तिब्बती-संस्कृत-शब्दकोशः(जीत सैन नेगी-कृतः)/भाग-४
- sga
- १. = {bca' sga} शुण्ठी — तालीसचव्यमरिचं सदृशं द्विरंशां मूलानुगां मगधजां त्रिगुणां च शुण्ठीम् । कृत्वा गुडं त्रिगुणितं त्रिसुगन्धयुक्तं कासाग्निमान्द्यगुदजज्वररुक्षु दद्यात् यो.श.२१; शुण्ठी महौषधम् । स्त्रीनपुंसकयोर्विश्वं नागरं विश्वभेषजम् अ.को.२.९.३८; नागरम् यो.श.४५ २. भाण्डम्, अश्वभूषा; द्र.— {rta'i sga} छो.को.१५४.
- sga skam po
- = {bca' sga/}
- sga pi pho gsum
- = {sga dang pi pi ling dang pho ba ris gsum} मि.को.५६क; द्र.— {tsha ba gsum/} {drod gsum/}
- sga rlon pa
- = {sge'u gsher} आर्द्रकम् मि.को.४०ख ।
- sgang
- १. = {mtho ba} उन्नतम् — परिमार्गन् समन्तदिग्विदिक्षु देशप्रदेशोपचारेषु निम्नोन्नतसमविषमेषु ग.व्यू.१९ख/११७ २. पुलिनम् — {chu bos nyer bzhag de ni sgang} तोयोत्थितं तत्पुलिनम् अ.को.१.१२.९.
- sgang dang gshong
- निम्नोन्नतम् — परिमार्गन् समन्तदिग्विदिक्षु देशप्रदेशोपचारेषु निम्नोन्नतसमविषमेषु ग.व्यू.१९ख/११७.
- sgang pa
- =(?)= {smrargang pa} औदरीयकम् म.व्यु.४०२८.
- sgang bu
- = {sran ma sogs kyi gong bu} सिम्बा, शमी मि.को.३६क ।
- sgang gshong
- = {sgang dang gshong /}
- sgab
- = {'gab/}
- sgab khung
- = {sgyid khung /}
- sgam
- पेटकः, पिटकः श्री.को.१६८क; = {snod sgam} छो.को.१८३.
- sgal tshigs
- पृष्ठवंशः, पृष्ठास्थि — बोधिसत्त्व एवं काये स्मृतिमुपस्थापयति, अयं कायः पादपादाङ्घुलिजङ्घोरुत्रिकोदरनाभिपृष्ठवंशकपालमात्रसमूहः शि.स.१२८क/१२४; पृष्ठीवंशः — तत्र देह शंकलिका श्रोणीकटाहमुपादाय । पृष्ठीवंशो यावत्, यत्र शिरस्कपालं प्रतिष्ठितम् श्रा.भू.१४३ख/३७२.
- sgal tshigs la dga'
- = {sgal tshigs la dga' ba/}
- sgal tshigs la dga' ba
- पृष्ठवंशचरः, नारकीयपक्षिभेदः — एवमर्थानुरूपसंज्ञा दन्तोत्पाटका नाम …पृष्ठवंशचरा नाम, मर्मगुह्यका नाम पक्षिणः शि.स.४५क/४३.
- sgu
- = {sgu ba/} {sgu bo/}
- sgu can
- वि. कुटिलम्, अनृजु छो.को.१५५/रा.को.२.१३७.
- sgu ba
- प्राग्भारः — तस्मिन् मार्गे पुरुषो जीर्णः…खरखरावसक्तकण्ठः प्राग्भारेण कायेन दण्डमवष्टभ्य ल.वि.९५ख/१३६; भग्नता — कायस्य जीर्णता भग्नता कुब्जता शि.स.४९क/४६.
- sgu bo
- वि. कुटिलः — किंचित्संकोचकुटिलः प्रयाति स्थविरः शनैः । हारितं यौवनमणिं वीक्षमाण इवावनौ अ.क.७९.८.
- sgug
- = {sgug pa/}
- sgug mkhan
- वि. प्रतीक्षकः; प्रतीक्षी द.को.१६६/मो.को.६७४.
- sgug pa
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {bsgug pa/} भूत. {bsgugs pa/} विधौ {sgugs}) प्रतीक्षते; प्रतीक्षति द.को.१६६/मो.को.६७३ • सं. प्रतीक्षा, प्रतीक्षणम् बो.को.१.५८९/रा.को.२.२६८; द्र. {bsgugs pa/}
- sgug pa po
- = {sgug mkhan/}
- sgug byed
- क्रि. तिष्ठति — {lam sgug byed} परिपन्थं च तिष्ठति बो.अ.८.१२२.
- sgugs
- क्रि. = {sgug pa} इत्यस्याः विधौ ।
- sgud po
- = {chung ma'i pha} श्वशुरः, पत्न्याः पिता बो.को. १.५८९/रा.को.५.१७७; {chung ma'i pha ni mag pa'i sgud po yin} द.को.१६६.
- sgud mo
- = {chung ma'i ma} श्वश्रूः, पत्न्याः माता बो.को.१.५८९/रा.को.५.१७७; {chung ma'i ma ni mag pa'i sgud mo yin} द.को.१६६.
- sgur
- वि. = {sgur po} कुब्जः — खञ्जः काण्डरिकः काणः कुणिः कुब्जोऽथ वामनः वि.सू.४ख/४; = {sgur ba/}
- sgur po
- वि. = {sgur ba} कुब्जः — अपनीयन्ताम् अमङ्गल्याः काणकुब्जबधिरान्धमूकविसंस्थितविरूपरूपा अपरिपूर्णेन्द्रियाः ल.वि.६३क/८३; एवं शिक्षमाणः सुभूते बोधिसत्त्वो महासत्त्वो नान्धो भवति …न कुब्जो भवति अ.सा.३७२ख/२११; अन्तःकुब्जः म.व्यु.८९०२; अन्तर्बहिर्विकुब्जः वि.सू.१२क/१३.
- sgur ba
- • वि. [1] = {sgur po} कुब्जः — तस्मिन् मार्गे पुरुषो जीर्णः…पलितकेशः कुब्जः ल.वि.९५ख/१३६; विभुग्नः म.व्यु.४१०० [2] = {gug pa} नतम् — अरालं वृजिनं जिह्ममूर्मिमत्कुञ्चितं नतम् । आविद्धं कुटिलं भुग्नं वेल्लितं वक्रम् इत्यपि अ.को.३.१.६९ • सं. कुब्जता — कायस्य जीर्णता भग्नता कुब्जता शि.स.४९क/४६.
- sgul
- = {sgul ba/}
- sgul bskyod
- वि. = ग्. {yo 'gul} चञ्चलम् मि.को.१४६ख ।
- sgul ba
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि., भूत. {bsgul ba/} विधौ {sgul}) कम्पयति स्म — काश्चित् कदल्य इव वायुविधूता उरू कम्पयन्ति स्म ल.वि.१५७क/२३४ • सं. संप्रवेधनम्, ओ नता — चक्रवालसमचित्तेन सर्वदुःखासंप्रवेधनतया बो.प.७७ • वि. क्षोभ्यम् — {mi sgul ba} अक्षोभ्यम् ग.व्यू.३९ख/१३४; कम्प्यम्, द्र.— {sgul ba} कम्पयति स्म ल.वि.१५७क/२३४; प्रकम्प्यम् — {mi sgul ba} अप्रकम्प्यः म.व्यु.३०३१.
- sgeg
- = {sgeg pa/}
- sgeg 'chos
- हेला मि.को.४२क ।
- sgeg ldan
- वि. शृङ्गारिणी — तारुण्येन निपीतशैशवतया सानङ्गशृङ्गारिणी तन्वङ्ग्याः सकलाङ्गसंगमसखीभङ्गिर्नवाङ्गीकृता अ.क.६४.११७.
- sgeg pa
- • सं. १. विलासः — अभ्रूविलासमस्पृष्टमदरागम् मृगेक्षणम् । इदन्तु नयनद्वन्द्वं तव तद्गुणभूषितम् का.आ.२.१८२ २. लास्यम्, भावाश्रयं नृत्यम् — {sgeg dang rol dang stabs la sogs lta ba'i don yin} लास्यच्छलितशाम्यादि प्रेक्ष्यार्थम् का.आ.१.३९; तन्व्या लास्यविलासशिष्यकलनां भ्रूयुग्ममासेवते अ.क.६६.८७; ३. पा. शृङ्गारः, रसभेदः — शृङ्गारवीरकरुणाद्भुतहास्यभयानकाः । वीभत्सरौद्रौ च रसाः अ.को.१.७.१७; म.व्यु.५०३६ ४. पा. लास्या, मुद्राभेदः — लास्यादयो मुद्राऽनन्ताः…तद्यथा लास्या योगेन लास्या भवति वि.प्र.१७९क/३.१९२ ५. मण्डनम् — स तथा संवृतेन्द्रियः प्रतिसंख्यायाहारमाहरति । न दर्पार्थं…न मण्डनार्थम् श्रा.भू.५ख/१०; तत्र यत् स्नानप्रसाधनानुलेपनमिदमुच्यते तेषां मण्डनम् श्रा.भू.३६ख/८८ ६. पा. विडम्बितम्, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते प्राग्वल्लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे…हास्ये लास्ये नाट्ये विडम्बिते…इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८ • वि. लासकः — यावज्जीवं मानुष्यकेभ्यो रतिक्रीडाभ्य आवरणकिया नटनर्तनकहासकलासकादिसंदर्शनप्रतिविरमणतया बो.भू.१०४ख/१३४.
- sgeg pa nyid
- शृङ्गारता — प्राक्प्रीतिर्दर्शिता सेयं रतिः शृंगारतां गता । रूपबाहुल्ययोगेन तदिदं रसवद्वचः का.आ.२.२७८.
- sgeg pa rdo rje
- ना. १. ललितवज्रः, आचार्यः ब.अ.३६७ २. लीलावज्रः, ऋषिः ब.अ.२०४.
- sgeg ma
- = {sgeg ldan ma} मानिनी, मानवती स्त्री अ.को.२.६.३.
- sgeg mo
- ना. लास्या, पूजादेवी — द्वादशपूजादेवीनां बीजाक्षराणि…बीजाक्षरर्निष्पन्ना यथासंख्यं नृत्या वाद्या गन्धा माला धूपा दीपा नैवेद्या अक्षता लास्या हास्या गीता कामा वि.प्र.३१क/४.४.
- sgeg mo'i phyag rgya
- पा. लास्यामुद्रा — ततो लास्यामुद्रां बद्ध्वैवं वदेत् स.दु.१४३/१४२; द्र.— {sgeg pa/}
- sgeg rdzas
- • सं. शौटीर्यम् — {sgeg rdzas su 'gyur ba} शौटीर्यमुद्वहन्तीम् वि.सू.७४ख/९१ • वि. शौटीरः, गर्वान्वितः म.व्यु.९३३७.
- sgeg rdzas su 'gyur ba
- वि. शौटीर्यमुद्वहन्ती — न सुवर्णरूप्यखचिताम्…अन्यद् वा शौटीर्यम् उद्वहन्तीम् वि.सू.७४ख/९१.
- sge'u
- १. = {btsong} सुकन्दकः, पलाण्डुः — पलाण्डुस्तु सुकन्दकः अ.को.२.४.१४७ २. = {me mo} लतार्कः, हरितपलाण्डुः म.व्यु.५७३२; लतार्कद्रुर्द्रुमौ तत्र हरिते अ.को.२.४.१४७.
- sge'u chung bsrung ba
- वि. *छण्डिकवारिकः — लोकप्रवेशसकल्पिकतयोः भोजने छण्डिकवारिकम् वि.सू.९३ख/१११; द्र.— {sgo'u chung bsrung ba} छण्डिकावारिकः म.व्यु.९०७५.
- sge'u gsher
- = {sga rlon pa} आर्द्रकम् — तद्यथा मुस्तं वचा हरिद्रार्द्रकमतिविषा वि.सू.७५ख/९३; आर्द्रकं शृङ्गवेरं स्यात् अ.को.२.९.३७; यो.श.६६.
- sgo
- १. द्वारम् — निवेशनद्वारमूलेऽवस्थितः अ.सा.४३८क/२४७; {grong khyer sgo} नगरद्वारम् अ.क.२४.१२५; स्त्री द्वार्द्वारं प्रतीहारः अ.को.२.२.१६; कपाटम् — चौरनिष्कासनकपाटपिधानवत् अभि.स्फु.१७८क/९२९; नास्फालयेत्कपाटम् बो.अ.५.७२; निःसरणम् श्री.को.१८५क २. = {thabs} द्वारम्, उपायः — संख्याप्रदर्शनद्वारेण च व्यक्तिभेदो दर्शितो भवति न्या.टी.३९ख/३५; द्वारम् उपायः ध.प्र.३६; मुखम् — अन्वयो मुखम् उपायोऽभिधेयत्वाद् यस्य तद् अन्वयमुखं वाक्यम् न्या.टी.६७ख/१७१ ३. पुटम् — {zhal gyi sgo} आस्यपुटम् सू.अ.१८१क/७६; द्वारम् — {zhal gyi sgo} मुखद्वारम् अ.सा.३९९क/२२६ ४. मुखम्, अग्रभागः — {rma'i sgo} व्रणमुखम् वि.सू.२०क/२४ ५. पा. वक्त्रम्, छन्दोविशेषः — वक्त्रञ्चापरवक्त्रञ्च साश्वासत्वञ्च भेदकम् । चिह्नम् आख्यायिकायाश्चेत्प्रसङ्गेन कथास्वपि का.आ.१.२६ ६. मुखम्, प्रारम्भः — सर्गबन्धो महाकाव्यमुच्यते तस्य लक्षणम् । आशीर्नमस्क्रिया वस्तुनिर्देशो वापि तन्मुखम् का.आ.१.१४.।०. प्रमुखम् — सर्वधर्मधातुतलप्रमुखप्रवेशेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/३०.
- sgo sgor
- द्वारे द्वारे — द्वारे द्वारे तथैवेह लिखेद् द्वारिं सुक्रोधनम् स.दु.२०९/२०८.
- sgo nas
- द्वारेण — {ba men 'dzin pa'i sgo nas ba lang dran pa} गवयग्रहणद्वारेण गोः स्मरणम् त.प.२७३क/१०१३; मुखेन — {sgrub pa'i sgo nas} विधिमुखेन त.प.२५५क/९८३; {dpe'i sgo nas} उदाहरणेन त.प.१७४क/८०६; {bsal ba'i sgo nas} निराकरणेन त.प.१क/४४८; {sbyor ba'i sgo nas} प्रयोगतः त.स.११९ख/१०३४; {las kyi sgo nas} * कर्मतः अभि.भा./१८२; {rjes su dpag pa'i sgo nas} अनुमानतः हे.बि.१३७-३/५३; {rung ba tsam gyi sgo nas} योग्यतया न्या.टी.५२क/१११.
- sgo kun 'gro
- = {chu} सर्वतोमुखम्, जलम् ङ.को.९४/रा.को.५.३०६.
- sgo kun tu lta ba'i sgron ma
- समन्तनेत्रद्वारप्रदीपः, सूत्रान्तविशेषः — सूर्यगात्रप्रवरस्तथागतः तेजोधिपते राजकुमारस्य अध्याशयं विदित्वा समन्तनेत्रद्वारप्रदीपं नाम सूत्रान्तं संप्रकाशयामास ग.व्यू.२४३ख/३२६.
- sgo kun tu snang
- = {sgo kun tu snang ba/}
- sgo kun tu snang ba
- पा. समन्तमुखावभासः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — बोधिसत्त्व एवमिमां बोधिसत्त्वभूमिमनुगतोऽचिन्त्यं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते…समन्तमुखावभासं च नाम द.भू.२६७क/५९.
- sgo kun nas mkhyen pa'i ri bzang po
- ना. समन्तमुखज्ञानभद्रमेरुः, तथागतः — तस्यानन्तरं समन्तमुखज्ञानभद्रमेरुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.
- sgo kun nas chos ston pa'i ri bo'i 'od
- ना. समन्तधर्मद्वारवह(द)नशिखराभः, तथागतः — तस्यानन्तरं समन्तधर्मद्वारवह(द)नशिखराभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.
- sgo kun nas rnam par dag pa'i rgyan
- पा. समन्तमुखविशुद्धिव्यूहः, समाधिविशेषः — समन्तचक्षुरुपेक्षाप्रतिलब्धप्रज्ञापारमितालोकनिर्जातस्य समन्तमुखविशुद्धिव्यूहस्य समाधेः सुभावितत्वात्समन्तमुखविशुद्धिव्यूहपूर्वंगमानि परिपूर्णानि दश समाध्यसंख्येयशतसहस्राण्याजायन्ते ग.व्यू.३६२ख/७७.
- sgo kun nas ye shes rnam par snang ba'i dbyangs
- ना. समन्तमुखज्ञानविरोचनघोषः, तथागतः — दक्षिणपश्चिमायां दिशि सूर्यकेसरनिर्भासायां लोकधातौ समन्तमुखज्ञानविरोचनघोषो नाम तथागतः…चक्षुष आभासमागच्छति ग.व्यू.३४७क/६६.
- sgo skyes
- द्वारशाखा — शनैः संप्रजानन् प्रविशन्निष्क्रामञ्चासङ्घर्षयन् द्वारशाखे (?) वि.सू.९ख/१०; मि.को.१४०ख; द्र.— द्वारशाखा मो.को.५०४; द्वारशाखी म.व्यु.५५६९.
- sgo skyong
- = {sgo srung ba} द्वारपालः, द्वाररक्षकः — मारीची नीलदण्डो बाह्यकायमण्डले द्वारपालः पूर्वे समरसः वि.प्र.५१क/४.५८; प्रतीहारो द्वारपालद्वाःस्थद्वाःस्थितदर्शकाः अ.को.२.८.६; कक्षावेक्षकः श्री.को.१७१ख ।
- sgo skyobs
- =(?) द्वारशाखी म.व्यु.५५६९; द्र.— {sgo skyes/}
- sgo khang
- द्वारकोष्ठकः — न द्वारकोष्ठके योगो भावयितव्यः वि.व.१८५क/२.१०९; निर्यूहः — विहारः कारितः अविद्धप्राकारतोरणो गवाक्षनिर्यूहजालार्धचन्द्रवेदिकाप्रतिमण्डितः अ.श.४६क/४०; म.व्यु.५५२५; मि.को.१४०क; प्रतोली — उभौ पाणिगृहीतं प्राकारं प्रतोली अट्टालाश्च प्रपतन्ते म.मू.२८२क/४४०.
- sgo khang steng gi bsil khang
- वाताग्रवेदिका म.व्यु.५५५०; मि.को.१४०क ।
- sgo khyams
- मण्डपः — कालचक्रमण्डलगृहपूर्वद्वारावसाने रत्नमण्डपे रत्नसिंहासनस्थो मञ्जुश्रीर्भगवान् वि.प्र.२९क/४.१.
- sgo khyud
- निर्यूहः — शून्यता षोडशस्तम्भाः कूटागारन्तु धातुभिः । निर्यूहाष्टविमोक्षैश्च वि.प्र.३४क/४.९; चतुष्कोणेषु सर्वेषु द्वारनिर्यूहसन्धिषु स.दु.१६१/१६०.
- sgo glegs
- १. कपाटम् — धर्मोदयगृहे…प्रवेशद्वारेषु…धर्मकपाटं दत्वा वि.प्र.११७ख/पृ.१५; कवाटः — {sgor sgo glegs} द्वारे कवाटः वि.सू.६क/६; कवाटिका — त्र्यम्बुकत्रैलाटाः प्रविशन्ति । भगवानाह, कवाटिका दातव्या वि.व.१८६ख/२.११०; द्र.— {sgo glegs can} कवाटिका; द्वारकपाटम् म.व्यु.५५६७; मि.को.१४०ख २. अर्गटका — {sgo glegs la brdabs pas}…{go bar bya'o} अर्गटकाकोटनेन…बोधयेत् वि.सू.९ख/१०; अर्गडका वि.सू.३३क/४१ ३. कक्षः वि.प्र.९३ख/३.५.
- sgo glegs can
- कवाटिका — जालवातायनकवाटिकाचक्रिकाघटिकासूचीनाञ्च विनिवेशनम् वि.सू.६क/६.
- sgo glegs med pa nyid
- अकपाटकत्वम् — न यस्मिन्नभिक्षुकत्वमकपाटकत्वञ्च सहितम् वि.सू.६३क/७९.
- sgo glegs gzhug
- कवाटदानम् — लयनानां द्वारकरणम् । कवाटदानम् वि.सू.९४क/११३; कवाटस्य दानम् वि.सू.८१क/९८.
- sgo rgyab
- द्वारकोष्ठः — द्वारकोष्ठे च मुक्तापटकलापप्रलम्बितानि का.व्यू.२३ख/२६१.
- sgo nga
- = {sgong} अण्डम् — एते ह्यण्डजाः पक्षिणो विरता मन्दघोषकाः अ.श.२५६क/२३५; पेशी कोषो द्विहीनेऽण्डम् अ.को.२.५.३७.
- sgo nga skyes
- = {sgo nga las skyes pa/}
- sgo nga las skye
- = {sgo nga las skye ba/}
- sgo nga las skye ba
- = {sgong skyes} अण्डजाः, योनिभेदः म.व्यु.२२८०; द्र.— {sgong las skye ba/}
- sgo nga las skyes
- = {sgo nga las skyes pa/}
- sgo nga las skyes pa
- = {sgong skyes} 1. पा. अण्डजाः, योनिभेदः — चतस्रो योनयस्तत्र सत्त्वानाम् अण्डजादयः अभि.को.३.८; अण्डजा वा जरायुजा वा संस्वेदजा वा औपपादुका वा स.पु.१२९ख/२०५ २. अण्डजः [1] = {bya} पक्षी — एते ह्यण्डजाः पक्षिणो विरता मन्दघोषकाः अ.श.२५६क/२३५ [2] उत्पत्तिक्रमभेदः — उत्पत्तिक्रमो द्विधा । एको जरायुजः, द्वितीयोऽण्डजः वि.प्र.४९क/४.५१.
- sgo nga'i sbubs
- अण्डकोषः — अर्हन् संवृत्तः त्रैधातुकवीतरागः…विद्याविदारिताण्डकोषः अ.श.५१क/४४; अण्डकोशः — मोहाण्डकोशसंछन्नम् र.वि.१.१३६.
- sgo nga'i mdzod
- = {sgo nga'i sbubs} मुष्कः, अण्डकोशः श्री.को.१६४ख ।
- sgo can
- उ.प. द्वारः — {gzugs brnyan skye ba'i sgo can} प्रतिबिम्बोदयद्वारा त.स.१२ख/१४५; द्वारकम् — {don gyi sgo can} अर्थद्वारकम् त.प.३३२ख/३८०; मुखी — आत्मदृष्टिरेवासौ द्विमुखीति । आत्मात्मीयमुखी एका द्रव्यतोऽस्तीति अ.श.९९ख/७७८.
- sgo gcod
- = {sgo gcod pa/}
- sgo gcod pa
- • क्रि. कपाटः पिधीयते — द्वितीयेन तदप्रवेशाय कपाटः पिधीयते अभि.स्फु.१७८ख/९२९ • सं. कपाटपिधानम् — द्वाभ्यां चौरनिष्कासनकपाटपिधानवत् अभि.भा.१८क/९२९.
- sgo gcod par byed
- क्रि. कपाटं पिधीयते — विमुक्तिमार्गेण च विसंयोगप्राप्तिकपाटं पिधीयते अभि.स्फु.१७८ख/९२९.
- sgo bcad
- १. द्वारं पिहितम् — प्रविष्टमात्रस्य चास्य द्वारं पिहितम् अ.श.१०१ख/९१ २. बद्धद्वारम् — बद्धद्वारपरिवृतस्थत्वमारक्षितत्वं भिक्षूणां ग्रथितत्वमधोनिवसनस्य वि.सू.१२ख/१४.
- sgo bcad pa
- = {sgo bcad/}
- sgo lcags
- तालकम् — तत्तार(ल)ककुञ्चिकेन पुरतः स्थित्वा रोचनोपक्रमं ‘स्थविरामुकविहारः सलाभः सचीवरिको गृहाण’ इति यथागुणम् वि.सू.६१ख/७८; म.व्यु.५९०५.
- sgo cha
- द्वारकोशः (ओ ष्ठः ?) — औपरिष्टस्य वा द्वारकोशस्य वि.सू.३३क/४२; {go cha gzhug par bya} द्वारकोशदानं संपादयेत् वि.सू.३३क/४१.
- sgo cha gzhug par bya
- क्रि. द्वारकोशदानं संपादयेत् — द्वारकोश(ष्ठ ?)दानं संपादयेत् । अर्गडकानाञ्च । वातायनानां मोक्षम् । विहारस्य कर्तृत्वम् वि.सू.३३क/४१.
- sgo gnyis can
- वि. द्विमुखी, मुखद्वयवती — आत्मदृष्टिरेवासौ द्विमुखीति । आत्मात्मीयमुखी एका द्रव्यतोऽस्तीति अहङ्कारममकारमुखद्वयवती इत्यर्थः अभि.स्फु.९९ख/७७८; = {sgo gnyis pa/}
- sgo gnyis pa
- वि. द्विमुखी, मुखद्वयवती — आत्मानमेव तत्र वासिनं पश्यन्नात्मीयं पश्यतीति आत्मदृष्टिरेवासौ द्विमुखी अभि.भा.२२४-२/७७८; = {sgo gnyis can/}
- sgo gtan
- अर्गडम्, अर्गलम् — द्वारे कवाटार्गडकटकायामपट्टसमायोजनम् वि.सू.६क/६; अर्गलम् लो.को.५४४.
- sgo gtan bsdams pa
- वि. स्पर्शितार्गलः — {sgo gtan bsdams pa yi khang pa brtsegs par} कूटागारे स्पर्शितार्गले लो.को.५४४.
- sgo gtan zung can
- चक्रिका म.व्यु.९३४४.
- sgo stegs
- = {sgo'i them pa} देहलिः, ओ ली, = {sgo them 'og gi rdo shing bsgrig pa} मि.को.१४१क ।
- sgo bstan pa
- =(?) कीलः — तत्कीलोपविचारान्तोऽतदादिः । एवं राजकुलनगरयोः वि.सू.४७क/६०.
- sgo tha dad pa nas bsags pa
- नानामुखोपचितम् लो.को.५४४.
- sgo them
- = {sgo'i them pa/}
- sgo them nang
- = {sgo mdo} अजिरम्, अङ्गनम् मि.को.१४१क ।
- sgo mtha' yas pa
- अनन्तमुखः — {'phags pa sgo mtha' yas pa sgrub pa zhes bya ba'i gzungs} आर्यानन्तमुखसाधकनामधारणी क.त.१४०.
- sgo dang sgo can gyi dngos po
- द्वारद्वारिभावः ।
- sgo dang ldan pa
- ना. द्वारवती, नगरम् — दक्षिणापथे द्वारवती नाम नगरी । तत्र महादेवो देवः प्रतिवसति ग.व्यू.७५क/१६६.
- sgo dod pa
- =( {gdod pa} ?) शोधनमुखम् — खुद्दलिका द्विलयनिका मध्ये सुरुङ्गा…शोधनमुखं कर्तव्यम् वि.व.१८६क/२.११०.
- sgo drug
- षण्मुखः — {'phags pa sgo drug pa zhes bya ba'i gzungs} आर्यषण्मुखनामधारणी क.त.१४१.
- sgo drung
- प्रघाणः — प्रघाणप्रघणालिन्दा बहिर्द्वारप्रकोष्ठके अ.को.२.१.१२.
- sgo gdan zung can
- = {sgo gtan zung can/}
- sgo gdod
- = {sgo gdod pa/}
- sgo gdod pa
- द्वारकरणम् — {gnas khang gi sgo gdod do} लयनानां द्वारकरणम् वि.सू.९४क/११३; वातायनमोक्षेष्टकास्तरदानोदकभ्रममोक्षद्वारकरणकवाटकटकदानम् वि.सू.३९ख/५०.
- sgo mdun
- १. मुखम्, गृहादिपुरोदेशः — मुखं निःसरणम् अ.को.२.३.१९ २. = {sgo drung} प्रघणः — प्रघाणप्रघणालिन्दा बहिर्द्वारप्रकोष्ठके अ.को.२.१.१२ ३. पुरद्वारम्, गोपुरम् — भ्रमेद् उन्मत्तव्रतमाश्रितः …चतुष्पथे पुरद्वारे राजद्वारे मठेऽपि वा स.उ. २१.१६.
- sgo mdo
- अङ्गनम् मि.को.१४१क; प्राङ्गणम् मि.को.१४१क ।
- sgo na gnas pa
- वि. द्वारस्थः — तस्या जपकाले …परमाणुरजोपमा बोधिसत्त्वाः सन्निपतन्ति, षट्पारमिता द्वारस्था भवन्ति का.व्यू.२३क/२९२; द्र.— {sgo gnas/} {sgo pa/}
- sgo na gnas par 'gyur
- क्रि. द्वारस्थो भवति — तस्या जपकाले.....परमाणुरजोपमा बोधिसत्त्वाः सन्निपतन्ति, षट्पारमिता द्वारस्था भवन्ति का.व्यू. २३०क/२९२.
- sgo gnas
- द्वास्थः, द्वारे स्थितः — जिनस्य द्वास्थम् आनन्दं स प्रवेशमयाचत अ.क.८०.४१; द्र.— {sgo gnas/} {sgo pa/}
- sgo pa
- = {sgo srung} द्वारपालः, द्वाररक्षकः ल.वि.६१ख/८०; द्वाःस्थः — बलात्प्रविशतां बाह्याङ्गणं श्रीमतां द्वाःस्थाघातवतां मुहुर्विचलताम् अ.क.४७.६२; द्वारपालपुरुषः — स च द्वारपालपुरुष उद्बद्धभिण्डिपालः कालकूटव्यग्रहस्तो लोहिताक्षः का.व्यू.२०६क/२६३; द्वारी — द्वारे द्वारे तथा द्वारीं लिखेत् स.दु.२०३/२०२; दौवारिकः — दौवारिकानुचरसाधर्म्यादिति । दौवारिकसधर्माणौ कामच्छन्दव्यापादौ अभि.स्फु.१३२क/८४०; द्र.— {sgo gnas/} {sgo pa/}
- sgo dpon
- = {sgo pa} दौवारिकः — अत्र चत्वारो महाराजानो दौवारिकाः स्थापिताः अ.श.२४०क/२२०; = {sgo srung /}
- sgo phag
- =(?) कवाटसन्धिः — {sgo phag tu yib nas 'dug go} कवाटसन्धौ च निलीयावस्थितः वि.व.२८३क/१.१००.
- sgo phye shig
- क्रि. द्वारं प्रयच्छ — अम्ब द्वारं प्रयच्छ वि.व.१६९क/२.१००.
- sgo 'phar
- कपाटम् — ततो राजा मङ्गलद्वारस्य महान्ति कपाटानि कारयति स्म ल.वि.९५क/१३५; कपाटपुटम् म.व्यु.५५६८; मि.को.१४०ख; द्वारकपाटम् — निर्वाणनगरद्वारकपाटपुरभेदि च त.स.१३२क/११२०.
- sgo ba
- १. विनियोजनम्, द्र.— {sgo bar byed} विनियोजयति बो.भू.१४२ख/१८३ २. = {sgo pa} दौवारिकः म.व्यु.३७३८.
- sgo ba nyan pa
- सुमुखी त.प. ।
- sgo bar byed
- क्रि. विनियोजयति — {las la zho shas 'tsho ba dag sgo bar byed} कर्मणि…पौरुषेयान्नियोजयति बो.भू.१४२ख/१८३.
- sgo bye ba
- भू.का.कृ. प्रावृतः — दूष्यगञ्जाश्च विविधरत्नगञ्जाश्च प्रावृताः संदृश्यन्ते स्म ल.वि.४२ख/५७.
- sgo dbye
- = {sgo dbye ba/}
- sgo dbye ba
- • क्रि. द्वारम् उद्घाटयेत् — द्वारोद्घाटनमन्त्रमुद्रया द्वारम् उद्घाटयेत् स.दु.१७३/१७२ • सं. द्वारमोक्षः — काल्यम् उत्थाय द्वारमोक्षो दीपस्थालकोद्धरण…अनुप्रदानानि वि.सू.८७ख/१०५; द्वारोद्घाटनम् — द्वारोद्घाटनमन्त्रमुद्रया द्वारम् उद्घाटयेत् स.दु.१७३/१७२.
- sgo dbye ba'i sngags
- द्वारोद्घाटनमन्त्रः — {sgo dbye ba'i sngags dang phyag rgyas sgo dbye'o} द्वारोद्घाटनमन्त्रमुद्रया द्वारम् उद्घाटयेत् स.दु.१७३/१७२.
- sgo dbye bar bya
- क्रि. द्वारं दद्युः — नाप्रत्यभिज्ञाताय सभयतायां द्वारं दद्युः वि.सू.९२ख/१११.
- sgo mo
- = {sgo} द्वारम् — द्वारं हि परमार्थस्य विज्ञप्तिर्द्वयवर्जिता ल.अ.८१क/२८; मुखम् — मोक्षद्वारत्वादिति । द्वारार्थो मुखार्थ इति दर्शयति अभि.स्फु.३०२क/११६५; प्रतीहारः मि.को.१४०ख ।
- sgo mo che
- गोपुरम्, पुरद्वारम् — पुरद्वारं तु गोपुरम् अ.को.२.२.१६; = {grong khyer sogs kyi rgyal sgo chen po la} मि.को.१४०ख ।
- sgo rtsa
- = {sgo drung} आलिन्दः — प्रघाणप्रघणालिन्दा बहिर्द्वारप्रकोष्ठके अ.को.२.१.१२.
- sgo zhe
- =(?) द्वारम् — अस्मिन् काये चक्षुः सुषिरमिति वा यावन्मुखं वा मुखद्वारं वा शि.स.१३७ख/१३३.
- sgo bzhi pa
- वि. चतुर्द्वारम् — मण्डलम्…चतुष्कोणं चतुर्द्वारं वज्रसूत्रैरलङ्कृतम् हे.त.२३ख/७८.
- sgo bzang po
- ना. १. सुमुखम्, नगरम् — दक्षिणापथे श्रमणमण्डले जनपदे सुमुखं नाम नगरम् । तत्र इन्द्रियेश्वरो नाम दारकः प्रतिवसति ग.व्यू.३९६क/१०१ २. सुमुखा, राजधानी — अत्युच्चगामिनस्तथागतस्य सत्त्वानामनुकम्पार्थं सुमुखां नाम राजधानीं प्रविशतः ग.व्यू.६५क/१५६ ३. सुमुखः — {'phags pa sgo bzang po zhes bya ba'i gzungs} आर्यसुमुखनामधारणी क.त.६१४.
- sgo yab
- =*चैरकः — तोरणस्योत्स्रयणम् । चैरकस्य करणं वेदिकयास्य परिक्षेपः वि.सू.९९ख/१२०.
- sgo lam
- = {sgo'i bu ga} निःसरणम्, द्वारमुखम्; मि.को.१४१क ।
- sgo sham pa
- विधिः म.व्यु.७५४१.
- sgo srung
- = {sgo pa} द्वारपालः — सुनेत्रो नाम राक्षसेन्द्रो बोधिसत्त्वसङ्गीतिप्रासादद्वारपालो दशानां राक्षससहस्राणां प्रमुखः ग.व्यू.२९०क/३४१; द्वारस्थः — क्षितिपतेर्द्वारस्थैर्वारिताश्चिरम् अ.क.७९.४१; प्रतिहारः — प्रतीहारो द्वारपालद्वाःस्थद्वाःस्थितदर्शकाः अ.को.२.८; द्र.— {sgo srungs/}
- sgo srung ba
- = {sgo srung /}
- sgo srungs
- = {sgo srung} द्वारपालकः — यदि द्वारेण यास्यामि राजा द्वारपालकान् रक्षकांश्च दण्डेन उत्सादयिष्यति वि.व.२१५क/१.९०; दौवारिकः — कुशः कुमारोऽन्तःपुरं प्रवेशितुमारब्धः । दौवारिकेण पुरुषेण निवार्यते वि.व.१९२क/१.६६; = {sgo pa/}
- sgo srungs ma
- द्वारपालिका, द्वाररक्षिका — निःसृत्य दक्षिणे द्वारे चौरी सा द्वारपालिका हे.त.२४क/७८.
- sgo gseb
- कुञ्चिका — {sgo gseb kyi bu ga} कुञ्चिकाविवरम् प्र.अ.२०४ख/२०८.
- sgo bsrungs pa
- = {sgo srung} द्वारपालः, द्वाररक्षकः म.व्यु.३७३७.
- sgog skya
- १. लशुनम् — गृञ्जनं लशुनं चैव योगी नित्यं विवर्जयेत् शि.स.७५ख/७४; लशुनं गृञ्जनकं तथा । पलाशशाखोटकं चैव पलाण्डुं ससुरासवा म.मू.२७७क/४३५ २. पलाण्डुः — न लशुनं पलाण्डुं गृञ्जनकं वा परिभुञ्जीत वि.सू.७७ख/९५; — पलाण्डुना खण्डितकण्डलेन संस्पृष्टमात्रः प्रलयं जगाम अ.क.५९.८५.
- sgog pa
- १. लशुनम् — नोद्वात्यसह्यं लशुनः स्वगन्धम् अ.क.५३.४६; लशुनं प्रथमं गन्धम् हे.त.२०क/६४; महौषधम् । लशुनं गृञ्जनारिष्टमहाकन्दरसोनकाः अ.को.२.४.१४८; अरिष्टम् मि.को.८७क; गृञ्जनम् मि.को.५९ख २. पलाण्डुः — हिङ्घुगन्धः पलाण्डुश्च गर्भिण्या गर्भदर्शनम् ल.अ.१८९ख/१६२.
- sgog tsong
- = {sgog btsong /}
- sgog btsong
- पलाण्डुः — अपलाण्डुभक्षाणां पलाण्डुसंमिश्रं पलाण्डुसंसृष्टम्…इत्येवंभागीयम् अप्रतिरूपं दानं न ददाति बो.भू.७२ख/८५.
- sgong
- १. = {sgo nga} अण्डम् — अण्डकललादिगतः पृथग्जनः कायेन समन्वागतः, न कायकर्मणा इति शास्त्रे वचनात् अभि.स्फु.१७२ख/९१७ २. = {gong bu} गोलकः, अण्डाकारवस्तु — भ्रान्तेः अपश्यतो भेदं मायागोलकभेदवत् प्र.वा.२.१०४; {sa sgong} लेष्टुः अ.को.२.९.१२.
- sgong skye
- = {sgong las skye ba}
- sgong skyes
- १. अण्डजः [1] = {nya} मत्स्यः — पृथुरोमा झषो मत्स्यो मीनो वैसारिणोऽण्डजः अ.को.१.१२.१७ [2] = {bya} पक्षी अ.को.२.५.३३ [3] = {sbrul} सर्पः श्री.को.१७६ [4] = {rtsangs pa} कृकलासः श्री.को.१७६क २. = {gla rtsi} अण्डजा, कस्तूरी श्री.को.१७६क ३. पा. अण्डजाः — हंसक्रोञ्चमयूराश्च शुकसार्यादयोऽण्डजाः स.उ.२.३; पृथिवीजातिः तर्वादयः स्थावराः…वायुजातिः अण्डजाः......एवमष्टधा जातिः वि.प्र.४५ख/४.४७; द्र.— {sgo nga las skyes pa/}
- sgong gi 'khrul pa'i shes pa
- मायागोलकविज्ञानम् — अभेदाध्यवसायेन भिन्नरूपेऽपि वृत्तितः । मायागोलकविज्ञानमिव भ्रान्तमिदं स्थितम् त.स.१८क/१९८.
- sgong phug
- = {ro thab} चित्या, चिता — चिता चित्या चितिः स्त्रियाम् अ.को.२.८.११७; चितिः मि.को.१४२क ।
- sgong las skye ba
- वि. अण्डजः — {sgong las skye ba'i skye gnas} अण्डजयोनिः अभि.स्फु.१७३ख/९१९; = {sgo nga las skye ba/} {sgong skyes/}
- sgong las skye ba'i skye gnas
- पा. अण्डजयोनिः, सत्त्वानां योनिभेदः — अधिमात्रायामण्डजसंस्वेदजयोन्योः अभि.स्फु.१७३ख/९१९.
- sgom
- = {sgom pa/}
- sgom pa
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {bsgom pa/} भूत. {bsgoms pa/} विधौ {sgoms}) भावयति — कथं च बोधिसत्त्वोऽपकारिषु सत्त्वेषु सुहृत्संज्ञां भावयति बो.भू.१०२ख/१३१; शीलयति — यत्तत्रैवालम्बने विकल्पस्याप्रवृत्तिं शीलयन्ति, तच्छीलं पारमिता च सा ल.अ.१५०क/९६; भावयते — भावयते सद लौकिकध्यानम् रा.प.२३७क/१३२; भाव्यते — स्मृत्युपस्थानदोषाणां प्रतिपक्षेण भाव्यते सू.अ.२२६क/१३६ • सं. १. भावनम् — श्रवणं हि औदारिकं चिन्तनभावनं सूक्ष्मम् सू.अ.२१३क/११७; भावना — भावना हि द्विधा, शब्दभावना अर्थभावना च प्र.अ.८-३/१५; विभावना — कथं महामते बोधिसत्त्वो महासत्त्वः स्वचित्तदृश्यविभावनाकुशलो भवति ल.अ.८७क/३४ २. पा. भावना, दशधर्मचर्यासु एका — लेखना पूजना दानं श्रवणं वाचनम् उद्ग्रहणं प्रकाशना स्वाध्यायनं चिन्तना भावना म.व्यु.९१२ • वि. = {sgom pa po} भावनः पद्ममण्डलसंकाशं भावयेत्पद्मभावनैः गु.सि.८६क/१२; ध्यायी — य आस्वादनासम्प्रयुक्तध्यानध्यायी अभि.स्फु.१०९ख/७९६.
- sgom pa po
- वि. भावकः — नास्ति भावको न भावोऽस्ति, मन्त्रं नास्ति न देवता हे.त.६क/१६.
- sgom pa ma
- पा. भावकी, नाडीभेदः — अभेद्या सूक्ष्मरूपा…भावकी सेका…ललनावधूती रसना हे.त.२ख/४.
- sgom pa med
- = {sgom pa med pa/}
- sgom pa med pa
- अभावना — भावनेऽभावने चैव तद्विपर्यय एव च । अयथार्थश्च विज्ञेयो विकल्पो भावनापथे अभि.अ.५.२९.
- sgom pa la dga' ba
- पा. भावनारामता म.व्यु.१६४५; = {sems rtse gcig par gnas pa'i yon tan} मि.को.१२०क ।
- sgom pa las byung ba
- = {sgom byung /}
- sgom pa'i rnam pa la 'jug pa
- पा. भावनाकारप्रविष्टः, मनस्कारभेदः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च सू.अ.१६६ख/५८.
- sgom pa'i sbyor ba
- पा. भावनायोगः — साधको दृढनिश्चयः…भावनायोगतत्परः गु.सि.८.१९.
- sgom pa'i rab
- भावनाप्रकर्षः — तदिह स्फुटाभत्वारम्भावस्था भावनाप्रकर्षः । अभ्रकव्यवहितमिव यदा भाव्यमानं वस्तु पश्यति सा प्रकर्षपर्यन्तावस्था न्या.टी.४४क/६८.
- sgom pa'i lam
- पा. भावनापथः, भावनामार्गः — चिन्तातुलनानिध्यानानि अभीक्ष्णं भावनापथः । निर्वेधाङ्गेषु दृङ्मार्गे भावनामार्ग एव च अभि.अ. ४.५३.
- sgom par byed
- = {sgom par byed pa/}
- sgom par byed pa
- • क्रि. भावयति — निरोधं साक्षात् करोति, मार्गं भावयति अभि.भा.१७ख/९२७; भाव्यते — यद्यद् भूतमभूतं वा भाव्यते त.प.३११क/१०८४ • सं. भावना — यथोद्गृहीतानां धर्माणां कायेन वाचा मनसा चानुवर्तना सम्यक्चिन्तना भावना च बो.भू.६४ख/७६.
- sgom par byed pa yin
- क्रि. भावयति — स प्रज्ञापारमितां भावयति अ.प्र.१०ख/६; द्र.— {sgom par byed pa/}
- sgom pas spang bar bya ba
- वि. = {bsgom pas spang bar bya ba} भावनाहेयम् म.व्यु.७२५३; मि.को.२३ख; भावनाप्रहातव्यम् मि.को.२३ख ।
- sgom po
- वि. = {sgom pa po} भावकः — खधातौ भगं ध्यात्वा मध्ये कुर्वीत भावनाम्…देवतानां महावायुर्भावकश्च यथोदयम् हे.त.८ख/२४.
- sgom byung
- वि. = {sgom pa las byung ba} भावनामयम् — द्वे भावनामयं क्षान्तिध्याने वीर्यं तु सर्वगम् र.वि.५.१२.
- sgom byung ba
- = {sgom byung /}
- sgom bzhin
- व.का.कृ. भाव्यमानः — अनेन यथोक्ततन्त्रानुसारानुक्रमेण विधानेन प्रत्यहं प्रभातकाल उत्पत्तिक्रमेण भाव्यमानो भावयेत् स.दु.१३१/१३०.
- sgoms
- = {sgoms shig}
- sgoms shig
- क्रि. भावय — एवमेव सम्यक्संबोधिछन्दं श्रद्धां च प्रणिधिं च गच्छन्नपि तिष्ठन्नपि ......सततसमितमनुस्मर, मनसि कुरु, भावय शि.स. ८क/९.
- sgo'i them pa
- इन्द्रकीलः — {zhabs sgo'i them pa la bzhag pa} इन्द्रकीले पादो न्यस्तः अ.श.५७ख/४९; राजधानीं प्रविशतः इन्द्रकीलमाक्रमतः सर्वं तन्नगरं प्राकम्पत ग.व्यू.६५क/१५६.
- sgo'i bu ga'i gseb
- कुञ्चिकाविवरम् — यथा कुञ्चिकाविवरदेशस्थायां मणिप्रभायां मणिग्राहि ज्ञानं नापवरकस्थे मणौ न्या.टी.३८ख/२५.
- sgo'i me long
- = {sgo 'phar} कपाटपुटम्, द्वारकवाटम् मि.को.१४०ख ।
- sgor gnas
- = {sgo srung} द्वाःस्थः, द्वारपालः — प्रतीहारो द्वारपालद्वाःस्थद्वाःस्थितदर्शकाः अ.को.२.८.६; = {sgo pa/} {sgo na gnas pa/}
- sgor phyin pa
- वि. द्वारीभूतः — ब्रह्मोत्तरं नाम प्रासादम् । स तत्र द्वारीभूतः…ताः कथयन्ति — एहि मैत्रकन्यक, स्वागतं ते अ.श.१०१क/९१.
- sgying
- = {sgying ba/}
- sgying ba
- क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {bsgying ba/} भूत. {bsgyings pa/} विधौ {sgyings}) द्र.— {bsgyings pa/}
- sgyings
- क्रि. = {sgying ba} इत्यस्याः विधौ ।
- sgyings 'gro
- = {brgya byin gyi rdo rje} दम्भोलिः, इन्द्रस्य वज्रम् छो.को.१८७/रा.को.२.६८६.
- sgyid
- = {sgyid pa/}
- sgyid thag
- = {rkang thag} दामनी, पशुबन्धनरज्जुः मि.को.३६ख ।
- sgyid pa
- जङ्घा, शरीरावयवविशेषः — कट्यूरुपादजङ्घासु जङ्घान्तरे च मोचने मौलम् वि.सू.१९क/२२; {sgyid pa la 'khyud pas phyag 'tshal ba} जङ्घाप्रपीडनिकया वन्दनम् वि.सू.९३ख/११२.
- sgyid pa la 'khyud pas phyag 'tshal ba
- जङ्घाप्रपीडनिकया वन्दनम् — वन्दने पञ्चमण्डलकेन जङ्घाप्रपीडनिकया च वि.सू.९३ख/११२.
- sgyid lug
- = {sgyid lug pa/}
- sgyid lug 'gyur
- क्रि. विषीदेत् — एवं सुखात्सुखं गच्छन् को विषीदेत्सचेतनः बो.प.७.
- sgyid lug pa
- • क्रि. सीदामि — {rmongs pas phyis kyang sgyid lug na} यदि…पुनः सीदामि मोहितः बो.अ.४.२४ • सं. अवसादः, विषादः — नैवावसादः कर्तव्यः कुतो मे बोधिरित्यतः बो.अ.७.१७; अवसादनम् — नास्त्यावरणं वा…अवसादनं वा अज्ञानं वा अनभिसमयो वा ग.व्यू.२७६क/३५४; विषादः — किं वीर्यं…विपक्षः क उच्यते । आलस्यं कुत्सितासक्तिर्विषादात्मावमन्यना बो.अ.७.२; विषादो विषण्णता । दुष्करे कर्मणि चित्तस्य विनिवृत्तिः, अनध्यवसानमित्यर्थः बो.प.७.२; {yi chad sgyid lug} विषादैदन्यम् बो.अ.४.३८ • वि. विहतोत्साहः — क्षुत्तर्षपरिश्रमविहतोत्साहा नापयानप्रयत्नपरा बभूवुः जा.मा.३५८/२०९; शैथिलिकः — आचारविपन्ना भवन्ति…तद्धेतोः शैथिलिका भवन्ति, बाहुलिका भवन्ति शि.स.४१ख/३९; विषण्णमानसः म.व्यु.७२७२.
- sgyid lug med
- = {sgyid lug med pa/}
- sgyid lug med pa
- अविषादः — अविषादबलव्यूहतात्पर्यात्मविधेयता । परात्मसमता चैव परात्मपरिवर्तनम् बो.अ.७.१६; विषादविपरीतोऽविषादः बो.प.११९.
- sgyu
- १. = ग्. {yo sgyu} कपटः — स्फुटमपि कपटं कारयेदिति स एव बोधिचित्तविष्णुः कार्ष्ण्ये भावे मायां कारयेत् वि.प्र.२२४ख/२.८; कूटम् — {sgyu tshong} कूटवाणिज्यम् बो.भू.७५क/८७; व्याजः मि.को.१२८क; शाठ्यम् अभि.स्फु.१३६ख/८४८; निकृतिः — अर्थो यतो निकृतिचित्तमतो विरुद्धम् सू.अ.१८९क/८६ २. माया [1] परीत्तक्लेशभूमिकः धर्मः — क्रोधोपनाहशाठ्येर्ष्याप्रदासम्रक्षमत्सराः । मायामदविहिंसाश्च परीत्तक्लेशभूमिकाः अभि.को. २.२७ [2] षट्क्लेशमलेषु एकः — माया शाठ्यं मदस्तथा । प्रदाश उपनाहश्च विहिंसा चेति अभि. को.५.४९; {sgyu ni gzhan 'drid pa'o} परवञ्चना माया अभि.भा.२३३-४/८४५.
- sgyu mkhan
- वि. = {sgyu ma mkhan} मायाकारः म.व्यु.३७४९.
- sgyu can
- वि. = ग्. {yo sgyu can} शठः — पिशुनाः परुषाः शठाश्च ये भगवंस्तैः सह सङ्गतं न ते वि.व.१२७क/१.१६; धूर्तः म.व्यु.२४८८; मायावी — के पुनरह्रीकास्ते एवंविधाः ? इत्याह— शठाः । धूर्ताः, मायाविनः । परसम्पत्तावीर्ष्यालव इति यावत् वा.टी.५१ख/४.
- sgyu thabs
- = ग्. {yo sgyu} व्याजः — स भवांस्तथागतप्रवचनव्याख्यानव्याजेन इदानीं तामेव शून्यतां प्रतिक्षेप्तुम् आरब्धवान् प्र.प.९८.४०.२/१०८; प्ररोहस्य परिव्यञ्जनमज्ञातो वर्षाग्रस्योपसंपद्यङ्गीकरणं व्याजेन अस्य प्रत्यवेक्षणम् वि.सू.८क/८; कूटः, ओ टम् — विषचूर्णगर्तदारुनष्टप्रकृतिप्रेषणोरस्कन्दपत्रकूटवेताडयन्त्रप्रयोगानां पातनस्य वि.सू.१७क/१९; छलम् मि.को.४५ख ।
- sgyu 'dra
- = {sgyu ma dang 'dra ba/}
- sgyu ldan
- = ग्. {yo sgyu can} धूर्तः — मुखमाधुर्यधूर्तस्य वृत्तिर्वल्कलिनस्तव । अहो नु मोहजननी वने विषतरोरिव अ.क.२९.५९.
- sgyu 'phrul
- माया — {dkyil 'khor gyi lha la bstod pa rin po che sgyu 'phrul sbyin pa zhes bya ba} मण्डलदेवस्तोत्ररत्नमायादाननाम क.त.१४४१.
- sgyu 'phrul che
- ना. महामाया, गोतमबुद्धस्य माता — महामायाभिधा देवी…सापश्यद्दन्तिनं श्वेतं स्वप्ने कुक्षौ विहायसा । गतम् अ.क.२४.६; = {sgyu 'phrul chen mo/}
- sgyu 'phrul chen po
- महामाया — द्वादशभूमीश्वरो महामायाधरो विद्वान् महामायेन्द्रजालिकः वि.प्र.१२६क/५.
- sgyu 'phrul chen po 'chang ba
- वि. महामायाधरः — द्वादशभूमीश्वरो महामायाधरो विद्वान् महामायेन्द्रजालिकः वि.प्र.१२६क/५०.
- sgyu 'phrul chen ma
- ना. १. महामाया, गोतमबुद्धस्य माता — न चानया पुण्यमहेशाख्यसंवर्त्तनीयानि कर्माणि कृतानि यथा महामायया येनाहम् अनया पश्चिमे गर्भवासेन धारितः वि.व.१३३क/१.२२; अ.श.२०९ख/१९३ २. महामाया — बाह्ये पुनः सत्त्वार्थं प्रति महामायामहारौद्राभूत् संहारकारिणी वि.प्र.६९क/४.१२४.
- sgyu 'phrul dra ba
- ना. मायाजालम्, तन्त्रशास्त्रम् — मायाजाले महातन्त्रे या चास्मिन् संप्रगीयते । महावज्रधरैः वि.प्र.१२१क/पृ.१८.
- sgyu 'phrul dra bas mngon rdzogs pa'i byang chub
- पा. मायाजालाभिसम्बोधिः — मद्धिताय ममार्थाय अनुकम्पाय मे विभो । मायाजालाभिसम्बोधिं यथा लाभी भवाम्यहम् ना.स.७.
- sgyu 'phrul sna tshogs 'chang
- वि. विश्वमायाधरः — अनेकवर्णोऽनेकसंस्थानो विश्वमायाधरो राजा बुद्ध विद्याधरो महान् वि.प्र.७२क/४.१३३.
- sgyu 'phrul ma
- ना. माया, योगिनी — इदानीं भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषु उच्यन्ते…मायायाः या वि.प्र.१३२क/३.६३.
- sgyu byed
- = {sgyu byed pa/}
- sgyu byed pa
- • वि. मायावी म.व्यु.२४९०; मि.को.१२८क • सं. शाठ्यम् — अस्य तापसनेपथ्यावच्छादितं मायाशाठ्यसंभृतं कुहकस्वभावं प्रकाशयामि जा.मा.३३३/१९४.
- sgyu bral
- वि. शाठ्यरहितः — सा शाठ्यरहिता हृद्या सुभगा प्रियवादिनी गु.सि.८.२६.
- sgyu ma
- १. माया [1] इन्द्रजालम् — स तस्मै प्रददौ मायाविद्याः सह महर्द्धिभिः अ.क.६६.७८ [2] ऐन्द्रजालिकनिर्मितहस्त्यादिः — मायातः को विशेषोऽस्य यन्मूढः सत्यतः कृतम् बो.अ.९.१४३ [3] ना. पत्रदेवी — वैष्णव्याः प्रथमपत्रादौ श्रीः माया कीर्तिः लक्ष्मीः विजया श्रीजया श्रीजयन्ती श्रीचक्री चाष्टमा वि.प्र.४१क/४.३० [4] ना. देवी — विविधरत्नव्यूहमहामणिराजपद्मगर्भासननिषण्णा बोधिसत्त्वजनेत्री माया नाम देवी ग.व्यू.२५३ख/३३४ २. कृत्रिमः — स सर्वधर्मेषु सर्वक्लेशेषु च कृत्रिमसंज्ञां प्रतिलभते शि.स.१३२क/१२७.
- sgyu ma mkhan
- वि. = {sgyu ma mkhan po} मायावी — कल्पशतस्य अत्ययादेवंविधो मायावी लोके प्रादुर्भूय मायया लोकं भक्षयति अभि.भा.१६९-५/४३; मायाकारः — मायाकार इव ज्ञेये प्रज्ञया प्रतिपद्यते सू.अ.१८९ख/८७; मायाविधिज्ञः — मायाविधिज्ञाश्च महासमाजे जनस्य चक्षूंषि विमोहयन्ति जा.मा.२३८/४०७.
- sgyu ma mkhan po
- वि. = {sgyu ma mkhan} मायावी — बोधिसत्त्वः शठेषु मायाविषु सत्त्वेषु…अनाघातचित्तोऽप्रतिघचित्तः बो.भू.११६ख/१५०.
- sgyu ma nges par bstan pa
- मायानिरुक्तिः — {sgyu ma nges par bstan pa zhes bya ba} मायानिरुक्तिनाम क.त.२२३४.
- sgyu ma can
- वि. मायावी मि.को.८२ख; मायिकः मि.को.८२क ।
- sgyu ma chen po
- ना. महामायः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क ।
- sgyu ma mchis pa
- =( {sgyu + ma mchis pa}) वि. अमायावी — बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानाम् आशयशुद्धानाम् अशठानाम् अमायाविनाम् सु.प.२२क/२.
- sgyu ma lta bu
- वि. = {sgyu ma 'dra ba} मायोपमः — सोऽवबुध्य त्रैधातुकं दशसु दिक्षु शून्यं निर्मितोपमं मायोपमं स्वप्नमरीचिप्रतिश्रुत्कोपमं लोकं पश्यति स.पु.५३क/९३; मायावत् — प्रथमं मेघवद् भाति, सिद्धे तु मायावद् भवेत् हे.त.१२क/३६; = {sgyu ma bzhin/}
- sgyu ma lta bu'i ting nge 'dzin
- पा. मायोपमसमाधिः, समाधिविशेषः — महाकरुणोपायकौशल्यानाभोगगतेन महामते प्रयोगेन सर्वसत्त्वमायाप्रतिबिम्बसमतया अनारब्धप्रत्ययतया…अधिमुक्तितः प्रतिविभावयमाना मायोपमसमाधिं प्रतिलभन्ते ल.अ.७१ख/१९.
- sgyu ma ltar
- = {sgyu ma lta bu/}
- sgyu ma mthong ba
- वि. मायादर्शी — तद्यथापि नाम सुविक्रान्तविक्रामिन् मायादर्शी पुरुषो मायास्वभावनिर्देशं च निर्दिशति, न च मायायाः स्वभावनिर्देशः कश्चित्संविद्यते सु.प.४७ख/२५.
- sgyu ma bde mchog
- ना. मायासंवरः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क ।
- sgyu ma 'dra
- = {sgyu ma 'dra ba/}
- sgyu ma 'dra ba
- वि. = {sgyu ma lta bu} मायोपमः — {sgyu ma 'dra sogs dpe rnams kyis/} {chos rnams thams cad rab rtogs te} मायोपमादिदृष्टान्तैः सर्वधर्मान् प्रबुद्ध्य ज्ञा.सि.४.६; = {sgyu ma bzhin/}
- sgyu ma rnam par spangs pa
- पा. मायाविवर्जितः, समाधिविशेषः — तद्यथा सर्वधर्मस्वभावव्यवलोकनो नाम समाधिः......मायाविवर्जितो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.
- sgyu ma byed
- = {sgyu ma byed pa/}
- sgyu ma byed pa
- वि. = {sgyu ma mkhan} मायाकारः — पिशाचमायाकारादिनाऽधिष्ठितो भवति यदायं भावः, तदा विद्यमानोऽपि नोपलभ्यते वा.टी.६६क/२०.
- sgyu ma med pa
- = {sgyu med pa/}
- sgyu ma med pa'i tshig
- पा. अमायापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…मायापदम् अमायापदम् ल.अ.६८ख/१७.
- sgyu ma bzhin
- वि. = {sgyu ma lta bu} मायोपमः — {chos rnams thams cad sgyu ma bzhin} मायोपमाः सर्वधर्माः ल.अ.६४क/१०; = {sgyu ma 'dra ba/}
- sgyu ma'i skyes bu
- मायापुरुषः, मायाकारनिर्मितपुरुषः — तद्यथा तृणकाष्ठगुल्मलताश्रयान् मायाविद्यापुरुषसंयोगात् सर्वसत्त्वरूपधारिणं मायापुरुषविग्रहम् अभिनिष्पन्नैकसत्त्वशरीरं विविधकल्पविकल्पितं ख्यायते ल.अ.७७क/२५.
- sgyu ma'i sngags
- पा. = {sgyu ma'i rig pa} मायाविद्या — तद्यथा तृणकाष्ठगुल्मलताश्रयान् मायाविद्यापुरुषसंयोगात् सर्वसत्त्वरूपधारिणं मायापुरुषविग्रहम् अभिनिष्पन्नैकसत्त्वशरीरं विविधकल्पविकल्पितं ख्यायते ल.अ.७७क/२५.
- sgyu ma'i dra ba
- पा. मायाजालम् — मायाजालं न पर्णानि न काष्ठं न च शर्करा । मायैव दृश्यते बालैर्मायाकारेण ल.अ.१८१ख/१४८.
- sgyu ma'i rnam pa
- १. पा. मायागतः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेष — अहं कुलपुत्र मायागतस्य बोधिसत्त्वविमोक्षस्य लाभी ग.व्यू.२६क/१२२ २. मायाकारः ।
- sgyu ma'i spyod yul gyis mngon par grub pa
- वि. मायाविषयाभिनिवृत्तः — येन परिकल्पितस्वभावगतिप्रभेदेन…मायाविषयाभिनिवृत्तं सर्वबुद्धक्षेत्रतुषितभवनाकनिष्ठालयोपगं तथागतकायं प्रतिलभेरन् ल.अ.७५क/२३.
- sgyu ma'i bud med
- मायास्त्री, मायाकारनिर्मितस्त्री — यदा मायास्त्रियां रागस्तत्कर्तुरपि जायते बो.अ.९.३१.
- sgyu ma'i tshig
- पा. मायापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…मायापदम् अमायापदम् ल.अ.६८ख/१७.
- sgyu ma'i gzugs
- • सं. मायारूपम् • वि. = {sgyu ma'i gzugs can} मायारूपी — {dngos po kun gyi rang bzhin 'di/sgyu} {ma'i gzugs kyi yang dag gnas} सर्वभावस्वभावोऽसौ मायारूपी च संस्थितः हे.त.१२क/३६.
- sgyu ma'i gzugs can
- वि. मायारूपी — एतदेव महाज्ञानं सर्वदेहे व्यवस्थितम्…मायारूपि च भाति हे.त.१७ख/५४.
- sgyu ma'i rang bzhin bstan pa
- मायास्वभावनिर्देशः — तद्यथापि नाम सुविक्रान्तविक्रामिन् मायादर्शी पुरुषो मायास्वभावनिर्देशं च निर्दिशति, न च मायायाः स्वभावनिर्देशः कश्चित्संविद्यते सु.प.४७ख/२५.
- sgyu ma'i rang bzhin dang spyod yul gyis yongs su grub pa
- वि. मायास्वभावगोचरपरिनिष्पन्नम् — यस्मिन् समनन्तराभिमुखीभूते दशत्रिसाहस्रशतसहस्रपर्यन्तप्रमाणं महारत्नराजपद्मं प्रादुर्भवति…मायास्वभावगोचरपरिनिष्पन्नम् द.भू.२६२क/५५.
- sgyu ma'i rig pa
- पा. मायाविद्या, इन्द्रजालादिः — स तस्मै प्रददौ मायाविद्याः सह महर्द्धिभिः अ.क.६६.७८; द्र.— {sgyu ma'i sngags/}
- sgyu med
- = {sgyu med pa/}
- sgyu med pa
- • वि. निर्मायः — स खलु पुनः आशयोऽकृत्रिमः अकृतकत्वात्… निर्मायः शुद्धत्वात् शि.स.१५७क/१५०; अमायावी — न च पुनः प्रबन्धं स्थापयत्यशठश्च भवत्यमायावी श्रा.भू.१४ख/३१; अशठः — अशठा ऋजवश्च ये नराः वि.व.१२७क/१.१७; उदारः मि.को.१२३ख • सं. अमायाविता — यथा…कुशलमूलानि विवर्धन्ते, तथा…चित्ताशाठ्यतां च चित्तामायावितां च…परिगृह्णीते अ.सा.२८८ख/१६३.
- sgyu rtsal
- पा. १. कला — {sgyu rtsal drug cu rtsa bzhi 'i tshul shes pa} चतुःषष्टिकलाविधिज्ञानि ग.व्यू.३०ख/१२६; {sgyu rtsal rig pa} कलाविद्या ल.अ.६८ख/१७; {gar dang glu sogs sgyu rtsal} नृत्यगीतप्रभृतयः कलाः का.आ.३. १६२; {bzo dang sgyu rtsal thams cad la} सर्वशिल्पकलासु ज्ञा.सि.१.७ २. = {bzo} शिल्पम् — राजकुमारेण सप्तभिर्दिवसैः सर्वशिल्पानि अधिगतानि रा.प.२४४क/१४२; {sgyu rtsal shes pa} शिल्पज्ञः ल.वि.७४क/१००.
- sgyu rtsal dang rig pa dang bzo med pa'i tshig
- पा. अशिल्पकलाविद्यापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…शिल्पकलाविद्यापदम् अशिल्पकलाविद्यापदम् ल.अ.६८क/१७.
- sgyu rtsal dang rig pa dang bzo'i tshig
- पा. शिल्पकलाविद्यापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम् शिल्पकलाविद्यापदम् अशिल्पकलाविद्यापदम् ल.अ.६८क/१७.
- sgyu rtsal drug cu rtsa bzhi
- पा. चतुःषष्टिकलाः — {sgyu rtsal drug cu rtsa bzhi'i tshul shes pa} चतुःषष्टिकलाविधिज्ञः ग.व्यू.३०ख/१२६.
- sgyu rtsal rig pa med pa'i tshig
- पा. अकलाविद्यापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…कलाविद्यापदम् अकलाविद्यापदम् ल.अ.६८ख/१७.
- sgyu rtsal rig pa'i tshig
- पा. कलाविद्यापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः — कतमद्भगवन् अष्टोत्तरपदशतम् ? भगवानाह— उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…कलाविद्यापदम् अकलाविद्यापदम् ल.अ.६८ख/१७.
- sgyu rtsal shes
- = {sgyu rtsal shes pa/}
- sgyu rtsal shes kyi bu ring 'phur
- ना. आराडः कालापः, बुद्धकालीनतीर्थिकाचार्यः — इति हि भिक्षव आराडः कालापः परमया पूजया मां पूजयति स्म ल.वि.११७ख/१७४; द्र.— {sgyu rtsal shes byed kyi bu ring du 'phur/}
- sgyu rtsal shes kyi bu'i mdo
- ना. कामसूत्रम्, ग्रन्थः — तद्यथा कामसूत्रादिषु बो.भू.१९९ख/२६८.
- sgyu rtsal shes pa
- वि. शिल्पज्ञः — अस्माकं चायं कुलधर्मः शिल्पज्ञस्य कन्या दातव्या नाशिल्पज्ञस्य ल.वि.७४क/१००.
- sgyu rtsal shes byed kyi bu ring du 'phur
- ना. आराडकालामः, बुद्धकालीनतीर्थिकाचार्यः म.व्यु.३५१५; = {sgyu rtsal shes kyi bu ring 'phur/}
- sgyu las
- कूटकर्म — यस्तु मूर्खशूद्रेभ्यः कृतं तैरुपदेशनम् । ज्ञायते तेन दुष्टं तत् सांवृतं कूटकर्मवत् त.स.११७ख/१०१५.
- sgyu lus
- पा. = {sgyu ma'i lus} मायागात्रम् मि.को.१०ख ।
- sgyug mo
- श्वश्रूः — तस्य श्वश्रूर्दुहितरमवलोकयितुं तद्गृहमभिजगाम जा.मा.२०८/१२१; *स्वसा — {skyed ma dang ni sgyug mo dang /rang} {gi bu mo sring mo dang} जनयित्रीं स्वसारं च स्वपुत्रीं भागिनेयिकाम् प्र.वि.५.२३/२५; म.व्यु.३८९४; *श्वसृका हे.त.२५ख/८४.
- sgyung nyes
- =(?) दुर्लङ्घितम् म.व्यु.४३८१.
- sgyu'i byams pa
- पा. मायामैत्री, दशमी मूलापत्तिः — मायामैत्री च मुखतोऽन्यत् वाक्यमिष्टम्, हृदये अन्या चिन्ता वि.प्र.१५४ख/३.१०३.
