rung ba'i don dag la gang yang rung ba grub pa gang yin pa de nyid cig shos med par grub pa yin no//} एकज्ञानसंसर्गयोग्ययोरर्थयोरन्यतरस्यैव या सिद्धिः साऽपरस्याभावसिद्धिः त.प.२८०ख/१०२८.
shes pa chung
= {shes chung /}
shes pa chung ba
= {shes chung /}
shes pa nyid
१. [1] ज्ञानत्वम् — {mtshungs pa ni shes pa nyid kyis mtshungs pa yang yin la/} {bar ma chod pas de ma thag pa yang yin no//} {de'ang yin la rgyu nyid kyis na rkyen yang yin pas de ma thag pa'i rkyen te} समश्चासौ ज्ञानत्वेन, अनन्तरश्चासौ अव्यवहितत्वेन, स चासौ प्रत्ययश्च हेतुत्वात् समनन्तरप्रत्ययः न्या.टी.४३क/५९; ज्ञानता — {shes nyid ce na de lta na/} /{skyes kun gcig tu thal bar 'gyur//} ज्ञानता चेत्ततः सर्वपुंसामैक्यं प्रसज्यते ।। बो.अ.३३क/९.६७ [2] ज्ञातत्वम्— {gzhan dag ni gtan tshigs mtshan nyid drug pa'o zhes zer te/} {gsum po de dag dang gnod par ma byas pa'i yul can nyid dang grangs gcig pa brjod par 'dod pa can nyid dang shes pa nyid ces bya ba yin no//} षड्लक्षणो हेतुरित्यपरे । त्रीणि चैतानि । अबाधितविषयत्वम्, विवक्षितैकसंख्यत्वम्, ज्ञातत्वं च हे.बि.२५१ख/६८ [3] वेत्तृत्वम् — {sde snod dag shes pa nyid dang} पिटकानां वेत्तृत्वम् वि.सू.९१ख/१०९ २. ज्ञानमेव — {don la rnam par rig pa ni/} {shes nyid brjod pa ma yin nam} ननु चार्थस्य संवित्तिर्ज्ञानमेवाभिधीयते त.स.७३ख/६८६.
shes pa rtag pa'i rnam par 'gyur ba
नित्यज्ञानविवर्तः — {des na de lta yin na de lta bur gyur pa'i shes pa'i bdag nyid la sgrub par byed pa'i tshad ma 'ga' yang yod pa ma yin la/} {gnod par byed pa ni mngon sum la sogs pa yod pas shes pa rtag pa'i rnam par 'gyur ba yin par mi rigs so//} तदेवं न किञ्चित् तथाभूतस्य ज्ञानात्मनः साधकं प्रमाणमस्ति, बाधकं तु प्रत्यक्षादि विद्यत इत्ययुक्तो नित्यज्ञानविवर्तः त.प.२२०ख/१५८.
shes pa rtogs pa'i rnam pa
पा. गतिबोधनाकारम्, श्रुताकारभेदः — {thos pa'i rnam pa ni brgyad cu ste/} {'di lta ste/} {'dun pa'i rnam pa dang}…{shes pa rtogs pa'i rnam pa dang} अशीत्याकारं श्रुतम्; तद्यथा—छन्दाकारम्…गतिबोधनाकारम् शि.स.१०७क/१०५.
shes pa thams cad
सर्वज्ञानम् — {ji snyed cig gis shes pa thams cad bsdus she na/} {shes pa bcus bsdus so//} कियता सर्वज्ञानसंग्रहः? दशभिर्ज्ञानैः अभि.भा.४३क/१०३५.
shes pa mthong bar 'gyur ba'i ting nge 'dzin bsgom pa
ज्ञानदर्शनाय समाधिभावना — {lha'i mig gi mngon par shes pa ni shes pa mthong bar 'gyur ba'i ting nge 'dzin bsgom pa yin no//} दिव्यचक्षुरभिज्ञा ज्ञानदर्शनाय समाधिभावना अभि.भा.७७क/११६९.
shes pa dang ldan
= {shes ldan/}
shes pa dang ldan pa
= {shes ldan/}
shes pa dang mtshungs par ldan pa
पा. ज्ञानसम्प्रयुक्तः, मनस्कारभेदः — {yid la byed pa ni rnam pa bco brgyad de/} {rigs nges pa dang}…{shes pa dang mtshungs par ldan pa dang}… {rgya chen po yid la byed pa'o//} अष्टादशविधो मनस्कारः । धातुनियतः…ज्ञानसम्प्रयुक्तः…विपुलमनस्कारश्च सू.व्या.१६६क/५७.
shes pa dang shes par bya ba
= {shes pa dang shes bya/}
shes pa dang shes par bya bas dben pa
वि. ज्ञानज्ञेयविविक्तः — {blo gros chen po chos thams cad ni shes pa dang shes par bya bas dben pa yin te} ज्ञानज्ञेयविविक्ता हि महामते सर्वधर्माः ल.अ.१४८ख/९५.
shes pa dang shes bya
ज्ञानज्ञेये — {gzhan yang dngos po gzhan gang dag shes pa dang shes bya dang}…{yon tan dang yon tan can la sogs pa} अपि च येऽप्यन्ये पदार्था ज्ञानज्ञेय…गुणगुण्यादयः प्र.प.७७ख/९८; {blo gros chen po chos thams cad ni shes pa dang shes par bya bas dben pa yin te} ज्ञानज्ञेयविविक्ता हि महामते सर्वधर्माः ल.अ.१४८ख/९५; ज्ञेयज्ञाने — {gang gi phyir shes pa dang shes bya dag gi rang bzhin lu gu rgyud bzhin du sbrel ba} यस्माज्ज्ञेयज्ञानयोः स्वभावौ शृङ्खलयेव बद्धौ त.प.१८१क/८२४.
shes pa dang shes bya'i bdag nyid
वि. ज्ञेयज्ञानात्मकः — {dus kyi 'khor lo dang dang po'i sangs rgyas dang}…{shes pa dang shes bya'i bdag nyid dang} कालचक्रः आदिबुद्धः…ज्ञेयज्ञानात्मकः वि.प्र.१३६क/१, पृ.३४.
shes pa dam pa'i ye shes
ना. ज्ञानोत्तरज्ञानी, बोधिसत्त्वः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes pa dam pa'i ye shes dang} ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन ग.व्यू.२७५क/२.
shes pa brda sprod pa
आज्ञाव्याकरणम् म.व्यु.६४१९ (९१ख); द्र. {shes pa brda' sprod par byed pa/}
shes pa brda' sprod pa
= {shes pa brda sprod pa/}
shes pa brda' sprod par byed pa
आज्ञाव्याकरणम् लो.को.२३६५; द्र. {shes pa brda sprod pa/}
shes pa nus ldan 'jig pa med
वि. अलुप्तज्ञानशक्तिमान् — {dngos po ma lus 'jig na yang /} /{shes pa nus ldan 'jig pa med/} /{ba rgya rnams kyis ba bzhin du/} /{de ni skye ldan rgyu ru grag//} समस्तवस्तुप्रलयेऽप्यलुप्तज्ञानशक्तिमान् । ऊर्णनाभ इवांशूनां स हेतुः किल जन्मिनाम् ।। त.स.७ख/९६.
shes pa rnam bcas
= {shes pa rnam pa dang bcas pa/}
shes pa rnam pa dang bcas pa
साकारज्ञानम् — {shes pa rnam bcas phyogs la yang /} /{phyi rol rnam pa rjes mthun par/} /{shes pa la ni snang gyur pa'i/} /{don rtogs zhes ni brjod pa yin//} साकारज्ञानपक्षेऽपि बाह्याकारानुरूपतः । ज्ञाने निर्भाससम्भूतावर्थो विदित उच्यते ।। त.स.९१क/८२१; त.प.९९क/६४७; साकारं ज्ञानम् — {yang gang dag phyi rol gyi don yod par smras pa shes pa rnam pa dang bcas pa yin no zhes bya ba'i phyogs yin pa} येषामपि बाह्यार्थवादिनाम् ‘साकारं ज्ञानम्’ इति पक्षः त.प.१८५क/८३१; निर्भासिज्ञानम् — {shes pa rnam bcas phyogs la yang /} /{sems ni gzung ba las gzhan yang /} /{de yi gzugs brnyan ngo bo yis/} /{phal pa yang ni rig tu rung //} निर्भासिज्ञानपक्षे हि ग्राह्याद्भेदेऽपि चेतसः । प्रतिबिम्बस्य ताद्रूप्याद्भाक्तं स्यादपि वेदनम् ।। त.स.५०क/४९२.
shes pa rnam pa dang bcas par smra ba
साकारवादी, साकारज्ञानवादी — {shes pa} ({rnam pa} ){dang bcas par smra ba gang dag gi ltar na skyed par byed pa kho na yul yin pa} यस्यापि साकारवादिनो जनक एव विषयः त.प.१८१ख/८२५.
shes pa rnam pa med pa
निराकारज्ञानम् — {gang gi ltar na shes pa rnam pa med pa de'i ltar na yang sgra 'dzin pa med par de 'dzin par byed pa 'dzin par mi rigs te} यस्यापि निराकारज्ञानं तस्यापि न शब्दग्रहणमन्तरेण तद्ग्राहकस्य ग्रहणं युक्तम् त.प.११९ख/६९०.
shes pa rnam pa med par smra ba
निराकारज्ञानवादी— {shes pa rnam pa med par smra ba'i sngon po la sogs pa'i rnam pa ni don du gtogs pa nyid nyams su myong ba yin gyi} निराकारज्ञानवादिनां हि नीलाद्याकारोऽर्थगत एवानुभूयते त.प.१७९ख/८२०; निराकारविज्ञानवादी — {de nyid kho bo cag shes pa rnam pa med par smra ba'i sangs rgyas pa rnams kyi yang lan du 'gyur bas 'di ni klan ka ma yin no//} तदैतदस्माकमपि निराकारविज्ञानवादिनां बौद्धानामुत्तरं भविष्यतीत्यचोद्यमेतत् त.प.२५५क/२२६.
shes pa rnam pa med par smras pa
निराकारज्ञानवादी — {gang zhig rig pa zhes bya ba la sogs pas sngon po'i rnam pa dang de'i blo dag tha mi dad par bsgrub par bya ba'i phyir/} {shes pa rnam pa med par smras pa la tshad ma byed pa yin te} यत्संवेदनमित्यादिना नीलाद्याकारतद्धियोरभेदसाधनाय निराकारज्ञानवादिनं प्रति प्रमाणयति त.प.१२०क/६९१.
shes pa rnam par dag pa
ज्ञानविशुद्धिः लो.को.२३६५.
shes pa po
• वि. ज्ञाता — {bdag rig byed do zhes bdag blos/} /{shes pa po ni rtogs byed na//} अहं वेद्मीत्यहंबुद्धिर्ज्ञातारं प्रतिपद्यते । त.स.१०क/१२३; विज्ञाता — {shes pa po nyid} विज्ञातृत्वम् त.प.८२ख/६१७; जानकः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs la shes pa po'am mthong ba po gang yang med do//} न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपस्य कश्चिज्जानको वा पश्यको वा सु.प.४१क/१९; ज्ञापयित्री — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang gi shes pa po 'am shes par bgyid pa ma lags} ({par nye bar gnas pa ma lags} ){so//} नेयं भगवन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य ज्ञापयित्री वा अज्ञापयित्री वा प्रत्युपस्थिता सु.प.५५क/३१; • उ.प. ज्ञः — {cung zad shes pa pos kyang ni/} /{mi 'ga' zhig ni 'khrul byed yin//} किंचिज्ज्ञोऽपि हि शक्नोति स्तोकान् भ्रमयितुं नरान् । त.स.११६ख/१००९.
shes pa po nyid
विज्ञातृत्वम् — {gang gi phyir mig gis mthong ngo //}…{rnam par shes par byed pa'i phyir rnam par shes pa'i yang shes pa po nyid do//} यतश्चक्षुः पश्यति…विज्ञानस्यापि विज्ञातृत्वम्, विजानातीति कृत्वा त.प.८२ख/६१७.
shes pa po med pa
अज्ञातृता — {gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa la shes pa po yang med/} {shes par byed du 'jug pa yang med pa gang yin pa de shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामज्ञातृता अज्ञापकता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४१क/१९.
shes pa bla na med pa nyid
पा. ज्ञानानुत्तर्यम्, आनुत्तर्यभेदः — {bla na med pa nyid gsum ste/} {shes pa bla na med pa nyid dang lam bla na med pa nyid dang rnam par grol ba bla na med pa nyid do//} त्रीण्यानुत्तर्याणि—ज्ञानानुत्तर्यं प्रतिपदानुत्तर्यं विमुक्त्यानुत्तर्यं च अभि.स.भा.४५क/६३.
shes pa ma dag cing zad par 'gyur
अशुद्धक्षयज्ञानम् लो.को.२३६५.
shes pa ma yin
= {shes min/}
shes pa ma yin pa
= {shes min/}
shes pa min
= {shes min/}
shes pa min pa
= {shes min/}
shes pa med
= {shes pa med pa/}
shes pa med nyid
अचेतनत्वम् — {shes pa med nyid 'bras nyid dang /} /{'jig nyid la sogs rgyu yi phyir//} अचेतनत्वकार्यत्वविनाशित्वादिहेतुतः । त.स.३ख/५५.
shes pa med pa
• क्रि. न प्रज्ञायते — {rigs kyi bu 'dod chags dang bral ba la ni 'ong ba'am 'gro ba shes pa med de} न हि कुलपुत्र विरागस्यागमनं वा गमनं वा प्रज्ञायते अ.सा.४४७ख/२५३; • वि. अज्ञः — {ji ltar 'o ma shes pa med na yang /} /{be'u 'phel ba'i rgyu mtshan yin pa ltar/} /{de ltar gtso bo skyes bu rnam grol ba'i/} /{rgyu mtshan nyid du 'jug par 'gyur ba yin//} वत्सविवृद्धिनिमित्तं क्षीरस्य यथा प्रवृत्तिरज्ञस्य । पुरुषविमोक्षनिमित्तं तथा प्रवृत्तिः प्रधानस्य ।। त.प.२१५ख/१४८; मि.को.१२५ख; अजानानः — {gal te shes med shes yin na/} /{shing yang shes par thal bar 'gyur//} अजानानं यदि ज्ञानं काष्ठं ज्ञानं प्रसज्यते । बो.अ.३३क/९.६२; अचेतनः — {shes pa med pa'i bdag nyid ni/} /{rang gi 'bras bu rtsom mi byed//} नाचेतनं स्वकार्याणि किल प्रारभते स्वयम् ।। त.स.३ख/५१; अलक्षितः — {gang zhig sngo sogs rnam pa ru/} /{blang dang dor ba'i rgyu mtshan ni/} /{de yi ngo bo las ldog pa'i/} /{tshangs pa'i ngo bor shes pa med//} यन्नीलादिप्रकारेण त्यागादाने निबन्धनम् ।। तद्रूपव्यतिरेकेण ब्रह्मरूपमलक्षितम् । त.स.७क/९२; • सं. अज्ञानम् — {rtog pa dang bcas pa'am mig la sogs pa shes pa med pa'i rang bzhin gyi mngon sum ni tshad ma'o//} सविकल्पकमज्ञानस्वभावं वा चक्षुरादिकं प्रत्यक्षं प्रमाणम् त.प.१क/४४९; ज्ञानाभावः — {gnod dang rgyu skyon bcas nyid kyi/} /{shes pa med phyir de bstsal yin//} बाधकारणदुष्टत्वज्ञानाभावादपोद्यते ।। त.स.१०९ख/९५४.
shes pa myur
= {shes myur/}
shes pa myur ba
= {shes myur/}
shes pa yin
क्रि. विजानाति — {'di yang de ni shes yin te//} इयं वा तं विजानाति त.स.७७ख/७२३; सञ्जानीते — {'khor de thams cad kyis kyang bdag cag lus de nyid kyi nang du song bar shes pa yin no//} सा च सर्वा परिषत्तस्मिन्नेव काये प्रविष्टमात्मानं सञ्जानीते बो.भू.३३ख/४३; गम्यते — {nges pa dang ni sgro 'dogs yid/} /{gnod bya gnod byed ngo bo'i phyir/} /{'di ni sgro 'dogs dben pa la/} /{'jug ces bya bar shes pa yin//} निश्चयारोपमनसोर्बाध्यबाधकभावतः । समारोपविवेकेऽस्य प्रवृत्तिरिति गम्यते ।। त.प.१४ख/४७५; अभ्यनुज्ञायते — {rang bzhin 'ga' zhig gis khyad par du bshad pa dang rang nyid 'jug pa dang ldog pa shes pa yin na} यदि च कस्यचित् स्वभावस्यातिशयाख्यस्य प्रवृत्तिर्निवृर्त्तिर्वेति स्वयमभ्यनुज्ञायते वा.टी.८७क/४४; विभाव्यते — {de yang rang dngos rig pa yi/} /{shes las phyi nas shes pa yin//} सा च स्वरूपसंवेद्यज्ञानात् पश्चाद् विभाव्यते ।। प्र.अ.२१ख/२४.
shes pa yod
= {shes pa yod pa/}
shes pa yod nyid
ज्ञानास्तित्वम् — {gang phyir shes bya de rtogs pa/} /{shes pa yod nyid gang las rtogs//} ज्ञानास्तित्वं कुतो ज्ञातं ज्ञेयं यत्तेन गम्यते ।। बो.अ.३५क/९.११६; {gal te shes dbang las don grub/} /{shes yod nyid la rten ci yod//} यदि ज्ञानवशादर्थो ज्ञानास्तित्वे तु का गतिः ।। बो.अ.३५क/९.११२.
shes pa yod pa
• वि. चेतनावान् — {lus sogs pa yi rgyu/} /{shes pa yod pas byin brlabs te//} तन्वादीनामुपादानं चेतनावदधिष्ठितम् । त.स.३ख/५४; • सं. चेतना — {bdag dang sa la shes yod sogs/} /{med pa rab sgrub byed min pa'i/} /{mi dmigs gang yin de kho na/} /{gtan tshigs med sgrub kho na ci//} आत्ममृच्चेतनादीनां योऽभावस्याप्रसाधकः । स एवानुपलम्भः किं हेत्वभावस्य साधकः ।। प्र.वृ.२६९ख/१०; • पा. (सां. द.) चैतन्यम् म.व्यु.४५४८ (७१क); चैतन्यम् {shes pa yod pa ni bdag shes rig gi skyes bu'o//} मि.को.१००ख ।
shes pa rab
= {shes rab/}
shes pa la mkhas pa
वि. ज्ञानकोविदः लो.को.२३६५.
shes pa la mi smod pa
ज्ञानाकुत्सनता लो.को.२३६५.
shes pa la rag las
वि. ज्ञाननिबन्धनः, ओ ना — {rgyu la rag las nas 'grub pa ni skye ba la brjod la/} {shes pa la rag las te 'grub pa ni rjes su sgrub pa ste} हेतुनिबन्धना हि सिद्धिरुत्पत्तिरुच्यते, ज्ञाननिबन्धना तु सिद्धिरनुष्ठानम् न्या.टी.३९क/३०.
shes pa bsre
परामर्शविज्ञानम् — {mngon sum rang gi bya ba yi/} /{stobs nyid kyis ni shes pa bsre/} /{gal te skyed byed ma yin par/} /{de ci mngon sum spyod yul yin//} स्वव्यापारबलेनैव प्रत्यक्षं जनयेद्यदि । न परामर्शविज्ञानं कथं तेऽध्यक्षगोचराः ।। त.स.७२क/६७३.
shes pa'i kun rdzob
पा. प्रतिपत्तिसंवृतिः, संवृतिभेदः — {kun rdzob ni rnam pa gsum ste/} {brtags pa'i kun rdzob dang shes pa'i kun rdzob dang brjod pa yang dag pa'i kun rdzob bo//} त्रिविधा हि संवृतिः—प्रज्ञप्तिसंवृतिः, प्रतिपत्तिसंवृतिः, उद्भावनासंवृतिश्च म.भा.१२क/९४.
shes pa'i skad cig
ज्ञानक्षणः — {shes bya ma lus pa yi tshogs/} /{shes pa'i skad cig gcig khyab mdzad/} /{lha dang lha min gtsug nor bur/} /{gyur pa'i kun mkhyen 'di grub 'gyur//} एकज्ञानक्षणव्याप्तनिःशेषज्ञेयमण्डलः । नरामर (सुरासुर पा.भे.)शिरोरत्नभूतः सिद्धोऽत्र सर्ववित् ।। त.स.१२५ख/१०८५.
shes pa'i 'khor
ज्ञानपरिवारत्वम् — {bzod pa rnams ni shes pa'i 'khor yin pa'i phyir rgyal po'i 'khor gyis byas pa la rgyal pos byas so zhes tha snyad 'dogs pa bzhin no//} क्षान्तीनां ज्ञानपरिवारत्वात्; राजपरिवारकृतस्य राजकृतव्यपदेशवत् अभि.भा.१८क/९३०.
shes pa'i rgyun
ज्ञानसन्ततिः — {gal te nye bar len 'dod na/} /{bu tsha'i shes pa'i rgyun la ni/} /{pha ma 'dus sogs 'dus byas la/} /{khyad par rjes 'gror 'gyur ba yin//} उपादानमभीष्टं चेत् तनयज्ञानसन्ततौ । पित्रोः श्रुतादिसंस्कारविशेषानुगमो भवेत् ।। त.स.६९क/६५१.
shes pa'i ngo bo
१. ज्ञानरूपम् — {shes pa'i ngo bo rig pa de yang bdag nyid kyis mngon sum du byed cing rnam par mi rtog pa dang ma 'khrul ba yin te} तच्च ज्ञानरूपवेदनमात्मनः साक्षात्कारि निर्विकल्पकमभ्रान्तं च न्या.टी.४३ख/६६; ज्ञानस्वरूपम् — {thob bya'i rang bzhin dang 'brel ba'i/} /{shes pa'i ngo bo tshad ma yin//} ज्ञानस्वरूपं प्रामाण्यं प्राप्यरूपसमन्वयि । प्र.अ.२२क/२५ २. ज्ञानरूपत्वम् — {'on te bdag shes ngo bo ru/} /{khas len byed} अथापि ज्ञानरूपत्वमात्मनोऽभ्युपगम्यते । त.स.१२९क/११०६.
shes pa'i cha
= {shes cha/}
shes pa'i cha shas
= {shes cha/}
shes pa'i chos
ज्ञानधर्मः — {'on te rtog pa ni shes pa'i chos yin la/} {mngon sum gyi dbang du byas pa'i phyir de dang bral ba bstan pa'i skabs yin gyi} ननु च कल्पना ज्ञानधर्मः, तद्विरहप्रतिपादनमेव प्रकृतम्; प्रत्यक्षाधिकारात् त.प.३क/४५१.
shes pa'i mthong ba
ज्ञानदर्शनम् — {nyan thos kyi dgra bcom pa dang rang sangs rgyas rnams ni ma dgongs kyi bar du shes pa'i mthong ba mi 'jug ste} असमन्वाहृत्य अर्हच्छ्रावकप्रत्येकबुद्धानां ज्ञानदर्शनं न प्रवर्तते अ.श.११८ख/१०८.
shes pa'i bdag nyid
वि. ज्ञानात्मा — {gal te tha mi dad yin na/} /{shes pa'i bdag nyid gzhan bdag min/} /{shes bya sngon po'i blo rig na/} /{des sngo rnam pa ji ltar rig//} न ज्ञानात्मा परात्मेति नीलधीवेदने कथम् । नीलाकारस्य संवित्तिस्तयोर्नो चेदभिन्नता ।। त.स.७४क/६९४; ज्ञानात्मकः — {gzhan gyi don gyi rjes su dpag pa ni sgra'i bdag nyid do//} {rang gi don gyi rjes su dpag pa ni shes pa'i bdag nyid yin no//} परार्थानुमानं शब्दात्मकम्, स्वार्थानुमानं तु ज्ञानात्मकम् न्या.टी.४६ख/८७; त.स.७३ख/६८७; ज्ञानात्मिका — {de yang shes bdag nyid/} /{yin pas de yang ga la go//} साऽपि ज्ञानात्मिकैवेति तस्या अपि कुतो गतिः । त.स.६१क/५८०.
shes pa'i bdag nyid gcig nyid
एकज्ञानात्मकत्वम् — {shes pa'i bdag nyid gcig nyid ni/} /{gzugs dang sgra dang ro sogs rnams/} /{cig car rtogs par thal bar 'gyur//} एकज्ञानात्मकत्वे तु रूपशब्दरसादयः । सकृद्वेद्याः प्रसज्यन्ते त.स.१३ख/१५७.
shes pa'i nor ldan pa
वि. ज्ञानधनः — {dka' thub thos dang shes pa'i nor ldan pa/} /{dge ba rnams ni phongs kyang mi 'gyur ro//} तपःश्रुतज्ञानधनास्तु साधवो न यान्ति कृच्छ्रे परमेऽपि विक्रियाम् ।। जा.मा.७१ख/८३.
shes pa'i rnam pa
ज्ञानाकारः — {dus tha dad pas ji ltar 'dzin/} /{zhe na rig}({sa} ){pa shes pa yis/} /{shes pa'i rnam pa 'jog nus pa'i/} /{rgyu nyid la ni gzung bar shes//} भिन्नकालं कथं ग्राह्यमिति चेद् ग्राह्यतां विदुः । हेतुत्वमेव युक्तिज्ञा ज्ञानाकारार्पणक्षमम् ।। प्र.वा.१२८क/२.२४७.
shes pa'i rnam pa bsgom pa
पा. ज्ञानाकारभावनः, भावनाकारप्रविष्टभेदः — {bsgom pa'i rnam pa la zhugs pa ni/} {rnam pa bzhi bsgom pa}…{gang zag la bdag med pa'i rnam pa bsgom pa dang chos la bdag med pa'i rnam pa bsgom pa dang mthong ba'i rnam pa bsgom pa dang shes pa'i rnam pa bsgom pa'o//} भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः… पुद्गलनैरात्म्याकारभावनो धर्मनैरात्म्याकारभावनो दर्शनाकारभावनो ज्ञानाकारभावनश्च सू.व्या.१६७क/५८.
shes pa'i snang ba tshad med pa
अप्रमाणज्ञानालोकः लो.को.२३६५.
shes pa'i snang bar byed
क्रि. ज्ञानावभासं करोति लो.को.२३६५.
shes pa'i 'bras bu
= {shes 'bras/}
shes pa'i mi slu
= {shes pa'i mi slu ba/}
shes pa'i mi slu ba
ज्ञानसंवादः — {des na rgyu gzhan gyis byas pa'i/} /{shes pa'i mi slu 'dod pa yin//} हेत्वन्तरकृतज्ञानसंवादस्तेन वाञ्छ्यते ।। त.स.११२क/९७२.
shes pa'i mig
ज्ञानविलोचनम् — {shes pa'i mig ni btsums gyur de dag la/} /{bdag gis gzhan du gartag tu ci yang med//} निमीलितज्ञानविलोचनांस्तान् किमन्यथाऽहं परितर्कयामि ।। जा.मा.१०९क/१२७; जा.मा.१०३ख/१२०.
shes pa'i smra ba
ज्ञानवादः लो.को.२३६५.
shes pa'i tshig
ज्ञानपदम् — {rgol ba 'dul bar shes pa'i tshig rnams dang}… {bden pa bstan cing thar par 'dren par byed} वादिप्रमर्दनज्ञानपदेभिः…सत्यप्रकाशन मोक्षुपनेन्ति शि.स.१७८ख/१७७.
shes pa'i rang bzhin
वि. ज्ञानस्वभावः — {rang rig pa ma yin pa 'ba' zhig tu ma zad kyi/} {phyi rol gyi don rig par byed pa ma yin pa/} {de ni shes pa'i rang bzhin yang ma yin no zhes bya ba'i tha tshig go//} न केवलं स्वसंवेदना न भवन्ति, बाह्यस्याप्यर्थस्यावेदकाः । न ज्ञानस्वभावा इति यावत् त.प.१९क/४८४; ज्ञानमयः — {shes pa'i skabs kyis shes pa'i rang bzhin gyi yon tan rnams ni bshad zin to//} ज्ञानाधिकारेण ज्ञानमयानां गुणानां कृतो निर्देशः अभि.भा.६५ख/११२५.
shes par dka'
= {shes par dka' ba/}
shes par dka' ba
• वि. दुर्ज्ञानः — {zag pa zad pa de yang shes par dka' ba yin no//} स तु प्रहीणास्रवो दुर्ज्ञानः प्र.वृ.३२३ख/७३; {'di dag gi bye brag ni shes par dka'o//} दुर्ज्ञान एषां विशेषः अभि.भा.६५ख/१९०; दुर्विज्ञेयः — {shA ri'i bu de bzhin gshegs pa}… {rnams kyi ldem por dgongs te bshad pa ni shes par dka'o//} दुर्विज्ञेयं शारिपुत्र सन्धाभाष्यं तथागतानाम् स.पु.१३क/२१; दुराज्ञेयः — {sangs rgyas}…{rnams kyi dgongs pa ni shin tu zab ste shes par dka'o//} अतिगहनश्च बुद्धानां भावो दुराज्ञेयः सू.व्या.१३३क/६; दुर्बोध्यः — {ye shes de ni shes dka' ste//} दुर्बोध्यं चापि तज्ज्ञानम् स.पु.४८ख/८५; दुराज्ञातः — {byang chub sems dpa'i gnas zab mo shes par dka' ba}…{shin tu thob pa yin} गम्भीरं बोधिसत्त्वविहारमनुप्राप्तो भवति दुराज्ञातम् द.भू.२३९ख/४२; दुरवगाहः — {lta ba dang the tshom gyis bsdus pa mthong bas spang bar bya ba'i nyon mongs pa ni 'jig rten pa'i rtogs pas shes par dka' ba dang} दृष्टिविचिकित्सासंगृहीतो दर्शनमार्गप्रहेयः क्लेशो लौकिकज्ञानदुरवगाहः र.व्या.७८ख/९; • सं. दुर्विज्ञानता — {ji ltar 'jug pa phra zhe na/} {gzugs can ma yin pa rnams shes par dka' ba'i phyir ro//} कथं पुनः सूक्ष्मा प्रवृत्तिः? अरूपिणां दुर्विज्ञानतया अभि.स्फु.१२९ख/८३४.
shes par gyis
• क्रि. = {shes par gyis shig/} ।।। • कृ. ज्ञापनीयम् — {yang na rig byed min nyid du/} /{khyed kyi ri+igs pas shes par gyis//} ज्ञापनीयमवेदत्वं यद्वा युक्त्या ध्रुवं त्वया । त.स.१२८ख/११०१.
shes par gyis shig
क्रि. गम्यताम् — {tshangs pa shes pa tsam gyi don byed par yang mi rung bar shes par gyis shig//} ज्ञानमात्रार्थकरणेऽप्ययोग्यं ब्रह्म गम्यताम् । त.प.१८८ख/९३; {des na rig byed kyi ni tshig/} /{brdzun min par ni shes par gyis//} अतश्च गम्यतां व्यक्तममृषा वैदिकं वचः । त.स.८५ख/७८४; जानातु — {zhes brjod nas smra ba pos shes par gyis shig} इत्युक्त्वा जानीहि वादेन वि.सू.३०क/३८; विजानातु — {mdo sde shin tu rgyas pa'i tshul/} /{de yi dgongs pa shes par gyis//} सूत्रान्तवैपुल्यनयं तस्य सन्धिं विजानथ ।। ल.अ.१६४क/११६; निबोधतु — {zos na nyes pa gang yin dang /} /{ma zos pa yi yon tan dag/} /{sha za de la gang yod pa/} /{blo gros chen pos shes par gyis//} भक्ष्यमाणे च ये दोषा अभक्ष्ये तु गुणाश्च ये । महामते निबोध त्वं ये दोषा मांसभक्षणे ।। ल.अ.१५७क/१०४; अवलोकितो भवतु — {rgyal po chen po}…{shes par gyis shig} महाराज …अवलोकितो भव वि.व.१४२ख/१.३१;
shes par gyur
• क्रि. अध्यज्ञासीत् — {de nas nga bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub mngon par rdzogs par sangs rgyas so zhes bya bar shes par gyur to//} ततोऽहमनुत्तरां सम्यक्सम्बोधिमभिसम्बुद्धोऽस्मीति अध्यज्ञासिषम् अभि.स्फु.२१०ख/९८४; मेनिरे म.व्यु.२८९१ ( {shes par 'gyur} म.व्यु.५२क); • भू.का.कृ. १. ज्ञातवान् — {ngas shes par gyur to//} {ngas da ltar rig go//} अहमेव ज्ञातवान्, अहमेव वेद्मि त.प.२०४क/१२३; {'di ltar sngon ni nga nyid kyis/} /{shes gyur da ltar du yang ni/} /{nga nyid rig par byed ces pa'i/} /{blo gang skye bar 'gyur ba ste//} तथा हि ज्ञातवान् पूर्वमहमेव च सम्प्रति । अहमेव प्रवेद्मीति या बुद्धिरुपजायते ।। त.स.१०क/१२३ २. ज्ञातम् — {zhes/} /{ji ltar shes 'gyur} (? {gyur} ){bud med ni/} /{rtag tu 'dod pas gzir ba yin//} इति ज्ञातं कथं नाम कामार्ता हि सदा स्त्रियः । प्र.अ.१०क/११.
shes par gyur pa
= {shes par gyur/}
shes par bgyi
क्रि. ज्ञास्यामि — {sems can chen po de'i drung na bdag cag bran gyi tshul lam bu'i tshul du gnas par shes par bgyi'o//} तस्य महासत्त्वस्य पदं ज्ञास्यामो भृत्यत्वेन पुत्रत्वेन वा स.दु.१२६क/२२६.
shes par bgyid pa ma lags pa
वि. अज्ञापयित्री— {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa 'di ni chos gang gi shes pa po'am shes par bgyid pa ma lags} नेयं भगवन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य ज्ञापयित्री वा अज्ञापयित्री सु.प.५५क/३१.
shes par 'gyur
क्रि. १. जानाति — {mi rnams shes par 'dod don kun/} /{de rnams kyis ni shes par 'gyur//} ताभिर्जिज्ञासितानर्थान् सर्वान् जानन्ति मानवाः । त.स.११८क/१०१९; {de ltar rnal 'byor pas shes 'gyur//} एवं जानन्ति योगिनः हे.त.१६ख/५२; प्रजानाति — {mnyam bzhag yang dag ji bzhin du/} /{shes par 'gyur} समाहितो यथाभूतं प्रजानाति शि.स.६८ख/६७; वेत्ति — {byung dang 'byung 'gyur da ltar ba/} /{de kun shes 'gyur smra byed yin//} भूतं भवद्भविष्यच्च तद् विदन्ति वदन्ति च ।। त.स.१२४क/१०७५; ज्ञायते — {yi ge rnams kyi go rims dang /} /{thung dang ring dang ches ring dang /} /{sgra tsam khyad par can dus kyi/} /{rnam dbyer de dag shes par 'gyur//} आनुपूर्वी च वर्णानां ह्रस्वदीर्घप्लुताश्च ये । कालस्य प्रविभागास्ते ज्ञायन्ते ध्वन्युपाधयः ।। त.स.८३ख/७७१; प्रज्ञायते — {de tshe don dam rang bzhin ni/} /{shin tu dag pa shes par 'gyur//} तदा प्रज्ञायते शुद्धं स्वभावं पारमार्थिकम् ।। ल.अ.१०७ख/५४; प्रतीयते — {bo la ka k+ko la sbyor bas/} /{de yi bde ba shes par 'gyur//} बोलकक्कोलयोगेन तस्य सौख्यं प्रतीयते ।। हे.त.१७ख/५६; बुध्यते — {de sngon yang dang yang shes pas/} /{me gang yin pa der shes 'gyur//} यदाऽग्निं बुध्यते तस्य पूर्वबोधात् पुनः पुनः ।। त.स.५३क/५१७; वेद्यते — {don ni shes dngos ma skyes pas/} /{des ni ji ltar shes par 'gyur//} न त्वर्थो बोध उत्पन्नस्तदसौ वेद्यते कथम् ।। त.स.७३क/६८३; प्रपद्यते— {smra po 'ga' zhig rang dbang gis/} /{rim pa shes par 'gyur min te//} वक्ता न हि क्रमं कश्चित् स्वातन्त्र्येण प्रपद्यते ।। त.स.८३क/७६७; लक्ष्यते — {snang bzhin yin yang 'di yi ni/} /{dbye ba shes 'gyur min zhe na//} भासमानोऽपि चेदेष न विवेकेन लक्ष्यते । त.स.२८ख/३०१; अनुमन्यते — । {ji ltar gnas skabs dngos po las tha mi dad par shes par 'gyur rtogs par 'gyur te} वस्तुनः सकाशादभेदं कथमवस्थास्वनुमन्यन्ते प्रतिपद्यन्ते त.प.८५ख/६२३; ज्ञापयति — {zhes thams cad du 'dzin pas shes par 'gyur ro//} इति सर्वथाग्रहणेन ज्ञापयति वा.टी.८७ख/४५ २. ज्ञास्यति — {'o na de dbang po las 'das pa'i don mthong bas shes par 'gyur ro zhe na} अतीन्द्रियार्थदर्शिनस्तर्हि तं ज्ञास्यन्तीति चेत् त.प.१६८ख/७९४; आज्ञास्यति — । {su zhig de la shes par 'gyur} कोऽत्राज्ञास्यति अ.सा.२९२ख/१६५; प्रत्ययो भविष्यति— {'di snyam du de'i stobs kyis med pa'i shes par 'gyur ba yod pa zhes bya ba'i spyi chen po yod do snyam na} स्यान्मतम्—सत्ताख्यं महासामान्यमस्ति तद्बलादभावप्रत्ययो भविष्यतीति त.प.३००ख/३१४ ३. गम्येत— {rgyu'i sgra smos na ni skyes bu'i don 'grub pa'i dngos kyi rgyu yin par shes par 'gyur ro//} कारणशब्दोपादाने तु पुरुषार्थसिद्धेः साक्षात्कारणं गम्येत न्या.बि.३८ख/२७; जानीयात् — {thams cad shes par 'gyur ba'i sems sam sems las byung ba gang yin pa de ni cung zad kyang med de} न हि किञ्चिच्चित्तमस्ति चैत्ता वा यत् सर्वं जानीयाद् अभि.भा.८७क/१२०५; {gang gis de dag nyin mo'i grangs su shes par 'gyur ba} येन ते दिवससंख्यां जानीयुः शि.स.१५५क/१४९; विजानीयात् — {mi ldan pa'i sems kyis 'dod pa dang ldan pa'i chos rnams shes par 'gyur ba yod dam zhe na} स्यादप्रतिसंयुक्तेन चित्तेन कामप्रतिसंयुक्तान् धर्मान् विजानीयात् अभि.भा.४८ख/१०५६.
shes par 'gyur ba
= {shes par 'gyur/}
shes par 'gyur ba min
क्रि. न ज्ञायते — {don dam rab thim chen po ni/} /{shes par 'gyur ba min zhe na//} न महाप्रलयो नाम ज्ञायते पारमार्थिकः ।। त.स.११३ख/९७९; न ज्ञातुमर्हति — {b+ha wa ti sogs sgra rnams kyi/} /{legs par sbyar nyid shes 'gyur min//} न भवत्यादिशब्दानां साधुत्वं ज्ञातुमर्हति ।। त.स.११५ख/१०००.
shes par 'gyur ba yin
क्रि. प्रत्ययो भवति — {dus gzhan dang skyes bu gzhan dang yul gzhan dang gnas skabs gzhan la yang gnod pa med pa'i shes par 'gyur ba yin no//} कालान्तरे पुरुषान्तरे देशान्तरेऽवस्थान्तरे वा पुनरव्यपदेश्य (व्याबाध्य भो.पा.)प्रत्ययो भवति त.प.१३४ख/७१९.
shes par 'dod pa
• क्रि. ज्ञातुमिच्छति — {gang gi tshe rnam par bcad pa gzhan gyis mi 'dod pa med par de shes par 'dod pa} यदा पुनर्व्यवच्छेदान्तरानिराकाङ्क्षः तं ज्ञातुमिच्छति प्र.वृ.२७९क/२१; • वि. १. ज्ञातुकामः — {de la pha rol gyi sems shes pas mthong ba'i lam shes par 'dod pas sbyor ba byas na} तत्र परचित्तज्ञानेन दर्शनमार्गं ज्ञातुकामः प्रयोगं कृत्वा अभि.भा.४४क/१०३८; जिज्ञासुः — {de tsam shes par 'dod pa la/} /{gzhan kun 'phangs pa med par ni//} तन्मात्रजिज्ञासोरनाक्षिप्ताखिलापरा प्र.वा.१११क/१.१०० २. = {shes pa 'dod pa} ज्ञानार्थी — {shes 'dod rnams la don spyod pha dang 'dra//} ज्ञानार्थिनामर्थचरः पितेव जा.मा.३ख/२; • कृ. १. जिगीषन्— {de'i phyir shes par 'dod pas rang gi phyogs sgrub pa dang gzhan gyi phyogs sun dbyung bar bya'o//} तस्माज्जिगीषता स्वपक्षश्च स्थापनीयः, परपक्षश्च निराकर्तव्यः । वा.न्या.३३७ख/७१ २. जिज्ञासितः — {tshig 'brel ba med pa'i phyir shes par 'dod pa'i don la shes pa skyed bzhin pa na tshad mar rigs pa yang ma yin te} न चाप्रतिबद्धाद् वाक्याज्जिज्ञासितेऽर्थे ज्ञानमुत्पद्यमानं प्रमाणं युक्तम् त.प.१३४क/२; • सं. जिज्ञासा — {de'i tshe don byed par nus pa de dag dngos po nyid khyad par gzhan spangs pa tsam shes par 'dod pa la} एवं यदा तेऽर्थक्रियासमर्थाः पदार्था एव भेदान्तरप्रतिक्षेपमात्रजिज्ञासायाम् त.प.२६२ख/२४१; {de nas bgrod pas shes 'dod nas/} /{lam du dge slong 'ong ba la/} /{gzhung gi snying po tshad ma yang /} /{dus su 'os pa yang dag dris//} व्रजन् स सम्मुखायातं भिक्षुं जिज्ञासया पथि । ग्रन्थसारं प्रमाणं च पप्रच्छ समयोचितम् ।। अ.क.३०३ख/३९.७४.
shes par 'dod pa ma yin pa
वि. अजिज्ञासितः — {shes par 'dod pa ma yin pa ni phyir rgol bas so//} अजिज्ञासितं प्रतिवादिना वा.टी.१०३ख/६५.
shes par 'dod pa'i bye brag dang ldan pa
वि. जिज्ञासितविशेषः — {chos can ni shes par 'dod pa'i bye brag dang ldan pa sgra la sogs pa la yod pa'i dngos po bsgrub pa'i phyir ro//} धर्मिणि जिज्ञासितविशेषे शब्दादौ भावसाधनम् वा.टी.५५क/७.
shes par 'dod par bya
कृ. विजिज्ञासितव्यः — {bden pa'i ngag can bden pa'i kun du rtog pa can bden pa'i 'dod pa can gang yin pa de btsal bar bya zhing de shes par 'dod par bya'o//} यः सत्यवाक् सत्यसङ्कल्पः सत्यकामः सोऽन्वेष्टव्यः, स विजिज्ञासितव्यः त.प.२६८ख/१००६.
shes par nus pa
= {shes nus/}
shes par bya
= {shes bya/}
shes par bya dgos
कृ. ज्ञातव्यम् — {gdon mi za bar shes pa shes par bya dgos te/} {de ma shes na thams cad mi shes par thal bar 'gyur ba'i phyir te} अवश्यं हि ज्ञानं ज्ञातव्यम्; तदज्ञाने सर्वाज्ञानप्रसङ्गात् त.प.२५०ख/९७४.
shes par bya ba
= {shes bya/} {shes par bya bar} ज्ञापयितुम् — {sngon byung ba'i rgyu dang phyis 'byung bar 'gyur ba'i 'bras bu sngon byung ba nyid dang 'byung bar 'gyur ba nyid du shes par bya bar}…{gsungs par zad do//} भूतपूर्वस्य च हेतोर्भाविनश्च फलस्य भूतपूर्वतां भावितां च ज्ञापयितुं…उक्तम् अभि.भा.२४१क/८११.