- sgyur
- = {sgyur ba/} {sgyur te} निर्वर्त्य — यथा मनुष्यो दीनारोत्थोऽनेन सहस्रं निर्वर्त्याह — एकेन दीनारेणाहमेतदैश्वर्यं प्राप्तः अभि.भा.२१६-२/७२१.
- sgyur ba
- • सं. १. व्यावर्तनम् — अधोभूमिसमतिक्रान्तस्याधोभूमिकशुक्लधर्मोपसंहारो ध्यानव्यावर्तनकुशलस्य च बोधिसत्त्वस्य बो.भू.१४ख/१६ २. परिणतिः — परिग्रहदृष्टिः परिणतिदृष्टिश्च अनैर्याणिकदृष्टिः, अनुपायप्रयुक्तस्य तत्फलानवाप्तेः अभि.स.भा.८३क/११३ ३. विकारः — गाने । यत्र तत्र तदभिप्रायेण स्वरविकारे वि.सू.५३क/६८ ४. = {brje ba} निमयः, विनिमयः — परिदानं परीवर्तो नैमेयनिमयौ अपि अ.को.२.९.८० • उ.प. वर्ती — {'khor los sgyur ba'i rgyal po} राजा चक्रवर्ती का.व्यू.२०४ख/२६२.
- sgyur ba las byung ba
- वि. पारिणामिकः म.व्यु.७५७२.
- sgyur ba'i byed rgyu
- पा. परिणतिकारणम्, दशकारणेषु एकम् — दश कारणानि, उत्पत्तिकारणम् …स्थितिकारणम्… परिणतिकारणम्, तद्यथा सुवर्णकारादयः सुवर्णादीनां कटकादिभावेन परिणतौ म.भा.२.९.
- sgyur bar byed pa
- • क्रि. उपनयति — {dge ba'i rtsa ba chung ngu yang 'bras bu tshad med par sgyur bar byed pa} परीत्तानि कुशलमूलानि अप्रमाणफलतायाम् उपनयति बो.भू.१३८ख/१७८ • वि. वेधकारी — अत्युच्चवेधकारित्वादतीव वेधनीयम् । कर्तरि अनीयर् करणे वा बो.प.८.
- sgyur byung
- = {sgyur ba las byung ba/}
- sgye
- मूटः — सः…शकटः भारः मूटः पिटकैः उष्ट्रैः गोभिः गर्दभैः पण्यं समुदानीय संप्रस्थितः अ.श.१००क/९०.
- sgyed bu
- = {thab} चुल्लिका वि.प्र.२.१४१; चुल्लिः मि.को.३८क; उद्धानम् — अश्मन्तमुद्धानमधिश्रयणी चुल्लिरन्तिका अ.को.२.९.२९.
- sgye'u
- गोणिका, पात्रविशेषः — {mig sman ri lu'i ni sgye'u 'o} गोणिका गुडिकाञ्जनस्य वि.सू.७६ख/९३; {snod chung chung} छो.को.१८८.
- sgyel
- क्रि. (वर्त., विधौ च; सक.; भवि., भूत. {bsgyel ba}) पातयति — {ljon pa rengs pa rlung gis sgyel} द्रुमं पातयति स्तब्धं मारुतः अ.क.२७.२७.
- sgyel ba
- = {sgyel/}
- sgyel bar 'gyur
- क्रि. प्रपातिष्यसे — प्रपातिष्यसे त्वमद्य पापीयं बोधिसत्त्वेन महासाल इव मूलच्छिन्नम् ल.वि.१६२क/२४३.
- sgyogs kyi rdo ba
- यन्त्रोपलः — अकालयन्त्रोपलदुःसहानि दुःखान्यलं दुष्कृतिनः पतन्ति अ.क.३८. १२२.
- sgra
- १. शब्दः [1] श्रोत्रग्राह्यार्थः — {sgra ni yi ge'i rang bzhin} शब्दो वर्णस्वभावः त.प.२११ख/८९३; {gling bu dang glu la sogs pa'i sgra} वेणुगीतादिशब्दः त.प.२४९क/९७१; तत्पर्यायाः : श्रुतिः — तत्कार्यहेतुविश्लेषात् क्वचित् श्रुतिरिहोच्यते त.स.३९क/४०२; पदम् — {'dir sogs pa'i sgras bsdus pa} अत्रादिपदाक्षिप्ते त.स.१२२ख/१०६७; रुतम् — यथारुतार्थग्राही ल.अ.११६ख/६३; विरुतम् — {bung ba rnams kyi sgra yis} चञ्चरीकविरुतैः अ.क.१०८.५५; रवः — शान्ते ज्ञानधातौ रवस्येति शब्दोत्पादः वि.प्र.२२८क/२.२०; रावः — {sgra dbyangs gcig gis} एकस्वररावेण अ.क.३६.६०; आरावः — {rgyud mang 'khrul sgra yis dga' bar 'os} वीणाविभ्रमारावरम्यः अ.क.१४.१२४; स्वनः — {rnga sgra} तूर्यस्वनः जा.मा.१७५/१०१; निस्वनः — {khu byug}…{sgra} कोकिलनिस्वनः का.आ.३.११; स्वानः जा.मा.१७८/१०२; ध्वनिः — {glu sgra} गीतध्वनिः प्र.अ.१८४ख/१९९; {pi wang gi sgra} वीणाध्वनिः त.प.२४९क/९७१; ध्वानः — ध्वान इति शब्दः त.प.३४६क/४०९; नादः — शृण्वन्नादांश्च नारकान् बो.अ.७.१०; निनादः — {rol mo'i sgra} तूर्यनिनादः वि.व.२१०ख/१.८५; घोषः — घनानिलनिर्मितोर्मिसंपूरिताखिलदिगन्तरघोरघोषः अ.क.८९.१; निर्घोषः — भीष्मगर्जितनिर्घोषस्वरस्य अ.सा.४२२ख/२३८; व्यपदेशः — न च सर्वे बुद्धिव्यपदेशास्तद्भेदाभेदौ वा वस्तुसत्तां…साधयन्ति वा.टी.७०क/२५; आख्या — यथाचोदनमाख्याश्च सोऽसति भ्रान्तिकारणे प्र.वा.२.१०९; आख्यानम् — {bde ba'i sgra la} सुखाख्याने अ.क.४.९३; आलापः — {snyan pa'i sgra} मधुरालापा अ.क.३१.५५; स्वरः — {sgra snyan pa} चारुस्वरः रा.प. २४७ख/१४६; व्याहारः — {ne tso la sogs pa'i sgra la} शुकादिव्याहारे त.प.१७६ख/८१२; व्यहृतम् — {ri skegs kyi sgra} सारिकाया व्यहृतम् त.प.१७६ख/८१२; गीः — {ngang pa'i sgra ni dbyar mnyan 'os} श्रव्यहंसगिरो वर्षाः का.आ.३.१६८; कठिः श्री.को.१७९ख; उक्तिः — {sgra snyan} आनन्दोक्तिः अभि.अ.१.२१; शब्दनम् — {sgra mi 'dod na} अनिष्टौ शब्दनस्य वि.सू.६१क/७७ [2] प्रकरणशरीरभेदः — द्विविधं हि प्रकरणशरीरम् — शब्दः, अर्थश्च न्या.टी.३६ख/७; [3] • पा. षडिन्द्रियविषयेषु एकः — रूपशब्दस्तथा गन्धो रसस्पर्शस्तथैव च । धर्मधातुस्वभावश्च षड् एते विषया मताः हे.त.१८क/५६ [4] पा. पञ्चार्थेषु एकः — पञ्चेन्द्रियाणि चक्षुःश्रोत्रघ्राणजिह्वाकायेन्द्रियाणि । पञ्चार्थास्तेषामेव चक्षुरादीनामिन्द्रियाणां यथास्वं ये पञ्च विषयाः रूपशब्दगन्धरसस्प्रष्टव्याख्याः अभि.भा.१२८-४/३० [5] पा. पञ्चमहाभूतेषु एकम् — रूपशब्दगन्धरसस्पर्शाः पञ्चमहाभूतानि । तत्समुदाये पृथिव्यादिसंज्ञा प्र.अ.४७ख/५४ [6] पा. अष्टादशविद्यास्थानेषु एकम् म.व्यु.४९५८; मि.को.२८ख [7] पा. तीर्थिकानां मते प्रमाणविशेषः — नापि शब्दाख्यं प्रमाणं सर्वविदो बाधकमस्ति त.प.२८२क/१०२९; •२. ना. = {dbyangs can ma} गीः, सरस्वती — ब्राह्मी तु भारती भाषा गीर्वाग्वाणी सरस्वती अ.को.१.६.१.
- sgra bkod pa
- शब्दसन्दर्भः — सम्यग्ज्ञानमस्य शब्दसन्दर्भस्याभिधेयम् न्या.टी.३६ख/१०.
- sgra skad
- १. = {sgra} शब्दः — मनोज्ञशब्दश्रवणम् अ.श.९क/८; घोषः — अष्टमं घोषनिर्दिष्टः जपशब्दो नवमः म.मू.२४६क/२७७; निर्घोषः — नद्याः …निर्घोषः श्रा.भू.१८८क/४६५; रुतम् — निमित्तज्ञानचरिता रुता चैव शुभाशुभा म.मू.२४१क/२६८; निःस्वनः — ब्रह्मस्वरो महावीर्यपर्जन्यो घोषनिःस्वनः म.मू.१९०ख/१२६ २. = {sgra dang skad} स्वरशब्दः — {glang po che'i sgra skad} नागस्वरशब्दाः सू.अ.१८३क/७८; घोषरुतम् — {sgra skad sna tshogs rnam pa tha dad pa} नानाघोषरुतविमात्रता द.भू.२५६ख/५२.
- sgra skad sna tshogs rnam pa tha dad pa
- नानाघोषरुतविमात्रता — स धर्मासने निषण्ण आकाङ्क्षन् एकघोषोदाहारेण सर्वपर्षदं नानाघोषरुतविमात्रतया संज्ञापयति द.भू.२५६ख/५२.
- sgra skyung ba
- = {sgra bskyung ba/}
- sgra bskyung
- = {sgra bskyung ba/}
- sgra bskyung ba
- वि. अल्पशब्दः — सुसंवृतोऽन्तर्गृहं गच्छेत् । सुप्रतिच्छन्नोऽल्पशब्दोऽनुत्क्षिप्तचक्षुः युगमात्रदर्शी वि.सू.४९क/६२; *न्यशब्दः — प्राकृते प्रदेशे न्यशब्दः वि.सू.७१क/८८.
- sgra bskyungs
- • वि. अल्पशब्दः — {sgra bskyungs te zan gyi ched du 'gro bar bya'o} अल्पशब्दोऽभ्यवहाराग्रं (र्थं) गच्छेत् वि.सू.७९क/९६ • क्रि.वि. शनकैः — {de dag gis ni sgra bskyungs shis brjod bsgrubs} ते स्वस्तिवादं शनकैर्विधाय अ.क.३/१५०.
- sgra mkhan
- = {brda sprod mkhan} शाब्दिकः, वैयाकरणः मि.को.६२ख ।
- sgra grag
- = {sgra grag pa/}
- sgra grag gi bu
- ना. खारनाडिः, महर्षिः म.व्यु.३४६०; द्र.— {sgra sgrogs kyi bu/}
- sgra grag pa
- • सं. [1] शब्दः — {sgra grag par 'phog pa} शब्दवेदित्वम् ल.वि.८०ख/१०८; ध्वनिः — केकायितं मयूरध्वनिः न्या.टी.७४क/१९३; निर्घोषः — {'jigs su rung ba'i sgra grag pa} सप्रतिभयनिर्घोषम् जा.मा.३७/२० [2] केकायितम्, मयूरध्वनिः — मयूर इति साध्यम् । केकायिताद् इति हेतुः । केकायितं मयूरध्वनिः न्या.टी.७४क/१९३; • वि. प्रतिनादितम् — सुतप्रलापप्रतिनादितं वनम् जा.मा.११३/६६.
- sgra grag par phog pa
- = {sgra grag par 'phog pa/}
- sgra grag par 'phog pa
- पा. शब्दवेधः, कलाविशेषः म.व्यु.४९९२; शब्दवेधित्वम् — लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे जविते…शब्दवेधित्वे …नृत्ये…गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
- sgra grags
- विघुष्टशब्दः लो.को.५५२.
- sgra grags pa
- = {sgra gags/}
- sgra dgod pa
- शब्दसन्दर्भः — अभिधेयं तु यदि निष्प्रयोजनं स्यात्, तदा तत्प्रतिपत्तये शब्दसन्दर्भोऽपि नारम्भणीयः स्यात् न्या.टी.३६ख/७; द्र.— {sgra bkod pa/}
- sgra 'gyed
- = {glog} ह्रादिनी, विद्युत् — शंपा शतह्रदाह्रादिन्यैरावत्यः क्षणप्रभा । तडित्सौदामनी विद्युच्चञ्चला चपला अपि अ.को.१.३.९; मि.को.१४४ख ।
- sgra rgya mtsho rab tu zhi ba dang ldan pa
- ना. प्रशान्तरुतसागरवती, रात्रिदेवता — इयं प्रशान्तरुतसागरवती नाम रात्रिदेवता ग.व्यू.२२९क/२१५.
- sgra rgyan
- पा. शब्दालङ्कारः, काव्यालङ्कारभेदः मि.को.९२ख ।
- sgra sgre can
- वि. गुल्मः — एकनखसमुद्रकलेखपक्षहतलिङ्गशिरो गुल्मकेशान्तर्बहिविकुब्ज…वि.सू.१२क/१३.
- sgra sgrog
- • सं. [1] निगर्जनम् — सर्वरोमविवराशेषबुद्धगुणसमुद्रमेघनिगर्जनवर्णा ग.व्यू.१८६क/२७० [2] ना. रोरुकः (ओ कम् ?) नगरम् — कर्मपाशसमाकृष्टः स ययौ रोरुकं पुरम् अ.क.४०.१००; द्र.— {sgra sgrogs} रौरुकः अ.क.४०.४ • वि. निनादी — पर्वतकन्दरधीरनिनादी त्रासयतीह मृगान् भुवि सिंहः रा.प.२२८ख/१२१.
- sgra sgrog pa
- = {sgra sgrog}
- sgra sgrog byed
- क्रि. उत्कठियति — {sprin gyi phreng ba dag gis ni/} {rma bya'i tshogs rnams sgra sgrog byed} उत्कठियति मेघानां मालावर्गङ्कलापिनाम् का.आ.२.११७.
- sgra sgrogs
- = {sgra sgrogs pa/}
- sgra sgrogs kyi bu
- ना. १. रावणः [1] यक्षेन्द्रः म.व्यु.३३७८ [2] नागराजः म.व्यु.३२४५ २. खारनाडिः, महर्षिः म.व्यु.३४६०; द्र.— {sgra grag gi bu/}
- sgra sgrogs pa
- • क्रि. उद्घोषयति — ताः…देवान् गत्वा अनित्यं दुःखं शून्यमनात्मेति उद्घोषयन्ति अ.श.४क/३; परिरारटीति — {gang la bya rog sgra sgrogs pa} यत्र काकः परिरारटीति प्र.अ.२६५ ४/५७९ • सं. १. विरावः — चलोपलप्रस्खलितोदकानां कला विरावाश्च सरिद्वधूनाम् जा.मा.१०२/६०; रणः — परम्पराया बलवा रणानां धूलीस्थलीर्व्योम्नि विधाय रुन्धन् । परम्पराया बलवारणानां परम्परायाबलवारणानाम् का.आ.३.६४; गर्जनम् — रसस्रवणादिति गर्जनलक्षणात् वि.प्र.२३४क/२.३४; शब्दोच्चारणम् — नैर्याणिकत्वमनित्यदुःखशून्यानात्मशब्दोच्चारणतया र.वि.१२४क/१०३ २. = {sprin} स्तनयित्नुः, मेघः अ.को.१.३.६ ३. रुरुः, मृगविशेषः अ.को.२.५.१० ४. = {rdo rje} ह्रादिनी, वज्रम् — ह्रादिनी वज्रमस्त्री स्यात् कुलिशं भिदुरं पविः । शतकोटिः स्वरुः शम्बोदम्भोलिरशनिर्द्वयोः अ.को.१.१.४८ ५. ना. रौरुकः (ओ कम् ?), नगरम् — बभूव समये तस्मिन् रौरुकाख्ये पुरे नृपः । श्रीमानुद्रायणो नाम अ.क.४०.४; द्र.— {sgra sgrog} रोरुकः अ.क.४०.१०० ६. = {sa gzhi} क्षोणी, पृथिवी मि.को.१४६क; द्र. {sgra sgrogs ma} 7. = {mda'} बाणः, अस्त्रविशेषः मि.को.४६ख ८. = {nam mkha'} अम्बरम्, आकाशम् — द्योदिवो द्वे स्त्रियामभ्रं व्योमपुष्करमम्बरम् अ.को.२.२.१ • वि. प्रणदितम् — तूर्यमुकुन्दवेणुभेरीप्रभृतिप्रणदिते स.दु.१२१/१२०; स्तनितम् — स्तनितविमुखो याममात्रं सहस्व मे.दू.३४९ख/२.३६; उपगीतम् — निषेव्य मत्तभ्रमरोपगीतं यस्याननं दानसुगन्धि वायुः जा.मा.५७/९५; रवणः श्री.को.१८४क; शिञ्जानः — प्रययौ मञ्जुशिञ्जानभ्रमराम्भोजखण्डताम् अ.क.८.३४ • कृ. गर्जत् — सोऽवतीर्णः शिलास्फालगर्जद्गिरिनदीतटम् अ.क.३२.२९; क्वनत् — {nor bu'i dril chung sgra sgrogs} क्वनन्मणिकिङ्किणी अ.क.५७. १६; कूजत् — शीतार्तकूजद्भ्रमरा हिमम्लानेव पद्मिनी अ.क.३२.२५; रणत् — {sgra sgrogs pa'i khar rnga} रणत्कन्सिका वि.प्र.३७ख/४.१८.
- sgra sgrogs par byed
- = {sgra sgrogs byed/}
- sgra sgrogs byed
- क्रि. शब्दं कुरुते — तत्पुरे द्वाररक्षायै यक्षस्थानावलम्बिनी । परप्रवेशे कुरुते शब्दं घण्टी पटीयसी अ.क.२०.३९.
- sgra sgrogs ma
- = {sa gzhi} क्षोणिः, पृथिवी अ.को.२.१.२.
- sgra brgya pa
- = {glog} शतह्रदा, तडित् — शंपा शतह्रदाह्रादिन्यैरावत्यः क्षणप्रभा । तडित्सौदामनी विद्युच्चञ्चला चपला अपि अ.को.१.३.९.
- sgra bsgrags
- = {sgra bsgrags pa/}
- sgra bsgrags pa
- • क्रि. शब्दयेत् — न बाहूत्क्षेपकं कंचिच्छब्दयेदल्पसंभ्रमे बो.अ.५.९५ • सं. घोषणा — सरः कस्मिंश्चिदरण्यप्रदेशे कारयितुमर्हति देवः, प्रत्यहं च सर्वपक्षिणामभयप्रदानघोषणाम् जा.मा.२३२/१३६ • भू.का.कृ. शब्दो विस्तृतः — तैः सामन्तकैः शब्दो विस्तृतः वि.व.१४०ख/१.३०; निर्नादितम् — निर्नादिततूर्यश्च का.व्यू.२०१क/२५८.
- sgra ngan
- कुरुः — {sgra ngan rnyed} कुरुविन्दः मि.को.५८ख; {sgra ngan 'bul zho} कुरुविस्तः मि.को.२२क ।
- sgra ngan rnyed
- = {mon lug} कुरुविन्दः, मुस्तकम् मि.को.५८ख ।
- sgra ngan 'bul zho
- = {gser srang} कुरुविस्तः, स्वर्णपलम् मि.को.२२क ।
- sgra ngar ngar po
- खरखरः — {mgul pa sgra ngar ngar pos 'gags pa} खरखरावसक्तकण्ठः म.व्यु.४०९२.
- sgra nges par brjod pa
- ना. निघण्टुः, वैदिकनामसंग्रहग्रन्थः म.व्यु.५०५१; = {sgra nges par sbyor ba} निर्घण्टः ल.वि.८०ख/१०८.
- sgra nges par sbyor ba
- ना. निर्घण्टः, वैदिकनामसंग्रहशास्त्रम् — एवं लङ्घिते…निर्घण्टे निगमे पुराणे…गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८; निघण्टुः म.व्यु.५०५१; = {sgra nges par brjod pa/}
- sgra mngon par gsal bar smra ba
- पा. शब्दाभिव्यक्तिवादी — कृतकत्वादिति शब्दाभिव्यक्तिवादिनं प्रति अन्यतरासिद्धः न्या.प्र., सू.२५.
- sgra ca co ci'ang med
- वि. निष्कूजः — अथ बोधिसत्त्वः…पश्यति स्म धनधान्यपरिच्छदपरिजनविभवशून्यं निष्कूजदीनं स्वभवनम् जा.मा.४४/२५; = {sgra ci yang mi grag}
- sgra ca co zer
- वि. किलकिलायमानम् — ततो राक्षसीनां पञ्च शतानि निष्क्रान्तानि किलकिलायमानानि का.व्यू.२२२ख/२८५.
- sgra can
- • सं. [1] = {'brug sgra} रसितम्, मेघनिर्घोषः — स्तनितं गर्जितं मेघनिर्घोषो रसितादि च अ.को.१.३.८ [2] = {rdo rje} स्वरुः, वज्रम् — ह्रादिनी वज्रमस्त्री स्यात् कुलिशं भिदुरं पविः । शतकोटिः स्वरुः शम्बोदम्भोलिरशनिर्द्वयोः अ.को.१.१.४८ [3] ना. कूजकः, पर्वतः — हिमवान् पर्वतराजः । तस्योत्तरेण उत्कीलकपर्वतः । ततः कूजको जलपथः खदिरकः वि.व.२१३क/१.८८ • वि. शाब्दी — विधिरूपावसायेन मतिः शाब्दी प्रवर्त्तते त.स.३४ख/३५९.
- sgra ci yang mi grag
- वि. निष्कूजम् — निष्कूजम् इवाश्रमपदं तनयशून्यम् अभिवीक्ष्य जा.मा.११२/६५; = {sgra ca co ci'ang med/}
- sgra gcan
- राहुः १. ना. असुरेन्द्रः — तद्यथापि नाम सूर्यो देवपुत्र उदयमानो न तिष्ठति जात्यन्धदोषेण…न तिष्ठति राह्वसुरेन्द्रदोषेण शि.स.१५३क/१४८; ग.व्यू.१०४क/१९३ २. ना. नवग्रहेषु एकः — कान्तं यशोधरासूत राहुग्रस्ते निशाकरे अ.क.२५.७२ ३. पा. धूमादिदशनिमित्तेषु एकम् — स च निमित्तभेदेन दशविधो धूममरीचिखद्योतदीपज्वालाचन्द्रादित्यराहुकलाबिन्दुदर्शनभेदेन वि.प्र.६५ख/४.११५ ४. पा. नाडीभेदः — {srog gi dbu ma'i sgra gcan gyi rtsa ni rdo rje'i rigs} प्राणे मध्ये राहुनाडी वज्रकुलम् वि.प्र.२३१ख/२.२८.
- sgra gcan gyi dkyil 'khor
- पा. राहुमण्डलम् — हृदये राहुमण्डलं नीलवर्णं विभाव्य बिन्दुपरिणतम् वि.प्र.५७क/४.१००.
- sgra gcan gyi skye ba
- पा. राहुजातिः, अष्टविधजातिषु एका — पृथिवीजातिस्तर्वादयः स्थावराः… राहुजातिररूपाः । कालाग्निजातिर्नारकाः । एवमष्टधा जातिः वि.प्र.४५ख/४.४७.
- sgra gcan nyi ma'i snying
- = {sgra gcan nyi ma'i snying po/}
- sgra gcan nyi ma'i snying po
- राहुसूर्यगर्भः लो.को.५५३.
- sgra gcan snying
- = {sgra gcan snying po/}
- sgra gcan snying po
- राहुगर्भः लो.को.५५३.
- sgra gcan sbed pa
- राहुगुप्तः लो.को.५५३; राहुगुह्यः लो.को.५५३.
- sgra gcan 'dzin
- ना. राहुलः १. सिद्धार्थपुत्रः — {sgra gcan 'dzin ni bcom ldan sras} राहुलो भगवत्सूनुः अ.क.२६.२६; कान्तं यशोधरासूत राहुग्रस्ते निशाकरे । राहुलाख्यः सः अ.क.२५.७३; राहुलकः — {ston pa'i sras po sgra gcan 'dzin zhes brjod} शास्तुः सुतो राहुलकाभिधानः अ.क.९३.७३ ( २. ) भिक्षुः — भिक्षुसङ्घेन सार्धम्…तद्यथा आयुष्मता च ज्ञानकौण्डिन्येन आयुष्मता च राहुलेन ल.वि.२क/१; महाश्रावकः — स्थविरेण च शारिपुत्रेण…आनन्देन च, राहुलेन च सु.व्यू.१९५ख/२५४; महास्थविरः, = {bcom ldan sras} भगवत्सूनुः मि.को.१०९क ३. चक्रवर्ती नृपः म.व्यु.३६११.
- sgra gcan zin
- = {sgra gcan zin bzang po} राहुलः, महाश्रावकः ( राहुलभद्रः) — अयं ममा राहुल ज्येष्ठपुत्रः स.पु.८२ख/१३९; राहुलभद्रः — भविष्यसि त्वं राहुलभद्र अनागतेऽध्वनि सप्तरत्नपद्मविक्रान्तगामी नाम तथागतः स.पु.८२क/१३९.
- sgra gcan zin bzang po
- ना. राहुलभद्रः, सिद्धार्थपुत्रः — अस्य....शुद्धोदनः पिता, महामाया माता, कपिलवस्तु नगरम्, राहुलभद्रः कुमारः वि.व.१६८क/१.५७; द्र.— {sgra gcan zin/}
- sgra gcan zla
- = {sgra gcan zla ba/}
- sgra gcan zla ba
- राहुचन्द्रः लो.को.५५४.
- sgra gcan bzang po
- ना. राहुलभद्रः, उपासकः — तत्र महाप्रज्ञोपासकः सुदत्तेन चोपासकेन सार्धं …राहुलभद्रेण च ग.व्यू.३१८ख/३९.
- sgra gcan gsang ba'i rdo rje
- ना. राहुलगुह्यवज्र:, योगी ब.अ.२४२.
- sgra gcan lha
- राहुदेवः लो.को.५५४.
- sgra bcas
- क्रि.वि. सशब्दम्, सुकसुनिकादिशब्देन — {sgra bcas ni bza' mi bya} न भुञ्जीत सशब्दम् बो.अ.५.९२.
- sgra cha phra ba
- काकली श.को.११९५.
- sgra chen
- १. घोषः — शिबिघोषायां राजधान्याम् अ.श.९४क/८४; आटोपः — {drag po'i sgra chen sgrog pa} विकटाटोपं रटन्तः अ.क.३९.९५ २. = {'brug sgra} गर्जितम्, मेघनिर्घोषः — स्तनितं गर्जितं मेघनिर्घोषो रसितादि च अ.को.१.३.९.
- sgra chen sgrogs pa
- वि. उच्चैः प्रलापी — ध्यानकालान्तरायाणां बाल्यादुच्चैः प्रलापिनाम् अ.क.२६.१६.
- sgra chen po
- १. महाशब्दः — भिक्षामटन्त्या स उच्चशब्दो महाशब्दः श्रुतः वि.व.१६८क/१.५७; महाघोषः म.व्यु.६८४ २. ना. महाप्रणादः, राजकुमारः — महारथो नाम राजाभूत् । तस्य…त्रयः पुत्रा बभूवुः । महाप्रणादो महादेवो महासत्त्वाश्चेति सु.प्र.५४ख/१०७ ३. महारणः — {'phags pa sgra chen po zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यमहारणनाममहायानसूत्रम् क.त.२०८.
- sgra chen po byung ba
- भू.का.कृ. उच्चैर्नादो मुक्तः लो.को.५५४.
- sgra chen po'i rjes su 'jug ma
- महाघोषानुगा म.व्यु.४३२३.
- sgra chen po'i dbang phyug
- ना. महाघोषेश्वरः, यक्षः म.व्यु.३३६८.
- sgra chen po'i dbyangs kyi rgyal po
- ना. महाघोषस्वरराजः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६८४.
- sgra ji bzhin
- पा. यथारुतम् — न चास्य यथारुतमर्थः, तस्मान्न यथारुतार्थानुसारेण इदमबुद्धवचनम् सू.अ.१३१क/३.
- sgra ji bzhin gyi don
- यथारुतार्थः — न महामते यथारुतार्थग्रहणं कर्तव्यम् ल.अ.१४६ख/९३.
- sgra ji bzhin gyi don du 'dzin pa
- वि. यथारुतार्थग्राही — कथं च भगवन् बोधिसत्त्वो महासत्त्वो यथारुतार्थग्राही न भवति ल.अ.११६ख/६३.
- sgra ji bzhin gyi don la mngon par chags pa
- वि. यथारुतार्थाभिनिविष्टः — अतो विपरीता ये यथारुतार्थाभिनिविष्टास्ते वर्जनीयाः तत्त्वान्वेषिणा ल.अ.१३४क/८०.
- sgra ji bzhin gyi don la chags pa
- यथारुतार्थाभिनिवेशः — बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः सर्वसंध्यसंध्युपायकुशला यथारुतार्थाभिनिवेशसन्धौ न प्रपतेयुः ल.अ.११८ख/६५.
- sgra ji bzhin du mngon par chags pa'i mtshams sbyor ba
- पा. यथारुतार्थाभिनिवेशसन्धिः, बालपृथग्जनानां स्वविकल्पसन्धिभेदः — अपरिमितो महामते सर्वधर्माणां यथारुतार्थाभिनिवेशसन्धिः, लक्षणाभिनिवेशसन्धिः… एते चान्ये च महामते बालपृथग्जनानां स्वविकल्पसन्धयः ल.अ.११९क/६६.
- sgra ji bzhin du mngon par zhen pa
- • सं. यथारुतमभिनिवेशः लो.को.५५५ • वि. यथारुतार्थाभिनिविष्टः — यथारुतार्थाभिनिविष्टानां सर्वश्रावकप्रत्येकबुद्धतीर्थ्ययोगबलाभिनिविष्टानां तथागता अपि भगवन्तो विनिवृत्तविज्ञानविषया महाहासं हसन्ति ल. अ.६०ख/६.
- sgra ji bzhin pa
- वि. यथारुतः — एवं च महामते वक्ष्यन्ति ते मोहपुरुषाः— यथारुत एवार्थः, नान्योऽर्थो रुतादिति ल.अ.१३२ख/७८.
- sgra ji bzhin ma yin pa
- वि. अयथारुतः — अर्थान्तराभिप्रायो यदाह, निःस्वभावाः सर्वधर्मा अनुत्पन्ना इत्येवमादि अयथारुतार्थत्वात् सू.अ.१८५क/८०.
- sgra brjod
- = {sgra brjod pa/}
- sgra brjod pa
- शब्दोच्चारणम् — शब्दोच्चारणम्, सम्बन्धकरणम्, लोकव्यवहारश्च इत्येतास्तिस्रः क्रियाः स्वभावत एव क्रमवत्यः, ता युगपत् कर्तुम् अशक्याः त.प.१५२क/७५६.
- sgra nyams
- अपभाषणम् — इत्यादिशास्त्रमाहात्म्यदर्शनालसचेतसाम् । अपभाषणवद्भाति न च सौभाग्यमुज्झति का.आ.३.१५१; अपभ्रंशः — एवं साधौ प्रयोक्तव्ये योऽपभ्रंशः प्रयुज्यते । तेन साधुव्यवहितः कश्चिदर्थोऽनुमीयते त.प.२००क/८६६; अपशब्दः — अपभ्रंशोऽपशब्दः स्यात् अ.को.१.६.२.
- sgra nyams pa
- = {sgra nyams/}
- sgra nyams su myong ba goms pa sngon du 'gro ba can
- वि. शब्दानुभवाभ्यासपूर्वकः — यो यो विकल्पः स शब्दानुभवाभ्यासपूर्वकः, विकल्पत्वात्; यौवनाद्यवस्थाभाविविकल्पवत् त.प.१०६ख/६६३.
- sgra snyan
- • सं. १. माधुर्यम् — विश्लिष्टात्यन्तकृष्टा वा तन्त्री भवति विस्वरा । समा माधुर्यमायाति तस्मात् साम्यं समाश्रयेत् अ.क.२७.५०; {sgra snyan phun sum tshogs pa} माधुर्यस्वरसम्पत् ल.अ.१८६ख/१५७; आनन्दोक्तिः — भूहेमचन्द्रज्वलनैः… आनन्दोक्तिनदीमेघैर्द्वाविंशतिविधः स च अभि.अ.१.२१ २. ना. सुघोषः, तथागतः — भगवता पद्मोत्तरेण च… सुघोषेण च… कनकमुनिना च काश्यपेन च तथागतेन ल.वि.४क/४ ३. सुघोषकः (कम् ?) — इदं चार्यपुत्र अन्तःपुरं तुणवपणववीणावेणुसंपताडावचर …सुघोषकमृपटहनृत्यगीतवादित्रसङ्गीतिसंप्रयोगसुशिक्षितम् ल.वि.१०५ख/१५२ • वि. चारुस्वरः — रत्नासनानि च वराणि वरास्तृतानि चारुस्वरा कनककङ्कणतालपङ्क्तयः रा.प.२४७ख/१४६; कलस्वरः म.व्यु.२७९१; मधुरस्वरः म.व्यु.२८१०; कलकण्ठः श्री.को.१८०क ।
- sgra snyan pa
- = {sgra snyan/}
- sgra brnyan
- प्रतिश्रुतिः — यः शक्रवद्दुन्दुभिवत् पयोदवद्… प्रतिश्रुतिव्योममहीवद् र.वि.४.८५; प्रतिश्रुत् — प्रतिश्रुत्प्रतिध्वाने अ.को.१.६.२६; प्रतिश्रुत्का — सर्वधर्मा हि निःसत्त्वाः… मायोपमाः स्वप्नोपमाः प्रतिश्रुत्कोपमाः प्रतिभासोपमाः अ.सा.४२४क/२३९; प्रतिशब्दः — यत्र च देशे मृदङ्गादिप्रतिशब्दश्रवणात् प्रवृत्तस्य तदर्थाधिगतिर्न भवति, तत्र विसंवादादप्रामाण्यं प्रत्येति त.प.२४९क/९७२; प्रतिशब्दकः — किं नु बुद्धप्रणीताः स्युः… क्रीडद्भिरुपदिष्टाः स्युः दूरस्थप्रतिशब्दकैः त.स.११८क/१०२०; प्रतिस्वनः — कुर्वन् मुहुर्गिरिगुहाः सप्रलापाः प्रतिस्वनैः अ.क.१०८.१५८.
- sgra brnyan lta bu
- वि. प्रतिश्रुत्कोपमम् — सप्तमे पुरे प्रतिश्रुत्कोपमक्षान्तिप्रतिलब्धानाम्… बोधिसत्त्वानां संनिपातमद्राक्षीत् ग.व्यू.१७ख/११५.
- sgra thams cad kun tu sdud pa
- सर्वरुतसंग्रहणी, लिपिविशेषः — ब्राह्मीखरोष्टिपुष्करसारिं… सर्वरुतसंग्रहणीलिपिं… सर्वभूतरुतग्रहणीम् । आसां भो उपाध्याय चतुषष्टिलिपीनां कतमां त्वं शिष्यापयिष्यसि ल.वि.६६ख/८८.
- sgra thams cad kyi rjes su zhugs pa
- पा. सर्वशब्दानुप्रविष्टा, षष्ट्याकारवाग्भेदः म.व्यु.४८८.
- sgra thams cad rdzogs par byed pa
- पा. सर्वस्वरपूरणी, षष्ट्याकारवाग्भेदः म.व्यु.४९८.
- sgra thams cad la mkhas pa
- पा. सर्वरुतकौशल्यः, समाधिविशेषः — बहुसमाधिप्रतिलब्धश्च स गद्गद्स्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः । तद्यथा ध्वजाग्रकेयूरसमाधिप्रतिलब्धः… सर्वरुतकौशल्यसमाधिप्रतिलब्धः स.पु.१५८ख/२४४.
- sgra thos pa
- शब्दश्रवणम् — {pi wang la sogs pa'i sgra thos pa las} वीणादिशब्दश्रवणात् त.प.२४९क/९७१.
- sgra mthon po
- उच्चशब्दः — भवन्तः किमेष उच्चशब्दो महाशब्द इति वि.व.१६८क/१.५७.
- sgra dang bcas
- = {sgra dang bcas pa/}
- sgra dang bcas pa
- वि. सशब्दः — धारणं सशब्दस्य सरीसृपादिप्रतिक्रियार्थं दण्डस्य वि.सू.९७ख/११७; सरवः — तस्याः प्रथमकरे दक्षिणे कर्तृका । द्वितीयेऽङ्कुशः । तृतीये सरवडमरुकः वि.प्र.३६ख/४.१५; रणत् — इदानीमस्त्रवृन्दमुच्यते… तृतीये रणत् डमरुकः वि.प्र.३६ख/४.१३.
- sgra dang don
- = {sgra don/}
- sgra dang don gyi 'brel pa
- पा. शब्दार्थसम्बन्धः — शब्दार्थसम्बन्धस्य अनित्यत्वप्रसङ्गात्, नित्यस्य च आगमस्य परैरभ्युपगमात् त.प.२७२ख/१०१२.
- sgra dang 'drer rung ba
- वि. शब्दसंसर्गयोग्यम् — विकल्पविज्ञानं हि सङ्केतकालदृष्टत्वेन वस्तु गृह्णत् शब्दसंसर्गयोग्यं गृह्णीयात् न्या.टी.४४क/६९.
- sgra dang dbyangs
- = {sgra dbyangs/}
- sgra dang dbyangs kun gyis khyab pa
- पा. सर्वरुतरवितकृत्स्नम्, समाधिविशेषः — तद्यथापि नाम भिक्षुर्महतो जनकायस्य मध्ये पृथिवीकृत्स्नं समाधिं समापद्येत, अप्कृत्स्नं वा… सर्वरुतरवितकृत्स्नं वा ग.व्यू.२९५क/१६.
- sgra dang tshig dang yig 'bru sna tshogs mngon par sgrub pa
- पा. नानारुतपदव्यञ्जनाभिनिर्हारः, समाधिविशेषः — तद्यथा सर्वधर्मस्वभावव्यवलोकनो नाम समाधिः … नानारुतपदव्यञ्जनाभिनिर्हारो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.
- sgra dang shes pa'i spyod yul can
- वि. शब्दप्रत्ययगोचरम् — गुणद्रव्यक्रियाजातिसमवायाद्युपाधिभिः । शून्यम् आरोपिताकारशब्दप्रत्ययगोचरम् त.स.१क/१.
- sgra don
- = {sgra dang don} शब्दार्थः — शब्दार्थस्त्रिविधो धर्मी भावाभावोभयाश्रयः प्र.वा.३.२०६; न चोत्पाद्यकथारूपनाटकाख्यायिकादिषु । नित्यः शब्दार्थसम्बन्धो वास्तवोऽस्ति विवक्षितः त.स.१०१क/८९०.
- sgra don gyi rgyu mtshan can
- नैमित्तिकशब्दार्थः — वैधर्म्येण नीलादिज्ञानम्, तदेव वा कार्यादिलिङ्गम् । नैमित्तिकशब्दार्थानुपपत्तिर्बाधिका वा.टी.५४ख/७.
- sgra don 'drer rung
- = {sgra don 'drer rung ba/}
- sgra don 'drer rung ba
- वि. शब्दार्थघटनायोग्यः — कल्पना… शब्दार्थघटनायोग्या वृक्ष इत्यादिरूपतः । या वाचामप्रयोगेऽपि साभिलापेव जायते त.स.४५क/४४९.
- sgra don rnam par gzhag pa
- शब्दार्थव्यवस्था — यतः तात्त्विकी शब्दार्थव्यवस्था पूर्वं निषिद्धा, भ्रान्तेति च व्यवस्थापिता त.प.३क/४५०.
- sgra don byang ba
- शब्दार्थाभ्यासः — अतीतो भवः अतीतं जन्म, तत्र नामार्थभावना शब्दार्थाभ्यासः, तेनाहिता या वासना सामर्थ्यम्, तस्या अन्वयः अनुगमो यतो बालस्याप्यस्ति त.प.२ख/४५०.
- sgra don sbyor ba
- शब्दार्थघटना — यदि वा, पूर्वेण शब्दार्थघटनायोग्या वृक्ष इत्यादिरूपत इति सम्बन्धः । अनेन प्रत्यक्षत एव कल्पनायाः सिद्धिमादर्शयति त.प.२ख/४४९.
- sgra drag gi bu
- =(ना.) खारनाडिः, महर्षिः म.व्यु.३४६०; = {sgra grag gi bu/sgra} {sgrogs kyi bu/}
- sgra drag po
- रसितम्, घोरध्वनिः — संत्रासयन् पटहरसितैः वन्यगजमृगान् जा.मा.३१५/१८३; निर्घातः म.व्यु.४३८९.
- sgra drag po sgrogs pa
- =( व.का.कृ.) गर्जन् — भीमकायं प्रहसितवदनं… गर्जन्तं… वज्रवेगं प्रेषयेत् वि.प्र.४९ख/४.५२.
- sgra bdag
- = {sgra'i bdag nyid/}
- sgra bdag nyid
- = {sgra'i bdag nyid/}
- sgra bdag min las ldog pa
- अशब्दात्मपरावृत्तिः — नीलपीतादिभावानां न त्वेवमुपलभ्यते । अशब्दात्मपरावृत्तिरबीजा कल्पनाऽपि तत् त.स.७क/९१.
- sgra 'don pa
- शब्दः — {ngud mo'i sgra 'don pa} आरोदनशब्दः वि.व.१५५क/१.४३.
- sgra rdo rje ma
- =(ना.) शब्दवज्रा, विषयदेवी — वज्रपाण्यादिबोधिसत्त्वानां शब्दवज्रादिविषयदेवीनाम् वि.प्र.२९ख/४.१.
- sgra ldan
- • सं. १. = {gzhu rgyud} शिञ्जिनी, धनुर्गुणः मि.को.४७क २. = {chu klung} ह्रादिनी, नदी — तरङ्गिणी शैवलिनी तटनी ह्रादिनी धुनी अ.को.१.१२. ३० ३. कासारः, सरः — कासारः सरसी सरः अ.को.१.१२.२८ ४. मणिकः, जलपात्रविशेषः मि.को.३८क ५. अजगवम्, शिवधनुः अ.को.१.१.३६ • वि. सशब्दः — सशब्दजाम्बूनदकिङ्किणीकैः अ.क.२२.१४; रावी — तेषामशेषत्रिदशस्तवैः शरणराविणाम् अ.क.१०२.१२ ( व.का.कृ.) रटत् — {'dab ma ni dril bu gsal ba'i sgra ldan} घण्टापटुरटत् पत्रम् अ.क.२५.६३; रणन्ती — {mkhar ba'i snod bzhin sgra ldan} रणन्ती कांस्यपात्रीव अ.क.२५.३०.
- sgra ldan pa
- = {sgra ldan/}
- sgra ldan 'od ma
- कीचकः श्री.को.१६६क ।
- sgra rnam pa tha dad pa tshad med pa
- पा. अप्रमाणरुतविमात्रता — एकैकश्च तेषामप्रमाणरुतविमात्रतया परिपृच्छेत्, यं चैकः सत्त्वः परिपृच्छेन्न तं द्वितीयः द.भू.२५७क/५३.
- sgra rnam par grags pa
- =(ना.) विघुष्टशब्दः, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य… विघुष्टशब्दस्य ग.व्यू.२६७ख/३४७.
- sgra rnams sbyong ba
- पा. शब्दविशोधनी, रश्मिविशेषः — शब्दविशोधनि मुञ्चति रश्मीन् शब्द अशब्दत शून्य विजानी शि.स.१८२क/१८१.
- sgra pa
- शाब्दिकः, वैयाकरणः — अत्र शाब्दिकाः चोदयन्ति— यद्येको नास्ति स्फोटाख्यः शब्दात्मा, तत्कथं गौरिति एकाकारा गोशब्दे बुद्धिर्भवति त.प.२०६ख/८८१.
- sgra phyung
- = {sgra phyung ba/}
- sgra phyung ba
- • क्रि. स्वरम् उवाच — {shin tu mi bzad pa'i sgra phyung} आर्तस्वरम् उवाच सु.प्र.५६ख/११२; स्वरं मुमोच — {nyam thag pa'i sgra phyung} आर्तस्वरं मुमुचतुः सु.प्र.५६क/१११ • भू.का.कृ. निनादितम् — अप्सरोभि तुरियैर्निनादितं राजगेहि मधुरं श्रुणिष्यति ल.वि.३१ख/४१; शब्दः कृतः — कोऽयं पिशाच आगतः । तया शब्दः कृतः ‘पिशाच पिशाच’ इति निष्कासितः वि.व.१९१क/६५; नादो मुक्तः लो.को.५५५.
- sgra bung bung du phyung
- =( व.का.कृ.) घुणघुणायमाणः — ततोऽवलोकितेश्वरः… तानि प्राणिशतसहस्राणि दृष्ट्वा आत्मानं भ्रमररूपमभिनिर्माय घुणघुणायमाणम् का.व्यू.२१९ख/२८१.
- sgra bya
- शब्दनम् — {'jug par 'dod pas sgra bya'o} शब्दनं प्रविविक्षता वि.सू.८१क/९८.
- sgra byas
- भू.का.कृ. स्वनितम् — स्वनितं ध्वनितं समे अ.को.३.१.९२.
- sgra byas pa
- = {sgra byas/}
- sgra byung
- क्रि. १. शब्दो निश्चरति — तदा तस्य सकाशात् कारण्डव्यूहमहायानसूत्ररत्नराजशब्दो निश्चरति का.व्यू.२०६ख/२६४ २. = {sgra las byung ba/}
- sgra byung ba
- = {sgra byung/}
- sgra byed
- = {sgra byed pa/}
- sgra byed pa
- वि. शब्दनेता — {sgra byed pa ni pa Ni ni} पाणिनिं शब्दनेतारम् ल.अ.१८९क/१६०; क्वणन्ती — धन्येयं नखसंपातैः क्वणन्ती रागिणी मुहुः । यातास्य वल्लकी पुण्यैरङ्कारोहणयोग्यताम् अ.क.३१.३०.
- sgra dbyangs
- १. = {dbyangs} स्वरः — क्रमेण तन्त्रीच्छेदेऽपि तौ सर्वस्वरमूर्छनाः । दर्शयन्तौ प्रभावेण निर्विशेषौ बभूवतुः अ.क.८०.२५; घोषः — स ततः स्निग्धजीमूतघोषगम्भीरया गिरा । उवाच अ.क.५५.२१; निर्घोषः — निरुक्तिप्रतिसंविदा सर्वजगदभिगमनीयसुमधुरगिरिनिर्घोषाक्षरैर्निर्दिशति द.भू.२५५क/५१ २. = {sgra dang dbyangs} स्वरनिर्घोषः — तस्य च मे सहदर्शनेन सर्वसत्त्वमन्त्रसमुद्रनिगर्जनस्वरनिर्घोषो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४३ख/२२७; स्वरघोषः — {'brug gi sgra dbyangs} मेघस्वरघोषः सू.अ.१८३क/७८; रुतरवितम् — {sgra dang dbyangs kun gyis khyab pa} सर्वरुतरवितकृत्स्नम् ग.व्यू.२९५क/१६.
- sgra dbyangs kyi yi ge dang bral ba
- पा. निर्घोषाक्षरविमुक्तः, समाधिविशेषः — {sgra dbyangs kyi yi ge dang bral ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} निर्घोषाक्षरविमुक्तो नाम समाधिः म.व्यु.५९८.
- sgra dbyangs skul ba
- स्वरचोदकः लो.को.५५६.
- sgra dbyangs rgyal po
- =(ना.) स्वरघोषराजः लो.को.५५६.
- sgra dbyangs rnam par dag pa
- पा. विशुद्धस्वरनिर्घोषा, बोधिसत्त्वधारणीविशेषः म.व्यु.७४९.
- sgra dbyangs yid du 'ong ba
- =(ना.) मनोज्ञनिर्नादस्वरः, किन्नरः म.व्यु.३४१८.
- sgra 'byin
- = {sgra 'byin pa/}
- sgra 'byin pa
- • क्रि. नदति — गृहगतानि विविधवाद्यभाण्डानि स्वयं नदन्ति अ.श.५७ख/४९; रणति — तत्र भगवंश्चक्षू रूपेषु न रणति, श्रोत्रं शब्देषु । यावन्मनो धर्मेषु न रणति शि.स.१४५ख/१४०; शब्दं करोति — वंशाश्च दारूणि च अग्रितापिताः करोन्ति शब्दं गुरुकं सुभैरवम् स.पु.३४ख/५८; शब्दम् उदीरयति — इति भौमा यक्षाः शब्दम् उदीरयन्ति घोषम् अनुश्रावयन्ति अभि.स्फु.२१०ख/९८४; प्रवाद्यते — तृणगुल्मवृक्षपर्वता अपि महामते विविधानि च वाद्यभाण्डानि… प्रवाद्यन्ते ल.अ.९६क/४२ • सं. १. रणः — अद्वितीयस्य भगवन् धर्मस्य रणं नास्ति अद्वितीयाश्च भगवन् सर्वधर्माः । परस्परं न जानन्ति न विजानन्ति शि.स.१४६क/१४०; विरुतम् — {bya rnams sna tshogs sgra 'byin pa} नानाविहंगविरुतानि जा.मा.१०१/६०; वादनम् — {rnga bo che dang rdza rnga kha gcig pa'i sgra 'byin pa} भेरिकामण्डूकवादनम् वि.सू.४४ख/५६ २. = {shing} कुठः, वृक्षः मि.को.१४८क ३. ना. नर्दनः, नागराजः म.व्यु.३२४३ • वि. नादी — विदार्यमानं भृशमार्तिनादिनं परत्र कस्त्वर्हति याचितुं धनम् जा.मा.३५२/२०६; निकूजितः — सर्वाश्च ताः पुष्करिण्यो हंससारसकारण्डवक्रौञ्चचक्रवाकोपनिकूजिताः अ.सा.४२६ख/२४१; रटितः — इमे श्रमणाः काश्यपीया मण्डूका इव कृत्स्नां रात्रिं रटिताः वि.व.१५१क/३९; अभिनादितः — तमपि प्रदेशं समतिक्रान्तो ददर्शापरं कोकिलाभिनादितम् वि.व.२१५ख/१.९१; गर्जितम् — {glang po sgra 'byin pa} करिगर्जितम् मि.को.४९ख ।
- sgra 'byung
- क्रि. शब्दो निश्चरति — तासां च वातेन ईरितानां वातसंघट्टितानां शब्दो निश्चरति तद्यथापि नाम तूर्यशतसहस्रस्य संप्रवादितस्य रा.प. २४६क/१४४.
- sgra sbyong ba
- = {sgra rnams sbyong ba/}
- sgra sbyor ba
- शब्दयोजना — अत एव च दण्डयुक्तं पुरुषं पश्यन्नपि न तावद् दण्डीति योजयति, यावन्न नामभेदं स्मरति; यत एव शब्दयोजनया सर्वा योजना व्याप्ता त.प.५ख/४५५.
- sgra sbrengs
- कृ. आस्फालनं कृतवान् — ततो राजा मान्धाता अष्टादशभिर्भटबलाग्रकोटीभिरुपरि विहायसमभ्युद्गम्य गुणास्फालनं कृतवान् वि.व.१७९क/१.६०.
- sgra ma smos pa
- वि. अशब्दोपात्तः — सर्वत्रैव तु दृश्यानुपलब्धिरशब्दोपात्तापि गम्यत इति न्या.टी./१२४.
- sgra ma yin
- = {sgra ma yin pa/}
- sgra ma yin pa
- अघोषः — तद्यथा महामते प्रतिश्रुत्का … सा च न भावा नाभावा घोषाघोषश्रवणतः ल.अ.९२ख/३९.
- sgra mi grag pa
- वि. नीरवः — अरण्यवनप्रदेशे निर्मानुषसंपातनीरवे विविधमृगकुलाधिवासे जा.मा.२९०/१६९; नोच्चवचनम् — {sgra mi grag pa'i tshig} नोच्चवचनशब्दः ल.वि.५७ख/७५.
- sgra mi grag pa'i tshig
- नोच्चावचनशब्दः — अशीत्यनुव्यञ्जनानि । तद्यथा— तुङ्गनखः… बिम्बोष्ठश्च नोच्चवचनशब्दश्च ल.वि.५७ख/७५.
- sgra mi snyan
- =(ना.) १. कुरुः, चतुर्षु द्वीपेषु एकः (= {byang gi sgra mi snyan} उत्तरकुरुः) — कुरुषु तावदुभयं नास्ति अभि.स्फु.१७४ख/९२२; उत्तरकुरुः — {sgra mi snyan pa'i mi} उत्तरकुरौ नराः बो.अ.१०.१७ २. कुरवः, अष्टसु अन्तरद्वीपेषु एकः — देहा विदेहाः कुरवः कौरवाश्चामरावराः । अष्टौ तदन्तरद्वीपा गाठा उत्तरमन्त्रिणः अभि.को.३.५६; तत्र देहविदेहौ पूर्वविदेहपरिवारौ । कुरुकौरवौ उत्तरकुरोः अभि.भा.३.५६ ३. कौरव्यः, नृपः — स्थूलकोष्ठके कौरव्यो नाम राजा राज्यं कारयति अ.श.२४७क/२२७.
- sgra mi snyan gyi rgyal po
- =(ना.) कौरवराजा, चक्रवर्ती नृपः म.व्यु.३५९१.
- sgra mi snyan gyi zla
- =(ना.) कौरवः, अष्टसु अन्तरद्वीपेषु एकः — देहा विदेहाः कुरवः कौरवाश्चामरावराः । अष्टौ तदन्तरद्वीपा गाठा उत्तरमन्त्रिणः अभि.को.३. ५६; तत्र देहविदेहौ पूर्वविदेहपरिवारौ । कुरुकौरवौ उत्तरकुरोः अभि.भा.३.५६.
- sgra mi snyan gyi zla ba
- = {sgra mi snyan gyi zla/}
- sgra mi snyan pa
- उत्तरकुरवः — {sgra mi snyan pa'i mi} उत्तरकुरौ नराः बो.अ.१०.१७.
- sgra mi snyan ma yin pa
- = {sgra mi snyan min/}
- sgra mi snyan min
- = {sgra mi snyan ma yin pa} अकुरुः — चित्तक्षेपो मनश्चित्ते स च कर्मविपाकजः । भयोपघातवैषम्यशोकैश्च अकुरुकामिनाम् अभि.को.४.५८; कतमेषां पुनः सत्त्वानां चित्तं क्षिप्यते ? अकुरुकामिनाम् । अकुरूणां कामिनाम् अभि.भा.४.५८.
- sgra med
- वि. अशब्दः — कामेऽष्टद्रव्यकोऽशब्दः परमाणुः अभि.को.२.२२; निःशब्दः — बको विडालश्चौरश्च निःशब्दो निभृतश्चरन् । प्राप्नोति अभिमतं कार्यम् बो.अ.५.७३; अरुतः — गम्भीरो बतायं मया धर्मोऽधिगतोऽभिसंबुद्धः शान्तः… अरुतोऽघोषोऽनुदाहारः ल.वि.१८७ख/२८६.
- sgra med pa
- = {sgra med/}
- sgra smra ba po
- वि. शब्दवादी — इहार्यविषये शब्दवादिनां तीर्थिकानां पण्डितानामभिमानं दृष्ट्वा वि.प्र.१३५क/१, पृ.३४.
- sgra tsam
- ध्वनिः — अथ वा प्रतीतपदार्थको लोके ध्वनिः शब्दः त.प.१६०ख/७७५; नादः — नादैः आहितबीजायाम् अन्त्येन ध्वनिना सह । आवृत्तिपरिपाकायां बुद्धौ शब्दोऽवधार्यते त.प.१६०ख/७७५.
- sgra tshangs rang bzhin
- वि. शब्दब्रह्ममयम् — अथापि कार्यरूपेण शब्दब्रह्ममयं जगत् । तथाऽपि निर्विकारत्वात् ततो नैव क्रमोदयः त.स.६ख/९०.
- sgra 'dzin
- • सं. = {rna ba} शब्दग्रहः, कर्णः — कर्णशब्दग्रहौ श्रोत्रं श्रुतिः स्त्री श्रवणं श्रवः अ.को.२.६.९४ • वि. शब्दग्राहिणी — चक्रनाड्यः षट्, द्वे शब्दग्राहिण्यौ, द्वे स्पर्शग्राहिण्यौ… एता दशनाड्यः वि.प्र.२४४ख/२.५७.
- sgra 'dzin pa
- = {sgra 'dzin/}
- sgra zur chag pa
- अपशब्दः, अपभ्रंशः — येऽपि शब्दापशब्दप्रविभागकुशलाः, तेऽपि अविद्यमानत्वादेव भावयन्ति वा.टी.१५७-५/९९.
- sgra yid du 'ong ba dang rnam par 'phrul ba zab mo la 'jug pa
- पा. मनोज्ञरुतगम्भीरविकुर्वितप्रवेशः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — अहं कुलपुत्र मनोज्ञरुतगम्भीरविकुर्वितप्रवेशस्य बोधिसत्त्वविमोक्षस्य लाभिनी ग.व्यू.१४८ख/२३३.
- sgra yid la byed pa
- पा. शब्दमनसिकरणम्, दिव्यश्रोत्रस्य प्रयोगः — ऋद्ध्यादीनां तु लघुत्वशब्दालोकमनसिकरणं प्रयोगः अभि.भा.६१ख/१११०; ऋद्धिदिव्यश्रोत्रदिव्यचक्षुरभिज्ञानां तिसृणां यथाक्रमं लघुत्वमनसिकरणम् ऋद्धेः प्रयोगः । शब्दमनसिकरणं दिव्यश्रोत्रस्य । आलोकमनसिकरणं दिव्यचक्षुषः अभि.स्फु./१११०.
- sgra yis brjod bya min
- अशब्दवाच्यत्वम् — यदा च अशब्दवाच्यत्वान्न व्यक्तीनाम् अपोह्यता । तदाऽपोह्येत सामान्यं तस्यापोहाच्च वस्तुता त.स.३६क/३७४.
- sgra rab
- प्रणाद लो.को.५५७.
- sgra rig
- = {sgra rig pa/}
- sgra rig pa
- पा. शब्दविद्या, पञ्चविद्यास्थानेषु एकम् — पञ्चविधं विद्यास्थानम् । अध्यात्मविद्या हेतुविद्या शब्दविद्या चिकित्साविद्या शिल्पकर्मस्थानविद्या च सू.अ.१७६क/७०.
- sgra ring
- = {sgra ring ba/}
- sgra ring ba
- दीर्घनादः — अयुतजापस्पष्टेन दीर्घनादेन चारुणा । हेवज्रयोगयुक्तेन कृष्यन्ते सर्वयोषिताः हे.त.२५क/८२.
- sgra la mkhas
- = {sgra la mkhas pa/}
- sgra la mkhas pa
- १. शाब्दिकः, वैयाकरणः म.व्यु.६७२०; मि.को.६२ख २. पा. रुतकौशल्यम् — बाहुश्रुत्यं च नाम महामते यदुत अर्थकौशल्यं न रुतकौशल्यम् ल.अ.१३४क/८०.
- sgra la dga' ba
- शब्दारामः लो.को.५५७.
- sgra la dmigs pa
- वि. शब्दालम्बना — तथा हि, कार्यं तस्याः प्रतीतिरेव, सा च शब्दालम्बना वा स्यात्, अर्थालम्बना वा त.प.१५४क/७६१.
- sgra las skyes
- = {sgra las skyes pa/}
- sgra las skyes pa
- वि. शब्दजम् — तथा च सति बाह्यवस्तुनान्तरीयकं शब्दं दर्शयता शब्दजं विज्ञानं सत्यार्थं दर्शयितव्यम् न्या.टी.७१ख/१८५.
- sgra las byung
- = {sgra las byung ba/}
- sgra las byung ba
- = {sgra byung} ।। • पा. १. शाब्दम् [1] शब्दविषयं ज्ञानम् — शब्दविषयं ज्ञानं शाब्दम् प्र.अ.३क/४ [2] तीर्थिकाभिमतप्रमाणविशेषः — आद्यार्थविषयं तावन्नेदं शाब्दोपमादिकम् । प्रत्यक्षेऽन्तर्गतिप्राप्तेः वैफल्यं वा स्मृतेरिव त.स.६२क/५९२; शाब्दप्रमाणम् — शब्दस्वलक्षणग्रहणादुत्तरकालं ज्ञानं तत् शब्दादागतमिति कृत्वा शाब्दप्रमाणम् त.प.४१क/५३१ २. घोषाचारः, अधिमुक्तिभेदः — जाता अतीतप्रत्युत्पन्ना, अजाता अनागता… घोषाचारा श्रुतमयी सू.अ.१६२ख/५२ • वि. शाब्दी — स्वसमाय तथा सर्वा शाब्दी व्यवहृतिर्मता त.स.४४ख/४४८; शब्दनिर्मितः — मिथ्यावभासिनो ह्येते प्रत्ययाः शब्दनिर्मिताः त.स.९३ख/८५२.
- sgra las byung ba rnam pa gnyis
- शाब्दं द्विविधम् : १. {skyes bus ma byas pa'i sgra las bskyed pa dang /} अपौ- रुषेयशब्दजन्तिम् २. {yid ches pa'i skyes bu'i tshig gis bskyed pa'o//} प्रत्ययितपुरुषवाक्यजं च त.प.४१क/५३१.
- sgra las byung ba'i shes pa'i tshad ma rnam pa gnyis
- द्विविधं शाब्दं ज्ञानं प्रमाणम् : १. {rtag pa'i ngag gis bskyed pa dang} नित्यवाक्यजनितम् २. {yid la gnas pa'i ngag gi rgyu la yod pa'o//} आप्तप्रणीतवाक्यहेतुकं च त.प.२२७क/९२४.
- sgra las byung ba sngon du 'gro ba can
- वि. शाब्दप्रमाणपूर्विका — तत्र शाब्दप्रमाणपूर्विकार्थापत्तिर्यथा, ‘पीनो देवदत्तोऽकृतरसायनो दिवा न भुङ्क्ते’ इत्येवमादिवचनश्रवणाद् ‘अर्वाग्रात्रौ भुङ्क्ते’ इत्येवमाद्यर्थकल्पना त.प.५४क/५५९.
- sgra las byung ba'i tshad ma
- पा. शाब्दप्रमाणम्, तीर्थिकमते प्रमाणभेदः — दृष्टः शाब्दव्यतिरिक्तप्रमाणपञ्चकाधिगतः, श्रुतः शाब्दप्रमाणावगतः त.प.५३ख/५५८.
- sgra las byung ba'i shes pa
- शब्दज्ञानम् — शब्दज्ञानात् परोक्षार्थज्ञानं शाब्दं परे जगुः त.स.५४ख/५३०; शाब्दप्रत्ययः — वाक्यं हि एतत् प्रयुज्यमानं वक्तुः शाब्दप्रत्ययस्य सदर्थत्वमिष्टं सूचयति न्या.टी.७१क/१८५.
- sgra sil sil mchi
- =( व.का.कृ.) रणरणायमानम् — सौवर्णघण्टिकारूप्यनिबद्धानि रणरणायमानानि का.व्यू. २१३ख/२७३.
- sgra gsal ba
- स्फोटः म.व्यु.२७८९.
- sgrags pa
- =(?) नदति म.व्यु.६९६५.
- sgra'i skye mched
- पा. शब्दायतनम्, आयतनभेदः — द्वादशायतनानि— चक्षुरायतनम्, रूपायतनम्, श्रोत्रायतनम्, शब्दायतनम्, घ्राणायतनम्, गन्धायतनम्, जिह्वायतनम्, रसायतनम्, कायायतनम्, स्प्रष्टव्यायतनम्, मन आयतनम्, धर्मायतनं च श्रा.भू.९७क/२४६.
- sgra'i khams
- पा. शब्दधातुः, अष्टादशधातुषु एकः — अष्टादशधातवः । चक्षुर्धातुः, रूपधातुः, चक्षुर्विज्ञानधातुः । शब्दधातुः, श्रोत्रविज्ञानधातुः, घ्राणधातुः श्रा.भू.९७क/३४५.@२४५
- sgra'i rgyu las byung
- = {sgra'i rgyu las byung ba/}
- sgra'i rgyu las byung ba
- घोषान्वयः — {gzhan gyi sgra'i rgyu las byung ba} परतो घोषान्वयः म.व्यु.७६९२.
- sgra'i ngo bo
- वि. शब्दमयम् — येन शब्दमयं सर्वं मुख्यवृत्त्या व्यवस्थितम् । शब्दरूपापरित्यागे परिणामाभिधानतः त.स.६ख/८७; शब्दरूपम् — येन शब्दमयं सर्वं मुख्यवृत्त्या व्यवस्थितम् । शब्दरूपापरित्यागे परिणामाभिधानतः त.स.६ख/८७.
- sgra'i brjod bya
- शब्दवाच्यम् — परिणतिदर्शनेऽपि यदवस्थाभेदसम्बद्धं वस्तु तत् शब्दवाच्यतया प्रतिज्ञातम् त.प.४ख/४५३.
- sgra'i bstan bcos
- पा. शब्दशास्त्रम् , शास्त्रभेदः — बाह्यकानि पुनः शास्त्राणि समासतः त्रीणि, हेतुशास्त्रं शब्दशास्त्रं चिकित्साशास्त्रञ्च बो.भू.५७क/६८; म.मू.२४१क/२६९; शब्दानुशासनम् — अथ वा, जडशाब्दिकाभिनिवेशनिवारणाय इदमेवमुक्तम् । तथा च व्यर्थतां शब्दानुशासनस्य प्रतिपादयिष्यति वा.टी.१०४क/६५; व्याकरणशास्त्रम् — {smra ba kun la 'jug pa'i sgra'i bstan bcos} सर्वभाषाप्रवर्तनव्याकरणशास्त्रम् क.त.४२९०.
- sgra'i tha snyad
- शाब्दव्यवहारः — शाब्दव्यवहारान्यथानुपपत्त्या तु प्रमाणेन पूर्वपूर्वेषां वृद्धानामभिज्ञत्वम् अस्त्येवेति ? नैतदेवम् त.प.१९९ख/८६५; शाब्दो व्यवहारः — नैष दोषः, यदा सर्व एवायं शाब्दो व्यवहारः स्वप्रतिभासानुरोधेन एवेष्यते भ्रान्तत्वात् त.प.१९५क/८५४.
- sgra'i don
- = {sgra don/}
- sgra'i don la mkhas pa
- वि. रुतार्थकुशलः — रुतार्थकुशलो बोधिसत्त्वो महासत्त्वो रुतमर्थादन्यन्नान्यदिति समनुपश्यति, अर्थं च रुतात् ल.अ.११६ख/६३.
- sgra'i bdag nyid
- वि. शब्दात्मकम् — परार्थानुमानं शब्दात्मकम्, स्वार्थानुमानं तु ज्ञानात्मकम् न्या.टी. ४६ख/८७; नादात्मा — वर्णादन्योऽथ नादात्मा वायुरूपमवाचकम् । पदवाक्यात्मकः स्फोटः सारूप्यन्यनिवर्त्तने त.स.८४क/७७५.
- sgra'i rnam pa dang 'drer rung ba
- वि. शब्दाकारसंसर्गयोग्यम् — यद् विकल्पविज्ञानग्राह्यं तत् शब्दाकारसंसर्गयोग्यम् न्या.टी.७१क/१८४.
- sgra'i tshangs pa
- शब्दब्रह्म — {sgra'i tshangs par smra ba} शब्दब्रह्मवादः त.प.१९०क/९५; शब्दब्रह्मा म.व्यु.४५०४.
- sgra'i tshangs pa smra ba
- = {sgra'i tshangs par smra ba/}
- sgra'i tshangs par smra ba
- १. शब्दब्रह्मवादः — तस्मात् मिथ्याप्रवादोऽयं शब्दब्रह्मवादो भवताम् त.प.१९०क/९५ २. शब्दब्रह्मवादी — तत्र शब्दब्रह्मवादिनो ब्रुवते, पूर्वापरादिविभागरहितम् अनुत्पन्नम् अविनाशि यत् शब्दमयं ब्रह्म तस्यायं रूपादिः भावग्रामः परिणाम इति प्रतीयते त.प.१८४क/८५.
- sgra'i rang gi mtshan nyid
- शब्दस्वलक्षणम् — श्रोत्रज्ञानं तर्हि शब्दस्वलक्षणग्राहि, शब्दस्वलक्षणं च किञ्चिद् वाच्यं किञ्चिद् वाचकम् न्या.टी.४२क/५२.