shes par bya ba nyid
= {shes bya nyid/}
shes par bya ba dang shes par byed pa'i dngos po
पा. गम्यगमकभावः — {gal te rgyu dang 'bras bu'i dngos po rtags} ({pos} ){shes par byed pa nyid yin na/} {rnam pa thams cad du shes par bya ba dang shes par byed pa'i dngos po yin te/} {rnam pa thams cad du bskyed par bya ba dang skyed par byed pa'i dngos po yin pa'i phyir ro zhe na} कार्यकारणभावेन गमकत्वे सर्वथा गम्यगमकभावः स्यात्, सर्वथा जन्यजनकभावात् हे.बि.२४७क/६३.
shes par bya ba ma yin
= {shes bya min/}
shes par bya ba ma yin pa
= {shes bya min/}
shes par bya ba yin
क्रि. १. अवगम्यते — {gzhan sel ba 'di rab gsal ba/} /{kho nar shes par bya ba yin//} अतिविस्पष्ट एवायमन्यापोहोऽवगम्यते ।। त.स.३७ख/३९२; प्रत्याय्यते — {mngon sum gyis shes pa'am shes par bya ba yin no//} प्रत्यक्षतो वा प्रतीयते, प्रत्याय्यते वा वा.टी.१००क/६१ २. ज्ञापितं भवति — {'dis ci zhig shes par bya ba yin} किमनेन ज्ञापितं भवति अभि.भा.३४ख/१०००.
shes par bya bar sems pa
आज्ञाचित्तम् — {shes par bya bar sems pa} आज्ञाचित्तेन म.व्यु.७२५९ (१०३ख).
shes par byas
= {shes par byas pa/} {shes par byas te/} {o nas} ज्ञात्वा — {dus shes par byas te mchod rten dag gi phyag dar bya'o//} कालं ज्ञात्वा स्तूपानां सम्मार्जनम् वि.सू.८७ख/१०५; {bdag nyid skyon bcas gzhan la yang /} /{yon tan rgya mtshor shes byas nas//} ज्ञात्वा सदोषमात्मानं परानपि गुणोदधीन् । बो.अ.२८क/८.११३; अवेत्य — {zhi gnas rab tu ldan pa'i lhag mthong gis/} /{nyon mongs rnam par 'joms par shes byas nas//} शमथेन विपश्यनासुयुक्तः कुरुते क्लेशविनाशमित्यवेत्य । बो.अ.२३ख/८.४; समभिगम्य — {pha'i mdza' bo yin par yang shes byas te} पितृवयस्यः समभिगम्य च जा.मा.९६क/११०.
shes par byas pa
• क्रि. प्रतीयते — {blo gzhan rnam par gcod byed pa/} /{des na blo ni shes byas te//} बुद्ध्यन्तराद् व्यवच्छेदस्तेन बुद्धेः प्रतीयते ।। त.स.३८ख/३९८; • भू.का.कृ. ज्ञातः — {de bas na mthong ba nyid du shes par byas pa ni mngon sum gyis bstan pa yin no//} तस्माद् दृष्टतया ज्ञातः प्रत्यक्षदर्शितः न्या.टी.३८क/२०; ज्ञापितः — {yang 'dis ci zhig shes par byas shing bstan pa yin} किमनेन ज्ञापनेन ज्ञापितं कथितं भवति अभि.स्फु.२२०ख/१०००; लक्षितः — {gal te shes par byas pas mtshon pa'i phyir nyes pa med do zhe na} लक्षितलक्षणाददोष इति चेत् प्र.वृ.२७७ख/२०.
shes par byed
• क्रि. १. जानाति — {de la dang po'i shes pa'i yul/} /{shes par gyur zhes bya bar rigs/} /{shes par byed ces de mi rigs//} तत्राद्ये विषये ज्ञाते ज्ञातवानिति युज्यते । जानामीति न युक्तं तु त.स.१०क/१२४; ज्ञायते — {dngos gzhan rnam par rig pa ni/} /{skye bar ji ltar shes par byed//} अन्यवस्तुनि विज्ञानं जातं वा ज्ञायते कथम् । त.स.६१क/५८०; विज्ञायते — {'di snyam du rnam par rtog pa gzhan nyid de'i tshe don de rtogs par byed do zhes bya ba de lta bur ci'i phyir shes par byed snyam na} स्यान्मतम्—अन्य एव तर्हि विकल्पस्तदा तमर्थं प्रतिपद्यत इत्येवं कस्मान्न (द् भो.पा.) विज्ञायते त.प.६ख/४५८; अवबुध्यते— {gang dag gzhan du shes byed pa/} /{de dag mi shes shes byed min//} ये त्वन्यथाऽवबुध्यन्ते न ते बुद्धा न बोधकाः ।। ल.अ.१८२क/१४९; ज्ञापयति— {shes par byed pa shes pa ni shes par bya ba'i don shes par byed kyi/} {yod pa tsam gyis ni ma yin no//} ज्ञातो हि ज्ञापको व्या (ज्ञा भो.पा.)प्यमर्थं ज्ञापयति, न सत्तामात्रेण त.प.२१७ख/९०५; विज्ञापयति— {dbang po thams cad las rnam par shes pa 'byung ba ni}… {rang gi sems snang ba'i snod dang lus dang gzhir bdag gi sems kyis brtags pa rnams shes par byed de} प्रवर्तमानं विज्ञानं सर्वेन्द्रियैः स्वचित्तदृश्यभाजनदेहालयस्वचित्तविकल्पविकल्पितं विज्ञापयति ल.अ.८२क/२९; ज्ञाप्यते— {yon tan brjod pa kho nas che ba'i bdag nyid shes par byed de} गुणाख्यानेनैव माहात्म्यं ज्ञाप्यते अभि.स्फु.२ख/४; चेतयते — {blos nges pa'i don nyid skyes bus shes par byed de} बुद्ध्यध्यवसितमेवार्थं पुरुषश्चेतयते त.प.१७९क/७४ २. ज्ञायेत — {sgra dang don mdun du bzhag nas de dag gi 'brel pa byed cing byas nas kyang de las dus phyis don shes par byed la} शब्दमर्थं च पुरोऽवस्थाप्य तयोः सम्बन्धः क्रियते, कृतश्चोत्तरकालं ज्ञायेत त.प.१५०ख/७५३; • = {shes par byed pa/}
shes par byed du 'jug pa
• वि. ज्ञापकः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gzugs la shes pa'am shes par byed du 'jug pa gang yang med do//} न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपस्य कश्चिज्ज्ञाता वा ज्ञापको वा सु.प.४१क/१९; • सं. ज्ञापकता — {shes par byed du 'jug pa yang med pa} अज्ञापकता सु.प.४१क/१९.
shes par byed du 'jug pa med pa
अज्ञापकता— {gzugs dang tshor ba dang 'du shes dang 'du byed rnams dang rnam par shes pa la shes pa po yang med/} {shes par byed du 'jug pa yang med pa gang yin pa de shes rab kyi pha rol tu phyin pa'o//} या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामज्ञातृता अज्ञापकता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४१क/१९.
shes par byed 'dod pa
वि. जिज्ञापयिषुः — {don de shes par byed 'dod pas/} /{de la phan pa'am byed ldan pa'am//} जिज्ञापयिषुरर्थं तं तद्धितेन कृताऽपि वा । प्र.वृ.२७९ख/२२.
shes par byed pa
• वि. ज्ञापकः — {rtags bzhin shes par byed pa} लिङ्गवज्ज्ञापकः त.स.९८ख/८७५; {sgron ma ni du ba bzhin du rtags kyi sgo nas shes par byed mi 'dod do//} प्रदीपस्तु लिङ्गद्वारेण धूमवन्न ज्ञापक इष्टः त.प.२९ख/५०७; बोधकः — {gang dag gzhan du shes byed pa/} /{de dag mi shes shes byed min//} ये त्वन्यथाऽवबुध्यन्ते न ते बुद्धा न बोधकाः ।। ल.अ.१८२क/१४९; अवबोधकः — {blo gros chen po rang dang spyi'i dang /} {phyi rol rang gi sems snang ba tsam du shes par byed pa/} {rnam par shes pa 'dus pa brgyad rnams la} स्वसामान्यबाह्यस्वचित्तदृश्यमात्रावबोधकानां महामते अष्टानां विज्ञानकायानाम् ल.अ.११०ख/५७; वेदकः — {rang gi ngo bor rig pa'i phyir/} /{shes byed gzhan la ltos pa min//} स्वरूपवेदनायान्यद् वेदकं न व्यपेक्षते । त.स.७३ख/६८५; ज्ञाता — {nga zhes pas bzung 'das pa yi/} /{shes byed da ltar yang 'jug ste//} व्यतीताहंकृतिर्ग्राह्यो ज्ञाताऽद्याप्यनुवर्तते । त.स.१०ख/१२५; {shes par byed pa 'am shes par bya ba'i chos kyi mtshan nyid} ज्ञातृज्ञेयधर्मलक्षणा हे.बि.२४८ख/६५; ज्ञापनी — {tshig}…{bsam pa thams cad shes par byed pa} वाग्…सर्वाभिप्रायज्ञापनी ल.वि.१४१ख/२०८; कलितः — {bde mchog shes par byed pa zhes bya ba} संवरकलितनाम क.त.१४६३; • सं. १. ज्ञापनम् — {de bskor ba ni gzhan gyi rgyud la go bar byed pa ste/} {don shes par byed pa'i phyir ro//} तस्य पुनः प्रवर्तनं परसन्ताने गमनम्, अर्थज्ञापनात् अभि.भा.३१क/९८६; त.प.२७२ख/१०१३; प्रत्यायनम्— {shes byed skabs kyis ma grub pa/} /{thams cad rtogs par byed pa yin//} प्रत्यायनाधिकारे तु सर्वासिद्धावरो (वबो भो.पा.)धिनी । प्र.वा.१४६ख/४.१६५ २. ज्ञापकता — {don bya ba la the tshom ni/} /{yod phyir de ni shes byed min/} /{don byar res 'ga' ba yin phyir/} /{de yi shes byed ga las yin//} ज्ञापकं न तदर्थस्य क्रियासन्देहभावतः । कादाचित्कार्थक्रियेति तस्या ज्ञापकता कुतः ।। प्र.अ.२३क/२६ ३. = {rgyal mtshan} केतनम्, ध्वजः मि.को.४९ख; • पा. ज्ञापकः, हेतुभेदः — {de ni mi shes pa'i rgyu can yin te/} {shes par byed pa'i tshad ma med pa'i phyir ro//} सोऽज्ञानहेतुकः; ज्ञापकप्रमाणाभावात् त.प.१३२ख/७१५; {rgyu dang phra mo cha dang ni/} /{tshig rnams dag gi rgyan gyi mchog/} /{rgyu ni byed po shes byed de/} /{de dag rnam pa du ma} हेतुश्च सूक्ष्मलेशौ च वाचामुत्तमभूषणम् । कारकज्ञापकौ हेतू तौ च नैकविधौ का.आ.३३०क/२.२३२; गमकः — {de'i chas khyab pa mtshan nyid gsum pa'i gtan tshigs rnam pa gsum kho na shes par byed pa yin te} तदंशेन व्याप्तः त्रिलक्षण एव त्रिविध एव हेतुर्गमकः हे.बि.२५१ख/६८; = {shes par byed/}
shes par byed pa nyid
= {shes byed nyid/}
shes par byed pa ma yin pa
वि. अज्ञापकः — {shes par byed pa ma yin pa la ni yongs su gcod pa'i nus pa med pa'i phyir tshad ma ma yin no//} न चाज्ञापकस्य परिच्छेदशक्तिरित्यप्रमाणम् प्र.अ.२३ख/२७; {'di ni bsgrub par bya ba yin pa'i phyir shes par byed pa ma yin no//} तदिदं साध्यत्वादज्ञापकम् अभि.भा.५२ख/१०७०.
shes par byed pa'i rgyu
पा. ज्ञापको हेतुः — {bdag gis shes par byed pa'i rgyur sbyar gyi/byed} {pa po ni ma yin no//} ज्ञापको हेतुर्मया प्रयुज्यते, न कारकः त.प.१८३ख/८४; द्र. {shes par byed pa'i gtan tshigs/}
shes par byed pa'i gtan tshigs
पा. ज्ञापकहेतुः — {shes par byed pa'i gtan tshigs mi dmigs pa} ज्ञापकहेतुः अनुपलब्धिः म.व्यु.४४६० (७०क); द्र. । {shes par byed pa'i rgyu/}
shes par byed pa'i tshad ma
पा. ज्ञापकप्रमाणम् — {de ni mi shes pa'i rgyu can yin te/} {shes par byed pa'i tshad ma med pa'i phyir ro//} सोऽज्ञानहेतुकः; ज्ञापकप्रमाणाभावात् त.प.१३२ख/७१५.
shes par byed par 'gyur
क्रि. ज्ञापको भवेत् — {'di ni mi snang ba yin na/} /{rtags bzhin shes par byed par 'gyur//} (?) अदृश्यत्वे तु नैवायं लिङ्गवज्ज्ञापको भवेत् ।। त.स.९८ख/८७५.
shes par byos
क्रि. = {shes par byos shig} अभिगच्छ — {lha dbang nga yin rgyal pos shes par byos//} सुराधिपं मामभिगच्छ राजन् जा.मा.९४ख/१०८; ज्ञापय लो.को.२३६६.
shes par byos shig
= {shes par byos/}
shes par ma gyur pa
अज्ञता — {mdzad stangs gsang ba shes par ma gyur nas/} /{zugs shing za bas khyod kyi dgongs pa bstan//} आकारगुप्त्यज्ञतया त्विदानीं त्वद्भावसूचां भषितैः करोति ।। जा.मा.१३०ख/१५१.
shes par mi 'gyur
= {shes mi 'gyur/}
shes par mi 'dod
= {shes par mi 'dod pa/}
shes par mi 'dod pa
वि. अजिज्ञासितः — {shes par mi 'dod pa la yang skyon mi brjod pa ni nyes pa ma yin no//} अजिज्ञासिते पुनर्दोषस्यानुद्भावनेऽपि नापराधः वा.टी.१०५क/६७.
shes par mdzad
= {shes mdzad/}
shes par mdzad pa
= {shes mdzad/}
shes par zad
क्रि. जानाति — {rigs kyi bu kho bos ni byang chub sems dpa'i rnam par thar pa smon lam gyi dkyil 'khor thogs pa med pa'i rgyan ces bya ba 'di shes par zad} एतमहं कुलपुत्र अप्रतिहतप्रणिधिमण्डलव्यूहबोधिसत्त्वविमोक्षं जानामि ग.व्यू.१८ख/११५.
shes par sla
= {shes par sla ba/}
shes par sla ba
• वि. सुज्ञातः — {gtan tshigs skabs yin pa'i phyir shes par sla bas ma bshad do//} हेतुः प्रकृतत्वात् सुज्ञात इति नोक्तः त.प.१३६क/७२३; ज्ञातुं सुकरः — {'phrul pa'i las shes par sla ba ma yin no//} {byin gyi rlabs kyi las shes par sla ba ma yin no//} {mthu'i las shes par sla ba ma yin pa} न सुकरं निर्माणकर्म वा अधिष्ठानकर्म वा प्रभावकर्म वा ज्ञातुम् द.भू.२७२ख/६३; • सं. सुज्ञानत्वम् — {mthong ba las bzlog pa ni shes par sla ba'i phyir nyes pa med do//} न दोषो दृष्टविपरीतस्य सुज्ञानत्वात् प्र.वृ.२९४क/३९.
shes pas byas pa
वि. ज्ञानकृतः — {shes pas byas pa ni mi 'jigs par rung gi/} {shes pa nyid ni ma yin no//} ज्ञानकृतं तु वैशारद्यं युज्यते, न ज्ञानमेव अभि.भा.५७क/१०९२.
shes pas gzhom par bya ba
वि. ज्ञानवध्यः — {sa thams cad na phra rgyas gang dag shes pas gzhom par bya ba yod pa de dag ni gnyi ga'i yang rtag tu bsgom pas spang bar bya ba yin no//} सर्वासु भूमिषु येऽनुशया ज्ञानवध्यास्ते उभयेषां नित्यं भावनाहेयाः अभि.भा.२२९क/७६९.
shes pas gzung ba
कृ. ज्ञानग्राह्यः, ओ या — {ba men gyis mtshon ba lang gang /} /{shes pas gzung ba nus pa nyid//} गवयोपमिता या गौस्तज्ज्ञानग्राह्यशक्तता । त.स.५८ख/५६१.
shes phung
ज्ञानराशिः लो.को.२३६६.
shes bya
• क्रि. १. प्रत्याययिष्यामि — {'di ni de lta bu shes par bya'o//} अयं तथाभूतं प्रत्याययिष्यामि प्र.वृ.२८२क/२४ २. गम्यताम् — {de'i phyir/} /{ba lang sogs bzhin dngos po nyid/} /{gzhal bya'i phyir yang shes par bya//} तस्माद् गवादिवद् वस्तु प्रमेयत्वाच्च गम्यताम् ।। त.स.६०ख/५७७; उपगम्यताम् — {lta ba nyid kyis lta ba po'ang /} /{rnam par bshad par shes par bya//} व्याख्यातो दर्शनेनैव द्रष्टा चाप्युपगम्यताम् ।। प्र.प.३९ख/४४; जानीयात् — । {'di shes par bya'o//} इदं जानीयाम् अभि.भा.५९क/११०२ । ३. ज्ञायते — {gzhan gyis brjod min lhan cig skyes/} /{bla ma'i dus thabs bsten pa yis/} /{bdag gis bsod nams las shes bya//} नान्येन कथ्यते सहजं…आत्मना ज्ञायते पुण्याद् गुरुपर्वोपसेवया हे.त.१०क/२८; विज्ञायते — {gang gis spun dang sring mor yang /} /{the tshom med par shes par bya//} येन विज्ञायते भ्राता भगिनी च न संशयः ।। हे.त.७ख/२०; अवगम्यते — {bye brag dag las bye brag can/} /{de la spyi ru shes bya} विशेषाद्धि विशिष्टं तत् सामान्यमवगम्यते । त.स.४७क/४६७; प्रतीयते — । {spyi yi bdag ni thams cad du/} /{'gal med par ni shes par bya//} अविरुद्धस्तु सर्वासु सामान्यात्मा प्रतीयते ।। त.स.११ख/१३६; प्रतिपद्यते — {sgro btags dang bral don nyid du/} /{mngon sum nyid ni shes par bya//} अनारोपितमर्थं च प्रत्यक्षं प्रतिपद्यते ।। त.स.४६ख/४६२; वेद्यते — {mngon sum rtog pa dang bral bar/} /{shin tu gsal bar shes bya ste//} प्रत्यक्षं कल्पनापोढं वेद्यतेऽतिपरिस्फुटम् । त.स.४६क/४५८; अनुभूयते — {des ni byed pa'i 'byed tshig nyid/} /{'bras bu dang bcas shes par bya//} तैस्तु करणविभक्त्या साफल्यमनुभूयते । त.स.४५क/४५३ ४. उच्यते — {ye shes rtsol ba mi mnga' bar/} /{'jug pa'i rten la rigs shes bya//} ज्ञानस्यायत्नवृत्तेश्च प्रतिष्ठा गोत्रमुच्यते ।। अभि.अ.५ख/१.३९; • कृ. १. ज्ञेयः, ओ या— {sman gyi rgyal po 'dra ba ste/} /{gzhan ni mdza' chen 'drar shes bya//} भैषज्यराजसदृशो महासुहृत्सन्निभोऽपरो ज्ञेयः । सू.अ.१४०ख/१७; {shes bya las sngar shes yod na/} {de ni ci la dmigs nas skye} ज्ञेयात्पूर्वं यदि ज्ञानं किमालम्ब्यास्य सम्भवः । बो.अ.३५क/९.१०५; {'jug pa'i sgrub pa theg chen la/} /{'dzeg pa yin par shes par bya//} प्रस्थानप्रतिपज्ज्ञेया महायानाधिरोहिणी ।। अभि.अ.३ख/१.४६; विज्ञेयः — {'dus ma byas kyi dbyings la ni/} /{rtag pa la sogs don shes bya//} नित्यताद्यर्थो विज्ञेयोऽसंस्कृते पदे र.वि.१०३ख/५४; {mig gis shes par bya ba'i gzugs sdug pa dang} चक्षुर्विज्ञेयानि रूपाणि इष्टानि अ.श.१०३ख/९३; परिज्ञेयः — {de dag kyang nam mkha' ltar}…{shes par bya'o//} तेऽपि आकाशवद्…परिज्ञेयाः प्र.प.४५ख/५४; अभिज्ञेयः — {shes par bya ba shes pa dang /} /{bsgom par bya ba bsgoms pa dang /} /{spang bar bya ba spangs pa yis/} /{des na sangs rgyas zhes brjod do//} अभिज्ञातमभिज्ञेयं भावनीयं च भावितम् । प्रहातव्यं प्रहीणं च तेन बुद्धो निरुच्यते ।। त.प.३२६क/११२१; ज्ञातव्यः — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo des de ltar shes par bya ste} तेन कुलपुत्रेण वा कुलदुहित्रा वा एवं ज्ञातव्यम् अ.सा.२९३क/१६५; {shes bya ba ni tshad mas shes par bya ba ste} ज्ञेयं प्रमाणेन ज्ञातव्यम् त.प.१३४क/७१९; विज्ञातव्यः — {byang chub sems de mdor bsdus na/} /{rnam pa gnyis su shes bya ste/} /{byang chub smon pa'i sems dang ni/} /{byang chub 'jug pa nyid yin no//} बोधिचित्तं द्विविधं विज्ञातव्यं समासतः । बोधिप्रणिधिचित्तं च बोधिप्रस्थानमेव च ।। बो.अ.२ख/१.१५; आज्ञातव्यः — {gang shes par byed pa dang gang shes par bya ba'i chos de dag thams cad nam mkha' dang mtshungs te} यश्च आजानीयात्, यच्च आज्ञातव्यम् । सर्वत्र ते धर्मा आकाशसमाः अ.सा.२९२ख/१६५; वेदितव्यः — {rnam grol chos kyi sku dag ni/} /{rnam gnyis rnam gcig shes bya ste//} विमुक्तिधर्मकायौ च वेदितव्यौ द्विरेकधा । र.वि.११७क/८३; गन्तव्यः — {rigs kyi bu'am rigs kyi bu mo des shes par bya'o//} तेन कुलपुत्रेण वा कुलदुहित्रा वा तत्र गन्तव्या अ.सा.८०ख/४५; प्रत्येयः — {gal te}… {'di ni tshig tsam gtso bor gyur pa yin par shes par bya'o//} वचनमात्राद् यदि परमेतत् प्रत्येयम् प्र.अ.२८ख/३४; उन्नेयः — {de bzhin nyid du gzhan gyi yang /} /{'dres pa'i rim pa shes par bya//} एवमेवेतरासामप्युन्नेयः सङ्करक्रमः ।। का.आ.३३९क/३.१२४; गम्यः — {gang ci'ang rung smra bar bya ba'i dngos po'i rang bzhin 'phags pa'i ye shes dang rtogs pas shes par bya ba} अस्ति तत्किंचिदभिधेयवस्तु स्वभावकमार्यज्ञानगतिगम्यम् ल.अ.१०६ख/५२; ज्ञाप्यः — {shes bya shes byed tha dad phyir//} ज्ञाप्यज्ञापकयोर्भेदाद् प्र.वा.१४७ख/४.१८०; ज्ञापयितव्यः — {gal te tshad mas ni don shes par bya ba yin gyi/} {don byed par bya ba ni ma yin no//} ननु प्रमाणेनार्थो ज्ञापयितव्यो न त्वर्थक्रिया कर्तव्या प्र.अ.२३क/२६ २. ज्ञायमानः — {mthun dang mi mthun ngo bo yis/} /{'di dag shes bya yin 'dod la/} /{spyi dang bye brag tu gnas par/} /{bdag nyid kyis ni rab tu brtags//} वैषम्यसमभावेन ज्ञायमाना इमे किल । प्रकल्पयन्ति सामान्यविशेषस्थितिमात्मनि ।। त.स.४७क/४६७; सम्प्रज्ञायमानः — {tha dad pa de dag nyid 'dra ba dang mi 'dra ba nyid kyis shes par bya ba} एत एव हि भेदाः समविषमतया सम्प्रज्ञायमानाः त.प.११क/४६७; • सं. ज्ञापनम् — {ston pa'i che ba'i bdag nyid shes par bya ba'i phyir de la yon tan brjod pa sngon du 'gro ba'i phyag 'tshal ba rtsom mo//} शास्तुर्माहात्म्यज्ञापनार्थं गुणाख्यानपूर्वकं तस्मै नमस्कारमारभते अभि.भा.२६ख/३; विज्ञापनम् — {de ni zhes bya ba'i sgra ni de'i ming shes par bya ba'i phyir te} हिशब्दस्तन्नामकरणविज्ञापनार्थः अभि.भा.३१ख/३९; प्रत्यायनम् — {'jig rten gyis shes par bya ba'i phyir smra ba na 'jig rten gyi brda nyid kyi rjes su 'brangs nas smra bas} लोकप्रत्यायनाय ब्रुवाणो लोकसङ्केतमेवानुसृत्य ब्रूते त.प.२११क/८९२; {bdag nyid la yod pa'i tha dad pa shes par bya ba'i don du} आत्मगतभेदप्रत्यायने त.प.१५४क/७६१; • अव्य. इति — {yul dbyes tha dad nyid/} /{shes bya de ni gnod med yin//} देशभेदेन भिन्नत्वमित्येतत् तदबाधितम् ।। त.स.९३ख/८५१; द्र.— {gal te mi shes pas ye shes shes bya na ni de'i phyir byis pa so so'i skye bo thams cad kyang ye shes can du 'gyur ro//} सचेदज्ञानेन ज्ञानमित्युच्येत, ततः सर्वे बालपृथग्जना ज्ञानिनो भवेयुः सु.प.२४क/४; नाम — {lho phyogs kyi rgyud 'di nyid na grong khyer ri dwags gnas shes bya ba yod de} इदमिहैव दक्षिणापथे रोरुकं नाम नगरम् ग.व्यू.२७७ख/३५७; {der khyim bdag nan khugs shes bya ba} तत्र वेष्ठिलो नाम गृहपतिः ग.व्यू.६५ख/१५६.
shes bya lnga rnams ston pa po
वि. पञ्चज्ञेयावबोधकः — {de yi 'og tu byas dus la/} /{'dren pa blo gros zhes bya ba/} /{shes bya lnga rnams ston pa 'o/} /{dpa' bo chen po 'byung bar 'gyur//} कृते युगे ततः पश्चान्मतिर्नामेन नायकः । भविष्यति महावीरः पञ्चज्ञेयावबोधकः ।। ल.अ.१८८ख/१६०.
shes bya nyid
ज्ञेयता — {rnam pa thams cad mkhyen nyid dang /} /{lhan cig shes bya nyid sogs dag/} /{dngos su'am brgyud pas 'gal ba ni/} /{cung zad tsam yang yod ma yin//} सर्वाकारज्ञतायास्तु न कश्चिदपि विद्यते । साक्षादितरथा वाऽपि विरोधो ज्ञेयतादिभिः ।। त.स.१२२क/१०६५; ज्ञेयत्वम् — {shes bya min nyid sogs ldan par} (? {ldog pas})/ /{shes bya nyid sogs gnas pa yin//} अज्ञेयत्वादिविश्लेषात् ज्ञेयत्वादि व्यवस्थितम् । त.स.१२२ख/१०६५; {phan 'dogs par byed pa ma yin pa yang shes bya nyid yin na} अनुपकारस्य ज्ञेयत्वे सति त.प.१८०ख/८२३.
shes bya mthar byed
वि. ज्ञेयान्तकृत् — {des na lus mthar byed pa ste/} /{des na shes bya mthar byed 'gyur//} कायान्तकृद्भवेत्तेन तेन ज्ञेयान्तकृद्भवेत् ।। गु.स.१५१क/१२५.
shes bya ba
= {shes bya/}
shes bya ba yin
क्रि. उच्यते — {'khor dang rnam par smin pa las/} /{bsags pa'i las shes bya ba yin//} परिवाराद् विपाकाच्च कर्मोपचितमुच्यते ।। अभि.को.१५ख/४.१२०.
shes bya ma yin pa
= {shes bya min/}
shes bya ma lus pa'i sgrib pa spangs pa
वि. प्रहीणसकलज्ञेयावरणः — {shes bya ma lus pa'i sgrib pa spangs pa'i mngon sum 'di log na ni the tshom mi za bar brjod pa yin no//} इदं च प्रहीणसकलज्ञेयावरणस्य प्रत्यक्षनिवृत्तौ त्वसन्देह एवेति कथनायोपात्तम् वा.टी.६९क/२४.
shes bya ma lus pa'i tshogs
वि. निःशेषज्ञेयमण्डलः — {shes bya ma lus pa yi tshogs/} /{shes pa'i skad cig gcig khyab mdzad/} /{lha dang lha min gtsug nor bur/} /{gyur pa'i kun mkhyen 'di grub 'gyur//} एकज्ञानक्षणव्याप्तनिःशेषज्ञेयमण्डलः । नरामर (सुरासुर पा.भे.)शिरोरत्नभूतः सिद्धोऽत्र सर्ववित् ।। त.स.१२५ख/१०८५.
shes bya min
वि. अविज्ञेयः — {'di ni kun nas mun par gyur/} /{nges pa ma yin mtshon pa min/} /{brtag bya ma yin shes bya min/} /{gnyid stug lta bur gyur pa yin//} आसीदिदं तमोभूतमप्रज्ञातमलक्षणम् । अप्रवर्त्यमविज्ञेयं सुषुप्तमिव सर्वतः ।। त.प.२५३क/९८०; अनाज्ञेयः — {don dam pa gang yin pa de ni}…{shes par bya ba ma yin pa} यः पुनः परमार्थः, सः…अनाज्ञेयः शि.स.१४२ख/१३६; अज्ञेयः — {shes bya ma yin pa gang zhig brtag par byas nas de rnam par bcad nas shes bya nyid du rjes su dpog pa'i phyir} अज्ञेयं कल्पितं कृत्वा तद्व्यवच्छेदेन ज्ञेयेऽनुमानम् त.प.३३५क/३८५.
ज्ञेयास्तित्वम् — {'on te shes bya las shes grub/} /{shes bya yod la rten ci yod//} अथ ज्ञेयवशाज्ज्ञानं ज्ञेयास्तित्वे तु का गतिः । बो.अ.३५क/९.११३.
shes bya yod pa
= {shes bya yod/}
shes bya rim can
वि. क्रमिविज्ञेयः — {shes bya rim can dang 'brel phyir/} /{dbang phyug shes pa rim pas 'byung /} /{lha byin sogs kyi rnam par shes/} /{'bar sogs spyod yul can bzhin no//} क्रमभावीश्वरज्ञानं क्रमिविज्ञेयसङ्गतेः । देवदत्तादिविज्ञानं यथा ज्वालादिगोचरम् ।। त.स.४ख/६४.
shes bya la nyon mongs bag chags
ज्ञेयसंक्लेशवासना — {de byed pa ni shes bya la/} /{nyon mongs bag chags ma spangs pa//} अप्रहीणा हि तत्कर्तुर्ज्ञेयसंक्लेशवासना । बो.अ.३२क/९.३२.
shes bya'i sgrib pa
पा. ज्ञेयावरणम्, आवरणभेदः — {shes bya'i sgrib pa ni shes bya thams cad la ye shes 'jug pa'i bar du gcod par gyur pa nyon mongs pa can ma yin pa'i mi shes pa ste} ज्ञेयावरणमपि सर्वस्मिन् ज्ञेये ज्ञानप्रवृत्तिप्रतिबन्धभूतमक्लिष्टमज्ञानम् त्रि.भा.१४६ख/२७; {'khor gsum rnam par rtog pa gang /} /{de ni shes bya'i sgrib par 'dod//} त्रिमण्डलविकल्पो यस्तज्ज्ञेयावरणं मतम् । र.वि.१२८क/११७; {blang bar bya ba dang dor bar bya ba'i de kho na nyid mthong na yang rnam pa thams cad yongs su mi shes pa dang ston par mi nus pa gang yin pa de ni shes bya'i sgrib pa'o//} दृष्टस्यापि हेयोपादेयतत्त्वस्य यत् सर्वाकारापरिज्ञानं प्रतिपादनासामर्थ्यं च तज्ज्ञेयावरणम् त.प.२९५क/१०५२; ज्ञेयावृतिः — {nyon mongs shes bya'i sgrib pa yi/} /{mun pa'i gnyen po stong pa nyid//} क्लेशज्ञेयावृतितमःप्रतिपक्षो हि शून्यता । बो.अ.३३क/९.५५.
shes bya'i sgrib pa dang bral ba
पा. ज्ञेयावरणविसंयोगः, विसंयोगभेदः — {nyon mongs pa'i sgrib pa dang bral ba dang shes bya'i sgrib pa dang bral ba'i bral ba rnam pa gnyis so//} द्विविधो विसंयोगः क्लेशावरणविसंयोगो ज्ञेयावरणविसंयोगश्च र.व्या.११५क/७९.
shes bya'i sgrib pa spangs pa
वि. प्रहीणज्ञेयावरणः — {thogs pa med pa'i dmigs pa zhes bya ba ni shes bya'i sgrib pa spangs pa rnams kyi dmigs pa'o//} अव्याघातालम्बनं प्रहीणज्ञेयावरणानाम् अभि.स.भा.२९ख/४०.
shes bya'i sgrib pa ma spangs pa
वि. अप्रहीणज्ञेयावरणः — {thogs pa dang bcas pa'i dmigs pa zhes bya ba ni shes bya'i sgrib pa ma spangs pa rnams kyi dmigs pa'o//} सव्याघातालम्बनमप्रहीणज्ञेयावरणानाम् अभि.स.भा.२९ख/४०.
shes bya'i sgrib pa shin tu rnam par dag pa
पा. ज्ञेयावरणसुविशुद्धः, वशवर्तिमनस्कारभेदः — {dbang bsgyur ba'i yid la byed pa ni rnam pa gsum ste/} {nyon mongs pa'i sgrib pa shin tu rnam par dag pa dang shes bya'i sgrib pa shin tu rnam par dag pa dang yon tan mngon par sgrub pa shin tu rnam par dag pa'o//} वशवर्तिमनस्कारस्त्रिविधः, क्लेशावरणसुविशुद्धः क्लेश (?)ज्ञेयावरणसुविशुद्धः, गुणाभिनिर्हारसुविशुद्धश्च सू.अ.१६८क/५९.
shes bya'i sgrib pa'i gnas ngan len
पा. ज्ञेयावरणदौष्ठुल्यम्, दौष्ठुल्यभेदः — {de la gnas ngan len thams cad ni nyi shu rtsa bzhi yin te}…{shes bya'i sgrib pa'i gnas ngan len ni thams cad mkhyen pa nyid kyi mi mthun pa'i phyogs so//} तत्र सर्वदौष्ठुल्यानि चतुर्विंशतिर्भवन्ति…ज्ञेयावरणदौष्ठुल्यं सर्वज्ञताविपक्षः अभि.स.भा.६६ख/९२.
shes bya'i sgrib pa'i phyogs dang mthun pa'i gnas ngan len
पा. ज्ञेयावरणपक्ष्यं दौष्ठुल्यम् — {shes bya'i sgrib pa'i phyogs dang mthun pa'i gnas ngan len ni rnam pa gsum du rig par bya ste/} {lpags shun la yod pa dang spri la yod pa dang snying po la yod pa lta bu'o//} ज्ञेयावरणपक्ष्यमपि दौष्ठुल्यं त्रिविधं वेदितव्यम् । त्वग्गतं फल्गुगतं सारगतं च बो.भू.१८५क/२४३.
shes bya'i dngos po
विज्ञेयवस्तु — {ji ltar gnas pa'i shes bya yi/} /{dngos po rtogs dang thob nus nyid/} /{nyams myong bdag nyid gcig pu yis/} /{su zhig nges par byed par nus//} यथावस्थितविज्ञेयवस्तुबोधाप्तिशक्तिताम् । को नामामुभया (नुभवा भो.पा.)त्मत्वान्निश्चेतुं केवलात् प्रभुः ।। त.स.१०३ख/९०९; ज्ञेयवस्तु लो.को.२३६७; ज्ञेयं वस्तु — {de la shes bya'i dngos po gang zhe na/} {'di lta ste/} {mi sdug pa'am byams pa'am} तत्र ज्ञेयं वस्तु (कतमत् । ) तद्यथा अशुभा वा मैत्री वा श्रा.भू.७५क/१९३.
shes bya'i dngos po dang cha 'thun pa'i ting nge 'dzin gyi spyod yul gyi gzugs brnyan
ज्ञेयवस्तुसभागसमाधिगोचरप्रतिबिम्बः लो.को.२३६७.
shes bya'i mthar phyin pa
वि. ज्ञेयपर्यन्तगता, प्रज्ञायाः — {spyi'i mtshan nyid chen po la zhugs pa/} {shes bya'i mthar phyin pa}…{'di ni byang chub sems dpa' rnams kyi de kho na khong du chud cing rtogs pa'i shes rab yin par rig par bya'o//} महासामान्यलक्षणप्रविष्टा ज्ञेयपर्यन्तगता…इयं बोधिसत्त्वानां तत्त्वानुबोधप्रतिवेधाय प्रज्ञा वेदितव्या बो.भू.११३ख/१४६.
shes bya'i don
• सं. ज्ञायमानोऽर्थः — {chags dang zhe sdang rgyags dang bsnyo} (? {smyon})/ /{bkres skom sogs kyis dbang nyams pas/} /{shes bya'i don la log shes skye//} रागद्वेषमदोन्मादक्षुत्तृष्णादिक्षतेन्द्रियैः । दुर्ज्ञाने ज्ञायमानेऽर्थे त.स.१०५क/९२३; ज्ञेयार्थः लो.को.२३६७; • कृ. ज्ञेयम् — {de ste rtsig pa dang re lde dang rdzing dang ra ba dang sa dang chu dang rlung dang mes chod pa rnams dang rgyang ring po dang nye ba'i phyir shes bya'i don shes pas mi dmigs sam} अथ कुड्यकटवप्रप्राकारभूजलपवनाग्निव्यवहितातिदूरसामीप्यान्नोपलभते ज्ञानं ज्ञेयम् ल.अ.१२२ख/६९.
shes bya'i rnam pa thams cad la 'jug pa snang ba'i de kho na
पा. सर्वाकारज्ञेयप्रवेशदृश्यतत्त्वम्, दृश्यतत्त्वभेदः — {snang ba'i de kho na ni rnam pa dgu ste/} {nga rgyal med pa'i snang ba'i de kho na dang}…{shes bya'i rnam pa thams cad la 'jug pa snang ba'i de kho na dang}…{bdag tu 'dzin pa'i gzhi la dgongs pa thams cad rtogs pa snang ba'i de kho na'o//} दृश्यतत्त्वं नवविधम्—निरभिमानदृश्यतत्त्वम् …सर्वाकारज्ञेयप्रवेशदृश्यतत्त्वम्… आत्मग्राहवस्तुसर्वाभिसन्धिप्रवेश (प्रतिवेध भो.पा.)दृश्यतत्त्वं च म.भा.१५ख/१२३.
ज्ञेयमण्डलम् — {de ni 'grib par 'gyur ba dang /} /{thogs med ye shes chen po ni/} /{shes bya thams cad kyi tshogs la/} /{rang dbang gis ni 'jug par 'gyur//} तस्य चापचये जाते ज्ञानमव्याहतं महत् । स्वातन्त्र्येण प्रवर्तेत सर्वत्र ज्ञेयमण्डले ।। त.स.१२४ख/१०७९.
shes byar mi 'gyur
क्रि. अज्ञेयता स्यात् — {de ltar sgra ni shes bya ru/} /{mi 'gyur nye bar mkho min phyir//} शब्दस्याज्ञेयतैवं स्यात् तस्मिन्ननुपयोगतः । त.स.९१क/८२२.
ज्ञापकहेतुः — {'dir mi shes pa nyid kyis de'i rgyu mtshan 'os pa ma yin te/} {shes byed kyi gtan tshigs kyi dbang du byas pa'i phyir ro//} न चासावज्ञात एव तस्य निमित्तं भवितुमर्हति; ज्ञापकहेत्वधिकारात् वा.टी.६८क/२२.
shes byed nyid
ज्ञापकत्वम्— {shes byed nyid du ma grub phyir/} /{chos can rang sgrub byed ma grub//} असिद्धेर्ज्ञापकत्वस्य धर्म्यसिद्धः स्वसाधने ।। प्र.वा.१४७ख/४.१८०; ज्ञातृत्वम् — {shes pa snga na med pa ni/} /{shes byed nyid du 'gal ba yin//} ज्ञानस्य प्रागभावे हि ज्ञातृत्वस्य विवो (विरो भो.पा.)धकः ।। प्र.अ.५८ख/६६.
shes byed gtan tshigs
= {shes byed kyi gtan tshigs/}
shes byed nus
क्रि. ज्ञातुं शक्यते — {gang zhig dbang 'das thams cad nyid/} /{des ni lhag par shes byed nus//} सर्व एवाधिको ज्ञातं शक्यते योऽप्यतीन्द्रियः ।। त.स.१२६क/१०८८.
क्रि. न गम्यते — {ji ltar me tog la gnas dri/} /{me tog dngos med shes mi 'gyur//} यथा पुष्पाश्रितं गन्धं पुष्पाभावान्न गम्यते । हे.त.१५ख/४८.
shes min
• क्रि. न वेत्ति — {gang zhig nus de shes ma yin/} /{don med 'khyud des ci zhig bya//} यच्च शक्यं न तद्वेत्ति किं तदालिङ्गसे मुधा ।। बो.अ.२५ख/८.५५; न बुध्यते — {thabs dang bral ba nyid kyi phyir/} /{de dag gis ni kun shes min//} उपायविकलत्वात् तु बुध्यन्ते निखिलं न ते ।। त.स.११८ख/१०२३; • भू.का.कृ. अगतः — {yod pa gzhan nyid ma yin na'ang /} /{ji ltar sngar blos shes pa min//} अनन्यत्वेऽपि सत्त्वस्य कथं पूर्वधियाऽगतम् । त.स.१८क/२०१; न ज्ञातः — {rab mchog lha dang mi la sogs pa 'di rnams kyis shes pa ma yin pa dus kyi 'khor lo'i rnal 'byor} प्रवरसुरनरादिभिः न ज्ञातं कालचक्रयोगम् वि.प्र.१५४क/१.३; • सं. अगतिः — {de shes min na dngos po nyid/} /{ma dmigs par ni thal bar 'gyur//} तस्यागतौ हि वस्त्वेव नोपलब्धं प्रसज्यते ।। त.स.१८क/२०१.
shes med
= {shes pa med pa/}
shes myur
वि. क्षिप्रज्ञः — {shes myur bri dang gang med dang //} क्षिप्रज्ञान्यूनपूर्णत्वे अभि.अ.७ख/४.२५.
shes gtso bo
(?) वृत् — {khyim pa rnams la ni bsod nams ma yin pa mang ngo //} {skrod pa'i ltung byed do//} {shes gtso'o/} /{dge 'dun gyi gtsug lag khang gi gnas su dge slong zhugs pa nyid la'o//} गृहिणामपुण्यस्य बहुनः । निष्कर्षणम् । वृत् । आरूढतायाम् । भिक्षुणा साङ्घिकविहारस्थानस्य वि.सू.३३क/४१; वि.सू.३३ख/४२; वृता — {bkan pa nyid dang rkang gtan bcug pa nyid ni ma gtogs so//} {gnon pa la'o//} {shes gtso'o//} मुक्त्वोत्तानताम् । दत्तप्रतिपादकत्वं च । आक्रान्तौ । वृता वि.सू.३३क/४१.
shes mtshan
ज्ञानलक्षणम् लो.को.२३६७.
shes mdzad
• सं. ज्ञापनम्— {bdag gzhan shes bya'i dngos po rnam kun shes dang} (? {rang} ){shes mdzad phyir//} ज्ञेये वस्तुनि सर्वथाऽऽत्मपरयोर्ज्ञानात् स्वयंज्ञापनात् र.वि.१२०क/९२; • वि. ज्ञापकः — {'jig rten stong nyid rnam pa dang /} /{brjod dang shes mdzad mngon sum mdzad//} लोकस्य शून्यताकारसूचकज्ञापकाक्षगम् ।। अभि.अ.७ख/४.२१.
shes bzhin
• कृ. सम्प्रजानन् — {gcig ni shes bzhin du 'jug go/} /{gzhan ni gnas pa yang gzhan ni/} /{'byung ba'ang} सम्प्रजानन् विशत्येकस्तिष्ठत्यप्यपरोऽपरः । निष्क्रामत्यपि अभि.को.७ख/३.१६; • सं. सम्प्रज्ञता — {bag la nyal kun 'joms pa dang /} /{dran pa dang ni shes bzhin dang /} /{gos la sogs pa gtsang ba dang //} सर्वानुशयहानं च स्मृतिसम्प्रज्ञता शुचि । चीवरादि अभि.अ.८ख/४.४२; • पा. सम्प्रज्ञानम्, ध्यानाङ्गविशेषः — {bsam gtan gsum pa la yang yan lag lnga ste/} {btang snyoms dang dran pa dang shes bzhin dang bde ba dang ting nge 'dzin to//} तृतीये तु ध्याने पञ्चाङ्गानि — उपेक्षा, स्मृतिः, सम्प्रज्ञानम्, सुखम्, समाधिश्च अभि.भा.६९क/११४०; {shes bzhin ni dran pa mi brjed pa yin no//} स्मृत्यसम्प्रमोषे सम्प्रज्ञानता सम्प्रज्ञानम् अभि.स्फु.२९१ख/११४१; सम्प्रजानम् — {shes bzhin dang ni dran dag gnyis/} /{yid dang dbang po'i sdom pa yin//} सम्प्रजानस्मृती द्वे तु मनिन्द्रियसंवरौ ।। अभि.को.११ख/४.१८; सम्प्रजन्यम् — {lus dang sems kyi gnas skabs la/} /{yang dang yang du brtag bya ba/} /{de nyid kho na mdor na ni/} /{shes bzhin bsrung ba'i mtshan nyid do//} एतदेव समासेन सम्प्रजन्यस्य लक्षणम् । यत्कायचित्तावस्थायाः प्रत्यवेक्षा मुहुर्मुहुः ।। बो.अ.१४ख/५.१०८; सम्प्रधीः — {nyon mongs can la dga' bde dang /} /{rab dang shes bzhin dran pa dang /} /{btang snyoms dran pa dag pa med//} क्लिष्टेष्वसत्प्रीतिसुखं प्रसादः सम्प्रधीः स्मृतिः । उपेक्षास्मृतिशुद्धिश्च अभि.को.२४क/८.१०.। {shes bzhin du} जानन् — {shes bzhin du mi blang ngo //} न गृह्णीत जानन् वि.सू.३६ख/४६; सम्प्रजानन् — {gcig ni shes bzhin du 'jug go/} /{gzhan ni gnas pa} सम्प्रजानन् विशत्येकः तिष्ठत्यपरः अभि.को.७ख/३.१६; {shes bzhin du spyod pa} सम्प्रजानद्विहारी श्रा.भू.६क/१२; संज्ञाय — {dge 'dun 'dus pa la shes bzhin du chos ma yin pa chos su dang chos chos ma yin par ston pa ni nyes pa sbom po'o//} संज्ञाय सङ्घसन्निधावधर्मस्य धर्मतो धर्मस्य चाधर्मतः परिदीपनं स्थूलात्ययः वि.सू.२९क/३६.
shes bzhin gyi sgra bskyung
सम्प्रजानन्नल्पशब्दः — {dran pa nye bar gnas pas so//} {sems rnam par ma g}.{yengs pas so//} {shes bzhin gyi sgra bskyung zhing ngo //} {de mi bya bar ro//} उपस्थितस्मृतिः । अविक्षिप्तः । सम्प्रजानन्नल्पशब्दः । अकुर्वन्नेनम् वि.सू.८०ख/९७.
shes bzhin can
वि. सम्प्रजानन् — {de dga' ba'i 'dod chags dang bral bas btang snyoms la gnas shing dran pa dang shes bzhin can yin te} स प्रीतेर्विरागादुपेक्षको विहरति स्मृतिसम्प्रजानन् म.व्यु.१४८० (३१क).
shes bzhin du 'jug
क्रि. सम्प्रजानन् विशति — {gcig ni shes bzhin du 'jug go/} /{gzhan ni gnas pa} सम्प्रजानन् विशत्येकः तिष्ठत्यपरः अभि.को.७ख/३.१६.
shes bzhin du spyod pa
वि. सम्प्रजानद्विहारी — {de}…{nyal ba dang mi nyal ba dang smra ba dang mi smra ba}… {la yang shes bzhin du spyod pa yin te} सः…शयिते जागृते भाषिते तूष्णीम्भावे सम्प्रजानद्विहारी भवति श्रा.भू.६क/१२; सम्प्रजानचारी — {de 'gro ba dang 'ong ba na yang shes bzhin du spyod pa yin no//} सोऽतिक्रामन् वा प्रतिक्रामन् वा सम्प्रजानचारी भवति शि.स.६९क/६८; {lta ba dang} … {nang du yang dag par 'jog pa na shes bzhin du spyod pa yin no//} आलोकिते…प्रतिसंलयने सम्प्रजानचारी भवति बो.प.९२ख/५६.
shes bzhin du spyod pa nyid
सम्प्रजानद्विहारिता — {tshogs gang zhe na/} {'di lta ste/} {bdag gi 'byor ba dang gzhan gyi 'byor ba dang}… {shes bzhin du spyod pa nyid dang} सम्भारः कतमः ? तद्यथा—आत्मस्वपर (?)सम्पत्, परसम्पत्…सम्प्रजानद्विहारिता श्रा.भू.१५ख/६ .
shes bzhin ma yin
= {shes bzhin ma yin pa/}
shes bzhin ma yin pa
पा. असम्प्रजन्यम्, उपक्लेशभेदः — {shes bzhin ma yin pa ni nyon mongs pa dang mtshungs par ldan pa'i shes rab ste} असम्प्रजन्यं क्लेशसम्प्रयुक्ता प्रज्ञा त्रि.भा.१६१ख/७१; असम्प्रज्ञानम् म.व्यु.६८९३ (९८ख).
shes bzhin med
= {shes bzhin med pa/}
shes bzhin med pa
• वि. असम्प्रजन्यम् — {shes bzhin med pa'i sems ldan pa'i//} असम्प्रजन्यचित्तस्य बो.अ.११क/५.२५; {gang la shes bzhin yod pa ma yin pa de ni shes bzhin med pa ste} न विद्यते सम्प्रजन्यं यस्मिंस्तदसम्प्रजन्यम् बो.प.९३क/५७; • सं. १. असम्प्रजन्यम् — {shes bzhin med pa'i chom rkun dag/} /{dran pa nyams pa'i rjes 'brang bas//} असम्प्रजन्यचौरेण स्मृतिमोषानुसारिणा । बो.अ.११क/५.२७ २. अनवधानता — {bag med pa dang shes bzhin med//} प्रमादोऽनवधानता अ.को.१४४ख/१.८.३०; न विद्यतेऽवधानं यस्य सः अनवधानः । तस्य भावः अनवधानता अ.वि.१.८.३०; मि.को.१२७ख ।
shes bzhin med pa'i sems
असम्प्रजन्यचित्तम् — {shes bzhin med pa'i sems ldan pa'i/} /{thos dang bsams dang bsgoms pa yang /} /{glo rdol bum pa'i chu bzhin du/} /{dran pa la ni de mi gnas//} असम्प्रजन्यचित्तस्य श्रुतचिन्तितभावितम् । सच्छिद्रकुम्भजलवन्न स्मृताववतिष्ठते ।। बो.अ.११क/५.२५.
shes bzhin med pa'i sems ldan pa
वि. असम्प्रजन्यचित्तः — {shes bzhin med pa'i sems ldan pa'i/} /{thos dang bsams dang bsgoms pa yang /} /{glo rdol bum pa'i chu bzhin du/} /{dran pa la ni de mi gnas//} असम्प्रजन्यचित्तस्य श्रुतचिन्तितभावितम् । सच्छिद्रकुम्भजलवन्न स्मृताववतिष्ठते ।। बो.अ.११क/५.२५.
shes bzhin med par spyod pa
वि. असम्प्रजन्यचारी — {rgyal po chen po 'di ni 'dod pa la brkam pa}…{mi gtsang ba la dga' ba shes bzhin med par spyod pa'i mi'i skyon yin no//} अयं महाराज कामलोलुपस्य पुरुषस्य…अशुचौ रतस्यासम्प्रजन्यचारिणो दोषः शि.स.५१ख/४९.
भू.का.कृ. विदितः — {nor rnams ngo ni mi rtag par/} /{bdag gis snga nas shes zin na//} चलं सौहृदमर्थानां विदितं पूर्वमेव मे । जा.मा.२२ख/२५; ज्ञातः लो.को.२३६८.
shes yin
= {shes pa yin/}
shes yod
= {shes pa yod pa/}
shes yod nyid
= {shes pa yod nyid/}
shes yod pa
= {shes pa yod pa/}
shes rab
• सं. प्रज्ञा १. = {blo} धीः — {blo ni shes rab bo//} धीः प्रज्ञा त्रि.भा.१५५क/५४; {blo ni shes rab bo//} मतिः प्रज्ञा त.प.३०८ख/१०७८; {blo gros ni shes rab ste/} {chos rab tu rnam par 'byed pa'o//} मतिः प्रज्ञा धर्मप्रविचयः अभि.भा.६४ख/१८७; ज्ञानम् — {shes rab shes bya rnam spangs shing /} /{byed las grol na rnam par ldog//} निवर्तते क्रियामुक्ता ज्ञानज्ञेयविवर्जिता ।। ल.अ.१५९ख/१०८; {thams cad kyi sgo nas brtson 'grus}…{shes rab rnam par 'phel bar byed pa'o//} सर्वतोमुखं वीर्यम्…ज्ञानविवर्धकं च बो.भू.१०८ख/१३९ २. प्रकृष्टं ज्ञानम् — {gzhon nu me long gdong ni dri ba zab mo zab mo dag la rang gi shes rab kyis dpyod par byed do//} आदर्शमुखः कुमारो गम्भीरगम्भीरान् प्रश्नान् स्वप्रज्ञया नितीरयति वि.व.१९८क/१.७१; {shes rab ni yon tan dang nyes pa 'byed pa'i rnam pa yin te} प्रज्ञायाश्च गुणदोषविवेकाकारत्वात् त्रि.भा.१६२क/७२; {gal te snying nas brtags shing shes rab kyis so sor brtags nas spros par 'gyur la} स चेदाशयतो विचारयित्वा प्रज्ञया प्रतिसंख्यायोत्सहते बो.भू.८५क/१०८; {chos kun rtogs pa'i ngo bo ni/} /{shes rab} धर्मावबोधरूपा हि प्रज्ञा त.स.१२४ख/१०७७; {de la shes rab ces bya ba ni/} {chos rab tu rnam par 'byed pa'o//} तत्र प्रज्ञा धर्मप्रविचयः अभि.भा.२७क/११ ३. आलोकनम् — {de bzhin du gzugs de nyid la shes rab ces pa ni lta ba'o//} तथा तस्मिन्नेव बिम्बे प्रज्ञेत्यालोकनम् वि.प्र.६६क/४.११६; • पा. प्रज्ञा १. पारमिताभेदः — {sbyin dang tshul khrims bzod brtson 'grus/} /{bsam gtan dang ni shes rab thabs/} /{smon lam stobs dang ye shes dang /} /{'di dag pha rol phyin pa bcu//} दानं शीलं क्षमा वीर्यं ध्यानं प्रज्ञा उपायता । प्रणिधानं बलं ज्ञानमेताः पारमिता दश ।। म.टी.२०ख/१५४ २. चैतसिकभेदः — {sems las byung ba'i chos rnams/} {reg pa} … {shes rab} चैतसिका धर्माः—स्पर्शः… प्रज्ञा म.व्यु.१९३१ (४०ख) ३. = {shes bzhin} सम्प्रज्ञानम् — {gsum pa la lnga btang snyoms dang /} /{dran dang shes rab bde dang gnas//} तृतीये पञ्च तूपेक्षा स्मृतिः प्रज्ञा सुखं स्थितिः । अभि.को.२४क/८.८; अभि.भा.६९क/११४० ४. = {dran pa nyer gzhag} स्मृत्युपस्थानम् — {dran pa nyer gzhag shes rab ste//} प्रज्ञा हि स्मृत्युपस्थितिः अभि.को.२१क/६.६८ । ५. अभिषेकभेदः — {slob dpon gsang ba shes rab dang /} /{bzhi pa de yang de bzhin no/} /{dbang ni bzhi yi grangs kyis ni/} /{dga' ba la sogs rim shes bya//} आचार्य गुह्य प्रज्ञा च चतुर्थं तत् पुनस्तथा । आनन्दाः क्रमशो ज्ञेयाश्चतुःसेचनसंख्यया ।। हे.त.१७क/५४ । ६. योषिदाद्यर्थे — {re zhig btsun mo shes rab yin/} /{skyes bu thabs su brjod pa nyid//} योषित् तावद् भवेत् प्रज्ञा उपायः पुरुषः स्मृतः । हे.त.९ख/२८; {thabs dang shes rab cho ga yis/} /{de nyid rig pas rtag tu mchod//} प्रज्ञोपायविधानेन पूजयेत् तत्त्ववत्सलः ।। हे.त.६क/१६; {de'i phyir shes rab phang bar thabs ni gtso bo ma yin pa ste} अतः प्रज्ञोत्सङ्गे ह्युपायोऽनुनायकः वि.प्र.३९क/४.२१; {brkyang ma shes rab rang bzhin gyis/} /{thabs kyis ro ma yang dag gnas/} /{kun 'dar ma ni dbus gnas su/} /{gzung dang 'dzin pa rnam par spangs//} ललना प्रज्ञास्वभावेन रसनोपायसंस्थिता । अवधूती मध्यदेशे ग्राह्यग्राहकवर्जिता ।। हे.त.२ख/४; • ना. प्रज्ञा, विद्याराज्ञी— {rig pa'i rgyal mo'i 'dus pa brjod par bya te/} {'di lta ste/} {mdzod spu dang}…{shes rab dang}…{mchog sbyin} विद्याराज्ञीनां समागमं वक्ष्यते; तद्यथा—ऊर्णा…प्रज्ञा…वरा म.मू.९५क/७.
shes rab rnam pa drug
षड्विधा प्रज्ञा १. {bden pa rnams la sdug bsngal shes pa} सत्येषु दुःखज्ञानम्, २. {kun 'byung ba shes pa} समुदयज्ञानम्, ३. {'gog pa shes pa} निरोधज्ञानम्, ४. {lam shes pa} मार्गज्ञानम्, ५. {mthar thug pa zad pa shes pa} निष्ठायां क्षयज्ञानम्, ६. {mi skye ba shes pa} अनुत्पादज्ञानम् बो.भू.११४क/१४७.
shes rab rnam pa gsum
त्रिविधा प्रज्ञा — १. {thos pa las byung ba'i shes rab} श्रुतमयी प्रज्ञा, २. {bsam pa las byung ba'i shes rab} चिन्तामयी प्रज्ञा, ३. {bsgom pa las byung ba'i shes rab} भावनामयी प्रज्ञा म.व्यु.१५५० (३५क).
shes rab kyi rgyal mtshan bsgreng ba
वि. उच्छ्रितप्रज्ञाध्वजः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} …{shes rab kyi rgyal mtshan bsgreng ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…उच्छ्रितप्रज्ञाध्वज इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३१०.
ना. समन्तप्रज्ञानिर्घोषमेघः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa shes rab kyi sgra kun tu 'byung ba'i sprin ces bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तप्रज्ञप्ति(प्रज्ञा भो.पा.)निर्घोषमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.
shes rab kyi ngo bo nyid
प्रज्ञास्वभावः — {de la byang chub sems dpa'i shes rab kyi ngo bo nyid gang zhe na} तत्र कतमो बोधिसत्त्वस्य प्रज्ञास्वभावः बो.भू.११३क/१४६.
shes rab kyi chu skyes
प्रज्ञाब्जम् — {shes rab kyi chu skyes su gnas pa'i byang chub kyi sems kyi thig le rdo rje nor bur bkag nas} प्रज्ञाऽब्जगतकुलिशमणौ बोधिचित्तबिन्दुनिरोधाद् वि.प्र.६७क/४.११९.
shes rab kyi chos 'byung
पा. प्रज्ञाधर्मोदयः — {pad+ma de nyid ni shes rab kyi chos 'byung du gsungs} तदेव कमलं प्रज्ञाधर्मोदय उच्यते वि.प्र.६३क/४.१११.
प्रज्ञालोकसाधनम् — {shes rab kyi snang ba sgrub pa'i cho ga} प्रज्ञालोकसाधनविधिः क.त.३६०८.
shes rab kyi snang ba mchog
पा. उत्कृष्टप्रज्ञावभासः, उत्कृष्टधर्मभेदः — {de mchog gi chos brgyad thob par 'gyur te}… {shes rab kyi snang ba mchog thob par 'gyur ba dang} सोऽष्टावुत्कृष्टान् धर्मान् प्रतिलप्स्यते…उत्कृष्टप्रज्ञावभासं प्रतिलप्स्यते ल.वि.२१३ख/३१६.
shes rab kyi snang ba dang ring du gyur
वि. प्रज्ञालोकसुदूरीभूतः — {kye ma sems can 'di dag ni}…{mun pa chen po thibs po'i nang du song bas shes rab kyi snang ba dang ring du gyur te} बतेमे सत्त्वा महान्धकारगहनानुप्रविष्टाः प्रज्ञालोकसुदूरीभूताः द.भू.१९१क/१७.
shes rab kyi pad+ma
पा. प्रज्ञापद्मम्, गुह्यकमलम् — {sangs rgyas nam mkhar gnas pa rnams}…{rang gi lus la bcug ste shes rab kyi pad+mar sngags kyi rang gzhin yi ge so so rnams so//} गगनस्थान्…बुद्धान्…स्वकाये प्रवेश्य प्रज्ञापद्मे प्रत्येकाक्षरमन्त्रस्वभावान् वि.प्र.४९क/४.५१; प्रज्ञाब्जम् — {shes rab pad+mar zhes pa gsang ba'i pad+mar sems kyi thig le gnas par gyur pa dag la} प्रज्ञाब्जे गुह्यकमले चित्तबिन्दौ स्थिते सति वि.प्र.६४क/४.११२.
shes rab kyi spyan
पा. प्रज्ञाचक्षुः, चक्षुविशेषः — {de la mthong ba ni spyan rnam pa lnga po sha'i spyan dang lha'i spyan dang shes rab kyi spyan dang chos kyi spyan dang sangs rgyas kyi spyan no//} तत्र दर्शनं चक्षुः पञ्चविधम्—मांसचक्षुः, दिव्यं चक्षुः, आर्यं प्रज्ञाचक्षुः, धर्मचक्षुः, बुद्धचक्षुश्च सू.व्या.२२७क/१३७; {blta dka' ba ni 'phags pa gcig pu'i shes rab kyi spyan gyi spyod yul yin pa'i phyir ro//} दुर्दृशमार्यस्यैवैकस्य प्रज्ञाचक्षुषो गोचरत्वात् अभि.स.भा.५४क/७५; द्र. {shes rab kyi mig/}
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
• पा. प्रज्ञापारमिता, पारमिताभेदः — {byang chub sems dpar gyur pas sbyin pa'i pha rol tu phyin pa yongs su rdzogs par bya'o//} {de bzhin du tshul khrims kyi pha rol tu phyin pa dang}…{shes rab kyi pha rol tu phyin pa yongs su rdzogs par bya'o//} बोधिसत्त्वभूतेन दानपारमिता परिपूरयितव्या । एवं शीलपारमिता…प्रज्ञापारमिता परिपूरयितव्या का.व्यू.२२१ख/२८३; {shes rab pha rol phyin pa ni/} /{dngos po brgyad kyis yang dag bshad/} /{rnam kun mkhyen nyid lam shes nyid/} /{de nas thams cad shes pa nyid/}…/{chos kyi sku dang de rnam brgyad//} प्रज्ञापारमिताऽष्टाभिः पदार्थैः समुदीरिता । सर्वाकारज्ञता मार्गज्ञता सर्वज्ञता ततः ।…धर्मकायश्च तेऽष्टधा अभि.अ.२क/१.४; {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni thams cad mkhyen pa'i ye shes yongs su sgrub pa lags so//} सर्वज्ञज्ञानपरिनिष्पत्तिर्भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५१ख/८६; • ना. प्रज्ञापारमिता १. भगवती — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa la phyag 'tshal lo//} नमस्करोमि भगवन् प्रज्ञापारमितायै अ.सा.१५१ख/८६; {phyag 'tshal lo/} /{bcom ldan 'das ma shes rab kyi pha rol tu phyin pa dpag med ma} नमो भगवति (अपरिमित भो.पा.)प्रज्ञापारमिते ब.मा.१६९ख २. ग्रन्थः — {rjes su yi rang ba'i phan yon ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa las gsungs te} अनुमोदनानुशंसास्त्वार्यप्रज्ञापारमितायामुक्ताः शि.स.१६९क/१६६.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa khri brgyad stong pa
ना. अष्टादशसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa khri brgyad stong pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्याष्टादशसाहस्रिकाप्रज्ञापारमितानाममहायानसूत्रम् क.त.१०.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa khri pa
ना. दशसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa khri pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यदशसाहस्रिकाप्रज्ञापारमितानाममहायानसूत्रम् क.त.११.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa
ना. अष्टसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa} आर्याष्टसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता क.त.१२.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa bsgom pa'i man ngag
ना. प्रज्ञापारमिताभावनोपदेशः, ग्रन्थः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa bsgom pa'i man ngag} ( प्रज्ञापारमिताभावनोपदेशः) क.त.४०७६.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa lnga brgya pa
ना. पञ्चशतिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa lnga brgya pa} आर्यपञ्चशतिकाप्रज्ञापारमिता क.त.१५.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa rtogs par khong du chud pa
वि. प्रज्ञापारमितागतिंगतः — {byang chub sems dpa' brgyad khri}… {shes rab kyi pha rol tu phyin pa rtogs par khong du chud pa} अशीत्या च बोधिसत्त्वसहस्रैः…प्रज्ञापारमितागतिंगतैः स.पु.२ख/१.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa ltar bcos pa
प्रज्ञापारमिताप्रतिवर्णिकः म.व्यु.६६८७ (९५ख).
shes rab kyi pha rol tu phyin pa stong phrag brgya pa
ना. शतसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa stong phrag brgya pa} शतसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता क.त.८.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa stong phrag nyi shu lnga pa
ना. पञ्चविंशतिसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa stong phrag nyi shu lnga pa} पञ्चविंशतिसाहस्रिकाप्रज्ञापारमिता क.त.९.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa bdun brgya pa
ना. सप्तशतिकाप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa bdun brgya pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यसप्तशतिकानामप्रज्ञापारमितामहायानसूत्रम् क.त.२४.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab cing rnyed par dka' la blta dka' ba'i dkyil 'khor can
वि. प्रज्ञापारमितागम्भीरदुरासददुर्निरीक्षमण्डलः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//}…{shes rab kyi pha rol tu phyin pa zab cing rnyed par dka' la blta dka' ba'i dkyil 'khor can zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…प्रज्ञापारमितागम्भीरदुरासददुर्निरीक्षमण्डल इत्युच्यते ल.वि.२०६क/३०९.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ge nyung ngu
ना. स्वल्पाक्षरप्रज्ञापारमिता, ग्रन्थः — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa yi ge nyung ngu zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यस्वल्पाक्षरप्रज्ञापारमितानाममहायानसूत्रम् क.त.२२.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa la gnas pa
पा. प्रज्ञापारमिताविहारः — {chags pa med pa'i ye shes mngon sum zhes bya ba shes rab kyi pha rol tu phyin pa la gnas pa snang ba'i tshul du mngon sum du 'gyur ro//} ( अ भो.पा.)सङ्गज्ञानाभिमुखो नाम प्रज्ञापारमिताविहारोऽभिमुखीभवत्यवभासयोगेन द.भू.२२३ख/३४.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa la gnas pa la rjes su thob pa
वि. प्रज्ञापारमिताविहारानुप्राप्तः, बोधिसत्त्वस्य — {bdag gi sems snang ba med pa tsam la 'jug pas shes rab kyi pha rol tu phyin pa la gnas pa la rjes su thob pa} स्वचित्तनिराभासमात्रावतारेण प्रज्ञापारमिताविहारानुप्राप्ताः ल.अ.७१ख/१९.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i dkyil 'khor gyi cho ga
ना. प्रज्ञापारमितामण्डलविधिः, ग्रन्थः क.त.२६४४.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo
पा. प्रज्ञापारमितामुखम् — {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo thogs pa med pa'i spobs pa zhes bya ba} असङ्गप्रतिभानं च नाम प्रज्ञापारमितामुखम् ग.व्यू.१७ख/११४; {shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo mi zad pa'i mdzod dang ldan pa zhes bya ba} अक्षयकोशानुगमं च नाम प्रज्ञापारमितामुखम् ग.व्यू.१७ख/११४.
shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo'i rgyud
पा. प्रज्ञापारमितामुखपरिवर्तः — {rigs kyi bu kho mo ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa'i sgo'i rgyud kun nas rnam par brgyan pa zhes bya ba thob pa ste} अहं कुलपुत्र समन्तव्यूहस्य प्रज्ञापारमितामुखपरिवर्तस्य लाभिनी ग.व्यू.३८९ख/९७.
shes rab kyi pha rol tu phyin pas dbang sgyur ba
वि. प्रज्ञापारमिताधिपतेयः — {ye shes mngon du 'gro ba ye shes rjes su 'brang ba shes rab kyi pha rol tu phyin pas dbang sgyur ba}…{yang dag par rgyu zhing 'byung ngo //} समुदाचारः प्रवर्तते, ज्ञानपूर्वंगमो ज्ञानानुपरिवर्ती प्रज्ञापारमिताधिपतेयः द.भू.२४५ख/४६.
shes rab kyi pha rol tu phyin ma
ना. प्रज्ञापारमिता, भगवती — {gzhom du med pa zhes pa ni dpal ldan yum ste shes rab kyi pha rol du phyin ma'o//} श्रीमाता प्रज्ञापारमिता अनाहताख्या वि.प्र.५२ख/४.७५; {shes rab kyi pha rol tu phyin ma'i sgrub thabs} प्रज्ञापारमितासाधनम् क.त.३२१९; {lus can rang gi rigs bshad kyis/} /{shes rab pha rol phyin ma nyon//} देहिनां स्वकुलं वक्ष्ये प्रज्ञापारमिते शृणु ।। हे.त.२९क/९८.
shes rab kyi pha rol tu phyin ma dkar mo
ना. शुक्लप्रज्ञापारमिता, भगवती — {shes rab kyi pha rol tu phyin ma dkar mo'i sgrub thabs} शुक्लप्रज्ञापारमितासाधनम् क.त.३५४२.
shes rab kyi pha rol tu phyin ma sku mdog ser mo
ना. पीतवर्णप्रज्ञापारमिता, भगवती — {shes rab kyi pha rol tu phyin ma sku mdog ser mo'i sgrub thabs} पीतवर्णप्रज्ञापारमितासाधनम् क.त.३५४३.
shes rab kyi pha rol tu phyin ma gser mdog can
ना. कनकवर्णप्रज्ञापारमिता, भगवती — {shes rab kyi pha rol tu phyin ma gser mdog can gyi sgrub thabs} कनकवर्णप्रज्ञापारमितासाधनम् क.त.३५४७.
shes rab kyi pha rol tu byon pa
वि. प्रज्ञापारंगतः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//}…{shes rab kyi pha rol tu byon pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…प्रज्ञापारंगत इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
shes rab kyi phung po
पा. प्रज्ञास्कन्धः, अनास्रवस्कन्धभेदः — {sangs rgyas bcom ldan 'das de rnams kyi tshul khrims kyi phung po dang}… {shes rab kyi phung po dang}… {rnam par grol ba'i ye shes gzigs pa'i phung po} तेषां बुद्धानां भगवतां शीलस्कन्धः…प्रज्ञास्कन्धः…विमुक्तिज्ञानदर्शनस्कन्धश्च अ.सा.१२०ख/६९.
पा. प्रज्ञेन्द्रियम्, इन्द्रियभेदः — {mdo las/} {mig gi dbang po dang}…{shes rab kyi dbang po dang}…{kun shes pa dang ldan pa'i dbang po dang /} {dbang po nyi shu rtsa gnyis gsungs pa} द्वाविंशतिरिन्द्रियाण्युक्तानि सूत्रे—चक्षुरिन्द्रियम्…प्रज्ञेन्द्रियम्…आज्ञातावीन्द्रियमिति अभि.भा.५२ख/१३२; {dbang po lnga}…{dad pa'i dbang po dang brtson 'grus kyi dbang po dang}…{shes rab kyi dbang po'o//} पञ्चेन्द्रियाणि…श्रद्धेन्द्रियं वीर्येन्द्रियं…प्रज्ञेन्द्रियम् शि.स.१७०ख/१६८; {gang chos de dang de dag la gzhan gyi dring mi 'jog par shes shing so sor rang gis shes pa 'di ni shes rab kyi dbang po zhes bya'o//} यदेतेषु धर्मेषु प्रत्यात्मज्ञानमपरप्रत्ययज्ञानम्, इदमुच्यते प्रज्ञेन्द्रियम् शि.स.१७१क/१६८.
shes rab kyi mig
पा. प्रज्ञाचक्षुः, चक्षुविशेषः — {byang chub sems dpa' 'di'i byang chub kyi sems bsgoms pa las byung ba'i shes rab kyi dbang po dang shes rab kyi mig gang yin pa de yang rtul por 'gyur zhing nyams par byed de} यदपि तस्य बोधिसत्त्वस्य बोधि(चित्त भो.पा.)भावनातः प्रज्ञेन्द्रियं प्रज्ञाचक्षुः, तदपि तस्य धन्धीक्रियते प्रतिहन्यते शि.स.६क/७; प्रज्ञादृष्टिः — {nyon mongs nyon mongs shes rab mig gis spang //} क्लेशाः प्रज्ञादृष्टिसा (बा भो.पा.)ध्या वराकाः बो.अ.१०क/४.४६; द्र. {shes rab kyi spyan/}
shes rab kyi 'od kun tu gsal ba chos kyi grong khyer rab tu snang ba
ना. समन्तप्रज्ञाभधर्मनगरप्रदीपः, तथागतः — {de'i 'og tu de bzhin gshegs pa shes rab kyi 'od kun tu gsal ba chos kyi grong khyer rab tu snang ba zhes bya ba bsnyen bkur to//} तस्यानन्तरं समन्तप्रज्ञाभधर्मनगरप्रदीपो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.
shes rab kyi 'od zer
प्रज्ञारश्मिः लो.को.२३७२.
shes rab kyi ye shes
पा. प्रज्ञाज्ञानम् — {shes rab kyi ye shes kyis ni sems can thams cad kyi nyon mongs pa yongs su 'dor} प्रज्ञाज्ञानेन च सर्वसत्त्वक्लेशपरित्यागः शि.स.१४९ख/१४४.
shes rab kyi las
प्रज्ञाकर्म — {shes rab kyi las 'di ni bya dka' ba'i las yin no//} दुष्करमेतत्कर्म यदुत प्रज्ञाकर्म शि.स.६६क/६५.
shes rab kyi srog
प्रज्ञाजीवितम् — {de'i rkyen gyis de dag dad pa'i gru zhig nas shes rab kyi srog dang bral bar 'gyur ro//} तत्प्रत्ययात्ते श्रद्धानावं भित्त्वा प्रज्ञाजीवितेन वियोगं प्राप्नुवन्ति शि.स.४०ख/३८.
shes rab kyis 'khyud par gyur pa
वि. प्रज्ञालिङ्गितः — {shes rab kyis ni 'khyud par gyur pa zhes pa ni stong pa'i dkyil 'khor 'bab pa rdo rje dbyings kyi dbang phyug ma sna tshogs yum gyis te} प्रज्ञालिङ्गितो वै शून्यमण्डलवाहिन्या वज्रधात्वीश्वर्या विश्वमात्रा वि.प्र.४८ख/४.५१; प्रज्ञयाऽऽलिङ्गितः — {bcom ldan 'das rdo rje'i rgyan dang ldan zhing rgyal ba'i bdag po'i cod pan can shes rab kyis 'khyud par gyur pa} भगवान् वज्रालङ्कारयुक्तो जिनपतिमुकुटः प्रज्ञयाऽऽलिङ्गितश्च वि.प्र.४७ख/४.४९.
shes rab kyis rnam grol
= {shes rab kyis rnam par grol ba/}
shes rab kyis rnam par grol ba
पा. प्रज्ञाविमुक्तः, अवस्थाविशेषप्राप्तः श्रावकपुद्गलः — {gang zag shes rab kyis rnam par grol ba gang zhe na} प्रज्ञाविमुक्तः पुद्गल कतमः श्रा.भू.७०ख/१८३; {shes rab kyis rnam par grol ba zhes bya ba ni shes rab kyis mi mthun pa'i phyogs nyon mongs pa'i sgrib pa tsam ma lus par spangs pa'i phyir ro//} प्रज्ञाविमुक्तः प्रज्ञाविपक्षक्लेशावरणमात्राशेषप्रहाणात् अभि.स.भा.८७क/११९; {de la gang zag ni nyi shu rtsa brgyad yod de}…{'di lta ste/} {dbang po rtul po dang}…{shes rab kyis rnam par grol ba dang} तत्र पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… तद्यथा मृद्विन्द्रियः… प्रज्ञाधि (वि भो.पा.)मुक्तःश्रा.भू.६७ख/१७०.
shes rab kyis 'tsho ba
वि. प्रज्ञाजीवकः — {des ni shes rab kyis 'tsho ba rnams kyi nang na bla na med par 'tsho ba dang} तेन ह्यनुत्तरः प्रज्ञाजीवकानां जीवति सू.व्या.२०२ख/१०४.
प्रज्ञासागरः — {gang gis skye bo'i dogs pa gcod 'gyur ba/} /{shes rab rgya mtsho ji ltar rnam par dag//} प्रज्ञासागर कथं विशुध्यते येन छिन्दति जनेऽस्य संशयम् ।। रा.प.२३१ख/१२४.
shes rab sgron ma
• सं. प्रज्ञाप्रदीपः, रश्मिविशेषः — {shes rab sgron ma'i 'od zer rab gtong zhing /} /{sems can gang dag 'od des bskul byas pa//} प्रज्ञप्रदीपय ओसरि रश्मि ताय प्रभासय चोदित सत्त्वाः । शि.स.१७९ख/१७८; {'jig rten ring nas gnyid log 'di/} /{mun pa'i phung pos gtibs pa la/} /{khyod ni shes rab sgron me yis/} /{rab tu sad par mdzad pa spyod//} चिरप्रसुप्तमिमं लोकं तमस्कन्धावगुण्ठितम् । भवान् प्रज्ञाप्रदीपेन समर्थः प्रतिबोधितुम् ।। ल.वि.१७२क/२५९; • पा. प्रज्ञाप्रदीपः, समाधिविशेषः — {shes rab sgron ma zhes bya ba'i ting nge 'dzin} प्रज्ञाप्रदीपो नाम समाधिः म.व्यु.५५५ (१३क).
shes rab sgron me
= {shes rab sgron ma/}
shes rab ngan pa
कुप्रज्ञा, कुत्सिता प्रज्ञा — {kun sbyor sogs tshig phyir gal te/} /{shes rab ngan pa'o min lta phyir//} संयोजनादिवचनात् कुप्रज्ञा चेन्न दर्शनात् । अभि.को.८क/३.२९.
shes rab can
वि. प्रज्ञावान् — {sha la sogs pa spangs pa'i phyir/} /{bram ze'i rigs sam rnal 'byor can/} /{shes rab can dang nor ldan par/} /{de dag rnams ni skye bar 'gyur//} ब्राह्मणेषु च जायेत अथ वा योगिनां कुले । प्रज्ञावान् धनवांश्चैव मांसाद्यानां विवर्जनात् ।। ल.अ.१५७ख/१०५; प्राज्ञः — {des na shes rab can skyes bus/} /{don phra rnams mthong nus pa yin//} अतः प्राज्ञो नरः सूक्ष्मानर्थान् द्रष्टुं क्षमो भवेत् । त.स.१२४क/१०७६; {rig ldan rnam gsal nyes pa shes/} /{mdzes ldan blo bzangs kun rig dang /} /{rtogs ldan}…{shes rab can} विद्वान् विपश्चिद्दोषज्ञः सन्सुधीः कोविदो बुधः ।…प्राज्ञः अ.को.१८१क/२.७.५; प्रकर्षेण जानातीति प्रज्ञः, प्रज्ञ एव प्राज्ञः । ज्ञा अवबोधने अ.वि.२.७.५.
shes rab chung
= {shes rab chung ba/}
shes rab chung ba
• वि. अल्पप्रज्ञः — {sngon bdag ni shes rab chung zhing rtogs pa chung ste/} {bdag ni dmus long du gyur pa'o//} पूर्वं चाहमल्पप्रज्ञोऽल्पप्रतिसंवेदी अन्धभूतः स.पु.५२क/९२; • सं. मन्दप्रज्ञा — {mngon par shes pa bul ba ste/} {shes rab chung ba zhes bya ba'i tha tshig go//} धन्धाभिज्ञा मन्दप्रज्ञेत्यर्थः अभि.स्फु.२२९क/१०१५.
shes rab che
= {shes rab chen po/}
shes rab che stegs
महाप्रज्ञातीर्थः लो.को.२३७२.
shes rab che ba
= {shes rab chen po/}
shes rab che zhing mkhas pa
अतिप्रज्ञाकौशलम्— {ci'i phyir zhe na/} {'di yang shes rab che zhing mkhas pas bsgrubs pa yin no zhes khyed 'dod do//} कुतः पुनरिदमतिप्रज्ञाकौशलमासादितं भवता वा.टी.८५क/४२.
shes rab chen po
• वि. महाप्राज्ञः — {ji ltar bdag ni 'di 'dra bar/} /{dbang rnon shes rab cher shog ces//} तीक्ष्णेन्द्रियो महाप्राज्ञ ईदृशः स्यामहं यथा ।। वि.व.२८६ख/१.१०५; {sangs rgyas rnams dang de'i sras/} /{shes rab chen pos gang brtags} विचारितं तु यद्बुद्धैर्महाप्राज्ञैश्च तत्सुतैः । बो.अ.८क/४.३; महाप्रज्ञः — {byang chub sems dpa' brgyad khri}…{shes rab chen po} अशीत्या च बोधिसत्त्वसहस्रैः…महाप्रज्ञैः स.पु.२ख/१; ग.व्यू.२९६ख/१८; • ना. महाप्रज्ञः १. उपासकः — {de la dge bsnyen shes rab chen po ni dge bsnyen bzang pos byin dang}…{dge bsnyen lnga brgyas bskor cing} तत्र महाप्रज्ञोपासकः सुदत्तेन चोपासकेन सार्धं…पञ्चभिरुपासकशतैः परिवृतः ग.व्यू.३१८ख/३९ २. गृहपतिः — {de la khyim bdag shes rab chen po'i bu mo dge ba bzang mo ni}… {bu mo lnga brgyas bskor cing} तत्र सुभद्रा दारिका महाप्रज्ञस्य गृहपतेर्दुहिता…पञ्चभिर्दारिकाशतैः परिवृता ग.व्यू.३१९क/४०; • सं. महाप्राज्ञत्वम् — {gnyis pas ni shes rab che ba'i phyir the tshom spong ba ste/} {gzhan dag gi the tshom gcod pa'i phyir ro//} द्वितीयेन महाप्राज्ञत्वात् संशयजहा परेषां संशयच्छेदात् सू.व्या.१८१ख/७७.
shes rab chen po dang ldan pa
वि. महाप्राज्ञः — {de dag gis te/} {shes rab chen po dang ldan pa'i sangs rgyas dang byang chub sems dpa' rnams kyis so//} तैः महाप्राज्ञैः बुद्धबोधिसत्त्वैः बो.प.४८ख/९.
shes rab chen po'i stegs
= {shes rab che stegs/}
shes rab chen mo
ना. महाप्रज्ञा, उपासिका — {de la dge bsnyen ma shes rab chen mo ni dge bsnyen ma 'od bzang mo dang}… {dge bsnyen ma lnga brgyas bskor cing} तत्र महाप्रज्ञा नामोपासिका सुप्रभया चोपासिकया…पञ्चभिरुपासिकाशतैः परिवृता ग.व्यू.३१८ख/३९.
shes rab 'chal pa
• वि. दुष्प्रज्ञः — {bcom ldan 'das shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni}…{shes rab 'chal pas mos par dka' zhing mchog tu mos par dka' ba lags so//} दुरधिमोचा भगवन् प्रज्ञापारमिता, परमदुरधिमोचा…दुष्प्रज्ञेन अ.सा.१६५ख/९३; {bud med thams cad ni rang bzhin gyis nyon mongs pa mang ba dang shes rab 'chal ba yin la} प्रकृत्या च बहुक्लेशो दुष्प्रज्ञश्च भवति सर्वो मातृग्रामः बो.भू.५१क/६६; • सं. दुष्प्रज्ञा मि.को.१२७ख ।
shes rab 'chal pa can
वि. दुष्प्रज्ञः — {shes rab 'chal pa can gyi sems can rnams ni shes rab kyi pha rol tu phyin pa la yongs su sbyor ro//} दुष्प्रज्ञान् सत्त्वान् प्रज्ञापारमितायां नियोजयामि ग.व्यू.१६०क/२४३.
shes rab 'chal pa'i rang bzhin can
वि. दुष्प्रज्ञजातीयः — {skyes bu byis pa'i rang bzhin can shes rab 'chal pa'i rang bzhin can} बालजातीयो दुष्प्रज्ञजातीयः पुरुषः अ.सा.१३४क/७७; {kye ma}…{sems can de dag ni shin tu shes rab 'chal pa'i rang bzhin can dag go//} महादुष्प्रज्ञजातीया बतेमे सत्त्वाः स.पु.१०७ख/१७३; दुष्प्रज्ञास्वभावः लो.को.२३७३.
shes rab 'chal ba
= {shes rab 'chal pa/}
shes rab nyams
= {shes rab nyams pa/}
shes rab nyams pa
• वि. परिहीणप्रज्ञः — {snying po med la gnas shing shes rab nyams/} /{smra la dga' ba'i nyes pa 'di dag go//} असारस्थायी परिहीणप्रज्ञो भाष्ये रमन्तस्य इमे हि दोषाः ।। शि.स.६४ख/६३; • सं. प्रज्ञाया हानिः — {shes rab nyams pa med pa} नास्ति प्रज्ञाया हानिः म.व्यु.१४६ (४क).
पा. प्रज्ञासम्प्रयोगाशयता — {thabs dang shes rab tu ldan pa'i bsam pa yongs su rdzogs pa 'thob ste} उपायप्रज्ञासम्प्रयोगाशयता च परिपूर्यते द.भू.२२४क/३४.
shes rab rtul po
वि. धन्धप्रज्ञः — {de ni des shes rab rtul por 'gyur te} स तेन धन्धप्रज्ञो भवति शि.स.६क/७; द्र. {shes rab rtul ba/}
वि. सप्रज्ञः — {de yongs su gyur pa las sku rdo rje}…{shes rab dang bcas pa rdzogs par bya ste} तत्परिणतं कायवज्रं…सप्रज्ञं निष्पाद्य वि.प्र.५७क/४.१००.
shes rab dang thabs kyi bdag nyid
वि. प्रज्ञोपायात्मकः — {'dir bcom ldan 'das dus kyi 'khor lo dpa' bo gcig pa'am shes rab dang thabs kyi bdag nyid dam} इह कालचक्रो भगवानेकवीरो वा प्रज्ञोपायात्मको वा वि.प्र.७०ख/४.१३०; {de nyid sprul pa'i sku mngon par 'dus ma byas pa'i rnam par thar pas rnam par dag pa/} {sku rdo rje pad+ma'i 'dab ma rgyas pa'i spyan shes rab dang thabs kyi bdag nyid dbyibs kyi rnal 'byor zhes brjod de} स एव निर्माणकायोऽनभिसंस्कारविमोक्षविशुद्धं कायवज्रं पद्मपत्रायताक्षः प्रज्ञोपायात्मकः संस्थानयोग इत्युक्तः वि.प्र.१४६ख/१.१.
shes rab dang thabs kyi bdag nyid can
वि. प्रज्ञोपायात्मकः — {sems can de rnams}…{lha'i rang bzhin shes rab dang thabs kyi bdag nyid can} सर्वसत्त्वान्…देवतास्वरूपान् प्रज्ञोपायात्मकान् वि.प्र.४६ख/४.४९.
shes rab dang thabs las rab tu byung ba
कृ. प्रज्ञोपायोद्भवन् — {zhal bzhi pa zhabs gnyis pa shes rab dang thabs las rab tu byung ba gtso bo bzhin du mtshon cha rnams dang bcas pa} चतुर्मुखं द्विचरणं प्रज्ञोपायोद्भवन्तं भर्तृवत् प्रहरणसहितम् वि.प्र.४९ख/४.५२.
shes rab dang ldan pa
= {shes rab ldan pa/}
shes rab dang bral ba
वि. प्रज्ञाविकलः — {mi shes pa'i sems can shes rab dang bral ba rmongs pa'i 'gro ba rnams kyis} अज्ञसत्त्वैः प्रज्ञाविकलैर्मूढजनैः बो.प.४९ख/१०.
shes rab dang ye shes kyi dbang du gyur pa
वि. प्रज्ञाज्ञानाधिपतेयम् — {byang chub sems dpa' rnams kyi sems snying rje chen po sngon du 'gro ba shes rab dang ye shes kyi dbang du gyur pa}…{skye bar 'gyur te} चित्तमुत्पद्यते बोधिसत्त्वानां महाकरुणापूर्वंगमं प्रज्ञाज्ञानाधिपतेयम् द.भू.१७४ख/८.
shes rab dang ye shes kyis rnam par dpyad pa'i sa
पा. प्रज्ञाज्ञानविचारणाभूमिः — {shes rab dang ye shes kyis rnam par dpyad pa'i sa mngon sum du gyur pa yin} अभिमुखश्च भवति प्रज्ञाज्ञानविचारणाभूमेः द.भू.२३३ख/३९.
shes rab dang ye shes shin tu 'brel ba'i chos can
वि. प्रज्ञाज्ञानसुनिबद्धधर्मः — {shes rab dang ye shes shin tu 'brel ba'i chos can}…{de bzhin gshegs pa'i sku rab tu thob par 'gyur ba} प्रज्ञाज्ञानसुनिबद्धधर्मं… तथागतकायं प्रतिलभेरन् ल.अ.७५क/२३.