- sgra'i rang gi mtshan nyid la 'dzin pa
- वि. शब्दस्वलक्षणग्राहि — श्रोत्रज्ञानं तर्हि शब्दस्वलक्षणग्राहि, शब्दस्वलक्षणं च किञ्चिद् वाच्यं किञ्चिद् वाचकम् न्या.टी.४२क/५२.
- sgra'i rang bzhin
- वि. शब्दमयम् — नाशोत्पादसमालीढं ब्रह्म शब्दमयं परम् । यत्तस्य परिणामोऽयं भावग्रामः प्रतीयते त.स.६ख/८५.
- sgra'i rig pa
- पा. शब्दविद्या, पञ्चविद्यास्थानेषु एकम् — अध्यात्मविद्या हेतुविद्या शब्दविद्या व्याधिचिकित्साविद्या शिल्पकर्मस्थानविद्या च । इतीमानि पञ्च विद्यास्थानानि बो.भू.५७क/६८.
- sgrar byed pa
- शब्दसङ्केतः — व्यवहारकालाप्रत्युपस्थायीति यावत् । व्यवहारार्थत्वात् समयस्य इति नात्र शब्दसङ्केतः त.प.८ख/४६३.
- sgras
- = {sgra yis/}
- sgras brjod du med pa
- वि. अनुदाहारः — गम्भीरो बतायं मया धर्मोऽधिगतोऽभिसंबुद्धः शान्तः… अरुतोऽघोषोऽनुदाहारः ल.वि.१८७ख/२८६.
- sgrin
- = {sgrin pa/} {sgrin po} वि. तीक्ष्णः — {pha rol bslu la mchog tu sgrin} तीक्ष्णाः परं परवञ्चने अ.क.३२.४९.
- sgrin gyur
- = {sgrin gyur pa/}
- sgrin gyur pa
- वि. दक्षः — पूजाधिक्षेपदक्षाभूद् दासी अ.क.७.८४.
- sgrin pa
- • वि. = {mkhas pa} पटुः — दक्षः सर्वत्र पटुप्रचारः बो.प.६९ • सं. = {sgrim pa} आभोगः म.व्यु.२०९२; मि.को.१२४ख ।
- sgrin pa po
- = {sgrin po/}
- sgrin po
- वि. १. पटुः — सद्योजातोऽपि यद्योगाद् इतिकर्त्तव्यतापटुः त.प.२ख/४५०; दक्षे तु चतुरपेशलपटवः सूत्थान उष्णश्च अ.को.२.१०.१९ २. धूर्तः — के पुनरह्रीकास्ते एवंविधाः ? इत्याह— ‘शठाः’ । धूर्ताः, मायाविनः; परसम्पत्तावीर्ष्यालव इति यावत् वा.टी.५१ख/४.
- sgrib
- = {sgrib pa/}
- sgrib pa
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि.. {bsgrib pa/} भूत. {bsgribs pa/} विधौ {sgribs}) आच्छादयति — दोषमाच्छादयत्येव रागशेषः शरीरिणाम् अ.क.१४. १४३; छाद्यते — अहो मोहानुबन्धेन दूरस्थैरपि देहिनाम् । आलोकश्छाद्यते मूर्खैः मेघैरिव विकारिभिः अ.क.९.२४ • सं. १. छादनम् — छादनाद् अविद्यया यथाभूतदर्शनावबन्धनात् म.भा.३ख/१.११; आच्छादनम् — द्वितीयकाण्डेऽप्युक्तक्रमेण तम आच्छादनक्रिया वि.प्र.१६०क/८१.८; प्रच्छादनम् — सर्वोऽयं दुर्मतीनामसामर्थ्यप्रच्छादनोपायः वा.टी.१५२-४-८/६६; छदः — {so sgrib} दशनच्छदः का.आ.३.१३४; वरणम् — ये च प्रकृत्या जडमतयस्तेषां वरणमुपजायते त.प.१६३क/४७; प्रवारणम् श्री.को.१८५क; आरम्बणम् — न हि क्वचिद् बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां सङ्गो वा आरम्बणं वा संविद्यते अ.सा.४२४क/२३९; अपिधानम् — अन्तर्धा व्यवधा पुंसि त्वन्तर्धिरपवारणम् । अपिधानतिरोधानपिधानाच्छादनानि च अ.को.१.३.१३; पटलम् — क्लेशज्ञेयघनाभ्रजालपटलच्छन्नं रविव्योमवत् र.वि.११६क/८०; तिमिरः — {mi shes sgrib pas ldongs gyur pa'i} अज्ञानतिमिरान्धानाम् गु.सि.९.३४ २. पा. [1] आवरणम् — {nyon mongs pa'i sgrib pa} क्लेशावरणम् त.प.१२५क/६९९; आवृतिः — क्लेशज्ञेयावृतितमः प्रतिपक्षो हि शून्यता बो.अ.९.५५ [2] निवरणम् — {sgrib pa lnga} पञ्चनिवरणानि अभि.स्फु.१३७ख/८५१; निवारणम् — {sgrib pa lnga} पञ्चनिवारणम् सू.अ.२२६क/१३६; नीवरणम् — नीवरणानां विष्कम्भनता शि.स.१०७ख/१०६ ३. नीवरणम्, संख्याविशेषः म.व्यु.६५११; *निरवद्यम् — {bgrang rtogs phrag brgya na sgrib pa zhes bya'o} शतं गणनागतीनां निरवद्यं नामोच्यते ल.वि.७६ख/१०३.
- sgrib pa lnga
- पञ्च निवरणानि : १. कामच्छन्दः २. व्यापादः ३. स्त्यानमिद्धम् ४. औद्धत्यकौकृत्यम् ५. विचिकित्सा म.टी.२६२ख/११४.
- sgrib pa gnyis
- द्वे आवरणे : १. {nyon mongs pa'i sgrib pa} क्लेशावरणम् २. {shes bya'i sgrib pa} ज्ञेयावरणम् ।
- sgrib pa gsum
- त्रीणि आवरणानि : १. {las kyi sgrib pa} कर्मावरणम् २. {nyon mongs pa'i sgrib pa} क्लेशावरणम् ३. {rnam par smin pa'i sgrib pa} विपाकावरणम् अभि.भा.२१६-३/७२२.
- sgrib pa can
- वि. आवरणवत् — उपघातावरणवत् मितकालं प्रदेशि च । सुलभातिशयं सर्वमुपमावस्तु लौकिकम् श.बु.३३; उपगूढः — सम्यग्दृष्ट्युपगूढास्ते बलवन्तो भवन्त्यलम् त.स.१२७ख/१०९६.
- sgrib pa chung ngu
- पा. प्रतन्वावरणम्, आवरणभेदः — महदावरणं यद् व्यापि । प्रतन्वावरणं यत् प्रादेशिकम् म.भा.१०क/२.१७.
- sgrib pa chen po
- पा. महदावरणम्, आवरणभेदः — महदावरणं यद् व्यापि । प्रतन्वावरणं यत् प्रादेशिकम् म.भा.१०क/२.१७.
- sgrib pa thams cad dri ma med cing rnam par dag pa'i rdo rje
- पा. सर्वावरणविमलविशुद्धिवज्रः, समाधिविशेषः — अथ खलु भगवान् पुनरपि सर्वावरणविमलविशुद्धिवज्रं नाम समाधिं समापद्य स.दु.१८९/१८८.
- sgrib pa thams cad rnam par sbyong ba'i rdo rje
- पा. सर्वावरणविशोधनवज्रः, समाधिविशेषः — सर्वावरणविशोधनवज्रं नाम समाधिं समापद्य स.दु.१८१/१८०.
- sgrib pa thams cad rnam par sel ba
- =(ना.) सर्वनीवरणविष्कम्भी, बोधिसत्त्वः — वज्रपाणिना च बोधिसत्त्वेन… सर्वनीवरणविष्कम्भिना च बोधिसत्त्वेन का.व्यू.२००क/२५८.
- sgrib pa thams cad rnam sel
- = {sgrib pa thams can rnam par sel ba/}
- sgrib pa thams cad las grol
- सर्वावरणमुक्तिः — सर्वज्ञत्वमतः सिद्धं सर्वावरणमुक्तितः त.स.१२१ख/१०६०.
- sgrib pa dang rnam par bral ba
- वि. विनीवरणः म.व्यु.४२२.
- sgrib pa dang bral
- = {sgrib pa dang bral ba/}
- sgrib pa dang bral ba
- • वि. निरावरणम् — वक्ष्यमाणक्रमेण सर्वसत्त्वानां निरावरणपदप्राप्तये वि.प्र.१५६ख/१.३ • सं. विनिवरणत्वम् — सुविज्ञो बहुश्रुतत्वात् । कल्प(ल्य)चित्तो विनिवरणत्वात् सू.अ.१९०क/८८.
- sgrib pa rnam par dag pa
- आवरणविशुद्धिः — {'phags pa sgrib pa rnam par dag pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यकर्मावरणविशुद्धिनाममहायानसूत्रम् क.त.२१८.
- sgrib pa rnam par sel ba
- आवरणविष्कम्भी — {'phags pa sgrib pa rnam par sel ba zhes bya ba'i gzungs} आर्यावरणविष्कम्भिनामधारणी क.त.८९१.
- sgrib pa spangs pa
- वि. प्रहीणावरणः — {sgrib pa ma spangs pa} अप्रहीणावरणः त.प.१२५क/७००.
- sgrib pa ma spangs pa
- वि. अप्रहीणावरणः — ततश्च भ्रान्तिबीजस्यादौष्ठुल्यस्य अप्रहाणाद् अप्रहीणावरण एव भगवान् स्यात् त.प.१२५क/७००.
- sgrib pa mi mnga' ba
- वि. अनावृतम् — ज्ञानं दशबलस्य विदितं हि अनावृतं वर्तते सततमध्वसु त्रिषु रा.प.२३०क/१२३; अनावरणम् — {sgrib pa mi mnga' ba'i rtogs par khong du chud pa} अनावरणगतिं गतः म.व्यु.३५६.
- sgrib pa mi mnga' ba'i rtogs par khong du chud pa
- अनावरणगतिं गतः म.व्यु.३५६.
- sgrib pa med
- = {sgrib pa med pa/}
- sgrib pa med pa
- • वि. अनावरणम् — ज्ञेयावरणप्रहाणाच्च यत्सर्वस्मिन् ज्ञेयेऽप्रतिहतम् अनावरणं ज्ञानम् बो.भू.५२ख/६२; गगनं विस्तीर्णम् अनावरणम् शि.स.१४९क/१४४; निरावरणम् — इह शरीरे निरावरणे जाते सति सर्वज्ञस्य द्वादशभूमीनां यद् ग्रहणं योगिनः वि.प्र.६९ख/४.१२४; विनिवरणम् — स एभ्यो निवरणेभ्यश्चित्तं विशोध्य विनिवरणं समाधिकल्पतायाम् अवस्थापयति श्रा.भू.६ख/१३; अनावृतम् — अनावृतबोधिसत्त्वमेघान् बो.अ.१०. १५; विगतनीवरणः — श्रुत्वा च तं धर्मं विगतनीवरणा भवन्ति स.पु.४७ख/८५; अपगतनीवरणः — तिष्ठन्नपि निषण्णोऽपि शयानोऽपि स्वप्नान्तरगतोऽपि अपगतनीवरणः द.भू.२३०क/३७ • पा. अनावरणिकः, चित्तोत्पादभेदः — चतुर्विधो बोधिसत्त्वानां चित्तोत्पादः । आधिमोक्षिकोऽधिमुक्तिचर्याभूमौ… शुद्धाध्याशयिकः… वैपाकिकः… अनावरणिको बुद्धभूमौ सू.अ.१३९क/१५.
- sgrib pa med pa nyid
- निरावरणता — चन्द्रादित्यनिरावरणतेति व्रताभिषेको रूपादिविषयचक्षुरादीन्द्रियविशुद्धिः वि.प्र.१५२ख/३.९९.
- sgrib pa med pa'i chos kyi sku
- पा. अनावरणधर्मकायः — या सवासनक्लेशज्ञेयावरणविमोक्षाद् अनावरणधर्मकायप्राप्तिः, इयमुच्यते स्वार्थसम्पत्तिः र.वि.११६ख/८२.
- sgrib pa med pa'i rtogs par thugs su chud pa
- अनावरणगतिं गतः लो.को.५५९.
- sgrib pa med pa'i rnam par thar pa
- पा. अनावरणविमोक्षः — {sgrib pa med pa'i rnam par thar pa brnyes pa} अनावरणविमोक्षप्रतिलब्धः ल.वि.२११ख/३१३; {sgrib pa med pa'i rnam par thar pa thob pa} अनावरणविमोक्षप्राप्तः अ.सा.४३०क/२४२.
- sgrib pa med pa'i rnam par thar pa brnyes pa
- वि. अनावरणविमोक्षप्रतिलब्धः — अनावरणविमोक्षप्रतिलब्धत्वाद् अनावरणविमोक्षप्राप्त इत्युच्यते ल.वि.२११ख/३१३; द्र.— {sgrib pa med pa'i rnam par thar pa thob pa/}
- sgrib pa med pa'i rnam par thar pa thob pa
- पा. अनावरणविमोक्षप्राप्तः, समाधिविशेषः — {sgrib pa med pa'i rnam par thar pa thob pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अनावरणविमोक्षप्राप्तो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२; द्र.— {sgrib pa med pa'i rnam par thar pa brnyes pa/}
- sgrib pa med pa'i phung po
- पा. निरावरणस्कन्धः — निरावरणस्कन्धानां जनको जिनजनकः, तस्यामन्त्रणं ‘हे जिनजनक’ वि.प्र.२२२ख/२.१.
- sgrib pa med pa'i ye shes
- पा. अनावरणज्ञानम् — {sgrib pa med pa'i ye shes dang rnam par thar pa la gnas pa} अनावरणज्ञानविमोक्षविहारी ल.वि.२०४क/३०७.
- sgrib pa med pa'i ye shes dang rnam par thar pa la gnas pa
- वि. अनावरणज्ञानविमोक्षविहारी, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… अनावरणज्ञानविमोक्षविहारी इत्युच्यते ल.वि.२०४क/३०७.
- sgrib pa med pa'i so so yang dag par rig pa
- पा. अनावरणप्रतिसंवित् — {sgrib pa med pa'i so so yang dag par rig pa brnyes pa} अनावरणप्रतिसंवित्प्राप्तः ल.वि.२०५क/३०८.
- sgrib pa med pa'i so so yang dag par rig pa brnyes pa
- वि. अनावरणप्रतिसंवित्प्राप्तः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… अनावरणप्रतिसंवित्प्राप्त इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८.
- sgrib pa yin
- क्रि. संवृणोति — यत्नेऽप्यात्मीयवैराग्यं गुणलेशसमाश्रयात् । वृत्तिमान् प्रतिबध्नाति तद्दोषान् संवृणोति च प्र.अ.१४३क/१५३.
- sgrib pa yongs su dag pa
- वि. परिशुद्धावरणः लो.को.५५९.
- sgrib pa'i phung po ma spangs pa
- वि. अक्षीणावृतिराशिः — अक्षीणावृतिराशिस्तु कीदृगाप्तो भविष्यति त.स.११०ख/९६०.
- sgrib par 'gyur
- क्रि. छादयिष्यति — ततश्च परवद् आत्मानमपि छादयिष्यति प्र.प./६३.
- sgrib par byed
- = {sgrib par byed pa/}
- sgrib par byed pa
- = {sgrib byed} ।। • क्रि. छादयति — गम्या चेद्, वृक्षश्छादयति तां… अगम्या चेन्न छादयति अभि.भा.२१४-२/७०९; आच्छादयति — वातविलोलपल्लवकरैः आच्छादयन्ति इव अ.क.२४. ११०; आवृणोति — आवृणोति इत्येतावति वक्तव्ये आव्रियते चेति वचनं प्रभादिरूपस्य सप्रतिघत्वव्यवस्थापनार्थम् अभि.स.भा.१७ख/२३; संव्रियते — पररूपं हि स्वप्रतिभासेन यया संव्रियते बुद्ध्या यथार्थमप्रकाशनात्, सा कल्पिका बुद्धिः संवृतिः त.प.१९४क/८५२ • सं. छादनम् — शरीरच्छादनं शास्तुर्न तु दृष्टिनिवारणम् अ.क.९७.६; आवरणम् — एतेनावरणादीनामभावश्च निराकृतः प्र.वा.१.८९; विहतिः — अन्योन्यावरणात् तेषां स्यात् तेजोविहतिः प्र.वा.२.४१४; अपह्नवः — पापापह्नववैचित्र्यप्रत्युत्पन्नगिरः परम् । मायामये विनिमये बृहस्पतिधियः स्त्रियः अ.क.८८.६८ • वि. आवारकः — न हि भावस्य स्वभावातिशयम् अखण्डयन् अनुत्पादयन् वा तस्य आवारकः प्रतिबन्धको वा युक्तः, अतिप्रसङ्गात् त.प.२२७ख/१७०; आच्छादकः — पञ्चदशकलात्मा सूर्यः कृष्णपक्षे विसर्गभूषितः पञ्चदशकलाच्छादकः वि.प्र.१६०क/१.८.
- sgrib par mdzod
- क्रि. छाद्यताम् — छाद्यतामुत्तरीयेण नवं नखपदं सखि का.आ.२.२८६.
- sgrib spangs can
- वि. प्रहीणावरणः — शक्तिरेवंविधा तस्य प्रहीणाच(व)रणो ह्यसौ त.स.१३२ख/११२६.
- sgrib byed
- १. = {slob ma} छात्रः, शिष्यः — छात्रान्तेवासिनौ शिष्ये अ.को.२.७.११ २. = {sgo} द्वारम् मि.को.१४०ख ३. = {yol ba} यवनिका, प्रतिसीरा, जवनिका मि.को.१४१ख; द्र.— {sgrib g}.{yogs/}
- sgrib bral
- वि. निरामयम् — तदेवं संस्थितं दिव्यं खधात्वाख्ये निरामयम् गु.सि.२.२०.
- sgrib mi mnga' ba
- वि. अपावृतम् — मुनिपुंगव सर्वधातुभिः विपुलं ज्ञानम् अपावृतं तव वि.व.१२५ख/१.१४.
- sgrib med
- = {sgrib pa med pa/}
- sgrib sel
- = {sgrib pa thams cad rnam par sel ba/}
- sgribs
- क्रि. {sgrib pa} इत्यस्याः विधौ ।
- sgrim
- = {sgrim pa/}
- sgrim pa
- • सं. आभोगः — {sgrim pa med pa} अनाभोगः शि.स.१४८क/१४३; यत्नः — {sgrim mi dgos par} अयत्नतः अभि.स.भा.६ख/७; आदरः — को नाम लोके शिथिलादरः स्यात् कर्तुं धनेनार्थिजनप्रियाणि जा.मा.२७/१४; औत्सुक्यम् — {sgrim par byed pa} औत्सुक्यमापद्यते बो.भू.७७ख/९९ • वि. = {mkhas pa} चतुरः मि.को.११९ख ।
- sgrim pa med pa
- अनाभोगः — न शनैर्मन्दं मन्दं क्रमानुत्क्षिपति, न निक्षिपति, युगमात्रप्रेक्षिकया सविश्वस्तप्रेक्षिकया अनाभोगप्रेक्षिकया शि.स.१४८क/१४३.
- sgrim par byed pa
- क्रि. औत्सुक्यम् आपद्यते — पूर्वमेव चापत्तेः बोधिसत्त्वः तीव्रम् औत्सुक्यमापद्यते बो.भू.७७ख/९९.
- sgrim po
- = {mkhas pa} पेशलः मि.को.११९ख ।
- sgrim mi dgos pa
- अयत्नः — {sgrim mi dgos par} अयत्नतः अभि.स.भा.६ख/७.
- sgrim mi dgos par
- अयत्नतः — अथैवंविधमात्मानं कश्चित् परिकल्पयेत् तथापि नोपपद्यतेऽरूपादिक आत्मा, अयत्नतो मोक्षदोषात् अभि.स.भा.६ख/७.
- sgrims
- क्रि. {sgrim pa} इत्यस्याः विधौ ।
- sgril
- निगडः, पशुबन्धनोपकरणम् — सत्त्वान् नानाहडिनिगडकटककुण्डलशृङ्खलाखलीनबन्धनबद्धान् ग.व्यू.१९१ख/२७३.
- sgril ma
- = {thag pa} वराटकः, रज्जुः — शुल्बं वराटकः स्त्री तु रज्जुस्त्रिषु वटी गुणः अ.को.२.१०.२७.
- sgrung
- आख्यायिका — {zlos gar gyi sgrung} नाटकाख्यायिका त.प.१६४क/७८२; इतिहासः — {gtam dang sgrung la dga' ba} आख्यायिकेतिहासरतः ल.अ.५९क/५; द्र.— {sgrung rgyud/} {sgrung gtam/}
- sgrung rgyud
- आख्यायिका — सैव रूपम् स्वभावो येषां नाटकाख्यायिकादीनां ते तथोक्ताः त.प.२१०क/८९०; द्र.— {sgrung/}
- sgrung gtam
- इतिहासः — काव्यनाटकाख्यानगान्धर्वेतिहाससंप्रहर्षणानि द.भू.२१४ख/२९; द्र.— {sgrung/}
- sgrub
- = {sgrub pa/}
- sgrub dka'
- = {sgrub par dka' ba/}
- sgrub gla
- = {gla/} {rngan pa} विधा, भृतिः — कर्मण्या तु विधाभृत्याभृतयो भर्म वेतनम् । भरण्यं भरणं मूल्यं निर्वेशः पण इत्यपि अ.को.२.१०.३८.
- sgrub tu med pa
- क्रि. असाध्यम् — येषां तु शून्यता दृष्टिस्तान् असाध्यान् बभाषिरे म.का.१३.८.
- sgrub thabs
- १. साधनम् — {lha'i sgrub thabs} देवतासाधनम् वि.प्र.६५क/४.११४; {sbyor ba yan lag drug gi sgrub thabs} षडङ्गयोगसाधनम् वि.प्र.६६ख/४.११७ २. साधना — ततः साधनापटले प्रथमम्… ततो ज्ञानपटले प्रथमम् वि.प्र.११६क/१, पृ.१४.
- sgrub pa
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {bsgrub pa/} भूत. {bsgrubs pa/} विधौ {sgrubs}) सिध्यति — एवं हि… तत् कार्यं सिध्यति वा.टी.१४८-५-४/१८; उपार्जयति — {rnyed pa sgrub} लाभम् उपार्जयति शि.स. १४८ख/१४३; विदधति — विदधति नृणामास्थाम् अ.क.६७.२२; आनयति म.व्यु.७६५२; {yang dag par sgrub} समुदानयति शि.स.१७१क/१६८; साध्यते — यदि तावत् कारणमात्रस्यास्तित्वं साध्यते, तदा सिद्धसाध्यता त.प.१६५क/५०; प्रतिपद्यते — प्रतिपद्यते निर्वाणमनयेति प्रतिपत् अभि.स्फु.२५२क/१०५८; विधीयते — न तु तत्र किञ्चिद् विधीयते त.प.२४०ख/१९५ • सं. १. साधनम् — कुरुष्व तस्माद् गुणसाधनं धनं शिवां च लोके जा.मा.३५४/२०७; प्रसाधनम् — अनेकानित्यविज्ञानपूर्वकत्वप्रसाधनात् त.स.४ख/६३; सिद्धिः — तस्य सिद्धिः प्रतिपत्तिः, साधनम् वा.टी.५२ख/५; प्रसिद्धिः — संस्थानमात्रार्थक्रियाप्रसिद्धावन्यदेव ज्ञानं प्रमाणमनुमानम् प्र.अ.३ख/५; प्रतिपत्तिः — {gzhan gyi don sgrub pa} परार्थप्रतिपत्तिः सू.अ.१४३ख/२१; संप्रपत्तिः — अधिमुक्तिर्भवति सुविपुला संप्रपत्तिक्षमा च सू.अ.१३८ख/१३; प्रतिपत् — मार्ग एव च न्यायः, प्रतिपत्, नैर्याणिकः अभि.स्फु.२५१ख/१०५७; संपादनम् — अबन्ध्यः सर्वथा अष्टम्यादिषु भूमिषु सत्त्वार्थस्य अवश्यं संपादनात् सू.अ.२१०ख/११४; निष्पादनम् — स्वरूपनिष्पादनं तु परिनिष्पन्नस्येति व्याहतम् प्र.अ.७ख/९; निर्वर्तनम् — कार्यनिर्वर्तनयोग्यस्य स्वभावस्य सदा सत्त्वात् वा.टी.५६क/९; समर्थनम् — तस्य समर्थनं साध्येन व्याप्तिं प्रसाध्य धर्मिणि भावसाधनम् वा.टी.५४ख/७; अनुष्ठानम् — {bya ba sgrub pa'i ye shes} कृत्यानुष्ठानज्ञानम् सू.अ.१६०क/४८; अनुष्ठा — नियोज्यधर्मिभावो हि तस्यानुष्ठेयता कुतः । सिद्धोऽपि यद्यनुष्ठेयो नानुष्ठाविरतिर्भवेत् प्र.अ.७क/९; निर्हारः — विविधे शुभनिर्हारे रत्या विहरणात् सदा । सर्वत्र बोधिसत्त्वानां विहारभूमयो मताः सू.अ.२५५ख/१७५; अभिनिर्हारः — विविधकुशलाभिनिर्हारनिमित्तं सदा सर्वत्र रत्या विहरणाद् बोधिसत्त्वानां भूमयो विहारा इत्युच्यन्ते सू.अ.२५५ख/१७५; निर्हृतिः — दर्शनस्याववादस्य स्थितिविक्रीडितस्य च । प्रणिधेर्वशितायाश्च धर्मप्राप्तेश्च निर्हृतिः सू.अ.२२७क/१३७; समुदायनम् म.व्यु.७२११; आधानम् — {nor sgrub pa} धनाधानम् अ.क.३५.४; अर्जनम् — {nor sgrub pa} धनार्जनम् जा.मा.१३९/८१; उपसंहारः — अधोभूमिसमतिक्रान्तस्य अधोभूमिकशुक्लधर्मोपसंहारः बो.भू.१४ख/१६; ढौकनम् — उपसंहारो ढौकनम् न्या.टी.८३ख/२२७; विधानम् — तत्सन्निधानविधानाधीनं सुतरामवभासवत् प्र.अ.१६ख/१९; उत्थापनम् — न खलु स्ववधाय कृत्योत्थापनं प्रेक्षावतः युक्तम् प्र.अ.१३१क/१४०; भावनम् — {mi phyed sku gsum sgrub pa} त्रिकायाभेद्यभावनम् गु.स.१०३ख/२९; रचना — {sna tshogs sgrub pa'i khyad par la} विचित्ररचनाभेदे त.स.१२ख/१४६ २. पा. साधनम् — आनन्दाद्यैः त्रिवज्राब्जसमरसगता भावना साधनं स्यात् का.त. ४.११३ ३. पा. प्रतिपत्तिः — प्रतिपत्तिलक्षणे श्लोकः, महाश्रयारम्भफलोदयात्मिका जिनात्मजानां प्रतिपत्तिरिष्यते । सदा महादानमहाधिवासना महार्थसंपादनकृत्यकारिका सू.अ.१४३क/२१ ४. पा. विधिः — {gcig la sgrub pa dang 'gag pa dag 'gal ba'i phyir ro} एकत्र विधिप्रतिषेधयोः विरोधात् त.प.२१९क/९०७; • वि. साधकः — अस्तित्वसाधका नास्ति अस्ति नास्तित्वसाधकम् ल.अ.१७५क/१३६; अभिषिक्तस्तु साधको दृढनिश्चयः गु.सि.५.४५/४४; कारकः — चित्राप्रमेयाचिन्त्यैश्च सत्त्वार्थकारकम् सू.अ.१६०ख/४९; आहारकः — {bde ba sgrub pa'i dge ba la} सुखाहारके कुशले बो.भू.१०३ख/१३२; साधनी — क्षणसंपदियं सुदुर्लभा प्रतिलब्धा पुरुषार्थसाधनी बो.अ.१.४; निर्वर्तिका — योऽस्याः… जनिकाया निर्वर्तिकाया अशेषो विरागो निरोधः, अयं दुःखनिरोधः ल.वि.२००क/३०३; आवहः — {zhi sgrub pa} शान्त्यावहः र.वि.१२३ख/१०२.
- sgrub pa rnam drug
- षड्विधा प्रतिपत्तिः : १. परमा प्रतिपत्तिः २. मनस्कारप्रतिपत्तिः ३. अनुधर्मप्रतिपत्तिः ४. अन्तद्वयवर्जिता प्रतिपत्तिः ५. विशिष्टा प्रतिपत्तिः ६. अविशिष्टा प्रतिपत्तिः म.भा.२०क/५.१.
- sgrub par
- साधयितुम् — ततस्ते नाभेदं साधयितुं क्षमाः वा.टी.७०ख/२५; निर्वर्तयितुम् — अक्षणिकः पदार्थः क्रमेण युगपद्वा न काञ्चिदपि अर्थक्रियामात्राम् अंशतोऽपि क्षमो निर्वर्तयितुम् वा.टी.५६ख/९; विधातुम् — {tshangs pa'i yang /} {dka' thub gzhom pa sgrub par nus} तपोभङ्गं विधातुं वेधसोऽप्यलम् का.आ.२. ३२२.
- sgrub pa sgra'i don
- पा. विधिशब्दार्थः — {sgrub pa sgra'i don yin par smra ba} विधिशब्दार्थवादी त.प.३५०क/४१९.
- sgrub pa sgra'i don yin par smra ba
- पा. विधिशब्दार्थवादी — विधिशब्दार्थवादिपक्षे नीलादिशब्देनैव एकेन उत्पलादिस्वलक्षणेऽभिहिते ‘किम् उत्पलम्, आहोस्विद् अञ्जनम्’ इत्येवमज्ञानं विशेषान्तरे न प्राप्नोति, सर्वात्मना तस्य वस्तुनः प्रतिपादितत्वात् त.प.३५०क/४१९.
- sgrub pa chen po
- पा. महासाधनम् — उपसाधनम् … साधनम्… ततो महासाधनं प्रज्ञासङ्गेऽच्युतं सुखं सम्भवति यदा तदा खलु महासाधनम् । सूक्ष्मयोगाद् इति सुषुष्मनानाडिकोर्ध्वं शुक्रसंयोगात् महासाधनम् इत्युच्यते नीतार्थेन वि.प्र.६५क/४.११३.
- sgrub pa chen po'i yan lag
- पा. महासाधनाङ्गम् — इह सौख्येनानष्टेन बोधिचित्तं य एकक्षणः, स शान्त इत्युच्यते । ‘सहज इह महासाधने ज्ञानयोग’ इति चित्तस्याक्षरसुखेन सह एकत्वम्, इति महासाधनाङ्गं चतुर्थम् वि.प्र.६७ख/४.१२०.
- sgrub pa nyid
- साधनत्वम् — स्वरूपेणैवेति साध्यत्वेन एवेष्टो न साधनत्वेनापि न्या.बि.३.४०.
- sgrub pa ltar snang
- = {sgrub pa ltar snang ba/}
- sgrub pa ltar snang ba
- पा. साधनाभासः, षड्पदार्थेषु एकः — सर्वोऽतिशयः समस्तसाध्यनिश्चयाभिव्यक्तलक्षणः सर्वस्मादन्यसाधनात् साधनाभासाद् वोत्पद्येत इति तुल्यः प्रसङ्गः वा.टी.९६क/५६.
- sgrub pa dang dgag pa
- पा. विधिप्रतिषेधः — विधिप्रतिषेधयोरेकत्रायोगात् त.प./५९८; विधानप्रतिषेधः — विधानप्रतिषेधौ हि परस्परविरोधिनौ त.स.६३क/५९८.
- sgrub pa po
- वि. साधकः — द्विजन्मा हि विजने सिद्धिसाधकः । प्राप्तः अ.क.५.४९; प्रसाधकः — मुद्राप्रसाधकाभेद्यवज्रयोगसमुद्भवः हे.त.१७क/५४; प्रतिपत्ता — इति निर्विकल्पेन धर्मनैरात्म्यज्ञानेन प्रतिपत्तुः प्रतिपत्तव्यस्य प्रतिपत्तेश्चाविकल्पना त्रिमण्डलपरिशुद्धिः वेदितव्या सू.अ.१८९ख/८७.
- sgrub pa po la dga'
- वि. साधकप्रिया — स्वभिषिक्तां तु हेवज्रे सुकेशां साधकप्रियाम् हे.त.२०ख/६६.
- sgrub pa bla na med pa nyid
- पा. प्रतिपत्त्यानुत्तर्यम्, त्रिविधानुत्तर्येषु एकम् — त्रिविधमानुत्तर्यं महायाने, येनैतदुत्तरं यानम्— प्रतिपत्त्यानुत्तर्यम्, आलम्बनानुत्तर्यम्, समुदागमानुत्तर्यं च म.भा.२०क/५.१.
- sgrub pa ma yin pa
- असमर्थनम् — किं पुनरस्य त्रिविधस्य साधनाङ्गस्य समर्थनम्, यद्विपर्ययादसमर्थनं भविष्यति वा.टी.५४ख/७.
- sgrub pa dman pa rgol ba'i lan
- पा. वितण्डा, तीर्थिकमते वादभेदः — एतेनैव वितण्डा प्रत्युक्ता वा.न्या.१६०-५/१२०; स्वपक्षस्थापनाहीनो वाक्यसमूहो वितण्डा (न्या.सू.१/२/३) वा.टी./१२०.
- sgrub pa smra ba
- पा. विधिवादी, विधिशब्दार्थवादी — तत्र विधिवादिनः चोदयन्ति, ‘यदि भवतां द्रव्यगुणकर्मसामान्यविशेषसमवायलक्षणा उपाधयो विशेषणानि शब्दप्रत्ययं प्रति निमित्तानि परमार्थतो न सन्ति, तत्कथं लोके ‘दण्डी’ इत्यभिधानप्रत्ययाः प्रवर्त्तन्ते द्रव्याद्युपाधिनिमित्ताः’ त.प.३११ख/३३८.
- sgrub pa gzhan las skyes pa
- वि. साधनान्तरजन्यम् — साधनान्तरजन्या तु बुद्धिः नास्ति द्वयोरपि त.स.१०६क/९२८.
- sgrub pa bzang ba
- पा. प्रतिपत्तिकल्याणः, पञ्चकल्याणेषु एकः — पञ्चकल्याणश्चायम्, नामकल्याणो रूपकल्याणो वर्णकल्याणः प्रतिभानकल्याणः प्रतिपत्तिकल्याणश्च वि.व.१४२क/३१.
- sgrub pa yin
- क्रि. निष्पादयति — सा पुनरेषा द्विविधापि ऋद्धिः बुद्धबोधिसत्त्वानां समासतो द्वे कार्ये निष्पादयति बो.भू.४०क/४६; प्रसाध्यते — भगवान् एव हि प्रमाणभूतोऽस्मिन् प्रसाध्यते प्र.अ.१क/३; विधीयते — तत्र प्रत्यक्षमनूद्य कल्पनापोढत्वम्, अभ्रान्तत्वं च विधीयते न्या.टी.४०क/४०.
- sgrub pa las ldog pa la the tshom za ba
- पा. सन्दिग्धसाधनव्यतिरेकः, दृष्टान्तदोषः — सन्दिग्धसाधनव्यतिरेको यथा न त्रयीविदा ब्राह्मणेन ग्राह्यवचनः कश्चिद् विवक्षितः पुरुषो रागादिमत्त्वादिति न्या.बि. ३.१३१.
- sgrub pa'i skyon
- पा. साधनदोषः — त्रयाणां रूपाणां न्यूनता नाम साधनदोषः न्या.टी.३.५५.
- sgrub pa'i grogs mchog
- पा. अनुसाधकः — मण्डलाचार्यस्यानुसाधकेन आत्मरक्षाविधानं मूलमन्त्रेण कृत्वा सर्वभूतिका बलिः देया म.मू.११८क/२७; उत्तरसाधकः म.व्यु.४२७४; मि.को.११ख ।
- sgrub pa'i rgyal po
- =(ना.) अवरोपणराजः, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य… अवरोपणराजस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.
- sgrub pa'i ngag
- पा. साधनवाक्यम् — न चात्र चोदनाजनितेत्यादौ साधनवाक्ये नञः प्रयोगोऽस्ति त.प.२३३ख/९३८.
- sgrub pa'i ngo bo
- वि. विधिरूपम् — विधिप्रतिषेधरूपतया द्विधा साध्यं व्यवस्थितम् । विधिरूपं च सद्भावरूपं कारणरूपं वा वा.टी.५३ख/६; {sgra'i don sgrub pa'i ngo bo} विधिरूपश्च शब्दार्थः त.स.३६क/३७८.
- sgrub pa'i chos
- पा. साधनधर्मः — सर्व एते साधनधर्मा यथास्वं प्रमाणैः सिद्धसाधनधर्ममात्रानुबन्ध एव साध्यधर्मेऽवगन्तव्याः न्या.बि.३.१५.
- sgrub pa'i mchod pa
- पा. प्रतिपत्तिपूजा — पूजायां च दानेन लाभसत्कारपूजया । शेषाभिश्च प्रतिपत्तिपूजया सू.अ.१७७ख/७१.
- sgrub pa'i gter
- पा. प्रतिपत्तिनिधानम्, अष्टनिधानेषु एकम् — स्मृतिनिधानम्… मतिनिधानम् … गतिनिधानम्… धारणीनिधानम्… प्रतिभाननिधानम्… धर्मनिधानम्… बोधिचित्तनिधानम्… प्रतिपत्तिनिधानं च अनुत्पत्तिकधर्मक्षान्तिप्रतिलम्भतया । इमान्यष्टौ निधानानि ल.वि.२१४ख/३१७; साधननिधिः मि.को.११९क ।
- sgrub pa'i thabs
- = {sgrub thabs/}
- sgrub pa'i spyod pa
- पा. सिद्धिचर्या — {sgrub pa'i spyod pa la 'jug pa} सिद्धिचर्यावतारः क.त.१८२७.
- sgrub pa'i dbang po
- साधकेन्द्रः — {de phyir sgrub pa'i dbang po la/} {mi las byung ba'i bu mo bsten} अतोर्ध्वं (ऽर्थं ) साधकेन्द्रस्य उक्तकल्पां नरोद्भवाम् गु.सि.७.९.
- sgrub pa'i dmigs pa
- पा. साधनालम्बनम्, द्वादशविधालम्बनेषु एकम् — द्वादशविधालम्बनं यदुत धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्, धर्मधात्वालम्बनम्, साध्यालम्बनम्, साधनालम्बनम्, धारणालम्बनम्, अवधारणालम्बनम्, प्रधारणालम्बनम्, प्रतिवेधालम्बनम्, प्रतानतालम्बनम्, प्रगमालम्बनम्, प्रशठत्वालम्बनम्, प्रकर्षालम्बनं च म.भा.२६क/५.२८.
- sgrub pa'i yan lag
- साधनाङ्गम् — किं पुनरस्य त्रिविधस्य साधनाङ्गस्य समर्थनम् वा.टी.५४ख/७; साधनाङ्गत्वम् — यथा चानुपलम्भमात्रस्य समर्थितसाधनाङ्गत्वं न सम्भवति, तथोत्तरत्र प्रतिपादयिष्यति वा.टी.५४ख/७; द्र.— {sgrub par byed pa'i yan lag}
- sgrub pa'i yan lag ma brjod pa
- पा. असाधनाङ्गवचनम् — कदा पुनरेतद् असाधनाङ्गवचनं यथोक्तं निग्रहस्थानमिति वा.टी.१०४ख/६७; असाधनाङ्गवचनमदोषोद्भावनं द्वयोः । निग्रहस्थानम् वा.न्या./४; द्र.— {sgrub par byed pa'i yan lag ma brjod pa/}
- sgrub par dka'
- = {sgrub par dka' ba/}
- sgrub par dka' ba
- = {sgrub dka'} वि. दुःसंपादः — तथागतकर्म… दुःसंपादं परेभ्यः र.वि.८७क/२४; सुदुरासदः — {sgrub dka'i yul dang} विषयैः सुदुरासदैः गु.सि.९.४५/४४; दुःसाध्यम् म.व्यु.२६६१; मि.को.१८ख ।
- sgrub par gyur
- = {sgrub par gyur pa/}
- sgrub par gyur pa
- वि. विधिभूतः — तथात्रापि अप्रत्यक्षे सद्व्यवहारप्रतिषेधान्न विधिभूतासद्व्यवहारानुषङ्गः वा.टी.६९ख/२४.
- sgrub par 'gyur
- क्रि. १. (वर्त.) साध्यते — ग्राह्ये सति हि वै ग्राहस्तरङ्गैः सह साध्यते ल.अ.७३ख/२१ २. (भवि.) निष्पादयिष्यति — अन्योन्यवर्णभाषणतया लाभं निष्पादयिष्यति रा.प.२४२क/१४०; समुदानयिष्यति — तत्र च ब्रह्मचर्यं चरिष्यति, बोधिं च समुदानयिष्यति स.पु.५६क/९९; निष्पत्स्यते — कदाचित् ममायमर्थविशेषो निष्पत्स्यते त.प.१३७क/६; द्र.— {sgrub pa/} {sgrub par 'gyur ba yin/}
- sgrub par 'gyur ba
- = {sgrub par 'gyur/}
- sgrub par 'gyur ba yin
- क्रि. साधयिष्यति — एवंविधं फलं साधयिष्यति त.प.१३५क/४; द्र.— {sgrub par 'gyur/}
- sgrub par 'dod pa
- वि. साधयितुकामः, साधयितुमिष्टः प्र.वृ.१६८-५/१२; सिसाधयिषितः — सिसाधयिषितो योऽर्थः सोऽनया नाभिधीयते त.स.११७ख/१०१७.
- sgrub par bya ba
- कृ. साध्यम् म.व्यु.६५६२.
- sgrub par byas
- = {sgrub par byas pa/}
- sgrub par byas pa
- भू.का.कृ. प्रसाधितः — तत्सम्भव्यपि सर्वज्ञः सामान्येन प्रसाधितः त.स.१२१ख/१०५२.
- sgrub par byed
- = {sgrub par byed pa/}
- sgrub par byed pa
- = {sgrub byed} ।। • क्रि. १. सिध्यति — यत् सत् कृतकं वा तदनित्यमेवेति सिध्यति वा.टी.५८ख/१४; साधयति — आभ्यां श्लोकाभ्यां… करुणादीनां मूलादिभावं साधयति सू.अ.२१६ख/१२२; प्रतिपादयति — प्रत्यक्षतो धियः कल्पनाविरहं प्रतिपाद्य साम्प्रतमनुमानतः प्रतिपादयति त.प.८क/४६१; सम्पादयति — एषा तु युक्ती रागहेतुत्वमपि देहस्य सम्पादयति प्र.अ.१२६ख/१३५; समुदानयति — धर्मेणासाहसेन च भोगान् समुदानयति नाधर्मेण बो.भू.६क/४; आपादयति — क्लेशो हि प्रवर्तमानो दश कृत्यानि करोति, मूलं दृढीकरोति… क्षेत्रमापादयति अभि.स्फु.८८क/७६०; आसादयति — यतः प्रागनभिव्यक्तौऽसौ पश्चात्तेभ्यः साधनेभ्योऽभिव्यक्तिमासादयति त.प.१५६ख/३६; साध्यते — तत्राकाशाख्यं तावद् द्रव्यं परेण साध्यते त.प.२६९ख/२५५; प्रसाध्यते — यदि वेदस्य अपौरुषेयत्वमेवं प्रसाध्य प्रामाण्यं प्रसाध्यते त.प.१३३क/७१७; प्रतिपद्यते — तेषां संवराय प्रतिपद्यते श्रा.भू.३१क/७२; सम्पद्यते — संयोगविभागोत्पत्तौ येन कर्मणाऽवयवी ऋजुः सम्पद्यते तत्प्रसारणम् त.प.२८७ख/२८७; प्रपद्यते — वैश्वासिको वानिष्पन्ने अधिचित्ते प्रपद्यते सू.अ.१८९ख/८७; आपद्यते — तेनोच्यते यावन्मन इन्द्रियेण सम्वरमापद्यते श्रा.भू.३०ख/७१; समर्थयते — तेन इत्यादिना सूचितमेव कारणमुपदर्शयन् बुद्धेः भङ्गिनीत्वं समर्थयते त.प.२०६क/१२८; उपचीयते — प्रवेशायानिमित्ताय अनाभोगाय संभृतिः । अभिषेकाय निष्ठायै धीराणाम् उपचीयते सू.अ.२२५क/१३५; निर्वर्त्यते — महता संरम्भेण… कामाः संह्रियन्ते, निर्वर्त्यन्ते, उपचीयन्ते श्रा.भू.१७७ख/४४२; क्रियते — श्रूयते स्मर्यते धर्मः क्रियते च सुखाद् गृहे अ.क.२९.२७; विदधाति — निहन्ति मानं विदधाति लज्जाम् अ.क.५९.१३३ २. (भवि.) साधयिष्यति — अग्निवत् साधयिष्यन्ति सदृशासदृशैः नयैः ल.अ.१८६क/१५६ ३. (विध्यादौ) साधयेत् — येन स निवर्त्तमानो वस्तूनामभावं साधयेत् त.प.२८३क/१०३१ • सं. १. साधनम् — {sde gsum sgrub byed rgyal srid} त्रिवर्गसाधनं… राज्यम् अ.क.६४.१७८; प्रसाधनम् — न सकृद्भावप्रसाधनमत्र प्रकृतम् त.प.७क/४५९; प्रतिपादनम् — वस्तुप्रतिपादनद्वारेण शब्दः साध्यसिद्धौ उपयोगी न तु साक्षात् प्र.अ.४१ख/४७; विधिः न्या.बि.; विधानम् — आदिशब्देन विधानाभ्यनुज्ञानाभ्यर्थनादीनां ग्रहणम् त.प.१९४ख/८५३; संविधानम् — गौर्याः समाराधनसंविधानबद्धस्थितिं… विलोक्य अ.क.१०८.२४; संपादनम् — स्थूलं मृत्युरेवं मे भवतीति ब्रुवाणस्याप्रतियता तथात्वसंपादने वि.सू.१७ख/२०; विहितिः — क्षितिविजितिस्थितिविहितिव्रतरतयः परगतयः का.आ.३.८५ २. पा. साधनम्, हेतुः — {'dis sgrub par byed pas na sgrub byed de gtan tshigs so} साध्यतेऽनेनेति साधनं हेतुः त.प.१७२क/८०१ ३. विधिः, भाग्यम् — {sgrub byed 'khrugs par gyur pa na/} {bde ba sdug bsngal nyid 'gyur} सुखं दुःखत्वमायाति… विधौ विधुरतां याते अ.क.१०५.९; पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां पत्नी पाञ्चालकन्यका । सतीनामग्रणीश्चासीद् दैवो हि विधिरीदृशः का.आ.३.१८५ • वि. साधकः — न तु… प्रयोजनादिसाधकं तद्बाधकं वा प्रमाणमस्ति त.प.१३४ख/३; अनयोः श्लोकयोरेकस्य द्वितीयः साधकः सू.अ.१८८ख/८५; साधिका हे.बि.१४३-२/६०; साधनी — उपलब्धिलक्षणप्राप्तानुपलब्धिरेवाभावव्यवहारसाधनी वा.टी.६७क/२१; प्रसाधकः — अनुमानं विना अध्यक्षं न स्वार्थस्य प्रसाधकम् प्र.अ.१५८क/१७२; प्रसाधिका — साऽभावस्य प्रसाधिका प्र.वा.२.८९; संसाधकः — तथाभूतपुरुषसंसाधकं प्रमाणं तथाविधं नास्तीत्येवं मन्यमानैः त.प.२९१क/१०४५; विधायकः — सिद्धान्तो हि न सर्वस्य विरोधस्य विधायकः प्र.अ.५५ख/६३; विधायी — पूजाविधायिनः अ.क.४०.३६; विधायिनी— संसारविषवृक्षस्य मूलबन्धविधायिनी अ.क.७५.४; आवर्जकः — क्लिष्टधर्मविवर्जकं शुक्लधर्मावर्जकम् बो.भू.१०८ख/१३९; निर्वर्तकः — किं तद् ? इत्याह ‘निर्वर्तकम्’ जनकम् वा.टी.५२ख/५; अभिनिर्वर्त्तकः — द्रव्यादिवैशेषिकगुणाभिनिर्वर्त्तकम् इत्येव परमं पुरुषार्थोपयोगितत्त्वं यदि कवयोऽधिगच्छन्ति त.प.२९३क/१०४९; अभिनिर्हारकः — सर्वगुणाभिनिर्हारको यो मार्गः शमथविपश्यना अभि.स.भा.६१ख/८४; वाहकः — स्वर्गापवर्गफलवाहकम् एतद् भगवतो वचनम् त.प.३२५ख/१११९; आहारिका — इयं प्रज्ञापारमिता बोधिसत्त्वानां महासत्त्वानां सर्वज्ञताया आहारिका अनुपरिग्राहिका च अ.सा.४३ख/२४; प्रतिपत्ता — धातारस्तस्य वक्तारः प्रतिपत्तार एव च अभि.स्फु.३११क/११८६; समुदानेता — नास्ति धर्माणां समुदानेता शि.स.१३२ख/१२७; समर्थयमानः — इति अनैकान्तिकतामेव समर्थयमान आह त.प.१७०क/७९७; प्रसाधनः — भवतु नाम नामानुषङ्गोऽभ्यासपूर्वकः, तथाऽप्यसौ नेष्टप्रसाधनः त.प.१०६ख/६६४; आवहः — यत्नस्थानशरीरचित्तरहितः शब्दः स शान्त्यावहः र.वि.१२३ख/१०२.
- sgrub par byed pa ltar snang ba
- पा. साधनाभासः, साधनदोषः — एषां पक्षहेतुदृष्टान्ताभासानां वचनानि साधनाभासम् न्या.प्र./७.
- sgrub par byed pa dam pa
- पा. साधकतमम् — सर्वेषामुपयोगेऽपि कारकाणां क्रियां प्रति । यदन्त्यं भेदकं तस्यास्तत् साधकतमं मतम् प्र.वा.२.३११; साधकतमं च करणम् प्र.अ.२०क/२३.
- sgrub par byed pa ldog pa
- १. पा. साधनव्यतिरेकः — {sgrub par byed pa ldog pa la the tshom za ba} संदिग्धसाधनव्यतिरेकः लो.को.५६३ २. साधनव्यावृत्तः — {sgrub par byed pa ldog pa med pa} साधनाव्यावृत्तः न्या.प्र./६.
- sgrub par byed pa ldog pa med pa
- पा. साधनाव्यावृत्तः, दृष्टान्ताभासप्रभेदः — वैधर्म्येणापि दृष्टान्ताभासः पञ्चप्रकारः, तद्यथा साध्याव्यावृत्तः साधनाव्यावृत्तः उभयाव्यावृत्तः अव्यतिरेकः विपरीतव्यतिरेकश्च… साधनाव्यावृत्तो यथा कर्मवदिति । कर्मणः साध्यं नित्यत्वं व्यावृत्तम्, अनित्यत्वात् कर्मणः । साधनधर्मोऽमूर्तत्वं न व्यावृत्तम्, अमूर्तत्वात् कर्मणः न्या.प्र./६.
- sgrub par byed pa ldog pa la the tshom za ba
- पा. संदिग्धसाधनव्यतिरेकः लो.को.५६३.
- sgrub par byed pa rnam par gcod pa
- साधनव्यवच्छेदः — न च भावाभावव्यतिरिक्तं तृतीयमस्ति, यत्र साध्यव्यवच्छेदपूर्वकः साधनव्यवच्छेदो निर्दिश्येत त.प.२५ख/४९८.
- sgrub par byed pa po
- वि. निष्पादकः — यस्तान् उपादाय प्रज्ञप्यते, स उपादाता ग्रहीता निष्पादक आत्मा इत्युच्यते प्र.प./९१.
- sgrub par byed pa ma tshang ba
- वि. साधनविकलः — {sgrub par byed pa ma tshang ba nyid} साधनविकलता त.प.२२९क/९२८; = {sgrub par byed pa med pa/}
- sgrub par byed pa ma tshang ba nyid
- साधनविकलता — {dpe sgrub par byed pa ma tshang ba nyid ma yin no} न साधनविकलता दृष्टान्तस्य त.प.२२९क/९२८.
- sgrub par byed pa ma tshang ba med pa
- वि. साधनाविकलः — {sgrub par byed pa ma tshang ba med pa nyid} साधनविकलता त.प.२२९क/९२८.
- sgrub par byed pa ma tshang ba med pa nyid
- साधनाविकलता — {dpe sgrub par byed pa ma tshang ba med pa nyid} दृष्टान्तस्य साधनाविकलता त.प.२२९क/९२८.
- sgrub par byed pa ma yin pa
- = {sgrub byed min/}
- sgrub par byed pa med pa
- वि. साधनविकलः — शब्दस्य नित्यत्वे साध्येऽमूर्तत्वादिति हेतुः… साधनविकलः परमाणुः, मूर्त्तत्वात् परमाणूनाम् न्या.टी. ८७क/२४०; द्र.— {sgrub par byed pa ma tshang ba/}
- sgrub par byed pa smra ba
- पा. साधनवादी — यद्यपि बौद्धादेः साधनवादिनो न जातिः विपक्षत्वेन सिद्धा त.प.१६२क/७७७.
- sgrub par byed pa yin
- क्रि. निर्वर्त्तयति — करोति यागम्, स्वव्यापारं निष्पादयति, यागनिष्पत्तिं निर्वर्त्तयति प्र.अ.१५क/१७.
- sgrub par byed pa log pa
- साधननिवृत्तिः — उपलब्धिलक्षणप्राप्त इति दृश्यः इत्येषा साध्यनिवृत्तिः । स उपलभ्यत एवेति साधननिवृत्तिः न्या.टी.६८क/१७५.
- sgrub par byed pa'i skyon
- पा. साधनदोषः — साधनदोषोद्भावनानि दूषणानि । साधनदोषो न्यूनत्वम् न्या. प्र./८.
- sgrub par byed pa'i chos
- पा. साधनधर्मः — तेन साध्यधर्मेण साधनधर्ममात्रस्य अनपेक्षितहेत्वन्तरव्यापारस्य अन्वयः सिध्यति वा.टी.५८क/१४.
- sgrub par byed pa'i chos ma grub pa
- पा. साधनधर्मासिद्धः, दृष्टान्ताभासभेदः — तत्र साधर्म्येण… दृष्टान्ताभासः पञ्चप्रकारः तद्यथा साधनधर्मासिद्धः, साध्यधर्मासिद्धः, उभयधर्मासिद्धः, अनन्वयः, विपरीतान्वयश्च । तत्र साधनधर्मासिद्धो यथा, ‘नित्यः शब्दोऽमूर्त्तत्वात्, परमाणुवत्’ न्या.प्र./६.
- sgrub par byed pa'i chos la the tshom za ba
- पा. संदिग्धसाधनधर्मः — संदिग्धसाधनधर्मः… मरणधर्मत्वं साध्यम्, अयं पुरुष इति धर्मी, रागादिमत्त्वाद् इति हेतुः । रथ्यापुरुषे दृष्टान्ते सन्दिग्धं साधनम् । साध्यं तु निश्चितं मरणधर्मत्वम् न्या.टी.८७क/२४०.
- sgrub par byed pa'i sbyor ba
- पा. साधनप्रयोगः — इदानीं भवतु नाम अप्रामाण्याशङ्कानिवृत्तये साधनप्रयोगः त.प.२३३ख/९३८.
- sgrub par byed pa'i tshad ma
- पा. साधकप्रमाणम् — तत्साधकप्रमाणाभावात् तदाकारं तद्विज्ञानम् इत्येतदेव न सिद्ध्येत् त.प.१८१ख/८२५.
- sgrub par byed pa'i yan lag
- पा. साधनाङ्गम् — कथं पुनः साधनाङ्गस्य अनुच्चारणं भवति, निग्रहस्थानं च वा.टी.५२ख/५; साधनावयवः — निगमनं न साधनावयवः त.प.३३ख/५१५.
- sgrub par byed pa'i yan lag gi sgrub pa
- साधनाङ्गसमर्थनम् — एवं स्वभावानुपलब्धौ साधनाङ्गसमर्थनं प्रपञ्चेनाभिधाय वा.टी.९७ख/५७.
- sgrub par byed pa'i yan lag brjod pa med pa
- = {sgrub par byed pa'i yan lag ma brjod pa/}
- sgrub par byed pa'i yan lag nyid
- पा. साधनाङ्गत्वम् — कथं पुनः प्रतिज्ञादीनाम् असाधनाङ्गत्वम् वा.टी.९९क/५९.
- sgrub par byed pa'i yan lag nyid ma yin pa
- असाधनाङ्गत्वम् — कथं पुनः प्रतिज्ञादीनाम् असाधनाङ्गत्वम् वा.टी.९९क/५९.
- sgrub par byed pa'i yan lag ma brjod pa
- पा. असाधनाङ्गवचनम्, वादिनो निग्रहस्थानम् — अस्य साधनाङ्गस्य वचनं त्रिरूपलिङ्गाख्यानम् । तस्य साधनाङ्गस्य अवचनम् अनुच्चारणम्, अनभिधानं यत् तदसाधनाङ्गवचनम्… वादिनो निग्रहस्थानम् वा.टी.५३क/५.
- sgrub par byed pa'i yan lag mi brjod pa
- = {sgrub par byed pa'i yan lag ma brjod pa/}
- sgrub par byed par 'gyur
- क्रि. साधयिष्यति — यदि नाम बुद्ध्यादयः सत्ता भेदाभेदौ वा न साधयन्ति, अर्थक्रिया तु तान् साधयिष्यति वा.टी.८२क/३८.
- sgrub par mdzad
- = {sgrub par mdzad pa/}
- sgrub par mdzad pa
- क्रि. साधयति — किं पुनः अदर्शनेऽपि अनिवृत्तिः आशङ्कायाः, यावता तद् अदर्शनम् अभावं साधयति वा.टी.५७ख/१३; सम्पादयति — तथागतः… यथाकामं सर्वं सम्पादयति बो.भू.३८क/४३.
- sgrub par mdzod
- क्रि. विधीयताम् — विचार्य कार्यतात्पर्यं यद् युक्तं तद् विधीयताम् अ.क.४०.९७.
- sgrub par sla ba
- = {sgrub sla ba/}
- sgrub po
- वि. = {sgrub pa po} साधकः — मातृभगिनीपुत्रींश्च कामयेद्यस्तु साधकः । स सिद्धिं विपुलां गच्छेत् गु.स.८७ख/१५; {sgrub po mchog} साधकोत्तमः गु.सि.३.२८/२७.
- sgrub po mchog
- वि. साधकोत्तमः — खधातुभवने दिव्ये प्राप्यते साधकोत्तमैः गु.सि.३.२८/२७.
- sgrub por dga'
- वि. साधकप्रिया — रूपयौवनसौभाग्यां सुपुष्पां साधकप्रियाम् हे.त.२६ख/८६.
- sgrub phod
- = {sgrub phod pa/}
- sgrub phod pa
- वि. उत्थानसम्पन्नः — दृष्टधर्महितार्थं वा भोगप्रतिसंयुक्तमारभ्य उत्थानसंपन्नो भवति आरक्षासंपन्नः समजीवी बो.भू.१३५ख/१७४.
- sgrub byed
- १. = {tshangs pa} विधाता, ब्रह्मा — आज्ञालेख्यलिपिं विधातृनृपतेः संसक्तकर्मावलीं चित्रं तेऽपि न लङ्घयन्ति कुटिलां वेलामिवाम्भोधयः अ.क.५०.१ २. = {rtswa} अर्जुनम्, तृणम् — तृणमर्जुनम् अ.को.२.४.१६७ ३. = {rgyu skar sa ga} राधा, विशाखानक्षत्रम् — राधा विशाखा अ.को.१.३.२२ ४. कर्परी, क्वाथोद्भवरसाञ्जनभेदः, ‘ {skyer shun dang spang ma bskol ba las byung khu ba'i mig sman gyi bye brag zhig}’ mi.ko.60kha 5. = {ka ku b+ha} ककुभः, वृक्षविशेषः — ककुभपादपस्य अधस्तात् ल.वि.१३१क/१९५ ६. = {sgrub par byed pa/}
- sgrub byed dam pa
- = {sgrub par byed pa dam pa/}
- sgrub byed pa
- = {sgrub byed/} {sgrub par byed pa/}
- sgrub byed ma
- पा. = {rgyu skar sa ga} राधा, विशाखानक्षत्रम् मि.को.३२ख; द्र.— {sgrub byed/}
- sgrub byed min
- = {sgrub par byed pa ma yin pa} ।। • क्रि. न साधयिष्यति — को न तं साधयिष्यति त.स.१२५ख/१०८५ • सं. असाधनम् लो.को.५६३.
- sgrub byed yan lag
- = {sgrub par byed pa'i yan lag}
- sgrub byed yan lag mi brjod pa
- = {sgrub par byed pa'i yan lag ma brjod pa/}
- sgrub ma
- =(वि.स्त्री.) साधनी — {don thams cad sgrub ma} सर्वार्थसाधनी ब.वि.१७०क ।
- sgrub mdzad
- = {sgrub par mdzad pa/}
- sgrub zin
- भू.का.कृ. साधितम् — अर्थक्रियाज्ञाने भ्रान्तिः नास्ति इति साधितम् त.स.११२ख/९७४.
- sgrub shes
- वि. विधिज्ञः — क्षितीशस्तस्मै मृगाक्षीं विधिना विधिज्ञः… ददौ सुताम् अ.क.६५.७०.
- sgrub sla
- = {sgrub sla ba/}
- sgrub sla ba
- कृ. सुसाध्यम् म.व्यु.२६६०; मि.को.१८ख ।
- sgrubs
- क्रि. {sgrub pa} इत्यस्याः विधौ ; = {sgrubs shig}
- sgrubs shig
- क्रि. सम्पादयेत् — अप्रमादेन भगिन्यः सम्पादयेत् वि.सू.३३ख/४२; प्रतिपद्यस्व — यद् युष्माकम् ईदृशं प्रतिभानं संजातम्, तत् साधु प्रतिपद्यध्वं देशयामि स.दु.१८७/१८६.
- sgre
- = {sgre bo/}
- sgre bo
- =(?) विटः — यत्र तु ब्राह्मणादौ संस्थानादिसांकर्यम्, तत्र विटसमयमात्रं शरणं सदाचारमात्रमद्यपादीनाम् प्र.अ.२५१-२/५४७.
- sgre bo'i brda
- =(?) विटसमयः — यत्र तु ब्राह्मणादौ संस्थानादिसांकर्यम्, तत्र विटसमयमात्रं शरणं सदाचारमात्रमद्यपादीनाम् प्र.अ.२५१-२/५४७.
- sgregs pa
- उद्गारः — {log par lta ba'i dug gi sgregs pa dang 'dra ba} मिथ्यादृष्टिविषोद्गारभूतम् जा.मा.३४८/२०३.
- sgreng
- = {sgreng ba/}
- sgreng ba
- वि. ऊर्ध्वम् — {gang dag lag pa sgreng} ये ऊर्ध्वहस्तकाः वि.व.१२४क/१.१२.
- sgren po
- वि. नग्नः, विवस्त्रः; {gos med gcer bu} छो. को.१६९; द्र.— {sgren mo/}
- sgren mo
- वि. नग्नः — रिक्तहस्तश्च नग्नश्च यास्यामि मुषितो यथा बो.अ.६.५९; विनग्नः — मम नक्षत्ररात्रेरन्तरायं करिष्यतीति विदित्वा भगवतः पुरस्ताद् विनग्नोऽस्थात् वि.व.१२७ख/१.१७.
- sgro
- १. पक्षः [1] = {gshog pa} पक्षिणामवयवविशेषः — {rma bya'i sgro} मायूरपक्षः अ.क.५३.३४; पत्त्रम् — गरुत्पक्षच्छदाः पत्रं पतत्त्रं तनूरुहम् अ.को.२.५.३६ [2] शरपक्षः — पक्षो वाजः अ.को.२.८.८७ २. द्र.— {sgro btags pa/} {sgro 'dogs pa/}
- sgro gu
- ग्रन्थिका — पाशकस्य अनपगमाय चीवरे दानं व(फ)लकं दत्त्वा ग्रन्थिकायाश्च वि.सू.६९ख/८६; द्र.— {sgrog gu'i rten ma} फलकः म.व्यु.९१९२; {lham sgro gu can} पूला वि.सू.६९क/८६; वि.सू.२६क/३२.
- sgro can
- = {bya} पत्त्री, पक्षी — पतत्त्रिपत्त्रिपतगपतत्पत्त्ररथाण्डजाः अ.को.२.५.३३.
- sgro btags
- = {sgro btags pa/} {sgro btags nas} आरोप्य — अभूतान् षोडशाकारान् आरोप्य परितृष्यति प्र.वा.१.२७३; समारोप्य — बुद्धिगते एव तीव्रमन्दत्वे शब्दे समारोप्य भ्राम्यति त.प.१५०क/७५२.
- sgro btags dang bral ba
- वि. अनारोपितः — अध्यारोपितमेवातो वाच्यवाचकमिष्यते । अनारोपितम् अर्थं च प्रत्यक्षं प्रतिपद्यते त.स.४६ख/४६२.
- sgro btags rnam can
- वि. आरोपिताकारः — गुणद्रव्यक्रियाजातिसमवायाद्युपाधिभिः । शून्यम् आरोपिताकारशब्दप्रत्ययगोचरम् त.स.१/१.
- sgro btags pa
- • पा. आरोपः — कथं विधिप्रतिषेधलक्षणं व्यवहारम् आरोपवशेन शब्दाः सम्पादयन्ति त.प.१९४क/८५३; अध्यारोपः — न खलु अध्यारोपेण सत्यार्थविषयेण भवितव्यं प्रतिबन्धम् अन्तरेणेति व्यवस्थितम् प्र.अ.११-१/२१; समारोपः — तदत्र यदि समारोपविषयव्यवच्छेदेन गृहीतमिति हेत्वर्थः, तदा हेतोरसिद्धता त.प.१४ख/४७५; व्यारोपः — बुद्ध्या व्यारोप उपचारः प्र.अ.२५७-४/५६२ • भू.का.कृ. आरोपितः — आरोपिताकारः शब्दप्रत्यययोः गोचरः विषयो यत्र प्रतीत्यसमुत्पादे स तथोक्तः त.प.१४२ख/१५; समारोपितम् — सर्वबोधिसत्त्वाशयसमारोपितेन प्रेम्णा ग.व्यू.२८९ख/३६८; अध्यारोपितः — आरोपितः बाह्यत्वेनाध्यारोपितः त.प.१४२ख/१५; अध्यारोपित एष पाठः अभि.स्फु.२९२ख/११४३ • वि. आरोपकः — {sgro btags pa'i rnam par rtog pa} आरोपकं विकल्पम् त.प.३०५क/१०६८.
- sgro btags pa zhugs pa
- प्रवृत्तसमारोपः — {sgro btags pa zhugs pa rnam par gcod pa} प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदः त.प.१६क/४७८.
- sgro btags pa zhugs pa gcod pa
- पा. प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदः — तत्रानुमानस्य प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदाय प्रवर्त्तमानस्य प्रामाण्यं भवति, न पुनः प्रत्यक्षानन्तरभाविविकल्पस्य; तस्य प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदाभावात् त.प.१६क/४७८; = {sgro btags pa zhugs pa rnam par gcod pa/}
- sgro btags pa zhugs pa rnam par gcod pa
- पा. प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदः — तत्रानुमानस्य प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदाय प्रवर्त्तमानस्य प्रामाण्यं भवति, न पुनः प्रत्यक्षानन्तरभाविविकल्पस्य; तस्य प्रवृत्तसमारोपव्यवच्छेदाभावात् त.प.१६क/४७८; = {sgro btags pa zhugs pa gcod pa/}
- sgro btags pa yin
- क्रि. आरोप्यते — अथैकं पूर्वरूपतया दृष्टम् आरोप्यते । अपरं तु द्रक्ष्यमाणतया पररूपतया च प्र.अ.२४ख/२८.
- sgro btags pa'i mtha'
- पा. समारोपान्तः, अन्यतरोऽन्तः — अनेन तावत् समारोपान्तं परिहृत्य अपवादान्तं परिजिहीर्षया आह त्रि.भा.१६४ख/८०.
- sgro btags pa'i rnam pa can
- = {sgro btags rnam can/}
- sgro btags med
- = {sgro btags med pa/}
- sgro btags med pa
- वि. अनारोपितम् — अनारोपितरूपा च स्वसंवित्तिरियं स्थिता त.स.१२५क/१०८३.
- sgro btags med pa'i ngo bo can
- वि. अनारोपितरूपम् — अनारोपितरूपा च स्वसंवित्तिरियं स्थिता त.स.१२५क/१०८३.
- sgro brtags pa
- • भू.का.कृ. आरोपितम् — तदर्थग्रहणं शब्दकल्पनारोपितात्मनाम् । अलिङ्गत्वप्रसिद्ध्यर्थम् अर्थादर्थस्य सिद्धितः प्र.वा.४.१३; समारोपितम् — विकल्पवासनोद्भूताः समारोपितगोचराः प्र.वा.३.२८७ • वि. आरोपकः — यतो नान्यम् आरोपकविकल्पव्यतिरेकेण शब्दस्य समुत्थापकं पश्यति त.प.३०४ख/१०६८.
- sgro gdags par bya ba
- कृ. आरोप्यम् — शब्दप्रवृत्त्युपायम् आरोपकं विकल्पम् आरोप्यं च त.प.३०५क/१०६८; समारोप्यम् — स तत्र अविद्यमानोऽपि दृश्यः समारोप्यः न्या.टी.५०क/१०१.
- sgro 'dogs
- = {sgro 'dogs pa/}
- sgro 'dogs skur
- = {sgro 'dogs pa dang skur ba/}
- sgro 'dogs skur ba 'debs
- = {sgro 'dogs pa dang skur ba 'debs pa/}
- sgro 'dogs pa
- • क्रि. समारोपयति — येन… चित्तविकल्पलक्षणग्राहाभिनिवेशेन… महाभूतान्… असद्भूतसमारोपेण समारोपयति ल.अ.१०४क/५०; आरोप्यते — यत्र ह्यंशे भ्रान्तिनिमित्तेन न गुणान्तरम् आरोप्यते, तत्रैव निश्चयः त.प.२२०क/९०९; समारोपेति — {chos nyid la yang sgro 'dogs} समारोपेन्ति धर्मताम् ल.अ.११७क/६३ • सं. आरोपः — यावता स्नेहेन तदेव दोषदर्शनमपाक्रियते सद्गुणारोपविधायिना प्र.अ.१४६क/१५५; अध्यारोपः — मिथ्याध्यारोपहानार्थं यत्नोऽसत्यपि मोक्तरि प्र.अ. १२८क/१३७; समारोपः — तदत्र यदि समारोपविषयव्यवच्छेदेन गृहीतमिति हेत्वर्थः, तदा हेतोः असिद्धता त.प.१४ख/४७५; समारोपणम् — एकान्तविपर्यस्तत्वादालम्बने नितीरकत्वात्, समारोपणाच्च अभि.भा.२३१क/७७९; अध्याहारः प्र.वृ.१७५-४/२८ • वि. आरोपकः — विद्यते हि निरालम्बमारोपकम् (ज्ञानम्) त.स.४३ख/४४०; समारोपकः — कुदृष्टावग्रतासमारोपको दृष्टिपरामर्शः अभि.स.भा.६क/६; समारोपिका — पञ्चस्कन्धात्मके ज्ञेये आत्मात्मीयस्वभावसमारोपिका सत्कायदृष्टिः अभि.स.भा.६क/६; आस्कन्दिः — तस्मादनर्थास्कन्दिन्योऽभिन्नार्थाभिमतेष्वपि । शब्देषु वाच्यभेदिन्यो व्यतिरेकास्पदं धियः प्र.वा.२.११७ • भू.का.कृ. आरोपितम् — बुद्धेरस्खलिता वृत्तिः मुख्यारोपितयोः सदा प्र.वा.२.३६; अध्यारोपितम् प्र.प. ।
- sgro 'dogs pa dang skur ba
- पा. समारोपापवादः — समारोपापवादो हि चित्तमात्रे न विद्यते ल.अ.८३क/३०.
- sgro 'dogs pa dang skur ba 'debs pa
- समारोपापवादी — कल्पितं यत्र नाशेन्ति समारोपापवादिनः ल.अ.१७८क/१४२.
- sgro 'dogs pa dang skur ba'i lta ba
- पा. समारोपापवाददृष्टिः — {sgro 'dogs pa dang skur ba'i lta ba ngan pa} समारोपापवादकुदृष्टिः ल.अ.८२ख/३०.
- sgro 'dogs pa dang skur ba'i lta ba ngan pa
- समारोपापवादकुदृष्टिः — {sgro 'dogs pa dang skur ba'i lta ba ngan pa rnam par spangs pa'i blo can} समारोपापवादकुदृष्टिवर्जितमतिः ल.अ.८२ख/३०.
- sgro 'dogs pa dang skur ba'i mtha'
- पा. समारोपापवादान्तः — गम्भीरो भावनामार्गो गाम्भीर्यं शून्यतादिकम् । समारोपापवादान्तमुक्तता सा गभीरता अभि.अ.४.४२.
- sgro 'dogs pa rnam par gcod pa'i yul can
- पा. समारोपव्यवच्छेदविषयः — तथा हि, भवतामत्र अविवादः, ‘समारोपव्यवच्छेदविषयो निश्चयः’ इति त.प.१४ख/४७५; द्र.— {sgro 'dogs pa rnam par bcad pa'i yul can/}
- sgro 'dogs pa rnam par bcad pa'i yul can
- पा. समारोपविच्छेदविषयः — न समारोपविच्छेदविषयत्वेन मानता । अनुमायाः प्रमाणत्वप्रसङ्गेन स्मृतेरपि त.स.४८क/४७५; द्र.— {sgro 'dogs pa rnam par gcod pa'i yul can/}
- sgro 'dogs pa'i lta ba ngan pa
- कुदृष्टिसमारोपः — अस्यैव कुदृष्टिसमारोपस्यानुपलब्धिप्रविचयाभावाद् अपवादो भवति ल.अ.८३क/३०.
- sgro 'dogs pa'i mtha'
- समारोपान्तः, अन्यतरोऽन्तः — अस्ति भिक्षवः रूपे आस्वाद इत्येवमादिनाऽपवादान्तं समारोपान्तं च वर्जयित्वा तत्त्वार्थनयोऽभिद्योतितः अभि.स.भा.१०७क/१४४.
- sgro 'dogs pa'i rnam par rtog pa
- पा. अध्यारोपविकल्पः, दशविधविकल्पेषु एकः — दशविधविकल्पो बोधिसत्त्वेन परिवर्जनीयः । अभावविकल्पः … भावविकल्पः… अध्यारोपविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह, ‘रूपं शारिपुत्र स्वभावेन शून्यमिति… अपवादविकल्पः… एकत्वविकल्पः… नानात्वविकल्पः… स्वलक्षणविकल्पः… विशेषविकल्पः… यथानामार्थाभिनिवेशविकल्पः… यथार्थनामाभिनिवेशविकल्पः सू.अ.१८०क/७४.
- sgro 'dogs par byed
- = {sgro 'dogs par byed pa/}
- sgro 'dogs par byed pa
- • क्रि. [1] (वर्त.) आरोपयति — यदि अविपर्यस्तः, कथमारोपयति विकल्पावस्थायाम् त.प.३०४ख/१०६८; अध्यारोपयति — आत्मदृष्टिर्हि रूपादिके वस्तुनि कारकवेदकवशवर्तित्वेन आत्मत्वम् अभूतम् अध्यारोपयति अभि.भा.३३क/९९५; समारोपयति — न हि चक्षुर्विज्ञानं रससारूप्यं समारोपयति त.प.१८५ख/८३२ [2] (विध्यादौ) समारोपयेत् — तत् कथमगृहीत्वा व्यञ्जकस्थं महत्त्वादि शब्दे समारोपयेत् त.प.१३९क/७३०; सं. समारोपणम् • वि. समारोपकः, ओ पिका — कथम् उच्छेददृष्टिः समारोपिका अभि.स्फु.९५ख/७७३; आरोपकारी — ननु हस्त्यादिशून्यायां भूमावारोपकारिणः । प्रत्यया ये प्रवर्त्तन्ते भेदस्तत्र किमाश्रयः त.स.१०ख/१२८.
- sgro 'dogs byed pa
- = {sgro 'dogs par byed pa/}
- sgro ldan
- = {mda'} पत्त्री, बाणः — अपह्नुतिरपह्नुत्य किञ्चदन्यार्थदर्शनम् । न पञ्चेषु स्मरस्तस्य सहस्रं पत्रिणामिति का.आ.२.३०१.
- sgro ba
- = {rlig pa} मेढ्रः, शिश्नः — शिश्नो मेढ्रो मेहनशेफसी अ.को.२.६.७६.
- sgro ma btags pa
- भू.का.कृ. असमारोपितम् प्र.वृ.१७१-१/१८.
- sgro gshog
- = {gshog pa} पक्षः, पक्षिणामवयवविशेषः — पत्रगुप्तशुकसारिकाकोकिलहंसक्रोञ्चमयूरचक्रवाककुणालकलविङ्कजीवंजीवकादयो विचित्ररुचिरपक्षाः ल.वि.२४ख/२८.
- sgrog
- १. = {lcags thag} निगडः, शृङ्खला — अथ शृङ्खला । अन्दुको निगडोऽस्त्री अ.को.२.८.४१; द्र. {lcags sgrog shing sgrog} 2. (?) करण्डकम् — {chos gos kyi sgrog} चीवरकरण्डकम् म.व्यु.९३७९ ३. = {sgrog pa/}
- sgrog gu'i rten ma
- फलकः म.व्यु.९१९२; द्र.— {sgrog rten/}
- sgrog rten
- फलकः — {mi 'phyil bar bya ba'i phyir chos gos la sgrog rten byas te sgrog thungs gdags so} पाशकस्य अनपगमाय चीवरे दानं व(फ)लकं दत्त्वा वि.सू.६९ख/८६; द्र.— {sgrog gu'i rten ma} फलकः म.व्यु.९१९२.
- sgrog thungs
- पाशकः — {mi 'phyil bar bya ba'i phyir chos gos la sgrog rten byas te sgrog thungs gdags so} पाशकस्य अनपगमाय चीवरे दानं व(फ)लकं दत्त्वा वि.सू.६९ख/८६.
- sgrog pa
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि. {bsgrag pa/} भूत. {bsgrags pa/} विधौ {sgrogs}) नदति — सिंहनादं नदति, ‘क्षीणा मे जातिः, उषितं ब्रह्मचर्यम्’ ल.अ.८०क/२७; सम्यक्सङ्कल्पेन समुत्थापितवाचा सिंहनादं नदति म.टी.२७९क/१३८ • सं. निर्घोषः — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi chos kyi 'khor lo sgrog pa'i gtsug phud} सर्वतथागतधर्मचक्रनिर्घोषचूडः ग.व्यू.२७५ख/२; स्तनितम् — प्रसक्तमन्दस्तनिताः प्रहासिनस्तडित्पिनद्धाश्च घनाः समन्ततः जा.मा.५४/३२.
- sgrog pa'i rnga
- डिण्डिमः, वाद्यभेदः — {grags pa min pa sgrog pa'i rnga} यशःखण्डनडिण्डिमः अ.क.३९.३३.
- sgrog pa'i brda nyid
- = {sgrog pa'i rnga nyid} डिण्डिमत्वम् — यस्याययौ विजयमण्डनडिण्डिमत्वं दानेन कुञ्जरपतेः इव अ.क.५५.६.
- sgrog par byed
- क्रि. कथयति — उद्गीतैरङ्गनानां … उद्वाहस्नानवेलां कथयति भवतः ना.ना.२७५क/९१.
- sgrog byas
- भू.का.कृ. स्वनितम्, ध्वनितम् — स्वनितं ध्वनितं समे अ.को.३.१.९२.
- sgrog byed
- वि. वाचालः — {khu byug ca cor sgrog byed cing /} {ma la ya rlung bdag la 'ong} कोकिलालापवाचालो मामेति मलयानिलः का.आ.१.४८.
- sgrogs
- १ {sgrog pa} इत्यस्याः विधौ २. = {sgrogs pa/}
- sgrogs ldan
- झरः, निर्झरः मि.को.१४८क ।
- sgrogs pa
- • क्रि. गर्जति — {'khu dang mi mthun sgrogs pa dang} द्रुह्यति प्रतिगर्जति का.आ.२.६१; रौति — कारणं कर्तृभूतमिति कृत्वा तद्यथा नादस्य कारणं घण्टेति ‘घण्टा रौति’ इत्युच्यते, तद्वत् अभि.स्फु.३२५ख/१२१९; गायति — {tshigs su bcad pa sgrogs} गाथा गायन्ति अ.क.७१.६; {da lta'ang gang gis grags pa sgrogs} गायत्यद्यापि यत्कीर्तिः अ.क.३५.३; घोषयति — यस्मादयं जातमात्र एव संसार इति घोषयति, तस्माद्भवतु दारकस्य संसार इति नाम अ.श.२६७ख/२४५; श्रावयति — आनन्दवचनं सत्त्वानां श्रावयति शि.स.१५१क/१४६; विज्ञपयति — अतस्ते ईर्ष्याहेतुना चोत्तरिमनुष्यधर्मैरात्मानं विज्ञपयन्ति शि.स.४०क/३८; गीयसे — चिन्तामणिर्गीयसे त्वं श्लाघ्यो जगति जङ्गमः अ.क.२३.२१; व्याह्रियते — शुकसारिकादिभिः व्याह्रियते शब्दः त.प.१७६ख/८११ • सं. [1] = {sgra} ध्वानः, शब्दः — शब्दे निनादनिनदध्वनिध्वानरवस्वनाः अ.को.१.७.१; नादः — {dril bu ni sgrogs pa'i rgyu yin pas dril bus sgrogs so} नादस्य कारणं घण्टेति घण्टा रौति अभि.स्फु.३२५ख/१२१९; रावः — तानार्तरावमुखरान् भविलः सार्थनायकः । उवाच अ.क.३६.५५; आलापः — {khu byug sgrogs pa'i skal bzang} कोकिलालापसुभगाः का.आ.२.३५१; प्रव्याहरणम् — या च दशबलपारमिता … यच्च धर्मचक्रप्रवर्तनम्… धर्मशङ्खप्रव्याहरणम् अ.सा.१२१क/६९; उच्चारणम् — नैर्याणिकत्वम् अनित्यदुःखशून्यानात्मशब्दोच्चारणतया र.वि.१२४क/१०३; कूजितम् — आकर्ण्य करुणाक्रन्दं कुररीकूजितोपमम् अ.क.३.१२८; गीतिः — मण्डलीकृत्य वर्हाणि कण्ठैर्मधुरगीतिभिः का.आ.१.७० [2] अवघोषणा, प्रतिज्ञा — अवघोषणेति प्रतिज्ञा त.प.२४४ख/२०४ • वि. नादी — {seng ge'i sgra sgrogs} सिंहनादनादी म.व्यु.६८५; निर्नादी — {cher sgrogs} महानिर्नादी म.व्यु.३३३९; कथिकः — {chos sgrogs pa} धर्मकथिकः म.व्यु.२७६३.
- mu cor sgrogs pa
- तारमुखरम् — तं तारमुखरं वृक्षं मारं च सबलायुधम् । चक्रवाटे समुत्क्षिप्य चिक्षिपुः व्योमदेवताः अ.क.२५.६४.
- sgrogs pa yin
- क्रि. नदति — बुद्धास्तु… पर्षदि सिंहनादं सम्यगेव नदन्ति त.प.३२३ख/१११४.
- sgrogs par byed
- क्रि. अनुश्रावयति — भौमा यक्षाः शब्दमुदीरयन्ति, घोषमनुश्रावयन्ति अ.श.२१०ख/९८४; कीर्तयति — ऋद्धोऽपि च परेषां न मर्माणि कीर्तयति बो.भू.१३५ख/१७४.
- sgrogs par byed pa
- = {sgrogs par byed/}
- sgrogs par mdzad
- क्रि. नदति — {seng ge'i sgra sgrogs par mdzad} सिंहनादं नदति अभि.स्फु.२६५ख/१०८३; द्र.— {sgrogs pa yin/} {sgrogs par byed/}
- sgrogs byed
- १. = {brjod pa} आख्यानम् — पुण्यं यत् समुपार्जितं जिनगुणाख्यानप्रबन्धान्मया अ.क.१०८. ७ २. = {sems} स्वान्तम् — चित्तं तु चेतो हृदयं स्वान्तं हृन्मानसं मनः अ.को.१.४.३१ ३. = {ba sha ka} वाशिका, वासकः मि.को.५७ख ।
- sgrogs byed pa
- = {sgrogs byed/}
- sgrogs ma
- =(वि.स्त्री.) भाषिणी — स्मरेणाकाण्डवैरिणा… हन्यते मञ्जुभाषिणी का.आ.३.१३८.
- sgrogs zhum
- = {rdo rje} दम्भोलिः, वज्रम् — शतकोटिः स्वरुः शम्बोदम्भोलिरशनिः अ.को.१.१.४८.
- sgrogs su chug
- क्रि. अवघोषणं कारय — भवन्तः सर्वविजिते घण्टावघोषणं कारयत वि.व.१५५ख/१.४३.
- sgron
- १. = {sgron ma} प्रदीपः — हा वत्स पातालमणिप्रदीपसमीपमाप्तोऽसि कथं क्षयस्य र.वि.५.१७; प्रदीपविद्युन्मणिचन्द्रभास्करान् प्रतीत्य पश्यन्ति यथा सचक्षुषः र.वि.५.१७ २. = {'od} त्विट्, किरणः — किरणोस्रमयूखांशुगभस्तिघृणिघृष्णयः । भानुः करो मरीचिः स्त्रीपुंसयोः दीधितिः स्त्रीयाम् अ.को.१.३.३४.
- sgron rgyal
- प्रदीपराजः लो.को.५६६.
- sgron chen
- = {sgron ma chen po/} {sgron ma chen mo/}
- sgron pa
- = {sgron ma} उल्का — सर्वसत्त्वानामुल्का भवेयम् अविद्यातमोन्धकारविनिवर्तनतया बो.प.३९.
- sgron bu kha sbyar
- =(?) चकोरकम् म.व्यु.८९५३.
- sgron ma
- १. = {sgron me} दीपः — धर्मादन्यस्तमसि विषमे देहिनां नास्ति दीपः अ.क.६७.५८; उल्का — {rtswa'i sgron ma lta bu} तृणोल्कोपमाः श्रा.भू.१७६ख/४४०; प्रदीपः — जिनपुरमणिचैत्यच्छत्ररत्नप्रदीपप्रकटितविविधश्रीर्लक्षणाभ्यस्तबोधिः अ.क.३.१९० २. = {'od} दीप्तिः, प्रभा मि.को.१४४ख; प्रद्योतः — त्वं लोकप्रद्योत तत्त्वं देशेसि बालिशान् ल.अ.७३ख/२२; आलोकः — {sgron ma bzhi'i T+'i kA zhes bya ba} आलोकचतुष्टयटीका क.त.१५४०.
- sgron ma che
- = {sgron ma chen po/}
- sgron ma chen po
- = {sgron ma che} महोल्का — {sgron ma chen po 'dzin pa} महोल्काधारी ग.व्यू.२६७ख/३४७; महाप्रदीपः — {sgron ma che dang yang dag ldan} महाप्रदीपसंयुक्तैः ज्ञा.सि.१.७९.
- sgron ma chen po 'dzin pa
- =(ना.) महोल्काधारी, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य… महोल्काधारिणः ग.व्यू.२६७ख/३४७.
- sgron ma chen mo
- =(ना.) महाप्रदीपः, तथागतः — नमो महाप्रदीपस्य तथागतस्य सु.प्र.३२ख/६३.
- sgron ma 'bar ba
- पा. ज्वलनोल्कः, समाधिविशेषः— {sgron ma 'bar ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} ज्वलनोल्कः नाम समाधिः म.व्यु.५९९.
- sgron ma sbyin pa
- प्रदीपदानम् लो.को.५६६.
- sgron ma 'dzin
- = {sgron ma 'dzin pa/}
- sgron ma 'dzin pa
- उल्काधारी • वि. बुद्धस्य नामपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… उल्काधारी इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; मया सारथिना मया परिणायकेन मयोल्काधारिणा शि.स. १५५क/१४९ • ना. बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य यो मैत्रेयस्य अनन्तरम्… अभिसंभोत्स्यते, तथा प्रद्योतस्य… उल्काधारिणः ग.व्यू.२६८ख/३४७.
- sgron ma gsal ba
- प्रदीपोद्योतनम् — {sgron ma gsal ba zhes bya ba'i 'grel bshad} प्रदीपोद्योतननामटीका क.त.१७९४.
- sgron ma gsal bar byed pa
- प्रदीपोद्योतनम् — {sgron ma gsal bar byed pa zhes bya ba'i rgya cher bshad pa} प्रदीपोद्योतननामटीका क.त.१७८४.
- sgron ma'i rgyal po
- प्रदीपराजः लो.को.५६७.
- sgron mar gyur
- = {sgron mar gyur pa/}
- sgron mar gyur pa
- वि. दीपभूतः — अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वोऽन्धभूतानां दीपभूतः, सूर्यतापदग्धानां छत्रीभूतः का.व्यू.२२०ख/२८२.
- sgron me
- = {sgron ma} दीपः — दीपः श्रुतं मोहतमःप्रमाथी जा.मा.३८०/२२३; प्रदीपः — मणिप्रदीपप्रभयोः मणिबुद्ध्याभिधावतोः । मिथ्याज्ञानाविशेषेऽपि विशेषोऽर्थक्रियां प्रति प्र.वा.२.५७.
- sgron me mdzod cig
- क्रि. दीपभूतो भव — तमोऽभिभूतानां सत्त्वानां प्रनष्टमार्गाणां दीपभूतो भव का.व्यू.२१२क/२७०.
- sgron shing
- देवदारुः, वृक्षविशेषः लो.को.५६७; {thang shing 'dra ba'i shing sdong} छो.को.१९४.
- sgron gsal
- = {sgron ma gsal ba/}
- sgrom
- = {sgrom bu} पेटा — विदित इव सुलेखो रत्नपेटेव मुक्ता विवृत इह स धर्मः प्रीतिमग्र्यां दधाति सू.अ.१३०क/२; पेडा — चतुर्णां रत्नानां पेडा कृता, यत्र प्रज्ञापारमिता प्रक्षिप्ता अ.सा.४४३क/२५०; पिटकः — पिटकः पेटकः पेटा मञ्जूषा अ.को.२.१०.२९; द्रोणी — आयसीं च तदा द्रोणीं भित्त्वा पादौ विनिर्गतौ म.मू.२९८क/४६३.।०. जघनम् — {ma yi sgrom la chags gyur pa} जननीजघनासक्तिः अ.क.१०.७९.
- sgrom bu
- = {sgrom} मञ्जूषा — धृत्वा तौ वस्त्रपिहिते मञ्जूषे गूढमुद्रिते । गङ्गाजले… कुमारौ चिक्षिपुः अ.क.६८.६१.
- sgrol
- १. क्रि. ( {sgrol ba} इत्यस्याः विधौ) तारय {sdug bsngal las sgrol} दुःखात् तारय ब.वि.१७१ख; = {sgrol cig} 2. = {sgrol ba/}
- sgrol dkar
- = {sgrol ma dkar mo/}
- sgrol 'gyur
- = {sgrol bar 'gyur/}
- sgrol 'gyur ba
- = {sgrol bar 'gyur/}
- sgrol rgyu
- = {shing sgrol rgyu} तारायणः, वृक्षविशेषः — सप्तमे सप्ताहे तथागतो तारायणमूले विहरति स्म ल.वि.१८२क/२७६.
- sgrol cig
- क्रि. उत्तारयतु — उत्तारयन्तु भवन्तो मामिमां नदीम् अ.श.७७ख/६८.
- sgrol ljang
- =(ना.) श्यामतारा, देवी लो.को.५६९.
- sgrol ba
- • क्रि. (वर्त.; सक.; भवि., भूत. {bsgral ba/} विधौ {sgrol}) उत्तरति — तत्पुनः हेतुभावेन सत् फलभावेनासत् गुणोत्तारणार्थेन गोत्रं वेदितव्यम्, गुणा उत्तरन्ति अस्माद् उद्भवन्तीति कृत्वा सू.अ.१३७ख/११; उत्तारयति — सर्वसत्त्वभारांश्च सहते उत्तारयति वा शि.स.१०४क/१०३; तारयसि — तीर्ण तारयसि सत्त्वकोटियो मुक्त मोचयसि बन्धनाज्जगत् रा.प.२३०ख/१२३; तारयते — सा तारा तारयते जन्तूम् म.मू.२७३क/४२८ • सं. १. तरणम् — सुकृतसचिवः सत्त्वोत्साहः प्रवाससखी धृतिः विषमतरणे वीर्यं सेतुर्विपद्यधिका कृपा अ.क.१९. १४०; तारणम् — परार्थसम्पत् जगत्तारणात् तायित्वम् प्र.अ.३.२/१; उत्तारणम् — तत्पुनः हेतुभावेन सत् फलभावेनासत् गुणोत्तारणार्थेन गोत्रं वेदितव्यम् सू.अ.१३७ख/१२; सन्तारणम् — सर्वसत्त्वसन्तारणोद्यतः अ.क.४.११५; निष्कृतिः — तुल्यं पितुश्च अर्हतस्य वधे का मम निष्कृतिः अ.क.४०.१०८ • पा. प्रतारणि, रश्मिविशेषः — {des na sgrol ba'i 'od zer grub par 'gyur} तेन प्रतारणि रश्मि निवृत्ता शि.स. १७९क/१७७ • वि. तारयिता — {sems can ma rgal ba rnams sgrol ba} अतीर्णानां सत्त्वानां तारयिता अ.श.३क/२; तारकः मि.को.८४ख; सन्तारकः — कुशलसन्तारकविरहिता अनाथा द.भू.१९१ख/१७; तारिणी — तारिणी सर्वभूतानां नौकेव क्षेमगामिनी प्र.वि.५.३; तारणी — {'phags pa 'jigs pa chen po brgyad las sgrol ba zhes bya ba'i gzungs} आर्याष्टमहाभयतारणीनामधारणी क.त.९३१.
- sgrol ba po
- वि. तारकः म.व्यु.४१६.
- sgrol ba mo
- पा. उत्तरणम्, शरणपर्यायः म.व्यु.१७५१.
- sgrol bar bgyid pa
- उत्तारणम् — उत्तारणं च तिर्यग्योनिगतानाम् का.व्यू.२३०ख/२९३.
- sgrol bar 'gyur
- = {sgrol 'gyur} क्रि. १. (वर्त.) तरति — ताम्… तरति पुण्यवान् अ.क.६.७७; उत्तरति — कृत्वापि पापानि… सुदारुणानि… बोधिचित्तस्य आश्रयाद्… उत्तरति निस्तरति बो.प.१० २. (भवि.) तरिष्यसि — तरिष्यसि भवाम्बोधिम् अ.क.२४.४९; समुत्तरिष्यति — कः पुनर्वादो यो लोकान् समुत्तरिष्यति लोकोत्तरया प्रज्ञया सु.प.२४क/४; तारयिष्यसि — अन्यां सत्त्वां महोघेन… तारयिष्यसि ल.वि.१७१ख/२५९; प्रतारयिष्यसि — प्रतारयिष्यसि त्वं… महाभयसमुद्रात् सु.प्र.२३ख/४६.
- sgrol bar 'gyur ba
- = {sgrol bar 'gyur/}
- sgrol bar byed
- = {sgrol bar byed pa/}
- sgrol bar byed pa
- • क्रि. तार्यते — यत्र वायुभिः । मज्जनोन्मज्जनैः जन्तुः सप्तावर्तेषु तार्यते अ.क.६. ७०; उत्तारयति — उत्तारयति संसारदुःखमहार्णवात् बो.प.६; सन्तारयति — सन्तारयन्ति जनतां भवसागरौघात् रा.प.२३३ख/१२७ • सं. तरणम् — नृणां भूभृत्सेवा जलधितरणं हेमकरणं… अखिलं भोजनफलम् अ.क.९१.१६; उत्तरणम् — दुर्गत्युत्तरणे सेतुः बो.अ.३.३० ३. = {sgrol byed/}
- sgrol bar mdzad
- = {sgrol bar mdzad pa/}
- sgrol bar mdzad pa
- = {sgrol mdzad} ।। • क्रि. तारयसि — तीर्ण तारयसि अन्यप्राणिनो दाशभूत सुगता नमोऽस्तु ते ल.वि.३१क/४१ • वि. मोचकः — {dbul ba'i sdug bsngal sgrol bar mdzad} दारिद्रदुःखमोचकः स.दु.१६९/१६८.
- sgrol byed
- १. तारकः [1] पा. शरणपर्यायः म.व्यु.१७५० [2] = {gru} पोतः — उत्पाट्य गाढबद्धस्य स तस्य नयनाम्बुजम् । तं तारकं भयाम्भोधौ चकार गततारकम् अ.क.३१.२०; प्लवः — उडुपं तु प्लवः कोलः अ.को.१.१२.११ [3] ना. असुरः — {sgrol byed 'dul} तारकजित् अ.को.१.१.४१ २. = {nyi ma} तरणिः, सूर्यः — द्युमणिस्तरणिमित्रश्चित्रभानुर्विरोचनः अ.को.१.३.३० ३. = {rgyu skar} तारका, नक्षत्रम् मि.को.३२ख ।
- sgrol byed 'dul
- = {gdong drug} तारकजित्, कार्तिकेयः अ.को.१.१.४१; तारकासुरं जयतीति तारकजित् अ.वि.१.१.४१.
- sgrol byed pa
- = {sgrol byed/}
- sgrol ma
- • ना. तारा, विद्या — विद्या तारापाण्डरामामकीलोचना इति वि.प्र.५५ख/४.९५; विद्याराज्ञी — तारा सुतारा… चन्द्रा सुचन्द्रा चन्द्रावती चेति । एतैश्चान्यैश्च विद्याराज्ञीभिः म.मू.९६क/७; तारणी — एकारेण लोचनादेवी वंकारेण मामकी स्मृता । मकारेण पाण्डुरा च याकारेण तारणी स्मृता हे.त.२ख/४ • वि. उत्तारिणी — {ngan song las sgrol ma'i sgrub thabs} दुर्गत्युत्तारिणीसाधनम् क.त.३५०२.
- sgrol ma dkar mo
- = {sgrol dkar} ( ना.) सिततारा, देवी — {sgrol ma dkar mo'i sgrub thabs} सिततारासाधनम् क.त.३२०४.
- sgrol ma khro gnyer can
- =(ना.) भृकुटितारा, देवी श.को.४९५; द्र.— {khro gnyer can/}
- sgrol ma khro mo
- =(ना.) उग्रतारा, देवी — {sgrol ma khro mo la rtsa ba'i sngags kyis bstod pa} उग्रतारामूलमन्त्रस्तोत्रनाम क.त.१७२५.
- sgrol ma che
- = {sgrol ma chen mo/}
- sgrol ma chen mo
- =(ना.) महातारा, देवी — {sgrol ma chen mo'i sgrub thabs} महातारासाधनम् क.त.३४८३.
- sgrol ma dug sel ba
- =(ना.) जाङ्घुलीतारा, देवी — {sgrol ma dug sel ba'i sgrub thabs} जाङ्गुलीतारासाधनम् क.त.३२०६.
- sgrol ma dug sel ma
- = {sgrol ma dug sel ba/}
- sgrol ma drag mo
- =(ना.) उग्रतारा, देवी — {'phags ma sgrol ma drag mo'i sgrub thabs zhes bya ba} आर्योग्रतारासाधननाम क.त.१७२७.
- sgrol ma nor sbyin ma
- =(ना.) = {nor sbyin ma} धनदतारा, देवी — {sgrol ma nor sbyin ma'i sgrub thabs} धनदतारासाधनम् क.त.३२०७.
- sgrol ma rab tu dang ba
- =(ना.) प्रसन्नतारा, देवी — {sgrol ma rab tu dang ba'i sgrub thabs} प्रसन्नतारासाधनम् क.त.३२६१.
- sgrol mdzad
- = {sgrol bar mdzad pa/}
- sgrol mdzad pa
- = {sgrol bar mdzad pa/}
- sgros
- = {mchu} ओष्ठः, दशनच्छदः — {sgros bim ba ltar dmar ba} बिम्बोष्ठः ल.वि.५७ख/७५.
- sgros bim ba ltar dmar ba
- पा. बिम्बोष्ठः, ओ ठता, अनुव्यञ्जनभेदः — अशीत्यनुव्यञ्जनानि… तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः… बिम्बोष्ठः च ल.वि.५७ख/७५.
- brgyad
- = {brgyad pa/} {brgyad nas} प्रहस्य — स गोपालकः प्रहस्यैनानुवाच जा.मा.७५/४४.
- brgyad pa
- = {bgad pa} हासः — {rab tu brgyad pa} अट्टहासः मे.दू.३४६ख/१.६२.
- brgal
- = {brgal ba/} {brgal te/} {o nas} विलङ्घ्य — स्थानान्तरं विलङ्घ्य अकनिष्ठान् प्रविशति अभि.भा./९५२; समुत्तीर्य — निर्जलं घोरकान्तारं समुत्तीर्य क्रमेण तौ अ.क.३२.१३; अतिक्रम्य — हिमवन्तमतिक्रम्य कुकूलाद्रिमवाप सः अ.क.६४. २६२; व्यतीत्य — एवं महत्कान्तारं च व्यतीत्य जा.मा.३५६/२०९.
- brgal dka'
- = {brgal dka' ba/}
- brgal dka' ba
- वि. दुर्गः — संसाराटवीकान्तारदुर्गाद् अतिक्रम्य द.भू.१८४ख/१४; सुदुस्तरः — तारितोऽहं त्वया नाथ क्लेशपङ्कात् सुदुस्तरात् प्र.वि.३.३१; दुर्जयः — तत्रासन्मार्गबाहुल्याद् विचिकित्सा च दुर्जया बो.अ.९.१६२; दुर्योधनम् — चित्तनगरदुर्योधनदुरासदताभिनिर्हारप्रयुक्तेन ग.व्यू.२५६ख/३३९.
- brgal brtag
- = {brgal zhing brtag pa/}
- brgal brtags
- = {brgal zhing brtags pa/}
- brgal 'dod
- = {brgal bar 'dod pa} वि. पारेप्सुः — पारेप्सूनां च नौभूतः सेतुः संक्रम एव च बो.अ.३.१७.
- brgal 'dod pa
- = {brgal 'dod/}
- brgal ba
- • क्रि. ( {rgyal ba} इत्यस्याः भवि., भूत.) अतार्षीत् — {mig gi rgya mtsho las brgal ba} अतार्षीत् चक्षुःसमुद्रम् म.व्यु.७०३५ • सं. १. लङ्घनम् — {chu klung brgal ba} नदीलङ्घनम् वि.सू.५१क/६४; सन्तरणम् — {chu klung gi pha rol du brgal ba la'o} नदीपारसन्तरणे वि.सू.५१क/६४; सन्तारणम् — {chu klung brgal ba'i phyir} नदीसन्तारणार्थम् वि.सू.३७क/४६; अवतारणम् — प्रह्लादनच्छन्देनावतारणादावनापत्तिः वि.सू.४४ख/५६; सञ्चारः — {ngogs gzhan du brgal ba} तीरान्तरसञ्चारः वि.सू.४४ख/५६ २. = {brgal zhing brtag pa} पर्यनुयोगः — तत्र अचित्ततायाम् अस्तिता वा नास्तिता वा न विद्यते वा नोपलभ्यते वा, अपि नु ते युक्त एष पर्यनुयोगो भवति अ.सा.४ख/३; चोद्यम् — व्याख्यासंग्रहमुखम् यत्र सूत्रस्योत्पत्तिप्रयोजनं पदार्थोऽनुसन्धिरभिप्रायश्चोद्यपरिहारश्च वर्ण्यते अभि.स.भा.१०५क/१४२; आक्षेपः • भू.का.कृ. तीर्णः — तीर्णः पारग इत्युच्यते, क्षेमप्राप्त इत्युच्यते, अभयप्राप्त इत्युच्यते प्र.प./५७; निगृहीतः — तदेवं परिप्रश्ने निगृहीतस्य अवश्यमिदं वक्तव्यं जायते अभि.स्फु.२९१क/११३८; आक्षिप्तः — परेणाक्षिप्तस्य अपरुषवचनात् सू.अ.१८१ख/७७; अनुयुक्तः म.व्यु.७६६५.
- brgal ba'i lan
- पा. चोद्यपरिहारः — तेषामपि व्याख्याने इमावेव चोद्यपरिहारौ वक्तव्यौ अभि.स्फु.९२क/७६७.
- brgal bar dka' ba
- = {brgal dka' ba/}
- brgal bar gyur
- = {brgal bar gyur pa/}
- brgal bar gyur pa
- भू.का.कृ. अतिक्रान्तः प्र.प.; तीर्णः लो.को.५७८.
- brgal bar 'dod pa
- = {brgal 'dod/}
- brgal bar bya
- क्रि. प्रहरामि — अत्रापि तावदस्य प्रहरामि इति विदित्वा वि.व.१४१क/१.३०.
- brgal zhing brtag
- = {brgal zhing brtag pa/}
- brgal zhing brtag pa
- = {brgal brtag} ।। • क्रि. अनुयुज्यते — नित्यं कार्यानुमेया च शक्तिः किम् अनुयुज्यते । तद्भावभावितामात्रं प्रमाणं तत्र गम्यते त.स.७९क/७३६; पर्यनुयुञ्जते — कुमारिलप्रभृतयो व्यर्थमेवास्य आलम्बनं पर्यनुयुञ्जते त.प.२११ख/१४० • सं. अनुयोगः — तस्मात् सा नानुयोगमर्हति त.प.१४२क/७३६;पर्यनुयोगः — तत्र प्रतीतिर्भाव एव कथं प्रतीयत इति कोयं पर्यनुयोगः प्र.अ.८क/९; त.प.१९७ख/८६०; चोद्यम् — तुल्यं रूपधियामेतत् चोद्यं बाह्यार्थवादिनाम् त.स.९२क/८३१ ३. ***(८) परिचोदितः — अथ तेन दर्शनादुपयोगः, न तु तदेवेदं परिचोदितं कथं तेनेति प्र.अ.२८ख/३३; पर्यनुयुक्तः — पुरुषो पर्यनुयुक्तः कथं भवतेदमज्ञायीति प्र.अ.९ख/११.
- brgal zhing brtag pa ma yin
- क्रि. नैव पर्यनुयुज्यते — प्रकाशकत्वं बाह्येऽर्थे शक्त्यभावात्तु नात्मनि । शक्तिश्च सर्वभावानां नैव पर्यनुयुज्यते त.स.७३ख/६८६.
- brgal zhing brtag pa mtshungs pa
- तुल्यपर्यनुयोगः — तस्यापि तुल्यपर्यनुयोगेन परतःप्रामाण्याशंसायाम् अनवस्थाप्रसङ्गात् त.प.२१७क/९०४.
- brgal zhing brtag pa la ltos pa
- पा. पर्यनुयोज्यापेक्षणम्, तीर्थिकमते निग्रहस्थानभेदः — यदुक्तम् अक्षपादेन द्वाविंशतिविधं निग्रहस्थानम्, ‘प्रतिज्ञाहानिः, प्रतिज्ञान्तरम्, प्रतिज्ञाविरोधः, प्रतिज्ञासन्न्यासः, हेत्वन्तरम्, अर्थान्तरम्, निरर्थकम्, अविज्ञातार्थम्, अपार्थकम्, अप्राप्तकालम्, न्यूनम्, अधिकम्, पुनरुक्तम्, अननुभाषणम्, अज्ञानम्, अप्रतिभा, विक्षेपः, मतानुज्ञा, पर्यनुयोज्यापेक्षणम्, निरनुयोज्यानुयोगः, अपसिद्धान्तः, हेत्वाभासाश्च वा.टी.१०७क/७३.
- brgal zhing brtag pa'i gzhi
- पर्यनुयोगभाक् — वक्तव्यं न च निर्दिष्टमित्थमर्थस्य वेदनम् । परिच्छेदः स कस्येति न च पर्यनुयोगभाक् त.स.७३ख/६८५.
- brgal zhing brtag par bya
- कृ. पर्यनुयोज्यम् — अपि चैवं भवान् पर्यनुयोज्यः, ’किम्… आहोस्विन्न’ त.प.१८३ख/८३.
- brgal zhing brtag par byed
- क्रि. पर्यनुयुञ्जते — त एव जडिम्नः पदमुद्वहन्तः पुनरपि पर्यनुयुञ्जते वा.टी.७२ख/२७; पर्यनुयोज्यते — यथा प्रत्यक्षेण उपलब्धो वह्निः… न पर्यनुयोज्यते कथं दहतीति प्र.अ.३०ख/३५.
- brgal zhing brtag par byed pa
- = {brgal zhing brtag par byed/}
- brgal zhing brtags
- = {brgal zhing brtags pa/}
- brgal zhing brtags pa
- = {brgal brtags} पर्यनुयोगः — कल्पना च सैव कर्तव्या या पुनर्न पर्यनुयोगमर्हति वा.टी.७२क/२७; ननु पर्यनुयोगोऽयं कृतकेऽप्यागमे समः त.स.१०१क/८९१.
- brgal lan
- = {brgal ba'i lan/}
- brgod yas
- विचारः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७३२.
- brgya
- शतम्, संख्याविशेषः म.व्यु.७६९८; अ.सा.६९क/३८; {lnga bcu rtsa drug lhag pa'i brgya} षट्पञ्चाशदधिकशतम् वि.प्र.२४५क/२.५८.
- brgya rtsa brgyad
- अष्टोत्तरशतम्, संख्याविशेषः — अष्टोत्तरशताभिमन्त्रितेन ल.अ.१५८ख/१०६; तेन अष्टोत्तरशतं जुहुयात् वि.प्र.१३९ख/३.७६.
- brgya zhig la
- कदाचित् — स्थाणोरपि कदाचिदस्ति व्यापारः प्र.अ.४२ख/४९; अथ कदाचित् प्रमादतः ततोऽपगच्छेत् बो.प.५८; = {brgya la/}
- brgya la
- कदाचित् — परार्थे कदाचिदुत्पद्येत बो.प. १५; {brgya la brgya lam na} कदाचित् कर्हिचित् शि.स. ३७क/३६; {brgya la res 'ga' zhig} कदाचित् कर्हिचित् स.पु.१६ख/२७.
- brgya la zhig na
- कथंचित् — स कथंचिदपि तस्मात् मुक्तः… श्वभ्रप्रपातो नाम द्वितीयः प्रदेशः, तत्र गच्छति शि.स.४५क/४३.
- brgya'i
- शततमः, तमी — {brgya'i cha} शततमी कला अ.सा.६५क/३६.
- brgya sgrib
- = {nye shing} शतावरी, = {rtsa ba brgya pa} शतमूली मि.को.५८क ।
- brgya stong
- शतसहस्रम्, संख्याविशेषः — समाधिमुखशतसहस्राणि च प्रतिलभन्ते ल.अ.८४क/३१; = {brgya stong phrag brgya phrag stong /}
- brgya stong gi
- शतसहस्रतमः, ओ तमी — {brgya stong gi cha} शतसहस्रतमी कला अ.सा.६५क/३६.
- brgya stong phrag
- शतसहस्रम्, संख्याविशेषः — बहूनि देवपुत्रसहस्राणि, बहूनि देवपुत्रशतसहस्राणि धर्मश्रवणाय उपसंक्रमिष्यन्ति अ.सा.७५क/४२; = {brgya stong /} {brgya phrag stong /}
- brgya tham pa
- शततमः, ओ तमी मि.को.८४ख ।
- brgya pa
- शतकम् — {go bar byed pa snying po brgya pa} प्रतिपत्तिसारशतकम् क.त.२३३४; शतिकम् — बोधिसत्त्वो महासत्त्वो योजनशतिकेषु अटवीकान्तारेषु विहरेत् अ.सा.३४५ख/१९५.
- brgya phrag
- = {brgya} शतम्, संख्याविशेषः — बहूनि देवपुत्रशतानि उपसंक्रमिष्यन्ति अ.सा.७५क/४१; {dge slong brgya phrag phyed dang bcu gsum} अर्धत्रयोदशभिः भिक्षुशतैः का.व्यू.२००क/२५८.
- brgya phrag bcu
- दशशतम्, संख्याविशेषः — {brgya phrag bcu pa la dbang byed pa} दशशतवशवर्ती अ.श.१०क/९.
- brgya phrag stong
- शतसहस्रम्, संख्याविशेषः — न सत्त्वशतस्यार्थाय, न सत्त्वसहस्रस्य, न सत्त्वशतसहस्रस्य ग.व्यू.३६ख/८३; = {brgya stong phrag}
- brgya phrag bcu pa la dbang byed pa
- वि. दशशतवशवर्ती — दशबलबलिनां दशदिक्समापूर्णयशसां दशशतवशवर्तिप्रतिविशिष्टानाम् अ.श.१०क/९.
- brgya phrag bcu pa la dbang byed pa bas ches khyad par du 'phags pa
- वि. दशशतवशवर्तिप्रतिविशिष्टः, बुद्धस्य — दशबलबलिनां दशदिक्समापूर्णयशसां दशशतवशवर्तिप्रतिविशिष्टानाम् अ.श.१३५ख/१२५.
- brgya byin
- =(ना.) १. = {kau shi ka} शक्रः, देवेन्द्रः — {brgya byin lha'i dbang po} शक्रो देवानामिन्द्रः का.व्यू.२००ख/२५८; {brgya byin sum cu rtsa gsum pa'i lha'i tshogs kyis bskor ba lta bu} शक्र इव त्रिदशगणपरिवृतः अ.श.५७ख/४९; शक्रो देवेन्द्रो भगवन्तमिदमवोचत् अ.श.४७ख/४१; शतक्रतुः — शतक्रतुरिव श्रीमान् विजयन्ताभिधो नृपः अ.क.८०.८८; आखण्डलः— काम्पिल्ये नगरे राजा ब्रह्मदत्तः पुराभवत् । भूतलाखण्डलः श्रीमान् अ.क.६८.९; पाकशासनः — पाकशासनतुल्यश्रीः मान्धाता पृथिवीपतिः अ.क.४.५६; मघवा — इदं मघोनः कुलिशं धारासंनिहितानलम् का.आ.२.२८८; पुरन्दरः म.व्यु.३१४४; महेन्द्रः — महेन्द्रगुग्गुलूलूकव्यालग्राहिषु कौशिकः अ.को.३.३.१०; घनाघनः — शक्रो घातुकमत्तेभो वर्षुकाब्दो घनाघनः अ.को.३.३.११०; सहस्राक्षः — साक्षात्सहस्राक्ष इव प्रजानाम् जा.मा.६/२; वासवः — देवतासहस्राणि आयाचन्ते… शिववरुणकुबेरवासवादीनि अ.श.३८क/३३; शतयज्वा — त्यागैस्ते शतयज्वनोऽपि अपहृतः कीर्त्याश्रयो विस्मयः जा.मा.१३०/७५; इन्द्रः — {brgya byin mtshon cha} इन्द्रायुधम् श.बु.७४; कौशिकः म.व्यु.३१४२; अर्कः श्री.को.१६४क; हरिः मि.को.८७ख २. शक्रः, दिक्पालः — इदानीं दिक्पालस्थानम् उच्यते… ‘पूर्वे शक्रः’ इति पूर्वे शक्रो मेरोः मूर्ध्नि वि.प्र.१७१क/१.२१ ३. कौशिकः, नृपः ब.अ.४.
- brgya byin rkang 'thung
- शक्रपादपः, देवदारुवृक्षः — शक्रपादपः पारिभद्रकः । भद्रदारु द्रुकिलिमं पीतदारु च दारु च । पूतिकाष्ठं च सप्त स्युः देवदारुणि अ.को.२.४.५३.
- brgya byin gyi spyi bo
- = {grog mkhar} शक्रमूर्द्धा, वल्मीकः — अतश्चानग्नितो धूमो यदि धूमस्य सम्भवः । शक्रमूर्ध्नस्तथा तस्य केन वार्येत सम्भवः वा.टी.६२ख/१६; शक्रमस्तकः — अथ शक्रमस्तकस्य अग्निरूपमप्यस्ति तद्विलक्षणमप्यस्ति प्र.अ.२८५.५/६२६; शक्रशिरः — न हि तदग्निरूपतायाम् अपरं शक्रशिरः प्र.अ.२८५.५/६२६.
- brgya byin bdag
- वि. शक्राधिपः, बुद्धस्य — जायते लक्षणैः एतैः विश्वविश्रान्तशासनः । शक्राधिपश्चक्रवर्ती भगवान् स तथागतः अ.क.२४.२८.
- brgya byin sdong po
- =(ना.) इन्द्रनालः, टीकाकारः ब.अ. १०३.
- brgya byin gnas
- = {mtho ris} शक्रालयः, स्वर्गः — आरोहन्ति गिरीश्वरानभिसरन्ति आक्रम्य शक्रालयम् अ.क.५०.३२.
- brgya byin spyi bo
- = {brgya byin gyi spyi bo/}
- brgya byin ma
- शची, इन्द्रपत्नी श्री.को.१७५क ।
- brgya byin mtshon cha
- = {'ja' tshon} इन्द्रायुधम्, इन्द्रधनुः — {brgya byin mtshon cha 'dra ba lags} शक्रायुधायते श.बु. ७४.
- brgya byin mtshon cha 'dra ba
- क्रि. शक्रायुधायते — {nga rgyal ri bo mngon 'joms pas/} {brgya byin mtshon cha 'dra ba lags} शक्रायुधायते मानगिरीन् अभिविदारयत् श.बु.७४.
- brgya byin gzhu
- = {'ja' tshon} शक्रधनुः, इन्द्रधनुः — इन्द्रायुधं शक्रधनुः, तदेव ऋजु रोहितम् अ.को.१.३.१०.
- brgya byin shing
- = {dug mo nyung} शक्रः, कुटजवृक्षः — कुटजः शक्रो वत्सको गिरिमल्लिका अ.को.२.४. ६६.
- brgya tsha 'gyur
- सर्जिकाक्षारः, सर्जिकादिकृतः क्षारः — सर्जिकाक्षारः कापोतः सुखवर्चकः । सौवर्चलं स्याद् रुचकम् अ.को.२.९.१०९.
- brgya tsha 'gyur ba
- = {brgya tsha 'gyur/}
- brgya lam
- = {lan 'ga'/} {nam zhig} कदाचित् — {brgya lam brgya lam na} कदाचित्कर्हिचित् अ.श.११२क/१०२.
- brgya lam na
- कदाचित् — {brgya lam na lan gcig na} कदाचित्कर्हिचित् अ.श.९ख/८; पाठः सिद्धः कदाचित् वि.प्र.८०क/४.१६७.
- brgya las pha rol
- = {brgya las lhag pa} परश्शतता, शताद् अधिका संख्या मि.को.२०ख ।
- brgya las lhag pa
- = {brgya las pha rol} परश्शतता, शताद् अधिका संख्या मि.को.२०ख ।
- brgyags
- = {rgyags} पथ्योदनम् — कुशलः सार्थवाहः … आदावेव मार्गगुणांश्च… मार्गक्रियापथ्योदनकार्यतां च परिमार्गयति परिगवेषते द.भू.१८४क/१३.
- brgyags pa
- = {brgyags/}
- brgyang
- = {brgyang ba/}
- brgyang ba
- • क्रि. ( {rgyong ba} इत्यस्याः भवि.) चीरयेत् — नानिष्टावुपायपर्येषणम्, नार्पयेत्, न चीरयेत् वि.सू.६५क/८२ • सं. [1] प्रसारणम् म.व्यु.४६२३ [2] विलम्बः — भुक्त्यर्थसन्निपातार्थमुभयोः कटिकागण्ड्योर्दानम् । अन्तरितयोः विलम्बेन वि.सू.५६ख/७१; द्र.— {brgyangs pa} * [3] परिभाषा (= {brgyad pa} ?) म.व्यु.२६४४.
- brgyangs
- = {brgyangs pa/} {brgyangs shing} आतत्य — ततः समालम्ब्य दृढं स शाखामातत्य तां वेत्रलतां च यत्नात् जा.मा.३१७/१८४.
- brgyangs pa
- सं. १. वितानम् — {ras brgyangs pa bzed la} पटवितानं वितत्य जा.मा.३१८/१८५ २. धन्धम् — तैः बोधिसत्त्वो लूहैः स्तोकैः असत्कृत्य धन्धञ्च लब्धैः नोत्कण्ठ्यते बो.भू.१०४क/१३३ ३. विलम्बितम् — न च विलम्बितम्, त्वरितं त्वरितं दानं ददाति बो.भू.७३ख/८६.
- brgyad
- १. अष्ट, संख्याविशेषः — स्वप्नान्तरगत एकं वा तथागतं पश्येत्, द्वौ वा त्रीन् वा… अष्टौ वा नव वा अ.सा.४४८ख/२५३ २. = {brgyad pa/}
- spyos brgyad
- कृ. परिभाषितवान् — वयं भगवतः श्रावकान् वचनैः तर्जितवन्तः परिभाषितवन्तः शि.स.४४क/४२.
- brgyad khri bzhi stong
- चतुरशीतिसहस्राणि, संख्याविश्षः लो.को.५८१.
- brgyad bkag
- = {brgyad bkag pa/} {brgyad bkag nas} परिभाष्य — ततः सङ्घस्थविरेण प्रवारणायां वर्तमानायां सुबहु परिभाष्य गणमध्यात् निष्कासितः अ.श.२५५ख/२३४.
- brgyad bkag pa
- • कृ. परिभाषितवान् — स स्वचित्तं परिभाषितवान्, ‘नैतन्मम प्रतिरूपं स्यात्’ अ.श.१३ख/१२ • सं. परिभाषणम् — कुतः पुनः पापिकां वाचं निश्चारयिष्यति प्रतिहनिष्यति वा प्रागेव पुनः आक्रोशरोषणपरिभाषणैः तनुकदुःखस्पर्शजैः अपकारैः बो.भू.७७क/९९.
- brgyad cu
- अशीतिः, संख्याविशेषः — शेषा अशीतिः अनुशयाः सर्वालम्बनाः अभि.स्फु.१०७क/७९१; {dpe byad bzang po brgyad cu} अशीत्यनुव्यञ्जनानि अभि.स्फु.२७४क/१०९८.
- brgyad cu rtsa dgu
- = {gya dgu} एकोननवतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५७.
- brgyad cu rtsa brgyad
- = {gya brgyad} अष्टाशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५६.
- brgyad cu rtsa lnga
- = {gya lnga} पञ्चाशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५३.
- brgyad cu rtsa gcig
- = {gya gcig} एकाशीतिः, संख्याविशेषः — गोत्रतः पञ्च प्रत्येकम्, वैराग्यत एकाशीतिः अभि.स्फु.२२६क/१०१०.
- brgyad cu rtsa gnyis
- = {gya gnyis} द्व्यशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५०.
- brgyad cu rtsa drug
- = {gya drug} षडशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५४.
- brgyad cu rtsa bdun
- = {gya bdun} सप्ताशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५५.
- brgyad cu rtsa bzhi
- = {gya bzhi} चतुरशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५२.
- brgyad cu rtsa gsum
- = {gya gsum} त्र्यशीतिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१५१.
- brgyad bcu
- = {brgyad cu/}
- brgyad gnyis lo'i tshul
- वि. द्विरष्टवर्षाकृतिः — क्रुद्धदृष्टिः… द्विरष्टवर्षाकृतिः । वामे वज्रकपालम् हे.त.५क/१२.
- brgyad stong
- अष्टसहस्रम्, संख्याविशेषः — {brgyad stong pa} अष्टसाहस्रिका क.त.१२.
- brgyad stong pa
- अष्टसाहस्रिका — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa brgyad stong pa} आर्याष्टसाहस्रिका प्रज्ञापारमिता क.त.१२.
- brgyad ston
- अष्टमिकम् म.व्यु.५७५८; आष्टमिकम् मि.को.४०ख ।
- brgyad pa
- • सं. = {smod pa} निर्भर्त्सना — स तत्र रक्तः समानः स्त्रीपरिभाषितानि सहते, तर्जनावलोकननिर्भर्त्सनामपि सहते शि.स.५१ख/४९; निन्दा — अवर्णाक्षेपनिर्वादपरिवादापवादवत् । उपक्रोशो जुगुप्सा च कुत्सा निन्दा च गर्हणे अ.को.१.६.१३; परिभाषा मि.को.१२९क; आक्रोशः — सर्वदुरुक्तदुरागतवचनपथाक्रोशपरिभाषणकुत्सनताडनतर्जनवधबन्धनावरोधनपरिक्लेशालुडितचित्तः ल.वि.९२ख/१३१ • भू.का.कृ. निर्भर्त्सितः म.व्यु.७१८३ • वि. अष्टमम् म.व्यु.८१८६; अष्टमकः — कस्मात् स एव स्रोतापन्न उच्यते, नाष्टमकः अभि.स्फु.१८४क/९३९; {brgyad pa'i sa} अष्टमकभूमिः म.व्यु.११४२ • सं. अष्टमी, तिथिविशेषः — चतुर्दश्याम् अष्टम्यां वा प्रभातकाले कलशादिकं संस्थाप्य हे.त.४ख/१०.
- brgyad pa'i sa
- पा. अष्टमकभूमिः, श्रावकभूमिभेदः म.व्यु.११४३.
- brgyad po
- वि. अष्टमः, ओ मी — {dang po ba ni brgyad po yin} प्रथमी चाष्टमी भवेत् ल.अ.१६६ख/१२१.
- brgyan
- = {brgyan pa/} {brgyan nas} अलंकृत्य — तानि च पञ्च रथशतानि अलंकृत्य सर्वाणि च तानि धर्मोद्गताय… निर्यातयति स्म अ.श.४५३ख/२५६.
- brgyan gyur
- = {brgyan par gyur/}
- brgyan pa
- • क्रि. [1] ( {rgyan pa} इत्यस्याः भवि.) अलङ्करिष्यति [2] ( {rgyan pa} इत्यस्याः भूत.) अलङ्करोति स्म; {rgyan gyis brgyan pa} मण्डयति स्म ल.वि.६३क/८३ • भू.का.कृ. विभूषितम् — {rgyan sna tshogs kyis brgyan pa} नानालङ्कारविभूषिता का.व्यू. २३३ख/२९६; भूषितम् — ह्रीभूषितः सू.अ.२२१ख/१३०; अलंकृतम् — {yon tan gyis brgyan} गुणालङ्कृतम् गु.सि.३.११; अभ्यलंकृतम् — त्वया कुलं सममलमभ्यलंकृतम् जा.मा.१४२/८३; मण्डितम् — बलाभिज्ञावशिताकृपाकरुणोपायमण्डितम् ल.अ.७१ख/१९; प्रतिमण्डितम् — लङ्कापुरे… नानारत्नगोत्रपुष्पप्रतिमण्डिते ल.अ.५६क/१; शोभितम् — {ut+pal rgyas pa'i mig gis gdong brgyan pa} विबुद्धनयनोत्पलशोभितास्यः जा.मा.१९/९; उपशोभितम् — नानातरुगहनोपशोभिते घनप्रच्छाये जा.मा.२२१/१२९; खचितम् — शिखरे रत्नखचिते पुरमध्ये प्रकाशितम् ल.अ.५७क/२; विराजितम् — {lus do shal dang se mo dos brgyan pa} हारार्धहारविराजितगात्राः अ.श.१२५क/११५; प्रसाधितम् — {bu mo brgyan pa mthong gyur nas} दृष्ट्वा प्रसाधितां कन्याम् अ.क.१०८. ८४; संस्कृतम् — रूपविज्ञानसंपत्तिः क्रियासौष्ठवसंस्कृता जा.मा.२९९/१७४; आचितम् — क्षितिभुजा क्षिप्तोऽयं जाह्नवीजले । तिष्ठत्यद्यापि पाताले रत्नैः सूर्यैः इवाचितः अ.क.१६.११; उपचितम् — कूटागाराः सुवर्णोपचिता दृश्यन्ते स्म का.व्यू.२०३ख/२६१ • वि. शीभरः — {bkur stis brgyan pa} सत्कारशीभरम् जा.मा.१००/५९ • कृ. विभूषणीयम् — उत्तमछत्रैश्च सम्यग् विभूषणीयम् स.दु.२४५/२४४ • ना. माण्डव्यः, ऋषिः — वि.स्त.१०७.
- brgyan par gyur
- = {brgyan gyur} भू.का.कृ. भूषितम् — भवता भूषिता भूमिः द्यौश्च देवेन भास्वता अ.क.४.९१; अलंकृतम् — {brgyan par gyur cing mdor bsdus min} अलंकृतमसंक्षिप्तम् का.आ.१.१८.
- brgyan par gyur pa
- = {brgyan par gyur/}
- brgyan par bgyi
- कृ. विभूषितेन भवितव्यम् — {rgyan sna tshogs kyis brgyan par bgyi'o} नानालंकारविभूषितेन भवितव्यम् लो.को.५८२.
- brgyan par 'gyur
- क्रि. अलंकृतो भविष्यति लो.को.५८२.
- brgyan par bya
- = {brgyan par bya ba/}
- brgyan par bya ba
- • कृ. अलङ्कर्तव्यम् — त्यागशौर्येणालंकर्तव्य एवात्मा सत्पुरुषेण जा.मा.७२/४२ • सं. मण्डनम् — {gtsug lag khang brgyan par bya'o} विहारस्य मण्डनम् वि.सू.६४क/८०; अलङ्करणम् — वृक्षे निर्यातितस्य अलङ्कारश्चेत् तस्यैवोत्सवेऽलंकरणोपस्थापनम् वि.सू.७२क/८८.
- brgyan par byas
- = {brgyan par byas pa/} {brgyan par byas nas} भूषयित्वा — वस्त्रालङ्कारभोगाद्यैः भूषयित्वा समर्पयेत् गु.सि.९.१३.
- brgyan par byas pa
- भू.का.कृ. भूषितम्; द्र.— {brgyan par byas nas} भूषयित्वा गु.सि.९.१३.
- brgyan par byed
- क्रि. अलङ्करोति — कमलङ्कारम् अलङ्करोति सू.अ.१२९ख/१.
- brgyan par byed par 'gyur
- क्रि. अलङ्करिष्यति — {legs par brgyan par byed par 'gyur} समलंकरिष्यति लो.को.५८२.
- brgyan par mdzad gyur cig
- क्रि. मण्डयतु — {rang gi legs pas sa steng dag brgyan par mdzad pas bzhugs gyur cig} निषीदन्तु स्वशोभाभिः मण्डयन्तु महीतलम् बो.अ.१०.३६.
- brgyan po
- = {rgyan} मण्डनम्, आभरणम् म.व्यु.६००४.
- brgyan bya
- = {brgyan par bya ba/}
- brgyan byas
- = {brgyan par byas pa/}
- brgyab
- = {brgyab pa/}
- brgyab pa
- सं. अभिघातः — {ral gri la sogs pa'i sos brgyab pa na} खड्गादिधाराभिघाते त.प.११६ख/६८४ *२. हन्यमानः — {lcags kyi tho bas brgyab pa rnams kyi} अयोघनेन हन्यमानानाम् अभि.स्फु.१९२ख/९५४.
- brgyar
- = {brgya ru} शतैः — {brgyar goms byas kyang} अभ्यासशतैरपि त.स.११५ख/१०००.
- brgyar gyes
- =(ना.) शतद्रुः, नदी — शतद्रुस्तु शुतुद्रिः अ.को.१.१२.३४; सतलजनदी आ.को.१०००; मो.को.१०४९; सीतानदी (?) {chu bo si tA} छो.को. १९६; बो.को.६३०.
- brgyal
- = {brgyal ba/}
- brgyal gyur
- = {brgyal bar gyur pa/}
- brgyal ba
- • सं. मूर्च्छा — विषादेः… फलं मूर्च्छादि त.प.२२०क/९१०; मूर्च्छा तु कश्मलं मोहोऽपि अ.को.२.८.१०९; मोहः — सपरिदेवितं सस्वरं रुदती मोहमुपजगाम बाला जा.मा.२१०/१२२ • भू.का.कृ. मूर्च्छितः — मूर्च्छितं पतितं भूमौ तं दृष्ट्वा अ.क.५२.५७; संमूर्च्छितः — स संमूर्च्छितः पृथिव्यां निपतितो महता जलपरिषेकेण प्रत्यागतप्राणः वि.व.१४२ख/१.३१; मूर्च्छापरिगतः — विषवेगमूर्च्छापरिगत इव जा.मा.११२/६५ • वि. मूर्च्छालः — मूर्च्छाले मूर्तमूर्च्छितौ अ.को.२.६.६१.
- brgyal bar gyur
- = {brgyal bar gyur pa/}
- brgyal bar gyur pa
- = {brgyal gyur} भू.का.कृ. मूर्च्छितः — मुखाश्मपाततुल्येन मूर्च्छितानामिवार्थिनाम् अ.क.५२.४६; विमूर्च्छितः — तान् दृष्ट्वा वज्रसत्त्वस्तु सर्वबुद्धान् विमूर्च्छितान् गु.सि.२.१४; मूर्च्छागतम् — {rnam par shes pa brgyal bar gyur pa} मूर्च्छागतं विज्ञानम् वि.प्र.४८ख/४.५०; मूर्च्छान्वितः — मूर्च्छान्वितः शोकपरायणो वा कष्टं बत क्लेशमयं प्रपन्नः जा.मा.२९३/१७०.
- brgyal bar 'gyur
- क्रि. सम्मूर्छेत् — विज्ञानं चेद् आनन्द, मातुः कुक्षिं नावक्रमेत्; अपि तु तन्नामरूपं कललत्वाय सम्मूर्छेत् अभि.स्फु.२८८ख/११३४.
- brgyu
- = {brgyu ba/}
- brgyu ba
- • क्रि. ग्रन्थेत् तं ग्रन्थेन्मन्त्रतत्त्वज्ञो फलां सूक्ष्मां सुवर्तुलाम् म.मू.१६८क/८७; ग्रथेत् — ग्रथेन्मन्त्री सदोद्युक्तो अक्षमालां तु यत्नतः म.मू.१६८क/८८ • सं. ग्रन्थनम् — ग्रन्थनं च रत्नार्थं मालागुणानाम् वि.सू.९९क/११९; वानम् — {gsor gyis btsugs pas brgyu'o} अरामथैन वाननम् (?) वि.सू.९४क/११३.
- brgyu bar bya
- ग्रथ्नीयात् — नावतंसकं ग्रथ्नीयात् वि.सू.४४क/५५.
- brgyug
- = {brgyug pa/}
- brgyug pa
- • क्रि. ( {rgyug pa} इत्यस्याः भवि.) *धावति — ततः स नारकः तेनैव धावति येन द्रव्यम् शि.स. ४७क/४५ • सं. आधावनम् — तत्र कायक्षतिः यदुत लाभहेतोः लाभनिदानम् आधावनपरिधावनं दौःशील्यसमुदाचरणं च शि.स.१४८ख/१४३.
- brgyug par
- धावितुम् — धनुर्बाणपाणयश्चाग्रतो धावितुमारब्धाः वि.व.१७५ख/१.६०; प्रधावितुम् — उच्चैः शब्दं कुर्वाणः प्रधावितुमारब्धः वि.व.१४८क/१.३६.
- brgyugs
- = {brgyugs pa/}
- brgyugs pa
- • क्रि. ( {rgyug pa} इत्यस्याः भूत.) धावति स्म — जलवाहनः श्रेष्ठिदारकः चतुर्दिशं धावति स्म सु.प्र.४९ख/९९; अनुधावति (स्म) — स एवं मोहितः पापकारी प्रज्वलिताङ्गारकर्षूः लङ्घयित्वा तद् द्रविणम् अनुधावति शि.स.४६क/४३ • भू.का.कृ. प्रधावितः — ततः कोट्टमल्लकाः प्रधाविताः वि.व.१६६क/१.५५; सम्भ्रान्तः — यं श्रुत्वा परिशिष्टः किन्नरीगणः इतश्चामुतश्च संभ्रान्तः वि.व.२०८ख/१.८३.
- brgyud
- १. वंशः — वंशेऽस्माकं तु कन्यानां शुल्कम् आदीयते महत् अ.क.२१.१०; अन्वयः — इक्ष्वाकुः अन्वये तस्य तस्य चाभूद् विरूढकः अ.क.२६.१४ २ वंश्यः — इक्ष्वाकुराजवंश्येन तेन गर्भस्थितेन सा । भूर्निधानवतीवाभूद् भव्यलक्षणलक्षिता अ.क.२४. १० ३. पद्धतिः— अनादिगोत्रपद्धत्यां स्यान्न स्खलनं स्त्रिया प्र.अ.१०क/११ ४. तन्त्रम्, कुटुम्बकृत्यम् — गृहतन्त्रसम्यक्प्रणयनाय कुलोदयाय प्रज्ञा बो.भू.११४ख/१४७ ५. = {rgyud} तन्त्रम् — मन्त्रतन्त्रादिसामर्थ्याद् गुडादौ विषशक्त्या प्र.अ.२५-३/५६.
- brgyud nas
- पारम्पर्यम् — पारम्पर्यार्पितं सन्तम् अवाग्वृत्त्यावबुद्ध्यताम् त.स.९६क/८४५; पारम्पर्येण — पारम्पर्येणापि उपादीयमानम् अनैकान्तिकमेव त.प.१७ख/४८१.
- brgyud dang ldan pa
- वि. पारम्परः — भोगद्वेष्टुः दातुः भोगा बहुशुभतरोपसर्पन्ति । न हि तत्सुखं मतं मे दाने पारंपरोऽस्मि सू.अ.२१८क/१२५.
- brgyud de bskor
- क्रि. अन्वाहिण्ड्यते — स सर्वलोकप्रह्लादनकरत्वाद् ब्राह्मणगृहपतिभिः कृत्स्नं नगरम् अन्वाहिण्ड्यते अ.श.१४१ख/१३१.