वि. प्रज्ञावान् — {'di la byang chub sems dpa' bdag nyid rgyu la shin tu spyad pa/} {shes rab dang ldan pa/} {dben pa na gnas shing} इह बोधिसत्त्वः स्वयं प्रगाढहेतुचरितः प्रज्ञावान् प्रविविक्तविहारी बो.भू.१४४क/१८५; प्रज्ञायुक्तः — {shes rab ldan pa rnams dag ni/} /{'byung ba 'jig pa mthong ba med//} न सम्भवं न विभवं प्रज्ञायुक्तो विपश्यति ।। ल.अ.१६०क/१०९; प्रज्ञया समन्वागतः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa gang 'di lta bu'i shes rab dang ldan pas nges par rtogs pa des ni khams gsum rtogs so//} यः सुविक्रान्तविक्रामिन् एवंरूपया प्रज्ञया समन्वागतो विध्यति, स त्रैधातुकं विध्यति सु.प.२५क/४; प्रज्ञानुगतः — {don dang don ma yin pa'i tshig yang dag par dbye ba la mkhas pas shes rab dang ldan pa yin} प्रज्ञानुगतश्च भवति अर्थानर्थसम्भेदपदकुशलतया द.भू.२१४क/२८; प्राज्ञः — {shes rab ldan pa lha mi'i dbang phyug mchog la'ang mngon par 'dod med de//} प्राज्ञा नाभिलषन्ति देवमनुजेष्वैश्वर्यमप्युत्तमम् । र.वि.१२५क/१०६; सप्रज्ञः — {rang sangs rgyas la gus pa dang /} /{smon lam dag ni de yis kyang /} /{shes rab ldan pa shA ri'i bur/} /{skye ba 'di la de gyur to//} प्रत्येकबुद्धविनयात् प्रणिधानेन तेन च । गताऽस्मिन् जन्मनि सैव सप्रज्ञशारिपुत्रताम् ।। अ.क.१६२ख/१८.११.
shes rab rnam rgod nga ro
ज्ञानविहासस्वरः लो.को.२३७४.
shes rab rnam par grol ba
पा. प्रज्ञाविमुक्तिः, विमुक्तिभेदः — {mdo las/} {sems rnam par grol ba dang shes rab rnam par grol ba dang rnam par grol ba gnyis su gsungs te} द्वे विमुक्ती सूत्र उक्ते—चेतोविमुक्तिः, प्रज्ञाविमुक्तिश्च अभि.भा.४१ख/१०२८.
• वि. तीक्ष्णप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०४ (२४क); • सं. मेधावित्वम् — {rang bzhin gyis shes rab rno bas gtsug lag khyad par can gang dang gang slob par 'dod pa} प्रकृतिमेधावित्वाद्यदुत यं यं शास्त्रातिशयं जिज्ञासन्ते जा.मा.७९क/९२.
shes rab snang ba
प्रज्ञालोकः — {rtag tu rgyun mi chad par shes rab snang ba'i 'od gzer gtong ba} सततसमितं प्रमुक्तप्रज्ञालोकरश्मिः द.भू.२४६ख/४७; । {kye ma sems can 'di dag ni}…{shes rab kyi snang ba dang ring du gyur te} बतेमे सत्त्वाः… प्रज्ञालोकसुदूरीभूताः द.भू.१९१क/१७; प्रज्ञावभासः — {shes rab snang ba'i dpal zhes bya ba} प्रज्ञावभासश्रीर्नाम ग.व्यू.८८ख/१७९.
shes rab snang ba'i dpal
ना. प्रज्ञावभासश्रीः, श्रेष्ठिदारिका — {kho mo yang tshong dpon snyan pa rnam par grags pa'i bu mo shes rab snang ba'i dpal zhes bya ba}…{zhig tu gyur te} अहं च प्रज्ञावभासश्रीर्नाम श्रेष्ठिदारिका अभूवं विघुष्टकीर्तेः श्रेष्ठिनो दुहिता ग.व्यू.८८ख/१७९.
shes rab snang ba'i 'od gzer btong ba
वि. प्रमुक्तप्रज्ञालोकरश्मिः — {rtag tu rgyun mi chad par shes rab snang ba'i 'od gzer gtong ba} सततसमितं प्रमुक्तप्रज्ञालोकरश्मिः द.भू.२४६ख/४७.
shes rab pad+ma
= {shes rab kyi pad+ma/}
shes rab pha rol tu phyin pa
= {shes rab kyi pha rol tu phyin pa/}
shes rab pha rol phyin pa
= {shes rab kyi pha rol tu phyin pa/}
shes rab pha rol phyin ma
= {shes rab kyi pha rol tu phyin ma/}
shes rab phun tshogs
= {shes rab phun sum tshogs pa/}
shes rab phun sum tshogs pa
पा. प्रज्ञासम्पत् — {bro nad ma mchis pa dang}… {shes rab phun sum tshogs pa yang 'phel bar bgyi ba ste} आरोग्यं च…प्रज्ञासम्पदं च वर्धापयिष्यामः शि.स.५५क/५३; {shes rab 'chal pa las shes rab phun sum tshogs pa la 'dzud pa dang} दुष्प्रज्ञं प्रज्ञासम्पदि समादापयति अ.श.१०२ख/९२.
ना. प्रज्ञाकरमतिः, आचार्यः — {byang chub sems dpa'i spyod pa la 'jug pa'i dka' 'grel shes rab 'byung gnas blo gros kyis byas pa las byang chub kyi sems kyi phan yon gyi le'u ste dang po'o//} इति प्रज्ञाकरमतिविरचितायां बोधिचर्यावतारपञ्जिकायां बोधिचित्तानुशंसाविवरणं नाम प्रथमः परिच्छेदः बो.प.५९क/२१.
shes rab 'byung gnas sbas
ना. प्रज्ञाकरगुप्तः, आचार्यः ।
shes rab ma
प्रज्ञा — {slob ma la slob dpon gyis shes rab ma gtod par byed do//} शिष्याय प्रज्ञासमर्पणं करोत्याचार्यः वि.प्र.६२ख/४.११०; {rdzogs pa'i rim pa'i rnal 'byor las/} /{de nyid bcom ldan shes rab ma//} सैव भगवती प्रज्ञा उत्पन्नक्रमयोगतः ।। हे.त.२१क/६६.
shes rab ma smin pa'i sems can
वि. बालप्रज्ञः लो.को.२३७५.
shes rab ma tshang ba med pa
पा. न प्रज्ञाविकलः; अविकलताभेदः — {ma tshang ba med pa brgyad 'thob ste/} {brgyad gang zhe na/} {gzugs ma tshang ba med par 'gyur ba dang}…{shes rab ma tshang ba med pa dang} अष्टावविकलता अनुप्राप्नोति । कतमा अष्टौ ? न रूपविकलो भवति …न प्रज्ञाविकलः शि.स.१६७ख/१६५.
shes rab mig
= {shes rab kyi mig/}
shes rab me tog
प्रज्ञापुष्पः लो.को.२३७५.
shes rab med pa
अप्रज्ञा— {dad pa med pa dang brtson 'grus med pa dang}…{shes rab med pa'i sgrib pa zad pas dad pa la sogs pa'i stobs rnams su 'gyur ro//} अश्रद्धाऽवीर्य…अप्रज्ञानामावरणक्षयेण श्रद्धादीनि बलानि वि.प्र.६०क/४.१०४.
shes rab myur ba
वि. आशुप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०२ (२४क).
shes rab dman pa
वि. हीनप्रज्ञः — {kau shi ka bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub ni}…{mos pa dman pa dang shes rab dman pa rnams kyis bsgrub par dka'o//} दुरभिसम्भवा हि कौशिक अनुत्तरा सम्यक्संबोधिः…हीनाधिमुक्तिकैर्हीनप्रज्ञैः अ.सा.५४ख/३१.
shes rab rtsal med pa
वि. अप्रतिबलप्रज्ञः — {skye bo phal cher phal la chags shing shes rab rtsal med pas na legs bshad rnams/} /{don du mi gnyer kho nar ma zad} प्रायः प्राकृतसक्तिरप्रतिबलप्रज्ञो जनः केवलं नानर्थ्येव सुभाषितैः प्र.वृ.२६१ख/१.
shes rab brtsam pa dus kyi gtam zhes bya ba
ना. प्रज्ञारम्भावधिपरिकथानाम, ग्रन्थः क.त.२४५९.
shes rab brtsegs
ना. प्रज्ञाकूटः, बोधिसत्त्वः — {de nas de'i tshe 'og gi phyogs nas de bzhin gshegs pa rin chen mang gi sangs rgyas kyi zhing nas byang chub sems dpa' sems dpa' chen po shes rab brtsegs zhes bya ba 'ongs pa} अथ खलु तस्यां वेलायामधस्ताद्दिशः प्रभूतरत्नस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रादागतः प्रज्ञाकूटो नाम बोधिसत्त्वः (महासत्त्वः) स.पु.९८ख/१५९.
shes rab brtsegs pa
= {shes rab brtsegs/}
shes rab mtshon
प्रज्ञाशस्त्रम् — {sha yang rus pa'i dra ba las/} /{shes rab mtshon gyis gud du phye//} अस्थिपञ्जरतो मांसं प्रज्ञाशस्त्रेण मोचय ।। बो.अ.१२ख/५.६२.
shes rab mdzod
प्रज्ञाकोशः लो.को.२३७५.
shes rab zhan
= {shes rab zhan pa/}
shes rab zhan pa
• वि. हीनप्रज्ञः — {rab 'byor shes rab kyi pha rol tu phyin pa ni}… {shes rab zhan pa dang}…{mos par dka'o//} दुरधिमोचा सुभूते प्रज्ञापारमिता…हीनप्रज्ञेन अ.सा.१६४ख/९३; • सं. १. मन्दप्रज्ञा म.व्यु.२४७१ (४७क) २. प्रज्ञादौर्बल्यम् म.व्यु.२४६८ (४७क).
shes rab gzhon pa
सुकुमारप्रज्ञत्वम् — {tshad mas rnam par gcod} (? {dpyod} ){pa na nyon mongs pa mi bzod pa ni shes rab gzhon pa'i rgyu yin no//} न प्रसहते प्रमाणचिन्तापरिक्लेशमिति सुकुमारप्रज्ञत्वे कारणम् वा.टी.८५क/४२; द्र. {shes rab shin tu gzhon pa/}
shes rab zab pa
वि. गम्भीरप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०९ (गम्भीरप्रज्ञा म.व्यु.२४क).
shes rab zil gyis mi non pa
वि. अनभिभूतः प्रज्ञया, तथागतस्य म.व्यु.३८२ (१०क).
shes rab bzang po
ना. प्रज्ञाभद्रः, सिद्धाचार्यः श.को.५१५.
shes rab yangs pa
वि. पृथुप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०८ (पृथुप्रज्ञा म.व्यु.२४क).
shes rab yum
प्रज्ञामाता, गणनायिका — {kun du spyod pa de la shes rab yum gyi nang nas tshogs kyi gtso mo de ni mchog gi yum zhes pa ste g}.{yung mo dang gtum mo'o//} तत्र सञ्चारे प्रज्ञामाता मध्ये गणनायिका सा सुमातेति डोम्बी चण्डाली चेति वि.प्र.१६२ख/३.१२७.
shes rab ye shes
पा. प्रज्ञाज्ञानम्, अभिषेकविशेषः — {'jig rten pa ni chu dang cod pan dang dar dpyangs dang rdo rje dril bu dang brtul zhugs chen po dang ming dang rjes su gnang ba dang bum pa dang gsang ba dang shes rab ye shes te} लौकिकास्तावत् उदकं मुकुटः पट्टं वज्रघण्टा महाव्रतं नाम अनुज्ञा कलशो गुह्यं प्रज्ञाज्ञानम् वि.प्र.१२३ख/१, पृ.२१.
shes rab ye shes dbang bskur
• पा. प्रज्ञाज्ञानाभिषेकः, अभिषेकभेदः — {shes rab ye shes dbang bskur srid pa'i 'jigs pa 'joms pa rnal 'byor rnams kyis bgrod bya bzhi pa thob//} लब्धः…प्रज्ञाज्ञानाभिषेको भवभयमथनो योगगम्यश्चतुर्थः वि.प्र.२९ख/४.१; • वि. प्रज्ञाज्ञानाभिषिक्तः — {shes rab ye shes kyi dbang bskur ba la gang gi tshe rtsa ba'i ltung ba byung bar gyur na de'i tshe dag pa med do//} प्रज्ञाज्ञानाभिषिक्तस्य यदा मूलापत्तिर्भवति, तदा शुद्धिर्नास्ति वि.प्र.१५३ख/३.१०१.
shes rab ye shes dbang bskur ba
= {shes rab ye shes dbang bskur/}
shes rab ye shes me bo che
वि. प्रज्ञाज्ञानानलो महान् — {nam mkha' las byung rang byung ba/} /{shes rab ye shes me bo che//} गगनोद्भवः स्वयम्भूः प्रज्ञाज्ञानानलो महान् । वि.प्र.४९क/४.५१.
shes rab ye shes gsal ba
ना. प्रज्ञाज्ञानप्रकाशः, ग्रन्थः क.त.२२२६.
shes rab yongs su nyams pa
प्रज्ञापारिहाणः लो.को.२३७५.
shes rab yongs su dag
= {shes rab yongs su dag pa/}
shes rab yongs su dag pa
पा. प्रज्ञापरिशुद्धिः, परिशुद्धिभेदः — {yongs su dag pa bzhi}…{rten yongs su dag pa} …{dmigs pa yongs su dag pa}…{thugs yongs su dag pa} …{shes rab yongs su dag pa} चतस्रः परिशुद्धयः…आश्रयपरिशुद्धिः…आलम्बनपरिशुद्धिः…चित्तपरिशुद्धिः…प्रज्ञापरिशुद्धिः सू.व्या.२५७ख/१७७.
shes rab rab tu rnam par dbye bar 'gyur ba'i ting nge 'dzin bsgom pa
प्रज्ञाप्रभेदाय समाधिभावना — {sbyor ba las byung ba'i yon tan khams gsum pa dang zag pa med pa thams cad ni shes rab rab tu rnam par dbye bar 'gyur ba'i ting nge 'dzin bsgom pa yin no//} प्रयोगजाः सर्वे गुणास्त्रैधातुका अनास्रवाः प्रज्ञाप्रभेदाय समाधिभावना अभि.भा.७७ख/११६९.
shes rab ral gri
प्रज्ञाखड्गः लो.को.२३७५.
shes rab rin po che
प्रज्ञारत्नम् — {shes rab rin po che dang ldan pa} प्रज्ञारत्नसमन्वागतः म.व्यु.११११ (२४क).
shes rab rin po che dang ldan pa
वि. प्रज्ञारत्नसमन्वागतः, श्रावकस्य म.व्यु.११११ (२४क).
shes rab la dga'
= {shes rab la dga' ba/}
shes rab la dga' ba
वि. प्रज्ञाप्रियः — {'og min gyi mthar thug par bshad pa gang yin pa de ni shes rab la dga' ba yin te} योऽसावकनिष्ठपरम उक्तः, स प्रज्ञाप्रियः अभि.स्फु.१९१ख/९५२.
shes rab la dpa' ba
वि. प्रज्ञाशूरः, बोधिसत्त्वस्य — {byang chub sems dpa'}… {shes rab la dpa' ba} बोधिसत्त्वः…प्रज्ञाशूरः शि.स.१२ख/१३.
shes rab las yongs su ma nyams pa
वि. अपरिहीनप्रज्ञः, बुद्धस्य — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//} …{shes rab las yongs su ma nyams pa zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…अपरिहीनप्रज्ञ इत्युच्यते ल.वि.२११ख/३१३.
shes rab shin tu rnam par grol ba
वि. सुविमुक्तप्रज्ञः — {byams pa de bzhin gshegs pas chos kyi 'khor lo rnam pa 'di lta bu bskor te/} {de bskor bas de bzhin gshegs pa la de bzhin gshegs pa'o zhes bya'o//}…{shes rab shin tu rnam par grol ba zhes bya'o//} एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…सुविमुक्तप्रज्ञ इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८; {dge slong khri nyis stong}…{thams cad kyang dgra bcom pa}…{shes rab shin tu rnam par grol ba} द्वादशभिर्भिक्षुशतैः सर्वैरर्हद्भिः…सुविमुक्तप्रज्ञैः स.पु.१क/१.
shes rab shin tu gzhon pa
वि. सुकुमारप्रज्ञः — {shes rab shin tu gzhon pa zhes bya ba la sogs pa ni bzhad gad do//} इत्यागूर्योपहसति—सुकुमारप्रज्ञ इत्यादिना वा.टी.८५क/४२; द्र. {shes rab gzhon pa/}
shes rab seng ge
ना. प्रज्ञासिंहः, श्रामणेरः लो.को.२३७६.
shes rab gsang ba
ना. प्रज्ञागुप्तः, पण्डितः लो.को.२३७६.
shes la mkhas pa
वि. ज्ञानकोविदः लो.को.२३७६.
shes gsal
कैटभम्, शास्त्रविशेषः — {bram ze}…{rig byed gsum gyi mthar phyin te/} {ming gi rnam grangs dang shes gsal dang bcas pa dang /} {yi ge'i rab tu dbye ba dang /} {lnga pa ste gtam rgyud dang bcas pa rnams tshig re re nas brda sprod nus pa zhig go//} ब्राह्मणः… त्रयाणां वेदानां पारगः सनिघण्टुकैटभानां साक्षरप्रभेदानामितिहासपञ्चमानां पदशो व्याकरणः अ.श.१९७ख/१८२.
sho
= {cho lo} अक्षः — {sho dang cho lo pA sha kA//} अक्षास्तु देवनाः पाशकाश्च ते अ.को.२०५ख/२.१०.४५; अक्षन्ति पाणिभिरिति अक्षाः । अक्षू व्याप्तौ अ.वि.२.१०.४५.
sho gam
शुल्कः — {sho gam mi dgos pa dang} अशुल्केन अ.श.१००क/९०; वि.सू.१४ख/१६.
sho gam gcod cing dpya 'bul ba
वि. शुल्कपथोपकारी — {de bzhin sho gam gcod cing dpya 'bul ba/} /{rgyal pos ma bskyangs dkor gyis brel bar 'gyur//} तथा नृपः । न पाति यः शुक्लपथोपकारिणं विरोधमायाति स कोशसम्पदा ।। जा.मा.१३८ख/१६०.
sho gam 'dral bar byed pa
वि. शुल्कभञ्जकः — {grong 'joms par byed pa'i chom rkun pa dag gam sho gam 'dral bar byed pa'i tshong pa dag dang lhan cig 'gro ba la'o//} सहगमने । ग्रामघातकैश्चौरैः शुल्कभञ्जकैर्वा वि.सू.४५ख/५७.
sho gam pa
शौल्किकः म.व्यु.३८०२ (६३क).
sho 'gyed pa
= {cho lo mkhan} अक्षधूर्तः मि.को.४२ख ।
sho can
= {rgyan po} अक्षवती, द्यूतम् मि.को.४२ख ।
sho gdan
शारिफलम्, शारिफलकः मि.को.४२ख ।
sho ma'i 'bras bu
शमीफलम् — {bo de tse'i 'bras bu dang sho ma'i 'bras bu gcig tu byas te sbyin sreg byas na} बहुपुत्रिकाफलानि शमीफलानि चैकतः कृत्वा जुहुयात् म.मू.२२५ख/२४५.
sho mig
= {shod mig} अङ्कः — {dper na ri lu gcig gcig gi sho mig tu bzhag cing gnas gcig tu bzhag na gcig ces bya la} यथैका गुलिका एकाङ्के निक्षिप्ता एकस्थाने स्थापिता एकमित्युच्यते अभि.स्फु.११४ख/८०७.
खण्डः, ओ डम् — {mchu sho rer ma gyur pa dang mchu yo ba med pa dang} न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठः स.पु.१३१क/२०७.
shog
• क्रि. (अवि., अक.) आगच्छतु — {de nas des phu bo gnas 'jog la spring ba/} {lhan cig 'khod kyis shog shig} ततस्तेन भ्रातुर्वसिष्ठस्य सन्दिष्टम् । आगच्छ एकध्ये प्रतिवसामः वि.व.३१६क/१.१२९; {gang gi tshe ngas shog shig ces bsam na ni de'i tshe 'ong bar 'gyur te} अपि तु यदा मे एवं भवति—आगच्छन्त्विति, तदा आगच्छन्ति अ.श.२३३क/२१४; आयाहि — {shog cig ces bya ba'i tha tshig go//} आयाहीत्यर्थः त.प.२१३क/८९६; • स.क्रि. (विध्यर्थे) १. अस्तु — {tsha bas nyam thag bsil bar shog//} उष्णार्ताः सन्तु शीतलाः बो.अ.३७ख/१०.५; {der yang brtul zhugs mi nyams shog//} सन्तु तत्र चाखण्डितव्रताः बो.अ.३९ख/१०.४५; {gtsug lag khang rnams klog pa dang /} /{kha ton gyis brgyan legs gnas shog//} पाठस्वाध्यायकलिला विहाराः सन्तु सुस्थिताः । बो.अ.३९ख/१०.४२; {rtsod pa med cing 'tshe med par/} /{rang dbang du ni spyod par shog//} निर्द्वन्द्वा निरुपायासाः सन्तु स्वाधीनवृत्तयः ।। बो.अ.३९क/१०.२८; स्यात् — {bdag gi bu rung bar shog shig/} /{mi rung bar ma gyur cig} जातो मे स्यान्नावजातः अ.श.९क/८; भवतु — {'jig rten dag kyang dar bar shog//} स्फीतो भवतु लोकश्च बो.अ.३९ख/१०.३९; {sems dmyal rnams kyis phyag na pad ma mthong bar shog//} भवतु कमलपाणेर्दर्शनं नारकाणाम् ।। बो.अ.३८क/१०.१२; । {nga rgyal dag kyang bcom par shog//} हतमाना भवन्तु च बो.अ.३९क/१०.३०; भवेत् — {ji ltar 'jam dbyangs spyod mdzad pa/} /{bdag gi spyod pa'ang de 'drar shog//} यथा चरति मञ्जुश्रीः सैव चर्या भवेन्मम ।। बो.अ.४०क/१०.५४; एतु — {bu dang tsha bo rnams dang ldan par shog//} समग्रतामेतु च पुत्रपौत्रैः जा.मा.१०१ख/११६; • द्र. ( {byed par shog} कुर्वन्तु) — । {sdig pa thams cad spangs nas ni/} /{rtag tu dge ba byed par shog//} विरम्य सर्वपापेभ्यः कुर्वन्तु कुशलं सदा ।। बो.अ.३९क/१०.३१; ( {byed par shog shig} कुर्वीत) — {bdag gi bya ba dag byed par shog shig} कृत्यानि मे कुर्वीत अ.श.९क/८; ( {'gro bar shog} यान्तु)—। {rab tu dga' ba'i shugs kyis sdig dang bral nas de dang lhan cig 'gro bar shog//} प्रामोद्यवेगाद्व्यपगतदुरिता यान्तु तेनैव सार्धम् बो.अ.३८क/१०.११; ( {thar bar shog} मुच्यन्तु)— {brdeg pa dag ni brdeg las thar bar shog} सन्ताडिता मुच्यन्तु च ताडनेभ्यः सु.प्र.१०ख/१९; ( {'byor shog} समृध्यतु) — {mgon po yis ni gang dgongs pa/} /{sems can rnams la de 'byor shog//} यच्चिन्तयति ते नाथास्तत्सत्त्वानां समृध्यतु ।। बो.अ.३९ख/१०.४९; ।( {bral bar shog} अपगच्छतु) — {dud 'gro rnams ni gcig la gcig/} /{za ba'i 'jigs dang bral bar shog//} अन्योन्यभक्षणभयं तिरञ्चामपगच्छतु । बो.अ.३८क/१०.१७; ( {thob par shog} प्राप्नुयाम्) — {tshe rabs kun du dben gnas par/} /{phun sum ldan pa thob par shog//} विवेकवाससामग्रीं प्राप्नुयां सर्वजातिषु ।। बो.अ.४०क/१०.५२; ( {thos par shog} श्रूयताम्) — {nam mkha' las kyang chos kyi sgra/} /{rgyun mi 'chad par thos par shog/} गगनादपि । धर्मध्वनिरविश्रामं श्रूयताम् बो.अ.३९क/१०.३७; ( {btsa' bar shog} प्रसूयन्ताम्) — {lha mo sgyu 'phrul ji bzhin du/} /{sbrum ma'ang gnod med btsa' bar shog//} गर्भिण्यश्च प्रसूयन्तां मायादेवीव निर्व्यथाः ।। बो.अ.३८ख/१०.१९ २. तव्यत्प्रत्ययत्वेन प्रयोगः ( {nang du shog shig} प्रवेष्टव्यम्) — {sangs rgyas kyi bka' kha ton gyis la/} {nang du shog shig} बुद्धवचनं (स्वाध्यायतु । ) प्रवेष्टव्यम् अ.श.१०७क/९७; द्र.— {bu mo thams cad kyang 'dun khang du shog shig} सर्वदारिकाभिः संस्थागारे सन्निपतितव्यम् ल.वि.७३क/९९; • द्र.— {gal te 'dam bu'i shog gnyis bzhin du ming dang gzugs dag phan tshun bsten to zhes gsungs pa'i phyir gzugs med pa dag na gzugs yod pa nyid du 'grub bo zhe na} नडकलापीद्वयवत् नामरूपयोरन्योन्यनिश्रितवचनात्, आरूप्येषु रूपास्तित्वसिद्धिरिति चेत् अभि.स्फु.२८७ख/११३२; {'dam bu'i shog gnyis gnam du bsgrengs te phan tshun brten cing 'dug pa} द्वे नडकलाप्यावाकाशे उच्छ्रिते स्याताम् । ते अन्योन्यनिश्रिते अभि.स्फु.२८७ख/११३३; {yul skad la lar rtsi shing sogs kyi chun po'i ming} द.को.७९५. • (द्र.— {tshur shog/}).
क्रि. देशय — {bu khyod kyis ngag gi las rtsub po byung gis/} {nyes pa la nyes par shogs shig} पुत्र खरं ते वाक्कर्म निश्चारितम् । अत्ययमत्ययतो देशय वि.व.२५४ख/२.१५६; निवेदय — {myur du song ste thub pa de la rang byas nyes pa shogs shig} शीघ्रं गत्वा निवेदय अत्ययं स्वकृतं मुनेः । ल.वि.१८१क/२७५.
shong
• क्रि. (अवि.; अक.) यापयति — {de dag der mi shong nas} ते तत्र न यापयन्ति वि.व.१३४ख/२.१११; • सं. गर्तः — {glang po de phyogs gang du lhung ba'i phyogs de shong chen po zhig tu gyur nas/} {da ltar glang po'i shong zhes bya ba yin no//} यत्र च प्रदेशे स हस्ती पतितस्तस्मिन् प्रदेशे महद्बिलं संवृत्तं यत्सांप्रतं हस्तिगर्तेत्यभिधीयते ल.वि.७५क/१०१; बिलम् — {glang po de phyogs gang du lhung ba'i phyogs de shong chen po zhig tu gyur nas} यत्र च प्रदेशे स हस्ती पतितस्तस्मिन् प्रदेशे महद्बिलं संवृत्तम् ल.वि.७५क/१०१; • = {shong ba/}
shong ba
प्रवेशः — प्रवेशः {'beb pa'am shong ba} मि.को.१८क; द्र.— {thams cad kyis 'bru mar snod bcang bar bya'o//} {phul gang man chad nas phul phyed yan chad shong ba'o//} धारयेत् सर्वं तैलभाजनम् । कौडवात् प्रभृत्यर्धकौडवात् वि.सू.९७क/११७; {der mi shong ba nyid yin na brungs sam thum po byas te bcer ro//} असम्भवतां तत्र भारीकृत्य सूतं वा निधानम् वि.सू.७६ख/९३; {dper na rdza mkhan tshad dang ldan pa'i 'jim gong las bre lnga shong ba dang bre do shong ba dang bre bcu shong ba'i tshad dang ldan pa'i bum pa byed pa bzhin no//} (?) यथा—कुलालः परिमितान्मृत्पिण्डात् परिमितं घटं करोति प्रस्थग्राहिणम्, आढकग्राहिणम् त.प.१५०ख/२६; {mda' lnga brgya shong ba'i dong gnyis thogs nas} पञ्चशतिके द्वौ तूणौ बद्ध्वा वि.व.१९१क/१.६६; {spyod lam bzhi shong ba la'o} चतुष्टयस्येर्यापथानां मात्रस्य वि.सू.३३क/४१.
shong bar 'gyur
क्रि. मायेत् — {bcom ldan 'das gal te bsod nams kyi phung po de gzugs can zhig lags na ni/} {stong gsum gyi stong chen po'i 'jig rten gyi khams gang+gA'i klung gi bye ma snyed dag tu'ang mi shong bar 'gyur ro//} सचेद्भगवन् रूपी भवेत्, स पुण्यस्कन्धो गङ्गानदीवालुकोपमेष्वपि त्रिसाहस्रमहासाहस्रेषु लोकधातुषु न मायेत् अ.सा.१४०क/८०.
shod
• क्रि. ( {'chad} इत्यस्य विधौ) भाषन्तु — {sems can rnams la dge ba'i tshig shod} सत्त्वानां भाषन्तु वचनं शुभम् सु.प्र.३०क/५७; • अव्य. अधः — {brtan yang ri shod lhung ba bzhin/} /{ma bcom na yang de bcom bzhin//} स्थिताऽप्यधश्च्युतैवाद्रेरहताऽप्याहतैव सा । अ.क.३११ख/१०८.१८१; • वि. अधरिमा — {khri nas khrir dang khri'u nas khri'ur dang shod kyi sa gzhir ni 'bab pa dang} मञ्चात्मञ्चं पीठात् पीठमवतरन्तीमधरिमां भूमिम् वि.व.२०७क/१.८१. • (द्र.— {ri shod/}).।{shod na} अधस्तात् — {des ri bo de'i shod na drang srong gi bsti gnas}… {mthong nas} तस्य च पर्वतस्याधस्ताद् ऋषेराश्रमपदं पश्यति वि.व.२०८क/१.८२; {de'i shod na tha ga pa zhig thags 'thag cing 'dug pa de'i steng du ltung ba} तस्याधस्तात्कुविन्दो वस्त्रं सूयमानस्तस्योपरि पतितः वि.व.१९९ख/१.७३.
shod dgod pa
न्यसनम् — {yi ge dang rtsis dang shod dgod pa dang bgrang ba dang lag rtsis kyis lo tog la sogs pa dang rnyed pa la sogs pa'i 'bras bu mngon par 'grub pa gang yin pa} लिपिगणनन्यसनसंख्यामुद्रया सस्यादिकं लाभादिकं च फलमभिनिर्वर्तयति बो.भू.५५ख/७२; {de'i phyir bgrang ba dang shod dgod pa la sogs pa'i bsam pa la ni ltung ba med do//} तस्माद् गणनन्यसनाद्यभिप्रायस्यानापत्तिः वि.सू.४६क/५८.
shod sgra sho sgra
मर्मरः — {de nas shod sgra sho sgra ni/} /{gos dang lo ma rnams kyi sgra//} अथ मर्मरः । स्वनिते वस्त्रपर्णानाम् अ.को.१४२क/१.७.२; मर्मरध्वनिरत्रास्तीति मर्मरः । वस्त्रपर्णस्वननाम अ.वि.१.७.२.
shod cig
क्रि. देशयताम् — {rgyal po chen po dag legs so legs so shod cig dang ngas rjes su yid rang} साधु साधु महाराजानो देशयध्वमहमनुमोदे स.दु.११६क/१९४.
shod thabs
निक्षेपः — {yi ge dang gtsug lag dang lag brda dang grangs dang rtsis dang shod thabs la stsogs pa} लिपिशास्त्रमुद्रासंख्यागणनानिक्षेपादीनि द.भू.२१४ख/२९; {grangs dang rtsis dang brda dang shod thabs shes par bya ba dang bzo sna tshogs shes par bya ba dang} संख्यागणनामुद्रानिक्षेपज्ञानविविधशिल्पज्ञानानि ग.व्यू.२ख/१०२.
shod du babs
भू.का.कृ. अवतीर्णः लो.को.२३७८.
shod mig
अङ्कः — {dper na ri lu gcig gcig gi shod mig tu gzhag na gcig ces bya/} {brgya'i shod mig tu gzhag na brgya} यथैका गुलिका एकाङ्के निक्षिप्ता एकमित्युच्यते, शताङ्के शतम् अभि.भा.२४०क/८०६; द्र. {sho mig/} {shos mig/}
shom du bcug
( {shom du gcug} इति पाठः) भू.का.कृ. प्रज्ञप्तिः कारिता लो.को.२३७८.
shom par 'gyur ba
क्रि. प्रज्ञप्तं भविष्यति — {bcom ldan 'das}…{sa phyogs gang dang gang na dge slong chos smra ba de'i chos kyi khri shom par 'gyur ba} यत्र यत्र भगवन्पृथिवीप्रदेशे तस्य धर्मभाणकस्य भिक्षो… धर्मासनप्रज्ञप्तं भविष्यति सु.प्र.३३क/६४.
shoms
= {shoms shig/}
shoms shig
क्रि. प्रज्ञपयतु — {seng ge'i khri shoms shig} सिंहासनं प्रज्ञपय वि.व.१००क/२.८६; प्रज्ञापयतु— {kun dga' bo}… {shing sA la zung gi bar du de bzhin gshegs pa'i gzims khri shoms la/} {sngas byang phyogs su ston cig} प्रज्ञापय आनन्द तथागतस्य अन्तरेण यमकशालयोरुत्तराशिरसं मञ्चम् अ.श.१११क/१०१; युज्यताम् — {bu mo'i shing rta ni shoms shig} युज्यन्तां कन्यारथाः ल.वि.६३क/८३.
shor
= {shor ba/}
shor ba
• भू.का.कृ. मुक्तः — {bdag la gnod pa'i khro ba de/} /{bdag gis shor bar ma gyur to//} अभून्मे स न मुक्तश्च क्रोधः स्वाश्रयबाधनः ।। जा.मा.११४क/१३२; विमुक्तः — {sdig can khyod ni mi g}.{yon can gsad par bya ba shor ba ltar do mod byang chub sems dpas 'bros par byed par 'gyur ro//} पलायिष्यसे त्वमद्य पापीयं बोधिसत्त्वेन वध्यविमुक्त इव धूर्तपुरुषः ल.वि.१६२क/२४३; हृतः — {de ltar stong pa'i dngos rnams la/} /{thob pa ci yod shor ci yod//} एवं शून्येषु धर्मेषु किं लब्धं किं हृतं भवेत् । बो.अ.३६ख/९.१५२; भ्रष्टः — {rgyal po rgyal srid shor ba ltar dka' thub kyi nags tshal du 'gro bas} भ्रष्टराज इव राजा तपोवनं गच्छतीति हे.बि.२५३ख/७१; • सं. १. अतिपत्तिः — {'di ni gti mug gi cha la gdags pas gti mug gi char gtogs pa ste/} {bya ba shor ba'i rten byed pa'i las can no//} एतच्च मोहांशे प्रज्ञपनान्मोहांशिकं कृत्यातिपत्तिसन्निश्रयदानकर्मकं च त्रि.भा.१६१ख/७१ २. भटः — {rigs kyi bu gzhan yang ma 'ongs pa'i dus na rgyal rigs rnams kyi mdun na 'don gdol pa dang blon po gdol pa dang shor ba gdol pa dang} …{dag 'byung ste} पुनरपरं कुलपुत्र भविष्यन्त्यनागतेऽध्वनि क्षत्रियाणां पुरोहितचण्डाला अमात्यचण्डाला भटचण्डालाः शि.स.४१क/३९; भट्टः — {btsun pa bcom ldan 'das rgyal rigs dge ba'am blon po dge ba'am shor ba dge ba'am}…{gang zhig} यः पुनर्भदन्त भगवन् क्षत्रियकल्याणो वा अमात्यकल्याणो वा भट्टकल्याणो वा शि.स.५४क/५२; {rgyal po'i gnas 'thob par ma gyur cig}…{shor ba'i gtso bo'i gnas su ma gyur cig} मा राजस्थानं प्रतिलभेम…मा भट्टज्येष्ठस्थानम् शि.स.६१क/५९; • द्र.— {grong la gnod pa'am}…{me shor ba'i gnod pa byung ngam} ग्रामघाते वा…अग्निदाहे वा वर्तमाने अ.सा.३३५क/१८८; {me shor ram chu byung ba na dge 'dun gyi yang gdon par bya'o//} दग्धावुढौ च साङ्घिकस्यापि निष्कासनम् वि.सू. ३२ख/४१. • (द्र.— {ri dwags shor ba/}).
shor bar ma gyur
क्रि. न मुक्तोऽभूत् — {bdag la gnod pa'i khro ba de/} /{bdag gis shor bar ma gyur to//} अभून्मे स न मुक्तश्च क्रोधः स्वाश्रयबाधनः ।। जा.मा.११४क/१३२; न विमुक्तोऽभूत् — {dgra rnams dga' 'gyur khro ba de/} /{bdag gis shor bar ma gyur to//} सोऽभून्मे न विमुक्तश्च क्रोधः शात्रवनन्दनः ।। जा.मा.११४क/१३२.
shol
• क्रि. ( {gshal} इत्यस्य विधौ) प्रवाहतु — {bdag gi nyon mongs las rnams kyi/} /{dri ma de bzhin gshegs pas shol//} क्लेशकर्मफलं (मलं भो.पा.) मह्यं प्रवाहन्तु तथागताः । सु.प्र.८ख/१५; • सं. = {lhag ma} अधिकम् — {mngal na gnas pa dang shol gyi zla ba dag dang yang bcas te'o//} अपि गर्भाधिकमासकैः सावर्धम् (सार्धम् भो.पा.) वि.सू.४५ख/५७; • अव्य. अलम् — {gzhon nu deng 'gro ba shol la sang song shig} अलं कुमार अद्य गमनेन । तिष्ठ श्वो गमिष्यसि वि.व.२१३ख/१.८९; द्र.— {mi'am ci'i rgyal po gsus shol dang} प्रलम्बोदरश्च किन्नरराजः का.व्यू.२०१क/२५९. • (द्र.— {mi shol ba/}).
shol gyi zla ba
अधिकमासकः — {mngal na gnas pa dang shol gyi zla ba dag dang yang bcas te'o//} अपि गर्भाधिकमासकैः सावर्धम् (सार्धम् भो.पा.) वि.सू.४५ख/५७.
shol 'dums
विशेषता — {phan tshun du 'gro ba'i shol 'dums dang bde mi bde dang}…{rab tu shes so//} गमनागमनविशेषतां क्षेमाक्षेमतां…प्रजानामि ग.व्यू.५०क/१४४.
shol zla
= {shol gyi zla ba/}
shos
(द्र.— {cig shos/} {gzhan shos/} {gzhon shos/}).
shos mig
अङ्कः — {dper na 'ji ba'i ri lu gcig gi shos mig tu gzhag na gcig ces bya la/} {stong gi shos mig tu gzhag na stong yin pa} यथा मृद्गुडिका एकाङ्के प्रक्षिप्ता एकमित्युच्यते, शतांके शतम् त.प.८१क/६१४; द्र. {sho mig/}
shwa
औघः — {rnam rig tsam gyi lta shwa dang /} /{gang zag chos su spyod par yang /} /{'jig rten de ltar rnam bsgoms nas/} /{nam zhig shin tu gyur pa na//} विज्ञप्तिमात्रं च दृष्ट्यौघं धर्मपुद्गलम् ।। विभाव्य लोकमेवं तु परावृत्तो यदा भवेत् । ल.अ.१६०ख/११०.
shra ba Na
श्रवणः श.को.१२४७.
shra ma Na
= {dge sbyong} श्रमणः लो.को.२३७८.
shrA ba
= {shrA ya/}
shrA ya
श्रायः — {'gro ba khe Ta ro ni shrA ba} ({ya} पा.भे.)/ / {rus pa'i rgyan ni ni raM shu//} गतिः खेटः शवः श्रायोऽस्थ्याभरणं निरंशुकम् ।। हे.त.१९क/६०.
shrI
श्रीः, अद्वयं ज्ञानम् — {shrI ni gnyis med ye shes te/} /{he ni rgyu sogs stong pa nyid//} श्रीकारमद्वयं ज्ञानं हेकारं हेत्वादिशून्यता । हे.त.८ख/२४.
shrI khaN Da
= {dpal gyi dum bu} श्रीखण्डः श.को.१२४७.
shrI d+hA n+ya ka Ta ka
ना. श्रीधान्यकटकम्, चैत्यम् — {de nas chos kyi 'khor lo bskor zhing theg pa gsum bstan pa mdzad nas zla ba bcu gnyis pa nag pa'i nya la shrI d+hA n+ya ka Ta kar} ततो धर्मचक्रं प्रवर्तयित्वा यानत्रयदेशनां कृत्वा द्वादशमे मासे चैत्रपूर्णिमायां श्रीधान्यकटके वि.प्र.९३ख/३.५.
sh+lo ka
श्लोकः १. = {tshigs bcad} पद्यम् — {sh+lo ka tshigs bcad grags pa la//} श्री.को.१६५क २. = {grags pa} यशः — {sh+lo ka tshigs bcad grags pa la//} श्री.को.१६५क ।
gshags
= {gshags pa/}
gshags 'gyur
क्रि. पाट्योऽस्मि — {lan grangs du mar bcad pa dang /} /{dbug dang bsreg dang gshags 'gyur gyi//} छेत्तव्यश्चास्मि भेत्तव्यो दाह्यः पाट्योऽनेकशः बो.अ.२१क/७.२१.
gshags pa
• सं. पाटनम् — {bkru bshal dang tshon dang lhung bzed kyi las dang shing gshags pa la sogs pa byed pa'i tshe mi bgo'o//} न धावनरङ्गनपात्रकर्मकाष्ठपाटनादिकर्म कुर्वताम् वि.सू.७३ख/९०; • भू.का.कृ. देशितः — {des kyang nyes pa la nyes par} ({ma} ) {gshags so//} {las des na gtun lta bur gyur to//} तेन अत्ययमत्ययतो न देशितम् । तेन कर्मणोदूखलाकारः संवृत्तः शि.स.३८क/३६; द्र.— {skye rgu'i mgon gyi lus la der/} /{sog les gshags pas skye rgu rnams/} /{ngus shing phyogs kyi bu mo yi/} /{sgra bsnyan rnams kyis cho nges bkang //} तस्मिन् प्रजाः प्रजानाथे क्रकचाक्रान्तविग्रहे । चक्रन्दुः पूरिताक्रन्दा दिग्वधूभिः प्रतिस्वनैः ।। अ.क.१७ख/२.११७.
gshags par bgyi
क्रि. देशयामि — {mgon po'i spyan sngar mngon sum du/}…/{de dag thams cad gshags par bgyi//} तत्सर्वं देशयाम्येष नाथानामग्रतः स्थितः । बो.अ.६ख/२.६४.
gsham
अव्य. अधः श.को.१२४८; द्र.— {mo gsham/}
gsham ma
= {tha ma} पाश्चात्यम्, अन्त्यम्— {mtha' ma dang /} /{phyi ma rting ma rjes ma dang /} /{gsham ma dang ni phyi shos so//} अन्तो जघन्यं चरममन्त्यपाश्चात्यपश्चिमम् । अ.को.२१२क/३.१.८१; पश्चाद् देशे काले वा भवं पाश्चात्यम् अ.वि.३.१.८१; अन्त्यम् मि.को.१३४ख ।
gsha' ba
= {rigs pa} युक्तिः, योगः — {rigs pa ni gsha' ba ste/} {de yang yid ches pa'i lung dang rjes su dpag pa dang mngon sum mo//} युक्तिर्योगः । स पुनराप्तोपदेशोऽनुमानं प्रत्यक्षं च त्रि.भा.१५५ख/५४; द्र.— {mi gsha' ba} अश्लीलम् म.व्यु.२७८८ ( {mi gshe ba} म.व्यु.५१क).
gsha' ma
अव्य. सु — {gzhan du mi 'thad pa nyid na/} /{gtan tshigs gsha' mar ma mthong min//} अन्यथाऽनुपपन्नत्वे ननु दृष्टा सुहेतुता । त.स.५०क/४९५.
• वि. १. निर्जीवः — {nor med skye bo mdzes pa ni/} /{gson la ma yin gshin la min//} न स जीवो न निर्जीवः शोभते निर्धनो जनः ।। अ.क.७२क/६१.७ २. सत् — {tshul khrims dag phyir snod kyi mchog/} /{zhing gshin 'bras bu phun sum tshogs//} सत्पात्रं शुद्धवृत्तत्वात् सत्क्षेत्रं फलसम्पदा । श.बु.११४क/९९; • सं. ओजः — {sa gshin pa} पृथिवी–ओजः म.व्यु.५२९० (७९क).
• ना. यमः १. धर्मराजः — {chos kyi rgyal po gshin rje dang}…{lta bu'i lus kyi sprin du mngon par 'thon cing sems can yongs su smin par byed pa mthong ngo //} यमधर्मराज…सदृशात्मभावमेघनिश्चरितान् सत्त्वान् परिपाचयमानानपश्यत् ग.व्यू.१०४क/१९३; अन्तकः — {lha su dA sa'i bu rkang khra mi zan po de/} {mi mang po za za ba la goms pas gshin rje mngon sum du mchis pa bzhin} एष स देव पुरुषादः कल्माषपादः सौदासः साक्षादिवान्तको नरशतक (? ता)दनकरणपरिचयात् जा.मा.१८७ख/२१८; कृतान्तः — {gshin rje 'di ni myur ba'i dug bas rab gdug pa/} /{sngags dang sman la sogs pas thub par yong mi nus//} आशीविषस्त्वतिविषोऽयमरिष्टदंष्ट्रो मन्त्रागदादिभिरसाध्यबलः कृतान्तः ।। जा.मा.२०४ख/२३७; मृत्युः — {gshin rje 'ongs na mthu dang dregs pa nyams nas nyal//} मृत्युं समेत्य हतदर्पबलाः स्वपन्ति ।। जा.मा.२०४ख/२३६; वैवस्वतः — {tshangs pa dbang po nye dbang drag/} /{gshin rje dang ni nor bdag dang //} ब्रह्मेन्द्रोपेन्द्ररुद्राश्च वैवस्वत विनायकः । हे.त.२४ख/८०; कः — {kaH ni tshangs pa rlung nyi ma/} /{me dang gshin rje bdag nyid dang //} श्री.को.१६४क; {rlung dang tshangs pa dang nyi ma dang ba gam/} {skyes bu dang gshin rje dang grung po dang rma bya dang me rnams la/} {kaH} मि.को.८६ख; हरिः — {gshin rje dang}…{'jig rten gyi bye brag rnams la ha riH} मि.को.८७ख २. दिक्पालः/लोकपालः — {mer ni me lha'o//} {gshin rje'i phyogs su gshin rje'o//} अग्नावग्निः । यमो याम्ये वि.प्र.१७१क/१.२१; {gshin rje lus ngan chu lha dang /} /{mig stong pa dang khyod nyid kyang /} /{'jig rten skyong ba zhes pa'i sgra/} /{yul gzhan med par rnam par 'dzin//} यमः कुबेरो वरुणः सहस्राक्षो भवानपि । बिभ्रत्यनन्यविषयां लोकपाला इति श्रुतिम् ।। का.आ.३३३क/२.३२८ ३. विद्याराजः — {rig pa mchog dang}…{gshin rje dang}…{de dag dang gzhan yang rig pa'i rgyal po khro bo chen pos} विद्योत्तमः…यमः …एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञैर्महाक्रोधैश्च म.मू.९७क/८ ४. राक्षसेन्द्रः — {gang yang srin po'i rgyal po chen po de dag}…{'di lta ste/} {sgra sgrogs dang}…{gshin rje dang}…{mgo mtha' yas pa} येऽपि ते महाराक्षसराजानः… तद्यथा—रावणः…यमः…अनन्तशिरश्चेति म.मू.१०३क/१२ ५. नागः म.व्यु.३३२८ (५७ख) ०. (?)— {lha min la sogs zhes pa bden bral dang rlung dang me dang gdong drug dang rgya mtsho dang tshogs kyi dbang po dang brgya byin dang tshangs pa dang drag po dang gnod sbyin dang khyab 'jug dang gshin rje rnams}…{bcu gnyis po} दैत्याद्या इति । र्नैऋत्यवाय्वग्निषण्मुखसमुद्रगणेन्द्रशक्रब्रह्मरुद्रयक्षविष्णुयमा इति द्वादश वि.प्र.६०क/४.१०५; • सं. यमः, दक्षिणदिक् — {dbang por rdo rje gshin rjer dkar/} /{chu bdag chu yi rnal 'byor ma//} इन्द्रे वज्रा यमे गौरी वारुण्यां वारियोगिनी । हे.त.९क/२६; {de la lhar thig skud dang gshin rjer rdo rje dang chur rdul tshon gyi snod dang} तत्र सूत्रं सुरे, वज्रं यमे, रजोभाण्डानि वरुणे वि.प्र.१०८ख/३.३२; • वि. याम्यः — {phag mo dang gdong drug ma ni kha dog dmar mo ste gshin rje dang bden bral du'o//} शूकरी षण्मुखी च रक्तवर्णा याम्ये र्नैऋत्ये वि.प्र.४०ख/४.२६.
gshin rje kA lin+di
ना. यमकालिन्दी, सूर्यपत्नी ड.को.६१ /रा.को.४.१९.
gshin rje dgra
ना. यमारिः, क्रोधराजः — {dpal gshin rje dgra nag po'i rgyud kyi rgyal po chen po'i dka' 'grel rin po che'i sgron ma zhes bya ba} श्रीकृष्णयमारिमहातन्त्रराजपञ्जिकारत्नप्रदीपनाम क.त.१९१९; मि.को.६क; द्र. {gshin rje gshed/}
gshin rje mche ba
ना. यमदंष्ट्री, देवी — {me dang de bzhin bden bral dang /} /{rlung dang dbang ldan mtshams su ni/} /{gshin rje brtan ma pho nya mo/} /{gshin rje mche ba 'joms ma ste/} /{de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste//} आग्नेय्यां चैव र्नैऋत्यां वायव्यैशानकोणके । यमदाढी यमदूती यमदंष्ट्री यममथनी ।। विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । स.उ.२८१ख/१३.३१.
gshin rje 'jigs par byed pa
वि. यमभीषणः, यमान्तकस्य — {gshin rje mthar byed gshin rje 'jigs par byed pa} यमान्तकाय यमभीषणाय ब.मा.१७१क ।
gshin rje 'joms ma
ना. यममथनी, देवी — {me dang de bzhin bden bral dang /} /{rlung dang dbang ldan mtshams su ni/} /{gshin rje brtan ma pho nya mo/} /{gshin rje mche ba 'joms ma ste/} /{de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste//} आग्नेय्यां चैव र्नैऋत्यां वायव्यैशानकोणके । यमदाढी यमदूती यमदंष्ट्री यममथनी ।। विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । स.उ.२८१ख/१३.३१.
gshin rje brtan ma
ना. यमदाढी, देवी— {me dang de bzhin bden bral dang /} /{rlung dang dbang ldan mtshams su ni/} /{gshin rje brtan ma pho nya mo/} /{gshin rje mche ba 'joms ma ste/} /{de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste//} आग्नेय्यां चैव र्नैऋत्यां वायव्यैशानकोणके । यमदाढी यमदूती यमदंष्ट्री यममथनी ।। विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । स.उ.२८१ख/१३.३१.
gshin rje mthar byed
ना. यमान्तकः, क्रोधराजः — {de nas phyi rol gyi 'phar ma la thugs kyi dkyil 'khor gyi sgo rnams su khro bo'i dbang po ni bgegs mthar byed dang shes rab mthar byed dang pad+ma mthar byed dang gshin rje mthar byed dang gtsug tor ro//} ततो बाह्यपुटे चित्तमण्डलद्वारेषु क्रोधेन्द्राः—विघ्नान्तकः, प्रज्ञान्तकः, पद्मान्तकः, यमान्तकः, उष्णीषः वि.प्र.५५ख/४.९५; {gtsug tor gnod mdzes rgyal po/} {gshin rje mthar byed} …{stobs po che rnams} उष्णीषसुम्भराजयमान्तक…महाबलेभ्यः ब.मा.१६३क; यमान्तकृत् मि.को.७ख ।
ना. पितृपतिः, दिक्पालः — {dbang po me dang gshin rje bdag/} /{bden bral chu dang rlung lha dang /} /{lus ngan dbang ldan bdag po rnams/} /{shar phyogs la sogs rim bzhin gnas//} इन्द्रो वह्निः पितृपतिर्नैऋतो वरुणो मरुत् ।। कुबेर ईशः पतयः पूर्वादीनां दिशां क्रमात् । अ.को.१३४ख/१.३.२.
gshin rje pho nya
= {gshin rje'i pho nya/}
gshin rje pho nya ma
ना. यमदूती, विद्या — {gzhan yang rig pa mang po ni sems can rjes su 'dzin pa mo/} {'di lta ste/} {nag mo btsigs ma}…{gshin rje pho nya ma} अन्याश्च बहवो विद्याः सत्त्वानुग्रहकारिकाः; तद्यथा—काली कराली…यमदूती ब.मा.१६९ख; द्र. {gshin rje pho nya mo/}
gshin rje pho nya mo
ना. यमदूती, देवी— {me dang de bzhin bden bral dang /} /{rlung dang dbang ldan mtshams su ni/} /{gshin rje brtan ma pho nya mo/} /{gshin rje mche ba 'joms ma ste/} /{de bzhin zur gnas lha mo ni/} /{yid 'phrog gzugs ni gnyis ma ste//} आग्नेय्यां चैव र्नैऋत्यां वायव्यैशानकोणके । यमदाढी यमदूती यमदंष्ट्री यममथनी ।। विदिक्स्थाने तथा देवी द्वौ हि रूपौ मनोहरौ । स.उ.२८१ख/१३.३१; द्र. {gshin rje pho nya ma/}
gshin rje phyogs
= {gshin rje'i phyogs/}
gshin rje mo
ना. याम्या, महामाता — {gang yang ma mo dang ma mo chen mo dag}… {'di lta ste/} {tshangs pa ma dang}…{gshin rje mo dang}… {skem byed ma ste} येऽपि ते मातरा महामातरा…तद्यथा—ब्रह्माणी…याम्या…स्कन्दा चेति म.मू.१०६क/१४.
gshin rje gshed
ना. यमान्तकः, क्रोधराजः — {de nas 'jam dpal gzhon nur gyur pas}… {khro bo'i rgyal po gshin rje'i gshed la smras pa} अथ मञ्जुश्रीः कुमारभूतः …यमान्तकं क्रोधराजमामन्त्रयते स्म म.मू.१०६ख/१५; {khro bo chen po gshin rje gshed/} /{zhal gsum drag po'i 'od bzang ba/} /{rnon po 'jigs pa'ang 'jigs par byed/} /{kha dog nag po rab tu bsgom//} यमान्तकं महाक्रोधं त्रिमुखं क्रुद्धसुप्रभम् । भयस्यापि भयं तीक्ष्णं कृष्णवर्णं विभावयेत् ।। गु.स.११६ख/५७; मि.को.६क; यमारिः — {dpal gshin rje'i gshed nag po'i rgyud kyi rgyal po rtog gsum pa zhes bya ba} श्रीकृष्णयमारितन्त्रराजत्रिकल्पनाम क.त.४६९.
ना. यमराक्षसी, विद्या — {gzhan yang rig pa mang po ni sems can rjes su 'dzin pa mo/} {'di lta ste/} {nag mo btsigs ma}…{gshin rje srin mo} अन्याश्च बहवो विद्याः सत्त्वानुग्रहकारिकाः; तद्यथा — काली कराली…यमराक्षसी ब.मा.१६९ख ।
gshin rje'i skyes bu
यमपुरुषः — {gshin rje'i skyes bus pags pa ma lus bshus pas shin tu nyam thag cing //} यमपुरुषापनीतसकलच्छविरार्तरवः बो.अ.२२क/७.४५; यमपालपुरुषः — {de nas gshin rje'i skyes bu de dag ral gri dang}…{rtse gsum la sogs pa thogs nas} अथ ते यमपालपुरुषा असि…त्रिशूलादीनुपसंगृह्य का.व्यू.२०४ख/२६२.
gshin rje'i grong
= {gshin rje'i grong khyer/}
gshin rje'i grong khyer
यमपुरम् — {de mthong nas ni 'jigs pa'i sngags pa sems nyams skad cig gis ni gshin rje'i grong khyer 'gro bar 'gyur} तं दृष्ट्वा भीतमन्त्री व्रजति यमपुरं नष्टचित्तः क्षणेन वि.प्र.७९ख/४.१६३.
gshin rje'i dgra
= {gshin rje dgra/}
gshin rje'i rgyal po
ना. यमराजः, यमः — {khro bo chen po gshin rje'i gshed ces bya ba yin te/} {gshin rje'i rgyal po yang 'joms pa} महाक्रोधराजा यमान्तको नाम यमराजानमपि घातयति म.मू.१०१ख/११; यमो धर्मराजः— {de nas gshin rje'i skyes bu de dag}…{gshin rje'i rgyal po ga la ba der song ste} अथ ते यमपालपुरुषाः…येन स यमो धर्मराजस्तेनोपसंक्रान्ताः का.व्यू.२०४ख/२६२; का.व्यू.२०५ख/२६३.
gshin rje'i rgyal srid
द्र.— {mi bzad me ni ring du bdag spong ste/} /{ri ka rab 'dzin gshin rje'i rgyal srid 'gro//} …{zhes pa rig byed kyi don de 'dir yang don de nyid mi bzad pa'i me'o//} क्रव्यादमग्निं प्रहिणोमि दूरं यमराज्ञो गच्छतु रि(क्)प्रवाहः ।…इति वेदार्थः । अत्रापि स एवार्थः क्रव्यादाग्नेः वि.प्र.१३९क/३.७५.
gshin rje'i 'jig rten
यमलोकः — {sems can dmyal ba dang dud 'gro'i skye gnas dang gshin rje'i 'jig rten gyi dgon pa las 'gro ba thams cad blu bar bya'o//} सर्वजगच्च निष्क्रेतव्यं नरकतिर्यग्योनियमलोककान्तारात् शि.स.१५४ख/१४८; म.मू.१६५क/८३.
gshin rje'i 'jig rten gyi
यामलौकिकः — {gshin rje'i 'jig rten gyi sdug bsngal thams cad dang}… {rab tu zhi bar byas te} सर्वाणि च यामलौकिकानि दुःखानि…प्रशमयित्वा ग.व्यू.२१०ख/२९२.
पा. यामलौकिकः, विनेयसत्त्वभेदः — {rnam pa bcu ni sems can dmyal ba dang dud 'gro'i skye gnas pa dang gshin rje'i 'jig rten pa dang}…{'du shes can yang ma yin/} {'du shes can ma yin pa yang ma yin pa ste} दशविधः । नारकः तैर्यक्योनिकः यामलौकिकः…नैवसंज्ञीनासंज्ञी च बो.भू.१५५क/२००.
gshin rje'i mthar byed
= {gshin rje mthar byed/}
gshin rje'i gnas
यमालयः — {lha dang lha ma yin dang mi/} /{byol song yi dwags gshin rje'i gnas/} /{gang du lus can skye ba yi/} /{'gro ba rnam pa drug tu bshad//} देवासुरमनुष्याश्च तिर्यक्प्रेतयमालयाः । गतयः षट् समाख्याता यत्र जायन्ति देहिनः ।। ल.अ.१८३क/१५०; द्र. {gshin gnas/}
gshin rje'i pho nya
यमदूतः — {nye du re thag chad pa dang /} /{gshin rje'i pho nya'i bzhin la blta//} बन्धून्निराशान् सम्पश्यन् यमदूतमुखानि च ।। बो.अ.२०ख/७.९.
gshin rje'i phyogs
= {lho} ।। • वि. याम्यः — {mer ni me lha'o//} {gshin rje'i phyogs su gshin rje'o//} अग्नावग्निः । यमो याम्ये वि.प्र.१७१क/१.२१; • सं. याम्या म.व्यु.८३४३ (११५ख).
gshin rje'i mi
यमपुरुषः — {gshin rje'i mis ni 'jigs skrag/} {byur gyi dbang du ni song} यमपुरुषभयभीतस्य कालरात्रिवशगतस्य शि.स.११६क/११४; {gshin rje'i mi las kyis byas pa rnams kyis}… {yan lag dang nying lag thams cad gshegs gtubs nas bsregs te} कर्मकृतैर्यमपुरुषैः…सर्वाङ्गप्रत्यङ्गशः पाट्यते विशस्यते दह्यते शि.स.४६क/४३; यमपालपुरुषः — {de'i tshe gshin rje'i mi de dag mnar med pa'i sems can dmyal ba chen por ci mi dge ba'i ltas shig byung}…{ces skyo bar gyur to//} तदा ते यमपालपुरुषाः संवेगचित्ताः परमोद्विग्नाश्चिन्तां समापद्यन्ते — किमस्मिन्नवीचौ महानरकेऽशुभनिमित्तं प्रादुर्भूतम् का.व्यू.२०४ख/२६२.
gshin rje'i yul
यमस्य विषयः — {spros la spyod pa sems can dmyal ba dang /} /{dud 'gro gshin rje'i yul dang ring mi 'gyur//} नरकाश्च तिर्यग्विषयो यमस्य । प्रपञ्चचारस्य न भोन्ति दूरे शि.स.६६ख/६५.
gshin rje'i gshed
= {gshin rje gshed/}
gshin rje'i gshed dgra
= {gshin rje gshed dgra/}
gshin rje'i gshed nag po
= {gshin rje gshed nag po/}
gshin rje'i gshed dmar po
= {gshin rje gshed dmar po/}
gshin rje'i sring mo 'dra ba
वि. यमराक्षससदृशी — {des bya rgod kyi phung po'i ri'i nye 'khor du yi dwags mo gshin rje'i sring mo 'dra ba la}…{mthong ngo //} स गृध्रकूटपर्वतसामन्तके प्रेतीं ददर्श यमराक्षस (सी भो.पा.)सदृशीम् अ.श.१३२क/१२१.
भू.का.कृ. चितः — {de nas tshong dpon gyi bu nor bzangs kyis ri'i g}.{yang sa'i lam spu gri so gshibs pa la 'dzegs te} अथ खलु सुधनः श्रेष्ठिदारकस्तं क्षुरधाराचितं पर्वतप्रपातमार्गमभिरुह्य ग.व्यू.३८७क/९४; आचितः — {ri'i g}.{yang sa'i lam spu gri so gshibs pa la 'dzegs te} तं क्षुरधाराचितं पर्वतप्रपातमार्गमभिरुह्य ग.व्यू.३८७क/९४; संस्कृतः — {nor bu rin po che sna tshogs kyi shing drung nor bu rin po che'i spang leb kyis rtag tu gshibs pa dang ldan pa} नानारत्नवृक्षोदारमणिफलकसंस्कृततले ग.व्यू.३७६क/८७.
gshis
मर्म — {gshis kyi gsang ba pa zhes bya ba'i bya rnams} मर्मगुह्यका नाम पक्षिणः शि.स.४५क/४३; द्र. {gshis kyi bu ga/}
gshis kyi bu ga
मर्मविवरम् — {gshis kyi gsang ba pa zhes bya ba'i bya rnams ni gang dag gshis thams cad phye ste gshis kyi bu ga brtol nas}…{rkang gi snying khu 'thung ba'o//} मर्मगुह्यका नाम पक्षिणः, ये सर्वाणि मर्मविवराणि भित्त्वा मर्माणि कृन्तयित्वा… मज्जामण्डं पिबन्ति शि.स.४५क/४३.
gshis kyi gsang ba pa
मर्मगुह्यकः, नारकीयपक्षिभेदः — {de ltar don dang mthun pa'i ming can no//} {so 'byin zhes bya ba dang}…{gshis kyi gsang ba pa zhes bya ba'i bya rnams} एवमर्थानुरूपसंज्ञा दन्तोत्पाटका नाम… मर्मगुह्यका नाम पक्षिणः शि.स.४५क/४३.
gshub pa
द्र.— {khyod de dag dang lhan cig rtsod par gyur na ma legs so zhes rna drung du gshub bo//} ‘मा ते एतैः सार्धं विरुक्षणं भविष्यति’ इति वा कर्णमूले तन्तुनायम् वि.सू.९१क/१०९; {sgra chung ngu rnams ni tha na rna bar gshug} (? {bshub} ){pa'i sgra yan chad do//} अणुकाः शब्दाः । अन्ततो यावत् कर्णजापशब्दाः बो.भू.३७ख/४८.
gshe
• क्रि. (वर्त., भवि.; सक.; {gshes} भूत., विधौ) १. परिभाषति— {de dag tshul khrims srung ba'i tshe 'chal pa'i tshul khrims can la smod cing gshe la} शीलं रक्षन्तो दुःशीलान् कुत्सयन्ति, परिभाषन्ति शि.स.५५ख/५३; परिभाषते — {de ni bdag la mtshang 'bru zhing gshe ba'o//} स मामाक्रोशयति परिभाषते शि.स.१०५ख/१०४; आक्रोशति— {de la gshe ba dang khro ba su yin} कोऽत्राक्रोशति वा आक्रुश्यते वा शि.स.१०५ख/१०४ । २. आक्रोशिष्यति— {mdo sde 'di lta bu 'dzin pa'i dge slong dang dge slong ma dang dge bsnyen dang dge bsnyen ma la gshe zhing mi snyan par smra ba dang} एवंरूपांश्च सूत्रान्तधारकांश्च भिक्षुभिक्षुण्युपासकोपासिका आक्रोशिष्यन्ति, परिभाषिष्यन्ति स.पु.१३९ख/२२४ । ३. क्रोशयेत् — {byang chub sems dpa' la gnod sems dang tha ba dang khro ba'i sems bskyed de gshe ba dang mi snyan par smra na} बोधिसत्त्वस्य व्यापादखिलक्रोधचित्तमुत्पाद्य क्रोशयेत्परिभाषयेत् शि.स.५३क/५१; आक्रोशयेत्— {sems can de dag thams cad}…{gshe'am bsdigs sam smod dam bshung ngam} ते चेत्सर्वसत्त्वा मामाक्रोशयेयुः परिभाषेरन् कुत्सयेयुः पंसयेयुः शि.स.१०४ख/१०३; • = {gshe ba/}
gshe bcas
वि. साधिक्षेपः — {gang tshe bdag bstod lhur len pa'am/} /{gzhan la smod pa nyid dang ni/} /{gshe bcas 'gyod dang bcas gyur pa/} /{de tshe shing bzhin gnas par bya//} यदाऽऽत्मोत्कर्षणाभासं परपंसनमेव वा । साधिक्षेपं ससंरम्भं स्थातव्यं काष्ठवत्तदा ।। बो.अ.१२क/५.५०.
gshe ba
• सं. आक्रोशः — {bsngags pa dang bsngags pa ma yin pa dang gsol ba dang nye bar gsol ba dang 'dri ba dang yongs su 'dri ba dang brjod pa dang smon pa dang gshe ba dang phyir smra ba sgrub pa dag la ni bye brag med pa nyid do//} अविशिष्टत्वं वर्णावर्णयाच्ञोपयाच्ञापृच्छापरिपृच्छाख्यानाशंसाक्रोशप्रत्यनुभाषणप्रतिपदाम् वि.सू.२०क/२३; परिभाषा — {khro ba dang /} /{de bzhin gshe zhing sdig pa'ang bzod par byed/} /{bzod pas de dag byang chub mchog la zhugs//} आक्रोश परिभाष तथैव तर्जनां क्षान्त्या हि ते प्रस्थित अग्रबोधिम् ।। स.पु.६ख/८; अधिक्षेपः — {gang tshe bdag bstod lhur len pa'am/} /{gzhan la smod pa nyid dang ni/} /{gshe bcas 'gyod dang bcas gyur pa/} /{de tshe shing bzhin gnas par bya//} यदाऽऽत्मोत्कर्षणाभासं परपंसनमेव वा । साधिक्षेपं ससंरम्भं स्थातव्यं काष्ठवत्तदा ।। बो.अ.१२क/५.५०; उच्चग्घना — {gshe dang mi snyan 'tshe ba dang /} /{ngan du smra ba'i tshig rnams kyang /} /{bzod pas de dag dang du blang //} उच्चग्घनां तर्जनां च अवर्णमयशांसि च । सर्वांस्तान्मर्षयिष्यामः शि.स.३१ख/२९; जुगुप्सा — {mi bsngags sdig tshig nges par rgol/} /{yongs smod sun 'byin khro tshig dang /} /{gshe dang} अवर्णाक्षेपनिर्वादपरीवादापवादवत् । उपक्रोशो जुगुप्सा च अ.को.१४१ख/१.६.१३; जुगुप्सते जुगुप्सा । गुप गोपने अ.वि.१.६.१३; जुगुप्सा {gshe ba'am skyon du bgrang ba} मि.को.१२८ख; • वि. आक्रोशकः — {byang chub sems dpa' ni slong ba po log par bsgrub pa rnam pa sna tshogs dag la gnas pa}…{gshe ba}…{skyo ba'i yid kyis sbyin pa sbyin par yang mi byed kyi} न च बोधिसत्त्वो विविधविप्रतिपत्तिस्थितानाम्…याचनकानामाक्रोशकानां… खिन्नमानसो दानं ददाति बो.भू.६५क/८४; • भू.का.कृ. ( {gshes pa} इत्यस्य स्थाने) आक्रुष्टः — {byang chub sems dpa' gzhan dag gshe ba la phyir gshe ba dang}…{na/} {nyes pa dang bcas shing 'gal ba dang bcas par 'gyur ro//} बोधिसत्त्वः परैराक्रुष्टः प्रत्याक्रोशति…सापत्तिको भवति सातिसारः बो.भू.९२क/११७; {gshe yang phyir mi gshe ba} आक्रुष्टो न प्रत्याक्रोशति श्रा.भू.६५ख/१६३; क्रुद्धः — {gshe ba la slar mi gshe ba ste} क्रुद्धाय न प्रतिक्रुध्यति शि.स.१०४क/१०३; रुषितः — {gshin rje'i mi lag cha gnyems pa thogs pa /gshe} {zhing} यमपुरुषान् वा दृढप्रहरणगृहीतान् रुषितान् ग.व्यू.३३७ख/४१४; • = {gshe/}
gshe bar 'gyur
क्रि. उपक्रोशभाजनीकुर्यात् — {khyod kyi chung ma 'di la 'ga' zhig gis gtses na ni nga la'ang gshe bar 'gyur ro//} अस्यां हि ते कश्चिदपराध्यमानो नियतमस्मानप्युपक्रोशभाजनीकुर्यात् जा.मा.११२क/१३०.
gshe bar bya ba
क्रि. आक्रुश्यते — {'di la gshe bar byed pa dang gshe bar bya ba dang}…{mtshang 'bru bar byed pa dang mtshang 'bru bar bya ba dang}…{'ga' yang med de} नात्र कश्चिद्यः आक्रोशते वाऽऽक्रुश्यते वा… भण्डयति वा भण्ड्यते वा श्रा.भू.१३८ख/३७८.
gshe bar byed pa
क्रि. आक्रोशते — {'di la gshe bar byed pa dang gshe bar bya ba dang}…{mtshang 'bru bar byed pa dang mtshang 'bru bar bya ba dang}…{'ga' yang med de} नात्र कश्चिद्यः आक्रोशते वाऽऽक्रुश्यते वा… भण्डयति वा भण्ड्यते वा श्रा.भू.१३८ख/३७८.
gsheg pa
= {gshog pa} भेदः — {ngan 'gror nad dang 'ching} (? {'chi} ){ba dang /} /{bcad dang gsheg sogs myong bar 'gyur//} दुर्गतिव्याधिमरणच्छेदभेदाद्यवाप्नुयाम् ।। बो.अ.८ख/४.१४; स्फालनम् — {rdo rje can gyis sta re sogs/} /{gsheg cing gtub par bsams na ni/} /{sku gsum gyi ni mchog sbyin pa/} /{rdo rje sems dpa' drag po'ang 'chi//} स्फालनं कुट्टनं चिन्तेत् कुठाराद्याद्धि वज्रिणः । म्रियते त्रिकायवरदो वज्रसत्त्वोऽपि दारुणः ।। गु.स.१२९क/८४; पाटनम्— {bsad dang bcad dang gsheg dang rdeg pa dang /} /{gnod pa mang pos rtag tu sdug bsngal na//} वधविकर्तनताडनपाटनैः विशसनैर्विविधैश्च सदातुरः जा.मा.१७७ख/२०६.
gshegs
• क्रि. (अवि., अक.) १. [1] गच्छति — {seng ge'i stabs su gshegs} सिंहगतिमपि गच्छति बो.भू.४६क/५३; निर्गच्छति — {de nas phyi zhig na rgyal po 'chag tu gshegs pa dang} अथ राजा अपरेण समयेन बहिर्याणाय निर्गच्छति अ.श.८८क/७९ [2] पाट्यते — {gshin rje'i mi las kyis byas pa rnams kyis}…{yan lag dang nying lag thams cad gshegs gtubs nas bsregs te} कर्मकृतैर्यमपुरुषैः…सर्वाङ्गप्रत्यङ्गशः पाट्यते विशस्यते दृह्यते शि.स.४६क/४३ २. यास्यति— {gal te gshegs na gshegs par mdzod//} यदि यास्यसि यातव्यम् का.आ.३२६ख/२.१३४; {rgyal rigs gang du gshegs pa der/} /{bdag kyang de bas mchi bar 'tshal//} तेनाहमपि यास्यामि येन क्षत्रिय यास्यसि ।। जा.मा.५१क/६० ३. ययौ — {dge slong tshogs bcas gus pa yis/} /{gtsang ma'i bshos ni gsol du gshegs//} भक्तिपूतं ययौ भोक्तुं भक्तं भिक्षुगणैः सह ।। अ.क.२७२ख/३४.७; {skye bo yi/} /{tshogs pas smod pas 'jigs nas gshegs//} जनसम्पातादवमानभयाद् ययौ अ.क.३१९ख/४०.१४६; प्रययौ — {mgyogs shing mtho ba'i rta ldan pa'i/} /{shing rta dag la zhon te gshegs//} प्रययौ रथमारुह्य वल्गुतुङ्गतुरङ्गमम् ।। अ.क.२१३ख/२४.६७; प्राविक्षत् — {dge slong gi dge 'dun gyis mdun du bdar nas rgyal po'i khab tu bsod snyoms la gshegs so//} भिक्षुसङ्घपुरस्कृतो राजगृहं पिण्डाय प्राविक्षत् अ.श.६८क/५९; जगाम — {yul de nas ni mi snang bar/} /{dka' thub nags tshal gzhan du gshegs//} देशादन्तर्हितस्तस्माज्जगामान्यत्तपोवनम् ।। अ.क.१४ख/५१.२ ४. [1] गच्छतु — {bdag ni gson re stobs dang ldan/} /{nor gyi bsam pa stobs ldan min/} /{mdza' bo gshegs sam bzhugs lags sam/} /{rang gi gnas skabs smos pa lags//} जीविताशा बलवती धनाशा दुर्बला मम । गच्छ वा तिष्ठ वा कान्त स्वावस्था तु निवेदिता ।। का.आ.३२६ख/२.१३८ [2] आगच्छतु — {bcom ldan 'das 'dir gshegs la/} {phongs shing nyam thag pa 'di las thar bar mdzad du gsol} आगच्छतु भगवानस्माद् व्यसनसङ्कटान्मोचनाय अ.श.४१क/३६; {gzhon nu khyed kyi yab nongs kyis/} {gshegs te rgyal srid bzhes su gsol} कुमार पिता ते कालगतः । आगच्छ राज्यं प्रतीच्छ वि.व.१५६ख/१.४५ ५. (मा) गाः — {tshig/} /{ma gshegs zhes pa kha nas ni/} /{byung bar gyur la bdag ci byed//} निर्गच्छति मुखाद्वाणी मा गा इति करोमि किम् ।। का.आ.३२७क/२.१४६; • = {gshegs pa/}
gshegs gyur
= {gshegs par gyur/}
gshegs bgrod
यात्रा — {gzhan la phan pa'i 'bras bu ldan par gshegs bgrod byas shing lo brgyar ni//} कृत्वा यात्रां परहितफलां वत्सराणां शतेन अ.क.७०क/६.१९२.
gshegs thabs
क्रमः — {de dag kun gyis bde gshegs kyi/} /{gshegs thabs 'jog 'deg mi shes so//} न क्रमोत्क्षेपनिक्षेपं संबुद्धस्य विदन्ति ते ।। ग.व्यू.२९८ख/२१.
gshegs pa
• सं. १. ( {'gro ba} इत्यस्य आद.) गतिः — {rjes su bzung blos 'di gsungs nas/} /{de la mkha' gshegs bsgrubs byas te//} इत्युक्त्वाऽनुग्रहधिया विधायास्य वियद्गतिम् । अ.क.२८ख/३.१०९; गमः — {gshegs pa rtogs pa'i don phyir te/} /{de phyir phyi rol pa dang slob/} /{mi slob las lhag gang gi phyir/} /{skyob pa nyid las bcom ldan 'das//} बोधार्थत्वाद् गमेर्बाह्यशैक्षाशैक्षाधिकस्ततः । तायाद्धि भगवान् प्र.अ.१५३ख/१६४; गमनम् — {bsgribs pa la gshegs pa dang nam mkha' la gshegs pa dang shin tu ring ba la myur du gshegs pa'o//} आवृतगमनं च आकाशगमनं च सुदूरक्षिप्रगमनं च अभि.स्फु.२७४क/१०९७; अभिगमनम् — {bcom ldan rang nyid dge 'dun dang /} /{lhan cig khyim du gshegs par ni/} /{zhal gyis bzhes tshe} भगवता गृहाभिगमने स्वयम् । ससङ्घेनाभ्युपगते अ.क.२३७ख/९०.८; अभिसंयानम्— {khyod ni gang na dug bcas shing /} /{zhugs dang bcas par spyan drangs pa/} /{der ni brtser bcas gshegs pa dang /} /{khyod la bdud rtsi can du gyur//} यतो निमन्त्रणं तेऽभूत् सविषं सहुताशनम् । तत्राभूदभिसंयानं सदयं सामृतं च ते ।। श.बु.११४ख/१२१; उपसंक्रान्तिः — {byang chub snying por gshegs pa dang /} /{bdud sde 'joms dang} बोधिमण्डोपसंक्रान्तिं मारसैन्यप्रमर्दनम् ।। र.वि.११८ख/८८; उपसंक्रमणम् — {'pho ba dang}… {byang chub kyi snying por gshegs pa dang} च्यवन…बोधिमण्डोपसंक्रमणम् शि.स.१६०क/१५३; चंक्रमणम् — {'pho ba dang gshegs pa dang lhums na bzhugs pa dang bltam pa dang gzhon nu rol pa dang} च्यवनचंक्रमणगर्भस्थितिजन्मकुमारक्रीडा(–) शि.स.१६०क/१५३ २. ( {'ong ba} इत्यस्य आद.) आगमनम् — {rgyal po gzugs can snying po la bcom ldan 'das gshegs so zhes sbran par 'tshal lo//} राज्ञो बिम्बिसारस्य भगवत आगमनं निवेदयामि अ.श.१५३ख/१४२; अभ्यागमनम् — {de nas btsun mo de dag la 'khor rnams kyis rgyal po gshegs par sbran pa dang} अथ ता देव्यः परिजननिवेदिताभ्यागमनमालोक्य राजानं जा.मा.१६८क/१९४ ३. ( {'jug pa} इत्यस्य आद.) प्रवेशः — {sangs rgyas grong du gshegs tshe} बुद्धानां नगरप्रवेशसमये र.वि.१२६क/१०९; {yum gyi lhums su gshegs pa dang gnas pa dang bltam kha dang bltams pa dang} मातुः कुक्षिप्रवेशः स्थानं निर्गमो जन्म च बो.भू.४०ख/५२; प्रविशनम् — {'pho dang lhums 'jug bltams dang yab kyi khab gshegs dang //} च्युतिं गर्भाक्रान्तिं जननपितृवेश्मप्रविशनम् र.वि.१२५ख/१०७; अवतारः — {lang dkar gshegs pa'i mdo las kyang} लङ्कावतारसूत्रे च ल.अ.१५७ख/१०५; अवतारः {'jug pa'am gshegs pa} म.व्यु.६३४७ (९०ख); अवतरणम् — {grong khyer gsal bar lha las gshegs pa bstan pa dang} सांकाश्ये नगरे देवावतरणं विदर्शितं भवति वि.व.२८१ख/१.९८ ४. प्रवृत्तिः — {gshegs pa na ni phan 'dogs mdzad/} /{ldog pa na ni rgud par 'gyur//} प्रवृत्तिरनुगृह्णाति निवृत्तिरुपहन्ति च ।। श.बु.११३ख/९३ ५. ( {gshags pa} इत्यस्य स्थाने) पाटः — {shing gshegs pa khye'us 'dzin pa ltar zhes bya ba ni dper na shing 'cheg pa shing mkhan gyis shing gshegs pa khye'us 'dzin pa} दारुपाटकीलसन्धारणवत् । यथा दारुपाटेन तीक्ष्णकीलेन दारुपाटस्य सन्धारणम् अभि.स्फु.१६५क/९०४; • कृ. १. [1] गतः — {kun dga' bo nga gnod sbyin lag na rdo rje dang thabs cig tu byang phyogs su gshegs} गतोऽहमानन्द वज्रपाणिसहीय उत्तरापथम् वि.व.१२२क/१.१०; {de bzhin gshegs pa} तथागतः ल.वि.१९२ख/२९५; {bde bar gshegs pa} सुगतः त.प.२६३ख/९९६; यातः — {khyod ni gshegs na don mthun gyi/} /{nor rnams thams cad bdag cag 'phrog//} याते तु त्वयि सार्थस्य वयं सर्वार्थहारिणः ।। अ.क.५४ख/६.११; {byang chub kyi phyogs dang mthun pa dang ldan pa ni lam po che lta bu ste/} {'phags pa'i gang zag thams cad gshegs shing rjes su gshegs pa'i phyir ro//} बोधिपक्षसहगतो महाराजपथोपमः सर्वार्यपुद्गलयातानुयातत्वात् सू.व्या.१४१ख/१८; प्रयातः — {bcom ldan 'das ni mngon mchod nas/} /{rgyal byed tshal du gshegs pa'i tshe//} अभ्यर्चिते भगवति प्रयाते जेतकाननम् । अ.क.२००ख/८४.१७; अभिगतः — {de nas byang chub sems dpas rang sangs rgyas bsod snyoms la gshegs par mthong nas} अथ बोधिसत्त्वः प्रत्येकबुद्धं भिक्षार्थिनमभिगतमालोक्य जा.मा.१९क/२१; प्रक्रान्तः — {de nas bcom ldan 'das mnyan yod nas rgyu zhing gshegs pa dang} अथ भगवान् येन श्रावस्ती तेन चारिकां चरन् प्रक्रान्तः वि.व.१५७क/१.४५; {bA rA Na sI phyogs kyi ka shi rnams kyi grong rdal ga la ba der rgyu zhing gshegs te} येन वाराणसी काशीनां नगरं तेन चारिकां प्रक्रान्तः अ.श.२४ख/२१; विप्रक्रान्तः — {'di ljongs rgyu zhing gshegs sam yongs su mya ngan las 'das par gyur na ni} अस्मिञ्जनपदचारिकां वा विप्रकान्ते परिनिर्वृते वा बो.भू.५०क/६५ [2] आगतः — {bzhengs dang bzhugs dang gshegs dang bzhud pa dang /} /{mnal dang mi gsung yang na gsung ba 'am//} स्थितमासितमागतं गतं शयितं मौनमथाभ्युदीरितम् । वि.व.१२६क/१.१५; {nags tshal nas nags tshal med par gshegs pa} वनाद् निर्वणमागतः म.व्यु.६४४३(९२क); अभ्युपेतः — {'chi bdag kha yi nang du mchis pa las/} /{khyed ni dbugs 'byin lus dang 'dra bar gshegs//} निमज्जतां मृत्युमुखे तु येषां मूर्तस्त्वमाश्वास इवाभ्युपेतः ।। जा.मा.१८१क/२१०; उपसंक्रान्तः — {de nas bcom ldan 'das}… {gso sbyong gi gnas ga la ba der gshegs te} अथ भगवान्… येन पोषधामुखं तेनोपसंक्रान्तः वि.व.१३८ख/२.११५; अनुप्राप्तः — {yang dag par rdzogs pa'i sangs rgyas rnam par gzigs rgyal po'i pho brang gnyen ldan du gshegs pa} विपश्यी सम्यक्संबुद्धो बन्धुमतीं राजधानीमनुप्राप्तः वि.व.१४५ख/१.३३; {dge slong gi tshogs kyis zhabs 'bring byas te/} {rgyal bu rgyal byed kyi tshal nas mi snang bar gyur nas phyogs der gshegs so//} जेतवनेऽन्तर्हितो भिक्षुगणपरिवृतस्तं प्रदेशमनुप्राप्तः अ.श.३९क/३४ २. गच्छन् — {bcom ldan 'das gshegs na ni 'gro la/} {gzhes na ni sdod do//} भगवन्तं च गच्छन्तमनु गच्छति, तिष्ठन्तं तिष्ठति अ.श.६५क/५७; व्रजन् — {mkha' la gshegs shing 'di smras nas/} /{skad cig gis ni grong khyer brgal//} इत्युदीर्य व्रजन् व्योम्ना विलङ्घ्य नगरं क्षणात् । अ.क.२२२ख/२४.१६४; चरन् — {mthar gyis rgyu zhing gshegs pa dang bA rA Na sIr byon} अनुपूर्वेण चारिकां चरन् वाराणसीमनुप्राप्तः अ.श.२४ख/२१; {de nas bcom ldan 'das lho phyogs lnga len nas ljongs rgyu zhing gshegs pa dang tshugs dkar gshegs} अथ भगवान् दक्षिणपञ्चाले जनपदचारिकां चरन्नयोध्यामनुप्राप्तः वि.व.१४६ख/१.३४; • वि. गन्ता— {gal te gshegs na myur du bzhud//} गन्ता चेद् गच्छ तूर्णम् का.आ.३२७क/२.१४४; यायी — {bcom ldan 'das ni rdzu 'phrul gyi zhabs kyis gshegs pa lags kyis} भगवानृद्धिपादयानयायी अ.श.१५७क/१४६; • उ.प. गामी — {rnam par gnon pas gshegs pa la phyag 'tshal lo//} नमो विक्रान्तगामिने शि.स.९५क/९४; {mi g}.{yo bar gshegs pa} अवक्रगामी म.व्यु.२८५ (८क); • द्र— — {de nas bcom ldan 'das nub mo de'i nam nangs pa dang smyig ma'i ldum bu'i 'khor gyi khyams ga la ba der gshegs te} अथ खलु भगवांस्तस्यामेव रात्र्यामत्ययेन च करीरो मण्डलमात्रव्यूहस्तेनोपसंक्रामत् ल.वि.४ख/४; • = {gshegs/}
gshegs pa legs
स्वागतम् — {bcom ldan 'das tshur gshegs/} {bcom ldan 'das gshegs pa legs so legs so//} {bdag la phan gdags su gsol} एतु भगवान्, स्वागतं भगवते, क्रियतामस्माकमनुग्रहः अ.श.१५३क/१४२; {bcom ldan 'das gshegs pa legs so//} स्वागतं भगवन् अ.श.३क/२.