- brgyud ldan
- = {brgyud dang ldan pa/}
- brgyud pa
- • सं. [1] परम्परा — {slob dpon slob ma'i brgyud pa} शिष्याचार्यपरम्परा त.प.१६८क/७९२; न च बोधिसत्त्व एवंरूपां दानपरम्परां क्षणमात्रमपि हापयति सू.अ.१९९क/१००; पारम्पर्यम् — दर्शनमार्गान्तरालवति ज्ञानं दर्शनमार्गः पारम्पर्यमभिसन्धाय अभि.स्फु.१७९क/९३० [2] सम्प्रदायः — न हि प्रतिदेशं भाषाणां किञ्चिल्लक्षणमस्ति । अथ च सम्प्रदायसाम्याल्लोकस्तथैव प्रतिपद्यते, तासां च प्रयोगभ्रंशम् वा.न्या.१५८-२-३/१०३ [3] परिवर्तः — भगवता तेषु जन्मपरिवर्तेषु करचरणशिरश्छेदादीनि दानानि दत्त्वा वि.व.१४०ख/१.२९ • वि. [1] सनातनः — सुखं सनातनं पुण्यभोग्यत्वं प्रणिधानतः । शास्तुस्ततः परेणायं सम्यक्संबोधिमापितः अ.क.४६.४६ [2] सञ्चारकः — {snod brgyud pas zas kyi bya ba mi bya'o} न भाजनं सञ्चारकेनाभ्यवहृतं कुर्यात् वि.सू.४४क/५५.
- brgyud pa rnam pa lnga
- पञ्चविधं तन्त्रम् : १. {'dul ba'i rgyud} विनयतन्त्रम् २. {gsang sngags kyi rgyud} गुह्यतन्त्रम् ३. {rgya chen spyod rgyud} वैपुल्यतन्त्रम् ४. {zab mo lta rgyud} गम्भीरतन्त्रम् ५. {snying po don rgyud} सारतन्त्रम् श.को.३४२; बो.को.६३१.
- brgyud pa'i sgo nas
- परम्परया — तस्मादनुमानस्य परम्परया त्रिरूपलिङ्गाभिधानं कारणम् न्या.टी.६१क/१५०; पारम्पर्येण — तदनेन सर्वेण दृश्यानुपलब्धावन्तर्भावो दशानाम् अनुपलब्धिप्रयोगाणां पारम्पर्येण दर्शितः न्या.टी.६०ख/१४७; = {brgyud pas/}
- brgyud pas
- पारम्पर्येण — {dngos sam brgyud pas} साक्षात् पारम्पर्येण वा वा.टी.९९क/५९; {dngos su 'am brgyud pas} साक्षात् इतरथा वा त.स.१२२क/१०६५; = {brgyud pa'i sgo nas/}
- brgyud ma
- परम्परा — तथा च घटज्ञाने पटप्राप्तौ शुक्तिकायां च रजतज्ञानपरम्परायामपि न प्रमाणता प्र.अ.४क/६; केयं युष्माकमौत्सुक्यादारोहणपरम्परा । तुङ्गतरङ्गशृङ्गोऽयं न गृहाङ्गणम् अ.क.८९.५; प्रबन्धः लो.को.५८३.
- brgyud mar
- प्रसक्तम् — {'brug sgra 'jigs su rung ba brgyud mar grag} प्रसक्तभीमस्तनितानुनादाः जा.मा.१६१/९३.
- brgyud yas
- विस्रोतः, संख्याविशेषः — न सत्त्वशतस्यार्थाय, न सत्त्वसहस्रस्य… न सत्त्वविस्रोतसः ग.व्यू.३७०क/८२; विसोतः म.व्यु.७७२१; *विवाहम् — {sang sang sang sang na brgyud yas so} विशोधं विशोधानां विवाहम् ग.व्यू.३क/१०३.
- brgyus
- = {brgyus pa/}
- brgyus pa
- • क्रि. ग्रथ्नाति — {des me tog phreng legs par brgyus pa} स शोभनां मालां ग्रथ्नाति वि.व.१९०ख/१.६५ • भू.का.कृ. ग्रथितः — यासौ वागाज्ञापनी विज्ञापनी… धर्मशतसहस्रसुग्रथिता ल.वि.१४१क/२०८; न त्वं कदाचिदीदृशी मालां ग्रथितपूर्वः । किमत्र कारणम् । ममान्तेवासिना ग्रथितम् वि.व.१९०ख/१.६५; निबद्धः — {gser gyi dril bu dag ni dngul gyis brgyus} सौवर्णघण्टिकारूप्यनिबद्धानि का. व्यू.२१३ख/२७३; उपनिबद्धः — {rin po che'i chun po'i lda ldi la brgyus pa} रत्नसूत्रदामोपनिबद्धः ग.व्यू.१७०ख/२५३; प्रोतः — {smyig ma'i thur ma skud pa la brgyus pa} सूत्रप्रोतवंशशलाका वि.सू.६०क/७६.
- bsgug pa
- क्रि. ( {sgug pa} इत्यस्याः भवि.) ।
- bsgugs
- = {bsgugs pa/}
- bsgugs pa
- • क्रि. ( {sgug pa} इत्यस्याः भूत.) • सं. प्रतीक्षा — सद्यःक्रयपरित्यागा दूरवर्त्तिप्रतीक्षया । माला इवाशु शुष्यन्ति वेश्याः पण्यप्रसारके अ.क.५०.९४.
- bsgul
- = {bsgul ba/}
- bsgul ba
- • सं. ईरणम् — चीवरकर्णकेरणं तत्पर्यन्तः वि.सू.४४क/५५ • भू.का.कृ. ईरितः — वातेरितादिव तरोः यथा हि न निवर्तते वह्निः शि. स.१४५क/१३९; क्षुभितः — अस्यां भाषितमात्रायां … लोकधातुः कम्पितः… क्षुभितः प्रक्षुभितः संप्रक्षुभितः स.दु.१९१/१९० • कृ. प्रकम्प्यम् मि.को.३४क ।
- bsgo
- = {bsgo ba/} {bsgo nas} सन्दिश्य — स एवं मातारं सन्दिश्याभिवाद्य च… संप्रस्थितः वि.व.२१०ख/१.८५.
- bsgo ba
- • क्रि. १. (वर्त.) आज्ञापयति — स… अमात्यान् आज्ञापयति, ‘सुभाषितेन मे ग्रामण्यः प्रयोजनम् । गवेषत मे सुभाषितम्’ अ.श.१०८क/९८; कथयति — ततो राजा कुमारमाहूय कथयति, ‘गच्छ कुमार दण्डसहीयः कार्वटिकं सन्नामय’ वि.व.२१०क/१.८५; आरोचयति — एतत्प्रकरणं भगवतो विस्तरेण आरोचयति वि.व.१३५ख/१.२५; आमंत्रयते — दौवारिकपुरुषम् आमंत्रयते, ‘न तावद् भोः पुरुषान्यतीर्थ्यकानां प्रवेशो देयो यावद् बुद्धप्रमुखेन भिक्षुसङ्घेन न भुक्तम्’ वि.व.१६३क/१.५१ २. (विध्यादौ) समादिदेश — पुरुषान् समादिदेश, ‘गच्छतैतां प्रव्रजितामन्तःपुरं प्रवेशयत’ जा.मा.२२४/१३०; अन्वादिदेश — अथ बोधिसत्त्वः … स्वं पुरुषमन्वादिदेश, ‘ज्ञायतां किमेतद्’ जा.मा.२११/१२२; घोषणाः कारयामास — इति घोषणाः कारयामास, ‘अभयमभयदो ददाति राजा स्थिरशुचिशीलधनाय सज्जनाय’ जा.मा.१२५/७३ • सं. १. आज्ञा — कृतज्ञतया च लघुलघ्वेव आज्ञाम् अनुवर्तन्ते बो.भू.१९ख/२१; आज्ञापनम् — पराज्ञापने च सेवायाम् वि.सू.१३ख/१५; आज्ञप्तिः — पराज्ञप्तिसंचेतनीयता यथा कश्चिदनिच्छन्नपि परैः बलाद् आज्ञाप्यमानोऽभिसन्धाय अकुशलमाचरति अभि.स. भा.४६ख/६४; उक्तिः — {bsgo ba de las 'da' bar mi bya'o} नैनामुक्तिमतिलङ्घयेत् वि.सू.५९क/७५ २. ज्ञप्तिः — अकालप्रेषणम् अकालज्ञप्तिं ददाति शि.स.३७क/३५; विज्ञप्तिः — तुल्येन तत्तुष्टिकृता वा प्रतिग्रहे । विज्ञप्त्या चीवरस्य । अनापत्तिः वि.सू.२४क/२९ ३. नियोगः — {ston pas bsgo na'o} नियोगोपदेशः वि.सू.१७ख/२०; उद्योजनम् — {bsgo na nyes byas so} दुष्कृतमुद्योजनस्य वि.सू.१६क/१८; उद्योजनं च परिवेषणेऽतिपत्तौ कालस्य वि.सू.४६क/५८; समादापनम् — अभेदः कायतत्संबद्धमुक्तपरसमादापनानाम् वि.सू.१७क/१९ ४. स्थापनम् — द्वारपालस्य एतदर्थं स्थापनम् । अप्रवेशार्थं च भिक्षोः वि.सू.६ख/६ ५. वासनम् — अहं कुलपुत्र सर्वगन्धधूपवासनानुलेपनयुक्तीः प्रजानामि यदुत अतुलगन्धराजप्रमुखाः ग.व्यू.२१क/११८; भावनम् — {dri zhim pos bsgo'o} भावनं सुगन्धिना वि.सू.७७क/९४ • भू.का.कृ. आज्ञप्तम् — {gal te bdag gis bsgo ba bzhin du byed na} मदीयमाज्ञप्तं यदि कुरुते का.व्यू. २१९ख/२८१; आज्ञा दत्ता — मागधकानां च पौराणामाज्ञा दत्ता, ‘भगवतो नगरप्रवेशे पुष्पगन्धमाल्यविलेपनैः पूजा कर्तव्या’ अ.श.५७क/४९; तेन पौरुषेयाणामाज्ञा दत्ता वि.व.१४३ख/१.३२; आज्ञा अनुप्रदत्ता — तेन स्वपौरुषेयाणाम् आज्ञा अनुप्रदत्ता, ‘गच्छन्तु भवन्तः, अवलोकयन्तु केनायं पटकः क्षिप्तः’ अ.श.१५०ख/१४०; ज्ञप्तः — ज्ञप्तस्तु ज्ञपिते अ.को.३.१.९६; समादिष्टम् — {rgyal pos bsgo ba/yang} {bgos shig} राज्ञा समादिष्टम् । पुनर्भाजयत वि.व.१५८क/१.४६; {rgyal pos bsgo ba'i mi} राजसमादिष्टाः पुरुषाः जा.मा.२२५/१३१; समनुज्ञातः — राज्ञा एवमस्तु इति समनुज्ञातः अ.श.२०७ख/१९१; उक्तः — राज्ञा उक्तः, ‘परीक्ष्यतामेतत् पद्मम्’ अ.श.६३ख/५५; नियुक्तः — यावन्ति केचिन्मन्त्रा वै… सर्वे ते क्रोधराजस्य नियुक्ता ते प्रकाशिता म.मू.२८९ख/४४८ वि. उद्देशकः — {gnas khang bsgo ba} विहारोद्देशकः म.व्यु.९०५६; {zas la bsgo ba} भक्तोद्देशकः म.व्यु.९०५७.
- bsgo bar
- निर्देष्टुम् — {bsgo bar mi nus so} न शक्नोन्ति निर्देष्टुम् लो.को.५८४.
- bsgo ba bcag pa
- पा. आज्ञाविहेठनम् म.व्यु.८४३३; द्र.— {bsgo ba rna la gzon pa'i ltung byed} आज्ञाविहेठने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.३१क/३९.
- bsgo ba nyid
- आज्ञप्तता — ततोऽत्राज्ञप्ततायां व्यवस्थापनम् वि.सू.४८ख/६१.
- bsgo ba rna la gzon pa
- पा. आज्ञाविहेठनम् — {bsgo ba rna la gzon pa'i ltung byed} आज्ञाविहेठने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.३१क/३९.
- bsgo ba rna la gzon pa'i ltung byed
- पा. आज्ञाविहेठने प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३१क/३९.
- bsgo ba rnar gzon pa
- = {bsgo ba rna la gzon pa/}
- bsgo ba bzhin nyan pa
- =( व.का.कृ.) अनुविधीयमानः म.व्यु.२४२५.
- bsgo ba bzhin mi byed pa
- न करोति प्रोक्तम् लो.को.५८४.
- bsgo ba las byung
- = {bsgo ba las byung ba/}
- bsgo ba las byung ba
- वि. आज्ञापनजम् — सङ्घे सर्वत्राज्ञापनजानाम् वि.सू.८५क/१०२.
- bsgo bar bya
- • क्रि. आज्ञापयेत् — न प्रहरणमुक्तावाज्ञापयेत् वि.सू.१८क/२०; वक्तव्यो भवेत् — {de la mkhas pas bsgo bar bya} स वक्तव्यो भवेद् विज्ञः ल.अ.१८७क/१५७ • सं. परिभावनम् — समद्ये भाण्डे लम्बनस्थापनेन परिभावनम् वि.सू.७७ख/९४.
- bsgo bar byed
- क्रि. ज्ञप्तिं ददाति — यो हि… अकालप्रेषणमकालज्ञप्तिं ददाति । स तेनाकुशलेन कर्मणा बहुशङ्कुर्नाम प्रत्येकनरकस्तत्रास्योपपत्तिर्भवति शि.स.३७क/३५.
- bsgo bar byed pa
- = {bsgo bar byed/}
- bsgo bar mi bya ba
- कृ. अनाज्ञाप्यम् — {bsgo bar mi bya ba nyid} अनाज्ञाप्यत्वम् वि.सू.२२क/२६.
- bsgo bar mi bya ba nyid
- अनाज्ञाप्यत्वम् — तस्याः कृतप्रवासनीयचोदनस्मारणस्य । अनाज्ञाप्यत्वमस्य… कर्मणा वि.सू.२२क/२६.
- bsgo bya ba
- कृ. वास्यम् — यत् पुनः ‘स्थिरमव्याकृतं वास्यम्’ इत्युक्तं शास्त्रे, तत् प्रबन्धस्थिरताम् अभिप्रेत्य त.प.२५५ख/२२७.
- bsgo byung
- = {bsgo ba las byung ba/}
- bsgo blag
- आज्ञा {rgyal po ltar bsgo blag mang ba} राजवदाज्ञाबहुलः शि.स.१२९क/१२५.
- bsgo bzhin mi byed
- = {bsgo ba bzhin mi byed pa/}
- bsgo yas
- = {bsko yas/}
- bsgongs
- = {gong bu} पिण्डः — {'jim pa bsgongs} मृत्पिण्डः ल.अ.१७९क/१४३.
- bsgom
- = {bsgom pa/}
- bsgom 'gyur
- = {bsgom par 'gyur/}
- bsgom dang ldan
- = {bsgom pa dang ldan pa/}
- bsgom 'dod
- = {bsgom par 'dod pa/}
- bsgom ldan
- = {bsgom pa dang ldan pa/}
- bsgom pa
- • क्रि. ( {sgom pa} इत्यस्याः भवि.) [1] भावयेत् — अकारेण चन्द्रमण्डलं भावयेत् स.दु.१४९/१४८; भावयेत् कर्ममुद्रां वा सिध्यते नात्र संशयः गु.सि.३.२३/२२; विभावयेत् — ग्रहणं तस्य तत्त्वस्य… यत्नतः । ज्ञात्वा विभावयेद् धीमान् गु.सि.३.२२/२१; ध्यायेत् — ध्यायेत् सङ्गव्यपेतो विषयसुखकरं वज्रिणं तत्त्वरत्नम् गु.सि.४.६०/५६ *[2] भावयति — स सर्वसत्त्ववेदितप्रहाणाय वेदनासु वेदनास्मृत्युपस्थानं भावयति शि.स.१३०क/१२५ • सं. भावनम् — {lam la bsgom pa} मार्गस्य भावनम् अभि.स्फु.१७५क/९२५; भावना — {rnal 'byor pa rnams kyi bsgom pa} योगिनां भावना सू.अ.१८१क/७६; भावः — बुद्धालम्बनभावेन निशि निद्रां समाययौ अ.क.२१.३४ • वि. भावनः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च सू.अ.१६६ख/५८; ध्यायी म.व्यु.२४३६ • कृ. भाव्यम् — भाव्यं विभावनाध्याता मार्गः सत्या च दर्शनम् । एतत्त्रयं विभावेन्तो मुच्यन्ते ल.अ.१९०क/१६२.
- bsgom par
- भावयितुम् — न तु मार्गः शक्यते कृत्स्नो भावयितुम् अभि.भा.५२ख/१०७०.
- bsgom pa mngon par bsgrub pa
- भावनाभिनिर्हारः — {bsgom pa mngon par bsgrub pa la mkhas pa} भावनाभिनिर्हारकुशलता द.भू.२१४क/२८.
- bsgom pa mngon par bsgrub pa la mkhas pa
- भावनाभिनिर्हारकुशलः, ओ लता — अभिज्ञानिर्हारप्राप्तश्च भवति भावनाभिनिर्हारकुशलतया द.भू.२१४क/२८.
- bsgom pa dang ldan
- = {bsgom pa dang ldan pa/}
- bsgom pa dang ldan gyur pa
- = {bsgom dang ldan gyur pa} वि. भावनासक्तः — {rtag tu bsgom dang ldan gyur pa} सततं भावनासक्तः गु.सि. ६.१४; द्र.— {bsgom pa dang ldan pa/}
- bsgom pa dang ldan pa
- वि. भावनायुक्तः — तन्निष्ठभावनायुक्तः साधयेत् परमं पदम् गु.सि.३.९५/८७; भावनासक्तः — तन्निष्ठभावनासक्तां वज्रयानकृतश्रमाम् गु.सि.८.४३/४२; द्र.— {bsgom pa dang ldan gyur pa/}
- bsgom pa dang ldan par gyur pa
- = {bsgom pa dang ldan gyur pa/}
- bsgom pa yongs su rdzogs pa
- भावनापरिपूरिः, भावनया परिपूरिः — {bsgom pa yongs su rdzogs par 'gyur} भावनापरिपूरिं गच्छति अभि.भा.४०क/१०२२; भावनया परिपूरिः भावनापरिपूरिः अभि.स्फु./१०२२.
- bsgom pa yongs su rdzogs par 'gyur
- क्रि. भावनापरिपूरिं गच्छति — आर्याष्टाङ्गे खलु मार्गे भावनापरिपूरिं गच्छति अभि.भा.४०क/१०२२.
- bsgom pa la sbyor ba
- भावनताप्रयोगः — {bsgom pa la sbyor ba dang mtshan ma'i 'du shes} भावनताप्रयोगनिमित्तसंज्ञा रा.प.२३६ख/१३२.
- bsgom pa la sbyor ba dang mtshan ma'i 'du shes
- पा. भावनताप्रयोगनिमित्तसंज्ञा — लौकिकेनोपायेन भावनताप्रयोगनिमित्तसंज्ञा बोधिसत्त्वानां बन्धनम् रा.प.२३६ख/१३२.
- bsgom pa las byung
- = {bsgom pa las byung ba/}
- bsgom pa las byung ba
- वि. भावनामयम् — त्रिविधानि स्मृत्युपस्थानानि श्रुतचिन्ताभावनामयानि अभि.भा.१२क/९०३; भावनामयी — तस्य श्रुतमयीं प्रज्ञां निश्रित्य चिन्तामयी जायते, चिन्तामयीं निश्रित्य भावनामयी जायते अभि.भा.८क/८९१.
- bsgom pa las byung ba'i shes rab
- पा. भावनामयी प्रज्ञा म.व्यु.१५५३; तस्य श्रुतमयीं प्रज्ञां निश्रित्य चिन्तामयी जायते, चिन्तामयीं निश्रित्य भावनामयी जायते अभि.भा.८क/८९१.
- bsgom pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po
- पा. भावनामयं पुण्यक्रियावस्तु, चतुर्षु पुण्यक्रियावस्तुषु एकम् : {sbyin pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} दानमयं पुण्यक्रियावस्तु, {tshul khrims las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} शीलमयं पुण्यक्रियावस्तु, {bsgom pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} भावनामयं पुण्यक्रियावस्तु, {rdzas las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} औपधिकं पुण्यक्रियावस्तु मि.को.१२०ख; द्र.— {bsgoms pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po/}
- bsgom pa'i chos
- =(ना.) भावनाधर्मः, वैश्वानरप्रणीतकाव्यग्रन्थः — व्यासकाव्यं भारतम्, वैश्वानरकाव्यं भावनाधर्मः । आदिशब्देन वाल्मीककाव्यं रामायणम् वि.प्र.२७२क/२.९६.
- bsgom pa'i mchog
- अग्रभावना — प्रज्ञापारमिता चैषा सर्वपारमितामयी । समता चेयमेवोक्ता सर्वबुद्धाग्रभावना प्र.वि.४.१८.
- bsgom pa'i stobs
- भावनाबलम् — तद्ग्राहकं च विज्ञानं भावनाबलभावि यत् । योगीशानामभिव्यक्तं तत् स्वलक्षणगोचरम् त.स.१३२ख/११२७.
- bsgom pa'i stobs las byung ba
- वि. भावनाबलभावि — तद्ग्राहकं च विज्ञानं भावनाबलभावि यत् । योगीशानामभिव्यक्तं तत् स्वलक्षणगोचरम् त.स.१३२ख/११२७.
- bsgom pa'i rnam pa
- भावनाकारः — न हि भो जिनपुत्र शक्यम् अन्यत्र बोधिसत्त्वेन अयं सर्वाकारसर्वज्ञज्ञानगुणसंचयो धर्ममुखपरिवर्तः श्रोतुं वा प्रत्येतुं वा … कः पुनर्वादो भावनाकारप्रयोगोद्योगनिष्पादनेषु द.भू.२७९क/६७.
- bsgom pa'i rnal 'byor
- पा. भावनायोगः लो.को.५८५.
- bsgom pa'i sbyor ba
- भावनायोगः — सिद्ध्यते निर्विकारेण यत्किञ्चित् कल्पचोदितम् । भावनायोगसामर्थ्यात् स्वयमेवोपतिष्ठते गु.सि.६.४९/४८.
- bsgom pa'i rim pa
- =(ना.) भावनाक्रमः, ग्रन्थः क.त.३९०८.
- bsgom pa'i lam
- = {bsgom lam} पा. भावनामार्गः — लौकिकश्चेत् भावनामार्गः, संवृतिज्ञानं प्रत्युत्पन्नम् । लोकोत्तरश्चेत्, चतुर्णां धर्मज्ञानानामन्यतमत् अभि.भा.२६४-४/१०७३; {'phags pa'i bden pa rnams bzlas pa gnyis pa ste bsgom pa'i lam} आर्यसत्यानां द्वितीयपरिवर्तो भावनामार्गः म.व्यु.१३१५; भावनामार्गो लौकिको मार्गः । तत्र लौकिको मार्गो ध्यानारूप्याश्च । ते पुनर्ध्यानारूप्याः संक्लेशतो व्यवदानतो व्यवस्थानतो विशुद्धितश्च वेदितव्याः अभि.स.भा.५७क/७८; भावनापथः — दृग्भावनाऽशैक्षपथे नव त्रीणि अभि. को.२.९.
- bsgom pa'i lam rnam gnyis
- द्विविधो भावनामार्गः : १. {'jig rten pa} लौकिकः २. {'jig rten las 'das pa} लोकोत्तरः अभि.भा.२४१-१/८७१.
- bsgom par 'gyur
- = {bsgom 'gyur} क्रि. १. (भवि.) भावयिष्यति — बोधिसत्त्वाः… सर्वतथागतचर्यावज्रं सर्वतथागतगुह्यसमयं श्रद्धास्यन्ति भावयिष्यन्ति च गु.सि.१४५ख/११५ २. (विध्यादौ) भावयेत — लोलीभूतं तया सार्धमात्मानं तत्त्ववित् सदा । भावयेत दिवारात्रौ सिध्यते नात्र संशयः गु.सि.३.४६/४०; भाव्यं भवेत् — भावं भाव्यं भवेत् प्राज्ञ अभावं च परिज्ञया हे.त.२क/२.
- bsgom par 'gyur ba
- = {bsgom par 'gyur/}
- bsgom par 'dod pa
- वि. भावयितुकामः — अशुभां भावयितुकाम आदितो योगाचारः स्वाङ्गावयवे चित्तं निबध्नाति अभि.भा.९ख/८९६.
- bsgom par bya
- = {bsgom bya} क्रि. १. [1] भावयेत् — एवं देवतासाधनेऽपि कल्पनात्मकं भावयेद् आदिकर्मिकः वि.प्र.६५क/४.११४; ततस्तु भावयेद् धीमान् एकचित्तः सुनिश्चयात् गु.सि.१.८७/६५; विभावयेत् — ततो दशाकुशलपरित्यागं विभावयेत् वि.प्र.३२क/४.५; भावनां कुर्यात् — निष्पन्नशमथः कुर्यात् स्मृत्युपस्थानभावनाम् अभि.भा.११ख/९०२; ध्यायेत् — न समाधेः व्युत्थापयेत् । नानववादकं ध्यायेत् वि.सू.५९क/७५ [2] भाव्यते — भाव्यते हि जगत् सर्वं मनसा यस्मान्न भाव्यते हे.त.१०क/३० २. = {bsgom par bya ba/}
- bsgom par bya ba
- = {bsgom bya} ।। • कृ. भाव्यम् — भावको भावना भाव्यं नैवास्ति परमार्थतः गु.सि.३. ५५/४७; भावनीयम् — अभिज्ञातमभिज्ञेयं भावनीयं च भावितम् त.प.३२६क/११२१; तेनायं षडङ्गयोगो भावनीयः वि.प्र.६४क/४.११२; भावयितव्यम् — परिज्ञातव्यं प्रहातव्यं साक्षात्कर्तव्यं भावयितव्यमिति कर्तव्यरूपां परिज्ञानक्रियां प्रति द्वितीय आकरणप्रकारश्चतुराकारः अ.श.२१२क/९८६; ध्यातव्यम् — इह शान्तौ ध्यानं शान्तं शशधरधवलं देवता शान्तरूपा ध्यातव्या वि.प्र.७३ख/४.१३८ • सं. भावनम् — प्रथमं त्वक्षरन्यासमुत्पत्तिक्रमसंस्थितम् । भावनं साधकेन्द्राणां द्वितीयं तु स्वरूपतः गु.सि.४.३; अक्षरन्यासयोगेन भावनं यदुदाहृतम् गु.सि.४.६.
- bsgom par bya ba yin
- क्रि. भाव्यते — {chos thams cad kyang bsgom par bya ba yin} सर्वधर्माश्च भाव्यन्ते त.प.३११ख/१०८५.
- bsgom par bya ba'i don
- भाव्यमानार्थः — भूतस्य भावना पुनः पुनश्चेतसि विनिवेशनम् । भावनायाः प्रकर्षो भाव्यमानार्थाभासस्य ज्ञानस्य स्फुटाभत्वारम्भः न्या.टी.४३ख/६७.
- bsgom par byas pa
- = {bsgom byas/}
- bsgom pas spang ba
- वि. = {bsgom pas spang bar bya ba} भावनाहेयः — सर्वानुशयसन्दोहः दृग्भावनाहेयक्लेशौघः त.प.३२६क/११२०.
- bsgom pas spang bar bya
- = {bsgom pas spang bar bya ba/}
- bsgom pas spang bar bya ba
- वि. भावनाप्रहातव्यः — समासतो ह्येतेऽनुशयाः त्रैधातुका दर्शनप्रहातव्या भावनाप्रहातव्याश्च अभि.भा.२२८क/७६५; भावनाहेयः — दर्शनहेया भावनाहेयाश्च क्लेशा इति विस्तरेणोक्तम् अभि.भा.१क/८७१.
- bsgom pas spang bar bya ba ma zad pa
- वि. अक्षीणभावनाहेयः — एवं तावद् अक्षीणभावनाहेयः फलस्थः सप्तकृत्वः परमो भवति अभि.भा.२१क/९४४.
- bsgom pas spang bya
- = {bsgom pas spang bar bya ba/}
- bsgom spang bya
- = {bsgom pas spang bar bya ba/}
- bsgom bya
- = {bsgom par bya/} {bsgom par bya ba/}
- bsgom byas
- = {bsgom par byas pa} कृताभ्यासः — अहर्निशं कृताभ्यासः सिध्यते नात्र संशयः गु.सि.१.८७/६५.
- bsgom par byas nas
- भावयित्वा — निःस्वभावं तु धर्माणां भावयित्वा तु चेतसा स.दु.२२१/२२०.
- bsgom byung
- = {bsgom pa las byung ba/}
- bsgom bzhin pa
- कृ. भाव्यमानः — एवं भाव्यमानां वै मण्डलम् आदियोगतः । आदियोगनामसमाधिः स.दु.१६१/१६०; विभाव्यमानः — तथा विभाव्यमानत्वाद् अङ्गनात्मजचोरवत् । इच्छामात्रमुखीभावा भावनापि न दुर्लभा त.स.१२५ख/१०८५.
- bsgom bzhin pa nyid
- विभाव्यमानत्वम् — तथा विभाव्यमानत्वाद् अङ्गनात्मजचोरवत् । इच्छामात्रमुखीभावा भावनापि न दुर्लभा त.स.१२५ख/१०८५.
- bsgom rim
- = {bsgom pa'i rim pa/}
- bsgom la gnas
- = {bsgom la gnas pa/}
- bsgom la gnas pa
- वि. भावनास्थः, भावनामार्गस्थः — भावनास्थः पुनः षड्भिरेकया वा द्वयेन वा अभि.को.५.६९; भावनामार्गस्थः पुनरार्यपुद्गलो मार्गान्वयज्ञाने षड्भिः परिज्ञाभिः समन्वागतः अभि.भा./८६७.
- bsgom lam
- = {bsgom pa'i lam/}
- bsgoms
- = {bsgoms pa/} {bsgoms te/} {o nas} भावयित्वा — तां हि ध्यानान्तरिकां भावयित्वा महाब्रह्मा भवति अभि.भा.७६क/११६३; ध्यात्वा — अधिष्ठानपदं ध्यात्वा ततः पूजां प्रकल्पयेत् गु.सि.४.४१/४०.
- bsgoms gyur
- = {bsgoms par gyur pa} ।। • क्रि. विभाव्यते — एषा परा समाख्याता प्रज्ञादेवी ह्यनुत्तरा । मुक्तिदा सर्वसत्त्वानां यदि ज्ञात्वा विभाव्यते गु.सि.३.७४/६६ • भू.का.कृ. ध्यातः — इह स एव वज्रवेगः क्रोधेन्द्रो ध्यातः सन् साधयेत् मेघवृन्दम् वि.प्र.७३क/४.१३६.
- bsgoms pa
- • क्रि. *[1] भावयेत् — भावयेद् यस्तु शुद्धात्मा पूर्वोदितविधिक्रमात् गु.सि.३.७५/६७; विभावयेत् — एवं विभावयेद् भ्रान्तिं तथतां चापि अनुस्मरेत् ल.अ.१६७क/१२१ *[2] भाव्यते — किं च ये येऽतिभाव्यन्ते ते ते भ्रान्तिपरिस्फुटम् । भावनापरिनिष्पत्तौ कामादिविषया इव त.स.१२५ख/१०८४ • सं. भावना — {bsgoms pa'i 'bras bu} भावनाफलम् अभि.भा.६४ख/११२१; {bsgoms pa yongs su rdzogs pa} भावनापरिनिष्पत्तिः त.स.१२५ख/१०८४ • भू.का.कृ. = {goms par byas pa} भावितम् — पूर्वभावितानामिति पूर्वाभ्यस्तानाम्, पूर्वं समुदाचरितानाम् इत्यर्थः अभि.स.भा.२७क/३७; परिभावितम् — पूर्वपरिभावितप्रतिलब्धमार्गाभ्यासाकारभावनः सू.अ.१६७ख/५८; ध्यातः — इह स एव वज्रवेगः क्रोधेन्द्रो ध्यातः सन् साधयेत् मेघवृन्दम् वि.प्र.७३क/४.१३६.
- bsgoms pa yongs su rdzogs pa
- भावनापरिनिष्पत्तिः — किं च ये येऽतिभाव्यन्ते ते ते भ्रान्तिपरिस्फुटम् । भावनापरिनिष्पत्तौ कामादिविषया इव त.स.१२५ख/१०८४.
- bsgoms pa las skyes pa
- = {bsgoms las skyes pa/}
- bsgoms pa las byung
- = {bsgoms pa las byung ba/}
- bsgoms pa las byung ba
- = {bsgoms byung} वि. भावनामयम् — {bsgoms pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} भावनामयं पुण्यक्रियावस्तु अ.सा.११९ख/६९; भावनामयी — या हि नामालम्बना श्रुतमयी प्राप्नोति, याऽर्थालम्बना भावनामयी अभि.भा.२४४ .१/८९२; भावनाजम् — तद् भावनाजं प्रत्यक्षम् इष्टम् प्र.वा.२.२८६.
- bsgoms pa las byung ba'i shes rab
- पा. भावनामयी प्रज्ञा — यापि च श्रुतचिन्ताभावनामयी सास्रवा प्रज्ञा, उपपत्तिप्रतिलम्भिका च सानुचरा अभि.भा.१२७-४/१२; भावनाप्रयोगजा भावनामयी अभि.स्फु./१२.
- bsgoms pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po
- पा. भावनामयं पुण्यक्रियावस्तु, चतुर्विधपुण्यक्रियावस्तुषु एकम् — {sbyin pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} दानमयं पुण्यक्रियावस्तु, {tshul khrims las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} शीलमयं पुण्यक्रियावस्तु, {bsgoms pa las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} भावनामयं पुण्यक्रियावस्तु, {rdzas las byung ba'i bsod nams bya ba'i dngos po} औपधिकं पुण्यक्रियावस्तु म.व्यु.१७०० १७०३.
- bsgoms pa'i stobs
- भावनाबलम् — ततस्तु भक्तिसामर्थ्याद् भावनाबलनिर्मितम् । तस्मिन्नुत्पद्यते रूपं किमप्यानन्दजं परम् गु.सि.३.८१/७३.
- bsgoms pa'i bdag nyid
- वि. भावितात्मा — हृदयदृष्ट्या भावितात्मेति वदति । तथा भुजयुगलालोकने अहं प्रचण्डेति वदति वि.प्र.१८०क/३.१९६.
- bsgoms pa'i bdag nyid can
- = {bsgoms pa'i bdag nyid/}
- bsgoms pa'i 'bras bu
- पा. भावनाफलम् १. भावनाजम् — यद् भावनाफलं तदवश्यमव्याकृतं भवति अभि.भा.६४क/११२० २. ऋद्धिभेदः — समासतः पञ्चविधामृद्धिं वर्णयन्ति, ‘भावनाफलम्, उपपत्तिलाभिकम्, मन्त्रजाम्, औषधजाम्, कर्मजां च’ अभि.भा.६५क/११२४ ३. पूर्वनिवासानुस्मृतिभेदः — त्रिविधा हि पूर्वनिवासानुस्मृतिः, ‘भावनाफलम्, उपपत्तिप्रतिलब्धा, कर्मजा चेति’ अभि.भा.६४ख/११२१.
- bsgoms par gyur pa
- = {bsgoms gyur/}
- bsgoms par byas
- = {bsgoms par byas pa/}
- bsgoms par byas pa
- भू.का.कृ. भावितम् — अस्ति समाधिभावना आसेविता भाविता बहुलीकृता दृष्टधर्मसुखविहाराय संवर्तते अभि.भा.७७क/११६८.
- bsgoms byas
- = {bsgoms par byas pa/}
- bsgoms byung
- = {bsgoms pa las byung ba/}
- bsgoms las skyes
- = {bsgoms las skyes pa/}
- bsgoms las skyes pa
- पा. भावनाजम् — अव्याकृतं भावनाजम् अभि.को.७.५३; यद्भावनाफलं तद् अवश्यमव्याकृतं भवति अभि.भा./११२०.
- bsgos
- = {bsgos pa/} {bsgos te} समादिश्य — इति उक्त्वा तं समादिश्य तस्य प्रेतचतुष्टयम् । सुप्तस्यैव मुहूर्तेन स्वदेशाप्तिमकारयत् अ.क.१९.१०८.
- bsgos pa
- • सं. [1] अधिवासनम् — सन्ततेः बलवत्कुशलमूलाधिवासनात् अ.श.१८६ख/९४३; *भावना — अथ पुनः पर्यायेण स्त्रीचित्ताद् बहुविधं चित्तमुत्पन्नं बहुतरमासन्नतरं वा तदेवोत्पद्यते, तद्भावनाया बलीयस्त्वात् अभि.भा.९२ख/१२२१ [2] वासितता — यथाकर्मक्लेशाभ्यासवासिततां च (प्रजानाति) द.भू.२५३ख/५०; अधिवासितता — पुनर्भवगमनाधिवासिततां च, अनुपूर्वाधिवासिततां च (प्रजानाति) द.भू.२५३ख/५० • भू.का.कृ. [1] वासितम् — सुगन्धिषु कृष्णागुरुचन्दनादिधूपितवासितेषु बो.प.२५; अधिवासितम् — कथं च पुनः बलवत्कुशलमूलाधिवासिता ? प्रयोगाशयशुद्धितः अभि.स्फु.१८६ख/९४३; परिभावितम् — {dris bsgos pa} गन्धपरिभावितम् वि.सू.५ख/५; आहितम् — आशुगमननौयानभ्रमणैः आहितविभ्रमाः पर्वतादीन् गच्छतो भ्रमतश्च पश्यन्ति त.प.१३९ख/७३०; अक्तम् — यदक्तनेत्राङ्कन्दर्पः प्रहन्तुं मां न पश्यति का.आ.२.१५०; अभ्यक्तम् — सुगन्धचन्दनकुङ्कुमाभ्यक्तेन पटेन म.मू.१२५ख/३४; दिग्धम् — धनोपभोगः सुखलेशदिग्धः पदे पदे दुःखशतानि सूते अ.क.७९.२९; श्लिष्टः — भूयो जात्यन्तरैः स प्रभवति बहुशो वासनाश्लिष्टचित्तात् वि.प्र.११३क/१०; आसक्तम् — {khrag gis bsgos pa yi sder mo} शोणितासक्तनखः अ.क.६६.६१ [2] समादिष्टम्, द्र— {bsgos te} समादिश्य अ.क.१९.१०८.
- bsgos pa can
- लग्नः लो.को.५८६.
- bsgyang ba
- क्रि. ( {sgyang ba} इत्यस्याः भवि.).
- bsgyangs
- = {bsgyangs pa/}
- bsgyangs pa
- • क्रि. ( {sgyang ba} इत्यस्याः भूत.) • भू.का.कृ. विक्षेपः कृतः — ततो राज्ञा प्रसेनजिता तस्य विक्षेपः कृतः अ.श.४९ख/४३.
- bsgying ba
- क्रि. ( {sgying ba} इत्यस्याः भवि.).
- bsgyings
- = {bsgyings pa/}
- bsgyings pa
- • क्रि. ( {sgying ba} इत्यस्याः भूत.) • सं. गर्वः — वज्रगर्वप्रयोगेण नमेद् आशयकम्पितैः स.दु.१५५/१५४; आटोपः — {ral pa gcig bsgyings pa} एकजटाटोपः ना.स.६९ • वि. [1] गर्वितः — वामे दीर्घबाहुः गर्वित आह, ‘आलयं चन्द्रसूर्याणां नक्षत्राणां च सर्वशः । पाणिनाहं प्रमर्दामि तवेह भवने स्थितः ल.वि.१५२ख/२२६ [2] = {glal ba} विजृम्भणः म.व्यु.७१८४.
- bsgyur
- = {bsgyur ba/} {bsgyur te} अभिनिर्माय — {bram ze'i gzugs su bsgyur te} ब्राह्मणवर्णमभिनिर्माय जा.मा.७४/४४; विनिधाय — {'du shes bsgyur te} विनिधाय संज्ञाम् वि.सू.१८क/२०; विवर्त्य — सेयम् आनन्द गङ्गदेवा भगिनी स्त्रीभावं विवर्त्य पुरुषभावं प्रतिलभ्य अ.सा.३२१ख/१८१.
- bsgyur du mi rung
- = {bsgyur du mi rung ba/}
- bsgyur du mi rung ba
- अनाधेयातिशयः म.व्यु.४४५४; मि.को.९६ख ।
- bsgyur du med
- क्रि. न विकारोऽस्ति — {bye ba brgya phrag rgyu yis kyang /} {dngos po med pa bsgyur du med} नाभावस्य विकारोऽस्ति हेतुकोटिशतैरपि बो.अ.९.१४७.
- bsgyur du rung
- = {bsgyur du rung ba/}
- bsgyur du rung ba
- आधेयातिशयः म.व्यु.४४५३; मि.को.९६ख ।
- bsgyur ldan
- उपरागः — अर्थाकारोपरागेणेत्यादि । अर्थाकारः अर्थसदृशश्चासावुपरागो निर्भासश्चेति अर्थाकारोपरागः त.प.७४क/६९६.
- bsgyur ldan pa
- वि. उपरागवान् — येन त्विष्टं न विज्ञानमर्थाकारोपरागवत् । तस्यायमपि नैवास्ति प्रकारो बाह्यवेदने त.स.७३क/६८३.
- bsgyur ba
- • क्रि. ( {sgyur ba} इत्यस्याः भवि., भूत.) [1] रजेत् — कम्बला नीलरक्ताश्च काषायो गोमयेन च । कर्दमैः फलपत्रैश्च शुक्लान् योगी रजेत् सदा ल.अ.१७१क/१२९; कुरु — {sems can rnams don bsgrub pa'i phyir/} {yid bzhin gyi ni lus su bsgyur} यथाकामंगमं कायं कुरु सत्त्वार्थसिद्धये बो.अ.५.७० [2] करोति — {rgyal ba'i sku/} {rin chen rin thang med par bsgyur bas na} जिनरत्नप्रतिमां करोत्यनर्घाम् बो.अ.१.१०; {gser du bsgyur ro} सुवर्णीकरोति बो.प.८; वर्तयति — {dbang bsgyur} वशं वर्तयति द.भू.१९९क/२१ • सं. १. विकारः — {bzhin bsgyur ba} मुखविकारः ल.वि.१४९ख/२२१; क्षेपः — {smin ma bsgyur ba} भ्रूक्षेपः जा.मा.३३१/१९३; विक्षेपः — {yan lag bsgyur ba} अङ्गविक्षेपः हे.त.८ख/२४ २. = {yongs su bsgyur ba} परिणामनम् — तौ च दृष्टार्थौ लब्धस्य आर्यमार्गस्य भवेषु परिणामनात्, अचिन्त्यपरिणामिक्या उपपत्त्या समन्वागतौ सू.अ.१७५ख/६९; परिणमनम् — पुद्गलेऽन्यत्र सङ्घे वा संकल्पितस्य अन्येन चीवरस्य जानतात्मनि परिणामतो लब्धौ । परिणमने दुष्कृतम् वि.सू.२८ख/३५; परिवर्तनम् म.व्यु.६८६९ ३. पा. परिणामः — अचिन्त्यो हि तस्यार्यमार्गस्य परिणाम उपपत्तौ, तस्मादचिन्त्यपरिणामिकी सू.अ.१७५ख/६९ ४. पा. परिणतिः [1] चतुर्विधाभिसन्धिभेदः— अवतारणसन्धिश्च सन्धिः लक्षणतोऽपरः । प्रतिपक्षाभिसन्धिश्च सन्धिः परिणतावपि सू.अ.१८४ख/८०; परिणामना — चतुर्विधोऽभिसन्धिः… अवतारणाभिसन्धिः, लक्षणाभिसन्धिः, प्रतिपक्षाभिसन्धिः, परिणामनाभिसन्धिश्च सू.अ.१८४ख/८० [2] कारणहेतुप्रभेदः — परिणतिकारणं तदवयवानां देशान्तरसञ्चरणात् अभि.स.भा.२६ख/३६ [3] कर्मप्रभेदः — परिणतिकर्म सुवर्णकारादीनाम् अलङ्कारादि अभि.स.भा.४५ख/६३ ५. पा. विपरिणामः — इति विभक्तिविपरिणामेन सम्बन्धः त.प.१४३ख/७३८; इति विभक्तिविपरिणामेन योजनीयम् बो.प.१४ ६. पा. = {rnam par bsgyur ba} विवर्त्तः — षट्कारणयुक्ता चैषा ( आनापानस्मृतिः) परिपूर्णा भवति, गणनया, अनुगमेन, स्थापनया, उपलक्षणया, विवर्त्तेन, परिशुद्ध्या च… विवर्त्तो नाम वाय्वालम्बनां बुद्धिं विवर्त्त्योत्तरोत्तरेषु कुशलमूलेषु सन्नियोजनम् अभि.भा.१०ख/८९९; विवर्तना म.व्यु.११७१ ७. आवर्तनम् — यानावर्तनं यानपरिवर्तनं यानसंस्थापनं यानसंप्रेषणं प्रजानामि ग.व्यू.५०ख/१४४ ८. गुणः — {gnyis su bsgyur ba} द्विगुणः अभि.स्फु.२६९ख/१०३० ९. पा. आदेशः — {ya Nar bsgyur ba} यणादेशः वि.प्र.३४ख/४.१०; ततो विसर्गे सूर्यरजसि उत्वम् आपन्ने सति परमार्थसत्ये गुणाभावः, गुणाभावाद् यणादेशः स्यात् वि.प्र.१३६ख/३५ १०. = {brje ba} निमयः, विनिमयः मि.को.४२क • वि. १. परिणामिकः, ओ की — सर्वाकारवरोपेता सर्वलौकिकार्थदृष्टान्तधर्मपरिणामिकत्वात् सू.अ.१८३ख/७९; अचिन्त्यो हि तस्यार्यमार्गस्य परिणाम उपपत्तौ, तस्मादचिन्त्यपरिणामिकी सू.अ.१७५ख/६९ २. प्रचालकम् — {mgo mi bsgyur bar ro} न शीर्षप्रचालकम् वि.सू.४९क/६२; {lus mi bsgyur bar ro} न कायप्रचालकम् वि.सू.४९क/६२ • भू.का.कृ. १. गुणितम् — दिनकरगुणितमिति द्वादशगुणितम् वि.प्र.२३३क/२.३१; हतम् — अधिकमासग्रहणार्थं युगहतं चतुर्गुणितं भवति वि.प्र.१७६क/१.२७; आहतम् — सूर्यमण्डलभोगेन लब्धा नाड्यो दिनं प्रति । भूयः षष्ट्याहता लिप्ताः श्वासः षड्भिः हतो भवेत् वि.प्र.१८२क/१.३८ २. परिणामितम् — तेन यद् वार्षिकं लाभं तद् हैमन्तिकं परिणामितम्, यद् हैमन्तिकं तद् वार्षिकम् वि.व.१६२क/२.९६; परावृत्तम् — अचिन्त्यशक्तिभैषज्योपयोगेन परावृत्तदेहवत् त.प.१०६क/६६२; रञ्जितम् — {rab tu byung bas lus bsgyur cing} प्रव्रज्यारञ्जितः कायः अ.क.१०५.१५ • कृ. गुण्यम् — प्राग् विशुद्धं सकलदिनगणं शतेन गुण्यम् वि.प्र.१८४क/१.४५; वेधनीयम् — अत्युच्चवेधकारित्वाद् अतीव वेधनीयम् बो.प.८ (उ.प.) = {sgyur ba} वर्ती — {'khor los bsgyur ba} चक्रवर्ती र.वि.१.१२८; {yul du bsgyur} देशवर्ती अ.क.२५.१.
- bsgyur ba nyid
- उपरागिता — {phyi rol gyi don gyi bsgyur ba nyid kyis} बाह्यार्थोपरागितया त.प.९९क/६४७.
- bsgyur ba dang ldan pa
- = {bsgyur ldan/}
- bsgyur ba la ldem por dgongs pa
- पा. परिणामनाभिसन्धिः — चतुर्विधोऽभिसन्धिः… अवतारणाभिसन्धिः, लक्षणाभिसन्धिः, प्रतिपक्षाभिसन्धिः, परिणामनाभिसन्धिश्च… परिणामनाभिसन्धिरभिधानगाम्भीर्ये द्रष्टव्यः सू.अ.१८४ख/८०.
- bsgyur ba las byung ba
- वि. पारिणामिकः म.व्यु.७५७२.
- bsgyur ba'i byed rgyu
- पा. परिणतिकारणम्, कारणहेतुप्रभेदः — परिणतिकारणं तदवयवानां देशान्तरसञ्चरणात् अभि.स.भा.२६ख/३६.
- bsgyur ba'i las
- पा. परिणतिकर्म, कर्मप्रभेदः — परिणतिकर्म सुवर्णकारादीनाम् अलङ्कारादि अभि.स. भा.४५ख/६३.
- bsgyur bar 'gyur
- क्रि. संपरिवर्तयिष्यति — यच्छलाका मे पातयिष्यन्ति फलकं संपरिवर्तयिष्यन्ति खोरं निकुब्जयिष्यन्ति सब्रह्मचारिमध्यादुद्धरिष्यन्ति वि.व.१६७ख/२.९९.
- bsgyur bar bya
- संपरिवर्त्तनम् — अनेकपार्श्वकतापैः अङ्गस्य संपरिवर्त्तनं पुनः पुनः वि.सू.७०क/८७.
- bsgyur bar byed
- = {bsgyur bar byed pa/}
- bsgyur bar byed pa
- क्रि. परिणमयति — परिणमयत्येनमेव योगिना यदा तच्चित्तम् अभिध्यादिमलकषाये विमुखीभावेन उद्वेजितं च भवति श्रा.भू. १६०ख/४१०.
- bsgyur bzlog bya
- परिवर्त्तनम् — अन्यदा कालेन कालं प्रत्यवेक्षणं परिवर्त्तनं च वि.सू.३२ख/४१.
- bsgyur yas
- विगवम्, संख्याविशेषः म.व्यु.७७१६; म.व्यु.७८४२.
- bsgyur la ldem por dgongs pa
- = {bsgyur ba la ldem por dgongs pa/}
- bsgyel
- = {bsgyel ba/} {bsgyel nas} पातयित्वा — जयविजयौ हरितनीलौ नागराजानौ पातयित्वार्कमूर्ध्नि अर्कमण्डले वि.प्र.७३क/४.१३६; निपत्य — {rkang pa gnyis kyi drung du bsgyel nas} पादयोर्निपत्य लो.को.५८७.
- bsgyel ba
- • क्रि. ( {sgyel ba} इत्यस्याः भवि., भूत.) सं. स्खलनम् — ग्. {yon dang g}.{yas pa'i lam bsgyel ba} वामदक्षिणमार्गस्खलनम् वि.प्र.६६ख/४.११६ • भू.का.कृ. पतितः — क्लेशमारक्षयाल्लवमात्रं क्लेशावरणं न निर्दग्धं यत्तत् प्रेतं तस्यांघ्रितले पतितम् वि.प्र.७१ख/४.१३१; निपातितः लो.को.५८७ • वि. *पाती — क्लेशारिष्टांघ्रिपातीति क्लेशमारक्षयाल्लवमात्रं क्लेशावरणं न निर्दग्धं यत्तत् प्रेतं तस्यांघ्रितले पतितम् वि.प्र.७१क/४.१३१.
- bsgyel bar gyur
- = {bsgyel bar gyur pa/}
- bsgyel bar gyur pa
- भू.का.कृ. पातितः — भूतादीनां यो नायकः स तया मूर्त्त्या पादतले पातितः सन् सपरिवारः सिद्धिं गच्छति वि.प्र.७२ख/४.१३५.
- bsgrag
- = {bsgrag pa/}
- bsgrag pa
- • क्रि. ( {sgrog pa} इत्यस्याः भवि.) • सं. उद्घोषणम् — {bsgrag tu yang rung ngo} कल्पते उद्घोषणम् वि.सू.७२क/८९; श्रावणम् — {rin chen dam pa bsgrag pa'i dus la bab} काल एष वररत्नश्रावणे रा.प.२३१ख/१२४; प्रसिद्धिः — {mu stegs kun las bsgrags pa'i phyir} सर्वतीर्थ्यप्रसिद्धये ल.अ.१२२क/६८.
- bsgrag par bya
- १. श्रावयेयम् — रत्नशिखिनः तथागतस्य अर्हतः सम्यक्संबुद्धस्य नामधेयं श्रावयेयम् सु.प्र.५०ख/१०१ २. उद्घोषणम् — उद्घोषणं रथ्यावीथिचत्वरशृङ्गाटकेषु वि.सू.९९ख/१२०.
- bsgrags
- = {bsgrags pa/} {bsgrags nas} उद्घोष्य — स श्रावस्त्यां घण्टावघोषणं सार्थवाहमात्मानमुद्घोष्य षड्वारान् महासमुद्रमवतीर्णः अ.श.११क/९.
- bsgrags sgra
- गर्जितस्वरः लो.को.५८७.
- bsgrags pa
- • क्रि. ( {sgrog pa} इत्यस्याः भूत.) कीर्त्त्यते — तत्र येऽनुवृत्तिबुद्धिग्राह्याः, तेऽनुवृत्ततया ‘सामान्यम्’ इति कीर्त्त्यन्ते त.प.७२क/५९६ • सं. घोषणम्— केवलं परव्यामोहनाय स्वप्रक्रियाघोषणमिदं क्रियते भवद्भिः त.प.१७८ख/७३; अवघोषणम् — {dril sgra las bsgrags pa} घण्टावघोषणम् म.व्यु.९२६३; श्रावणम् — भाषणेनैव निदानोद्देशस्य उच्चारणेन संपादनीयत्वं ज्ञप्तैश्च । श्रुतश्रावणेनापि शिष्टस्य वि.सू.५८क/७२; कीर्त्तनम् — विवक्षितगुणोत्कृष्टैः यत्समीकृत्य कस्यचित् । कीर्त्तनं स्तुतिनिन्दार्थं सा स्मृता तुल्ययोगिता का.आ.२.३२७; उदीरणम्— {rang gi yon tan bsgrags pa} स्वगुणोदीरणम् अ.क.२५.५०; आविष्क्रिया — स्वगुणाविष्क्रियादोषो नात्र भूतार्थशंसिनः का.आ.१.२४; प्रसिद्धिः ल.अ. • भू.का.कृ. घुष्टम् — शृणोति मन्त्राक्षरपदं स्ववज्रैः घुष्टमण्डलम् । क्रोधसमयज्ञानेन क्रोधजापः स उच्यते गु.स.११२ख/४९; विघुष्टम् — {sil snyan dga' ba bsgrags pa} तूर्यरतिविघुष्टा रा.प.२४९ख/१५१; कीर्तितम् — स्फुरणं सर्वमन्त्राणां द्विधा भेदेन कीर्तितम् गु.स.११३क/५०; प्रकीर्तितम् — {de nyid thabs zhes bya bar bsgrags} स एव उपायः प्रकीर्तितः प्र.वि.१.१६; शब्दितम् — स्वप्नोऽयमथ वा मायानगरं गन्धर्वशब्दितम् ल.अ.५८ख/४; संशब्दितम् — बाह्यविचित्रार्थोपलम्भाभिनिवेशाच्चित्तचैत्तकलापो विकल्पसंशब्दितः प्रवर्तमानः प्रवर्तते आत्मात्मीयाभिनिवेशात् ल.अ.११५क/६१; अभिशब्दितम् — चित्तेन सह चैकत्वमन्यत्वं वै मनादिभिः । निर्धार्यते यदादानं चित्तं चैत्ताभिशब्दितम् ल.अ.१८६क/१५६; गर्जितम् — भीष्मगर्जितस्वरराजो नाम तथागतः स.पु.१४०क/२२४; ख्यातम् — चकाराद्यो यतिः ख्यातः रकाराद्यमतः परे म.मू.३२५ख/५११; प्रगीतम् — {yon tan gyis bsgrags pa} गुणैः प्रगीतः अ.क.९३.६३; प्रकीर्णम् — {phongs pa'i tshig gi rlung gis bsgrags pa dag} अर्थिनां वागनिलप्रकीर्णः जा.मा.१५/८; वादितम् — {rgyud mangs bsgrags pas} वीणावादितेन ना.ना.२६६ख/२६; संप्रवादितम् लो.को.५८७; निनादितम् — {sil snyan bsgrags pa} तूर्यनिनादितम् शि.स.१८१ख/१८१; कूजितम् — {mgrin nas bsgrags pa} कण्ठकूजितम् अ.क.८.४७; गमितम् — आबालेभ्यः प्रसिद्धास्ते मतिस्मृतिविशुद्धयः । गमिता भावपिशुनैः सुव्याहृतसुचेष्टितैः श.बु.५१; अवघोषणं कारितम् — बलसेनेन गृहपतिना वासवग्रामके घण्टावघोषणं कारितम् वि.व.३५५क/२.१५६; अनुश्रावितम् — {bsgrags pa nyid} अनुश्रावितत्वम् वि.सू.२१क/२४.
- bsgrags par
- प्रकाशम् — रहस्यमेवं च न कीर्त्यते क्वचित् प्रकाशम् जा.मा.३०/१७.
- bsgrags pa nyid
- अनुश्रावितत्वम् — आचारप्रतिनिःसृष्टत्वाभार्यानुश्रावितत्वघण्टा च घुष्टत्वानां दुष्कृतकृत्त्वम् वि.सू.२१क/२४; घुष्टत्वम् — घण्टा च घुष्टत्वानां दुष्कृतकृत्त्वम् वि.सू.२१क/२४.
- bsgrags pa'i gnas
- श्रावणामुखम् — ततो वध्यघातैः… रथ्यावीथीचत्वरशृङ्गाटकेषु श्रावणामुखेषु अनुश्राव्य दक्षिणेन नगरद्वारेण निष्कास्य शीतवनं श्मशानं नीयते अ.श.२७६ख/२५४.
- bsgrags pa'i gsung
- गर्जितघोषः लो.को.५८७.
- bsgrags par bya
- क्रि. श्रावयेत् — असम्पत्तौ दातारं श्रावयेत् वि.सू.२५क/३१.
- bsgrang ba
- क्रि. ( {sgrang ba} इत्यस्याः भवि.).
- bsgrangs pa
- क्रि. ( {sgrang ba} इत्यस्याः भूत.).
- bsgrad pa
- = {bgrad pa/}
- bsgral
- = {bsgral ba/} {bsgral te/} {o nas} उत्तार्य — मृगशावकं पृष्ठमधिरोह्य नदीमुत्तार्य कूले स्थापयित्वा अ.श.११४ख/१०४.
- bsgral dka'
- = {bsgral bar dka' ba} वि. दुस्तरः — दुस्तरो मारमार्गः प्रेमान्धानां भवति अ.क.१०.६५; गम्भीरेऽम्भसि दुस्तरे अ.क.३९.३.
- bsgral dka' ba
- = {bsgral dka'/}
- bsgral bgyi
- = {bsgral bar bgyi/}
- bsgral du gsol
- क्रि. संतार — संतार मां शोकमहौघपारम् अष्टाङ्गमार्गेण महापथेन रा.प.२५२क/१५३.
- bsgral ba
- • क्रि. ( {sgrol ba} इत्यस्याः भवि., भूत.) [1] (भवि.) उत्तारयिष्यामि— लोकान् उत्तारयिष्यामि हे.त.१७ख/५६ [2] तारयामि — तथागतोऽस्मि … तीर्णः तारयामि, मुक्तो मोचयामि स.पु.४७ख/८४ • सं. उत्तारणम् — एषां दुःखपरीतानाम् आपदुत्तारणप्लवम् जा.मा.३६०/२११; मि.को.११७क; निस्तारणम् — तस्य जनकायस्य निस्तारणापेक्षया जा.मा.३६२/२१२; सन्तारणम् — तथागतोऽहं भगवान्नाभिभूः संतारणार्थं इह लोकि जातः स.पु.४९क/८७; विमोक्षणम् — दशदिग्व्योमपर्यन्तजगत्क्लेशविमोक्षणे । प्रतिज्ञाय मदात्मापि न क्लेशेभ्यो विमोचितः बो.अ.४.४१ • भू.का.कृ. तारितः — मया हि रागनदीपतितो नन्दः तारितः, द्वेषार्णवपतितोऽङ्गुलिमालः अ.श.७८क/६८; उत्तारितः — नाविकैः भगवान् महता सत्कारेण नौसंक्रमेणोत्तारितः अ.श.३५क/३०; सन्तारितम् — कल्याणकारिसार्थेन पथः संतारितं शनैः । पितरि त्रिदिवं याते शुश्राव भ्रातरं नृपम् अ.क.३१.४८; उद्धृतः — {bdag gis nad las bsgral ba} रोगान्मयोद्धृताः अ.क.४१. १२; समुद्धृतः — समुद्धृता ये कपयः त्वया जा.मा.३१९/१८५; तीर्णः — तीर्णो भवः अ.क.७.७६; लङ्घितः — {rus pa'i ri la bsgral ba} लङ्घिताः अस्थिपर्वताः अ.श.१४०क/१२९; *उत्तरितः — येन निश्चललक्ष्येण प्रभोः प्रज्ञापताकया । राज्याब्धिकर्णधारेण पारमुत्तरितं यशः अ.क.५.१६.
- bsgral bar
- तारयितुम् — तथाप्युच्यमाना न प्रतिपाद्यन्ते तारयितुम् अ.श.७८क/६८.
- bsgral bar dka'
- = {bsgral dka'/}
- bsgral bar dka' ba
- = {bsgral dka'/}
- bsgral bar bgyi
- क्रि. १. तारयिष्यामि — {ma bsgral ba rnams bsgral bar bgyi} अतीर्णान् तारयिष्यामि स.दु.१४७/१४६ २. तरेयम् — तरेयं भवसागरात् सु.प्र.८ख/१४.
- bsgral bar bya
- कृ. उद्धर्तव्यम् — सर्वसत्त्वा ह्येते मया सर्वज्ञताचित्तप्लवेन संसारदुर्गाद् उद्धर्तव्याः शि.स.१५४क/१४८; प्रतारयितव्यम् — संसारस्रोतसः प्रतारयितव्याः शि.स.१५४क/१४८; तारयितव्यम् लो.को.५८८.
- bsgral bar bya ba
- = {bsgral bar bya/}
- bsgral bar byas pa
- = {bsgral byas pa/}
- bsgral bar 'tshal
- क्रि. तारयिष्यामि — प्रथमतरमेव भगवन्तं तारयिष्यामि अ.श.३५ख/३१; उत्तारयिष्यामि — अहं भगवन्तं सश्रावकसङ्घम् उत्तारयिष्यामि अ.श.७८क/६८.
- bsgral bya
- १. = {gru kha} नाव्यम्, नौकागम्यदेशादि मि.को.५१क २. = {bsgral bar bya/}
- bsgral byas pa
- भू.का.कृ. तारितः — गङ्गतरङ्गजलैः ह्रियमाणः तारित मे यद आसि मृगत्वे रा.प. २३९क/१३६.
- bsgral yas
- अतरः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७७७; अतरुः म.व्यु.७९०६.
- bsgrig pa
- क्रि. ( {sgrig pa} इत्यस्याः भवि.).
- bsgrigs
- = {bsgrigs pa/}
- bsgrigs pa
- • क्रि. ( {sgrig pa} इत्यस्याः भूत.) • सं. प्रस्तरः, पल्लवादिरचितशय्या — संस्तरौ प्रस्तराध्वरौ अ.को.३.३.१६१.
- bsgrin pa
- क्रि. ( {sgrin pa} इत्यस्याः भवि., भूत.).
- bsgrib
- = {bsgrib pa/}
- bsgrib pa
- • क्रि. ( {sgrib pa} इत्यस्याः भवि.) • सं. आवरणम् — एकदेशावरणे सर्वावरणप्रसङ्गश्च बाधकं प्रमाणम् । न ह्येकस्य आवृतत्वमनावृतत्वं चेति युगपद्विरुद्धधर्मसंसर्गो युक्तः त.प.७३ख/६००; अपिधानम् मि.को.१४४क ३. निवृतम् — {bsgrib pa'i lung du mi ston pa} निवृताव्याकृताः म.व्यु.६८८९; आवृतम् — {bsgrib pa mi mnga'} अनावृतम् स.दु.१७७/१७६; संवृतम् प्र.वृ.१७४-१/२४.
- bsgrib pa mi mnga'
- वि. अनावृतम् — सकलत्रिलोकवरसिद्धिदायिका । सुगता त्र्यध्वगतिता अनावृता स.दु.१७७/१७६.
- bsgrib pa'i lung du mi ston pa
- = {bsgribs pa'i lung du mi ston pa/}
- bsgribs
- = {bsgribs pa/} {bsgribs nas} पिधाय — सा तं पिधाय अंशुकपल्लवेन चुक्रोश तारं करुणस्वरेण अ.क.१०८.११५; संच्छाद्य — तत्त्वं संच्छाद्य बालानामतत्त्वं ख्याति सर्वतः सू.अ.२४६ख/१६३.
- bsgribs gyur
- = {bsgribs par gyur pa/}
- bsgribs gyur pa
- = {bsgribs par gyur pa/}
- bsgribs can
- निवृतः, क्लिष्टधर्मपर्यायः — सावद्या निवृता हीनाः क्लिष्टा धर्माः अभि.को.४.१२७; क्लिष्टानां धर्माणां सावद्या निवृता हीना इति पर्यायाः अभि.भा./७५४.
- bsgribs pa
- • क्रि. ( {sgrib pa} इत्यस्याः भूत.) • सं. १. आवरणम् — एकदेशावरणे सर्वावरणप्रसङ्गश्च बाधकं प्रमाणम् । न ह्येकस्य आवृतत्वम् अनावृतत्वं चेति युगपद्विरुद्धधर्मसंसर्गो युक्तः त.प.७३ख/६००; आवृतिः — एकस्य चावृतौ सर्वस्य आवृतिः स्यात् प्र.वा.१.८७; पिधानम् — {phyogs gcig bsgribs pa na thams cad bsgribs pa} एकदेशपिधाने सर्वस्य पिधानम् त.प.२६५क/२४६; संरोधः — त्वत्संरोधापगमविशदैः चन्द्रपादैः मे.दू.३४७ख/२.९ २. प्रच्छादनम् — तस्मात् प्रच्छादनायासं कुमारस्य प्रयत्नतः । भङ्क्त्वा प्रसभसंभोगे प्रदिशामि प्रगल्भताम् अ.क.८९.१५४; तिरस्करणम् — आत्मनि आत्मीये च स्नेहवान् सकलदोषतिरस्करणेन सर्वत्र आवृत्तिमानिति संसारसङ्गम एवास्य अविरतः प्र.अ.१३८क/१४८ ३. आवृतत्वम् — {bsgribs pa dang ma bsgribs pa} आवृतत्वमनावृतत्वं च त.प.७३ख/६०० ४. पा. आवृता, अधिमुक्तिप्रभेदः — आवृता सावरणा विशेषगमनाय सू.अ.१६२ख/५२ ५. पा. निवृता, प्रहेलिकाविशेषः — {tshig ni chos mtshungs la reg pas/} {don gzhan bsgribs pa bsgribs pa 'o} निवृता निवृतान्यार्था तुल्यधर्मस्पृशा गिरा का.आ.३.१०२ ६. अन्धकारः — शरीरान्तर्गतत्वे च केवलस्य कथं गतिः । अन्धकारस्थितस्य अन्यविषयस्य विकल्पने प्र.अ.११९क/१२७ • भू.का.कृ. वृतम् — {mun pas bsgribs pa} तमोवृतः सू.अ.२१५क/१२०; आवृतम् — {sgrib pa chen pos bsgribs pa} महावरणावृतानाम् वि.व.१५३क/१.४१; समावृतम् — शक्रप्रभावाच्च समावृतज्ञानगतिविषयाः कुत इदमिति न निश्चयमुपजग्मुः जा.मा.२०१/११६; विवृतम् — सोऽभवत् सहसैवान्धश्चापलाद् विवृतेक्षणः अ.क.१४.११२; संवृतम् — संवृतास्ये शनैः तस्मिन् प्रतिवेगौघविप्लवात् । कालवक्त्रात् प्रवहणं मुक्तम् अ.क.८९.२४; निवृतम् — रागद्वेषमलादिकोशनिवृतं संबुद्धगर्भम् र.वि.१.१०१; निवृतेऽष्टादश अन्यत्र द्वादशाव्याकृते मताः अभि.को.२.३०; छन्नम् — {'dod bsgribs pa} छन्नकामः अ.क.५०.८१; जानाति च्छन्नपापानां कः कूटव्रतशान्तताम् अ.क.१०५.१५; संच्छन्नम् — तुषारराशिसंच्छन्नः शैलकूट इव अ.क.८९.३१; प्रच्छन्नम् — प्रीत्या प्रच्छन्नरूपेण भिक्षुं लेभे न दुर्गतः अ.क.४१.८१; प्रच्छन्नवृत्तान्तम् अ.क.६४.२९६; अवच्छन्नम् — शाल्यादीनां यथा सारमवच्छन्नं बहिस्तुषैः र.वि.१.१३६; छादितम् — इति च्छत्रछलादस्य छादितं खमिवेन्दुना अ.क.५.८; आच्छादितम् — आच्छादितगुणः पद्मः प्रियस्तीक्ष्णरुचेरपि अ.क.२७.२६; संच्छादितम् — आकृष्य नीता घनसंनिभेन संच्छादिता वा शशिनः कलेव अ.क.६४.२४७; परिच्छादितम् — अनादिकोशैः बहिर्वृतो न दृश्यते सुवर्णबिम्बं परिच्छादितं यथा र.वि.९४ख/३७; पिहितम् — तत् कथं सर्वशब्दप्रयोगो येनोच्यते सर्वं पिहितमासज्यत इति त.प.२६५क/२४६; व्यवहितम् — सूक्ष्मव्यवहितादीनां स्वोपपत्त्यानुरूप्यतः त.स.१२४क/१०७६; तिरोभूतम् — किं तर्हि, तिरोभूताभिव्यक्तयः सन्त्येव ? त.प.२०६क/८८१; तिरस्कृतम् — तथा हि वीक्ष्यते रूपं गृध्रैः दूरतरस्थितम् । तिरस्कृतं निधानादि तथा सिद्धाञ्जनादिकैः त.स.१२४क/१०७६; तिरोहितम् — बाधसामान्येन च द्वयोरपि तिरोहितभेदत्वात् त.प.२१६ख/९०३; अन्तरितम् — वसुधान्तरितं यद्वद् अज्ञानान्नाप्नुयुः निधिम् र.वि.१.१३८; समुपगूढः — छायाद्रुमसमुपगूढासु… पर्णशालासु जा.मा.१९८/११५.