gshegs par gyur
• क्रि. आययौ — {de nas spyod yul mkhyen gyur kyang /}…/{bcom ldan rang nyid gshegs par gyur/} अथ विज्ञातवृत्तोऽपि भगवान् स्वयमाययौ । अ.क.८०ख/८.१५; • भू.का.कृ. प्रयातः — {de nas sa bdag mchod sbyin gyi/} /{dpal gyis ya mtshan gshegs gyur cing /} /{sa yi spyod pas mchod sbyin 'bras/} /{b+h+ri gu'i bu la gtad pa'i tshe//} प्रयातेष्वथ भूपेषु विस्मितेषु मखश्रिया । समर्पिते यज्ञफले भार्गवाय महीभुजा ।। अ.क.२६ख/३.८३; यातः — {mi bdag 'od ldan lus can mi rnams dag gis bkur ba gshegs gyur tshe/} /{'phral la rab skyes 'bral ba'i rab rib kyis gtibs bzhin gyi pad+ma zum//} याते भास्वद्वपुषि नृपतौ सम्मते लोचनानां सद्य प्रोद्यद्विरहतिमिराक्रान्तिमीलन्मुखाब्जा । अ.क.१८३क/२०.९०.
gshegs par bya
क्रि. प्रवेशयेयम् — {bdag song la bcom ldan 'das la gsol ba btab ste lang kar gshegs par bya'o//} यन्न्वहं गत्वा भगवन्तमध्येष्य लङ्कां प्रवेशयेयम् ल.अ.५६ख/१.
gshegs par byed
क्रि. निकृन्तति — {gshin rje'i mi}…{de dag gis lce}…{gshegs par byed do//} यमपुरुषाः…जिह्वां निकृन्तन्ति शि.स.४६ख/४४.
gshegs par mdzad
= {gshegs mdzad/}
gshegs par mdzod
• क्रि. गम्यताम्— {des na bdag cag 'tsho ba ni/} /{nyams byar mi 'os gshegs par mdzod//} तस्मान्न वृत्तिलोपो नः कर्तुमर्हसि गम्यताम् । अ.क.५४ख/६.११; • कृ. यातव्यम् — {gal te gshegs na gshegs par mdzod//} यदि यास्यसि यातव्यम् का.आ.३२६ख/२.१३४; अवतरितव्यम् — {khyed cag rang rang gi lhung bzed dag thogs la/} {dge 'dun gyi nang du gshegs par mdzod cig} युष्माभिः स्वकस्वकानि पात्राणि गृहीत्वा सङ्घमध्येऽवतरितव्यमिति वि.सू.२७ख/३४.
gshegs par mdzod cig
= {gshegs par mdzod/}
gshegs par bzhed
वि. गन्तुकामः — {dge slong rnams la 'di skad du bcom ldan 'das dur khrod rgyu zhing gshegs par bzhed kyis} भिक्षूणां कथय—भगवान् श्मशानचारिकां गन्तुकामः अ.श.२५५क/२३४.
gshegs byon pa
गतागतम् — {yang gshegs byon pas lam du ni/} /{rim pa de lta bu nyid kyis/} /{don mthun sgrol phyir de yi nor/} /{lan drug de rnams la rab byin//} तद्विधेन क्रमेणैव पुनः पथि गतागतैः । षट्कृत्वः प्रददौ तेभ्यः सोऽर्थं सार्थस्य मुक्तये ।। अ.क.५४ख/६.१४.
gshegs mdzad
• सं. अधिगमक्रिया — {rdzogs par ni/} /{byang chub chos kyi 'khor lo dang /} /{mya ngan 'das par gshegs mdzad rnams//} संबोधिं धर्मचक्रं च निर्वाणाधिगमक्रियाम् । र.वि.११८ख/८८; • भू.का.कृ. क्षुण्णः — {bshos kyang phal pa gsol mdzad cing /} /{res 'ga' smyung ba dag kyang mdzad/} /{nyam nga'i shul du'ang gshegs mdzad cing /} /{rad rod can du'ang mnal ba mdzad//} कदन्नान्यपि भुक्तानि क्वचित् क्षुदधिवासिता । पन्थानो विषमाः क्षुण्णाः सुप्तं गोकण्टकेष्वपि ।। श.बु.११४ख/११५.
gshegs shig
क्रि. आगच्छतु — {khyed las gang rmad du byung ba lta 'dod pa de dag gshegs shig} योऽद्भुतानि द्रष्टुकामः, स आगच्छत्विति अ.श.२५५क/२३४.
gshegs su ma ster
भू.का.कृ. = {'gror mi ster} विधारितः — {bram ze 'dis bcom ldan 'das kyang gshegs su ma ster} अनेन ब्राह्मणेन भगवान् विधारितः अ.श.११०क/१००.
gshegs su gsol
• क्रि. १. [1] गच्छतु — {bdag gis stsal gyis bcom ldan 'das gshegs su gsol} गच्छतु भगवान्, अहं प्रदास्यामि अ.श.११०क/१०० [2] आगच्छतु — {bcom ldan 'das bdag gi mchod sbyin la gshegs su gsol} आगच्छतु भगवान् यज्ञं मे अ.श.२ख/१; आयातु— {lang ka ma la ya yi rir/} /{ston pa sangs rgyas gshegs su gsol//} आयातु भगवान् शास्ता लङ्कामलयपर्वतम् ।। ल.अ.५७ख/३; एहि — {rus pa med ma'i skyes bu gshegs su gsol/} {gshegs su gsol} एह्येहि अहल्याजार अ.श.४४क/३८ [3] विसर्जयेत् — {rdo rje rtse mo lnga pa bsgom par bya'o//} {de'i lte ba la bde ba chen po'i 'khor lo gshegs su gsol lo//} पञ्चशूकं वज्रं भावयेत् । तस्य वरटके महासुखचक्रं विसर्जयेत् वि.प्र.६८ख/४.१२३ २. अवतारयामि — {shes ldan dag}… {bdag cag gis gang bdag cag rgya mtsho chen po'i nang du dong ba rnams la chos ston par 'gyur ba'i 'phags pa 'ga' zhig gshegs su gsol na} कंचिद् वयं भवन्त आर्यकमवतारयामि योऽस्माकं महासमुद्रमध्यगतानां धर्मं देशयिष्यति वि.व.१०१ख/२.८७; • = {gshegs su gsol ba/}
gshegs su gsol nas
विसर्जयित्वा — {de nas tshogs kyi 'khor lo gshegs su gsol bar bya ste/} {gshegs su gsol nas slob ma la sdom pa sbyin par bya'o//} ततो विसर्जयेद् गणचक्रम् । विसर्जयित्वा शिष्याय संवरं दद्यात् वि.प्र.१५९क/३.१२०.
gshegs su gsol ba
• सं. विसर्जनम् — {tshogs kyi 'khor lo gshegs su gsol te} गणचक्रविसर्जन(–) वि.प्र.११६क/१, पृ.१४; {da ni lha gshegs su gsol ba gsungs pa} इदानीं देवताविसर्जनमुच्यते वि.प्र.६८क/४.१२३; {dpa' bo gcig pa spyan drang ba dang gshegs su gsol ba dang} एकवीरं आवाहनविसर्जन(–) म.मू.१०९क/१७; • पा. विसर्जनम्, हस्तमुद्राविशेषः — {mdzub mo yi ni rtse mo dang /} /{mthe bo gcig tu sbyar bya ba/} /{me dang las rnams kun la ni/} /{gshegs su gsol bar rab tu snang //} कुञ्चितं तर्जन्याऽग्रं अङ्गुष्ठौ चैकयोजितम् ।। विसर्जनं सर्वकर्मेषु ज्वलने सम्प्रदृश्यते । म.मू.२५६क/२९४; • = {gshegs su gsol/}
gshegs su gsol bar bya
क्रि. प्रेषयेत् — {rang rang gnas su gshegs su gsol bar bya'o//} प्रेषयेत् स्वस्वधाम्नि वि.प्र.१८३क/३.२०२; सम्प्रेषयेत् — {de ltar thams cad kyi gtor ma so so'i phyogs kyi char sngar brjod pa'i cho gas gshegs su gsol bar bya ste} एवं सर्वेषां प्रत्येकबलिं दिग्विभागे पूर्वोक्तविधिना सम्प्रेषयेत् वि.प्र.१११ख/३.३५; विसर्जयेत् — {sngar brjod pa'i rim pas slar yang}… {rang snying pad+mar dbugs 'jug pas ye shes me ni gshegs su gsol bar bya ste} पूर्वोक्तक्रमेण पुनः स्वहृदयकमले उत्स्वा (उच्छ्वा भो.पा.)सेन ज्ञानवह्निं विसर्जयेत् वि.प्र.१४०ख/३.७६; विसर्जनं कुर्यात् — {bstod pa'i nyer spyod kyang byas nas/} /{de dag gshegs su gsol bar bya//} स्तोत्रोपहारं कृत्वा च ततः कुर्याद् विसर्जनम् ।। स.दु.१२८ख/२३६.
gshed
द्र.— {gshin rje gshed/}
gshed po
वि. अन्तकः — {dmyal ba'i gshed po mi bzad 'bar ba'i lce/} /{de phyir khyod ni za bar 'dir 'ongs so//} त्वामत्तुमभ्युद्गतमेतदस्माज्ज्वालाग्रजिह्वं नरकान्तकास्यम् ।। जा.मा.१९ख/२१.
gshed byed
१. कृत्यः — {gnod sbyin nam srin po'am yi dwags sam sha za'am srul po'am gshed byed dam ro langs sam} यक्षो वा राक्षसो वा प्रेतो वा पिशाचो वा पूतनो वा कृत्यो वा वेतालो वा स.पु.१४८ख/२३५ २. कृत्या— {srid srung rig byed sngags byas gshed byed dang /} /{rlung nad stobs chen 'dis ni zhi bar byed//} अथर्वमन्त्रादिकृताश्च कृत्याः शाम्यन्त्यनेनातिबलाश्च वाताः ।। अ.हृ.३२६ख/६.३९.५३; {rang gsad par bya ba'i phyir gshed byed sgrub pa ni rtog pa dang ldan par rigs pa ma yin no//} न खलु स्ववधाय कृत्योत्थापनं प्रेक्षावतः युक्तम् प्र.अ.१३१क/१४०; म.व्यु.४३७२ (६९क); मि.को.१२ख ।
gshed byed sgrub pa
कृत्योत्थापनम् — {rang gsad par bya ba'i phyir gshed byed sgrub pa ni rtog pa dang ldan par rigs pa ma yin no//} न खलु स्ववधाय कृत्योत्थापनं प्रेक्षावतः युक्तम् प्र.अ.१३१क/१४०.
gshed ma
• वि. वधकः — {kye ma sems can 'di dag ni}…{phung po'i gshed ma dang chom pos shin tu bcom pa} बतेमे सत्त्वाः…स्कन्धवधकतस्कराभिघातिताः द.भू.१९२क/१८; {ral gri gdengs pa'i gshed ma'i skyes bu la} उत्क्षिप्तासिके वधकपुरुषे र.व्या.८४क/१९; घातकः — {lam du}…/{blon po gdug pas bskos pa yi/} /{gshed ma de dag rnams kyis bsad//} दुष्टामात्यप्रयुक्तास्ते जघ्नुर्वर्त्मनि घातकाः ।। अ.क.३१६क/४०.१०१; जिघांसुः — {nyid kyi sku dang srog dag gis/} /{lus can gshed mas zin rnams kyi/} /{lus dang srog kyang khyod kyis ni/} /{lan brgya phrag tu blu ba mdzad//} स्वैः शरीरैः शरीराणि प्राणैः प्राणाः शरीरिणाम् । जिघांसुभिरुपात्तानां क्रीतानि शतशस्त्वया ।। श.बु.११०ख/१३; अधमः — {rigs ngan dmangs rigs mtshon cha ba/} /{mthar gnas sdig can gshed ma dang //} निकृष्टप्रतिकृष्टार्वरेफयाप्यावमाधमाः । अ.को.२१०क/३.१.५४; अधमत्वाद् अधमः अ.वि.३.१.५४; • सं. वध्यघातकः — {'di dag ni sdom pa ma yin pa can yin te/} {'di lta ste/} {shan pa rnams dang} …{gshed ma rnams dang}… {ba gu ri 'chor ba rnams so//} तत्रेमे आसंवरिकाः, तद्यथा—औरभ्रिकाः…वध्यघातकाः…वागुरिकाश्च अभि.भा.१८७ख/६४०; {gshed ma ltar rjes su chags pa med pa} वध्यघातकवदननुवीतः शि.स.१२९क/१२५.
gshed ma bgyid pa
वि. वधकः — {gshed ma bgyid pa'i sems can la'ang /} /{gtso bo thugs rjer gyur pa gang //} वधकेष्वपि सत्त्वेषु कारुण्यमभवत् प्रभो ।। श.बु.११०ख/१८.
gshed ma pa
घातकः — {srog gcod pa la sogs pa la yang gshed ma pa bzhin du thams cad de bsten par mi 'gyur} प्राणातिपाते न च घातकवत् सर्वे तद्भाजो भवन्ति अभि.भा.८६ख/२८२; द्र. = {gshed ma/}
gshed ma pa mi
= {gshed ma'i mi/}
gshed ma'i mi
वधकपुरुषः — {khyod kyi phyi bzhin du gshed ma'i mi ral gri gzas pa thogs pa 'di yang 'brang bar 'gyur} अयं च ते उत्क्षिप्तासिको वधकपुरुषः पृष्ठतः पृष्ठतः समनुबद्धः श्रा.भू.१५४क/४१८; {gshed ma'i mi yang bkye} वधकपुरुषाश्चोत्सृष्टाः अ.श.९१ख/८२.
gshed mar gyur pa
वि. घातकः — {'khor ba'i btson ra'i srung mas dmyal sogs su/} /{gsod byed gshed mar gyur pa 'di dag ni/} /{gal te blo gnas} भवचारकपालका इमे नरकादिष्वपि वध्यघातकाः । मतिवेश्मनि…यदि तिष्ठन्ति बो.अ.९ख/४.३५.
gshed dmar
= {gshin rje gshed dmar po/}
gsher
= {gsher ba/}
gsher 'gyur gyi chu dang ma bral ba
द्र.— {gsher 'gyur gyi chu dang ma bral bas chos gos bgo bar mi bya'o//} नातपगतसम्भावकोदकश्चीवराणि प्रवृण्वीत वि.सू.६क/६.
= {gsher sa} अनूपः, ओ पम् — {de nas mtshan phyed mthar gyur la/} /{gal te sa ni 'gul bar snang /} /{gsher chen yul gyi dbus dag tu/} /{mi yi bdag po nad kyis gnon//} ततोऽन्तेऽर्धरात्रे तु यदा कम्पः प्रजायते । अनूपा मध्यदेशाश्च नृपतो* व्याधिपीडिताः । म.मू.२००क/२१६.
gsher ba
• वि. आर्द्रः — {'byung ba thams cad las gyur pa yang yod de/} {sa rdog de nyid gsher ba dang dro ba dang 'dril zhing 'gro ba'i tshe'o//} अस्ति सर्वभूतिकः, स एवार्द्र उष्णश्च मृत्पिण्डो गमनावस्थायाम् अभि.स.भा.३८क/५३; • सं. द्रवः — {'dir lus la sa ni sra ba'o//} {chu ni gsher ba'o//} इह शरीरे पृथिवी कठिनम्, अम्बु द्रवम् वि.प्र.२३३ख/२.३३; {gsal ba dang gsher ba dang dro ba dang sra ba la sogs pa'i rdzas dang 'dra'o//} प्रकाशद्रवोष्णकठिनद्रव्यादिवत् हे.बि.२४२क/५६; तेमः — {chu'i yon tan gyi las/} आर्द्रम् {brlan pa/} तेमः {dang} सार्द्रम् {gsher ba} मि.को.१४६ख; परिष्यन्दः म.व्यु.६९४९ (९९क); • पा. १. स्नेहः, अब्धातोः स्वभावः — {sra gsher dro nyid g}.{yo ba rnams//} खरस्नेहोष्णतेरणाः अभि.को.२ख/१.१२; {rang bzhin ni go rims bzhin du} …{gsher ba ni chu'i khams so//} स्वभावस्तु यथाक्रमं…स्नेहोऽब्धातुः अभि.भा.३२क/४३ २. (ती.द.) द्रवत्वम्, गुणपदार्थभेदः म.व्यु.४६१५ (७१ख).
gsher ba nyid
द्रवत्वम्, अब्धातोः लक्षणम् — {lci ba nyid dang gsher ba nyid dang snum pa la sogs pa} ({rnams ni gzugs la sogs pa} ) {bzhin du dgag pa bsgrub par bya'o//} गुरुत्वद्रवत्वस्नेहानां तु रूपादिवत् प्रतिषेधो विधेयः त.प.२८५क/२८२; म.व्यु.१८४३ (३९ख).
gsher ba'i khams
द्रवधातुः — {lus la rgya mtsho bdun po ni gsher ba'i khams rnams te/} {de dag las lan tshwa'i rgya mtsho ni gci ba'o//} द्रवधातवः शरीरे सप्त समुद्राः । तेषु क्षारसमुद्रो मूत्रम् वि.प्र.२३५क/२.३५.
भू.का.कृ. आक्रुष्टः — {rigs kyi bud med dam rigs kyi na chung la gshes sam kha ngan smras sam reg pas} कुलस्त्री वा कुलकुमारी वा आक्रुष्टा भवत्याभाष्टा परामृष्टा वा वि.व.२३०क/२.१३३.
gshog
१. = {gshog pa/} 2. {gshag} इत्यस्य विधौ ३. = {gshag} ( भवि.) ले.भे. ।
१. पक्षः — {dper na rna ba 'brug par byed pa'i bya'i gshog pa'i sgra rnam par chad par dmigs pa} यथा कर्णकण्डूविनोदनकारिणः पतत्रिपक्षस्य विच्छिन्नः शब्द उपलभ्यते त.प.१८५ख/८३२; {bya spu gshog pa sgro dang ni/} /{'gebs byed lo ma lus skyes so//} गरुत्पक्षच्छदाः पत्रं पतत्रं च तनूरुहम् । अ.को.१६९क/२.५.३६; पक्षति परिगृह्णात्याकाशमनेनेति पक्षः । पक्ष परिग्रहे अ.वि.२.५.३६; पक्षकः — {gri bya gag gi gshog pa lta bu} कुक्कुटपक्षकम् म.व्यु.८९७७ (१२४ख) २. स्फुटनम् — {gos sogs 'dral ba'i ming /} विदरः {'dra ba/} स्फुटनम् {gshog pa} मि.को.२६क ३. निर्वेधनता — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni}… {bag la nyal gyi go cha gshog pas mda' ste'u ka lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र… क्षुरप्रभूतमनुशयधर्म (? वर्म भो.पा.)निर्वेधनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७; द्र. {gsheg pa/}
gshog pa skyes pa
वि. सञ्जातपक्षः — {bya'i phru gu gshog pa skyes na yang bab chol du 'phur zhing 'gro bar mthong ba ni ma yin no//} न हि सञ्जातपक्षोऽपि सहसैवोड्डीय गच्छन् दृश्यते शकुनिशावः त.प.३०९ख/१०८१; समुपजातपक्षः — {dper na ngang pa'i rgyal po'i phrug gu}…{gshog pa skyes pa rgya mtsho'i pha rol du mchong bar byed pa} यथा च राजहंसशावः… समुपजातपक्षो जलधेरपि पारमुत्पतति त.प.३०९ख/१०८१.
gshog pa lta bu
उ.प. पक्षकाकारः — {de bcang bar bya'o//} {bya rog gi mchu lta bu'am bya gag gi gshog pa lta bur ro//} धारयेदेनम् । काकचञ्चुकाकारं कुक्कुटपक्षकाकारं वा वि.सू.६९ख/८६.
gshog pa thogs pa
पक्षधारणम् — {bya rgod dang 'ug pa'i gshog pa thogs pa dang}… {blun po rnams dag par khong du chud do//} गृध्रोलूकपक्षधारणैः…शुद्धिं प्रत्यवगच्छन्ति सम्मूढाः ल.वि.१२२ख/१८३.
पक्षमूलम् — {mo ni dpung pa gshog rtsa 'o//} स्त्री पक्षतिः पक्षमूलम् अ.को.१६९क/२.५.३६; पक्षस्य मूलं पक्षतिः, पक्षमूलं च अ.वि.२.५.३६; पक्षतिः — {'jig pa'i sprin dang mtshungs pa gshog rtsa'i phreng ba dag gis nam mkha' rab tu sgrib byed} तुल्याः संवर्तकाभ्रैः पिदधति गगनं पङ्क्तयः पक्षतीनाम् ना.ना.२४४क/१७३.
gshog rlung
पक्षवातः — {rang gi gshog rlung ltas ngan rlung rab dkrigs 'dra rab tu gsal bas bskyod byas pas} स्वैरेवोत्पातवातप्रसरपटुतरैर्धुक्षितैः पक्षवातैः ना.ना.२४९क/२१४; पक्षानिलः — {gshog rlung gis/} /{chu 'dzin rab tu gtor ba} पक्षानिलोत्सारितवारिवाहः अ.क.२५४ख/९३.६६.
gshong
= {dma' sa} निम्नम्— {yongs su tshol zhing phyogs dang phyogs mtshams dang /} {yul phyogs nyen kor kun dang /} {sgang dang gshong dang /} {mnyam pa dang mi mnyam pa thams cad du} परिमार्गन् समन्तदिग्विदिक्षु देशप्रदेशोपचारेषु निम्नोन्नतसमविषमेषु ग.व्यू.१९ख/११७; अनूपः — {'di ltar yang gshong zhig tu gtsug lag khang brtsigs pa} यथापि तद्विहारः अनूपमध्ये प्रतिष्ठापितो भवति वि.व.२३२क/२.१३४; श्वभ्रः, ओ भ्रम् मि.को.१४२ख ।
gshom
( {shom} इत्यस्य ले.भे.).
gshol
• सं. १. सीरः — {nas kyi myu gu la sogs pa ni gshol gyi byed pa la sogs pa rnam par 'gyur ba'i khyad par gyi rjes su 'gro ba dang 'brel pa mthong ba'i phyir ro//} सीरव्यापारादिविशेषविकृतिसमन्वयानुगमो हि दृश्यते यवादिप्रसवानाम् प्र.अ.४३क/४९; हलम् — {'dral byed gshol dang ni/} /{glang 'joms dang ni rtse mo can//} लाङ्गलं हलम् ।। गोदारणं च सीरः अ.को.१९५क/२.९.१४; हलति विलिखति भुवमिति हलम् । हल विलेखने अ.वि.२.९.१४; मि.को.३५ख २. फलम्, फालः — {de nas gshol dang rmo byed dang /} /{gshol dang ha la thong pa dang /} /{sa gcod} अथो फलम् । निरीषं कुटकं फालः कृषकः अ.को.१९५क/२.९.१३; फलतीति फलम् । ञिफला विशरणे अ.वि.२.९.१३; • पा. लाङ्गलम्, मुद्राविशेषः — {dang po gtsug phud lnga pa ni/} /{de ni phyag rgya chen por 'dod/}…/{drug cu par ni 'gyur ba yang /} /{mdor na gshol du shes par bya//} आदौ पञ्चशिखा भवति महामुद्रा तु सा मता ।।…षष्टिश्चैव भवेद्युक्ता लाङ्गलं तु समासतः ।। म.मू.२४६क/२७७.
gshol gyi byed pa
सीरव्यापारः — {nas kyi myu gu la sogs pa ni gshol gyi byed pa la sogs pa rnam par 'gyur ba'i khyad par gyi rjes su 'gro ba dang 'brel pa mthong ba'i phyir ro//} सीरव्यापारादिविशेषविकृतिसमन्वयानुगमो हि दृश्यते यवादिप्रसवानाम् प्र.अ.४३क/४९.
वि. लाङ्गलभूतम् — {rigs kyi bu byang chub kyi sems ni}…{sems can gyi bsam pa'i zhing rnam par sbyong bas gshol lta bu'o//} बोधिचित्तं हि कुलपुत्र…लाङ्गलभूतं सत्त्वाशयक्षेत्रविशोधनतया ग.व्यू.३१०ख/३९७.
gshol mda'
ईषा, लाङ्गलदण्डः — {de las bskal pa bar ma lnga'i bar du gshol mda' tsam gyi char gyi rgyun 'bab bo//} यतः पञ्चान्तरकल्पानीषाधारो देवो वर्षति शि.स.१३६ख/१३२; हलदण्डः म.व्यु.५६४१ (८३क); हलवंशः म.व्यु.५६४२ (८३क).
gshol mda' 'dzin
ना. १. ईषाधारः, पर्वतः — {mu khyud 'dzin dang rnam par 'dud/} /{de bzhin ri bo rta rna dang /} /{blta na sdug dang seng ldeng can/} /{gshol mda' 'dzin dang gnya' shing 'dzin//} निमिन्धर इति विनतकः अश्वकर्णगिरिस्तथा । सुदर्शनः खदिरकः ईषाधारो युगन्धरः ।। वि.व.१७५क/१.५९; ईशाधारः — {de la lhun po gnya' shing 'dzin/} /{gshol mda' 'dzin dang seng ldeng can/}…/{mu khyud 'dzin ri'o//} तत्र मेरुर्युगन्धरः । ईशाधारः खदिरकः…निमिन्धरगिरिः अभि.को.८ख/३.४८; {ri chen po brgyad po 'di dag ni gser gyi dkyil 'khor la brten pa yin te/} {ri rab ni dbus na'o//} इतीमे काञ्चनमण्डलप्रतिष्ठा अष्टौ महापर्वताः । मध्ये सुमेरुः अभि.भा.१४४ख/५०७ २. इशाधारः, नागः म.व्यु.३३३३ (५७ख).
gshol ldan
• सं. १. हालिकः — {rmod byed gcod byed 'phru byed pa/} /{gshol ldan rmo glang khal glang dang //} खनति तेन तद्वोढास्येदं हालिकसैरिकौ ।। अ.को.१९८ख/२.९.६४; हलेन खनतीति हालिकः । हलं वहतीति हालिकः । हलस्य सम्बन्धी हालिकः अ.वि.२.९.६४ २. लाङ्गली, नालिकेरः — {nA ri ke la gshol ldan no//} नालिकेरस्तु लाङ्गली अ.को.१६६क/२.४.१६८; लाङ्गलवत् कुञ्चिताग्रावयवत्वात् लाङ्गली । नालिकेरनामनी अ.वि.२.४.१६८; • ना. = {stobs bzang} हली, बलभद्रः — {nI pa dga' byed ka dam pA/} /{gshol ldan dga' bar byed pa'o//} नीपप्रियककदम्बास्तु हलिप्रिये । अ.को.१५७क/२.४.४२; हलिनो बलभद्रस्य प्रियः सुरादिपानाद् हलिप्रियः अ.वि.२.४.४२.
gshol ldan dga' bar byed pa
= {ka dam pa} हलिप्रियः, कदम्बः — {nI pa dga' byed ka dam pA/} /{gshol ldan dga' bar byed pa'o//} नीपप्रियककदम्बास्तु हलिप्रिये । अ.को.१५७क/२.४.४२; हलिनो बलभद्रस्य प्रियः सुरादिपानाद् हलिप्रियः अ.वि.२.४.४२.
gshol ldan mnyes
= {gshol ldan mnyes pa/}
gshol ldan mnyes pa
= {chang} हलिप्रिया, सुरा — {chang dang gshol ldan mnyes pa dang /} /{hA lA yongs dag chu bdag skyes//} सुरा हलिप्रिया हाला परिस्रुद्वरुणात्मजा । अ.को.२०५क/२.१०.३९; हलिनो बलभद्रस्य प्रिया हलिप्रिया अ.वि.२.१०.३९; द्र.— {gshol ldan dga' bar byed pa/}
• क्रि. ( {'chags} इत्यस्य भूत.) १. देशनां चक्रे — {sdig pa byas pa'ang bshags so//} अत्ययदेशनां च चक्रे जा.मा.११५क/१३४ २. प्रतिदेशयति — {thog ma'i sdig pa mthol lo bshags so//} पौर्विकं पापं प्रतिदेशयामि का.व्यू.२१४क/२७३; • सं. देशना — {gnas bsrung ba dang sdig pa bshags pa la sogs pa'i mdor bsdus chen po ste dang po'o//} स्थानरक्षापापदेशनादिमहोद्देशः प्रथमः वि.प्र.३२ख/४.७; {de la phyag 'tshal ba ni sdig pa bshags pa'i nang du 'dus te} तत्र वन्दना पापदेशनायामन्तर्भवति शि.स.१५९क/१५२; {ltung ba bshags pa'i cho ga} आपत्तिदेशनाविधिः क.त.३९७३; • पा. प्रतिदेशना, निःसरणभेदः — {nges par 'byung ba ni rnam pa bdun te/} {bshags pa dang}… {chos nyid thob pa 'o//} निःसरणं सप्तविधम् । प्रतिदेशना…धर्मताप्रतिलम्भः सू.व्या.१६५क/५६; • भू.का.कृ. देशितः — {gal te ma bcag na ma bshags pa nyid yin no//} अदेशितत्वमभित्त्वा चेत् वि.सू.४७ख/६०; द्र.— {nyes pa la nyes so zhes 'thol zhing bshags} अत्ययमत्ययतो देशितम् अ.श.२६३क/२४०; विवृतः — {bcom ldan 'das kyis rnam grangs du mar dge ba mi spyom pa dang sdig pa bshags pa gsungs so//} अनेकपर्यायेण हि भगवता प्रच्छन्नकल्याणता विवृतपापता वर्णिता शि.स.८३ख/८२.
bshags pa nyid
देशितत्वम् — {gal te ma bcag na ma bshags pa nyid yin no//} अदेशितत्वमभित्त्वा चेत् वि.सू.४७ख/६०.
bshags par bgyi
क्रि. देशयामि — {bdag ni mi shes gti mug pas/}…{sdig pa}…/{gang yang rung ba bgyis pa rnams/}…/{de dag thams cad bshags par bgyi//} मया बालेन मूढेन यत्किंचित्पापमाचितम् । तत्सर्वं देशयामि बो.अ.६ख/२.६४; {sdig de de ring so sor bshags bgyi yis//} तदद्य पापं प्रतिदेशयामि बो.अ.१९ख/६.१२४.
bshags par bya
= {bshags par bya ba/}
bshags par bya ba
• कृ. देश्यः — {de dag rtsa ba'i ltung ba ste/} /{sems can dmyal ba chen po'i rgyu/} /{rmi lam nam mkha'i snying po yi/} /{mdun du 'dug ste bshags par bya//} मूला आपत्तयो ह्येता महानरकहेतवः । आर्यस्याकाशगर्भस्य स्वप्ने देश्याः पुरःस्थितैः ।। बो.प.१०९ख/७९; {'di la mang po dag gi don du dge 'dun ma yin pa la bshags par bya ba dag ni gcig gis phyir bcos par bya'o//} बहूनामर्थेऽत्रासङ्घे देश्यानामेकेन प्रतिकरणम् वि.सू.९१ख/१०९; देशयितव्यः, ओ या — {byang chub sems dpa'i nyes pa 'di dag thams cad ni}…{nyan thos kyi theg pa'am theg pa chen po pa gang yang rung ste}…{bshags par bya'o//} सर्वा चेयमापत्तिर्बोधिसत्त्वस्य…यस्य कस्यचिच्छ्रावकयानीयस्य वा महायानीयस्य वाऽन्तिके देशयितव्या बो.भू.९७ख/१२४; {byang chub sems dpa' mtshams med pa lnga dang ldan pa'i ltung ba dang bud med las ltung ba byung ba dang lag pa las ltung ba byung ba dang} …{bshags par bya'o//} पञ्चानन्तर्यसमन्वागतापत्तिर्बोधिसत्त्वेन स्त्र्यापत्तिः… हस्तापत्तिः… देशयितव्याः शि.स.९४ख/९४; देशना करणीया म.व्यु.८६४० (१२०ख); प्रतिदेशनीयः — {bshags par bya ba bzhi} चत्वारः प्रतिदेशनीयाः मि.को.१२१ख; • सं. देशनम् — {phongs pa'i tshe khyim pa'i drung du bshags par bya'o//} आपदि गृहिसन्निधौ देशनम् वि.सू.६१क/७७.
bshang gci sdom pa
पा. विबन्धः, व्याधिविशेषः मि.को.५२ख ।
bshang gci zag par 'dod ma
ना. मूत्रविट्स्रावणेच्छा, इच्छादेवी — {de la shar du sgrol ma las skyes pa dbye bar 'dod ma dang}… {phag gdong ma las skyes pa bshang gci zag par 'dod ma dang} तत्र पूर्वे विद्वेषेच्छा ताराजन्या …मूत्रविट्स्रावणेच्छा शूकरास्याजन्या वि.प्र.४५क/४.४५.
१. = {skyag pa} उच्चारः — {shing ljon pa'i drung du bshang ba dang gci ba dag mi bya'o//} नाधो वृक्षस्योच्चारप्रस्रावम् वि.सू.८१क/९८; गूथः, ओ म्— {bshang ba tsa tuH sa maM brjod/} /{gci ba ka stu ri zhes brjod//} गूथं चतुःसमं प्रोक्तं मूत्रं कस्तुरिका स्मृता । हे.त.१९क/६०; {de las bshang la mi dga' zhing /} /{kha chu la khyod ci phyir dga'//} तत्रामेध्यमनिष्टं ते लालापानं कथं प्रियम् ।। बो.अ.२५क/८.४९; विष्ठा — {bshang ba cho ga bzhin blangs nas/} /{kham phor sbyar mar gzhag par bya//} विष्ठां संगृह्य विधिना शरावसम्पुटे न्यसेत् । गु.स.१२६ख/७९; वर्चः— {bshang ba'i sa dang gci ba'i sa byi dor bya'o//} वर्चकुटी प्रस्रावकुटी च सेक्तव्या वि.व.१३५ख/२.११२; विट् — {bshang ba dang gci ba dang khu ba 'bab pa'i rtsa gsum} विण्मूत्रशुक्रवाहिन्यस्तिस्रो नाड्यः वि.प्र.३३क/४.८; {phyi rol du bdud rtsi lnga ni bshang ba la sogs pa} बाह्ये पञ्चामृतं विडादिकम् वि.प्र.६४क/४.११३; अमेध्यम्— {bshang ba'i srin bu la sogs pa/}…/{bde ba gang phyir mi shes pas/} /{rtag tu rang bzhin bde ba can//} अमेध्यकीटकाद्यान् तु नित्यं सुखिनः स्वभावतः । न जानन्ति यतः सौख्यम् हे.त.२२क/७२; शकृत्— {'bab ldan khyab ldan dri ma dang /} /{bshang ba} उच्चारावस्करौ शमलं शकृत् ।। अ.को.१७५क/२.६.६७; विरेचितुमनेन शक्यत इति शकृत् । शक्Ḷ शक्तौ अ.वि.२.६.६७; कल्कः — {kalka sdig pa/} {bshang ba dang} श्री.को.१६४क २. = {rkub} गुदम्, मलद्वारम् — {bshang ba rkub dang 'og sgo 'o//} गुदं त्वपानं पायुर्ना अ.को.१७५क/२.६. ७३; गूयते पुरीषमुत्सृज्यतेऽनेनेति गुदम् । गु पुरीषोत्सर्गे अ.वि.२.६.७३.
bshang ba dor ba
उच्चारस्य छोरणा — {rtswa sngon po'i steng du bshang ba dor ba la'o//} छोरणायामुच्चारस्य हरिते तृणे वि.सू.५४ख/७०.
bshang ba 'bab
= {bshang ba 'bab pa/}
bshang ba 'bab pa
वि. विण्वाहिनी — {bshang ba dang gci ba dang khu ba 'bab pa'i rtsa gsum ni zla ba nyi ma dang sgra gcan gyi dkyil 'khor te} विण्मूत्रशुक्रवाहिन्यस्तिस्रो नाड्यश्चन्द्रसूर्यराहुमण्डलानि वि.प्र.३३क/४.८.
bshang ba 'dzag pa
विट्स्रावः — {bshang ba 'dzag pa ni shes rab bo/} /{bshang lam ni thabs so//} विट्स्रावः प्रज्ञा गुद उपायः वि.प्र.२३२ख/२.३०.
bshang ba las gyur pa
पा. उच्चारप्रतिसंयुक्तम्, प्रायश्चित्तिकभेदः — {bshang ba las gyur pa'i ltung byed} उच्चारप्रतिसंयुक्तम् (प्रायश्चित्तिकम्) वि.सू.५४ख/७०.
bshang ba'i skyabs
वर्चस्कुटिः, ओ टी — {bshang ba dang gci ba'i skyabs der gnyis su 'jug par mi bya'o//} न वर्चःप्रस्रावकुट्योः प्रविशेत् वि.सू.६२क/७८; उच्चारकुटिः, ओ टी — {bshang ba dang gci ba'i skyabs dag sbyang ngo //} धावनं प्रस्रावोच्चारकुट्याः वि.सू.८७ख/१०५.
bshang ba'i bskyab
वर्चस्कुटिः, ओ टी — {bshang ba'i bskyab bya'o//} {gal te gtsug lag khang du na nub bam byang gi ngos su'o//} करणं वर्चस्कुटेः । विहारे चेद् उत्तरपश्चिमे पार्श्वे वि.सू.८१क/९८; द्र. {bshang ba'i skyabs/}
bshang ba'i rtsa
पा. विड्नाडी — {'dir srog dang thur sel gyi rtsa gsum gyi dbye bas rtsa gsum gyi ming gi mtshan nyid du 'gyur ro/} /{thur sel gyi bshang ba'i rtsa ni 'khor lo'i rigs so//} इह प्राणापानत्रिनाडिकाभेदतः त्रिनाडीसंज्ञालक्षणानि भवन्ति — विड्नाडी चक्रकुलमपाने वि.प्र.२३१ख/२.२८.
bshang ba'i lam
= {bshang lam/}
bshang ba'i sa
वर्चकुटिः — {bshang ba'i sar 'jug par mi bya'o//} न वर्चकुटिं प्रवेशयेत् वि.सू.७८क/९५; वर्चकुटी — {bshang ba'i sa dang gci ba'i sa byi dor bya'o//} वर्चकुटी प्रस्रावकुटी च सेक्तव्या वि.व.१३५ख/२.११२.
bshang ba'i srin bu
अमेध्यकीटकः — {bshang ba'i srin bu la sogs pa/}…/{bde ba gang phyir mi shes pas/} /{rtag tu rang bzhin bde ba can//} अमेध्यकीटकाद्यान् तु नित्यं सुखिनः स्वभावतः । न जानन्ति यतः सौख्यम् हे.त.२२क/७२.
bshang bas gos pa
वि. उच्चारकृतम् — {de la phyi rol la brten pa'i mi gtsang ba'i mi sdug pa nyid gang zhe na/} {'di lta ste/} {rnam par bsngos pa dang}…{bshang bas gos pa dang gci bas gos pa dang} तत्र बहिर्धा चोपादाय अशुभा कतमा? तद्यथा—विनीलकं वा…उच्चारकृतं वा प्रस्रावकृतं वा श्रा.भू.७९ख/२०३.
bshang lam
• सं. वर्चोमार्गः — {bshang ba'i lam gyi bu gu'i sbubs kyi mtha' yan chad do//} वर्चोमार्गस्य बिलगण्डिकान्तात् वि.सू.१३क/१४; {kha'am bshang ba'i lam du'o//} मुखे वर्चोमार्गे वा वि.सू.१२ख/१४; अपानः, ओ नम् — {de bzhin du bud med nyid du 'dra bas ma dang rang gi chung ma dang rang gi kha dang bshang ba'i lam yang sa'i rang bzhin yin pa'i phyir gcig nyid du 'gyur ro//} तथा स्त्रीत्वसामान्येन मातुस्ते स्वभार्यायाः स्वमुखापानयोश्च पार्थिवत्वादेकत्वमापद्यते त.प.१९२क/८४७; गुदः — {bshang ba 'dzag pa ni shes rab bo/} /{bshang lam ni thabs so//} विट्स्रावः प्रज्ञा गुद उपायः वि.प्र.२३२ख/२.३०; गुदस्थानम् — {gri ha de ba bshang lam ste/} /{rtag tu rnag ni 'bab pa 'o//} गृहदेवता गुदस्थाने सामान्यं पूयवाहिनी ।। स.उ.२७२ख/७.१२; पायुः— {bshang lam gyi dbang po} पाय्विन्द्रियम् ल वि.प्र.१५०क/१, पृ.४८; पायुद्वारम् — {de bzhin du l+l}-{i yig las grub pa gshin rje mthar byed ser po ni bshang lam gyi sgo nas phyung ste/} {nub kyi rtsibs su zla ba'am nyi ma la gzhag par bya'o//} तथा ल्Ḷकाराक्षरनिष्पन्नं यमान्तकं पीतं पायुद्वारेण निश्चार्य पश्चिमारे चन्द्रे सूर्ये वा स्थापयेत् वि.प्र.१०४क/३.२३; द्र.— {rib mas bskor ba la ni ra lug gi rdul gyis sam mi rang bzhin gyis ngo tsha dang ldan pa'i bshang ba'i lam gyis so//} वाटपरिक्षिप्तेऽजैडकरजासम्प्रकृतिह्रीमत्पुरुषप्रविचारभूम्यध्वना वा वि.सू.२३क/२८; • पा. गुदः, कर्मेन्द्रियभेदः — {bshang lam la sogs pa'i las kyi dbang po lnga dang /} {smra ba la sogs pa'i las kyi dbang po'i yul lnga ste} गुदाद्यानि पञ्च कर्मेन्द्रियाणि, आलापादयः पञ्च कर्मेन्द्रियविषयाः वि.प्र.२५३ख/२.६५.
bshang lam gyi dri ma
पा. गुदमलम्, आसुरीणां समयविशेषः — {de bzhin du rna ba'i dri ma dang}…{bshang lam gyi dri ma dang}…{mchan khung gi dri ma ste lus thams cad kyi dri ma rnams so//} {dam tshig brgyad ni lha min mo rnams kyi grangs bzhin du ste} एवं कर्णमलं…गुदमलं…कक्षमलं सर्वाङ्गमलमिति समयाष्टकम् आसुरीणां यथासंख्यम् वि.प्र.१७०क/३.१६१.
bshang lam gyi bug pa
पा. गुदरन्ध्रम्, रन्ध्रभेदः — {skar rtsis pa ni nyi ma la sogs pa'i gza' rnams so/} /{de dag bug pa'i dbye ba bcur 'gyur te/} {'dir bshang lam gyi bug pa ni zla ba'o/} /{gci ba'i bug pa ni nyi ma'o//} ज्योतिष आदित्यादयो ग्रहास्ते रन्ध्रभेदा दश भवन्ति । अत्र गुदरन्ध्रं चन्द्रः, मूत्ररन्ध्रं रविः वि.प्र.२३३ख/२.३३.
bshang lam gyi dbang po
पा. पाय्विन्द्रियम्, कर्मेन्द्रियविशेषः — {khams kyi dbang gis las kyi dbang po rnams gsungs pa}…{bshang lam gyi dbang po ni sa'i khams las so//} धातुवशेन कर्मेन्द्रियाण्याह… पृथ्वीधातोः पाय्विन्द्रियम् वि.प्र.२२९ख/२.२३; गुदेन्द्रियम् — {nub tu bshang lam gyi dbang po'i la yig go//} पश्चिमे गुदेन्द्रियस्य (लकारः) वि.प्र.१३०क/३.५९.
bshang lam gyi rtsa
गुदनाडी — {da ni lag pa dang}… {bshang lam gyi rtsa spro ba'i dag pas sgor ni lha mo shing rta la gnas 'od zer can la sogs pa} इदानीं हस्त… गुदनाडीस्फरणशुद्ध्या द्वारे देव्यो रथस्था मारीच्याद्या वि.प्र.४३क/४.३६.
bshad
= {bshad pa/} {bshad nas} उक्त्वा — {de ltar na mtshungs par ldan pa so sor nges pa bshad nas spyir smras pa} एवं प्रतिनियतं सम्प्रयोगमुक्त्वा सामान्येनाह अभि.भा.२५२क/८४८; निवेद्य — {de la byung ba'i mtha' bshad nas/} /{klu ni} तस्मै निवेद्य वृत्तान्तं नागः अ.क.३११क/१०८.१७७; विनिवेद्य — {zhes bsams de yis sdug bsngal ni/} /{thub pa dag la bshad nas des/} /{snying rjes de ni phyir bcos pa'i/} /{yid la re ba byas par gyur//} इति सञ्चिन्त्य तद्दुःखं मुनिभ्यां विनिवेद्य सः । चकार तत्प्रतीकारे कारुण्येन मनोरथम् ।। अ.क.१७क/५१.३४.
bshad kyis sbyang ba
संज्ञप्तिदानम् — {chos dang ldan par bshad kyis sbyang ba med par} विना धर्म्यसंज्ञप्तिदाने वि.सू.४६ख/५९.
bshad dgos
कृ. व्याख्येयम् — {de bas na rtags kyi rang gi ngo bo nyid dang ston par byed pa'i sgra yang bshad dgos so//} तस्माल्लिङ्गस्य स्वरूपं च व्याख्येयम्, तत्प्रतिपादकश्च शब्दः न्या.टी.६१ख/१५१.
bshad rgyud
= {bshad pa'i rgyud/}
bshad du med pa
वि. अनिर्देश्यः — {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa chos thams cad ni gdags su med/} {gzung du med/} {bshad du med/} {snang ba med de} सर्वधर्माश्च सुविक्रान्तविक्रामिन् अप्रज्ञपनीयाः, अप्रवर्त्याः, अनिर्देश्याः अदृश्याश्च सु.प.२३ख/३.
bshad du zin
= {bshad zin/}
bshad du gsol
क्रि. कथयतु — {bcom ldan bdag ni 'khrul gyur pas/} /{de rnams rnam dag bshad du gsol//} विशुद्धिं तासां कथयन्तु भगवन्तो भ्रान्तिर्मेऽभूत् ।। हे.त.१९ख/६२; देशयतु — {chos bshad du gsol} धर्मं देशयतु स.दु.१००क/१३२; {bcom ldan 'das kyis bdag la bshad du gsol} देशयतु मे भगवान् ल.अ.८९क/ ३६; भाषतु — {bla na med pa yang dag par rdzogs pa'i byang chub thob par bgyi ba'i slad du bshad du gsol} अनुत्तरसम्यक्सम्बोधिप्राप्त्यर्थं भाषतु स.दु.९८ख/१२६; भाषताम्— {bcom ldan 'das kyis bshad du gsol//} भगवानपि भाषताम् ल.अ.५७क/२; प्रभाषताम्— {bdag gi sems snang ba'i spyod yul dang rnam par bral bar byed pa} …{chos kyi sku de bzhin gshegs pas rjes su gsungs pa bshad du gsol} स्वचित्तदृश्यगोचरविसंयोजनं…धर्मकायं तथागतानुगीतं प्रभाषस्व ल.अ.७२क/२०; वदतु — {chos bshad du gsol} धर्मान् वद अभि.स्फु.१११क/८००; आख्यातु — {'dir 'jig rten gyi bden pas tshon dang thig gdab pas rdul tshon gyi dkyil 'khor dang}…{bshad du gsol} इह लौकिकसत्येन रजोमण्डलमाख्याहि रजःसूत्रपातेन वि.प्र.१५२ख/१.२; प्रकाशयतु — {dag pa'i zhing dang phun sum tshogs 'khor dang /} /{tshe mchog dang ni}… /{byang chub spyod pa dri med bshad du gsol//} क्षेत्रशुद्धिपरिवारसम्पदं आयुरग्र्यमथ…बोधिचर्याममलां प्रकाशय ।। रा.प.२३१ख/१२४; प्रचष्टाम् — {gang gis bdag ni ngan 'gror mi ltung ba/} /{de 'dra'i lam ni bdag la bshad du gsol//} तथैव मार्गं त्वमृषे प्रचक्ष्व मे भजेय येनाहमितो न दुर्गतिम् ।। जा.मा.१७८क/२०७; ब्रवीतु — {so so rang rig theg pa ni/} /{rtog ge pa yi spyod yul min/} /{mgon po 'das pa'i 'og tu ni/} /{'dzin par su 'gyur bshad du gsol//} प्रत्यात्मवेद्ययानं मे तार्किकाणामगोचरम् । पश्चात्काले गते नाथे ब्रूहि कोऽयं धरिष्यति ।। ल.अ.१६५ख/११८; देशेहि — {so so rang rig shes pa ston pa yi/} /{chos tshul mgon po 'dir yang bshad du gsol//} प्रत्यात्मवेद्यगतिसूचकं देशेहि नायक इह धर्मनयम् ।। ल.अ.५६ख/१.
bshad brdab ma byas pa
वि. अमृदितम् — {chos gos gsum mo//} {dge 'dun gyi'o//} {bshad brdab ma byas pa dang ya yor ma gyur pa dang ma mugs pa dang ma zegs pa'o//} त्रिचीवरम् । साङ्घिकममृदितमविलिखितमपैलोतिकम् वि.सू.६५ख/८२.
bshad pa
• क्रि. ( {'chad} इत्यस्य भवि., भूत.) १. [1] वक्ष्यति — {rdo rje snying po ngas bshad kyis/} /{khyod ni rtse gcig sems kyis nyon//} वक्ष्याम्यहं वज्रगर्भ शृणु त्वमेकचेतसा । हे.त.१९क/६०; वक्ष्यते — {pha rol gyi sde rnam par gzhig par bya ba'i phyir kha Ti kA'i bsgrub pa bshad de} परसैन्यविनाशाय खटिकासाधनं वक्ष्ये हे.त.४क/८ [2] देशयेयम् (भविष्यदर्थे) — {bdag gis nya de dag la rten cing 'brel bar 'byung ba'i chos zab mo yang bshad la} यन्नूनमहमेषां मत्स्यानां गम्भीरं प्रतीत्यसमुत्पादं धर्मं देशयेयम् सु.प्र.५०ख/१०१ २. [1] उवाच — {de yi phan yon dpag tu med pa dag/} /{byams mgon blo dang ldan pas nor bzangs bshad//} यस्यानुशंसानमितानुवाच मैत्रेयनाथः सुधनाय धीमान् ।। बो.अ.२ख/१.१४; जगाद — {rang gi spyod mtha' de yis bshad//} तेन स्ववृत्तान्तं जगाद अ.क.१७०क/१९.७५; न्यवेदयत् — {de la bsam pa bshad} भावं तस्मै न्यवेदयत् अ.क.१५७क/७२.७; {song nas rgyal po dag la bshad//} गत्वा राज्ञे न्यवेदयत् अ.क.१२९ख/६६.४९; देशयति स्म— {de nas tshong dpon gyi khye'u chu 'bebs kyis dud 'gro'i skye gnas su gyur pa de dag la chos 'di bshad de} अथ खलु जलवाहनः श्रेष्ठिदारकस्तेषां तिर्यग्योनिगतानामिमं धर्मं देशयति स्म सु.प्र.५१क/१०२; भाषते स्म — {phyag rgya'i le'u'i cho ga ngas bshad kyis} मुद्रापटलविधानं भाषते स्म म.मू.२४५ख/२७६ [2] आह — {'dis ni tshad ma'i mtshan nyid ma khyab pa'i skyon}…{bshad do//} अनेनाव्यापितां प्रमाणलक्षणस्य दोषम्…आह त.प.४०ख/५३०; {de skad du yang}…{zhes bshad do//} तथा चाह प्र.अ.२०क/२३ [3] उक्तं भवति — {dgu pa tshun chad zad pa yin zhes bya ba ni rnam pa dgu spangs pa man chad de/} {don gyis na rnam pa dgu spangs pa ma gtogs pa zhes bshad do//} अर्वाङ् नवक्षयात् नवप्रकारप्रहाणादधरतः, नवप्रकारप्रहाणपरिहारेणार्थादुक्तं भवति अभि.स्फु.१८१क/९३४ ३. देशयति — {thabs mkhas chen pos sems can rnams ngal bso ba'i phyir bar du mya ngan las 'da' ba'i sa gnyis bshad} महोपायकौशल्येन अन्तरा द्वे निर्वाणभूमी सत्त्वानां विश्रामणार्थं देशयति स.पु.७२ख/१२१; देशेमि — {ma brtags pa yi 'bras bu ni/} /{rang rgyal sras po dag la bshad//} प्रत्येकजिनपुत्राणां फलं देशेम्यतर्किकम् ।। ल.अ.१६६ख/१२०; वदति — {so so rang gi ye shes kyis thugs su chud pa ni mya ngan las 'das pa zhes bshad do//} प्रत्यात्मार्यज्ञानाधिगमं निर्वाणमिति वदामि ल.अ.१३५ख/८१; {theg pa de rnams ngas bshad do//} यानानेतान् वदाम्यहम् ।। ल.अ.१७५ख/१३७; भाषति — {gang yang rgyal ba'i bus bshad dang /} /{gang yang 'dren pa rnams kyis bshad//} यद्भाषितं जिनसुतैर्यच्च भाषन्ति नायकाः । ल.अ.१६४ख/११६; {mdo sde de bzhin tshigs su bcad pa'ang bshad/} /{de lta byung dang skyes rabs rmad byung dang //} सूत्राणि भाषामि तथैव गाथा इतिवृत्तकं जातकमद्भुतं च । स.पु.१९ख/३०; उदाहरति — {de bzhin gshegs pa rnams kyis yi ge gcig kyang ma bshad/} {'chad par mi 'gyur ro//} एकमप्यक्षरं तथागता नोदाहरन्ति न प्रत्याहरन्ति ल.अ.१३२ख/७८; उच्यते — {lam ni mtshungs pa med pa khyod kyis bshad//} प्रतिपच्चाप्रतिमं त्वयोच्यते वि.व.१२६क/१.१५; {de'i phyir}…{bshad do//} अत इदमुच्यते अभि.स्फु.३११क/११८६; {de la bshad pa} अत्रोच्यते प्र.अ.१९क/२२; आख्यायते — {mtshan nyid de nyid ni brjod du med pa gang yin pa de ni gzhan du bshad do//} स एव लक्षणं यस्य निरुपाख्यस्य स तथा (सोऽन्यथा भो.पा.)ऽऽख्यायते वा.टी.५६ख/१०; अभिधीयते — । {de la phan tshun 'dzer ba ni/} /{zhe sdang zhes ni bya bar bshad//} अन्योन्यघट्टनं तत्र द्वेष इत्यभिधीयते ।। गु.स.१५०ख/१२४; विधीयते — {bshad ces bya ba ni bstan pa'o//} विधीयते निर्दिश्यते म.भा.२क/३; पठ्यते — {de bzhin du gzhan gyis nyal po byas zin pa'i dge slong ma rnams la log par zhugs pa rnams kyi chad pa yang sems can dmyal ba chen por bshad do//} एवमन्यनाशितास्वपि भिक्षुणीषु विप्रतिपन्नानां महानरकयातनाः पठ्यन्ते शि.स.४८क/४५; स्मर्यते — {mkhas pas yang dag rab sbyar ba'i/} /{ngag ni 'dod 'jo'i ba ru bshad//} गौर्गौः कामदुघा सम्यक् प्रयुक्ता स्मर्यते बुधैः । का.आ.३१८ख/१.६; • सं. १. = {brjod pa} उक्तिः — । {ji ltar rtogs par bya zhe na/} {bshad pa/} {gnyis su bshad pa'i phyir te} कथमवगम्यते? इत्याह —द्वयोक्तितः त.प.३ख/४५१; अभिधा — {'dod pas log par g}.{yem pa dang /} /{srog chags 'tshe dang brdzun bshad pa//} काममिथ्याक्रिया प्राणिहिंसाऽसत्याभिधा तथा ।। त.स.१०१ख/८९६; वादः — {zab cing rgya cher bshad pa gzhan la phan phyir bstan pa'i chos chen la//} गाम्भीर्यौदार्यवादे परहितकरणायोदिते दीर्घधर्मे सू.अ.१३८ख/१३; वचनम् — {sems rnam par g}.{yengs pa dang}…{rnam par ma grol ba rnams kyi mtshan nyid kyang tha mi dad par bshad pa'i phyir la} विक्षिप्त… अविमुक्तानां चित्तानामभिन्नलक्षणवचनात् अभि.भा.४७क/१०५०; आख्यानम् — {tshul gsum pa'i rtags bshad pa rdzogs te/} {zhar la 'ongs pa'i phyogs kyi mtshan nyid brjod nas} त्रिरूपलिङ्गाख्यानं परिसमाप्य प्रसङ्गागतं च पक्षलक्षणमभिधाय न्या.टी.७२ख/१८८; {rtags bshad pa} लिङ्गाख्यानम् न्या.टी.७२ख/१८८; {rang gi mtshan nyid kyi ngo bo bshad pa'i gzhung} स्वलक्षणस्वरूपाख्यानग्रन्थः न्या.टी.४५ख/७८; {dur khrod brgyad kyi bshad pa zhes bya ba} अष्टश्मशानाख्याननाम क.त.१२१६; प्रख्यापनम् — {de med pa zhes bya ba ni sgrub par byed pa bshad pa dang sgrub pa ltar snang ba sun 'byin pa dag med pa'o//} तदभावे इति साधनप्रख्यापनसाधनाभासदूषणयोरभावे वा.टी.१०५ख/६९; देशनम् — {yon bshad pa dag ni ma yin no//} न…दक्षिणादेशनेषु वि.सू.२९ख/३७; कथा — {khyod kyis dus dang bsam mkhyen pas/} /{res 'ga' zhus na'ang mi gsung la/} /{spros gyur gzhan la bstan pa dang /} /{drung du gshegs nas bshad pa'ang mdzad//} पृष्टेनापि क्वचिन्नोक्तमुपेत्यापि कथा कृता । तर्षयित्वा परत्रोक्तं कालाशयविदा त्वया ।। श.बु.११५क /१२७ २. = {'grel pa} भाष्यम् — {chos mngon pa'i mdzod kyi bshad pa} अभिधर्मकोशभाष्यम् क.त.४०९०; {ji skad du ri+i khrod pas byas pa'i bshad pa las}…{zhes bshad pa bzhin no//} यथोक्तं शाबरे भाष्ये… इति त.प.१३०ख/७१२; {rna ma phug gis bshad pa'i TI kA byed pas 'dir pham par 'dod pas na dogs pa bsu ba ni} अविद्धकर्णस्तु भाष्यटीकायामिदमाशङ्क्य परिजिहीर्षति वा.टी.१०८ख/७६; व्याख्या — {rdo rje sems dpa'i sgrub pa'i thabs kyi bshad pa} वज्रसत्त्वसाधनव्याख्या क.त.१८३५; {mdo sde'i rgyan gyi bshad pa} सूत्रालङ्कारव्याख्या क.त.४०२६; {sdom pa bshad pa} संवरव्याख्या क.त.१४६०; {tshig gi dngos po cung zad bshad pa yis/}…{dge ba dri med bdag gis gang thob pa//} कतिपयपदवस्तुव्याख्यया यन्मयाऽऽप्तं कुशलममलम् न्या.टी.९१ख/२५६; {long ba 'khar ba thogs pa ltar/} /{skyes bu'i bshad pa la ltos yin//} अन्धात्तयष्टितुल्यां तु पुंव्याख्यां समपेक्षते ।। त.स.८६ख/७९१; व्याख्यानम् — {mdo sde rgyan gyi tshigs su bcad pa dang po gnyis kyi bshad pa} सूत्रालङ्कारादिश्लोकद्वयव्याख्यानम् क.त.४०३०; {nyi ma'i 'chi ltas la bshad pa gcig gi nges pa'o//} सूर्यारिष्टे एकव्याख्याननियमः वि.प्र.२४९क/२.६२; टीका — {rdo rje bdud rtsi'i rgyud kyi bshad pa} वज्रामृततन्त्रटीका क.त.१६५०; {las grub pa'i bshad pa} कर्मसिद्धिटीका क.त.४०७१; विवरणम् — {bshad pa'i don 'di yin te} विवरणेऽप्ययमर्थः वा.टी.१०३क/६४ ३. = {bstan pa} देशना— {sangs rgyas kyi bshad pa la ldem por dgongs pa rnam pa bzhir rig par bya ste} चतुर्विधोऽभिसन्धिर्देशनायां बुद्धस्य वेदितव्यः सू.व्या.१८४ख/८०; {brag ca lta bu ni bshad pa'i chos rnams so//} प्रतिश्रुत्कोपमा देशनाधर्माः सू.व्या.१७०ख/६३; {ri mo'i mkhan po la la 'am/} /{ri mo'i slob ma ji lta bur/} /{ri mo'i don du tshon 'gyed pa/} /{nga yi bshad pa de dang 'dra//} चित्राचार्यो यथा कश्चिच्चित्रान्तेवासिकोऽपि वा । चित्रार्थे नामयेद्रङ्गं देशनाऽपि तथा मम ।। ल.अ.१७३ख/१३३; उपदेशः — {mi shes dang the tshom/} /{phyin ci log gi go 'phang gnas/} /{gnyis skyes phru gu 'ga' zhig kyang /} /{bshad pa la ltos mi 'gyur ro//} अज्ञानसन्देहविपर्यासास्पदे स्थिते । नोपदेशमपेक्षेत द्विजपोतोऽपि कश्चन ।। त.स.११३ख/९८०; {mdo bshad pa} सूत्रोपदेशः ल.अ.१२३ख/७०; उद्दानम् — {chos bshad pa dang ldan pa ni kun dga' ba'i sgra dang 'dra ste/} {thar pa 'dod pa'i gdul bya rnams la snyan pa thos par byed pa'i phyir ro//} धर्मोद्दानसहगत आनन्दशब्दसदृशो मोक्षकामानां विनेयानां प्रियश्रवणात् सू.व्या.१४१ख/१८ ४. निर्देशः — {dang po'i sangs rgyas 'di la rdo rje'i tshig de dag nyid rab tu gsal bar bstan pa dang bshad pa dang rab tu bshad pa dag gis bcom ldan 'das kyis gsal bar mdzad do//} अत एवास्मिन्तनादिबुद्धे वज्रपदं प्रकटमुद्देशनिर्देशप्रतिनिर्देशैर्भगवता प्रकाशितम् वि.प्र.१२१ख/१, पृ.१९; {'di man chad du ni rtsa ba'i gzhung nyid kyi don bshad par blta'o//} अतः परं मूलग्रन्थस्यैवार्थनिर्देशो द्रष्टव्यः अभि.स.भा.१४क/१८; {thog mar mtshan nyid bstan pas de'i phyir lhag ma rnams las de nyid bshad pa sngar brtsam mo//} लक्षणं च प्रागुद्दिष्टमतस्तस्यैव शेषेभ्यो निर्देशः प्रागारभ्यते म.टी.१९३ख/९; {rab kyi rtsal gyis rnam par gnon pa 'di lta ste/} {dper na skyes bu rmi lam rmis pas rmi lam gyi rang bzhin bshad pa ston kyang rmi lam gyi rang bzhin bstan pa med do//} तद्यथापि नाम सुविक्रान्तविक्रामिन् स्वप्नदर्शी पुरुषः स्वप्नस्वभावनिर्देशं च निर्दिशति, न च स्वप्नस्वभावनिर्देशः कश्चित्संविद्यते सु.प.४७ख/२५ ५. = {ming} आख्या — {rgyu mtshan bzhis 'di sel zhes bshad pa yin te} चतुर्भिर्निमित्तैरपोह इति तस्याख्या त.प.३३७ख/३९१; • पा. व्युत्पत्तिः, शब्दव्युत्पत्तिः — {dbang po la brten pa yang sgra bshad pa'i rgyu mtshan yin gyi/} {'jug pa'i rgyu mtshan ni ma yin no//} अक्षाश्रितत्वं च व्युत्पत्तिनिमित्तं शब्दस्य, न तु प्रवृत्तिनिमित्तम् न्या.टी.४०क/३८; • कृ. १. देशितः, ओ ता— {sangs rgyas bcom ldan 'das de dag gis chos gang bshad pa dang 'chad par 'gyur ba dang 'chad pa dang} यैश्च तैर्बुद्धैर्भगवद्भिर्धर्मो देशितो देशयिष्यते देश्यते च अ.सा.१३१क/७५; {de la pha rol tu phyin pa'i spyod pa ni theg pa chen po la mos pa rnams kyi phyir bshad do//} तत्र पारमिताचर्या महायानाधिमुक्तानामर्थे देशिता सू.व्या.२५६क/१७५; उक्तः — {gzhan dag tshigs na zhes bshad pa} सन्धिष्वन्ये इत्युक्तम् अभि.स्फु.२६९क/१०८९; {sbyin pa'i ma chags pa nyid lan bdun bshad do//} सप्तकृत्वो दानस्यासक्तत्वमुक्तम् सू.व्या.२०३क/१०५; {ji skad du bshad pa'i tshul gyis} यथोक्तनीत्या त.प.४४क/५३६; प्रोक्तः — {don byed nus pa gang /} /{de 'dir don dam yod pa yin/} /{gzhan ni kun rdzob yod pa ste/} /{de dag rang spyi'i mtshan nyid bshad//} अर्थक्रियासमर्थं यत् तदत्र परमार्थसत् । अन्यत् संवृतिसत् प्रोक्तं ते स्वसामान्यलक्षणे ।। प्र.वा.११८ख/२.३; भाषितः — {'di gzhan dag gis bshad do zhes bya bar yang mi rung ngo //} नायमन्यैर्भाषितो युज्यते सू.व्या.१३०ख/३; {rkyang pas bshad pa ma yin pa ste/} {'di ltar rtsa ba gnyis pa'am}… {rtsa ba bsdebs te bshad pa gang yin pa} या न गद्येन भाषिता । अपि तु पादोपनिबन्धेन द्विपदा वा श्रा.भू.५६क/१३७; कथितः — {nga yis khyod la gang bshad pa/} /{de rnams thams cad gus pas zung //} यन्मया कथितं त्वयि । तत् सर्वं सादरं ग्राह्यम् हे.त.१९क/६०; {stobs bcu ldan pas bshad pa'i zhing /} /{byang phyogs yod pa'i ri dag dang //} दशबलैः कथिताः क्षेत्राः उत्तरापथपर्वताः । म.मू.१४९ख/६२; उदितः, ओ ता — {'gal ba'i chos 'dre ba/} /{dngos po'i tha dad nyid du bshad//} विरुद्धधर्मसङ्गो हि वस्तूनां भिन्नतोदिता । त.स.१०३क/९०८; {tshig dang ngag gi tshogs zhes bya/} /{yi ge kho na de ltar bshad//} पदवाक्यसमूहाख्या वर्णा एव तथोदिताः ।। त.स.१०१ख/८९५; ख्यातः — {bems po bcings pa'i rang bzhin las/} /{gzugs ni gti mug ces byar bshad//} रूपं मोहमिति ख्यातं जडबन्धस्वभावतः ।। गु.स.१५०ख/१२४; {dbang ni rnam pa bzhi ru bshad//} सेकं चतुर्विधं ख्यातम् हे.त.१७क/ ५४; आख्यातः — {de byang chub sems dpa'i sde snod kyi ma mo 'dir tshang bar bshad de} तान्यस्यां बोधिसत्त्वपिटकमातृकायां समग्राण्याख्यातानि बो.भू.९७ख/१२४; {ces pa de skad bshad tshe} इत्याख्याते मे.दू.३४९ख/२.३९; व्याख्यातः — {de la phyed snga ma phyed phyi mas bshad do//} अत्र पूर्वार्धमुत्तरार्धे व्याख्यातम् सू.व्या.२०७क/११०; प्रख्यातः — {zhing ni mu n+mu nir bshad de//} क्षेत्रं मुन्मुनि प्रख्यातम् हे.त.८क/२२; अनुवर्णितः — । {ma 'ongs pa yi dus na ni/} /{sha za gti mug smra ba dag/} /{sha ni sdig med rung ba'o zhes/} /{sangs rgyas kyis ni bshad ces zer//} वक्ष्यन्त्यनागते काले मांसादा मोहवादिनः । कल्पिकं निरवद्यं च मांसं बुद्धानुवर्णितम् ।। ल.अ.१५७ख/१०५; उपवर्णितः — {rigs la sogs pa'i sbyor ba ni ming sbyor ba med na mi 'byung ba yin no zhes bya ba la sogs pa sngar bshad pa} जात्यादियोजना नामयोजनां विनाऽभाविनीत्यादि पूर्वोपवर्णितम् त.प.५ख/४५६; अभिहितः — {brtse ba dang ni blo dag kyang /} /{ji skad bshad pa'i chos ldan yin//} दयामत्यादयोऽपि च । यथाभिहितधर्माणः त.स.१२४ख/१०७८; भाष्टः — {gang yang sprul pas bshad pa dang /} /{rnam smin skyes pas gang bshad pa//} यच्च नैर्माणिकैर्भाष्टं यच्च भाष्टं विपाकजैः । ल.अ.१६४क/११६; आभाष्टः — {sprul pa dag gis gang bshad pa/} /{rnam smin rgyal bas ma yin no//} यद्धि नैर्माणिकाभाष्टं न तु वैपाकिकैर्जिनैः ।। ल.अ.१६४ख/११६; उदाहृतः — । {de dag rjes su gzung phyir 'di bshad do//} उदाहृतं…तदनुग्रहाय च र.वि.१२८ख/११७; निवेदितः — {zla 'od can de 'ong ba ni/} /{'bangs mos bshad pa mthong gyur nas//} दास्या निवेदितं दृष्ट्वा तमायान्तं शशिद्युतिम् । अ.क.१५८ख/७२.२४; दर्शितः — {gang phyir thams cad mnyen pa ni/} /{sbyor ba lhod pa'i skyon du bshad//} बन्धशैथिल्यदोषो हि दर्शितः सर्वकोमले ।। का.आ.३२०ख /१.६९; द्योतितः, ओ ता — {rtag par 'du shes pa dang ril por 'du shes pa spang ba'i phyir de skad du bshad de} नित्यसंज्ञां पिण्डसंज्ञां च त्याजयितुमेवं द्योतिता अभि.भा.२२९ख/७७२; प्रकीर्तितः — {gang gis brjod du med pa'i spyi/} /{rnam rtog bdag nyid can du bshad/} /{rtag pa'i rjes 'gro'i rang bzhin spyi/} /{dngos po med par bstan zin to//} विकल्पात्मा च सामान्यमवाच्यं यत् प्रकीर्तितम् । नित्यानुगतिरूपं तन्नीरूपं प्रतिपादितम् ।। त.स.१३२ख/११२८; विवृतः — {chos de 'dir bshad pa yang dga' ba'i mchog bskyed do//} विवृत इह स धर्मः प्रीतिमग्र्यां दधाति ।। सू.अ.१३०क/२; मतः, ओ ता — {zhes pa sbyar ba'i dpe ru bshad//} इति श्लेषोपमा मता का.आ.३२३क/२.२८; {zhes 'di rmongs pa'i dpe ru bshad//} इत्येषा मोहोपमा स्मृता का.आ.३२२ख/२.२५; स्मृतः, ओ ता — {de ni mtshungs par sbyor ba bshad//} सा स्मृता तुल्ययोगिता का.आ.३३३क/२.३२७; विहितः — {rang gi srog bsrung ba dang bla ma'i don du brdzun byas kyang sdig tu mi 'gyur bar rig byed la mkhas pa dag gis bshad pa'i phyir ro//} अपातकं हि स्वप्राणपरिरक्षानिमित्तं गुरुजनार्थं चानृतमार्गो वेदविहित इति जा.मा.१९२ख/२२४ २. भाष्यमाणः — {phyir mi ldog pa'i byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ni chos zab mo bshad pa la nem nur mi byed} अविनिवर्तनीयो बोधिसत्त्वो महासत्त्वो गम्भीरेषु धर्मेषु भाष्यमाणेषु न काङ्क्षति अ.सा.२८७ख/१६२; देशयन् — {bcom ldan 'das kyis rten cing 'brel bar 'byung ba bshad pas rgyu rnam par brjod pa nyid bgyis te} प्रतीत्यसमुत्पादं पुनर्भगवता देशयता कारणव्यपदेश एव कृतः ल.अ.९६ख/४३. • (द्र.— {yang dag par bshad pa/} {rnam par bshad pa/} {rab tu bshad pa/} {yongs su bshad pa/} {rgya cher bshad pa/} {bye brag tu bshad pa/} {legs bshad/} {'grel bshad/} ).
bshad par
व्याख्यातुम् — {gang gi phyir bdag cag la lhas legs par byed do zhes bya ba la sogs pa'i rig byed kyi ngag 'don pa gzhan du yang bya bar nus shing don yang bshad par nus ste} यावता शक्यते ‘शं नो देवीरभिष्टये’ इत्यादेर्वेदवाक्यस्य पाठोऽन्यथाऽपि कर्तुम्, अर्थो वा व्याख्यातुम् त.प.२००ख/८६८.। {bshad pa'i tshe} भाष्यमाणे लो.को.२३८९; निर्दिश्यमाने लो.को.२३८९.
bshad pa brjod pa
देशनापाठः — {bshad pa brjod pa la mngon par dga' ba'i sems can rnams dang}…{sems rnam par myos par gyur} (? {'gyur} ) देशनापाठाभिरतानां सत्त्वानां चित्तविभ्रमो भविष्यति ल.अ.६०ख/६.
bshad pa brjod pa la mngon par dga'
वि. देशनापाठाभिरतः — {ma 'ongs pa'i skye bo'i tshogs la'ang bltas nas bshad pa brjod pa la mngon par dga' ba'i sems can rnams dang}… {sems rnam par myos paragyur} (? {'gyur} ) अनागतां जनतां चावलोक्य देशनापाठाभिरतानां सत्त्वानां चित्तविभ्रमो भविष्यति ल.अ.६०ख/६.
आख्यातत्वम् — {des na nges par skyon med pas/} /{byas dang bshad pa nyid 'dod kyi//} तेन निश्चितनिर्दोषकृताख्यातत्वमिष्यताम् ।। त.स.११३क/९७८.
bshad pa byar med rjes dpag
अनाख्यानानुमानम् — {bshad pa byar med rjes dpag ni/} /{mthong ba nyid kyis 'gal bar 'gyur//} अनाख्यानानुमानं तु दृष्टेनैव विरुध्यते ।। त.स.१०१ख/८९३.
bshad pa byed
= {bshad pa byed pa/}
bshad pa byed pa
१. = {bshad pa byed pa po} भाष्यकारः, भाष्यकर्ता — {bshad pa byed pas spyir mthong ba'i rjes su dpag pa la yul gzhan du phyin pas nyi ma 'gro bar dran pa dper brjod pa} भाष्यकारेण हि सामान्यतोदृष्टानुमाने देशान्तरप्राप्त्याऽऽदित्यगतिस्मरणमुदाहृतम् त.प.३५क/५१८; भाष्यकृत् — {bshad pa byed pa ri khrod pas 'dzin pa nyams su myong ba med na yang gzung ba rig pa yin no zhes bstan to//} भाष्यकृता शबरेण ग्राह्यसंवित्तिर्ग्राहकानुभवाद्विनाऽपीति प्रतिपादितम् त.प.१२७ख/७०५; व्याख्याता— {tshad ma kun las btus pa'i bshad pa byed pa na re}… {zhes zer ro//} प्रमाणसमुच्चयस्य व्याख्याता प्राह प्र.अ.१६१क/५१० २. व्याख्यानम् — {ji ltar gzhan gyi phyogs sun 'byin pa la tshul 'di brjod pa de bzhin du bshad pa byed pa'i tshe na yang yin no//} यथा च परपक्षदूषणे विहितोऽयं विधिः, एवं व्याख्यानकालेऽपि प्र.प.४३क/५०.
bshad pa byed pa po
भाष्यकारः, भाष्यकर्ता — {bshad pa byed pa po yis ni/} /{rna ba legs byas phyir lan brjod//} उत्तरं श्रोत्रसंस्काराद्भाष्यकारेण वर्णितम् । त.स.७९क/७३५; द्र. {bshad pa byed pa/}
bshad pa bris pa
टिप्पणम्— {ka kha'i do ha'i bshad pa bris pa} कखदोहटिप्पणम् क.त.२२६७.
bshad pa mdzad
= {bshad mdzad pa/}
bshad pa mdzod cig
क्रि. प्रभाषतु लो.को.२३८८.
bshad pa bzhin
= {bshad bzhin/}
bshad pa yin
• क्रि. १. ब्रवीति — {yang slob dpon 'di nyid kyis bzlog ste bshad pa yin no//} स एवाचार्यः परावृत्य पुनर्ब्रवीति अभि.स्फु.१०४ख/७८७; कथयति — {zhes bya bas don bsdus pa'i khyab pa bstan pa bshad pa yin no//} अनेन सर्वोपसंहारेण व्याप्तिप्रदर्शनं कथयति वा.टी.५५क/८; उच्यते — {rtogs pa'i rjes 'gro tsam gyis ni/} /{rnam shes zhes byar bshad pa yin//} बोधानुगतिमात्रेण विज्ञानमिति चोच्यते । त.स.६७ख/६३०; गीयते — {gang de nyid dngos ces brjod pa/} /{de nyid gcig ces bshad pa yin//} एकमित्युच्यते तद्धि यत् तदेवेति गीयते त.स.६३क/५९८; कीर्त्यते — {de las shin tu rnam grol ba/} /{thar pa zhes ni bshad pa yin//} तदत्यन्तविनिर्मुक्तिरपवर्गश्च कीर्त्यते । त.स.१२७क/१०९४; निर्देशं करोति— {rnam par 'phros pa zhes bya ba ni rjes su g}.{yengs pa zhes bya ba 'di'i bshad pa yin no//} अनुविक्षिप्तमित्यस्य निर्देशं करोति — अनुविसृतमिति अभि.स्फु.२४७क/१०५०; विवृणोति — {des ni tshigs su bcad pa de'i snga ma'i cha bshad pa yin no//} तदेतेन श्लोकस्य पूर्वभागं विवृणोति वा.टी.५३क/५ २. उक्तं भवति — {'dis ni rdul dang bral ba dang dri ma dang bral ba zhes bshad pa yin no//} एतेन विरजो विगतमलमित्युक्तं भवति सू.व्या.१९२ख/९१; • भू.का.कृ. उक्तः — {rkang mig tshar gcad pa'i gnas nyi shu rtsa gnyis ji skad bshad pa yin te} यदुक्तमक्षपादेन द्वाविंशतिविधं निग्रहस्थानम् वा.टी.१०७क/७३; {zhes bya ba ni nges pa'i tshig gi tshul brten nas bshad pa yin no//} इति नैरुक्तं विधिमाश्रित्योक्तम् अभि.स्फु.२८१क/१११४; भाषितः — {mtho ris mchod sbyin sogs 'brel pa/} /{shes nas gang gis de bshad yin//} स्वर्गयागादिसम्बन्धो ज्ञात्वा तद्येन भाषितः । त.स.११४क/९८८; वर्णितः — {rjes su dpag pa spyi yi ni/} /{yul can nyid du bshad pa yin//} अनुमानस्य सामान्यविषयत्वं च वर्णितम् । प्र.वा.१४२ख/४.८०; व्याख्यातः — {'dis ni nor bu'i 'od la nor bur shes pa yang bshad pa yin te} अनेन मणिप्रभायां मणिज्ञानं व्याख्यातम् प्र.अ.३ख/५; उदीरितः — {shes rab la sogs chos can du/} /{byas nas rtags ni bshad pa yin//} प्रज्ञादीनां च धर्मित्वं कृत्वा लिङ्गमुदीरितम् । त.स.१२८क/१०९८; प्रतिपादितः — {de ltar na re zhig 'bras bu don du gnyer ba rnams kyi tha snyad kyi rgyu nyid kyis tshad mar bshad pa yin no//} एवं तावत् फलार्थितां व्यवहारिकत्वेन प्रमाणत्वं प्रतिपादितम् प्र.अ.१९ख/२२; व्युत्पादितः — {dper na 'gro bas ba lang zhes bya ba la/} {ba lang gi sgras 'gro ba'i bya ba bshad pa yin mod kyi/} {'on kyang 'gro ba'i bya bas nye bar mtshon pa don gcig la 'dus pa'i ba lang nyid sgra 'jug pa'i rgyu mtshan nyid du byed la} यथा ‘गच्छतीति गौः’ इति गमनक्रियायां व्युत्पादितोऽपि गोशब्दो गमनक्रियोपलक्षितमेकार्थसमवेतं गोत्वं प्रवृत्तिनिमित्तीकरोति न्या.टी.४०क/३९; स्मृतः — {sbyar ba}…{mdzes dang ting nge 'dzin/} /{yon tan 'di bcu bai dar b+ha'i/} /{lam gyi srog tu bshad pa yin//} श्लेषः… कान्तिसमाधयः ।। इति वैदर्भमार्गस्य प्राणा दशगुणाः स्मृताः । का.आ.३१९ख/१.४१; गतः — {des ni brda dang rtsol ba sogs/} /{nang gi yan lag rjes 'jug phyir/} /{bum pa 'degs dang spyi dang ni/} /{grangs sogs blo ni bshad pa yin//} एतेन समयाभोगाद्यन्तरङ्गानुरोधतः । घटोत्क्षेपणसामान्यसंख्यादिषु धियो गताः ।। प्र.वा.११८ख/२.६.
bshad pa las ma gtogs pa
वि. उक्तनिर्मुक्तः — {mu bzhi pa ni bshad pa las ma gtogs pa'i chos rnams so//} चतुर्थी कोटिरुक्तनिर्मुक्ता धर्माः अभि.भा.६९ख/११४१.
bshad pa'i go rim
व्युत्पत्तिक्रमः — {de yang rkyen gzhan ma lus pa dang /} {rang bzhin khyad par can du gyur pa de ma dmigs pa de'i sgrub par byed pa bstan pa bshad pa'i go rims so//} तच्च प्रत्ययान्तरसाकल्यम्, स्वभावविशेषश्च, तद्व्याप्तस्यानुपलब्धिः, तस्याः साधनं प्रतिपादनमिति व्युत्पत्तिक्रमः वा.टी.६५क/१९.
bshad pa'i go rims
= {bshad pa'i go rim/}
bshad pa'i rgyud
पा. आख्याततन्त्रम् — {phag mo mngon par brjod pa bshad pa'i rgyud phyi ma las phag mo mngon par byang chub pa zhes bya ba} आख्याततन्त्रोत्तरवज्रवाराह्यभिधानाद्वाराह्यभिबोधननाम क.त.३७७; {dpal gdan bzhi pa'i bshad pa'i rgyud kyi rgyal po sngags kyi cha zhes bya ba} श्रीचतुःपीठाख्याततन्त्रराजमन्त्रांशनाम क.त.४२९.
bshad pa'i chos
देशनाधर्मः — {chos zhes bya ba'i sgra ni don du ma ste/} {'di lta ste/} {dge slong dag khyed la chos bshad par bya ste/} {thog mar dge ba}… {tshangs par spyod pa rab tu bshad do zhes bya ba der ni bshad pa'i chos yin no//} अनेकार्थो हि धर्मशब्दः; तद्यथा—‘धर्मं वो भिक्षवो देशयिष्यामि, आदौ कल्याणं…ब्रह्मचर्यं सम्प्रकाशयिष्यामि’ इत्यत्र देशनाधर्मः अभि.स्फु.२७५ख/११०२; {dga' ba ni theg pa chen po bshad pa'i chos la'o/} /{dad pa ni de ston par byed pa la'o//} रुचिर्महायानदेशनाधर्मे, प्रसादस्तद्देशिके सू.अ.२४८ख/३०; {brag ca lta bu ni bshad pa'i chos rnams so//} प्रतिश्रुत्कोपमा देशनाधर्माः सू.व्या.१७०ख/६३.
bshad pa'i TI kA
भाष्यटीका— {rna ma phug gis bshad pa'i TI kA byed pas 'dir pham par 'dod pas na dogs pa bsu ba ni} अविद्धकर्णस्तु भाष्यटीकायामिदमाशङ्क्य परिजिहीर्षति वा.टी.१०८ख/७६.
bshad pa'i tshul
पा. देशनानयः, नयभेदः — {tshul gyi sgo ni gang du tshul drug gis don brjod pa ste/} {de kho na'i don gyi tshul dang 'thob pa'i tshul dang bshad pa'i tshul dang mtha' gnyis spangs pa'i tshul dang bsam gyis mi khyab pa'i tshul dang dgongs pa'i tshul gyis so//} नयमुखं यत्र षड्भिर्नयैरर्थो वर्ण्यते—तत्त्वार्थनयेन प्राप्तिनयेन देशनानयेनान्तद्वयविवर्जनानयेनाचिन्त्यनयेनाभिप्रायनयेन च अभि.स.भा.१०७क/१४४; {blo gros chen po nyan thos dang rang sangs rgyas dang byang chub sems dpa' thams cad kyi grub pa'i mtha'i tshul gyi mtshan nyid rnam pa gnyis so/} /{'di lta ste/} {grub pa'i mtha'i tshul dang bshad pa'i tshul lo//} द्विविधं महामते सिद्धान्तनयलक्षणं सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धबोधिसत्त्वानां यदुत सिद्धान्तनयश्च देशनानयश्च ल.अ.११४क/६०.
bshad pa'i tshul las rnam grol ba
वि. देशनानयनिर्मुक्तम् — {bshad pa'i tshul las rnam grol ba/} /{so so rang rig spyod yul te/} /{lang kar gshegs pa'i mdo sde ni//} देशनानयनिर्मुक्तं प्रत्यात्मगतिगोचरम् । लङ्कावतारसूत्रम् ल.अ.५७क/२.
bshad par gyis
क्रि. देशयताम् — {lhar bcas 'jig rten dag la phan bya'i phyir/} /{phyogs dang phyogs mtshams dag tu bshad par gyis//} हिताय लोकस्य सदेवकस्य दिशासु विदिशासु च देशयस्व ।। स.पु.३७क/६५.
bshad par dgos
= {bshad dgos/}
bshad par bgyi
क्रि. प्रकाशयिष्यामि — {shin tu ma rungs slad ma'i dus kyi tshe/} /{mdo sde dam pa 'di ni bshad par bgyi//} स्वं पश्चिमे (अपश्चिमे पा.भे.) कालि सुभैरवस्मिन् प्रकाशयिष्यामिद सूत्रमुत्तमम् ।। स.पु.१०२ख/१६४; देशयिष्यामि — {mdo 'di}…{bshad par bgyi} इदं सूत्रं…देशयिष्यामः स.पु.१०१क/१६२.