- bsgribs pa thams cad rnam par 'thor ba'i ye shes kyis rnam par non pa
- =(ना.) सर्वावरणविकिरणज्ञानविक्रामी, बोधिसत्त्वः — लोकधातुसमुद्राणां परेण सर्वतथागतप्रभामण्डलवैरोचनाया लोकधातोः असङ्गज्ञानकेतुध्वजराजस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात् सर्वावरणविकिरणज्ञानविक्रामी नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८७क/१०.
- bsgribs pa med
- = {bsgribs pa med pa/}
- bsgribs pa med pa
- • वि. अनावरणम् — {ye shes bsgribs pa med pa} अनावरणज्ञानम् द.भू.१६७ख/१ • पा. अनावरणः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — इमां ( धर्ममेघां) बोधिसत्त्वभूमिमनुगतोऽचिन्त्यं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते । अनावरणं च नाम… अशेषविषयगमं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते द.भू.२६७क/५९.
- bsgribs pa med pa'i ye shes
- पा. अनावरणज्ञानम् — {bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par dag pa'i dpal gyi snying po} अनावरणज्ञानविशुद्धि(श्री)गर्भः द.भू.१६७क/१.
- bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par thar pa
- पा. अनावरणज्ञानविमोक्षः— {bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par thar pa'i gnas} अनावरणज्ञानविमोक्षस्थानम् द.भू.१९६ख/१९.
- bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par thar pa'i gnas
- पा. अनावरणज्ञानविमोक्षस्थानम् — तच्च अनावरणज्ञानविमोक्षस्थानं नान्यत्र सर्वधर्मयथावद् अवबोधात् द.भू.१९६ख/१९.
- bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par dag pa
- पा. अनावरणज्ञानविशुद्धिः — {bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par dag pa'i dpal gyi snying po} अनावरणज्ञानविशुद्धि(श्री)गर्भः द.भू.१६७क/१.
- bsgribs pa med pa'i ye shes rnam par dag pa'i dpal gyi snying po
- =(ना.) अनावरणज्ञानविशुद्धिश्रीगर्भः, बोधिसत्त्वः — वज्रगर्भेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन… अनावरणज्ञानविशुद्धि(श्री)गर्भेण च द.भू.१६७क/१.
- bsgribs pa med par gzigs pa
- =(ना.) अनावरणदर्शी, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य यो मैत्रेयस्यानन्तरम् अनुत्तरां सम्यक्संबोधिम् अभिसंभोत्स्यते, तथा प्रद्योतस्य केतोः… अनावरणदर्शिनः ग.व्यू.२६९क/३४७.
- bsgribs pa yin
- क्रि. संवृणोति — {de yi skyon yang bsgribs pa yin} तद्दोषान् संवृणोति च प्र.वा.१.२३९.
- bsgribs pa la lung du ma bstan pa
- = {bsgribs pa'i lung du ma bstan pa/}
- bsgribs pa'i lung du ma bstan pa
- वि. निवृताव्याकृतम् — नैःसर्गिकस्तु यो दुश्चरितसमुत्थापकः सोऽकुशलः । तदन्यो निवृताव्याकृतो वेदितव्यः अभि. स.भा.२०ख/२७.
- bsgribs pa'i lung du mi ston pa
- निवृताव्याकृताः म.व्यु.६८८९; द्र— {bsgribs pa'i lung du ma bstan pa/}
- bsgribs par gyur pa
- = {bsgribs gyur} भू.का.कृ. आवृतम् — {bsgribs par gyur pa med} अनावृतम् ग.व्यू.२१०ख/२९२; छन्नम् — क्लेशज्ञेयघनाभ्रजालपटलच्छन्नं रविव्योमवत् र.वि.११६क/८०; तिरोहितः— {nyi zla dag kyang bsgribs gyur pa} चन्द्रार्कौ च तिरोहितौ अ.क.२४.१४०.
- bsgribs par gyur pa med
- भू.का.कृ. अनावृतम् — सर्वरोमविवरविसृताश्च मायादेव्याः प्रभावभासाः तदन्याभिः प्रभाभिः अनुपहता अनावृता अप्रव्याहृता असङ्गाः ग.व्यू.२१०ख/२९२.
- bsgrim
- = {bsgrim pa/}
- bsgrim pa
- • क्रि. ( {sgrim pa} इत्यस्याः भवि.) तत्परः स्यात् — तैलपात्रधरो यद्वद् असिहस्तैः अधिष्ठितः । स्खलिते मरणत्रासात् तत्परः स्यात्तथा व्रती बो.अ.७. ७० • सं. आभोगः — {bsgrim mi dgos pa} अनाभोगः अभि.स्फु.१३०क/८३५; प्रयत्नः — {bsgrim mi dgos pa} अप्रयत्नः त्रि.भा.१५७क/५९; बलम् — बलादवष्टभ्य तच्चित्तमेकाग्रतायाम् अवस्थापयति । तेनोच्यते बलवाहन इति श्रा.भू.१०९क/२७८.
- bsgrim mi dgos
- = {bsgrim mi dgos pa/}
- bsgrim mi dgos pa
- अनाभोगः — अप्रयोगेण अनाभोगेन अभि.स्फु.१३०क/८३५; अप्रयत्नः — ततोऽनभिसंस्कारेण अप्रयत्नेन समाहितचेतसो यथाभियोगं समस्येव या प्रवृत्तिः सा चित्तप्रशठता त्रि.भा. १५७क/५९.
- bsgrims
- = {bsgrims pa/} {bsgrims te} यत्नतः — {bsgrims te yongs su spong} यत्नतः परिहरति बो.भू.८०क/१०२; यत्नात् — गुरुनिन्दापराणां यत्नात् घातयेद् विचक्षणः स.दु.२१९/२१८.
- bsgrims te 'jug pa
- पा. बलवाहनः, मनस्कारभेदः — {bsgrims te 'jug pa'i yid la byed pa} बलवाहनो मनस्कारः श्रा.भू.१०९क/२७८.
- bsgrims te 'jug pa'i yid la byed pa
- पा. बलवाहनो मनस्कारः, मनस्कारभेदः — चत्वारो मनस्काराः… बलवाहनो मनस्कारः… तद्यथा आदिकर्मिकस्याध्यात्ममेव चित्तं स्थापयतः, संस्थापयतश्च । धर्मान् प्रविचिन्वतः यावन्मनस्कारं न प्राप्नोति, तावदस्य बलवाहनो मनस्कारो भवति श्रा.भू.१०९क/२७८.
- bsgrims te brjod
- क्रि. प्रणयः क्रियते — इति असंख्येयविषयान् अवेत्यापि गुणान् मुनेः । तदेकदेशप्रणयः क्रियते स्वार्थगौरवात् श.बु.७.
- bsgrims te bya
- क्रि. यत्नं करोमि — {bdag gis ni/} {bsod nams dag la bsgrims te bya} पुण्येषु… यत्नं करोमि अहम् बो.अ.६.६९.
- bsgrims pa
- • क्रि. ( {sgrim pa} इत्यस्याः भूत.) • सं. यत्नः — तस्य यत्नानुरोधेन पपाताम्बु कमण्डलोः । पद्मपत्राभिताम्राभ्यां नेत्राभ्यां स्वयमेव तु जा.मा.११०/६४; {rab tu bsgrims nas sems bsrung} चित्तं रक्ष्यं प्रयत्नतः बो.अ.५.१; निर्बन्धः — {gang zhig bsgrims te khro 'joms pa/} {de ni 'di dang gzhan du bde} यः क्रोधं हन्ति निर्बन्धात् स सुखीह परत्र च बो.अ.६.६; आदरः — {bsgrims te rma yi bag byed bzhin} यथा … रक्षति व्रणमादरात् बो.अ.५.१९; प्रणयः — {phyogs gcig bsgrims te brjod} एकदेशप्रणयः क्रियते श.बु.७ ३. व्यायच्छमानः — {nan tan gyi mchog gis bsgrims pa} परमेणापि प्रयत्नेन व्यायच्छमानाः ल.वि.७९ख/१०७ • भू.का.कृ. कर्तितम् — तत्सूत्रं सुकर्तितं शुक्लं पूर्वशिक्षापितकन्यया संहृत्य म.मू.१३०ख/३९.
- bsgril
- = {bsgril ba/}
- bsgril du bya
- क्रि. वृत्तं कारयेत् — कन्याकर्तितसूत्रैः त्रिगुणात्मकैः अनेकैः सूत्रं वर्तयित्वा ततः त्रिवृत्तं कारयेत् वि.प्र.९८ख/३.१९; द्र.— {bsgril bar bya/}
- bsgril ba
- • क्रि. ( {sgril ba} इत्यस्याः भवि., भूत.) • भू.का.कृ. वलयितम्, द्र.— {srad bu phan tshun bsgril bar bya} वलयेत् सूत्रम् अन्योन्यम् स.उ.१७.१९; वृत्तं कृतम्, द्र.— {gsum bsgril du bya} त्रिवृत्तं कारयेत् वि.प्र.९८ख/३.१९; {srad bu}… {gsum bsgril gyi bdag nyid} सूत्रैः… त्रिगुणात्मकैः वि.प्र.९८ख/३.१९.
- bsgril bar bya
- क्रि. वलयेत् — {chos kun ngo bo nyid kyis ni/} {srad bu phan tshun bsgril bar bya} वलयेत् सूत्रम् अन्योन्यं सर्वधर्मस्वभावतः स.उ.१७.१९; द्र.— {bsgril du bya/}
- bsgrung ba
- क्रि. ( {sgrung ba} इत्यस्याः भवि.).
- bsgrungs skyes pa
- = {sbungs skyes pa} ऊर्जा म.व्यु.७५७५.
- bsgrungs pa
- क्रि. ( {sgrung ba} इत्यस्याः भूत.).
- bsgrun
- = {bsgrun pa/}
- bsgrun ldom
- साम्यम् {rin chen chos gang brnyes nas khyod/} {mchog tu gyur pa de nyid dang /} {khyod du bsgrun zhing de dang ni/} {khyod dang bsgrun ldom kho nar bas} यस्यैव धर्मरत्नस्य प्राप्त्या प्राप्तस्त्वमग्रताम् । तेनैव केवलं साधो साम्यं ते तस्य च त्वया श.बु.४०.
- bsgrun pa
- • क्रि. ( {sgrun pa} इत्यस्याः भवि., भूत.) • सं. औपम्यम् — {bsgrun pa tsam gyi bar du 'ang mi chog go} औपम्यमपि न क्षमते लो.को.५८९; ग्. {yon pas bsgrun 'dod} वामपादाभिलाषी मे.दू.३४८क/२.१७; {'gran zla 'gras pa'i ming} छो.को.१९९.
- bsgrun zla
- = {'gran zla/}
- bsgrub
- = {bsgrub pa/}
- bsgrub dka'
- = {bsgrub par dka' ba/}
- bsgrub dka' ba
- = {bsgrub par dka' ba/}
- bsgrub 'gyur
- = {bsgrub par 'gyur/}
- bsgrub tu med
- = {bsgrub tu med pa/}
- bsgrub tu med pa
- = {bsgrub med} ।। • कृ. असाध्यम् — {bsgrub tu med pa'i nad} असाध्यव्याधिः प्र.अ.६८ख/७६ • वि. असमासादितम् — {khyad par gyi rang bzhin bsgrub tu med pa} असमासादितविशेषरूपम् त.प.१५०क/२५.
- bsgrub pa
- • क्रि. ( {sgrub pa} इत्यस्याः भवि.) १. साधयामि — अहमेतत् साधयामि वा.टी.५३क/५ २. साधयेत्— {mkhas pas cho ga ji bzhin du/} {rdo rje gsum dbyer med par bsgrub} त्रिवज्राभेदरूपिण्यां साधयेद् विधिवद् बुधः गु.सि.७.१६ ३. साध्यते — नीलादिप्रतिभासस्य संवादित्वेन साध्यते त.स.७५क/७०१; प्रसाध्यते — यदि वेदस्यापौरुषेयत्वमेवं प्रसाध्य प्रामाण्यं प्रसाध्यते, हन्त तर्हि परतः प्रामाण्यं प्रयुक्तं वेदस्य त.प.१३३क/७१७; संयुनक्ति — {gang zhig skyes bu la legs par bsgrub pa} यः पुरुषं निःश्रेयसेन संयुनक्ति त.प.१३०ख/७१२; • सं. १. सम्पादनम् — अस्तु समीहितसम्पादनसमर्थः प्र.अ.४४ख/५१; प्रतिपादनम् — सम्यक्प्रतिपादनार्थेन प्रतिपत् अभि.भा.४९क/१०५८; अनुष्ठानम् — तथा च निर्विवादं स्याद् यथेष्टं संप्रवर्त्तताम् । न हि किञ्चिदनुष्ठानं निष्फलं कस्यचित् क्वचित् प्र.अ.६क/७; विधानम् — अन्यथा सर्ववेदी स्याद् रसायनविधानतः प्र.अ.७५ख/८३; संसिद्धिः — स्वार्थसंसिद्धये तेषामुपदेशः त.स.१३०क/११११; निष्पत्तिः — वासनाबलभावेऽपि प्रपञ्चः सुरतादिकः । नासत्यः स्वार्थनिष्पत्तेः प्र.अ.६३क/७१; उपसम्पत्तिः — {bsam pa bsgrub pa} आशयोपसंपत्तिः वि.सू.८३क/१००; निर्हारः — {bsod snyoms bsgrub pa} पिण्डपातनिर्हारः श्रा.भू./३८; सर्वभूमिपरिशोधनं साङ्गोपाङ्गनिर्हारम् शि.स.१६०ख/१५३; साधनम् — {bsgrub dka'} दुःसाधनः अ.क.४०.६१; समुदानयनम् म.व्यु.७२११; समर्थनम् — तस्याङ्गस्यानुच्चारणं वादिनो निग्रहाधिकरणम्… साधनाङ्गस्यासमर्थनाद् वा वा.न्या./५ २. उपार्जनम् — परिग्रहोपार्जनरक्षणाकुलः… कदा गृहस्थः शममार्गमेष्यति जा.मा.४०९/२३९; अर्जनम् — तत्कालार्थमपरार्जनम् वि.सू.८१क/९८ ३. रचना — अन्यकर्मपरतन्त्रतयाऽसावीश्वरः कथमीश्वर एव । तत्कृपाक्रमतोऽथ विशेषो नारकादिरचनादकृपः किम् प्र.अ.४२ख/४८ ४. पा. = {sgrub pa} विधिः — {bsgrub pa dang dgag pa} विधिप्रतिषेधः त.प.१८३ख/८२८; {bsgrub pa sgra'i don du smra ba} विधिशब्दार्थवादी त.प.३११ख/३३८ ५. पा. प्रतिपत्तिः, परमताभेदः — {bsgrub pa dam pa} प्रतिपत्तिपरमता बो.भू.५३ख/६३ ६. समुदागमः — सर्वबुद्धबोधिसत्त्वसमुदागमे प्रयोक्तव्यम् ग.व्यू.२४०ख/३२१ • वि. आधायी — अथ यथा पितुर्मातुर्वा संस्काराधायिपाठकादिसहकारिणी तत्स्वभावता तथापत्यस्यापि स्यात् प्र.अ.७८ख/८६; घटमानः — तेन युज्यमानेन घटमानेन व्यायच्छमानेन सर्वक्लेशप्रहाणाद् अर्हत्त्वं साक्षात्कृतम् अ.श.२४ख/२१ * = {bsgrubs pa} निर्वृत्तम्— व्यञ्जननिर्वृत्तेन नाम्नार्थमाकर्षति ‘अयम् अस्य नाम्नोऽर्थः’ इति अभि.स्फु.१६१क/८९१; अभिनिर्हृतम् — रूपदर्शनमुखेनाभिनिर्हृतत्वान्नित्यं विज्ञानसहितम् इति सभागमेव अभि.स्फु.२८२ख/११२२; समर्थितम् — समन्तरप्रत्यये आलयाख्ये या शक्तिः तथाविधार्थप्रतिभासप्रत्ययसमर्थिता त.प./७११; समुदागतम् — पुरुषस्य जीवितेन्द्रियस्य आश्वासाः प्रश्वासाः पूर्वंगमाः, एवमेव भदन्त शारद्वतीपुत्र बोधिसत्त्वस्य महायानसमुदागतस्य महाकरुणापूर्वंगमा शि.स.१५८क/१५१.
- bsgrub par
- साधयितुम् — अपौरुषेयत्वमस्य साधयितुमिष्टम्, तच्च न सिध्यति त.प.२१४क/८९८; सम्पादयितुम् — न खलु सिद्धमपरनिरपेक्षं कथञ्चित् सम्पादयितुं शक्यम् प्र.अ.१०ख/१२; आपादयितुम् — न तु पुनः सावयवत्वप्रसङ्गेन शक्यते अणूनां प्रज्ञप्तिसत्त्वमापादयितुम् त.प./६८०.
- bsgrub pa dka'
- = {bsgrub par dka' ba/}
- bsgrub pa sgra'i don du smra ba
- पा. विधिशब्दार्थवादी — वस्त्वेव हि परमार्थतः शब्दप्रत्ययग्राह्यम्, अतः शब्दैः साक्षाद् विधिनिषेधाभ्यां वस्तुस्वभावप्रतिपादनाद् विधिरेव शब्दार्थ इति विधिशब्दार्थवादिनां दर्शनम् त.प.३११ख/३३८.
- bsgrub pa dam pa
- पा. प्रतिपत्तिपरमता, परमताभेदः — सप्त परमताः… आश्रयपरमता, प्रतिपत्तिपरमता, सम्पत्तिपरमता, ज्ञानपरमता, प्रभावपरमता, प्रहाणपरमता, विहारपरमता च… यत्तथागत आत्महिताय परहिताय बहुजनहिताय लोकानुकम्पायै अर्थाय हिताय सुखाय देवमनुष्याणां प्रतिपन्नः । इयमस्य प्रतिपत्तिपरमता इत्युच्यते बो.भू.५३ख/६३.
- bsgrub pa 'dod pa
- = {bsgrub par 'dod pa/}
- bsgrub pa phun sum tshogs pa
- पा. प्रतिपत्तिसंपत् म.व्यु.७४१८.
- bsgrub pa med pa
- असमर्थनम् — तस्याङ्गस्यानुच्चारणं वादिनो निग्रहाधिकरणम्… साधनाङ्गस्यासमर्थनाद् वा वा.न्या./५.
- bsgrub pa smra ba
- = {bsgrub par smra ba/}
- bsgrub pa gzhan las skyes pa
- वि. साधनान्तरजन्यम् — साधनान्तरजन्या तु बुद्धिरेषा विनिश्चिता । हेत्वन्तरकृतज्ञानसंवादः तेन वाञ्छ्यते त.स.११२क/९७२.
- bsgrub pa'i ngo bo
- विधिरूपः — {bsgrub pa'i ngo bo sgra'i don} विधिरूपश्च शब्दार्थः त.स.४०ख/४१६.
- bsgrub par dka'
- = {bsgrub par dka' ba/}
- bsgrub par dka' ba
- वि. दुःसाधम् — दुःसाधोऽसौ सू.अ.१३४ख/९; नित्यत्वं तस्य दुःसाधम् त.स.१२ख/१४८; दुःसाधनम् — किं साम्राज्यमहौजसा सरजसा दुःसाधनैः साधनैः अ.क.४०.६१; दुरासदः — विकल्पवर्जितश्चित्तभूमिविगतो दुरासदः द.भू.१७१क/४; दुरभिसंभवः — दुरभिसंभवा हि कौशिक अनुत्तरा सम्यक्संबोधिः हीनवीर्यैः… हीनप्रज्ञैः अ.सा.५४ख/३१; दुर्घटः — स्थैर्ये तु वस्तुनः सर्वे दुर्घटा गमनादयः त.स.२६ख/२८९; अतिदुर्घटः — परपक्षे तु सर्वेषां तद्व्यवस्थाऽतिदुर्घटा त.स.४१क/४१८; कृच्छ्रसाध्यः — नवविधः । तथागतविनेयः, श्रावकप्रत्येकबुद्धविनेयः, बोधिसत्त्वविनेयः, कृच्छ्रसाध्यः… दूरे विनेयः, अन्तिके च विनेयः बो.भू.१५५क/२००; कृच्छ्रः — {don bsgrub par dka' ba'ang} कृच्छेरऽप्यर्थाः जा.मा.२५५/१४८.
- bsgrub par bgyi
- • क्रि. [1] निष्पादयिष्यामि — अहं… कुलपुत्रस्य कुलदुहितुर्वा सर्वदा सर्वार्थं निष्पादयिष्यामि स.दु.२०३/२०२; उपसंहरिष्यामि — धर्मभाणकस्य भिक्षोः वाक्परिभूषणार्थाय प्रतिभाणकम् उपसंहरिष्यामि सु.प्र.२८ख/५५ [2] साधयामि — {bla med byang chub} …......{bdag gis bsgrub par bgyi} अनुत्तरां बोधिं… साधयामि अहम् प्र.वि.३.३७ • कृ. प्रतिपत्तव्यम् लो.को.५९०.
- bsgrub par 'gyur
- क्रि. १. सम्पादयिष्यति — सांवृतं शब्दार्थयोः वाच्यवाचकभावं सम्पादयिष्यन्ति त.प.१९४क/८५२ २. साध्यते — ग्राह्ये सति हि वै ग्राहः तरङ्गैः सह साध्यते ल.अ.१७३ख/१३३.
- bsgrub par 'gyur ba
- = {bsgrub par 'gyur/}
- bsgrub par 'dod pa
- सिसाधयिषितम् — न चापि भवता गत्वमात्रं सिसाधयिषितम् त.प.१७९क/८१८; नित्यवादिना शब्दस्य वस्तुभूतं नित्यत्वं सिसाधयिषता त.प.१७४क/८०६.
- bsgrub par bya
- क्रि. १. [1] साधयेत् — बोधिचित्तबिन्दुनिरोधादक्षरक्षणं साधयेन्निस्पन्देन वि.प्र.६७क/४.११९; संपादयेत् — न पुरः पश्चाच्छ्रमण उपगच्छेत् । न तिष्ठेत् । उक्तो ब्रूयात् संपादयेद् वा वि.सू.१०ख/११; समर्थयेत् — सङ्घे निवेदनम्, ‘साधु प्रवारितं सुष्ठु प्रवारितम्’ इति । सर्वे समर्थयेयुः वि.सू.६४ख/८१; अभिनिर्हरेत् — अनिपातं कालम् अभिनिर्हरेत् वि.सू.७९ख/९६; निर्हरेत् — अभिनिर्हृतम् । निर्हरेदेनत् वि.सू.७८ख/९५; प्रतिपद्येत — सर्वत्रापत्तिमुखभूते प्रस्थाने स्मृतः प्रतिपद्येत वि.सू.११क/११ [2] करोमि अर्जनम् — तस्मात् करोमि यत्नेन निःसंख्यद्रविणार्जनम् अ.क.६.४७ [3] साध्यते — अर्थान्तरविधावपि कार्यकारणम्, अनुभवं वा साध्यते वा.टी.५३ख/६ २. = {bsgrub par bya ba/}
- bsgrub par bya dgos
- कृ. साधनीयम् — तथापि हेत्वन्तरेणैव परमाणुकृतं जगत् साधनीयम् त.प.१३३ख/७१८.
- bsgrub par bya ba
- = {bsgrub bya} ।। • पा. साध्यम् — {bsgrub bya'i chos} साध्यधर्मः त.स.७०क/६५७; स्वभावकारणभूतसाध्यभेदात् द्विधैव विधिरूपं साध्यम् वा.टी.५३ख/६; {bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i dngos po} साध्यसाधनभावः न्या.टी.४६ख/८२ • कृ. प्रसाध्यम् — साध्यरूपतया येन ममेदमिति गम्यते । तत् प्रसाध्येन रूपेण भोग्यं स्वं व्यपदिश्यते प्र.अ.१२क/१४; संसाध्यम् — धीमात्रत्वेन संसाध्ये यत् ज्ञानत्वादिसाधनम् त.प.१३०क/७१०; निष्पाद्यम् — तदेव तावन्निष्पाद्यं तद्गतेनान्तरात्मना बो.अ.५.४३; सम्पाद्यम् — सम्पाद्यो न नियोगः स्यात् प्र.अ.१०ख/१२; प्रतिपाद्यम् म.व्यु.६५६२; साधनीयम् — सा … अवस्तुत्वात् साधनीया न साधनैः त.स.७६ख/७१७; अनुष्ठेयम् — वरं ताताज्ञैव अनुष्ठेया ना.ना.२६४ख/१३; निर्वर्त्त्यम् — सोऽपि निर्वर्त्त्य एव प्र.अ.१४ख/१७; प्रतिपत्तव्यम् — धर्मनैरात्म्यज्ञानेन प्रतिपत्तुः प्रतिपत्तव्यस्य प्रतिपत्तेश्चाविकल्पना सू.अ.१८९ख/८७; विधेयम् — गुरुत्वद्रवत्वस्नेहानां तु रूपादिवत् प्रतिषेधो विधेयः त.प.२८५क/२८२; कार्यम् — विशोध्य रत्नेन कुरुष्व कार्यम् र.वि.१.१०९ • सं. [1] सम्पादनम् — विपश्यनायाः सम्पादनार्थम् अभि.भा.११ख/९०२; वि.सू.६६क/८२; समर्थनम् त.प. [2] = {bsgrub par bya ba nyid} साध्यता — तदेव कार्यमिति चेत्, सिद्धत्वान्नास्य साध्यता प्र.अ.१२ख/१४; साध्यत्वम् — सामान्येनैषु साध्यत्वं न च हेतोः विरुद्धता त.स.७१ख/६७० [3] पा. = {bsgrub bya} साध्यः, योगभेदः — विष्कम्भः प्रीतिः आयुष्मान् सौभाग्यः… साध्यः शुभः शुक्लः ब्रह्मा ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशति योगाः वि.प्र.१७९ख/१.३६ = {bsgrub par bya/}
- bsgrub par bya ba nyid
- = {bsgrub bya nyid} साध्यता — {bsgrub bya nyid med pa} असाध्यता त.स.५४क/५२४; अनुष्ठेयता — नियोज्यधर्मिभावो हि तस्यानुष्ठेयता कुतः प्र.अ.७ख/९..
- bsgrub par bya ba nyid med pa
- असाध्यता — अतो विरुद्धता हेतोः दृष्टान्ते चाप्यसाध्यता त.स.५४क/५२४.
- bsgrub par bya ba ston pa
- साध्यनिर्देशः — न पौनरुक्त्यमत्र, यस्मात् साध्यनिर्देशः प्रतिज्ञा, निगमनं तु सिद्धनिर्देशः त.प.३३ख/५१५.
- bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa
- पा. साध्यसाधनम् — {bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i dngos po} साध्यसाधनभावः न्या.टी.४६ख/८२; {bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i 'brel pa} साध्यसाधनसम्बन्धः न्या.टी.४०क/३९.
- bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i ngo bo
- पा. साध्यसाधनभावः — तथा हि, सम्प्रदर्श्यमानः शास्त्रप्रयोजनयोः साध्यसाधनभावलक्षणो दर्शनीयः त.प.१४०ख/१२; = {bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i dngos po/}
- bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i dngos po
- पा. साध्यसाधनभावः — न चात्र जन्यजनकभावनिबन्धनः साध्यसाधनभावः येन एकस्मिन् वस्तुनि विरोधः स्यात् न्या.टी.४६ख/८२; = {bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i ngo bo/}
- bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i 'brel pa
- पा. साध्यसाधनसम्बन्धः — गृहीते पक्षधर्मे स्मृते च साध्यसाधनसम्बन्धेऽनुमानं प्रवर्त्तत इति पश्चात्कालभाव्युच्यते न्या.टी.४०क/३९.
- bsgrub par bya ba dang sgrub par byed pa'i mtshan nyid
- पा. साध्यसाधनलक्षणम् — तथा च, प्रयोजनप्रकरणयोः साध्यसाधनलक्षणः सम्बन्धः इति सूचितम् वा.टी.५२क/४.
- bsgrub par bya ba dang mtshungs pa
- पा. साध्यसमः — न च बीजाद् वृक्षस्यान्यत्वम् अतः साध्यसममेतत् प्र.प.९६.
- bsgrub par bya ba ldog pa med pa
- पा. साध्याव्यावृत्तः, दृष्टान्ताभासभेदः — वैधर्म्येणापि दृष्टान्ताभासः पञ्चप्रकारः, तद्यथा साध्याव्यावृत्तः, साधनाव्यावृत्तः, उभयाव्यावृत्तः, अव्यतिरेकः, विपरीतव्यतिरेकश्च न्या.प्र./६.
- bsgrub par bya ba ldog pa la the tshom za ba
- पा. संदिग्धसाध्यव्यतिरेकः, दृष्टान्तदोषः — साध्यस्य व्यतिरेकः साध्यव्यतिरेकः । संदिग्धः साध्यव्यतिरेको यस्मिन् स संदिग्धसाध्यव्यतिरेकः न्या.टी.८८ख/२४५.
- bsgrub par bya ba rnam par bcad pa
- साध्यव्यवच्छेदः — न च भावाभावव्यतिरिक्तं तृतीयमस्ति, यत्र साध्यव्यवच्छेदपूर्वकः साधनव्यवच्छेदो निर्दिश्येत त.प.२५ख/४९८.
- bsgrub par bya ba phyin ci log tu sgrub par byed pa
- साध्यविपर्ययसाधनम् — यस्माद् अयमिष्टविघातकृदाभ्यां हेतुभ्यां साध्यविपर्ययस्य साधनत्वेन न भिद्यते । यथा तौ साध्यविपर्ययसाधनौ तथाऽयमपीति न्या.टी.८०क/२१३.
- bsgrub par bya ba ma tshang ba
- • वि. साध्यविकलः • पा. साध्यविकलता, दृष्टान्तदोषः — रूपशब्दादीत्यादिना ‘रूपादिज्ञानवत्’ इत्यस्य दृष्टान्तस्य साध्यविकलतामाह त.प.१६ख/४७९; = {bsgrub par bya ba ma tshang ba nyid/}
- bsgrub par bya ba ma tshang ba nyid
- पा. साध्यविकलता, दृष्टान्तदोषः — तच्च अनित्यमेवेति साध्यविकलता दृष्टान्तस्य त.प.१७७ख/८१४; साध्यहीनता — तत्रापि प्रदीप उदाहरणं साध्यान्वितम् अस्त्येवेति कुतः साध्यहीनता दृष्टान्तस्य त.प.२०९क/८८७.
- bsgrub par bya ba ma yin pa
- असाध्यम् — साध्यासाध्यविप्रतिपत्तिनिराकरणार्थं पक्षलक्षणमुक्तम् न्या.टी. ६८ख/१७६.
- bsgrub par bya ba mi tshang ba
- = {bsgrub par bya ba ma tshang ba/}
- bsgrub par bya ba min pa
- वि. = {bsgrub par bya ba ma yin pa} असाध्यम् — असाध्यं नारीणां न हि भवति किंचित् त्रिभुवने अ.क.४०.१२८.
- bsgrub par bya ba med
- = {bsgrub par bya ba med pa/}
- bsgrub par bya ba med na mi 'byung ba
- = {bsgrub par bya ba med na mi 'byung ba nyid} साध्याविनाभाविता — तदा हेतुरपि न सिद्ध एव, यस्मात् साध्यधर्मिणि साध्याविनाभाविता हेतुलक्षणम् त.प.२६ख/५००.
- bsgrub par bya ba med na mi 'byung ba nyid
- साध्याविनाभावित्वम् — अथ साध्यधर्मिण्येव साध्याविनाभावित्वं हेतोः यत्, तदेव हेतुलक्षणम् त.प.२६ख/५००; द्र— {bsgrub par bya ba med na mi 'byung ba/}
- bsgrub par bya ba med pa
- पा. साध्यविकलः, ओ लता, दृष्टान्तदोषः — नित्यास्तु वैशेषिकैरिष्यन्ते । ततो न साध्यविकलः न्या.टी.८७क/२४०; असाध्यः, ओ यता — नास्य साध्यमस्तीति असाध्यः त.प.१५४ख/३३; साध्यहीनता — दृष्टान्तस्य साध्यहीनताम् आशङ्कते त.प.२०९क/८८७.
- bsgrub par bya ba las ldog pa la the tshom za ba
- = {bsgrub par bya ba ldog pa la the tshom za ba/}
- bsgrub par bya ba las bzlog pa
- साध्यविपर्ययः — {bsgrub par bya ba las bzlog pa ldog pa} साध्यविपर्यये व्यतिरेकः त.प.२१४ख/८९९.
- bsgrub par bya ba log pa
- साध्यनिवृत्तिः — अनेन च साध्यनिवृत्तिः साधननिवृत्त्या व्याप्ता दर्शिता न्या.टी.६८क/१७५..
- bsgrub par bya ba'i chos
- पा. साध्यधर्मः — तान् प्रत्ययमसिद्धश्च साध्यधर्मसमन्वितः । दृष्टान्तः त.स.७०क/६५७; त.प.१०२क/६५३.
- bsgrub par bya ba'i chos can
- पा. साध्यधर्मी — साध्यधर्मिणि न विवक्षितां सिद्धिं भजेदित्यर्थः त.प.२६क/४९९.
- bsgrub par bya ba'i chos rjes su 'gro ba med pa
- साध्यधर्मानन्वयः — अनेन साध्यधर्मानन्वयो दर्शितः त.प.१६४ख/४९.
- bsgrub par bya ba'i chos dang ldan pa
- वि. साध्यधर्मसमन्वितः — तान् प्रत्ययमसिद्धश्च साध्यधर्मसमन्वितः । दृष्टान्तः त.स.७०क/६५७.
- bsgrub par bya ba'i chos ma grub pa
- पा. साध्यधर्मासिद्धः, दृष्टान्ताभासभेदः — तत्र साधर्म्येण तावद् दृष्टान्ताभासः पञ्चप्रकारः, तद्यथा साधनधर्मासिद्ध, साध्यधर्मासिद्धः, उभयधर्मासिद्धः, अनन्वयः, विपरीतान्वयश्च न्या.प्र./५.
- bsgrub par bya ba'i chos la the tshom za ba
- पा. सन्दिग्धसाध्यधर्मः, दृष्टान्ताभासभेदः — सन्दिग्धः साध्यधर्मो यस्मिन् स सन्दिग्धसाध्यधर्मः न्या.टी.८७क/२४०.
- bsgrub par bya ba'i don gyi yul can
- वि. साध्यार्थविषयम् — तस्मात् सहेतवोऽन्येऽपि भावा नियतजन्मतः । साध्यार्थविषयं यद्वज्ज्ञानं साधनभावि ते त.स.६ख/८५.
- bsgrub par bya ba'i dmigs pa
- = {bsgrub bya'i dmigs pa} पा. साध्यालम्बनम्, आलम्बनानुत्तर्यभेदः — द्वादशविधमालम्बनम् यदुत धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्, धर्मधात्वालम्बनम्, साध्यालम्बनम्, साधनालम्बनम्, धारणालम्बनम्, अवधारणालम्बनम्, प्रधारणालम्बनम्, प्रतिवेधालम्बनम्, प्रतानतालम्बनम्, प्रगमालम्बनम्, प्रशठत्वालम्बनम्, प्रकर्षालम्बनं च म.भा.२६क/५.२८.
- bsgrub par bya ba'i yan lag
- साध्याङ्गम् — हेतुः साध्यसिद्ध्यर्थत्वात् साध्याङ्गम्, साध्यं प्रधानम् न्या. टी.५१ख/१०९.
- bsgrub par bya ba'i shes byed
- साध्यज्ञापकम् — तथा हि ज्ञापको हेतुः वचो वा तत्प्रकाशकम् । सिद्धेः निमित्ततां गच्छन् साध्यज्ञापकमुच्यते त.स.६क/८४.
- bsgrub par bya bar gyur pa
- भू.का.कृ. अनुष्ठेयगतम् — तस्माद् अनुष्ठेयगतं ज्ञानमस्य विचार्यताम् प्र.वा.१.३३.
- bsgrub par bya bas stong ba
- = {bsgrub byas stong pa/}
- bsgrub par byas
- = {bsgrub byas/}
- bsgrub par byas pa
- = {bsgrub byas/}
- bsgrub par byed
- क्रि. समुदानयति — सः… समाधिसंनिश्रयपर्यवसानान् समुदानयति श्रा.भू.६ख/१५.
- bsgrub par byed pa
- = {bsgrub par byed/}
- bsgrub par mi nus pa
- अशक्यानुष्ठानम् — अशक्यानुष्ठानं वा ज्वरहरतक्षकचूडारत्नालङ्कारोपदेशवत् न्या.टी.३७ख/१४.
- bsgrub par smra ba
- पा. १. विधिवादी, विधिशब्दार्थवादी — भवतो विधिवादिनस्तुल्यं चोद्यम्, परप्रतिपत्तेरप्रत्यक्षत्वात् कथं वक्तृश्रोत्रोरेकार्थप्रतिपत्तिनिश्चय इति त.प.१९५क/८५५ २. साधनवादी — तत्र यद्यप्यसिद्धा स्याज्जातिः साधनवादिनः । तावत् तथाप्यहेतुत्वं यावत् सा न निराकृता त.स.८४क/७७७.
- bsgrub par mdzod
- क्रि. विधीयताम् — उपायः चिन्त्यतां तावत्तस्य दर्पप्रशान्तये । समृद्धिकारणं यच्च तद्विघातो विधीयताम् अ.क.६४.३१.
- bsgrub par mdzad pa
- सिद्धिः — {gzhan don bsgrub par mdzad slad du} परेषाम् अर्थसिद्ध्यर्थम् श.बु.६५.
- bsgrub par 'os pa
- वि. भावनीयः — प्रियोऽसौ मनापो गुरुः भावनीयः पूज्यः प्रशस्यः प्रेताग्रहणेन वि.सू.१५क/१७.
- bsgrub par sems
- क्रि. प्रार्थयसे — भोः शश, तेन दुष्करेण व्यवसायेन कारुण्यभावाच्च किं प्रार्थयसे अ.श.१०५क/९५.
- bsgrub par sla ba
- = {bsgrub sla ba/}
- bsgrub bya
- = {bsgrub par bya ba/}
- bsgrub bya'i ming
- साध्यनाम — तत्र चतुर्दलमध्ये साध्यनाम वि.प्र.८४ख/४.१८५..
- bsgrub bya'i ming gi yi ge
- साध्यनामाक्षरम् — दिशि यमाद्यक्षरं गतम् । विदिशि पत्रे साध्यनामाक्षरं गतम् वि.प्र.८५ख/४.१८८.
- bsgrub bya'i dmigs pa
- = {bsgrub par bya ba'i dmigs pa/}
- bsgrub byar gyur pa
- = {bsgrub par bya bar gyur pa/}
- bsgrub byas
- • क्रि. साध्यते — प्रमाणानां प्रमाणत्वं येन चान्येन साध्यते त.स.१०६क/९२९ • भू.का.कृ. उपपादितम् — एवं च पौरुषेयत्वे वेदानामुपपादिते त.स.१०२ख/९०३ = {bsgrub par bya bas/}
- bsgrub byas stong
- = {bsgrub byas stong pa/}
- bsgrub byas stong pa
- = {bsgrub par bya bas stong pa} ।। • वि. साध्यविकलः — {dpe bsgrub byas stong pa} साध्यविकलो दृष्टान्तः त.प.८क/४६१; साध्यशून्यम् — {dpe bsgrub byas stong pa} साध्यशून्यं निदर्शनम् त.प.२१४ख/८९९ • सं. = {bsgrub byas stong pa nyid} साध्यविकलता — {dpe bsgrub byas stong pa} दृष्टान्तस्य च साध्यविकलता त.प.२१४ख/८९९; साध्यविकलत्वम् — अतः पूर्वस्मिन् प्रमाणे साध्यविकलत्वं दृष्टान्तस्य वा.टी.८७क/४४; साध्यहीनता — अनित्यता विकल्प्यैवं नाशश्चेत् साध्यहीनता त.स.८५क/७८१; द्र— {bsgrub byas stong pa nyid/}
- bsgrub byas stong pa nyid
- साध्यशून्यता — नित्यैकबुद्धिपूर्वत्वसाधने साध्यशून्यता त.स.४ख/६५; द्र— {bsgrub byas stong pa/}
- bsgrub byas zin
- भू.का.कृ. साधितम् — जात्याद्यन्यदपि प्रोक्तं बाधितं तत्र साधितम् त.स.८८ख/८०८.
- bsgrub smra ba
- = {bsgrub par smra ba/}
- bsgrub sla
- = {bsgrub sla ba/}
- bsgrub sla ba
- वि. सुसाध्यम् म.व्यु.२६६०.
- bsgrubs
- = {bsgrubs pa/} {bsgrubs te/} {o nas} उपसंपद्य — सवितर्कं सविचारं विवेकजं प्रीतिसुखं प्रथमं ध्यानम् उपसंपद्य विहरति श्रा.भू.६ख/१४; प्रसाध्य — यदि वेदस्यापौरुषेयत्वमेवं प्रसाध्य प्रामाण्यं प्रसाध्यते त.प.१३३क/७१७; समर्थ्य — एवं प्रतिज्ञार्थाविरोधं समर्थ्य… व्याप्तिं प्रसाधयन्नाह त.प.२२४ख/९१७; साधयित्वा — यथा गारुडिकः स्तम्भं साधयित्वा विनश्यति बो.अ.९.३७.
- bsgrubs pa
- • क्रि. [1] समुदानीयते — यादृशाः समुदानीयन्ते, तादृशाः समुदागच्छन्ति कुशला वा अकुशला वा आनिञ्ज्या वा शि.स.१३२ख/१२७; विचिन्त्यते — {gal te 'di la phan pa ma bsgrubs na} यदि नात्र विचिन्त्यते हितम् बो.अ.१.४ [2] विधीयताम् — तदुद्धृत्य परित्यक्तपापवृत्ति विधीयताम् अ.क.१९.६२ • भू.का.कृ. साधितम् — न खलु स्वव्यापारसाधनं विना नियोगः साधित इति भवति प्र.अ.१०ख/१२; वि.प्र.७६क/४.१४४; प्रसाधितम् — सर्वमेव हि वस्तूदयानन्तरापवर्गीति प्रसाधितं यदा त.प.२५६ख/२३०; सम्पादितम् — ध्यानं बुद्धसुतैः समाधिबहुलं संपादितं सर्वथा सू.अ.२०४क/१०६; निष्पादितम् — कीदृशी त्वया अवलोकितेश्वर कर्मभूमिः निष्पादिता सदा प्रेतेषु अवीचावुपपन्नेषु का.व्यू.२०८ख/२६६; प्रतिपादितम् — स्वप्रतिपादितस्यापरिवेषेण स्वयं ग्रामस्थेन प्रतिगृह्य खादनीयभोजनीयस्याभ्यवहारे वि.सू.४८क/६१; विहितम् — {skye ba snga mar bsgrubs pa'i las} प्राग्जन्मविहितं कर्म अ.क.२८.४७; न कस्यचिज्जात्यजातिवशात् ते विहिताः प्रतिषेधिताः तथागतेन वि.प्र.१४२क/४१; समुदानीतम् — तदेवं दुष्करशतसमुदानीतोऽयम् जा.मा.२८/१५; उपपादितम् — प्रकृत्या भेदवत्त्वेऽपि नान्य इत्युपपादितम् त.स.३९क/४०४; आहितम् — तथा सम्भृत्य सम्भृत्य त्वयात्मन्याहिता गुणाः श.बु.३२; उपात्तम् — मया चानेन चोपात्तं तस्मादेतत् क्षमाफलम् बो.अ.६.१०८; समर्थितम् — एवं स्वभावहेतुप्रयोगेषु समर्थितं साधनाङ्गं भवति वा.न्या. १४८.४/१४; घटितम् — यथा चैक उत्सहितो घटितो व्यायच्छितश्च तथा सर्वे बो.भू.५५क/६५; उपसंहृतम् — तदेवंरूपैः दुःखपर्येषितैः भोगैः स्वजीविकार्थमुपसंहृतैः शि.स.५१क/४९; कलितम् — स एष भुक्तोज्झितभोगिकायकङ्कालमालाकलितोऽस्थिकूटः अ.क.१०८.११३; अर्जितम् — श्रोणस्य श्रूयतां श्रेयःकर्म जन्मान्तरार्जितम् अ.क.२७.५३; उपार्जितम् — स्वबाहुबलोपार्जितैः भोगैः बो.भू.१२५ख/१६१; उत्तप्तम् — अच्छिन्नोत्तप्तकुशलं धर्तुं न क्षमते क्षितिः अ.क.२५.२७; सन्नद्धम् — व्योम्ना समाधिसन्नद्धः प्राप प्रवहणं क्षणात् अ.क.३६.६१; उपसंभारः कृतः — {zhe sdang gi rkyen bsgrubs pa} द्वेषप्रत्ययोपसंभारः कृतः अ.श.२५२ख/२३२ • सं. समर्थनम् — एतच्च ‘कारणाभात्’ इत्येतस्य हेतोः समर्थनम् त.प.१५५ख/३५; ‘उपादानपरिग्रहात्’ इत्यादिहेतुचतुष्टयसमर्थनार्थमाह त.प.१५५ख/३४; साधनम् — {bsgrubs pa'i 'bras bu} साधनफलम् वा.टी.८२ख/३८.
- bsgrubs par
- सम्पादयितुम् — तच्चाभिधेयशून्येन शास्त्रेणाशक्यं सम्पादयितुमिति शास्त्रस्य प्रयोजनोपायतासन्दर्शनार्थम् अभिधेयकथनम् त.प.१३४क/२.
- bsgrubs pa med pa
- असमर्थनम् — साधनाङ्गस्य असमर्थनं त्रिष्वपि रूपेषु निश्चयाप्रदर्शनम् वा.टी.५३क/५.
- bsgrubs pa'i mtha'
- = {grub mtha'} राद्धान्तः, सिद्धान्तः मि.को.११७ख ।
- bsgrubs pa'i 'bras bu
- साधनफलम् — तदनेन साधनफलं सङ्कीर्तितम् वा.टी.८२ख/३८.
- bsgrubs par byas pa
- = {bsgrubs byas pa/}
- bsgrubs byas
- = {bsgrubs byas pa/}
- bsgrubs byas pa
- भू.का.कृ. साधितम् — स्वभ्यस्तधर्मनैरात्म्या यस्येयं देशनाऽमला । साधिता सर्वशास्त्रेण सर्वमानैरबाधिता त.स.१३३क/११२९.
- bsgrubs byas zin
- भू.का.कृ. उपपादितम् — ननु चाव्यतिरेकिणी । शक्तिः सर्वपदार्थानां पुरस्तादुपपादिता त.स.१०२ख/९०५.
- bsgrubs zin
- भू.का.कृ. साधितम् — तच्च जात्यादि यथा प्रमाणबाधितम्, तथा षट्पदार्थपरीक्षायां साधितम् त.प.१७५क/८०८; प्रसाधितम् — हिमाचलादयो येऽपि देशकालाद्यभेदिनः । इष्टास्ते त्वणुशो भिन्नाः क्षणिकाश्च प्रसाधिताः त.स.३३क/३४३; उपपादितम् — तेषां विपर्यस्तं ज्ञानमात्मादिदर्शनात् । बुद्धानां त्वविपर्यस्तं विस्तरेणोपपादितम् त.स.१२९ख/११०८.
- bsgre
- = {bsgre ba/}
- bsgre ba
- • क्रि. अतिदिशति — तत्रापि सावयवस्य नभसो यदि नित्यत्वमभ्युपगम्यते, तदा यद् अनवयवनित्यनभःपक्षे दूषणं तत् सर्वं समानमिति अतिदिशति त.प.१८८क/८३८; आदिशति — साम्प्रतं सम्बन्धकथनान्यथानुपपत्त्या नित्य एव शब्द इति दर्शयन् सम्बन्धकरणे यो दोषः स एव तत्कथनेऽपीति आदिशति त.प.१५२क/७५७ • सं. [1] अतिदेशः — ‘गौरिव गवयः’ इति अतिदेशवाक्यम् आगमः, तेनाहितो यः संस्काराख्यो गुणः, ततो याऽतिदेशवाक्यार्थस्मृतिः उपजायतेऽरण्ये गवयदर्शनात्, तामपेक्षते यत् साधर्म्यज्ञानं तत्तथोक्तम् त.प.५०ख/५५२ [2] वृद्धिः — {gong du bcur bsgre ba'i lugs} दशोत्तरवृद्धिनागः (?) अभि.स्फु.२६९क/१०९० [3] परिवर्तः — इमे पुनः पञ्च धर्माः पञ्चपरिवर्तेन वेदितव्याः, स्वभावतोऽधिष्ठानतः फलानुसंशतः अनुक्रमतः संग्रहतश्च बो.भू.१५७ख/२०७.
- bsgre ba'i ngag
- पा. अतिदेशवाक्यम् — ‘गौरिव गवयः’ इति अतिदेशवाक्यमागमः, तेनाहितो यः संस्काराख्यो गुणः, ततो याऽतिदेशवाक्यार्थस्मृतिः उपजायतेऽरण्ये गवयदर्शनात्, तामपेक्षते यत् साधर्म्यज्ञानं तत्तथोक्तम् त.प.५०ख/५५२.
- bsgre bar byed
- क्रि. अतिदिशति — प्रधानेत्यादिना पूर्वोक्तं दूषणमार्गमिहापि अतिदिशति त.प.१९०क/९६; द्र— {bsgre ba/}
- bsgreng
- = {bsgreng ba/}
- bsgreng ba
- • सं. आरोपणम् — {rgyal mtshan bsgreng ba} ध्वजारोपणम् वि.सू.६३क/७९ • वि. उच्छ्रितम् — {rgyal mtshan bsgreng ba} उच्छ्रितध्वजः जा.मा.१३३/७७; मि.को.१८क; समुच्छ्रितम् — समुच्छ्रितानीति उद्दण्डितानि बो.प.२७; {gdugs dang rgyal mtshan dang ba dan bsgreng ba} समुच्छ्रितछत्रध्वजपताका मि.को.८ख; म.व्यु.७२२१; म.व्यु.६०६४; उच्छेरपितम् — {chos kyi rgyal mtshan ni bsgreng ba} उच्छेरपितो धर्मध्वजः ल.वि.१६९क/२५३.
- bsgreng bar 'gyur
- क्रि. उच्छ्रयिष्यसि — उच्छ्रयिष्यसि त्वं सत्पुरुष महाधर्मध्वजम् सु.प्र.२३ख/४६.
- bsgreng bar bya
- उत्स्रयणम् — {rta babs bsgreng bar bya'o} तोरणस्योत्स्रयणम् वि.सू.९९ख/१२०.
- bsgreng bar mdzad du gsol
- क्रि. उच्छेरपयस्व — उच्छ्रेपयस्व महधर्मयूपं प्रज्वालयस्व महधर्मदीपम् ल.वि.१८८ख/२८८.
- bsgrengs
- = {bsgrengs pa/}
- bsgrengs pa
- • क्रि. ( {sgreng ba} इत्यस्याः भूत.) • भू.का.कृ. उच्छ्रितः — द्वे नडकलाप्यावाकाशे उच्छ्रिते स्याताम् । ते अन्योन्यनिश्रिते, अन्योन्यं निश्रित्य तिष्ठेयाताम् अभि.स्फु.२८७ख/११३३; अभ्युच्छ्रितः — निवारणार्थमीषदभिप्रसारितमभ्युच्छ्रितप्रतनुदीर्घाङ्गुलिम् जा.मा.३३८/१९७; उच्छ्रापिता — यदासौ कुमारो जातस्तदा देवताभिः दिव्याः पताकाः समन्तत उच्छ्रापिताः, दिव्यानि वाद्यभाण्डानि पराहतानि अ.श.१८७क/१७२.
- bsgres
- = {bsgres pa/}
- bsgres pa
- • क्रि. ( {sgre ba} इत्यस्याः भूत.) • सं. [1] परिवर्तः — न सत्त्वासंख्येयस्य, न सत्त्वासंख्येयपरिवर्तस्य ग.व्यू.३७१ख/८३ [2] विस्तरः — इति नव पुद्गला व्यवस्थापिताः, तं न्यायं दर्शयन्नाह, ‘यो ह्यधरे ध्याने’ इति विस्तरः अभि.स्फु.१८९क/९६५ • भू.का.कृ. [1] गुणितम् — साहस्रश्चूलिको मतः । स एव सहस्रगुणिते द्विसाहस्रः बो.प.२६ [2] = {bsgos pa} परिभावितम् म.व्यु.६७१४.
- bsgrogs
- बन्धनम् — तेषां चारकावरुद्धानां सत्त्वानां विविधगाढबन्धनबद्धानां भैरवमुत्क्रोशशब्दमश्रौषीत् ग.व्यू.१९१ख/२७३.
- nga
- १. व्यञ्जनचतुर्थवर्णः २. स.ना. = {bdag} अहम् — यैवाऽहमिति धीः सैव सहजं सत्त्वदर्शनम् । न ह्यपश्यन्नहमिति कश्चिदात्मनि स्निह्यति प्र.वा. १.२०३; • सं. = {nga rgyal} मानः — {nga bcom} ( = {nga rgyal bcom pa}) हतमानः सू.अ.२५०क/१६७; {nga med} (= {nga rgyal med pa}) निर्मानः बो.अ.५.५७ ४. = {nga ba} दुर् — {dri nga} (= {dri nga ba}) दुर्गन्धः बो.अ.८.५०; पूतिः — {dri nga} (= {dri nga ba}) पूतिगन्धः अ.क.१०.९३ ५. पदांशः ( {ming cha}) — {sgo nga} अण्डम् अ.श.२५६क/२३५; • नि. पञ्चाशत्संख्याबोधकनिपातः — {nga gcig} (= {lnga bcu nga gcig}, {lnga bcu rtsa gcig}) एकपञ्चाशत् म.व्यु.८११९ ७. ङ (नागरीवर्णः) — यदा अकारं परिकीर्तयन्ति, तदा अनित्यः सर्वसंस्कारशब्दो निश्चरति स्म… ङकारेऽङ्गविशुद्धिशब्दः… निश्चरति स्म ल.वि.६७ख/८९ ८. सं. ङः [1] = {yul} विषयः श्री.को.१७४ख [2] = {'jigs byed} भैरवः श्री.को.१७४ख ।
- nga ngan no
- असदस्मि — अस्मीति भिक्षवः सति इत्थमस्मीति भवति, एवमस्मीति भवति, अन्यथाऽस्मीति, सदस्मीति, असदस्मीति अभि.भा.४९ख/१०६१.
- nga de lta ma yin no
- अन्यथाऽस्मि, छन्दप्रभेदः — तृष्णाविचरितानां द्वौ पञ्चकौ, द्वौ चतुष्कौ, चत्वारश्छन्दाः । अस्मीति भिक्षवः सति इत्थमस्मीति भवति, एवमस्मीति भवति, अन्यथाऽस्मीति, सदस्मीति, असद् अस्मीति अभि.भा.४९ख/१०६०.
- nga 'di lta bu'o
- इत्थमस्मि, छन्दप्रभेदः — तृष्णाविचरितानां द्वौ पञ्चकौ, द्वौ चतुष्कौ, चत्वारश्छन्दाः । अस्मीति भिक्षवः सति इत्थमस्मीति भवति, एवम् अस्मीति भवति, अन्यथाऽस्मीति, सदस्मीति, असद् अस्मीति अभि.भा.४९ख/१०६०.
- nga ni 'di 'dra'o
- एवमस्मि, छन्दप्रभेदः — तृष्णाविचरितानां द्वौ पञ्चकौ, द्वौ चतुष्कौ, चत्वारश्छन्दाः । अस्मीति भिक्षवः सति इत्थमस्मीति भवति, एवम् अस्मीति भवति, अन्यथाऽस्मीति, सदस्मीति, असद् अस्मीति अभि.भा.४९ख/१०६०.
- nga bzang ngo
- सदस्मि — अस्मीति भिक्षवः सति इत्थमस्मीति भवति, एवमस्मीति भवति, अन्यथाऽस्मीति, सदस्मीति, असदस्मीति अभि.भा.४९ख/१०६१.
- nga ya
- = {nga'i} = {nga'i/}
- nga la
- नः — चैतन्ये चात्मशब्दस्य निवेशेऽपि न नः क्षतिः त.स.१२ख/१४८.
- nga'i
- = {nga yi} 1. मम — ममेदं भोग्यम्… ममेदं कार्यम् प्र.अ.१२क/१४; मदीयम् — न मदीयम् । त्वदीयमेतद् ब्राह्मण लोकायतम् ल.अ.१२६क/७२; मामकम् — {nga'i ston mo yang} मामकं च भोजनम् अ.श.३२क/२८ २. ममत्वम् — ममत्वेन च विज्ञानं भोक्तर्येव व्यवस्थितम् प्र.अ.१२क/१४.
- nga dgu
- = {lnga bcu nga dgu} एकोनषष्टिः, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२७.
- nga rgyal
- • सं. मानः — मानश्चित्तस्योन्नतिः बो.प.६२; अहंकारः — अहंकार इवात्युच्चशिराः सोऽद्रिर्व्यगीर्यत अ.क.२५.२४; अहंकृतिः — तदा सर्वा अहंकृतयः अहंकारा युगपद्भवेयुः त.प.२११ख/१३९; अभिमानः — शममात्राभिमानश्च तथाऽपरिजयो मतः सू.अ.१६२ख/५३; मदः — विद्वानपि ज्ञानमदानभिज्ञः जा.मा.९२/५५; गर्वः मि.को.१२क; टङ्कः श्री.को.१६४क; • पा. १. मानः [1] चैतसिकभेदः म.व्यु.१९४६ [2] अनुशयभेदः — मूलं भवस्यानुशयाः षड्रागः प्रतिघस्तथा । मानोऽविद्या च दृष्टिश्च विचिकित्सा च ते पुनः ।। षड्रागभेदा सप्तोक्ताः अभि.को.५.१ [3] मानभेदः — सप्त मानाः; मानः, अतिमानः, मानातिमानः, अस्मिमानः, अभिमानः, ऊनमानः, मिथ्यामानश्च अभि.भा.२३२क/७८२ [4] बोधिपरिपन्थकारकधर्मः — चत्वार इमे राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां बोधिपरिपन्थकारका धर्माः…अश्रद्दधानता…कौसीद्यम्…मानः… ईर्ष्यामात्सर्यचित्तं राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां बोधिपरिपन्थकारको धर्मः रा.प.२३५ख/१३० ३. (सां.द.) अहंकारः, तत्त्वभेदः — प्रकृतेर्महांस्ततोऽहंकारस्तस्माद् गणश्च षोडशकः । तस्मादपि षोडशकात् पञ्चभ्यः पञ्चभूतानि त.प.१४७क/२१.
- nga rgyal bdun
- सप्त मानाः — १ {nga rgyal} मानः, २ {lhag pa'i nga rgyal} अतिमानः, ३ {nga rgyal las kyang nga rgyal} मानातिमानः, ४ {nga'o snyam pa'i nga rgyal} अस्मिमानः, ५ {mngon pa'i nga rgyal} अभिमानः, ६ {cung zad snyam pa'i nga rgyal} ऊनमानः, ७ {log pa'i nga rgyal} मिथ्यामानः अभि.भा.२३२क/७८२.
- nga rgyal khengs pa
- = {nga rgyal gyis khengs pa/}
- nga rgyal gyi rgya mtsho
- मानार्णवः — {nga rgyal gyi rgya mtshor lhung ba} मानार्णवपतितः अ.श.७८क/६८.
- nga rgyal gyi rgya mtshor lhung ba
- वि. मानार्णवपतितः — मया हि…मानार्णवपतितो मानस्तब्धो माणवः…तारितः अ.श.७८क/६८.
- nga rgyal gyi rgyal mtshan
- मानध्वजः — {nga rgyal gyi rgyal mtshan bsnyal ba} पातितमानध्वजः ल.वि.२०६ख/३१०.
- nga rgyal gyi rgyal mtshan bsnyal ba
- पातितमानध्वजः, बुद्धस्य नामपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… कामधातुसमतिक्रान्तत्वात् पातितमानध्वज इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३१०.
- nga rgyal gyi phra rgyas
- पा. मानानुशयः, अनुशयभेदः — त एते षडनुशयाः सूत्रे रागस्य द्विधा भेदं कृत्वा सप्तोक्ताः । कामरागानुशयः, प्रतिघानुशयः, भवरागानुशयः, मानानुशयः, अविद्यानुशयः, दृष्ट्यनुशयः, विचिकित्सानुशय इति अभि.भा.२२६ख/७६१.
- nga rgyal gyis khengs
- = {nga rgyal gyis khengs pa/}
- nga rgyal gyis khengs pa
- वि. मानस्तब्धः— {bram ze'i bu nga rgyal gyis khengs pa ni nga rgyal gyi rgya mtshor lhung ba las bsgral} मानार्णवपतितो मानस्तब्धो माणवः… तारितः अ.श.७८क/६८; इन्द्रियोपशमो नन्दे मानस्तब्धे च सन्नतिः क्षमित्वं चाङ्गुलीमाले कं न विस्मयमानयेत् श.बु.१२५.
- nga rgyal gyis bcom pa
- वि. मानहतः — तत्तेऽनभियुक्ता लाभसत्कारश्लोकगुरुका ज्ञात्यध्यवसिता मानहता लाभहतास्तपस्विनो विहन्यन्ते रा.प.२५६क/१५९.
- nga rgyal dgra
- मानरिपुः, मानवैरी — ये तं स्फुरन्तमपि मानरिपुं निहत्य कामं जने जयफलं प्रतिपादयन्ति बो.अ.७.५९; मानशत्रुः — ये सत्त्वा मानविजिता वराकास्ते न मानिनः । मानी शत्रुवशं नैति मानशत्रुवशाश्च ते बो.अ.७.
- nga rgyal can
- वि. अभिमानी — ते चैवमभिमानिनो भवन्ति अभि.स.भा.८३क/११३; आभिमानिकः — अपरिशुद्धसमाधयोऽपरे आभिमानिका भवन्ति अभि.स्फु.११९ख/८१६; अधिमानिकः — अधिमानिकः स भैषज्यराज श्रावकयानिकः पुद्गलो वेदितव्यः स.पु.८७ख/१४६; गर्वितः — देवदत्तः कुमारो गर्वितश्च मानी च ल.वि.७८ख/१०६; अभिमानप्राप्तः — अभिमानप्राप्ताश्च भिक्षवो महाप्रपातं प्रपतिष्यन्ति स.पु.१५ख/२५; मानी — ये सत्त्वा मानविजिता वराकास्ते न मानिनः । मानी शत्रुवशं नैति मानशत्रुवशाश्च ते बो.अ.७.५६; मानिनी — त्यक्ता न पुनरायान्ति मानिन्यो नृपसम्पदः अ.क.२९.३४; अहंकारवान् — अहंकारवानहंयुः अ.को.३.१.४८; अहंयुः मि.को. १२७ख ।
- nga rgyal bcom
- = {nga rgyal bcom pa/}
- nga rgyal bcom pa
- • वि. निहतमानः — बोधिसत्त्वः… निहतमानश्च भवति शि.स.३५क/३४; • पा. निहतमानता, धर्मालोकमुखविशेषः — निहतमानता धर्मालोकमुखं ज्ञानतापरिपूर्त्यै संवर्तते ल.वि.२०ख/२३; द्र— {nga rgyal bcom pa/}?
- nga rgyal nyid
- मानिता — {bdag nyid gcig pus bya 'o zhes/} {'di ni las kyi nga rgyal nyid} मयैवैकेन कर्तव्यमित्येषा कर्ममानिता बो.अ.७.४९.
- nga rgyal dang ldan
- = {nga rgyal dang ldan pa/}
- nga rgyal dang ldan pa
- वि. मानी — मानोऽस्यास्तीति मानी वि.प्र.९०क/३.३; मानवान् — न च मानवान् अपि च स्तब्ध आसि कपिंजलो विचरमाणः रा.प. २३८ख/१३५.
- nga rgyal bdo
- वि. मानोननतः — स्वल्पेऽपि तावद् अपकारिणि बद्धरोषा मानोन्नतास्तमनिहत्य न यान्ति निद्राम् बो.अ.४.३६.
- nga rgyal ldan
- = {nga rgyal dang ldan pa/}
- nga rgyal spong
- मानजहः लो.को.५९३.
- nga rgyal spyad pa
- पा. मानचरितः, पुद्गलभेदः — तत्र चरितप्रभेदेन सप्तानां पुद्गलानां व्यवस्थानम्… यो मानोन्मदः स मानचरितः श्रा.भू./१८४; द्र— {nga rgyal spyod pa/}
- nga rgyal spyod
- = {nga rgyal spyod pa/}
- nga rgyal spyod pa
- पा. मानचरितः, विनेयसत्त्वभेदः — स्यादेकविधो विनेयः सर्वसत्त्वा विनेया इति कृत्वा… पञ्चविधः, रागचरितो द्वेषचरितो मोहचरितो मानचरितो वितर्कचरितश्च बो.भू.१५५क/२००; द्र— {nga rgyal spyad pa/}
- nga rgyal phra
- = {nga rgyal phra ba/}
- nga rgyal phra ba
- पा. सूक्ष्ममाना, धर्मपर्येष्टिभेदः — त्रयोदशविधा पर्येष्टिः… बहुमानाधिमुक्तिचर्याभूमौ । सूक्ष्ममाना सप्तसु । निर्माणा शेषासु सू.अ.१७९ख/७४.
- nga rgyal ma
- ना. मानिनी, जम्भकस्य मुद्रा — इदानीं क्रोधराजानां समरसत्वमुच्यते । पूर्वद्वारे प्रचण्डस्तु असिधृगतिबलः स्तम्भकी तस्य मुद्रा । सव्यद्वारे जम्भकश्च मा(नि)नी मुद्रा वि.प्र.५०ख/४.५७; अपि च भुवितले क्रोधजानां तथेच्छा । अत्र सन्तापेच्छा अतिनीलाजन्या… मृदुवचनेच्छा मानिनीजन्या वि.प्र.४५ख/४.४५.
- nga rgyal ma mchis pa
- वि. निहतमानः — निहतमानानां वयं भगवंश्छिन्नविषाणवृषभोपमानां बोधिसत्त्वानाम् सु.प.२२क/२.
- nga rgyal mang
- = {nga rgyal mang ba/}
- nga rgyal mang ba
- पा. बहुमाना, धर्मपर्येष्टिभेदः — त्रयोदशविधा पर्येष्टिः… बहुमानाधिमुक्तिचर्याभूमौ । सूक्ष्ममाना सप्तसु । निर्माणा शेषासु सू.अ.१७९ख/७४.
- nga rgyal mi gcags
- नाभिमन्तव्यम् — {skye bo rnal 'byor mthar phyin pas/} {nga rgyal mi gcag tho mi brtsams} जन्तवो नाभिमन्तव्या न विहेठ्या योगपारगैः हे.त.२९ख/९८.
- nga rgyal med
- = {nga rgyal med pa/}
- nga rgyal med pa
- • वि. १. निर्मानः — यथा यथा समुच्छ्रयविशेषमधिगच्छति तथा तथा निर्मानतरो भवति सत्त्वानामन्तिके बो.भू.२६ख/२८; विगतमानः — विगतमानं तेन वीर्यारम्भेणानुन्नमनात् बो.भू.१०८क/१३९ २. निर्माणा, धर्मपर्येष्टिभेदः — त्रयोदशविधा पर्येष्टिः… बहुमानाधिमुक्तिचर्याभूमौ । सूक्ष्ममाना सप्तसु । निर्माणा शेषासु सू.अ.१७९ख/७४; • सं. = {nga rgyal med pa nyid} निर्मानता — तत्र कतमा मुदिता ? यावद्धर्मानुस्मरणात् प्रीतिः प्रसादः… निर्मानता शि.स.१०३क/१०२.
- nga rgyal med pa nyid
- पा. निर्मानता — सेवावस्तु… त्रिविधं निमित्तम्, आज्ञातुकामता कालज्ञता निर्मानता च सू.अ.२१२ख/११७.
- nga rgyal med pa'i snang ba'i de kho na
- पा. निरमिमानदृश्यतत्त्वम्, दृश्यतत्त्वभेदः— समासतो द्विविधं तत्त्वम् । आदर्शतत्त्वम्, दृश्यतत्त्वञ्च… दृश्यतत्त्वं नवविधम् । निरभिमानदृश्यतत्त्वम्, अविपर्यासदृश्यतत्त्वम्… आत्मग्राहवस्तुसर्वाऽभिसन्धिप्रवेशदृश्यतत्त्वञ्च म.भा. १५ख/३.२२.
- nga rgyal 'dzin pa
- वि. मानग्राही लो.को.५९४.
- nga rgyal las kyang nga rgyal
- मानातिमानः, सप्तविधमानेषु एकः — श्रेयसः कुलविज्ञानवित्तैरहमेव श्रेयान् कुलविज्ञानवित्तैरिति या चित्तस्योन्नतिरयं मानातिमानः त्रि.भा.१५८क/६२.
- nga rgyal shas che
- = {nga rgyal shas che ba/}
- nga rgyal shas che ba
- पा. उन्मदमानः, पुद्गलभेदः — पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… मृद्विन्द्रियः, तीक्ष्णेन्द्रियः, उन्मदरागः, उन्मदद्वेषः, उन्मदमोहः, उन्मदमानः… उभयतोभागविमुक्तश्चेति श्रा.भू./१६९; मानोन्मदः श्रा.भू.१७१.
- nga rgyal shas che ba'i bsam gtan pa
- पा. मानोत्तरध्यायी, ध्यायिभेदः — त्रयो ध्यायिनः । तृष्णादृष्टिमानोत्तरध्यायिनः अभि.स्फु.१०९क/७९६.
- nga sgrogs pa
- अहमहमिका मि.को.४९क ।
- nga brgyad
- = {lnga bcu nga brgyad} अष्टापञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२६.
- nga lnga
- = {lnga bcu rtsa lnga} पञ्चपञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२३.
- nga can
- वि. = {nga rgyal can} मानी — लाभी ह्यलाभी धीसंस्थितश्च बोद्धानुबोद्धा प्रतिदेशकश्च । निर्जल्पबुद्धिर्हतमानमानी ह्यपक्वसम्पक्वमतिश्च धीमान् सू.अ.२५०क/१६७.
- nga gcig
- = {lnga bcu nga gcig} एकपञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८११९.
- nga bcom
- वि. हतमानः— लाभी ह्यलाभी धीसंस्थितश्च बोद्धानुबोद्धा प्रतिदेशकश्च । निर्जल्पबुद्धिर्हतमानमानी ह्यपक्वसम्पक्वमतिश्च धीमान् सू.अ.२५०क/१६७; हतमानी — मानी हतमानीति हीनप्रणीतम् सू.अ.२५०क/१६७; द्र— {nga rgyal bcom pa/}
- nga bcom pa
- = {nga bcom/}
- nga nyid
- स्वयम् — स्थापयिष्याम्यहं धर्मे स्वयमेत्य शिखण्डिनम् अ.क.४०.८१; अहं स्वयमेव — गृहपते अहं स्वयमेव तं भगवन्तमभ्यर्चयिष्ये अ.श.२२क/१८.
- nga gnyis
- = {lnga bcu nga gnyis} द्वापञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२०.
- nga snyam shes
- अहम्प्रत्ययः — नाहम्प्रत्ययो भ्रान्तिः इष्टश्चेत् त.स.१२क/१४०.
- nga drug
- = {lnga bcu nga drug} षट्पञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२४.
- nga bdun
- = {lnga bcu nga bdun} सप्तपञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२५.
- nga ba
- १. [1] उ.स. दुर् — {dri nga ba} दुर्गन्धः शि.स. ५१क/४९; दौर्गन्ध्यम् बो.अ.८.६६; • वि. पूतिः — {dri nga ba} पूतिगन्धः अ.क.१०.९३; आमः — {dri nga ba med pa} निरामगन्धः म.व्यु.६७८४; {dri nga can} आमगन्धिकः शि.स.५१क/४८ २. वैषम्यादिबोधकः — {lta ba ngan pa'i dra ba nyam nga bar zhugs pa} कुदृष्टिविषमजालानुप्राप्ताः शि.स.१५८ख/१५१; {'brog dgon nyam nga ba} कृच्छ्रकान्तारः अ.क.३५.२६; {nyam nga ba'i yid} दौर्मनस्यम् द.भू.१९८ख/२०; द्र— {nyam nga ba/} {ya nga ba/}
- nga med
- •वि. = {nga rgyal med pa} निर्मानः, विगतमानः — निर्माणमिव निर्मानं धारयाम्येष मानसम् बो. अ.५.५७ २. अममम्, संख्याविशेषः म.व्यु.७९२४; अममः म.व्यु.७७९५.
- nga med pa
- = {nga med/}
- nga 'dzin
- ना. = {nga las nu} मान्धाता, नृपः — अहम् एव च तेन कालेन तेन समयेन राजा मान्धाता ल.अ.१११क/५७.
- nga zhes pa
- अहंकृतिः — व्यतीताहंकृतिर्ग्राह्यो ज्ञाताऽद्याप्यनुवर्त्तते त.स.१०ख/१२५.
- nga bzhi
- = {lnga bcu nga bzhi} चतुःपञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२२.
- nga yi
- = {nga'i/}
- nga yi ba med pa
- = {nga'i ba med pa/}
- nga yig
- ङकारः, ङवर्णः — वामकनिष्ठाधः पर्वसन्धौ ह्रस्वाकाशादिमात्राभिन्नो ङकारः वि.प्र.२५६ख/२. ६७.
- nga yir bya ba med pa
- वि. अममः — यथेमे धूपवृक्षा वा गन्धवृक्षा वा रत्नवृक्षा वा कल्पवृक्षा वा अममा अपरिग्रहास्तानपि… बुद्धबोधिसत्त्वेभ्यो निर्यातयति शि.स.१५९ख/१५३.
- nga yir 'dzin pa
- ममकारः — अहंकारममकाराभिनिविष्टाः र.वि.११२ख/७४; अभि.स्फु.९९ख/७७८.
- nga ru 'dzin
- = {ngar 'dzin pa/}
- nga ro
- नादः — तद्यथा कुलपुत्र सिंहस्य मृगराजस्य नादेन अचिरजाताः सिंहपोताः पुष्यन्ति, सर्वमृगाश्च विलयं गच्छन्ति ग.व्यू.३१८क/४०२; निर्नादः — {glu blangs pa'i nga ro} सङ्गीतिनिर्नादः ग.व्यू.३८४क/९२; {nga ro 'byin pa} निर्नादी ग.व्यू.३०९ख/३१; निर्घोषः — अनावरणस्वरमण्डलमधुरनिर्घोषगर्भेण द.भू.१६७ख/१; स्वरः — {snying rje'i nga ro} करुणस्वरः अ.क.१०८. ११५; रवः — {nyam thag nga ro} आर्तरवम् बो.अ.२.५१; गर्जितम् — {glang po che'i nga ro dang 'brug gi sgra dang ldan pa} गजगर्जितजीमूतघोषः म.व्यु.३१९.
- nga ro sgyur ba
- निगमः, शास्त्रभेदः — एवं लङ्घिते… निर्घण्टे निगमे पुराणे… गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.
- nga ro sgrogs pa
- क्ष्वेडा, परसैन्यत्रासार्थं कृतः सिंहनादः मि.को.४५ख ।
- nga ro bde ba
- सुवचाः लो.को.५९५.
- nga ro 'don
- = {nga ro 'don pa/}
- nga ro 'don pa
- निनादितम् — श्वभिः शृगालैश्च निनादितं च स.पु.३४क/५६.
- nga ro dpag med
- अमितस्वरः लो.को.५९५.
- nga ro 'byin
- = {nga ro 'byin pa/}
- nga ro 'byin pa
- वि. निर्नादी — सर्वबुद्धक्षेत्रघोषस्वरशब्दनिर्नादिनाम् ग.व्यू.३०९ख/३१.
- nga ro rtsub
- = {nga ro rtsub pa/}
- nga ro rtsub pa
- घर्घरः, शब्दविशेषः — उदात्तघर्घरादिभेदो हि इकारादिष्वपि तदनन्ततानिबन्धनमस्त्येव प्र.अ.१९५ख/२१०; घर्घरत्वम् — प्रत्यभिज्ञानादेकत्वं घर्घरत्वादिभेदेऽपि विद्यत इति समानं कर्कादिषु प्र.अ.१९५ख/२१०.
- nga la nu
- = {nga las nu/}
- nga las nu
- १. मां धायतु — {nga las nu/} {nga las nu zhes smras pas nga las nu zhes bya bar grags so} मां धायतु मां धायत्विति… मान्धातेति च संज्ञा संवृत्ता वि.व.१५६ख/१.४५; • ना. मान्धाता, संस्वेदजः नृपः — उपोषधस्य किल राज्ञो मूर्ध्नि पिटको जातः, तस्य … परिपाकान्वयात् दारको जातः । सोऽयं मान्धाता इति संस्वेदजो भवति अभि.स्फु.१६९.४/४०२; {rgyal po nga las nu} राजा मान्धाता वि.व.१७९क/१.६०; {'khor lo sgyur skye gnas skyes min nga las nu}… {byung} चक्रवर्त्ती… मान्धाताऽभूदयोनिजः अ.क.२६.१२.
- nga las gzhon nu
- ना. = {nga las nu} मान्धाता, संस्वेदजः नृपः— यथा मान्धातुरन्तराभविकानां चेति कर्मजाया ऋद्धेरेतदुदाहरणमुच्यते अभि.स्फु.२८२ख/११२१.
- nga shes
- अहम्प्रत्ययः — निरालम्बनता चैवमहङ्कारे यदा स्थिता । तन्नाहम्प्रत्ययग्राह्ये ज्ञाता कश्चन विद्यते त.स.१२क/१४१.
- nga gsum
- = {lnga bcu nga gsum} त्रिपञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८१२१.
- ngag
- १. वाक् — रत्नत्रयेऽपकारो यो मातापितृषु वा मया… कायवाग्बुद्धिभिः कृतः बो.अ.२.३०; वाक्यम् — {ngag gi don} वाक्यार्थः त.प.५४क/५५९; न्यायवादिनमित्यादि वाक्यमुपन्यस्तवान् वा.टी.५१क/३; वचनम् — यदि विपर्यासान्नियोगपरादपि वचनान्न प्रवर्त्तते प्र.अ.५-३/८; भारती— सभा भवद्भिर्भात्येषा भारतीव सुभाषितैः अ.क.५३.९; वाणी; गौः मि.को. ८६ख; गौर्गौः कामदुघा सम्यक् प्रयुक्ता स्मर्यते बुधैः का.आ.१.६; उपदेशः — वैद्योपदेशाच्चलतः कुतोऽस्ति भैषज्यसाध्यस्य निरामयत्वम् बो.अ.४.४८; आलापः — {ngag kyal pa} सम्भिन्नालापः त.प.३२५ख/११२०; प्रलापः — {ngag kyal pa} सम्भिन्नप्रलापः त.प.३१४ख/१०९६; • पा. वाक् [1] कर्मेन्द्रियभेदः — पञ्च कर्मेन्द्रियाणि वाक्पाणिपादपायूपस्थाः त.प.१४७क/२१ [2] कर्मभेदः — {ngag gi las} वाक्कर्म अ.श.१३७ख/१२७ [3] विज्ञप्तिभेदः — {lus dang ngag gi rnam par rig byed} कायवाग्विज्ञप्तिः प्र.अ. २१६-२/४६७ {iv} संवरभेदः — कथं तदभावे तत्संवरौ कायवाक्संवरौ भविष्यतः अभि.स्फु.२८६ख/११३१ [5] बिन्दुभेदः— {gsang bar ngag gi thig le} गुह्ये वाग्बिन्दुः वि.प्र.२७७क/२.१०६ ३. वद्यता — {ngag snyan pa} प्रियवद्यता द.भू.१९३क/१८.
- ngag kyal
- = {ngag kyal pa/}
- ngag kyal pa
- पा. = {ngag 'akyal ba} सम्भिन्नप्रलापः, अकुशलकर्मभेदः— प्राणातिपातादत्तादानकाममिथ्याचारमृषावादपैशुन्यपारुष्यासम्भिन्नप्रलापाभिध्याव्यापादमिथ्यादृष्ट्यो दशाकुशलाः त.प.३१४ख/१०९६; सम्भिन्नालापः — सम्भिन्नालापः गीताद्युपदेशः त.प.३२५ख/११२०.
- ngag 'akyal
- = {ngag 'akyal ba/}
- ngag 'akyal ba
- पा. = {ngag kyal pa} सम्भिन्नालापः, दशाकुशलकर्मेषु एकम् — सम्भिन्नालापहिंसादिकुत्सितार्थविवर्जिताः त.स.१३१ख/१११९; सम्भिन्नप्रलापः — {ngag 'khyal ba spong ba} सम्भिन्नप्रलापात् प्रतिविरतिः म.व्यु.१६९४.
- ngag 'khyal ba spong ba
- पा. सम्भिन्नप्रलापात् प्रतिविरतिः, दशकुशलकर्मेषु एकम् म.व्यु.१६९४.
- ngag gi skyon rnam par 'jig pas nam mkha' ltar gyur pa
- पा. वाक्कलिविध्वंसनगगनकल्पः, समाधिविशेषः — {ngag gi skyon rnam par 'jig pas nam mkha' ltar gyur pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} वाक्कलिविध्वंसनगगनकल्पो नाम समाधिः म.व्यु.६२२.।ना. = {'jam dpal} वाग्राजः, मञ्जुश्रीः — {'phags pa 'jam dpal ngag gi rgyal po} आर्यवाग्राजमञ्जुश्रीः क.त.३४४२; {ngag gi rgyal po'i sgrub thabs} वाग्राजसाधनम् क.त.३४४८.
- ngag gi nyes pa spyod pa
- पा. वाग्दुश्चरितम् — {ngag gi nyes pa spyod pa bzhi} चत्वारि वाग्दुश्चरितानि म.व्यु.१६८३; द्र— {ngag gi nyes par spyod pa/} {ngag gis ngan du spyod pa/}
- ngag gi nyes par spyod pa
- पा. वाग्दुश्चरितम् — इमे चान्ये च आदीनवा मात्सर्ये वाग्दुश्चरिते चेति ज्ञात्वा मात्सर्यस्य वाग्दुश्चरितस्य च प्रहाणाय व्यायन्तव्यम् अ.श.१२९ख/११९; द्र— {ngag gi nyes pa spyod pa/} {ngag gis ngan du spyod pa/}
- ngag gi thig le
- पा. वाग्बिन्दुः, बिन्दुभेदः — नाभौ कायबिन्दुधर्मम्… गुह्ये वाग्बिन्दुधर्मं… मणौ चित्तबिन्दुधर्मं त्यजति वि.प्र.२७७क/२.१०६.
- ngag gi don
- = {ngag don/}
- ngag gi bdag po
- = {ngag dbang} वाक्पतिः, वागीशः — {ngag dbang ngag gi bdag po mtshungs} वागीशो वाक्पतिः समौ अ.को.३.१.३३.
- ngag gi 'dab ma
- = {lce} रसना, जिह्वा श.को.३४७; छो.को.२०२.
- ngag gi sdom
- पा. वाक्संवरः — कथं तदभावे तत्संवरौ कायवाक्संवरौ भविष्यतः अभि.स्फु.२८६ख/११३१.
- ngag gi gnas ngan len
- वाग्वैगुण्यम् — कायवाग्बुद्धिवैगुण्यं मार्गोक्त्यपटुतापि वा प्र.वा.१.१४४; वाग्वैगुण्यं मानाभावेऽपि वृषलीवादादि म.वृ.५२.
- ngag gi rnam par rig byed
- पा. वाग्विज्ञप्तिः, वाग्ध्वनिः — वाग्विज्ञप्तिस्तु वाग्ध्वनिः अभि.को.४.३; वाक्स्वभावो यः शब्दः सैव वाग्विज्ञप्तिः अभि.भा./५७८.
- ngag gi spyod yul
- वाग्गोचरः — {ngag gi lam 'das spyod yul} वाक्पथातीतगोचरम् हे.त.१०ख/३०.
- ngag gi dbang po
- १. = {ngag dbang} वागीशः, वाक्पतिः — {ngag gi dbang pos mchod gyur pa/} {phul byung zhes bya brjod pa 'di} वागीशमहितामुक्तिमिमामतिशयाह्वयाम् का.आ. २.२१७; • पा. वागिन्द्रियम्, कर्मेन्द्रियभेदः — इह वागिन्द्रियं वायुधातोर्भवति, पाणीन्द्रियं तेजोधातोः वि.प्र.२२९ख/२.२३.
- ngag gi dbang phyug
- ना. १. वागीशः, स्थविरः — स्थविरानन्देनार्यवागीशमधिकृत्योक्तम् अभि.भा.२२४ -४/७८१; अभि.स्फु.१०१क/७८१; द्र— {ngag dbang} 2. = {'jam pa'i dbyangs} वागीश्वरः, मञ्जुश्रीः — {'phags pa ngag gi dbang phyug la bstod pa} आर्यवागीश्वरस्तोत्रम् क.त.२७०८.
- ngag gi dbang phyug grags pa
- ना. वागीश्वरकीर्तिः, आचार्यः बु.अ.२०६.
- ngag gi dbang phyug ma
- ना. वागीश्वरी, पत्रदेवी — ततो ब्राह्मण्याः पूर्वपत्रादौ सावित्री, पद्मनेत्रा, जलजवती, वृद्धिः, वागीश्वरी, गायत्री, विद्युत्, स्मृतिः वि.प्र.४१ख/४.३२; योगिनी वि.प्र.१३२ख/३.६४.
- ngag gi tshig
- = {ngag gam tshig} वाक् म.व्यु.४५७०.
- ngag gi mtshon cha
- = {lha} गीर्बाणः, देवता छो.को.२०२/रा.को.२.३३२.
- ngag gi rang bzhin
- पा. वाङ्मयम् — {ngag gi rang bzhin de dag khyang /} {legs sbyar de bzhin rang bzhin dang /} {zur chag 'dres pa zhes bya ba/} {rnam pa bzhi ru mkhas pas gsungs} तदेतद्वाङ्मयम्भूयः संस्कृतम्प्राकृतन्तथा । अपभ्रंशश्च मिश्रञ्चेत्याहुराप्ताश्चतुर्विधम् का.आ. १.३२.
- ngag gi lam
- वाक्पथः — {ngag gi lam 'das spyod yul} वाक्पथातीतगोचरम् हे.त.१०ख/३०.
- ngag gi lam 'das spyod yul
- वि. वाक्पथातीतगोचरम् — इदं ज्ञानं वाक्पथातीतगोचरम् हे.त.१०ख/३०.
- ngag gi las
- वाक्कर्म — तेन प्रदुष्टचित्तेन खरं वाक्कर्म निश्चारितम् अ.श.१३७ख/१२७; {ngag gi las yongs su dag pa} वाक्कर्मपरिशुद्धिः ल.वि.२१४क/३१६.
- ngag gi las kyi mtha'
- वाक्कर्मान्तः — यथा समात्तेषु शिक्षापदेषु अविपन्नकायकर्मान्तश्च भवत्यविपन्नवाक्कर्मान्तश्च श्रा.भू./३७.
- ngag gi las thams cad ye shes kyi sngon du 'gro zhing ye shes kyi rjes su 'brang ba
- सर्ववाक्कर्मज्ञानपूर्वंगमंज्ञानानुपरिवर्ति म.व्यु.१४९.
- ngag gi las yongs su dag pa
- पा. वाक्(कर्म)परिशुद्धिः — सोऽष्टौ वाक्(कर्म)परिशुद्धीः प्रतिलप्स्यते … तद्यथा, यथावादितथाकारितां सत्यानुपरिवर्तिवाक्कर्मपरिशुद्ध्या… बुद्धस्वरतां सर्वसत्त्वेन्द्रियपरितोषणतया ल.वि.२१४क/३१६.
- ngag gi legs par spyod pa
- = {ngag gis legs par spyod pa/}
- ngag gi longs spyod la ltos pa med pa
- पा. वाग्भोगनिरपेक्षता, वाक्संयमः — कायभोगनिरपेक्षता वाग्भोगनिरपेक्षता चित्तभोगनिरपेक्षता च्यवनसुखभोगनिरपेक्षता वि.प्र.६४ख/४.११३.
- ngag gi gsal ba
- = {ngag gsal ba/}
- ngag gi lha
- १. = {dbyangs can ma} वाग्देवता, सरस्वती छो.को.२०२/रा.को.४.३१९ २. = {'jam pa'i dbyangs} छो.को.२०२.
- ngag gi lha mo
- = {ngag gi lha/}
- ngag gis ngan du spyod pa
- पा. वाग्दुश्चरितम्, अकुशलकर्मभेदः — ये भवन्तः सत्त्वाः कायदुश्चरितेन समन्वागता वाग्दुश्चरितेन समन्वागता मनोदुश्चरितेन समन्वागताः द.भू.२००क/२२; द्र— {ngag gi nyes par spyod pa/}
- ngag gis ngan du spyod pa dang ldan pa
- वि. वाग्दुश्चरितेन समन्वागतः — ये भवन्तः सत्त्वाः कायदुश्चरितेन समन्वागता वाग्दुश्चरितेन समन्वागता मनोदुश्चरितेन समन्वागताः द.भू.२००क/२२.
- ngag gis legs par spyod pa
- पा. वाक्सुचरितम्, कुशलकर्मभेदः — कायसुचरितेन समन्वागता वाक्सुचरितेन समन्वागता मनःसुचरितेन समन्वागताः द.भू.२००क/२२; {ngag gi legs par spyod pa bzhi} चत्वारि वाक्सुचरितानि म.व्यु.१६९०.
- ngag gis legs par spyod pa dang ldan pa
- वि. वाक्सुचरितेन समन्वागतः — कायसुचरितेन समन्वागता वाक्सुचरितेन समन्वागता मनःसुचरितेन समन्वागताः द.भू.२००क/२२.
- ngag sgra
- वाग्ध्वनिः — वाग्विज्ञप्तिस्तु वाग्ध्वनिः अभि.को. ४.३.
- ngag sgrub pa'i thabs
- वाक्साधनम् क.त.३१८२.
- ngag ngan pa
- वि. वाचालः मि.को.८२ख ।
- ngag bcad pa
- मौनव्रतम् श.को.३४७.
- ngag 'chal
- = {ngag 'khyal ba/}
- ngag 'jug par byed
- क्रि. वाचं प्रवर्तयन्ति — निर्माणमधिष्ठायावस्थानकामतया अन्येन चित्तेन वाचं प्रवर्तयन्ति अभि.भा.६४क/१११९.
- ngag snyan
- = {ngag snyan pa/}
- ngag snyan pa
- पा. प्रियवद्यता, संग्रहवस्तुभेदः — तस्य चतुर्भ्यः संग्रहवस्तुभ्यः प्रियवद्यता अतिरिक्ततमा भवति द.भू.१९३क/१८.
- ngag don
- = {ngag gi don} वाक्यार्थः — {ngag don dpe} वाक्यार्थोपमा का.आ.२.४३; द्विविधो हि वाक्यार्थः … यदुत संसर्गः भेदश्च त.प.५४क/५५९.
- ngag don dpe
- पा. वाक्यार्थोपमा, उपमाभेदः — वाक्यार्थेनैव वाक्यार्थः कोपि यद्युपमीयते । एकानेकेवशब्दत्वात् सा वाक्यार्थोपमा द्विधा का.आ. २.४३.
- ngag 'dab
- = {ngag gi 'dab ma/}
- ngag ldan
- वाग्मी, वक्ता श.को.३४७.
- ngag sdom
- = {ngag gi sdom pa/}
- ngag rnam par dag pa
- वाग्विशुद्धिः लो.को.५९६.
- ngag rnam rig byed
- = {ngag gi rnam par rig byed/}
- ngag dbang
- वागीशः १. = {ngag gi bdag po} वाक्पतिः — {ngag dbang ngag gi bdag po mtshungs} वागीशो वाक्पतिः समौ अ.को.३.१.३३; • ना. स्थविरः — अथ स्थविरस्थविरा भिक्षवः आयुष्मन्तं वागीशमिदमवोचन् … वागीशः स्थविरोऽप्येवं भिक्षुसङ्घाग्रतः स्थितः । व्याकरोति स्वकं कर्म वि.व.२८९क/१.११०.
- ngag dbang grags
- = {ngag gi dbang phyug grags pa/}
- ngag dbang lha mo
- = {dbyangs can ma} वागीश्वरी, सरस्वती छो.को.२०२/रा.को.४.३१९.
- ngag mi ldan
- मूकः श्री.को.१६४ख ।
- ngag mi ldan pa
- = {ngag mi ldan/}
- ngag smad pa
- वि. वाचाटः मि.को.८२ख ।
- ngag tsam
- वाङ्मात्रम् — इतीदमपि वाङ्मात्रमहेतुकम् उदाहृतम् त.स.१२६ख/१०८९.
- ngag rtsub po
- पा. पारुष्यम्, वाग्दोषः — तत्रानार्याः शब्दाः । ये सत्त्वानां मृषावादपैशुन्यपारुष्यसम्भिन्नप्रलापशब्दाः बो.भू.४१क/४८; द्र— {ngag rtsub mo/}
- ngag rtsub mo
- पा. पारुष्यम्, वाग्दोषः — प्रियवादी बोधिसत्त्वो दृष्टे धर्मे चतुर्विधं वाग्दोषं विजहाति मृषावादं पैशुन्यं पारुष्यं सम्भिन्नप्रलापञ्च बो.भू.१५९क/२०९; द्र— {ngag rtsub po/}
- ngag rdzogs
- = {ngag rdzogs pa/}
- ngag rdzogs pa
- वाग्निष्पत्तिः — एवं जातकस्य वाग्निष्पत्तिः द्वितीया वि.प्र.६२क/४.१०९.
- ngag yongs su dag pa
- वाक्परिशुद्धिः — नाहं राष्ट्रपाल वचनप्रतिज्ञस्य बोधिमिति वदामि… न कुलाध्यवसितस्य वाक्परिशुद्धिं वदामि रा.प.२४३क/१४१.
- ngag rig
- वाग्वित् — इत्येवमादि सौभाग्यं न जहात्येव जातुचित् । अस्ति च क्वचिदुद्वेगः प्रयोगे वाग्विदां यथा का.आ.२.५४.
- ngag gsal ba
- पा. = {ngag gi gsal ba} वाक्यस्फोटः — शब्दः… पदस्फोटात्मको वाक्यस्फोटात्मकश्च वैयाकरणैरिष्टः त.प.१६०ख/७७५; वैभाषिका हि केचित् पदकार्याभिधानेन वाक्यस्फोटमनित्यत्वात् जन्यं प्रतिपन्नाः त.प.२०४ख/८७७.
- ngag gsal ba'i bdag nyid
- वि. वाक्यस्फोटात्मकः — शब्दः… पदस्फोटात्मको वाक्यस्फोटात्मकश्च वैयाकरणैरिष्टः त.प.१६०ख/७७५.
- ngang
- १. = {rang bzhin} स्वभावः — {gzi brjid che yang bzod cing des pa'i ngang} तेजस्व्यपि क्षान्तिसुखस्वभावः जा.मा.९२/५५; भावः — {rang gi ngang du gyur} स्वभावभूतः जा.मा.३२४/१८९ २. रसः — {rang gi ngang gis 'bad pa med par} स्वरसेन अयत्नेन त.प.१०९क/६६८; {rang gi ngang gis 'jug pa} स्वरसवाही प्र.अ. ८९क/१०६; स्वरसः — {ngang gi btang snyoms} स्वरसाध्युपेक्षणम् र.वि.३.१४ ३. = {ngang pa/}
- ngang skya
- धार्तराष्ट्रः, पक्षिविशेषः म.व्यु.४८८२; कृष्णवर्णचञ्चुचरणयुते श्वेतवर्णे हंसभेदे वा.को.३८८९; रा.को.२.७९६.
- ngang khyu
- = {ngang pa'i tshogs pa} हंसमाला, हंससमूहः छो.को. २०२/रा.को.५.५००.
- ngang gi btang snyoms
- स्वरसाध्युपेक्षणम् — संज्ञा न स्वरसाध्युपेक्षणमृषेर्हानिर्न च च्छन्दतः । वीर्याच्च स्मृतितो विशुद्धविमलप्रज्ञाविमुक्तेः सदा र.वि.३.१४.
- ngang gis 'byung
- = {ngang gis 'byung ba/}
- ngang gis 'byung ba
- वि. वाही — {lam ngang gis 'byung ba} वाहिमार्गः अभि.स्फु.१८९ख/९४९; द्र— {ngang gis 'byung ba ma yin pa/}
- ngang gis 'byung ba ma yin pa
- वि. अवाही — अभियुक्तावाहिमार्गत्वात् अभि.भा.२२ख/९४९; अभियुक्तावाहिमार्गत्वादिति अभियुक्तत्वात्, अवाहिमार्गत्वाच्च तस्य योगिनः अभि.स्फु.१८९ख/९४९.
- ngang gyur
- सात्म्यम् — {dben pa'i bde ba ngang gyur} विवेकसुखसात्म्यः श.बु.६०.
- ngang can
- = {ngang pa can/}
- ngang 'jam
- = {'jam pa'i rang bzhin} सौरत्यम् — {rtsub pa ngang 'jam bgyis pa}… {gang} यत्सौरत्यं गतास्तीक्ष्णाः श.बु.१२४.
- ngang brtan
- दृढत्वम् — {de ni sems kyi ngang brtan dang /} {sdar ma'i tshul las gyur pa yin} तच्चित्तस्य दृढत्वेन कातरत्वेन चागतम् बो.अ.६.१८.
- ngang pa
- १. हंसः, पक्षिविशेषः — एवं भावितसन्तानाः परदुःखसमप्रियाः । अवीचिमवगाहन्ते हंसाः पद्मवनं यथा बो.अ.८.१०७; हंसास्तु श्वेतगरुतश्चक्राङ्गा मानसौकसः अ.को.२.५.२३; कलकण्ठः श्री.को. १८०क २. कर्कः, शुक्लाश्वः — {ngang pa ni rta dkar po'o} कर्कः शुक्लोऽश्वः त.प.८क/४६१; प्र.अ.१९५ख/२०९; द्र. {rta ngang pa/} 3. = {dkar ser mi gsal ba} पाण्डुः, वर्णभेदः मि.को.१४क; {mdog li hang} बो.को.६४४.
- ngang pa rgyus pa
- हंसपंक्तिः — एवं प्रव्याहृतमात्रे तानि पुष्पाणि हंसपंक्तिरिवाकाशे जेतवनाभिमुखं संप्रस्थितानि अ.श.२७ख/२३.
- ngang pa can
- = {rkang rgyan} हंसकः, पादकटकः — हंसकः पादकटकः अ.को.२.६.११०.
- ngang pa nyid
- कर्कता — न खलु कर्कताऽश्वस्य गोः युक्ता प्र.अ.१०५ख/११३.
- ngang pa'i rkang pa
- = {dngul chu} हंसपादम्, पारदः छो.को. २०३/मो.को.१२८६.
- ngang pa'i khyu
- = {ngang khyu/}
- ngang pa'i rgyal po
- राजहंसः, पक्षिविशेषः — कूजितं राजहंसानां वर्द्धते मदमञ्जुलं । क्षीयते च मयूराणां रुतमुत्क्रान्तसौष्ठवम् का.आ.२.३३१; {ngang pa'i rgyal po'i phrug gu} राजहंसशिशुः त.स.१२५क/१०८१; हंसराजः — ततः सुप्रभा दारिका तैरुपक्रम्यमाणा विततपक्ष इव हंसराजो गगनतलमभ्युद्गम्य विचित्राणि प्रातिहार्याणि दशर्यितुमारब्धा अ.श.१९०ख/१७६; हंसः (?) — {ngang pa'i rgyal po ngang pa'i tshogs kyis bskor ba lta bu} हंस (?) इव हंसगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९.
- ngang pa'i rgyal po'i stabs
- पा. हंसराजगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — यासौ महापुरुषाणां गतिः अनुच्चलितगतिः… हंसराजगतिः… शिवविरजामलाभयनिर्वाणपुरगमनगतिः ल.वि.१३४क/१९९.
- ngang pa'i rgyal mo
- राजहंसी, राजहंसस्त्री — सा कामपद्माकरराजहंसी सपक्षपाता नवदर्शनेऽपि अ.क. १०८.२७.
- ngang pa'i stabs lta bu'i 'gros
- पा. हंसविक्रान्तगतिः, अनुव्यञ्जनभेदः — तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः… हंसविक्रान्तगतिश्च… श्रीवत्सस्वस्तिकनन्द्यावर्तवर्धमानसंस्थानकेशश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । इमानि तानि महाराज सर्वार्थसिद्धस्य कुमारस्याशीत्यनुव्यञ्जनानि ल.वि .५८क/७५; द्र— {ngang pa'i stabs su gshegs pa/}
- ngang pa'i stabs su gshegs pa
- पा. हंसविक्रान्तगामी, अनुव्यञ्जनभेदः म.व्यु.२८१; द्र— {ngang pa'i stabs lta bu'i 'gros/}
- ngang pa'i mdog ma
- ना. हंसवर्णा, पत्रदेवी — ततो लक्ष्म्याः पूर्वपत्रादौ श्रीश्वेता, चन्द्रलेखा, शशधरवदना, हंसवर्णा, धृतिः, पद्मेशा, तारनेत्रा, विमलशशधरा वि.प्र.४१ख/४.३३; योगिनी — भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि… हंसवर्णाया वु वि.प्र.१३२ख/३.६४.
- ngang pa'i tshogs
- हंसगणः, हंससमूहः — {ngang pa'i rgyal po ngang pa'i tshogs kyis bskor ba lta bu} हंस (?) इव हंसगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९; हंसयूथम् — हंसयूथस्याधिपतिः धृतराष्ट्रो नाम हंसराजो बभूव जा.मा. २३०/१३५.
- ngang pa'i tshogs kyis bskor ba
- वि. हंसगणपरिवृतः — {ngang pa'i rgyal po ngang pa'i tshogs kyis bskor ba lta bu} हंस (?) इव हंसगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९.
- ngang pa'i bzhon pa
- = {tshangs pa} हंसवाहनः, ब्रह्मा छो.को. २०३/रा.को.५.५००.
- ngang mo
- १. हंसी, हंसस्त्री — {ngang mo bzhin du zla ba dkar} हंसीव धवलश्चन्द्रः का.आ.२.५५; हंसा — हंसांसविक्षोभितपङ्कजानि जा.मा.१०५/६२; राजहंसी — सलिलनिधिगता रराज सा नौर्गतजलदे नभसीव राजहंसी जा.मा.१६९/९८; वरटा — हंसस्य योषिद् वरटा अ.को.२.५.२५ २. चक्रवाकी, चक्रवाकस्त्री — दूरीभूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् मे.दू. ३४८क/२.२२.
- ngang tshul
- १. शीलम् [1] = {rang bzhin} स्वभावः — तेषु विप्रवासो विप्रवसनमेव शीलं स्वभावो येषां ते तथोक्ताः बो.प.८ [2] = {tshul khrims} सद्वृत्तम् — {ngang tshul nyams pa'i bud med bzhin} शीलभ्रष्टेव वनिता अ.क.२४.५८; वृत्तम् — तैश्च सह तुल्यवृत्तसमाचारो भवति बो.भू.१८८क/२५०; • ना. शीलः, नृपः — शीलाह्वो नाम नृपतिः बुद्धानां शासने रतः । पुरीं वलभ्य संप्राप्तो धर्मराजा भविष्यति म.मू.३१२ख/४८८.
- ngang tshul ngan
- = {ngang tshul ngan pa/}
- ngang tshul ngan pa
- वि. दुःशीलः — अमी श्रमणाः शाक्यपुत्रीयाः सुरताः सुखसंवासा मम सब्रह्मचारिणो दुःशीला दुःखसंवासाः वि.व.१६७ख/२.९९; कुशीलः — {ngang tshul ngan pa'i lta ba} कुशीलदृष्टिः द.भू.१८९क/१६.
- ngang tshul ngan pa'i lta ba
- कुशीलदृष्टिः — सम्यग्दृष्टिः खलु पुनर्भवति सम्यक्पथगतः कौतुकमङ्गलनानाप्रकारकुशीलदृष्टिविगत ऋजुदृष्टिरशठोऽमायावी द.भू.१८९क/१६.
- ngang tshul can
- • उ.प. [1] शीलः — {rab zhi ngang tshul can} प्रशमशीलः अ.क.३.१०५ [2] जातीयः — अल्पाबाधता अरोगजातीयता महोत्साहता च प्रकृत्या बलसम्पत् द.भू.१९८क/२०; • ना. शीलवती, काचित् स्त्री — धनिको नाम… गृहपतिः… पत्नी धर्मसखी तस्य शीलवत्यभिधाभवत् अ.क.९०.४.
- ngang tshul bzang
- = {ngang tshul bzang ba/}
- ngang tshul bzang po
- ना. १. शीलभद्रः, आचार्यः म.व्यु.३५०६ २. स्वाचारः, श्रेष्ठिदारकः — तत्र सुधनः श्रेष्ठिदारकः सुव्रतेन च श्रेष्ठिदारकेण सार्धं सुशीलेन च स्वाचारेण च… एतत्प्रमुखैः पञ्चभिः श्रेष्ठिदारकशतैः परिवृतः ग.व्यू.३१८ख/३९.
- ngang tshul bzang ba
- सौशील्यम् — महद्यशः ख्यातिश्चास्य लोके प्रथिता भवति यदुत शौर्यं वा वीर्यं वा … सौशील्यं वा विचित्रशिल्पकर्मस्थानातिरेकतरतमकौशल्यं वा आरभ्य बो.भू.१८क/१९.
- ngad
- गन्धः — माल्यासवस्नानविलेपनानां सम्मोदगन्धाकुलितैर्द्विरेफैः जा.मा.३२६/१९०; {ngad ldang} गन्धो वाति श्रा.भू.२२क/५२.
- ngad ngad
- समुलः, संख्याविशेषः — {phun yol phun yol na ngad ngad do} मालुदुः मालुदूनां समुलः ग.व्यू.३ख/१०३.
- ngad ldang
- क्रि. गन्धमुद्वहति — अपूर्वं वा गन्धम् उद्वहति स.दु.१९५/१९४; गन्धो वाति — अस्ति तद्दानं यद्गन्धजातं यस्यानुवातमपि गन्धो वाति प्रतिवातमपि श्रा.भू.२२क/५२.
- ngad bzang
- = {dri zhim po} सुगन्धः छो.को.२०३/रा.को. ५.३६५.
- ngad bsung
- सुरभिः, सुगन्धः — पुष्पधूपचूर्णवासमाल्यासवस्नानानुलेपनामोदप्रसृतसुरभिगन्धि जा.मा.१४७/८५.
- ngan
- = {ngan pa/}
- ngan kyog
- = ग्. {yo sgyu} शाठ्यम् मि.को.१२८क ।
- ngan skyugs
- उच्चारः — यदपि कदाचित्कर्हिचिद् भोजनं लब्धं भवति, तदुच्चारं भवति, पूयशोणितं च शि.स.३७ख/३६; मीढः — {ngan skyugs snod} मीढघटः ल.वि.१०६क/१५३; आस्वादसंज्ञिनो गृद्धा मीढस्थाने यथा क्रिमिः शि.स.५०ख/४८.
- ngan skyugs snod
- मीढघटः — विवर्जिता सर्पशिरो यथा बुधैः विगर्हिता मीढघटो यथाशुचिः ल.वि.१०६क/१५३; = {ngan skyugs rdza ba/}
- ngan skyugs rdza ba
- मीढघटः — तान् वर्जयेन्मीढघटां यथैव य इच्छते बुध्यितुमग्रबोधिम् रा.प.२३६क/१३१; = {ngan skyugs snod/}
- ngan khyab
- = {yi dwags} प्रेतः छो.को.२०३/रा.को.३.३६९; बो.को.६४५.
- ngan 'gro
- • वि. [1] दुर्गः — {ngan 'gro 'i lam} दुर्गमार्गः अ.क.२४.१६३; दुर्गमः — {ngan 'gro'i grong khyer de las} दुर्गमात् तस्मात् पुरात् अ.क.१९.३२ [2] = {dbul po} दुर्गतः, दरिद्रः — निःस्वस्तु दुर्विधो दीनो दरिद्रो दुर्गतोऽपि सः अ.को.३.१.४७; • सं. दुर्गतिः — दुर्गत्युत्तरणे सेतुः सामान्यः सर्वयायिनाम् बो.अ.३.३०; {dmyal ba dang dud 'gro dang yi dwags ni ngan 'gro} श.बु.,टी.१४; अपायः — {ngan 'gro'i gnod pa} आपायिकीं व्यथाम् बो.अ.५.२९; अपायगतिः — सत्त्वमपायगतिसंस्थितम् स.दु.१७९/१७८.
- ngan 'gro'i
- वि. आपायिकी — {ngan 'gro'i gnod pa} आपायिकीं व्यथाम् बो.अ.५.२९.
- ngan 'gror 'gro
- याति दुर्गतिम् — उपचित्यापि पुण्यानि मुषिता यान्ति दुर्गतिम् बो.अ.५.२७.
- ngan 'gro las sgrol ma
- वि. दुर्गोत्तारिणी ब.वि. १६५ख ।
- ngan 'gro'i 'jigs pa
- पा. दुर्गतिभयम्, भयप्रभेदः — पञ्च च भयान्यसमतिक्रान्तो भवति । अजीविकाभयमश्लोकभयं मरणभयं दुर्गतिभयं परिषद्शारद्यभयं च बो.भू.१६७क/२२१.
- ngan 'gro'i mthil
- = {dmyal ba} नरकः, अपायगतिभेदः मि.को.१३६ख ।
- ngan ngon
- वि. अवरः — {ngan ngon tsam} अवरमात्रकम् श्रा.भू.७ख/१७; अवरकः — न ते भगवन् सत्त्वा अवरकेन कुशलमूलेन समन्वागता भविष्यन्ति अ.सा. ७१ख/३९; कुत्सितम् — {zas ngan ngon} कुत्सितमशनम् बो.प.१७; कृच्छ्रः — {ngan ngon ma yin par thob pa} अकृच्छ्रलाभी म.व्यु.२४३३; इतरेतरः — {ngan ngon gyis chog mi shes pa} नेतरेतरेण सन्तुष्टिः म.व्यु.२२१६; द्र— {ngan ngon tsam/}
- ngan ngon gyis chog mi shes pa
- नेतरेतरेण सन्तुष्टिः म.व्यु.२२१६; मि.को.१२६क ।
- ngan ngon ma yin pa
- अकृच्छ्रम् — {ngan ngon ma yin par thob pa} अकृच्छ्रलाभी म.व्यु.२४३३.
- ngan ngon ma yin par thob pa
- अकृच्छ्रलाभी — म.व्यु.२४३३; मि.को.१२५क ।
- ngan ngon tsam
- अवरमात्रकम् — वर्तमानमध्वानमुपादाय परीत्तकल्पमात्रकमवरमात्रकम् श्रा.भू.७ख/१७; इत्वरम् — {bsnyen bkur ngan ngon tsam mthong nas} सत्कारमित्वरं दृष्ट्वा बो.अ.६.८१.
- ngan ngon tsam gyi dad pa
- अवरमात्रकप्रसादः म.व्यु.६८२२.
- ngan sngags byad
- मारमन्त्रः — {'phags pa 'jam dpal gyi mtshan yang dag par brjod pa'i ngan sngags byad kyi 'khor los bsad pa} आर्यमञ्जुश्रीनामसङ्गीतिमारमन्त्रमारचक्रम् (?) क.त.२५७४.
- ngan can
- ना. कुटिला, किन्नरकन्या — अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा मनसा नाम किन्नरकन्या… कुटिला नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.
- ngan brjod
- १. अभ्याख्यानम्, मिथ्याभियोगः — मिथ्याभियोगोऽभ्याख्यानम् अ.को.१.६.१० २. = {ngan du brjod pa/}
- ngan brjod pa
- = {ngan brjod/}
- ngan rtog
- १. = {rtog ge ngan} असद्वितर्कः — {ngan rtog rlung dmar 'tshubs pas dkrugs pa yi/} {'gro ba'i sems} असद्वितर्काकुलमारुतेरितं… चित्तं जगताम् श.बु. १५३ २. = {ngan pa'i rtog ge pa} कुतार्किकः — अदृष्टतत्त्वैः निरवग्रहैः कृतं कुतार्किकैः शासनमेतदाकुलम् अभि.को.८.४१.
- ngan lta
- = {ngan lta ba/}
- ngan lta ba
- दुर्दृष्टिः — उत्पादवाददुर्दृष्ट्या नास्त्यस्तीति विकल्पयेत् ल.अ.१६६ख/१२०; द्र— {lta ba ngan pa/}
- ngan thabs
- बलात्कारः, हठः — ग्. {yo sgyu ngan thabs ha Tha'o} प्रसभं तु बलात्कारो हठः अ.को.२.८.१०८; छद्मः अ.को.१.८.३०; मि.को.१२८क; स्खलितम् मि.को. ४५ख ।
- ngan du brjod
- = {ngan du brjod pa/}
- ngan du brjod pa
- वि. दुरुक्तम् — परतो दुरुक्तानां दुरागतानां वचनपथानाम्, शारीरिकाणां वेदनानां… क्षमो भवति श्रा.भू.६९क/१६३; अपवादितम् — तेन सद्धर्मप्रतिक्षेप्त्रा तथागतोऽभ्याख्यातो भवति, सङ्घोऽपवादितो भवति बो.प.७३.
- ngan pa
- = {ngan} ।। • सं. [1] कुहना म.व्यु.२४९३ [2] नीचता — दुर्गतिर्नीचता मौर्ख्यं ययैवात्मोन्नतीच्छया । तामेवान्यत्र संक्राम्य सुगतिः सत्कृतिर्मतिः बो.अ.८. १२७; क्षुद्रता — क्व क्षुद्रतैषा क्व वनान्तवासः अ.क. ५३.४३; • ना. विरूपः, सिद्धाचार्यः मि.को.६ख; • वि. दुर्जनः — नोपकारैर्न वा प्रीत्या निजतां याति दुर्जनः अ.क.५०.६५; दुष्टः — {tshig ngan} दुष्टवाक्यः जा.मा.२६७/१५५; नीचः — {lam ngan pa} नीचमार्गः जा.मा.१४३/८४; जा.मा.४९/२८; जघन्यः — {ngan pa'i las} जघन्यकर्म अ.क.१०.७७; अधमः — {longs spyod ngan pa} अधमभोगः शि.स.८१क/८०; {mi ngan} नराधमः जा.मा.३०८/१७९; खलः — {mdza' bo ngan pa} खलः कान्तः का.आ.१.५९; {ngan pa'i gnod pa} खलापकारः अ.क.२८.१; हीनम् — हीनं क्लिष्टम्, प्रणीतमक्लिष्टम् अभि.भा.१३१-२/५७; निहीनः — {mi ngan pa} निहीनपुरुषः बो.भू.७६क/९८; जाल्मः — विध्वंसयत विनाशयत सर्वान् वानरजाल्मान् जा.मा. ३१६/१८३; अनार्यः — निवारयंश्चाविनयादनार्यान् जा.मा.४१७/२४५; विकृतम् — {srin po bas kyang spyod tshul ngan} रक्षोविकृतवृत्तस्य जा.मा.३८५/२२५; लूहम् — {chos gos ngan pa zhig gyon} लूहचीवरः वि.व.१६३क/१.५२; कुत्सितम् — {ngan pa'i las} कुत्सितकर्म अ.क. १९.८२; विरूपम् — {bstan ngan na yang} विरूपेऽपि… शासने श.बु.८४; विवर्णः — {gos ngan} विवर्णवासः जा.मा.१४२/८२; विषमः — {spyod pa ngan pa} विषमचर्या श्रा.भू.१७७क/४४१; विरसम् — {bslang ba'i tshig 'bru ngan pa} याच्ञाविरसाक्षरम् जा.मा.२४६/४१९; कुपूयः — निकृष्टप्रतिकृष्टाऽर्वारेफयाप्याऽवमाऽधमाः । कुपूयकुत्सिताऽवद्यखेटगर्ह्याऽणकाः समाः अ.को.३.१.५२; क्षुद्रः — {sdig la chags pa'i ngan pa 'di} क्षुद्रोऽयं सङ्घ(? ङ्ग)पातकः अ.क.३०.३७; {gcan gzan ngan pas} क्षुद्रमृगैः जा.मा.५०/३०; प्राकृतः — विवर्णः पामरो नीचः प्राकृतश्च पृथग्जनः । निहीनोऽपसदो जाल्मः क्षुल्लकश्चेतरश्च सः अ.को.२.१०.१६; काकः श्री.को.१६४क; अभिषक्तः म.व्यु.२९६५; असाध्वी — असाध्वी युक्तिः त.प.३०६क/१०७१; अवरम् — {rdzas ngan} द्रविणेऽवरे सू.अ.२०७क/११०; दुर्भगः — युक्तिः साध्व्यपि दुर्भगा त.स.१२३क/१०७१; अकुशलम् — {lta ba ngan pa} अकुशलदृष्टिः ल.अ.२७-५/५; अशुभम् — {lta ba bzang ngam ngan} दृष्टिः… शुभाशुभा जा.मा.२७४/१५९; अशिवम् — चिन्तामशिवमापेदे जा.मा.२८४/१६५; असत् — {lta ba ngan pa} असद्दृष्टिः जा.मा.२७४/१५९; {ngan pa'i gtam} असत्संकथा बो.भू.७६ख/९८; अशोभनम् — यो हि कश्चिन्मञ्जुश्रीः तथागतभाषिते धर्मे कस्मिंश्चित् शोभनसंज्ञां करोति, क्वचिदशोभनसंज्ञाम्, स सद्धर्मं प्रतिक्षिपति बो.प.७३; कलुषम् — यावतः क्षणांस्तत्सन्ताने कलुषचित्तमुत्पद्यते, तावतः कल्पान् … नरकेषु तिष्ठति बो.प.१८; अज्ञः — नानाधिमुक्तिकाः सत्त्वा जिनैरपि न तोषिताः । किं पुनर्मादृशैरज्ञैः बो.अ.८.२२; जडः — {blo ngan} जडा मतिः जा.मा.३४६/२०१; मूर्खः — {ngan pa rnams la gdams ngag ni} उपदेशश्च मूर्खेषु अ.क.३०.३९; • उ.स. अप — {dpe ngan} अपदृष्टान्तः अभि.स्फु.३२३क/१२१४; {bshad pa 'di ni ngan to} अपव्याख्यानमेतत् अभि.स्फु.१८४ख/९४०; वि — {mdog ngan pa} विवर्णः र.वि.१०६ख/६०; {gzugs ngan} विरूपः र.वि.१०८क/६५; दुर् — {skye bo ngan pa} दुर्जनः जा.मा.३३१/१९३; {kha dog ngan pa} दुर्वणः अभि.स्फु.२६६ख/१०८४; दुस् — {ngan pa spyod pa} दुश्चरितम् जा.मा.१८६/१०८; • अव्य. कु — {gzugs ngan} कुरूपः अ.क.१७.३१; {lta ba ngan pa} कुदृष्टिः जा.मा.२७४/१६०; का — {lam ngan} कापथः जा.मा.१२३/७१; धिक् — {'dod pa ngan pa} धिक् कामाः म.व्यु.५३८१ ०. उहात्रिमा (उहोडिमा) — {ngan pa'i mi rnams} उहात्रिमा नराः ल.अ.६५ख/१२.
- ngan pa brjod pa
- = {ngad brjod/}
- ngan pa spyod pa
- दुश्चरितम् — निषेव्य यद्दुश्चरितप्रसक्ताः पतन्ति भीमान्नरकप्रपातान् जा.मा.१८६/१०८.
- ngan pa byas pa
- कुकृतम् — कुकृतभावः कौकृत्यम् अभि.स्फु.१३५ख/८४४.
- ngan pa ma yin
- = {ngan pa ma yin pa/}
- ngan pa ma yin pa
- अदीनम् — बोधिसत्त्वस्य विशुद्धं दानम् । तद्दशाकारं वेदितव्यम् । असक्तमपरामृष्टमसंभृतमनुन्नतमनिश्रितमलीनमदीनमविमुखं प्रतीकारानपेक्षं विपाकानपेक्षञ्च बो.भू.१००ख/९३.
- ngan pa'i 'khrul 'khor
- कूटयन्त्रम् — उन्माथः कूटयन्त्रम् अ.को.२.१०.२६.
- ngan pa'i rtog ge
- = {ngan pa'i rtog pa} कुतर्कः — {ngan pa'i rtog ge can} कुतार्किकः ल.अ.१९०ख/१६३; {ngan pa'i rtog ge pa} कुतार्किकः ल.अ.१६२ख/११३.
- ngan pa'i rtog ge can
- कुतार्किकः ल.अ.१९०ख/१६३; = {ngan pa'i rtog ge pa/}
- ngan pa'i rtog ge pa
- वि. कुतार्किकः — न स्वभावो न विज्ञप्तिर्न वस्तु न च आलयः । बालैर्विकल्पिता ह्येते शवभूतैः कुतार्किकैः ल.अ.१६२ख/११३; = {ngan pa'i rtog ge can/}
- ngan pa'i rtog pa
- कुतर्कः — कुतर्कहेतुदृष्टिप्रणीतत्वात् ल.अ.१२४ख/७१.
- ngan pa'i bdag
- वि. दुरात्मा — भिक्षया रक्तवस्त्रेण लज्जा यस्य दुरात्मनः वि.प्र.९२ख/३.३; = {ngan pa'i bdag nyid/} {ngan pa'i bdag nyid can/}
- ngan pa'i bdag nyid
- वि. दुरात्मा — स्वयं नष्टा दुरात्मानो नाशयन्ति परानपि त.स.३७ख/३९०; = {ngan pa'i bdag/} {ngan pa'i bdag nyid can/}
- ngan pa'i bdag nyid can
- वि. दुरात्मा — श्रूयते हि पुराकाले पिष्टमयः पशुर्येनायजन्त यज्वान इति, अन्यैस्तु दुरात्मभिर्निष्कृपैः प्राणिविशेष एव पशुरिति वर्णितम् त.प.२४९ख/९७३; = {ngan pa'i bdag/} {ngan pa'i bdag nyid/}
- ngan pa'i gnod pa
- खलापकारः — दौर्जन्यदुःसहविशालखलापकारैर्नैवाशये विकृतिरस्ति महाशयानाम् अ.क.२८.१.
- ngan pa'i spyod pa
- = {ngan spyod} दुष्कृतम्, दुश्चरितम् — प्रत्यक्षसंलक्षितदुष्कृतानाम् अ.क.५३.४२.
- ngan pa'i bya ba
- कुकृतम्, दुष्कृतम् — अहो वराकैर्विहगैः किमेतैः कुकृतं कृतम् । यदेते पक्षविकलाः कृच्छ्रचरणचारिणः अ.क.४.२८.
- ngan pa'i blo gros can
- वि. दुर्मतिः — ये चास्मान् कुत्सयिष्यन्ति तस्मिन् कालस्मि दुर्मती(?) स.पु.१०३क/१६४.
- ngan pa'i mi sdug pa nyid
- पा. अवराशुभता, अशुभताभेदः — षड्विधा अशुभा । तद्यथा प्रत्यशुभता, दुःखाशुभता, अवराशुभता, आपेक्षिकी अशुभता, क्लेशाशुभता, प्रभंगुराशुभता च श्रा.भू./२०२.
- ngan pa'i gtsug lag
- आख्यायिका लो.को.६००.
- ngan pa'i tshogs can gyi tshogs phas kyi rgol ba chos dang 'thun pas tshar gcad pa'i stabs
- पा. कुगणिगणपरप्रवादिसहधर्मनिग्रहणगतिः, महापुरुषाणां गतिभेदः — याऽसौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिरिन्द्रियेष्टिगतिः… कुगणिगणपरप्रवादिसहधर्मनिग्रहणगतिः ल.वि.१३४ख/१९९.
- ngan pa'i zhing
- कुक्षेत्रम् — कुक्षेत्रेऽपीष्टफलता फलबीजाविपर्ययात् अभि.को.४.१२१.
- ngan pa'i lam
- कापथः — धर्मव्यवस्थासु पुरःसरः सन् स्वयं व्रजेयं यदि कापथेन… भवेदवस्था मम का प्रजानाम् जा.मा.८२/४८; कुवर्त्म — मया ह्यसद्दर्शननष्टचेतसा कुवर्त्मना यातमदीर्घदर्शिना जा.मा.३५२/२०७.
- ngan pa'i las
- कुकर्म, कुत्सितं कर्म — कुकर्मकूणितधियः अ.क.५५.३९.
- ngan par 'gro
- = {ngan 'gro} ।। • सं. दुर्गतिः — उपादानं भवो जातिर्जरामरणदुर्गतिः । एष दुःखमयः स्कन्धः सुमहान् परिवर्धते अ.क.६७.५४; • वि. दुर्गमः — ग्. {yang sa ngan par 'gro} आपातदुर्गमः अ.क.२०.७७.
- ngan par bsnyad
- क्रि. विवर्णयेयम् — यत्त्वहमेनं विवर्णयेयमिति विदित्वा कथयति वि.व.१३५क/१.२४.
- ngan par lta ba
- = {lta ba ngan pa} कुदृष्टिः — समारोपापवादान्तद्वयकुदृष्टिविवर्जितं नामनिमित्तार्थयोरप्रवृत्तिविज्ञानम् ल.अ.१४५ख/९२; द्र. {ngan par mthong ba/}
- ngan par ston par byed
- = {ngan par ston par byed pa/}
- ngan par ston par byed pa
- वि. दुष्टोपदेष्टा — लोके दुष्टोपदेष्टृणामुपदेशः प्रवर्त्तते त.स.११७ख/१०१५.
- ngan par mthong
- = {ngan par mthong ba/}
- ngan par mthong ba
- = {lta ba ngan pa} दुर्दृष्टिः — युक्त्यागमाभ्यां दुर्दृष्ट्या तर्कदृष्ट्या मलीकृतम् ल.अ.१९०क/१६२; द्र. {ngan par lta ba/}
- ngan par gnas
- = {ngan par gnas pa/}
- ngan par gnas pa
- वि. दुःसंस्थितः — {ngan par gnas pa nyid} दुःसंस्थितता सू.अ.१४५क/२४.
- ngan par gnas pa nyid
- दुःसंस्थितता — न चात्मदृष्टिः स्वयमात्मलक्षणा न चापि दुःसंस्थितता विलक्षणा सू.अ.१४५क/२४.
- ngan par spyod
- = {ngan spyod/}
- ngan par spyod pa
- = {ngan spyod/}
- ngan par smra ba
- = {ngan smra/}
- ngan par brtsi ba
- कुत्सनम् म.व्यु.२६३५; मि.को. १२८ख ।
- ngan par zhugs
- = {ngan par zhugs pa/}
- ngan par zhugs pa
- • वि. कुपन्नः; • सं. = {ngan par zhugs pa nyid} कुपन्नता — मिथ्याप्रतिपत्तिः कुपन्नता म.भा.१३क/३.१४.
- ngan par zhen pa
- वि. दुर्व्यसनी — एष दुर्व्यसनी नित्यमसत्यामात्यसम्मतः । अस्मान्निपीड्य पुष्णाति विटचेटकगायनान् अ.क.६४.१९.
- ngan spong
- ना. भृगुः १. महर्षिः म.व्यु.३४५१ २. चक्रवर्ती नृपः म.व्यु.३५७३.
- ngan spong gi bu
- = {ngan spong bu/}
- ngan spong bu
- ना. = {gza' pa sangs} भार्गवः — अवदातो महासत्त्वो भार्गवैर्ग्रहचिह्निते । आर्द्रः पुनर्वसुश्चैव आश्लेषस्यांश उच्यते म.मू.१९६क/२०९.
- ngan spyod
- = {ngan par spyod pa} दुष्कृतम् — संशीर्यन्ते यत्र मांसानि तेषां नो तु प्राणा दुष्कृतैर्धार्यमाणाः जा.मा. ३५०/२०५; कुकार्यम् — प्रत्यादिदेशेव कुकार्यसङ्गाद्विश्लिष्टशिष्टोपशमं नृलोकम् जा.मा.६/२; दुष्टाचारः — जातौ गृहपती रूढदुष्टाचारनिवारणात् । पुरोपतापान्निर्मुक्तौ हिरुको भिरुकश्च तौ अ.क. ४०.१९९; असत्यव्यवहारः — असत्यव्यवहारोऽयमिति चेत् नास्त्यसत्यता प्र.अ.१३८क/१४७.
- ngan ma
- =( वि.स्त्री.) जघन्या — {bud med ngan ma} जघन्यनारी र.वि.१०६ख/६०.
- ngan smra
- = {ngan par smra ba} अपवादः — यशःशुभ्रे विलोपाय तिलके तस्य चक्रिरे । अपवादा इव नवाः पदं स्वेदोदबिन्दवः अ.क.७८.४; धिग्वादः — गत्वा धिग्वादलक्षत्वं हता विश्वसनीयता जा.मा.२८७/१६६; कलङ्कः — कलङ्कोऽङ्कापवादयोः अ.को.३.३.४.
- ngan 'tshe
- = {gra ma} किंशारुः, शस्यशूकम् मि.को. ३६क ।
- ngan sems
- कलुषम्, पापचित्तम् — कलुषं स्वे हृदये करोति यश्च बो.अ.१.३४; कलुषचित्तम् बो.प.१८; दुष्टचित्तम् बो.प.१९; दुष्टाशयः — योऽभीक्ष्णं प्रतिसेव्य पापसुहृदः स्याद्बुद्धदुष्टाशयः र.वि.५.२४.
- ngan sems dang ldan
- = {ngan sems dang ldan pa/}
- ngan sems dang ldan pa
- वि. व्यापन्नचित्तः — व्यापन्नचित्तानां सत्त्वानां मैत्रीं संवर्णयामि ग.व्यू.१६०क/२४३.
- ngan sel
- = {dge ba} कुशलम्, कल्याणम् — श्वःश्रेयसं शिवं भद्रं कल्याणं मङ्गलं शुभम् । भावुकं भविकं भव्यं कुशलं क्षेममस्त्रियाम् । शस्तं च अ.को. १.४.२६.
- ngan song
- पा. = {ngan 'gro} अपायः — {dmyal ba la sogs pa ngan song gsum} नरकादि अपायत्रयम् अभि.स्फु.२७३ख/१०९७; तत्रापायेषु दुःखा वेदना अभि.भा.१६८-५/३९६; अपायगतिका नरकप्रेततिर्यक्प्रत्युपपन्ना वा स.दु.२२१/२२०; दुर्गतिः — {ngan song gis 'jigs pa} दुर्गतिभयम् द.भू.१७६क/९.
- ngan song gi 'gro ba
- पा. अपायगतिः — स प्रतिलभ्य प्रमुदितां बोधिसत्त्वभूमिं व्यावृत्तः सर्वतीर्थ्यापायगतिभ्यो भवति लोकोत्तरधर्मगतिसमवसृतः ल.अ.१४५ख/९२.
- ngan song gi rgyud dang ldan pa
- वि. अपायगतिकः — सत्त्वाः… अपायगतिका नरकप्रेततिर्यक्प्रत्युपपन्ना वा स.दु.२२१/२२०.
- ngan song gi sgo
- अपायद्वारम् — {ngan song gi sgo rnams bcad pa} पिहितान्यपायद्वाराणि अ.श.७८क/६९.
- ngan song gi sdug bsngal
- अपायदुःखम् — सर्वापायदुःखानि प्रतिप्रस्रभ्य सर्वमारभवनानि ध्यामीकृत्य द.भू.१७३क/६.
- ngan song gi lam du phyin pa
- वि. दुर्गतः — नानागत्युपपन्नाश्च्यवत उपपद्यमानान् हीनान् प्रणीतान् सुगतान् दुर्गतान् ग.व्यू.१९७क/२७८.
- ngan song gis 'jigs pa
- दुर्गतिभयम् — प्रमुदिताया बोधिसत्त्वभूमेः सहप्रतिलम्भेन… यदिदमाजीविकाभयं वा अश्लोकभयं वा मरणभयं वा दुर्गतिभयं वा पर्षच्छारद्यभयं वा, तानि सर्वाणि व्यपगतानि भवन्ति द.भू.१७६क/९.
- ngan song ngan 'gro thams cad gcod pa'i stabs
- पा. सर्वापायदुर्गतिपिथितगतिः, महापुरुषाणां गतिभेदः — यासौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिरिन्द्रियेष्टिगतिः… सर्वापायदुर्गतिपिथितगतिः ल.वि.१३४ख/१९९.
- ngan song chen po
- महापायः — तत्रापि मारो यतते महापायप्रपातने बो.अ.९.१६२.
- ngan song ltung ba
- = {ngan song du ltung ba} अपायपातः — अपायपातरक्षार्थं प्रवृत्ता ननु ते मम बो.अ.६.९९; आपद् — {ngan song ltung ba mi bzad 'ong} आयास्यन्त्यापदो घोराः बो.अ.९.१६६.
- ngan song thams cad yongs su sbyong ba
- पा. सर्वदुर्गतिपरिशोधनः, समाधिविशेषः — सर्वदुर्गतिपरिशोधननामसमाधिं समापन्नः स.दु.१२१/१२०.
- ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i rgyal po
- ना. सर्वदुर्गतिपरिशोधनराजः, तथागतः — दक्षिणे सर्वदुर्गतिपरिशोधनराजं तथागतम्… लिखेत् स.दु.२४१/२४०; स.दु.१८५/१८४.
- ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i snying po
- पा. सर्वदुर्गतिपरिशोधनहृदयम् — पुनरपरं देवेन्द्र सर्वदुर्गतिपरिशोधनहृदयम् । हुं स.दु.१२७/१२६.
- ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i gzi brjid kyi rgyal po
- ना. सर्वदुर्गतिपरिशोधनतेजोराजः, तथागतः — सर्वदुर्गतिपरिशोधनतेजोराजस्य तथागतस्य गुह्यहृदयमिदम् स.दु.१३१/१३०.
- ngan song thams cad yongs su sbyong ba'i ye shes rdo rje
- पा. सर्वदुर्गतिपरिशोधनज्ञानवज्रः, समाधिविशेषः — अथ खलु भगवान् शाक्यमुनिः सर्वदुर्गतिपरिशोधनज्ञानवज्रनामसमाधिं समापद्य स.दु.१३३/१३२.
- ngan song du skye ba
- पा. अपायोपपत्तिः — अपायोपपत्तिः दरिद्रकुलोपपत्तिः… विषमापरिहारेण कालक्रिया । इमान् राष्ट्रपाल अष्टौ धर्मान् बोधेः परिपन्थकरान् वदामि रा.प.२४२ख/१४१.
- ngan song du 'gro
- = {ngan song du 'gro ba/}
- ngan song du 'gro ba
- अपायं याति — विहीनायामपि क्षान्तौ न पुनरपायान् याति, तद्भूमिककर्मक्लेशदूरीकरणात् अभि.भा.१५क/९१९; अपायमवगाहते — बोधिसत्त्वाश्च परहितक्रियापारतन्त्र्यादपायानप्यवगाहन्ते अभि.भा.१५ख/९२०.
- ngan song du ltung ba
- = {ngan song ltung ba/}
- ngan song du bab
- = {ngan song du bab pa/}
- ngan song du bab pa
- वि. अपायप्राग्भारः — कोऽपायप्रवणः कोऽपायप्राग्भारः अ.श.१०क/९.
- ngan song du 'bab
- वि. अपायप्रवणः — कोऽपायप्रवणः कोऽपायप्राग्भारः अ.श.१०क/९.
- ngan song du mi 'gro
- = {ngan song du mi 'gro ba/}
- ngan song du mi 'gro ba
- १. नापायं याति — विहीनायामपि क्षान्तौ न पुनरपायान् याति, तद्भूमिककर्मक्लेशदूरीकरणात् अभि.भा.१५क/९१९; • वि. अनपायगः — क्षान्तिलाभ्यनपायगः अभि.को.६.२३.
- ngan song du gzhol
- = {ngan song du gzhol ba/}
- ngan song du gzhol ba
- वि. अपायनिम्नः — कोऽपायनिम्नः कोऽपायप्रवणः कोऽपायप्राग्भारः अ.श. १०क/९; रा.प.२३५ख/१३१.