वि. व्याख्यातुकामः — {rjes su dpag par bshad par 'dod pas} अनुमानं व्याख्यातुकामेन न्या.टी.६१क/१५१.
bshad par bya
• क्रि. १. प्रतिपादयिष्यति — {de bzhin du rgyas par phyis bshad par bya ste} तथा विस्तरेण प्रतिपादयिष्यति वा.टी.५३ख/६; प्रतिपादयिष्यते — {de yang 'khrul pa yin no zhes phyis bshad par bya'o//} तदपि व्यभिचारीति पश्चात् प्रतिपादयिष्यते त.प.२८१क/१०२९; व्याख्यास्यति — {de nas ts+tsho m+mA'i le'u bshad par bya'o//} अथ छोमापटलं व्याख्यास्यामः हे.त.७ख/२०; वक्ष्यति — {'di ni 'og nas bshad par bya'o//} एतदुत्तरत्र वक्ष्यामः प्र.अ.२ख/४ २. देशयेत् — {dge slong gis chos bshad par bya'o/} /{'dug ste'o//} देशयेद् भिक्षुर्धर्मं निषद्य वि.सू.५९ख/७५; उदाहरेत् — {ting nge 'dzin la snyoms par bzhugs pa'i sangs rgyas bcom ldan 'das de'i phyag rgya dang sngags bshad par bya ste} समाधिसमापन्नो बुद्धो भगवान्; तस्य मुद्रामन्त्रमुदाहरेत् स.दु.१०८क/१६२; विनिर्दिशेत् — {phyi rol mu stegs rnams spangs pa'i/} /{theg pa chen po bshad par bya//} बाह्यतीर्थ्यविनिर्मुक्तं महायानं विनिर्दिशेत् ।। ल.अ.१९१ख/१६५ ३. व्याख्यायते — {da ni ting nge 'dzin la brten pa'i yon tan rnams bstan pa'i skabs yin pas bshad par bya ste} इदानीं समाधिसन्निश्रितानां गुणानां निर्देशकाल इति व्याख्यायन्ते अभि.भा.७७ख/११७०; कथ्यते — {sdom pa'i dbye ba'ang bshad par bya ste} संवरभेदाश्च कथ्यते हे.त.२ख/४; {de ni nga yis bshad bya yis/} /{lha mo bde ba sbyin ma nyon//} तदहं कथयाम्येष शृणु देवि सुखंददे । हे.त.२४ख/८२; उच्यते — {de ltar snyan pa rnam par phye/} /{shin tu gzhon pa bshad par bya//} विभक्तमिति माधुर्यमुच्यते सुकुमारता ।। का.आ.३२०ख/१.६८; विव्रियते — {mdo'i don gyi tshul ni}… {'grel pa bshad par bya ste} इति सूत्रार्थनयः । वृत्तिस्तु विव्रियते अभि.स्फु.१४९क/८६९; • कृ. भाषितव्यः — {'phags pa rab 'byor phyir mi ldog pa'i byang chub sems dpa' sems dpa' chen po'i mdun du 'di bshad par bya'o//} अविनिवर्तनीयस्येदमार्य सुभूते बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य पुरतो भाषितव्यम् अ.सा.१२३ख/७१; वक्तव्यः — {skrag pa'i rgyu bshad nas mi skrag pa'i rgyu bshad par bya ste} त्रासकारणमुक्तमत्रासकारणं वक्तव्यम् सू.व्या.१३२ख/६; व्याख्यातव्यः — {snang ba mi dmigs pas don dam gzhan du rtags ni the tshom za ba nye ba yin zhes bshad par bya'o//} ततो दृश्यानुपलम्भाल्लिङ्गात् सकाशादन्यथा सति लिङ्गे संशय इति व्याख्यातव्यम् वा.टी.६७क/२१; प्रकाशयितव्यः — {tshul gsum gyi rtags bshad par bya ba yin pas} त्रिरूपं हि लिङ्गं प्रकाशयितव्यम् न्या.टी.६२क/१५२; वाच्यः — {gtan tshigs ltar snang ba de dang 'brel ba thams cad tshig gi sgo nas bstan pas logs shig tu bshad par bya ba ma yin no//} इति तत्सम्बन्धीनि सर्वाण्येव हेत्वाभासतावचनेनैवोक्तानीति न पृथग्वाच्यानि स्युः वा.न्या.३४४क/९२; व्याख्येयः — {snga ma bzhin du bshad par bya'o//} पूर्ववदेव व्याख्येयम् अभि.स्फु.१२२ख/८२१; {'gal ba gang yin 'dir bshad bya//} व्याख्येयोऽत्र विरोधो यः प्र.वा.११५ख/१.२१६; देश्यः— {rten dang brten pa bshad bya dang /} /{gsung dang mkhyen pa 'chad byed la//} आश्रयेऽथाश्रिते देश्ये वाक्ये ज्ञाने च देशिके । सू.अ.२५७क/१७६.
bshad par bya ba
= {bshad par bya/}
bshad par mi rung
अदेशना लो.को.२३८९.
bshad par brtsams
= {bshad par brtsams pa/}
bshad par brtsams pa
भू.का.कृ. वक्तुमारब्धः — {mngon par rtogs pa'i rim pa bshad par brtsams pa} अभिसमयक्रमस्तु वक्तुमारब्धः अभि.भा.१६क/९२२.
bshad par 'tshal ba
वि. देशयितुकामः — {bcom ldan 'das}…{the tshom ma mchis nas kyang sems can rnams kyi the tshom rab tu spang ba'i slad du chos bshad par 'tshal te} निःसंशयाश्च भगवन् सर्वसत्त्वेभ्यः संशयप्रहाणाय धर्मं देशयितुकामाः सु.प.२२ख/३.
bshad par mdzad pa
= {bshad mdzad pa/}
bshad par mdzod
क्रि. समुदाहरतु — {sa yi don tshul yang dag tu/} /{rnam par phye ste bshad par mdzod//} विभज्यार्थगतिं सम्यग्भूमीनां समुदाहर ।। द.भू.१७०ख/४; प्रत्याहर लो.को.२३८९.
bshad bya
= {bshad par bya/}
bshad bya ba
= {bshad par bya/}
bshad sbyar
निबन्धः — {gnyis ka'i bshad sbyar zhes bya ba} उभयनिबन्धनाम क.त.१४०९; {rnal 'byor ma kun tu spyod pa'i bshad sbyar} योगिनीसञ्चार्यनिबन्धः क.त.१४२२; उपनिबन्धः — {rgya cher dpyad pa ni phung po lnga po'i bshad sbyar las rig par bya'o//} विस्तरविचारस्तु पञ्चस्कन्धकोपनिबन्धाद् वेदितव्यः त्रि.भा.१६७ख/८८; उपनिबन्धनम् — {theg pa chen po bsdus pa'i bshad sbyar} महायानसंग्रहोपनिबन्धनम् क.त.४०५१; म.व्यु.७५५७ (१०८क).
bshad ma thag
= {bshad ma thag pa/}
bshad ma thag pa
वि. अनन्तरोक्तम् — {bshad ma thag pa'i rang bzhin dang rgyu dang khyab par byed pa mi dmigs pa rnam pa gsum po 'di nyid} इयमेवानन्तरोक्ता स्वभावव्यापककारणानामदृष्टिः त.प.२८५क/१०३४; भाषितमात्रम् — {'di bshad ma thag tu bdud kyi gnas thams cad bcom zhing rnam par bcom par gyur to//} अस्यां भाषितमात्रायां सर्वमारभवनानि ध्वस्तानि विध्वंसितान्यभूवन् स.दु.११५क/१८८.
bshad mdzad pa
• क्रि. प्रकाश्यते — {ma lus pa dang phyogs gcig pa'i/} /{sgra dang don 'di bshad mdzad pa'i/} /{cha shas med 'di'i 'jug pa ci//} कृत्स्नैकदेशशब्दाभ्यामयं चार्थः प्रकाश्यते । नैरंश्येनास्य किं वृत्तिः त.स.२४क/२५४; • भू.का.कृ. कथा कृता लो.को.२३८८.
bshad bzhin
वि. यथोक्तम् — {yid kyi brjod pas bshad bzhin don/} /{rab dang don du snang ba ni/} /{brjod las yin par rab 'dzin phyir/} /{sems ni ming la gnas pa'i phyir//} मनोजल्पैर्यथोक्तार्थप्रसन्नस्य प्रधारणात् । अर्थख्यानस्य जल्पाच्च नाम्नि स्थानाच्च चेतसः ।। सू.अ.१६५ख/५७.
bshad zin
भू.का.कृ. उक्तः — {de ni/} /{dus gsum brtag pa las bshad zin//} उक्तं तत् त्रैकाल्यपरीक्षणे त.स.१२६ख/१०९०; व्याख्यातः — {bskul bas zhes bya ba la sogs pa ni dang po nyid du bshad zin to//} चोदनेत्यादि पूर्वमेव व्याख्यातम् त.प.१६५क/७८५; निवेदितः— {de bzhin du rtag pa rnams shes pa skyed pa la yang nye bar mkho ba yod pa ma yin no zhes rnam pa mang du bshad zin to//} तथा ज्ञानजननेऽपि न नित्यानामुपयोगोऽस्तीति बहुधा निवेदितम् त.प.२०७ख/८८३; आवेदितः — {de ltar na de 'dzin par 'gyur gyi/} {gzhan du na ha cang thal bar 'gyur ba'i phyir ro zhes sngar bshad zin to//} एवं तस्य तद्ग्रहणं भवेदन्यथाऽतिप्रसज्यत इत्यावेदितं पूर्वम् त.प.१९३क/८५०; प्रतिपादितः — {nam mkha' ltar rtag pa khyab pa ni/} {'ga' yang rgyu ma yin no zhes bshad zin to//} नित्यं व्यापि चाकाशकल्पं न कस्यचित् कारणमिति प्रतिपादितम् प्र.अ.२९क/३३; कृतो निर्देशः — {shes pa'i skabs kyis shes pa'i rang bzhin gyi yon tan rnams ni bshad zin to//} ज्ञानाधिकारेण ज्ञानमयानां गुणानां कृतो निर्देशः अभि.भा.६५ख/११२५.
bshad zin pa
= {bshad zin/}
bshan
= {bshan pa/}
bshan pa
• वि. = {drang po} प्रगुणः मि.को.१८क; द्र.— {mi bshan pa} भुग्नम् मि.को.१८क; • सं. = {shan pa/}
bsham
= {bsham pa/}
bsham pa
• सं. प्रज्ञपनम् — {des de dag gi don du stan bsham mo//} तस्य तदर्थमासनं प्रज्ञपनम् वि.सू.८३ख/१०१; द्र.— {chag chag btab pa'i 'og tu phyag bya'o/} /{de'i 'og tu stan bsham mo//} ऊर्ध्वं सेकात्सम्मृष्टिः । ततश्च प्रज्ञपनम् वि.सू.९६क/११५; • कृ. = {bsham par bya} संविधानं कर्तव्यम् — {thabs shig bsham mo//} उपायसंविधानं कर्तव्यम् वि.व.१९८क/१.७१; करणीयम्— {khyed kyis bya ba'am bsham pa gang yin pa de gyis shig} यद्वः कृत्यं वा करणीयं वा तत्कुरुध्वम् अ.श.२८५ख/२६२.
bsham par bya
• क्रि. प्रज्ञपयेत्— {zla gam gyi rnam pa lta bur}… {bsham par bya'o//} अर्धचन्द्राकारेण… प्रज्ञपयेत् वि.सू.५९ख/७६; उपस्थापयेत् — {nad pa'i nad g}.{yog gis der stan dag bsham par bya'o//} उपस्थायको ग्लानस्य तत्रासनान्युपस्थापयेत् वि.सू.३२क/४०; • कृ. १. प्रज्ञपनीयम्— {bsham par bya ba dag la gos gcig sprug par spyad do//} प्रज्ञपनीयेभ्यो वस्त्रस्यैकस्य प्रस्फोटने विनियोगः वि.सू.९६क/११५ २. संविधानं कर्तव्यम् — {de la thabs shig bsham par bya ste} तदुपायसंविधानं कर्तव्यम् वि.व.१२३ख/१.१२; • सं. प्रज्ञपनम् — {mal dang stan bsham par bya'o//} शयनासनप्रज्ञपनम् वि.सू.९ख/१०.
bsham par bya ba
= {bsham par bya/}
bsham par mi bya
अकल्पनम्—ग्. {yogs ma gcig tu mal bsham par mi bya'o//} अकल्पनमेकछदने शय्यायाः वि.सू.८७क/१०५.
bshams
= {bshams pa/} {bshams te/} {o nas/} {o shing} प्रज्ञप्य — {bcom ldan 'das kyi gdan rnams bshams nas} भगवतोऽर्थेन आसनकानि प्रज्ञप्य अ.श.१५३ख /१४३; प्रज्ञाप्य — {gzims khri bshams te}…{bcom ldan 'das ga la ba der song ste} मञ्चं प्रज्ञाप्य येन भगवांस्तेनोपसंक्रान्तः अ.श.१११क/१०१; सज्जीकृत्य— {zhal zas ro brgya dang ldan pa yang bshams nas bcom ldan 'das la phrin gyis gdugs tshod bskul ba} शतरसमाहारं सज्जीकृत्य भगवतो दूतेन कालमारोचयति अ.श.६क/५; योजयित्वा — । {de nas khye'u de bzhon pa bzang po bshams te/} {skyes su mu tig gi do shal 'bum brdzangs nas rgyal po mya ngan med kyi thad du btang ste} ततः स कुमारो भद्रयानं योजयित्वा शतसहस्रं च मुक्ताहारं प्राभृतस्यार्थे दत्त्वा अशोकस्य सकाशं प्रेषितः अ.श.२८५ख/२६२; अ.सा.२५६क/१४४.
bshams pa
• क्रि. ( {shom} इत्यस्य भूत.) प्रज्ञपयति — {bcom ldan 'das kyi gdan bshams te} भगवतोऽर्थे आसनं प्रज्ञपयति अ.श.१०ख/९; • सं. १. प्रज्ञप्तिः — {mal dang stan bshams pa dang} शयनासनप्रज्ञप्तिः श्रा.भू.१६ख/३८; प्रज्ञपनम् — {phyag dar dang mal dang stan bshams pa dang chu bzhag pa dang brim pa dang zan drang ba ni gsar bus bya'o//} सम्मार्गशयनासनप्रज्ञपनपानीयस्थापनचारणभक्तनिःसर्गान्नवकः कुर्यात् वि.सू.११क/१२ २. व्यूहः — {dper na thag ring po nas dmag bshams pa 'am nor bu'i tshogs kyi kha dog dang dbyibs du ma la lta ba lta bu'o//} तद्यथा—सेनाव्यूहमनेकवर्णसंस्थानं मणिसमूहं च दूरात् पश्यतः अभि.भा.३१क/३६; निवेशनम् — {rigs de ni bzo don yod pas bshams shing longs spyod la spyod pa yin} अवन्ध्यशिल्पनिवेशनं च तत्कुलं भवति भोगान् परिभुनक्ति ल.वि.१५ख/१६; द्र.— {bza' ba rab mang bshams pa 'di/} /{rgyal po mgron du gnyer ram ci//} भूरिभक्ष्योत्सवः कोऽयमपि राजा निमन्त्रितः ।। अ.क.१८६क/२१.२३; • भू.का.कृ. आस्तीर्णः — {khri dang mal stan legs bshams pa/} /{der ni} स्वास्तीर्णासनपर्यङ्के तस्मिन् अ.क.१३६क/६७.२५; प्रज्ञप्तः — {gshegs te byon nas gdan bshams pa la bzhugs so//} उपसंक्रम्य प्रज्ञप्त एवासने निषण्णः अ.श.५ख/४; उपनिबद्धः — {grong khyer}…{shin tu dri zhim po'i pog por dag bshams} नगरं… सुरभिधूपघटिकोपनिबद्धम् वि.व.२०७ख/१.८१; सज्जितः — {phyi de nyin kha zas ches bsod pa dang ches rab tu mang ba bshams te} अपरस्मिन्दिवसे प्रभूतः आहारः सज्जितः प्रणीतश्च वि.व.१६६क/१.५५; सज्जीकृतः — {bshos kyang bshams pa las dge slong gzhi pa de yang 'ongs te} भक्ते सज्जीकृते आवासिको भिक्षुरागतः अ.श.१३७ख/१२६; • वि. कृतच्छदः — {me tog sna tshogs tshom bu rab tu mdzes/} /{dpyid kyi dpal gyis ched du bshams pa bzhin//} विचित्रपुष्पस्तवकोज्ज्वलानि कृतच्छदानीव वसन्तलक्ष्म्या । जा.मा.१११क/१२९.
bshams par gyur
क्रि. प्रज्ञप्तमभूत् — {byang chub kyi shing kha cig gi drung du ni pad ma'i khri stan bshams par gyur to//} क्वचिद् बोधिवृक्षे पद्मासनं प्रज्ञप्तमभूत् ल.वि.१४२क/२१०.
bshal
= {bshal ba/}
bshal ba
• क्रि. नश्यति — {de'i mi'i dri bshal ba lags so//} तस्याः स मनुष्यगन्धो नश्यति वि.व.२१७क/१.९४; • सं. मोचनम् — {srog chags chags na bshal bas med par 'gyur ro//} मोचने सक्तस्य प्राणिनोऽपि गतिः वि.सू.५ख/६; उत्पाटनम् — {shing dang g}.{yeng ba dag gzhug pa dang drang ba dang bshal ba dag kyang ngo //} काष्ठप्लवयोः क्षेपाकर्षणोत्पाटनानाम् वि.सू.३८ख/४८; • भू.का.कृ. सुप्रक्षालितम् म.व्यु.२५९७ (४८ख); आकर्षितम् — {des ni sems can gdul ba'i thabs kyi rgya mo chen po bshal ba lags} तेनाकर्षितं महत्त्वसत्त्वविनयोपायजालम् ग.व्यू.३०६क/३९४.
bshig
• क्रि. ( {'jig} इत्यस्या भूत.; {gzhig} इत्यस्या ले.भे.) १. भिद्यते — {sa chen po 'di mes tshig pa'am chus bshig pa'am} इयं महापृथिवी अग्निना दह्यते, अद्भिर्वा भिद्यते शि.स.१३५ख/१३२; भिनत्ति — {rgyal ba dog sa'i snying por ni/} /{dgung bdun skyil mo krung ma bshig//} सप्ताहं महिमण्डे जिना न भिन्दन्ति पर्यङ्कम् ।। ल.वि.१७७ख/२६९ २. विनिपातयेत् — {gang la las}…{mchod rten bshig pa'am bsregs la} यः कश्चित्…स्तूपान् विनिपातयेद्दहेद्वा बो.प.५७ख/१९; उद्घाट्यताम् — {lha khrims de ni bshig na legs lags so//} साधु देव उद्घाट्यतां क्रियाकारः अ.श.४८क/४१; नाश — {bdag gi bgegs thams cad bdud bzhi po rnams bzlog par gyis bzlog par gyis}… {bshig bshig} मम सर्वविघ्नान् चतुर्मारान् निवारय निवारय… नाश नाश ब.मा.१६५क; • = {bshig pa/}
bshig pa
• भू.का.कृ. नाशितः — {rab 'byor de ji snyam du sems/} {de la yang gang gis gang yang bsad pa'am shi ba'am bshig pa'am mi snang bar byas pa yod dam} तत्किं मन्यसे सुभूते अपि नु तत्र केनचित्कश्चिद्धतो वा मृतो वा नाशितो वा अन्तर्हितो वा अ.सा.१८क/१०; विनाशितः, ओ ता— {mchod sbyin gyi gnas de yang bshig go//} सा च यज्ञभूमिर्विनाशिता का.व्यू.२१५क/२७५; ध्वस्तः — {nyon mongs pa sna tshogs kyis bshig pa ltung ba pham pa} ध्वस्तः पतितः पराजितो विविधैः क्लेशैः शि.स.४३ख/४१; दलितः — {stag mo'i sder mo'i rtse mos bshig pa de yi snying stobs dag/} /{mtshungs pa med pa de mthong 'phral la nor 'dzin bu mo ni/}…{ring zhig 'dar//} तत्तस्य सत्त्वमतुलं…वसुधापुरन्ध्री । व्याघ्रीनखाग्रदलितस्य विलोक्य सद्यः…चिरं चकम्पे ।। अ.क.१९क/५१.४९; विदारितः— {de yis yang dag ji bzhin mthong /} /{mthong nas nyon mongs rnams kyang bshig//} दृष्टाश्च ते यथाभूतं दृष्ट्वा क्लेशा विदारिताः । ल.अ.१९१क/१६३; भग्नः — {'di yi bka' la zla gsum du/} /{dge 'dun dag gis mthong med pa'i/} /{nges pa gang de lam min nas/} /{bgrod pa khyod kyis ji ltar bshig//} मासत्रयं दर्शनेऽस्य नियमः शासनेन यः । स कथं भवता भग्नः सङ्घस्योन्मार्गगामिना ।। अ.क.२८८ख/३७.११; परिशीर्णः — {mchod rten zhig ral du gyur pa rlung dang nyi tshan gyis bshig pa zhig 'dug pa} स्तूपमवरुग्णं वातातपाभ्यां परिशीर्णम् अ.श.६३क/५५; अवरुग्णः — {de nas dge slong rnams kyis thag ring po zhig nas mchod rten rnying pa rlung dang nyi tshan} (? {char} ){gyis bshig pa zhig 'dug pa de mthong ngo //} अद्राक्षुस्ते भिक्षवो दूरत एव पुराणस्तूपं वातातपवर्षैरवरुग्णं प्ररुग्णम् अ.श.७०क/६१; जर्जरितः — {srin bu mang pos lus dang rus pa bshig//} क्रिमिशतजर्जरितास्थिभिः शरीरैः जा.मा.१७६ख/२०५; व्यस्तः — {rnam par rig pas skyon bshig cing //} विवेकव्यस्तदोषाणाम् अ.क.१०६ख/१०.७६; विभूतः — {'di la gzugs kyi 'du shes bshig pa yod pas na gzugs kyi 'du shes bshig pa'o//} विभूता रूपसंज्ञा अस्येति विभूतरूपसंज्ञः अभि.स्फु.२८६क/११३१; मुक्तः — {bu mo mthu chen thams cad ni/} /{skra bshig gos dang bral bdag nyid//} सर्वकन्या महर्द्धिकाः । मुक्तकेशा विवस्त्राङ्गाः गु.स.१२२ख/७०; • सं. भङ्गः — {glang po che'i khyu'i 'bras bu kha bad bshig pa la sogs pa ma mthong ba'i phyir ro//} हस्तियूथकार्यस्य च विटपभङ्गादेरदर्शनात् प्र.अ.१८०ख/१९५; भेदः — {thub tshul bshig phyir de yang dam chos la ni gnod pa byed par 'gyur//} सद्धर्मप्रतिबाधनं हि तदपि स्यान्नीतिभेदान्मुनेः ।। र.वि.७२ख/११८; अपकर्षः — {bshig na mu thug pa med pa'i phyir ro//} अपकर्षमर्यादाभावात् अभि.स.भा.३८ख/५३; निराकरणम् म.व्यु.७२४९ (१०३क); • = {bshig/}।{bshig pa na} विनाश्यमानः — {gal te rig byed 'don pa dag pa'i blo can rnams kyang gzhan gyis rig byed bshig pa na} यदि वेदाध्यायिनः शुद्धधियोऽपि परैर्विनाश्यमानं वेदम् त.प.२५२ख/९७९.
bshig byed
वि. भेदनः — {bong ba bshig byed} लेष्टुभेदनः मि.को.३५क ।
• द्र.— {ba tshwa'i chu de dag kyang mthong ste/} {spu gri'i so bshibs pa'i ri de dag dang} तां च क्षारनदीं पश्येत्, तांश्च क्षुरधारापर्वतान् ग.व्यू.३३७ख/४१४; • ( {gshibs pa} इत्यस्य स्थाने । ).
bshug par bya
कृ. उपनामयितव्यः — {de dge slong zhal ta byed pas dge 'dun dang phyogs bzhi'i dge 'dun la bshug par mi bya ste} स वैयावृत्यकरेण न सङ्घे न चातुर्दिशसङ्घे उपनामयितव्यः शि.स.३७क/३५; कार्यं कर्तव्यम् — {dge 'dun gyi rnyed pa las phyogs bzhi'i dge 'dun la bshug par bya} साङ्घिकलाभाच्चातुर्दिशसाङ्घिककार्यं कर्तव्यम् शि.स.३७क/३५.
bshug bya
= {bshug par bya/}
bshugs
= {bshugs pa/}
bshugs pa
संवर्तनम् — {'khru ba'i nad can la ni khri'u'i bu gu bya'o/} /{thags ma bshugs pas so/} /{mi btub na bcad do//} करणं छिद्रपीठस्य चोदनारोगे । संवर्तनेन बालस्य । असम्पत्तौ छेदनम् वि.सू.८१क/९८.
bshugs pa ma
ना. हिण्डिनी, महादूती — {'di lta ste/} {'og pag ma dang}…{bshugs pa ma dang}…{'byung po thams cad dbang du byed ma dang /} {de dag dang gzhan yang pho nya chen mo} तद्यथा—मेखला…हिण्डिनी…सर्वभूतवशंकरी चेति । एताश्चान्याश्च महादूत्यः म.मू.९८क/८.
bshung
= {bshung ba/}
bshung ba
• क्रि. (वर्त., भवि.; सक.; {bshungs} भूत., विधौ) पंसयति — {de dag gi bsngags pa ma yin pa brjod do/} /{smod do/} /{bshung ngo //} तेषां चावर्णं निश्चारयन्ति, कुत्सन्ति, पंसयन्ति शि.स.४०क/३८; • सं. = {smod pa} कुत्सा — {pha rol la bshung zhing smod pa la sogs pa smra ba} परेषां कुत्सानिन्दादिभाषणात् बो.प.१०९क/७८; पंसनम् म.व्यु.२६३१ (४९क); मि.को.१२८ख; प्रक्ष्वेडनम् म.व्यु.२७८४; रीढा मि.को.१२८ख; • वि. अवरीणः मि.को.१२८ख ।
bshung bar mi 'gyur ba
वि. अगर्ह्यस्थानीयः — {'dul ba 'dzin pa rnams dang 'dul ba la slob pa rnams kyis smad cing bshung bar mi 'gyur ba} विनयधराणां विनयशिक्षितानामबध्यो (मवन्द्यो भो.पा.) भवति अगर्ह्यस्थानीयः श्रा.भू.१६क/३८.
bshungs
= {bshungs pa/}
bshungs pa
भू.का.कृ. १. जुगुप्सितः — {shes rab can rnams kyis}… {skyon dang bcas par shes nas rnam par spangs pa}…{'phags pa rnams kyis bshungs pa} सदोषाः इति ज्ञात्वा विवर्जिताः प्राज्ञैः…जुगुप्सिता आर्यैः ल.वि.१०६क/१५३ २. पंसितवान् — {bdag cag gis ni}…{bcom ldan 'das rnams kyi nyan thos kyi theg pa can gyi gang zag la smad do/} /{bshungs so//} वयं…भगवतां श्रावकयानीयान् पुद्गलान् जुगुप्सितवन्तः पंसितवन्तः शि.स.४४क/४२.
bshud
= {bshud pa/}
bshud pa
क्रि. मर्देत् — {tsher thags stug pos mi bshud pa dang} न कण्टकावाटं वा मर्देयम् श्रा.भू.४८ख/१२२.
१. स्कन्धः — {glang po che'i bshul steng du gdugs dang rgyal mtshan dang ba dan la sogs su bskor ba'o//} हस्तिस्कन्धे छत्रध्वजपताकापरिवृतस्य वि.सू.९९ख/१२० २. तीर्थम् — {de bas na bdag cag lha bshul ma lags par gshegs su mi gsol lo//} तन्न देव वयमतीर्थे प्रतारयामः जा.मा.११क/११ ३. = {bshul ba/}
bshul ba
वि. आमम् — {de bzhin shu ba g}.{yan pa 'brum bu dang /} /{de bzhin sha bkra mdze dag bshul bar mnam//} विचर्चिका कण्डु तथैव पामा कुष्ठं किलासं तथ आमगन्धः ।। स.पु.३८क/६८; {dri nga ba med pa'am dri bshul ba med pa} निरामगन्धम् म.व्यु.६७८४ (९६ख).
bshul ba med pa
वि. निरामः — निरामगन्धम् {dri nga ba med pa'am dri bshul ba med pa} म.व्यु.६७८४ (९६ख).
bshus
= {bshus pa/} {bshus te/} {o nas} अपनीय — {spre'u chen po zhig mngon par sprul nas rdzu 'phrul gyi mthus de'i pags pa bshus te} महान्तं वानरमभिनिर्माय ऋद्धिप्रभावात्तस्य चर्मापनीय जा.मा.१३३क/१५३; पाटयित्वा — {phung po'i bdud nyid glang chen ma lus bshus nas} सकलं पाटयित्वा स्कन्धमारेभम् वि.प्र.७१क/४.१३१.
bshus pa
• भू.का.कृ. अपनीतः — {gshin rje'i skyes bus pags pa ma lus bshus pas shin tu nyam thag cing //} यमपुरुषापनीतसकलच्छविरार्तरवः बो.अ.२२क/७.४५; उत्पाटितः — {de'i shun pas rma la reg ma thag tu rma thams cad 'tsho bar 'gyur ro/} /{gang nas bshus pa de'i shun phrags kyang phyir skye'o//} तस्य सहनिपातिता त्वक् सर्वव्रणान् संरोहयति, यथोत्पाटिताऽस्य त्वक् सम्भवति ग.व्यू.३१२ख/३९८; समुत्कृत्तः — {pags pa bshus pa'i sdug bsngal mi bzod myong //} समुत्कृत्तसर्वत्वचो वेदनार्ताः जा.मा.१११ख/२०४; • सं. अपोहः — {'dis ni ser skya la sogs kyis/} /{mi rtag sogs phyir sems med la/} /{srog dang shun pa bshus na ni/} /{ci phyir sems ldan dpyad pa yin//} एतेन कापिलादीनामचैतन्यादि चिन्तितम् । अनित्यादेश्च चैतन्यं मरणात् त्वगपोहतः ।। प्र.अ.४०क/४६; अपहरणम् — {shun pa thams cad ni shun pa thams cad yin te/} {de bshus par gyur na 'chi bar nam mkha'i gos can dag gis smras pa} सर्वा त्वक् सर्वत्वक् । तस्या अपहरणे सति मरणं दिगम्बरैरुपन्यस्तम् न्या.टी.७३क/१९०; • वि. लिखितकः — {de dag gis sbrang rtsi dang skyo ma dang bu ram shing bshus pa khyer nas de bzhin gshegs pa ga la ba der dong ste} ते मधुतर्पणमिक्षुलिखितकांश्चादाय येन तथागतस्तेनोपसंक्रामन् ल.वि.१८३क/२७७.
bshes
• सं. १. = {grogs po} मित्रम् — {yon tan mang ldan phan byed bshes la rtag bsten pa//} बहुगुणहितमित्रनित्यसेवः सू.व्या.२२०क/१२७; {dge ba'i bshes la nye bar brten zhing thos pa lhur len ston pa mchod la brtson//} सत्यं मित्रमुपाश्रितः श्रुतपरः पूजापरं शास्तरि ।। सू.अ.२५४क/१७३; {thams cad bshes kyi grong song nas//} विश्वामित्रपुरं गत्वा अ.क.२०७ख/२३.४८; {de nas bshes dang grogs po gnyen//} अथ मित्रं सखा सुहृत् अ.को.१८६क/२.८.१२; मेद्यतीति मित्रम् । ञिमिदा स्नेहने अ.वि.२.८.१२; सुहृत् — {khyod ni}…{phan pa mdzad pa'i bshes lags te//} त्वं हितावहितः सुहृत् श.बु.११४ख/१२०; {ngan pa'i gos gyon gnyen bshes rnams dang bral/} /{bas mtha'i sa na lus ni skyur te bor//} कुचेलभृद्बन्धुसुहृद्विहीनो वनान्तभूमावपविद्धकायः ।। जा.मा.९६क/१११; {bshes pa'i spring yig} सुहृल्लेखः क.त.४१८२; सप्रेमकः — {yul ko sa la'i rgyal po gsal rgyal gyi ba lang gi spyan byed pa chen po zhes bya ba dang tshe dang ldan pa nye dga'i bshes pas} राज्ञः प्रसेनजितः कोसलस्य बड्रो नाम गवाध्यक्षः आयुष्मत उपनन्दस्य सप्रेमकः वि.व.१६९ख/२.१७२; परिचितः— {de bzhin du/} /{gnyen dang bshes pa rnam spangs nas//} त्यक्त्वा बन्धून् परिचितांस्तथा बो.अ.६क/२.६२ २. संस्तवः — {skye bo gsar bu bshes shing ma 'dris pa/} /{rab tu spobs shing bag phab mi rung yang //} अलब्धगाधा नवसंस्तवे जने न यान्ति कामं प्रणयप्रगल्भताम् । जा.मा.१२६क/१४५; • ना. = {nyi ma} मित्रः, सूर्यः — {nyi ma 'od 'gyed bsten bya dang /} /{mi sbyin skyes dang bcu gnyis bdag/} /{nyin byed}…{bshes} सूरसूर्यार्यमादित्यद्वादशात्मदिवाकराः ।…मित्रः अ.को.१३५ख/१.३.३०; मेद्यति स्निह्यतीति मित्रः । ञिमिदा स्नेहने । सर्वस्य मित्रत्वाद्वा अ.वि.१.३.३०; द्र.— {'grogs bshes/} {mdza' bshes/} {gnyen bshes/}
bshes kyi khe la chags pa
वि. ज्ञात्यध्यवसितः — {bshes kyi khe la chags pa dang nga rgyal gyis bcom pa dang} ज्ञात्यध्यवसिता मानहताः रा.प.२५६क/१५९.
bshes ngor byed pa
संस्तुतिः म.व्यु.८४२८ (११६ख).
bshes gnyen
• सं. मित्रम् — {bshes gnyen dul ba zhi zhing nyer zhi ba/} /{yon tan lhag pa brtson bcas lung gis phyug/}…{bsten//} मित्रं श्रयेद्दान्तशमोपशान्तं गुणाधिकं सोद्यममागमाढ्यम् । सू.अ.२१२क/११६; {mnyan yod du ni khyim gyi bdag/} /{bsod nams bshes gnyen dag gi bu/}… {byung //} श्रावस्त्यां पुण्यमित्रस्य सूनुर्गृहपतेरभूत् । अ.क.२५९क/९४.२; {dge ba'i bshes gnyen} कल्याणमित्र(–) ग.व्यू.३०८क/३९५; {mi dge ba'i bshes gnyen} अकल्याणमित्र(–) म.मू.२४२ख/२७२; • ना. मित्रः १. गृहपतिः — {sngon tshe ston pa bcom ldan 'das/} /{'od srungs zhes pa'i bstan pa la/} /{khyim bdag bshes gnyen zhes pa ni/} /{rab tu byung ba nyid du gyur//} पुरा भगवतः शास्तुः काश्यपाख्यस्य शासने । मित्रनामा गृहपतिः प्रव्रज्यां समुपाददे ।। अ.क.२१२ख/८७.३१ २. = {nyi ma} सूर्यः मि.को.३१ख ।
bshes gnyen gyi dbyig
ना. मित्रावसुः, युवराजः — {yab kyi bkas rgyal tshab bshes gnyen gyi dbyig gzhon nu sprin gyi gzhon pa rig pa 'dzin pa'i 'khor los sgyur bar 'gyur ba dag} पितुराज्ञया युवराजो मित्रावसुर्भविष्यद्विद्याधरचक्रवर्तिनं कुमारं जीमूतवाहनम् ना.ना.२२९क/३६.
bshes gnyen ngan
= {bshes gnyen ngan pa/}
bshes gnyen ngan pa
कुमित्रम् — {bshes gnyen ngan pa ltar 'drid pa'i bdag nyid can} कुमित्रवद्विसंवादनात्मकः शि.स.१२९क/१२४; म.व्यु.२७२९ (५०क).
साखिल्यम् म.व्यु.६९८४ (९९ख); साखिल्यकम् — {ngag gi bshes pa'i tshig gis bsu nas lhung bzed dang chos gos blang bar bya'o//} वाक्साखिल्यकेन प्रत्युद्गम्य पात्रचीवरं प्रतिगृह्णीयुः वि.सू.५८ख/७५.
bshes par gyur pa
संस्तवः — {dang po bshes par gyur pa na'ang /} /{bdag nyid chen po'i tshul 'dzin pas/} /{mdza' bo dam pas bya ba gang /} /{de ni khyod kyis bdag la byas//} यत्कृत्यं परमे मित्रे कृतमस्मासु तत्त्वया । संस्तवे हि नवेऽप्यस्मिन् स्वमाहात्म्यानुवर्तिना ।। जा.मा.१२७क/१४६.
bshes med
असंस्तवः — {bshes med 'khon pa'ang med byas nas/} /{lus 'di gcig pu dben gnas te/} /{snga nas shi dang 'drar brtsis nas/} /{shi na'ang mya ngan byed pa med//} असंस्तवाविरोधाभ्यामेक एव शरीरकः । पूर्वमेव मृतो लोके म्रियमाणो न शोचति ।। बो.अ.२४ख/८.३६.
bshes med pa
= {bshes med/}
bshor
= {bshor ba/}
bshor ba
• सं. १. बन्धनम् — {bya bshor ba'i rgya dang nya bshor ba'i dol dang} द्विजानां बन्धनाय जालम्, मत्स्यानां बन्धनाय कुपिनम् शि.स.४९क/४६; {phye ma leb bshor ba'i me'i phung po} पतङ्गानां बन्धनायाग्निस्कन्धः शि.स.४९क/४६; आकर्षणम्— {'di lta ste dper na/} {nya pa mchil pa thogs pas nya bshor ba'i phyir mchil pa gzan ma dang bcas pa mtsho chen por bcug la} तद्यथा बाडिशिकेन महत्युदकसरसि मत्स्याकर्षणार्थं सामिषं बडिशं प्रक्षिप्तं भवेत् शि.स.५७क/५५ २. खरता — {rus sbal gyi yul} (? {spu la} ){bshor ram 'jam zhes bya ba bzhin no//} कौर्मस्येव रोम्णोऽन्तः खरता मृदुता वा अभि.भा.८८ख/१२०९; • वि. परुषः — {dbu skra gnag pa dang}…{dbu skra mi bshor ba dang} असितकेशश्च…अपरुषकेशश्च ल.वि.५८ख/७५; • भू.का.कृ. आघ्रातः — {nyon mongs rgya pas bshor nas ni/} /{skye ba'i rgyar ni chud gyur pas//} क्लेशवागुरिकाघ्रातः प्रविष्टो जन्मवागुराम् । बो.अ.२०क/७.४.
bshol
= {bshol ba/}
bshol ba
• क्रि. (वर्त., भवि.; सक.; {bzhol} भूत., विधौ) परिलम्ब्यते — {sangs rgyas rnams dang de'i sras/} /{shes rab chen pos gang brtags shing /} /{bdag nyid kyis kyang brtags brtags pa/} /{de la bshol du ci zhig yod//} विचारितं तु यद्बुद्धैर्महाप्राज्ञैश्च तत्सुतैः । मयाऽपि यथाशक्ति तत्र किं परिलम्ब्यते ।। बो.अ.८क/४.३; • सं. १. विलम्बनम् — {longs spyod la chags pa dang bshol ba la chags pa dang} भोगसक्तिः विलम्बनसक्तिः सू.व्या.२०३क/१०५ २. अधिकम्—अधिकः {lhag pa'am bshol te/} {zla bshol dang zla lhag sogs la 'jug go//} मि.को.१३५क ।। {bshol bar} विलम्बितुम्— {de bas na 'di ni bdag gis bshol bar mi rigs so snyam nas} तन्नायं विलम्बितुं मे काल इति जा.मा.१४३क/१६५.
bshol ba la chags pa
पा. विलम्बनसक्तिः, सक्तिभेदः — {chags pa rnam pa bdun ni sbyin pa'i mi mthun pa'i phyogs yin te/} {longs spyod la chags pa dang bshol ba la chags pa dang}…{rnam par g}.{yeng ba la chags pa'o//} सप्तविधा सक्तिर्दानस्य विपक्षः । भोगसक्तिः विलम्बनसक्तिः…विक्षेपसक्तिश्च सू.व्या.२०३क/१०५.
bshos
( {zas} इत्यस्य आद.) अन्नम् — {bshos kyang phal pa gsol mdzad cing /} /{res 'ga' smyung ba dag kyang mdzad//} कदन्नान्यपि भुक्तानि क्वचित् क्षुदधिवासिता । श.बु.११४ख/११५; भोजनम् — {gzims cha dang ni stsang nas bshos dang ni//} शयनासनपानभोजनम् वि.व.१२६ख/१.१६; भक्तम् — {dge slong tshogs bcas gus pa yis/} /{gtsang ma'i bshos ni gsol du gshegs//} भक्तिपूतं ययौ भोक्तुं भक्तं भिक्षुगणैः सह ।। अ.क.२७२ख/३४.७; पिण्डपातः — {na bza' dang bshos dang mal stan dang na ba'i rkyen gyi sman dang yo byad rnams kyis bsnyen bkur byas nas} चीवरपिण्डपातशयनासनग्लानप्रत्ययभैषज्यपरिष्कारैरुपस्थिता भवन्ति का.व्यू.२०९क/२६७; ग.व्यू.२५०ख/३३२; भिक्षा — {bshos drangs nas bka' lung stsal bar bskul lo//} भिक्षां भोजयित्वा आज्ञा दापयितव्या म.मू.२०८क/२२७; भुक्तिः — {dge 'dun gyi bshos kyi phyir dge 'dun gyis 'bras rin gyis nyo ba la sbyin par bya'o//} दद्यात् साङ्घिकं सङ्घभक्त्योपक्रीणते (भुक्त्यायुपक्रीतं भो.पा.) धान्यं मूल्येन वि.सू.२६ख/३३.
bshos phal pa
= {zas ngan} कदन्नम् — {bshos kyang phal pa gsol mdzad cing /} /{res 'ga' smyung ba dag kyang mdzad//} कदन्नान्यपि भुक्तानि क्वचित् क्षुदधिवासिता । श.बु.११४ख/११५.
bshos 'brim pa
परिवेषणम् — {lha'i bu gzhon nu bshos 'brim par chas shing bsdogs pa du ma tsam lhags par byang chub sems dpas mthong bar gyur to//} बोधिसत्त्वः …ददर्श…व्यायताबद्धपरिकरांश्च परिवेषणसज्जाननेकांश्च देवकुमारान् जा.मा.३६क/४२.
bshos gtsang
नैवेद्यम् — {bshos gtsang gi mchod pa}…{gsungs te} नैवेद्यपूजामाह बो.प.६२क/२६.
bshos la spyan drangs
भू.का.कृ. भक्तेनोपनिमन्त्रितः — {phyi de nyin sangs rgyas la sogs pa dge slong gi dge 'dun bshos la spyan drangs so//} बुद्धप्रमुखो भिक्षुसङ्घः श्वो भक्तेनोपनिमन्त्रितः अ.श. ११४क/११४; {khyim gyi nang du bshos la spyan drangs so//} अन्तर्निवेशने भक्तेनोपनिमन्त्रितः अ.श.१३ख/१२.
bshos la spyan drangs pa
= {bshos la spyan drangs/}
bshos la spyan 'dren
क्रि. भक्तेनोपनिमन्त्रयते — {yon bdag ming 'di zhes bgyi bas sang dge 'dun bshos la spyan 'dren na} एवं नाम दानपतिः श्वो भिक्षुसङ्घं भक्तेनोपनिमन्त्रयते वि.सू.६०क/७६.
• क्रि. भक्षयति — {da ni nas rul pa'i bshos gsol ba} इदानीं कोटरयवान् भक्षयति वि.व.१४०ख/१.२९; • भू.का.कृ. परिभुक्तः — {zla ba gsum du nas rul pa'i gshos gsol lags so//} त्रैमासीं कोटरयवाः परिभुक्ताः वि.व.१४२ख/१.३१; भोजितः — {de'i tshe gang pos bcom ldan 'das nyan thos kyi dge 'dun dang bcas pa zla ba gsum gyi bar du mchod sbyin gyi 'dun sar bshos gsol te} तदा पूर्णेन भगवान् सश्रावकसङ्घस्त्रैमास्यं यज्ञवाटे भोजितः अ.श.५क/४; पिण्डकेन प्रतिपादितः — {bcom ldan 'das nyan thos kyi dge 'dun dang bcas pa bshos gsol to//} भगवांश्च सश्रावकसङ्घः पिण्डकेन प्रतिपादितः अ.श.७८ख/६९.
bshos gsol bar
परिभोक्तुम् — {ji tsam na bcom ldan 'das kyis bshos gsol bar brtsams pa} यावद्भगवान् यवान्परिभोक्तुमारब्धः वि.व.१४०क/१.२९.
bshos gsol zhing 'khod
क्रि. भोजयति — {bdag cag gi phyir nye du rnams kyis sangs rgyas la sogs pa dge slong dge 'dun rnams bshos gsol zhing 'khod do//} ज्ञातयो अस्मदर्थे बुद्धप्रमुखं भिक्षुसङ्घं भोजयन्ति अ.श.१२४ख/११४.
Sha
ष (देवनागरीवर्णः) — {Sha zhes brjod pa dang skye mched drug gzhom zhing mngon par shes pa drug dang ye shes thob pa'i sgra byung ngo //} षकारे षडायतननिग्रहणा (णषड पा.भे.)भिज्ञज्ञानावाप्तिशब्दः (निश्चरति स्म) ल.वि.६८क/८९; {kAr ShA pa Na} कार्षापणः बो.भू.१३६क/१७५; र्- {i Sha b+ha} ऋषभः ल.अ.५६ख/१.
ShaD+dza
पा. षड्जः, गीतस्वरभेदः — {glu'i dbyangs Sha D+dza dang ri Sha b+ha dang gA na d+ha ra dang d+hai wa ta dang ni ShA da dang ma d+h+ya ma dang kai shi ka dang glu'i dbyangs mang por sbyar ba la sogs pa dang ldan zhing} षड्जर्षभगान्धारधैवतनिषादमध्यमकैशिकगीतस्वरग्राममूर्छनादियुक्तेन ल.अ.५६ख/१.