- ngan song du song
- = {ngan song du song ba/}
- ngan song du song ba
- वि. दुर्गतः — स दिव्येन चक्षुषा… सत्त्वान् पश्यति च्यवमानानुपपद्यमानान् सुवर्णान् दुर्वर्णान् सुगतान् दुर्गतान् प्रणीतान् हीनान् द.भू.२००क/२२.
- ngan song sdug bsngal
- = {ngan song gi sdug bsngal/}
- ngan song rnam par sbyong ba
- ना. अपायजहः, बोधिसत्त्वः — बोधिसत्त्वाः… तद्यथा समन्तभद्रः, क्षितिगर्भः… अपायजहः, मैत्रेयः म.मू.११९क/२८; द्र. {ngan song spong 'joms pa/}
- ngan song spong 'joms pa
- ना. अपायजहः, बोधिसत्त्वः — तृतीयो बोधिसत्त्वश्च नाम्नापायजहस्य च स.दु.१६८/१६९; द्र. {ngan song rnam par sbyong ba/}
- ngan song ba
- वि. आपायिकः — ये दुःखितसन्ततय आपायिकाः सत्त्वाः त.प.१९०ख/९८; आपायिकान् स्वर्गगतान् करोति सू.अ.१४७ख/२८.
- ngan song sbyong ba
- दुर्गतिपरिशोधनम् — {ngan song sbyong ba'i don gyi 'bru 'grel zhes bya ba} दुर्गतिपरिशोधनार्थवार्त्तिकनाम क.त.२६२४.
- ngan song mi 'gro
- = {ngan song du mi 'gro ba/}
- ngan song mi 'gro ba
- = {ngan song du mi 'gro ba/}
- ngan song gzhol
- = {ngan song du gzhol ba/}
- ngan song rab tu 'joms pa
- ना. अपायप्रमथनः, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा प्रद्योतस्य… अपायप्रमथनस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७.
- ngan song lam
- अपायमार्गः — तवानुभावात् पिहितः सुघोरो ह्यपायमार्गो बहुदोषयुक्तः अ.श.७८क/६९; अपायपथः — तेन अपायपथं प्रविहाय बोधिपथः सततं हि निषेव्यः रा.प.२३६ख/१३२.
- ngan song las sgrol ma
- ना. दुर्गत्युत्तारिणी — {ngan song las sgrol ma'i sgrub thabs} दुर्गत्युत्तारिणीसाधनम् क.त.३५०२.
- ngan song sa
- अपायभूमिः — अपायभूमिं गतिमक्षणेषु दरिद्रतां… अल्पस्थामतां गृह्णन्ति ते मानवशेन मूढाः रा.प.२४३क/१४१.
- ngan song gsum
- अपायत्रयः, नरकप्रेततिर्यञ्च — अपायत्रयमहाभयात् सत्त्वानां मोक्षणाय स.दु.२४३/२४२; त्रिरपायः — रागदोष जहि मोहसंभवं येन सत्त्व त्रिरपायगामिनः रा.प.२३०क/१२२.
- ngan song gsum gyi rgyud rnam par grol bar byed pa
- पा. अपायत्रयसन्ततिविमोक्षका, रश्मिविशेषः — सर्वदुर्गतिपरिशोधननामसमाधिं समापन्नः समनन्तरमेवापायत्रयसन्ततिविमोक्षकनाममहाबोधिसत्त्वरश्मिस्फरणसंहरणानेकमाला स्वोर्णाकोषान्निश्चचार स.दु.१२१/१२०.
- ngan song gsum gyi sdug bsngal las gtan du thar bar mdzad pa phun sum tshogs pa
- पा. अपायत्रयदुःखात्यन्तनिर्मोक्षसम्पत्, उपकारसम्पद्भेदः — चतुर्विधोपकारसम्पत् । अपायत्रयसंसार(?)दुःखात्यन्तनिर्मोक्षसम्पत्, यानत्रयसुगतिप्रतिष्ठापनसम्पद्वा अभि.भा.५८क/१०९७.
- ngan song gsum phyogs pa
- वि. त्रिरपायमुखः — मानोन्नत यश्च हि नित्यं नो नमते गुरुआर्यजनेषु अधिमुक्ति न विद्यति बुद्धे धर्मगणे च न तस्य… पापमतेस्त्रिरपायमुखस्य रा.प.२३६ख/१३२.
- ngam
- =( नि. ) १. वा, विकल्पबोधकशब्दः — {mtho ris 'byung ngam mi 'byung} भवति वा स्वर्गो न वा भवति त.प.४२क/५३३; स्वित् मि.को.६५क २. प्रश्नवाचकशब्दः — {khyod kyis mtsho 'di mthong ngam} दृष्टस्ते अयं ह्रदः वि.व.२०८क/१.८२ ३. = {ngam pa/}
- ngam grog
- १. = ग्. {yang sa} प्राग्भारः — बहिर्नदीप्राग्भारोदयानावष्टब्धत्वमिति यथासंख्यमेतानि वि.सू.२१ख/२५; श्वभ्रम् — लुम्बिनीवनं समं संस्थितमपगतनिम्नोन्नतविषममपगतश्वभ्रप्रपातम् ग.व्यू.२०८ख/२९० २. = {ri sul} कन्दरः — दरी तु कन्दरो वा स्त्री अ.को.२.३.६ ३. अपायः — माता हि पुत्रस्य पञ्चविधमुपकारं करोति । गर्भेण धारयति… अपायाद्रक्षते सू.अ.२४१क/१५५.
- ngam grog chung ngu
- कुश्वभ्रम् म.व्यु.५२६२; मि.को. १४२ख ।
- ngam grog chen po
- महाश्वभ्रम् म.व्यु.५२६३; मि.को. १४२ख ।
- ngam grog rab lhung
- ना. श्वभ्रप्रपातः, अवीचिनरकप्रदेशः — स कथंचिदपि तस्मान्मुक्तः सर्वस्माद्दुःखजालपरिवृतः श्वभ्रप्रपातो नाम द्वितीयः प्रदेशस्तत्र गच्छति शि.स.४५ख/४३.
- ngam gnag
- अन्धकारम् — दंष्ट्राकरालवदनानि… ज्वलदनलकपिलकेशश्मश्रूणि सजलजलधरान्धकाराणि जा.मा.७८/४६.
- ngam pa
- तटः — ईक्षन् व्रजस्यपि युगं भगवन् संकम्पयन् धरणिशैलतटान् शि.स.१७२क/१६९.
- nga'i ba med pa
- = {nga yi ba med pa} वि. अममः — अयं कायो न पूर्वान्तादागतो न परान्ते संक्रान्तः… अस्वामिकः, अममः, अपरिग्रहः शि.स.१२८ख/१२४; आदर्शज्ञानमममा(म)परिच्छिन्नं सदानुगम् सू.अ.१६०क/४८.
- nga'i med
- = {nga'i ba med pa/}
- nga'o
- क्रि. अस्मि — {dge slong dag nga'o snyam pa yod na} अस्मीति भिक्षवः सति अभि.भा.४९ख/१०६०.
- nga'o snyam pa
- १. अहङ्कारः — निरालम्बनता चैवमहङ्कारे यदा स्थिता त.स.१२क/१४१; अहंकृतिः — नित्यालम्बनपक्षे तु सर्वाहंकृतयस्ततः । सकृदेव प्रसूयेरन् शक्तहेतुव्यवस्थितेः त.स.११ख/१३९ २. अस्मीति — {dge slong dag nga'o snyam pa yod na} अस्मीति भिक्षवः सति अभि.भा.४९ख/१०६०.
- nga'o snyam pa ni bye brag med par lus la 'dun pa
- पा. अस्मीत्यभेदेनात्मभावच्छन्दः, चतुर्विधेषु छन्दःसु एकः — चतुर्विधो हि च्छन्दः । अस्मीत्यभेदेनात्मभावच्छन्दः, स्यामित्यभेदेन पुनर्भवच्छन्दः, इत्थं स्यामिति भेदेन पुनर्भवच्छन्दः, प्रतिसन्धिबन्धच्छन्दश्चतुर्थः अभि.भा.४९ख/१०५९.
- nga'o snyam pa'i nga rgyal
- पा. अस्मिमानः, मानभेदः — सप्त मानाः । मानः, अतिमानः, मानातिमानः, अस्मिमानः, अभिमानः, ऊनमानः, मिथ्यामानश्च अभि.भा.२३२क/७८२; आत्मदर्शनाद्या चित्तस्योन्नतिः सोऽस्मिमानः त्रि.भा.१५३ख/४७.
- nga'o snyam pa'i nga rgyal gyis nyams pa
- पा. अस्मिमानोपहतः, तृष्णाचरितस्य भेदः — तृष्णाचरितोऽपि द्विविधः । अस्मिमानोपहतः, कौसीद्याधिकश्च अभि.स्फु.१६९क/९११.
- ngar ngar po
- वि. खुरु खुरु — {lus dbugs ngar ngar pos brdzangs pa} खुरु खुरु प्रश्वासकायः श्रा.भू.५१क/१२३.
- ngar snabs
- = {snabs} खेटः — प्रेतशतानि प्रतिवसन्ति वान्ताशान्युज्झिताशानि खेटमूत्रोपजीवीनि अ.श.१३४क/१२३; सिङ्घाणकः — सन्त्यस्मिन् काये केशा रोमाणि… खेटः सिङ्घाणकः शि.स.११८ख/११६.
- ngar snabs gcin gyis 'tsho ba
- वि. खेटमूत्रोपजीवी — वान्ताशा उज्झिताशाश्च खेटमूत्रोपजीविनः । पूयशोणितविष्ठाशा घोराः प्रकृतिदुःखिताः अ.श. १३४क/१२४.
- ngar pa
- नालम् — नाली नालं च काण्डोऽस्य अ.को.२.९.२२; नालिका — अस्य तु नालिका । कडम्बश्च कलम्बश्च अ.को.२.९.३४; विसम् — {ngar pa skyes} विसप्रसूनम् अ.को.१.१२.४१.
- ngar pa skyes
- = {pad+ma} विसप्रसूनम्, पद्मम् अ.को.१. १२.४१.
- ngar 'dzin
- = {ngar 'dzin pa/}
- ngar 'dzin pa
- पा. अहङ्कारः — साहङ्कारे मनसि न शमं याति जन्मप्रबन्धः अभि.स्फु.३१२क/११८९; अहंकारममकाराभिनिविष्टाः र.वि.११२ख/७४; यदुत अहंकारविशुद्धं तद्दानं ददाति शि.स.१४९क/१४४.
- ngar 'dzin pa'i sa bon
- = {ma rig pa} अहङ्कारबीजम्, अविद्या — अहंकारबीजस्य अविद्यायाः सर्वथा प्रहाणात् सुगताः बो.प.१.
- ngar 'dzin med
- निर्ममः लो.को.६०३.
- ngar sems
- पा. मनः, क्लिष्टमनः — मनोनाम विज्ञानमिति । मन इति नाम आख्या यस्य विज्ञानस्य, तदालयविज्ञानमाश्रित्य प्रवर्तते तदालम्बनं च त्रि.भा. १५३क/४५.
- ngar sems pa
- मनना — अविद्यया चात्मदृष्ट्या चास्मिमानेन तृष्णया । एभिश्चतुर्भिः संक्लिष्टं मननालक्षणं मनः त्रि.भा.१५३ख/४७; मन्यना — मनः सहितमात्मात्मीयग्राहाभिनिवेशमन्यनाकारेणानुप्रवर्तते ल.अ.१०६क/५२.
- ngal
- = {ngal ba/}
- ngal skyen ba
- = {shu ba} किलासः, ओ सम् मि.को.५२ख ।
- ngal gyur
- = {ngal bar gyur pa/}
- ngal gyur pa
- = {ngal bar gyur pa/}
- ngal dub
- श्रमः — स्वापश्रमविह्वलानाम् अ.क.१९. ८१; श्रमक्लमः — {ngal dub pa'i sdug bsngal} श्रमक्लमदुःखम् बो.भू.७८ख/१०१; प्रयासः — पृथुप्रयासविरसा दीपिता श्रीरिवायता । तृष्णां तनोति नितरामियं मरुमहीतले अ.क.१९.१६; आयासः — परित्यक्तायासे विजनवनवासे अ.क.९.७८; व्यायामः — ततः कदाचिद्भूपालसूनोर्व्यायामशीलनात् । पार्श्वशोकक्षयाशंसी प्रादुरासीद्धितैषिणः अ.क.८५.१६; क्लेशः — परार्थे विपुलः क्लेशः कृतः सुकृतिना त्वया अ.क.६.१५१.
- ngal dub pa
- वि. श्रमसन्तप्तः — दूराध्वश्रमसंतप्तः स पयःपूर्णमापपौ अ.क.४.९.
- ngal dub bskyed
- = {ngal dub bskyed pa/}
- ngal dub bskyed pa
- वि. आयासितः — आयासिताहं भवता गर्भभारेण केवलम् अ.क.३९.८५.
- ngal dub med
- = {ngal dub med pa/}
- ngal dub med pa
- अनायासम् — {ngal dub med par bde ba sbyin} अनायाससुखदम् अ.क.२५.३५; सोऽपश्यद् … लक्ष्मीं लावण्यदुग्धाब्धेरनायासोद्गतामिव अ.क. १९.८८.
- ngal ba
- • सं. श्रमः — दीर्घदुष्करव्यायामश्रमेण सू.अ.१८५क/८०; परिश्रमः — न ज्ञातं येन हेवज्रं व्यर्थस्तस्य परिश्रमः हे.त.१०ख/३०; प्रयासः — किमपरेणाकाशचर्वणप्रयासेन प्र.अ.२१९-१/४७३; आयासः — प्रविरतभवाभ्यासायासः अ.क.५.७४; क्लमः — व्यायामक्लमस्य नाशाय बो.भू.३४ख/३८; उत्संगशयनं सख्याः स्तननं गौरक्लमः । इतीह गर्भिणीधर्माः का.आ.१.९९; कल्मथः — तस्य कुलपुत्रस्य वा कुलदुहितुर्वा न कायक्लमथो न चित्तक्लमथ उत्पत्स्यते अ.सा.८१ख/४५; क्लान्तिः — क्षेत्रकर्मणि संसक्तः क्षुत्क्षामः क्लान्तिमाययौ अ.क. १७.१४; क्लेशः — तत्रासतोऽपि भावत्वमिति क्लेशो महान् भवेत् त.स.३६क/३७५; खेदः — प्रीत्युद्गमेन विनिवर्तितखेददुःखम् जा.मा.३०१/१७५; • वि. श्रान्तः — एवं श्रान्तस्येर्यापथविकल्पेषु वेदितव्यम् अभि.भा.६ख/८८६; क्लान्तः — {ngal ba med pa} अक्लान्तः स.पु.७५ख/१२८; आक्लान्तः — गुरुगर्भभराक्लान्ताः का.आ.१.९८.
- ngal ba med
- = {ngal ba med pa/}
- ngal ba med pa
- वि. अक्लान्तः — चतसृणां पर्षदां संहर्षकः समादापकः समुत्तेजकः संप्रहर्षकोऽक्लान्तो धर्मदेशनया स.पु.७५ख/१२८.
- ngal bar gyur
- = {ngal bar gyur pa/}
- ngal bar gyur pa
- वि. श्रान्तः — यदा ते तस्कराः श्रान्ताः प्रक्रान्ताः, तदा स प्रत्येकबुद्धः क्रमेण समाधिव्युत्थितः अ.श.२७७ख/२५५; परिश्रान्तः — {lam gyis ngal bar gyur pa rnams la} अध्वपरिश्रान्तानाम् बो.भू.७८ख/१०१; श्रमातुरः — तेनाथ राजा विजने श्रमातुरः शीतोपचारैरपनीततापः अ.क. २२.८७.
- ngal bar byed pa
- आयासः — तत्केवलमायासफलमेव त.प.२२५ख/१६६.
- ngal med
- १. = {rtag tu} अश्रान्तम्, नित्यम् — सततानारताश्रान्तसन्तताविरतानिशम् । नित्यानवरताजस्रमपि अ.को.१.१.६७ २. = {ngal ba med pa/}
- ngal so shig
- क्रि. विश्रामय — क्षितितलगतया तिष्ठ विश्रामय त्वमिति कथयति वि.प्र.१७९ख/३.१९४.
- ngal sor bcug
- = {ngal sor bcug pa/}
- ngal sor bcug pa
- भू.का.कृ. विश्रामितः — दूरतो दृष्ट्वाभिहिताः स्वागतं स्वागतमायुष्मन्तः । विश्रामिताः वि.व.३३७क/२.१४२.
- ngal sor 'jug
- = {ngal sor 'jug pa/}
- ngal sor 'jug pa
- वि. प्रतिशामकः — एहि स्वागतवादी सम्यक् प्रतिशामकश्च सम्यग्धर्मामिषाभ्यां यथाशक्त्या संग्राहकश्च बो.भू.१३५क/१७४.
- ngal sos
- = {ngal sos pa/} {ngal sos nas} मार्गश्रमं प्रतिविनोद्य — ततः कुमारो मार्गश्रमं प्रतिविनोद्य पितुः सकाशं गतः वि.व.२१३ख/१.८९.
- ngal sos pa
- विश्रमः म.व्यु.७५७७; मि.को.१५क ।
- ngal gso
- = {ngal gso ba/}
- ngal gso ba
- १. विश्रान्तिः — विश्रान्तिं भेजिरे देवा भुजच्छायोपजीविनः अ.क.४.९९; स तया सह रागस्य मदस्य मदनस्य च । संसारमिव विश्रान्तिपदपुष्पवनं ययौ अ.क.१४.११८; • पा. यतिः — गोपुच्छप्रमुखाः क्रमेण यतयस्तिस्रोऽपि संवादिताः ना.ना.२६६क/२५; द्र. {ngal bso ba/} {ngal gso med pa} वि. अविश्रान्तः — अविश्रान्तस्य संसारपथपान्थस्य दुर्वहः । कायोऽस्य यत्सदापायः किं पुनः पृथिवीभरः अ.क.२९.१९.
- ngal gsor gzhug
- = {ngal gsor gzhug pa/}
- ngal gsor gzhug pa
- विश्रामणम् — न श्रान्तं क्षिपेद् भिक्षुम् । सनाथ्यस्याप्यकरणम् । विश्रामणम् वि.सू.१७ख/२०.
- ngal gsos
- = {ngal gsos pa/}
- ngal gsos pa
- विश्रान्तिः — अवाप गतसंतापः श्रान्तिं विश्रान्तिशीतलाम् अ.क.२१.३८; अ.क.८९.६०; द्र. {ngal bsos pa/}
- ngal bso
- = {ngal bso ba/} {ngal bso nas} मार्गश्रमं प्रतिविनोद्य — स मार्गश्रमं प्रतिविनोद्य भाण्डं प्रत्यवेक्षितुमारब्धः अ.श.१३क/१२.
- ngal bso po
- ना. = {rnam thos sras} वैश्रवणः, कुबेरः — तस्यानन्तरं तस्मिन्नेव कल्पे वैश्रवणभूतेन देवेन्द्रचूडो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९८क/२७८; वैश्रवणभूतं सर्वदारिद्र्यसमुच्छेदनतया ग.व्यू.३१०क/३९७; = {ngal bso bo/}
- ngal bso ba
- = {ngal bso} ।। • क्रि. [1] विश्रमति — तदा विश्रमति योगी आनिमित्तप्रतिष्ठितः ल.अ.१६१ख/११२ [2] विश्राम्यति — परिश्रान्ताः… विश्राम्यन्ति कियत्कालम् बो.प.३७; • सं. [1] विश्रामः — भवाध्वभ्रमणश्रान्तजगद्विश्रामपादपः बो.अ.३.२९; विश्रान्तिः; प्रतिशान्तिः — आकृत्यान्तरारम्भप्रतिशान्तिभ्यां तत्त्वम् वि.सू.७८क/९५; विश्रामणम् — नगरमभिनिर्मिमीते तेषां सत्त्वानां विश्रामणार्थम् स.पु.७२ख/१२१; • पा. यतिः — श्लोकेषु नियतस्थानं पदच्छेदं यतिं विदुः का.आ.३.१५२; {ngal bso nyams pa} यतिभ्रष्टम् का.आ.३.१२५; • वि. विश्रान्तः — जायते लक्षणैरेतैर्विश्वविश्रान्तशासनः अ.क.२४.२८; द्र. {ngal gso ba/}
- ngal bso ba'i gnas
- विश्रामस्थानम् — विश्रामस्थाने गाथां भाषेताम् वि.सू.७१क/८७.
- ngal bso bo
- ना. = {rnam thos sras} वैश्रवणः, महायक्षराजः — वैश्रवणमहायक्षराजयक्षपुत्रयक्षकन्यासदृशात्मभावमेघनिश्चारितान् सत्त्वान् परिपाचयमानानपश्यत् ग.व्यू.१०४क/१९३; = {ngal bso po/}
- ngal bsos
- = {ngal bsos pa/} {ngal bsos nas} विश्रमित्वा — विश्रमित्वा परस्परं सांकथ्यं कर्तुमारब्धाः का.व्यू.२२३क/२८५; विश्रम्य — विश्रम्यागन्तुको द्वितीये तृतीये वाह्नि निःश्रयं गृह्णीत वि.सू.८क/९.
- ngal bsos pa
- • वि. विश्रान्तः — विश्रान्तानां शमहिमवने किं सुखस्योपमानम् अ.क.२५.७८; कृतश्रमः — हेवज्रेषु कृतश्रमः हे.त.२२क/७०; • सं. विश्रमः म.व्यु.७५७७; द्र. {ngal bsos pa/}
- ngas
- = {nga yis} मया — {ngas bshad do} देशितं मया ल.अ.१६६ख/१२०.
- ngu
- = {ngu ba/}
- ngu ba
- • क्रि. रोदिति — कलभीव नष्टशावका करुणकरुणं रोदिति सु.प्र.५७क/११३; क्रन्दति — यावत्स वेदनातः स्तनति क्रन्दति विक्रोशति शि.स. ४६ख/४४; रुद्यते — किमर्थं देवते रुद्यते अ.श.११५ख/१०५; • सं. रोदनम् — वेश्यारोदननिःसारे संसारे नास्ति सत्यता अ.क.२९.६; प्ररोदनम् म.व्यु.६९२६; क्रन्दनम् — क्रन्दने रोदनाऽऽह्वाने अ.को. ३.३.१२३; आक्रन्दः — ययौ पौरजनाक्रन्दमौनी मुनितपोवनम् अ.क.२९.३८; रुदितम् — {ngu ba'i sgra} रुदितशब्दः स.पु.१३२ख/२१०; इतिकर्त्तव्यतायां स्मितरुदितस्तनपानप्रहर्षादिलक्षणायाम् त.प.२ख/४५०; • वि. रुदन्ती — अथाशोक ऊर्ध्वमुखस्तां देवतां रुदन्तीमाह अ.श.११५ख/१०५; रोदितुं प्रवृत्तः — तत्र ये उपासका दृष्टसत्यास्ते रोदितुं प्रवृत्ताः अ.श.४७क/४०; रुदितम् — अनियतरुदितस्थितविहसितवाक् जा.मा.१८५/१०७.
- ngu ba'i bzhin
- वि. रुदनमुखः — ततो राजा अजातशत्रुः कदम्बपुष्पवदाहृष्टरोमकूपः साश्रुकण्ठो रुदन्मुख उदानमुदानयति अ.श.२७६ख/२५४.
- ngu bar 'gyur
- क्रि. रुदति — कया नु बुद्ध्या वनवासकामं मामेव जीवन्तममी रुदन्ति जा.मा.२१५/१२५.
- ngu bar byed
- = {ngu bar byed pa/}
- ngu bar byed pa
- • क्रि. रोदिति — सा रोदिति प्रसृतदुश्चरितापवादा स्थूलास्रबिन्दुभिरमन्दविषादकन्दैः अ.क.८९.१४०; रुद्यते लो.को.६०४; • सं. आक्रन्दनम् — पुनः प्रज्ञोपायात्मकेन चित्तकायवाग्धर्मेण मण्डलोत्सर्जनं कुर्याज्जातस्य बालकस्य प्रबोधाक्रन्दनादिति वि.प्र.४७ख/४.४९.
- ngu byed
- १. = {gze ma} रोदनी मि.को.५८क २. = {ngu bar byed pa/}
- ngu 'bod
- ना. रौरवः, नरकः — या अधस्ताद् गच्छन्ति, ताः संजीवं कालसूत्रं संघातं रौरवं महारौरवं तपनं… पद्मं महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श. ३ख/२.
- ngu 'bod che
- = {ngu 'bod chen po/}
- ngu 'bod chen po
- ना. महारौरवः, नरकः — या अधस्ताद् गच्छन्ति, ताः संजीवं कालसूत्रं संघातं रौरवं महारौरवं तपनं… पद्मं महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श.३ख/२; म.व्यु.४९२४; {mu ge'i ngu 'bod chen po dag 'byung ba'i tshe} दुर्भिक्षेषु महारौरवेषु प्रत्युपस्थितेषु बो.भू.११२ख/१४४.
- ngu zhing
- कृ. रोदमानः — मोहप्रत्यागताश्च करुणार्तस्वरं रोदमानास्तं देशमभिजग्मुः सु.प्र.५७क/११२.
- ngu zhing 'dug
- = {ngu zhing 'dug pa/}
- ngu zhing 'dug pa
- वि. रोदितुं प्रवृत्तः — सोऽपि करुणकरुणं रोदितुं प्रवृत्तः अ.श.११५ख/१०५.
- ngu zhing 'bod pa
- वि. आक्रन्दितम् — करुणेनाक्रन्दितशब्देन जा.मा.३००/१७४.
- ngu bzhin pa
- कृ. क्रन्दमानः — ये सर्वाणि मर्मविवराणि भित्त्वा मर्माणि कृन्तयित्वा विवराणि प्रविश्य मज्जामण्डं पिबन्ति क्रन्दमानानाम् शि.स. ४५क/४३.
- ngu bzhin phyung
- वि. बाष्पदुर्दिनमुखः — ततः स ऋषिर्जातसंवेगो बाष्पदुर्दिनमुखः प्रियैकपुत्रकमिवोपगुह्योवाच अ.श.१०५क/९४.
- ngud mo
- १. = {cho nge} आक्रन्दः — {ngud mo'i sgra chen po} तुमुल आक्रन्दशब्दः जा.मा.१०२/६१; आरोदनम् — {ngud mo'i sgra 'don pa} आरोदनशब्दः वि.व.१५५क/१. ४३; क्रन्दितम् — क्रन्दितं रुदितं क्रुष्टम् अ.को.१.७.३५; रुदितम् — रुदिताक्रोशितशब्दं च नारकाणां शृणुयात् ग.व्यू.३३७ख/४१४ २. क्रन्दनम् — क्रन्दनं योधसंरावः अ.को.२.८.१०७; • ना. रुदनी, नदी — नद्यश्च… नङ्गा पतङ्गा तपनी चित्रा रुदनी हसनी आशीविषा वेत्रवती च वि.व.२१३ख/१.८८.
- ngud mo 'thon par gyur
- उत्क्रुष्टमभूत् — तदा एकीभूताभिः कुररीभिरिवोत्क्रुष्टमभूत् ल.वि.११२ख/१६४.
- ngur ka
- = {ngur kha/}
- ngur kha
- कषायः — निर्यासेऽपि कषायोऽस्त्री अ.को. ३.३.१५३; पाण्डुः — वैडूर्यमुसार(गल्व)प्रत्युप्तां वीणां प्रियङ्गुपाण्डुना अनर्घ्येण वस्त्रेण पार्श्वावलम्बितां कृत्वा ल.अ.५६ख/१; कद्रुः — कडारः कपिलः पिङ्गपिशङ्गौ कद्रुपिङ्गलौ अ.को.१.५.१६; पिशङ्गः मि.को.१४क ।
- ngur pa
- चक्रवाकः, पक्षिविशेषः — कोकश्चक्रश्चक्रवाको रथाङ्गाह्वयनामकः अ.को.२.५.२२; ह्रद उत्पलपद्मकुमुदपुण्डरीकसंछन्नो हंसकारण्डवचक्रवाकोपशोभितः वि.व.२०३क/१.७७.। {srog chags ngur pa} उत्क्रुशप्राणी — पञ्चेमे रात्र्यामल्पं स्वपन्ति बहु जाग्रति । कतमे पञ्च । पुरुषाः स्त्रियमपेक्षमाणाः, प्रतिबद्धचित्तः स्त्रीपुरुषः, उत्क्रुशप्राणी, चौरसेनापतिः, भिक्षुश्चालब्धवीर्य इति वि.व.२१४ख/१.९०.
- ngur pa mo
- चक्रवाकी, चक्रवाकस्त्री — स तयानुगम्यमानश्चक्रवाक इव चक्रवाक्या ग्रामनगरनिगमाननुविचरन् जा.मा.२२०/१२९.
- ngur smrig
- • सं. कषायः, वर्णविशेषः — कषायकुङ्कुमादिरक्ते वाससि तद्रूपस्य संसर्पिरूपेणाभिभूतस्यानुपलम्भेऽपि वस्त्रधीर्भवत्येव त.प.२५९क/२३५; • वि. काषायम्, कषायवर्णयुक्तः — {ngur smrig gos} काषायवस्त्रम् वि.व.२क/१.७४.
- ngur smrig gi rgyal mtshan
- ना. काषायध्वजा, लोकधातुः — उत्तरायां दिशि काषायध्वजायां लोकधातौ वज्रप्रमर्दनो नाम तथागतः ग.व्यू.३४६ख/६५.
- ngur smrig gi rgyal mtshan thogs pa
- वि. काषायध्वजधारी — भविष्यन्ति तु पुनर्महामते अनागतेऽध्वनि ममैव शासने प्रव्रजित्वा शाक्यपुत्रीयत्वं प्रतिजानानाः काषायध्वजधारिणो मोहपुरुषाः ल.अ.१५६क/१०३.
- ngur smrig blangs pa
- ना. काषायग्रहणम्, चैत्यम् — तत्रापि चैत्यं स्थापितम् । अद्यापि तच्चैत्यं काषायग्रहणमित्येवं ज्ञायते ल.वि.११२क/१६४.
- ngur smrig 'dzin
- = {ngur smrig 'dzin pa/}
- ngur smrig 'dzin
- वि. काषायधारी — इह त्रिकालं भिक्षुभिः काषायधारिभिर्वज्राचार्यो वन्द्यते वि.प्र.९२ख/३.३.
- ngus
- = {ngus pa/} {ngus nas} विलाप्य — अथ तौ राजकुमारौ बहुविविधकरुणं विलाप्य प्रचक्रमतुः सु.प्र.५६क/१११.
- ngus pa
- • क्रि. प्रारोदीत् — {mchi ma blags te ngus so} प्रारोदीदश्रूणि वर्षयन् वि.व.१६९ख/१.५८; • वि. रोदितुं प्रवृत्तः — सोऽपि करुणकरुणं रोदितुं प्रवृत्तः अ.श.११५ख/१०५.
- ngus byung
- = {mchi ma} रोदनम्, अश्रु — अस्रुनेत्राम्बु रोदनं चास्रमश्रु च अ.को.२.६.९३.
- nged
- =(स.ना.) अहम् — तथा सति विज्ञानादेव विज्ञानं देहस्तु सहकारीत्यस्मत्पक्ष एव समर्थितः स्यात् प्र.अ.९५ख/१०३.
- nged kyi
- मम — {nged kyi bu} अस्माकं पुत्रः सु.प्र.३९ख/७५; मत् — तथा सति विज्ञानादेव विज्ञानं देहस्तु सहकारीत्यस्मत्पक्ष एव समर्थितः स्यात् प्र.अ.९५ख/१०३; नः — अस्मद्व्यसनसंकृष्टाः समायान्ति च नो द्विषः जा.मा.१७३/१००.
- nged dag
- मामकम् मि.को.८१ख; मामकीनः मि.को. ८१ख ।
- nged la
- मम — गोशब्देऽवस्थितेऽस्माकं तदशक्तिजकारितात् । गाव्यादेरपि गोबुद्धिर्मूलशब्दानुसारिणी त.प.२००क/८६६; नः — सत्त्वाद्यनुगतं व्यक्तं न सिद्धं नः कथञ्चन त.स.३क/४४.
- nged cag
- वयम् — न बान्धवा नैव वयं सहाया न ते नटा नापि विडम्बकाः स्मः जा.मा.२०६/१२०.
- nged cag la
- अस्माकम् — यत्तत् भवतामस्माकं चार्थेषु साक्षात्कारिज्ञानं प्रसिद्धं तत् कल्पनाऽपोढाभ्रान्तत्वयुक्तं द्रष्टव्यम् न्या.टी.४०क/४०.
- nged cag lta bu
- अस्मद्विधः — नास्मद्विधा हि वितथां गिरमुद्गिरन्ति जा.मा.३७८/२२२.
- nges
- = {nges pa/} {nges par/} {nges nas} निश्चित्य — एकदा सन्निकृष्टविषयाद् विज्ञानार्थक्रियासंवादतो गुणवत्तां निश्चित्य त.प.२४०ख/९५१.
- nges skyed 'gyur
- क्रि. अध्यवसीयते — विशिष्टसंस्कृतेर्जन्म ध्वनिभ्योऽध्यवसीयते त.स.८०ख/७४५.
- nges 'khyogs
- निष्कुटिः मि.को.५४क ।
- nges gyur
- = {nges par gyur pa/}
- nges gyur pa
- = {nges par gyur pa/}
- nges grub
- निष्पत्तिः — तस्यार्थं गुणनिष्पत्तिर्लोकाधानं शुभाशुभम् म.मू.१८९ख/१२३.
- nges grub pa
- = {nges grub/}
- nges grol
- • सं. निर्मोक्षः — सर्गः स्वभावनिर्मोक्षनिश्चयाध्यायसृष्टिषु अ.को.३.३.२२ ; • वि. निर्मुक्तः — परिच्छदोपकरणत्यागनिर्मुक्तबन्धनाः अ.क.३७.१४; विनिर्मुक्तः — विमुक्तिमार्गः, यस्तत् प्रहेयावरणविनिर्मुक्तः प्रथमत उत्पद्यते अभि.भा.३७ख/१०१२; निःसृतः — क्लेशज्ञेयसमापत्तित्रयावरणनिःसृतम् र.वि.२.४५.
- nges grol 'gyur
- क्रि. तारयिष्यति — {'khor ba'i rgya mtsho 'jigs pa las/} {sems can rnams ni nges grol 'gyur} तारयिष्यन्ति ते सत्त्वान् घोरात् संसारसागरात् गु.सि. ९.३३/३२.
- nges grol nyid
- निर्मुक्तता — अत्र विमोक्षविशेषं भगवतः सर्वक्लेशज्ञेयावरणनिर्मुक्ततया दर्शयति सू.अ.२५६ख/१७६.
- nges grol ba
- = {nges grol/}
- nges mgrin
- ना. निकण्ठः (नीलकण्ठः इत्यपि पाठः), गन्धर्वः — चित्रसेनश्च गन्धर्वो जिनराजो जिनर्षभः । मणिकण्ठो नि(नील)कण्ठश्च सु.प्र. ४३ख/८६.
- nges 'god
- = {nges 'god pa/}
- nges 'god pa
- भू.का.कृ. निवेशितः — जायन्ते कल्पनास्तत्र यत्र शब्दो निवेशितः प्र.वा.२.१७६.
- nges 'gyur
- = {nges par 'gyur ba/}
- nges 'gyur min
- = {nges 'gyur min pa/}
- nges 'gyur min pa
- • क्रि. नावधार्यते — तदत्र न निमित्तं वो द्वेषं मुक्त्वाऽवधार्यते त.स.१२८क/११००; नैवावसीयते — तदा चार्थतया भावोऽप्यस्मान्नैवावसीयते त.स.११३क/९७६; • सं. न विनिश्चयः — {tshad ma nyid ni nges 'gyur min pa} न प्रमाणविनिश्चयः त.स.११२क/९७०.
- nges 'grel
- = {nges par 'grel pa/}
- nges 'grel pa
- = {nges par 'grel pa/}
- nges 'gro
- १. = {tshong dpon} नैगमः, वणिक् — वैदेहकः सार्थवाहो नैगमो वाणिजो वणिक् । पण्याजीवो ह्यापणिकः क्रयविक्रयिकश्च सः अ.को.२.९.७८; • ना. न्यङ्कुः, नृपः म.व्यु.३५७५ ३. = {nges par 'gro ba/}
- nges 'gro can
- नैगमः मि.को.४१ख; द्र. {nges 'gro/}
- nges 'gro ba
- = {nges 'gro/}
- nges rgol
- = {nges par rgol ba/}
- nges sgra
- = {nges pa'i sgra} 1. = {sgra} निर्ह्वादः, शब्दः — शब्दे निनादनिनदध्वनिध्वानरवस्वनाः । स्वाननिर्घोषनिर्ह्रादनादनिस्वाननिस्वनाः अ.को.१.७.१ २. = {nges brjod} निरुक्तिः — पदपर्यायनिरुक्तिगतिंगताः ल.अ.१३३क/७९.
- nges sgrogs
- = {sgra} निनादः, शब्दः — शब्दे निनादनिनदध्वनिध्वानरवस्वनाः । स्वाननिर्घोषनिर्ह्रादनादनिस्वाननिस्वनाः अ.को.१.७.१.
- nges sgrol
- • क्रि. निस्तरति — {nyon mongs mtsho chen las/} {rgyal bas ji ltar nges sgrol ba'i} महाक्लेशार्णवं … निस्तरन्ति यथा जिनाः गु.सि.२.३४; • सं. निस्तरणम्, निस्तारः श्री.को.१८५क ।
- nges sgrol 'gyur
- = {nges par sgrol bar 'gyur ba/}
- nges bcas
- = {nges pa dang bcas pa/}
- nges bcas pa
- = {nges pa dang bcas pa/}
- nges 'ching
- = {nges par 'ching ba/}
- nges 'ching byed
- निबन्धनम् — निबन्धनं तनुगुणैः कुर्वाणामप्यचेतसाम् अ.क.१४.१०६.
- nges 'joms
- • क्रि. निहन्ति — ते सर्वे द्वादशसंक्रान्तिभेदैः पञ्चसप्तत्यधिकपुटशतं भूत्वा प्रतिदिनसमये नाडीयुग्मं निहन्तीत्यागमपाठः वि.प्र.२६२क/२.७१; • सं. निर्घातनम् — चतुर्थः सर्वशोकतमनिर्घातनमतिस्तथा स.दु.१६७/१६६; निवर्हणम् मि.को.५०ख; • भू.का.कृ. विदारितः — विदारितान्तःकरणं प्रजानां वियोगदुःखोद्भवमार्तनादम् अ.क.३.१५५.
- nges 'joms pa
- = {nges 'joms/}
- nges brjod
- १. ऋक्, ऋग्वेदः — वेदाः ऋग्यजुःसामसंज्ञकाः त.प.२६२क/९९४; द्र. {nges brjod kyi rig byed} ऋग्वेदः २. = {nges par brjod pa/}
- nges brjod kyi yal ga
- पा. ऋक्शाखा; ब्राह्मणीभेदः — सप्तधा ब्राह्मणी द्विजधर्मतः । ऋक्शाखा यजुःशाखा सामशाखा अथर्वणशाखा वानप्रस्थपत्नी यतिपत्नी मुक्तपत्नीति वि.प्र.१६३ख/३.१३१.
- nges brjod kyi rig byed
- ऋग्वेदः, चतुर्षु वेदेष्वेकः — स संख्यायां… ऋग्वेदे यजुर्वेदे अथर्ववेदे सामवेदे… षट्कर्मनिरतो ब्राह्मणः संवृत्तः वि.व.१३ख/८१; मि.को.२८ख ।
- nges brjod pa
- = {nges brjod/}
- nges btang
- = {nges par btang ba/}
- nges rtog
- = {nges par rtog pa/}
- nges rtogs
- = {nges par rtogs pa/}
- nges ston
- = {nges par ston pa/}
- nges brtan
- = {sra ba} निष्ठुरम्, कक्खटम् मि.को. १४६क ।
- nges bstan
- = {nges par bstan pa/}
- nges thar
- • क्रि. [1] निःसरामि — {ji ltar 'di las nges thar ba} कथं च निःसराम्यस्मात् बो.अ.२.३२ [2] निःसरेयम् — अशुभान्नियतं दुःखं निःसरेयं ततः कथम् बो.अ.२.६३ २. = {nges par thar pa/}
- nges thar 'gyur
- क्रि. निःसरिष्यामि — {bdag la mi 'jigs su yis byin/} {'di las ji ltar nges thar 'gyur} अभयं केन मे दत्तं निःसरिष्यामि वा कथम् बो.अ. २.६० {nges thar ba}= {nges thar/} {nges par thar pa/}
- nges thung
- निखर्वम्, संख्याविशेषः मि.को.२०क ।
- nges 'thon
- = {nges par 'thon pa/}
- nges 'thon pa
- = {nges par 'thon pa/}
- nges dang ma nges
- = {nges pa dang ma nges pa/}
- nges don
- = {nges pa'i don} ।। • पा. नीतार्थः — नीतार्थं च सूत्रं प्रतिशरणमुक्त भगवता अभि.भा.२७९-३/१२०२; {nges pa'i don gyi mdo} नीतार्थसूत्रम् अभि.स्फु.३१८क/१२०२ २. नियतार्थः — नियतार्थं चेदम् शि.स. ५७ख/५६.
- nges bdag nyid can
- वि. = {nges pa'i bdag nyid can} निश्चितात्मकः — दोषाभावः प्रमाभावात् प्रमाणान्निश्चितात्मकः त.स.११०ख/९६२.
- nges bsdams
- = {nges bsdams pa/}
- nges bsdams pa
- नियन्त्रितः — नैकस्मिन् विस्मयभुवां सस्मितानां नियन्त्रिते । शुचिशीलविरामाणां रामाणां रमणे मतिः अ.क.१४.७५.
- nges gnas
- = {nges gnas pa/}
- nges gnas pa
- वि. १. नियतिस्थः, नियतिपतितः बोधिसत्त्वः — दूषणं मातुरर्हन्त्या नियतिस्थस्य मारणम् अभि.को.४.१०६ २. निविष्टः — अन्तर्मात्रानिविष्टं तु बीजमेषां निबन्धनम् त.स.३३क/३३९.
- nges mnar
- = {rnam par 'tshe ba} निहननम्, विशारणम् मि.को.५०ख ।
- nges bsnun
- = {rnam par 'tshe ba} निहननम्, विशारणम् मि.को.५०ख ।
- nges pa
- • क्रि. [1] निश्चिनोति — ‘इदं सुखसाधनम्’, ‘इदं दुःखस्य’ इति यदि निश्चिनोति त.प.१५ख/४७७ [2] अध्यवसीयते — यदि ज्ञेयमपि सर्वं ज्ञेयत्वेनापोह्यमस्य कल्प्यते, तदा वरं वस्त्वेव विधिरूपमेव शब्दार्थत्वेन विकल्पितं भवेद्, यदध्यवसीयते लोकेन त.प.३३५क/३८५; अवसीयते — य एवांशो वस्तुनः शाब्देन लैङ्गिकेन वा प्रत्ययेनावसीयते, स एव तस्य विषयः त.प.३२९क/३७३; व्यवसीयते — अत्यन्तभिन्नावात्मानौ ताविति व्यवसीयते त.स.२७क/२९०; निश्चीयते — स्वातन्त्र्येण तु मर्त्त्यत्वं त्वया निश्चीयते कथम् त.स.१२९ख/११०७; संप्रधार्यते — तृष्णा तावदुपादानं नास्ति चेत्संप्रधार्यते बो.अ.९.४७; द्र. {nges pa yin/} {nges par 'gyur ba/} {nges par 'gyur ba yin/} {nges par byed pa/} ।। • सं. १. निश्चयः — स्थिरीकृतस्त्वयैवायं सुकृताप्तविभूतिना । कर्मणां फलवादस्य निश्चयश्छिन्नसंशयः अ.क.४.९४; {nges pa yang tshad ma nyid las yin la} निश्चयश्च प्रमाणादेव त.प.१३४क/२; विनिश्चयः — नन्वेवमपि क्षणिकत्वात् सर्वभावानां पूर्वज्ञानपरिगृहीतरूपाविनाभाविस्पर्शे नैवोत्तरज्ञानप्रवृत्त्या विषयीकृत इति कथं ततो विनिश्चयः त.प.२४८ख/९७१; परिनिश्चयः — अश्रुतानुमितं सत्यं तत्परस्वार्थमुक्तवान् । अतीन्द्रियं पराज्ञातसामर्थ्यं परिनिश्चयात् त.स.१२६क/१०८८; निश्चितिः — {don nges pa} अर्थनिश्चितिः त.प.२२४ख/९१७; विनिश्चिति — प्रामाण्यं चार्थश्च प्रमेय इति प्रामाण्यार्थौ, तयोर्विनिश्चितिः त.प.२२४ख/९१७; अवसायः — ‘इदं दृष्टं श्रुतं वेदम्’ इति यत्रावसायधीः प्र.वा.२.३२४; व्यवसायः — तत्र व्यवसायः निश्चयः त.प.२६४क/२४४; यस्मादादौ दुष्कर एष व्यवसायः सू.अ.१३४ख/९; व्यवसितिः — यदा प्रत्यात्मं सा कथमसति तस्मिन्व्यवसितिः सू.अ.१३३क/६; निर्णयः — प्रज्ञाप्रबोधस्तत्रैव शास्त्रे तस्येति निर्णयः प्र.अ.७५ख/८३; {nges pa'i dpe} निर्णयोपमा का.आ.२.२७; असंशयः — असंशयं त्वद्गुणरक्तसंकथैः प्रकीर्यमाणेषु यशस्सु दिक्षु ते जा.मा.११८/६९; प्रत्ययः — तदाद्ये प्रत्ययाभावे को विशेषस्तदन्ययोः त.स.११०क/९५९; सम्प्रतिपत्तिः — समर्थस्य एव हेतुभावसम्प्रतिपत्तेः त.प.२४७ख/२१०; प्रत्यवगतिः — {nges pa dang bral ba} अप्रत्यवगतिः वि.सू.९१ख/१०९; एकान्तः — एकोऽन्त एकान्तो निश्चयः न्या.टी.७४ख/१९५; निश्चयनम् — इयमेव हि निश्चयानां स्वार्थप्रतिपत्तिर्यत्तन्निश्चयनं नाम त.प.१६३क/४६; अवधारणम् — तत् कथं न स्वरूपसंवेदनमात्रावधारणम् प्र.अ.२ख/४; रूपनिग्रहः रूपावधारणम् त.प.७४ख/६०२; निरूपणम् — किम् इदानीं पक्षधर्मत्वादिनिरूपणप्रयासेन त.प.४१ख/५३१; प्रत्यायनम् — युक्तिरनुमानम् । अनुमानागोचरे चागमः, अतीन्द्रियार्थप्रत्यायनहेतुः प्र.अ.१०१क/१०९ २. नियमः — {brtul zhugs la sogs nges pa} व्रतादिनियमः अ.क.९२.६; मासत्रयं दर्शनेऽस्य नियमः शासनेन यः । स कथं भवता भग्नः… न मया कश्चित् कृतः समयविप्लवः अ.क.३७.१२ ३. नियामः — तत्र नियमो नियाम इति । तत्र सम्यक्त्वे नियम एकान्तीभावो नियाम इति घञि रूपम् अभि.स्फु.१७४ख/९२३ ४. नियतिः, भवितव्यता — भगवन्तौ जगन्नेत्रे सूर्यचन्द्रमसावपि । पश्य गच्छत एवास्तं नियतिः केन लङ्घ्यते का.आ.२.१६९ ५. समयः — संहताः समयं चक्रुस्तत्र वैशालिका द्विजाः । निमन्त्रणीयो भगवान् सर्वैः संभूय नान्यथा अ.क. ९०.५ ६. अवधिः — अवधीनां कार्यभूतानामनिष्पत्तेः । न ह्यवधिमन्तरेणावधिमतोऽस्ति सद्भावः त.प.१५९क/४० ७. पा. ध्रुवः, योगभेदः — विष्कम्भः प्रीतिः आयुष्मान् सौभाग्यः शोभनः अतिगण्डः सुकर्मा धृतिः शूलः गण्डः वृद्धिः ध्रुवः शङ्कुः व्याघातः हर्षणः वज्रः सिद्धिः व्यतिपातः वरीयान् परिघः शिवः साध्यः शुभः शुक्लः ब्रह्मा ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशति योगाः वि.प्र.१७९ख/२२१; ध्रुवक:— इदानीं मासध्रुवकमुच्यते वि.प्र.१७६क/२०३ ८. नियतता — स सत्त्वराशीनां सम्यक्त्वनियततां च प्रजानाति मिथ्यात्वनियततां च द.भू.२५३ख/५०; इयत्ता — प्रत्ययाभिधानान्वयव्यापारकार्योन्नीयमानरूपा हि जातयः, न हि तासामियत्तता काचित् त.प.३५४क/४२७; नैयम्यम् — विपाकनैयम्येनात्र उत्तिष्ठन्ते अभि.स्फु.८७ख/७५९; *नैष्क्रम्यम् — {nges pa'i lam dam pa} नैष्क्रम्यसत्पथः जा.मा.७/३; • वि. अध्यवसायी — {don nges pa'i rnam par rtog pa} अर्थाध्यवसायी विकल्पः त.प.१९४ख/८५४; व्यवसायी — यत एवं गवादिष्वपि यथासङ्केतमभिन्नाकारव्यवसायिनः प्रत्ययाः शब्दाश्च प्रवर्तिष्यन्ते विनापि सामान्यमित्यनैकान्तिकता हेतोः त.प.२९८क/३०८; अध्यवसायिनी — विजातीयस्य व्यवच्छिन्नवस्तुमात्राध्यवसायिनी त.प.२९७ख/३०८; अवसायिनी — या चेयं सान्तरे बुद्धिर्नैरन्तर्यावसायिनी त.स.२५ख/२७१; निश्चायकः — व्यतिरेकनिश्चायकस्य व्यापकानुपलब्धिसंज्ञकस्यानिषेधात् वा.टी.५९क/१२; नियामकः — न ह्यनायत्तस्य प्रतिनियतपदार्थयोगितायां किञ्चित् कारणं नियामकं पश्यामः त.प.२२४क/९१६; एकान्तिकः — एकोऽन्त एकान्तो निश्चयः । स प्रयोजनमस्येत्यैकान्तिकः । नैकान्तिकोऽनैकान्तिकः न्या.टी.७४ख/१९५ {IV}. भू.का.कृ. = {gtan la phab pa} निश्चितम् — प्रसन्नस्येत्यधिमुक्तस्य निश्चितस्य सू.अ.१६५ख/५७; निश्चितमिति अध्यवसितम् त.प.३३७ख/३९१; विनिश्चितम् — विनिश्चितानां सद्धर्मसंभोगो भवति अनवद्यो प्रीतिरसः सू.अ.२४७क/१६४; परिनिश्चितम् — न हि ज्वलज्ज्वलनज्वालाकलापपरिगते परिनिश्चितात्मनि भूतले शैत्याशङ्का कर्तुं युक्ता स्वस्थचेतसः त.प.३४क/५१५; त.प.३९क/५२६; सुपरिनिश्चितम् — यदाऽऽभोगचित्तसमनन्तरं स्मरणमुत्पद्यमानं सुपरिनिश्चितम्, तदा शुभादिचित्ताद्रागः त.प.१०२क/६५३; नियतम् — नियतानियतं गोत्रमहार्यं हार्यमेव च सू.अ.१३७ख/१२; अवसितम् — चक्षुरादीनामपि सर्वदा परोक्षत्वात् सर्वविज्ञानेष्वविशिष्टत्वं कथमवसितम् त.प.१८२क/८२५; व्यवसितम् — अदृश्यमानः सोप्यस्तीत्येतद् व्यवसितं कथम् प्र.अ.१०-५/२०; अध्यस्तम् — प्रतिबिम्बं तदध्यस्तं स्वसंवित्त्याऽवगम्यते त.स.३९ख/४०७; अवधृतम् — यत् पुनः स्वाकारेण प्रतिभासतेऽन्वयव्यतिरेकाभ्यामवधृतसामर्थ्यन्तत् परमार्थसत् प्र.अ.१९७क/२११; अध्यवसितम् — अध्यवसितबहिर्भावत्वलक्षणम् त.प.३३८ख/३९२; अवधारितम् — भेदबुद्ध्यावधारितम् त.प.१३५ख/७२२; निर्णीतम् — निर्णीतः निश्चितः त.प.५५क/५६१; नीतम् — {nges pa'i don gyi mdo} नीतार्थसूत्रम् अभि.स्फु.३१८क/१२०२ V. उ.स. नि — {nges sbyor} नियोगः; कोऽयन्नियोगो नाम । निशब्दो निःशेषार्थो योगार्थो युक्तिः । निरवशेषो योगो नियोगः प्र.अ.६ख/८; निर् — {nges pa'i tshig} निरुक्तिः अभि.भा.२६७-३/११०२; निस् — {nges par legs pa} निःश्रेयसम् त.प.३१३ख/१०९३; अव — {nges par dud pa} अवनम्रः अ.क.५३.३१; सम् — {nges par btang ba} संत्यक्तः अ.क.३२.३०
- nges par
- • क्रि.वि. = {gdon mi za bar} निश्चितम् — निश्चितोक्तानुमानेन प्रत्यक्षस्यापि मानता त.स. ११२ख/९७३; विनिश्चितम् — न च विनिश्चितमवगम्यमानमिदं मिथ्या स्यात् त.प.१६९क/७९५; नियतम् — बालैः सभागचरितो नियतं याति दुर्गतिम् बो.अ.८.९; अवश्यम् — {khyod kyi mig dregs nges par bdag gis 'phrog} हराम्यवश्यं तव नेत्रदर्पम् अ.क. ५९.५८; असंशयम् — असंशयं प्रीतमनाः स राजा … दास्यति… धनानि जा.मा.२४६/१४२; व्यक्तम् — {de bas na nges par sang ni tshes bco lnga ste} तद्व्यक्तं श्वः पञ्चदशी जा.मा.५२/३१; ध्रुवम् — {des ni re zhig nges 'grub 'gyur} स तावत् सिद्ध्यते ध्रुवम् हे.त.१४ख/४६; ध्रुवं विनिश्वासपरोऽद्य मन्मथः जा.मा. १२/६; दृढम् — कथं नु तद्दृढमसदेव भाषसे जा.मा.२६८/१५५; भूतम् — अत एव जगन्नाथ नेहान्योऽन्यस्य कारकः । इति त्वमुक्तवान् भूतं जगत्संज्ञपयन्निव श.बु.१४१; कामम् — वपूंषि कामं कुशलोचितानि सौजन्यसंवादसुखप्रदानि अ.क. १०८.१०८; नियमतः — स्वतः स्वभावात्, भावे जन्मनि सति, अहेतुकत्वं नियमतो भवेत् त.प.१८०ख/७७; नियमेन — पापं च कर्म परिवर्जयितुं यतेथा दुःखो हि तस्य नियमेन विपाककालः जा.मा.२८७/१६७; नैयम्येन — अवन्ध्यफलं फलदाननैयम्येनावस्थानात् अभि.स्फु.२७४ख/१०९९; नूनम् — यक्षोऽयं ब्राह्मणच्छद्मा नूनं हरति खादितुम् जा.मा.१११/६५; खलु — खलु निश्चितम् वि.प्र.६५क/४.११४; {sa bdag rnams kyi 'byor pa 'di ni nges par bde ba'i grogs ma yin} विभूतिर्भूपानां भवति खलु नेयं सुखसखी अ.क. ३७.५७; अलम् — दीर्घा कर्मलता नवेव सततं व्याप्ता पुराणैः फलैः साश्चर्या सहचारिणी तनु भृतां तत्राप्यलं निश्चला अ.क.५०.३३; किल — {yid bzhin nor bu nges par rnam bsams dngos po ster byed} चिन्तामणिः किल विचिन्ततवस्तुदाता अ.क.५५.१; तदा कृतयुगं लोके यदा राजा प्रजाहितः । तदा किल कलिर्लोके यदा राजा प्रजाहितः अ.क.४२. १२; एव — {bkres pas yongs su nyen pa 'dis/} {bu ni nges par za bar 'gyur} तदियं क्षुत्परिक्षामा भक्षयत्येव दारकम् अ.क.५१.९; {nges par bzod pas dgra ni nye bar zhi 'gyur} वैरं हि क्षमयैव यात्युपशमं अ.क.६८.८७; वै — {'di dag nges par 'chi ba ster byed} एता वै मृत्युदाः वि.प्र.२४५क/२.५८; एकान्तम् — इह दिव्यावेशो यः स मन्त्रिणामाचार्याणां वै एकान्तं भवति भावनाया बलेन वि.प्र.१४६ख/३.९१; अद्धा — दृष्ट्वा त्वित्थंगतावेतौ शिबिराजः पितामहः । अद्धा दद्याद्यदिष्टं ते धनं निष्क्रयमेतयोः जा.मा.१०९/६४ २. (तुमुन्प्रत्ययान्तः) निश्चेतुम् — तदा साङ्कर्यात् सा भूतार्थद्योतनशक्तिर्निश्चेतुं न शक्यते त.प.४३ख/५३६; विनिश्चेतुम् — यत्र ह्यनुभूतमपि प्रामाण्यं भ्रान्तिकारणसद्भावाद् विनिश्चेतुं न शक्यते त.प.२३७ख/९४६; अवसातुम् — न चोपादानकार्यप्रत्ययाऽप्रतिभासि रूपं शक्यं तद्विषयत्वेनावसातुम् प्र.वृ.१९३-१/७०; व्यवसातुम् — न च ते प्रमाणत्रयनिवृत्तावपि न सन्तीति शक्यते व्यवसातुम् प्र.वृ. ६८/१९१-५.
- nges pa can
- वि. नियमवान्, ओ वती — विरुद्धकर्मा वास्त्यन्यः श्लेषो नियमवानपि का.आ.२.३११; स्वभावेन प्रतिबन्धो यस्तस्मिन्नसत्येकस्य साध्यस्य निवृत्त्या नापरस्य साधनस्य नियमेन युक्ता नियमवती निवृत्तिः न्या.टी.६७क/१६९; नियामकः — समवायादतश्चैतन्न युक्तं तन्नियामकम् त.स.३२क/३३३; नियतः — शान्तिश्च नियता भवति स.दु.१३३/१३२; त.स.९६ख/८६०.
- nges pa nyid
- निश्चितत्वम् — विहारप्रतिषेधश्च धर्मस्याणोरलब्धता । निश्चितत्वं स्वभूमौ च भूमित्रितयसंस्थितिः अभि.अ.४.५०.
- nges pa nyid du
- वै — {me la nges pa nyid du tshor ba} वह्नौ वै वेदना वि.प्र.२२८ख/२.२१.
- nges pa nyid kyi dpe
- पा. नियमोपमा, उपमाभेदः — त्वन्मुखं कमलेनैव तुल्यं नान्येन केनचित् । इत्यन्यसाम्यव्यावृत्तेरियं सा नियमोपमा का.आ.२.१८.
- nges pa nyid du gnas
- वि. नैयमिकः — मर्तव्यमिति भूतानामयं नैयमिको विधिः जा.मा.३३८/१९७.
- nges pa bstan pa
- निरुक्तिः — {dbang bskur ba'i nges pa bstan pa} अभिषेकनिरुक्तिः क.त.२४७६.
- nges pa dang bcas
- = {nges pa dang bcas pa/}
- nges pa dang bcas pa
- वि. = {nges bcas} सनियमः — तस्यापि सनियमा स्वभार्येव तु सा न गम्या अभि.भा.२११-२/६८८; सुनिश्चयः — नैमित्तिकास्ततोऽभ्येत्य नृपमूचुः सुनिश्चयाः अ.क.२४.६४.
- nges pa dang ldan
- = {nges pa dang ldan pa/}
- nges pa dang ldan pa
- वि. नियमवान् — अन्वयो व्यतिरेको वा (प्रयुज्यमानः) नियमवानेव प्रयोक्तव्यः न्या.टी.४८ख/९५; अवसायाक्रान्तः — यत्तु प्रतिभासमानपदार्थविरुद्धाकारावसायाक्रान्तमुदेति, तन्न प्रमाणम् त.प.२३८क/९४६.
- nges pa dang bral ba
- अप्रत्यवगतिः — अप्रत्यवगतिरवज्ञानम् वि.सू.९१ख/१०९.
- nges pa dang ma nges pa
- • वि. नियतानियतम् — सोऽस्यां साधुमत्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः कुशलाकुशलाव्याकृतधर्माभिसंस्कारं च यथाभूतं प्रजानाति … नियतानियतधर्माभिसंस्कारं च द.भू.२५१ख/४९; • सं. नियतानियतता — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति … यानायाननियतानियततां च द.भू.२५२ख/४९.
- nges pa dang ma nges pa'i chos mngon par 'du bya ba
- पा. नियतानियतधर्माभिसंस्कारः — सोऽस्यां साधुमत्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः कुशलाकुशलाव्याकृतधर्माभिसंस्कारं च यथाभूतं प्रजानाति … नियतानियतधर्माभिसंस्कारं च द.भू.२५१ख/४९.
- nges pa dang ma nges par 'gro ba'i phyag rgya la 'jug pa
- ना. नियतानियतगतिमुद्रावतारः, सूत्रग्रन्थः — {'phags pa nges pa dang ma nges par 'gro ba'i phyag rgya la 'jug pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यनियतानियतगतिमुद्रावतारनाममहायानसूत्रम् क.त.२०२.
- nges pa ma yin
- = {nges pa ma yin pa/}
- nges pa ma yin pa
- वि. अनिश्चयः लो.को.६०७; अप्रज्ञातम् — आसीदिदं तमोभूतमप्रज्ञातमलक्षणम् । अप्रवर्त्त्यमविज्ञेयं सुषुप्तमिव सर्वतः त.प.२५३क/९८०.
- nges pa min
- क्रि. नैव व्यवस्यति — अतीन्द्रियं तं योगं नैव कश्चिद् व्यवस्यति त.स.८७क/७९३.
- nges pa med
- = {nges pa med pa/}
- nges pa med pa
- = {nges med} ।। • सं. अनियमः — एक उत्तरासंगान्तर्वासनः । द्विगुणमृतुहतात् । अनियमः पांसुमयेषु वि.सू.२३ख/२८; अनिश्चयः — कामार्त्ता घर्मसन्तप्तेत्यनिश्चयकरं वचः का.आ.३.१४३; • वि. अनियतः — न सर्वेषामनेकान्तान्न चाप्यनियतो भवेत् प्र.वा.१.१५७; अनिश्चितः — अतश्च सर्वादृष्टिरनिश्चिता त.स.१२०क/१०३९; निश्चित्यसद्भावः — आद्यान्निश्चित्यसद्भावे नैव स्यात् परतोऽप्यसौ त.स.११०क/९५९; प्रत्ययाभावः — तदाद्ये प्रत्ययाभावे को विशेषस्तदन्ययोः त.स.११०क/९५९.
- nges pa 'dzin pa
- = {nges par 'dzin pa/} {nges pa 'dzin par} अवधारितुम् — मुद्रायाः प्रतिमुद्रायां कः समर्थोऽवधारितुम् वि.प्र.१७९ख/३.१९३.
- nges pa yin
- क्रि. १. अध्यवस्यति — इति उत्प्रेक्षात्मकं विकल्पव्यापारमनुभवादध्यवस्यन्ति न्या.टी.४६ख/८६; तस्माद् भिन्नेऽपि शब्दादावेकत्वं सोऽध्यवस्यति त.स.९६क/८५८ २. निश्चीयते — तस्मिन् धर्मिणि अनवधृते अनिश्चिते कथं तद्धर्मत्वं निश्चीयते त.प.४१ख/५३१; अवसीयते — तथा हि विकल्पविषयोऽपि वह्निर्दृश्यात्मक एवावसीयते न्या.टी.४४ख/७५; व्यवसीयते — कथं तर्हि… ‘स एवायम्’ इति च स्थिरेण स्वभावेनानुगता व्यवसीयन्ते भावाः त.प.१६४क/४८; द्र. {nges pa/} {nges par 'gyurab/}
- nges pa la gnas
- = {nges pa la gnas pa/}
- nges pa la gnas pa
- वि. निश्चयारूढः — ततो निश्चयारूढरूपापेक्ष एव तयोर्भेदो युक्तः वास्तवस्त्वभेदः न्या.टी.५२ख/११३.
- nges pa la gnas pa'i rang bzhin la ltos pa
- वि. निश्चयारूढरूपापेक्षः, निश्चयविषयीकृतरूपापेक्षः न्या.टी.५२ख/११३.
- nges pa las 'gal ba
- नियमविरोधः — प्रतिज्ञाहानिर्नियमविरोधश्च महामते प्रसज्यते ल.अ.७१क/१९.
- nges pa'i rgyal mtshan tog
- पा. नियतध्वजकेतुः, समाधिविशेषः — {nges pa'i rgyal mtshan tog ces bya ba'i ting nge 'dzin} नियतध्वजकेतुर्नाम समाधिः म.व्यु.५१५.
- nges pa'i sgra
- = {nges sgra/}
- nges pa'i mtha'
- = {grub mtha'} सिद्धान्तः, कृतान्तः — {grub pa'i mtha' ni nges pa'i mtha' la brjod do} कृतान्तः सिद्धान्त उच्यते त.प.८७ख/६२७.
- nges pa'i don
- = {nges don/}
- nges pa'i don gyi mdo
- नीतार्थसूत्रम् — नीतार्थसूत्रं प्रतिशरणम्, न नेयार्थम् अभि.स्फु.३१८क/१२०२; = {nges pa'i don gyi mdo sde/}
- nges pa'i don gyi mdo sde
- नीतार्थसूत्रान्तः — घोषाचाराया अल्पश्रुतत्वम्, नीतार्थसूत्रान्ताश्रवणात् सू.अ.१६२ख/५३; = {nges pa'i don gyi mdo/}
- nges pa'i bdag nyid
- वि. निश्चयात्मकः — निश्चयात्मक एवायं सामान्यप्रत्ययः परैः । इष्टः त.स.२८ख/३०१.
- nges pa'i rnam pa can
- वि. नियताकारम् — यच्च तदभाववन्नियताकारं रूपं तदपि दृश्यं व्यवच्छिद्यते न्या.टी.७८क/२०६.
- nges pa'i dpe
- पा. निर्णयोपमा, उपमाभेदः — न पद्मस्येन्दुनिग्राह्यस्येन्दुलज्जाकरी द्युतिः । अतस्त्वं मुखमेवेदमित्यसौ निर्णयोपमा का.आ.२.२७.
- nges pa'i tshig
- = {nges tshig}
- nges pa'i tshig tha dad pa yang dag par shes pa
- पा. निरुक्तिप्रतिसंवित्, प्रतिसंविद्भेदः — चतस्रो बोधिसत्त्वप्रतिसंविदः… यदुत धर्मप्रतिसंवित् अर्थप्रतिसंवित् निरुक्तिप्रतिसंवित् प्रतिभानप्रतिसंवित् द.भू.२५४ख/५१; = {nges pa'i tshig so so yang dag par rig pa/}
- nges pa'i tshig dang tha snyad rnam par spangs pa
- वि. निरुक्तिव्यवहारविवर्जितः — सर्वधर्मान् शून्यान् व्यवलोकयति… आकाशस्वभावान्निरुक्तिव्यवहारविवर्जितान् स.पु.१०४ख/१६७.
- nges pa'i tshig la gdon mi za bar 'jug pa
- पा. निरुक्तिनियतप्रवेशः, समाधिविशेषः — {nges pa'i tshig la gdon mi za bar 'jug pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} निरुक्तिनियतप्रवेशो नाम समाधिः म.व्यु.५२२.
- nges pa'i tshig so so yang dag par rig pa
- पा. निरुक्तिप्रतिसंवित्, प्रतिसंविद्भेदः — कतमाश्चतस्रः ? यदुत धर्मप्रतिसंवित्, अर्थप्रतिसंवित्, निरुक्तिप्रतिसंवित्, प्रतिभानप्रतिसंवित् द.भू.२५४ख/५१; धर्माणां निर्वचनज्ञानमारभ्य निरुक्तिप्रतिसंवित् बो.भू.११४ख/१४७; द्र. {nges pa'i tshig tha dad pa yang dag par shes pa/}
- nges pa'i yan lag dang bral ba
- वि. निश्चयाङ्गवियुक्तम् — अग्निहोत्राद् भवेत् स्वर्ग इतीत्थं श्रूयते समम् । निश्चयाङ्गवियुक्तं हि शब्ददर्दुरमात्रकम् त.स.११२ख/९७२.
- nges pa'i sa
- पा. नियता भूमिः, सप्तबोधिसत्त्वभूमिषु एका — गोत्रभूमिः, अधिमुक्तिचर्याभूमिः, शुद्धाध्याशयभूमिः, चर्याप्रतिपत्तिभूमिः, नियता भूमिः, नियतचर्याभूमिः, निष्ठागमनभूमिश्च । इतीमाः सप्त बोधिसत्त्वभूमयः बो.भू.१८९ख/२५३.
- nges pa'i sa la gnas pa
- वि. नियतभूमिस्थितः — {byang chub sems dpa' nges pa'i sa la gnas pa bsad pa} नियतभूमिस्थितस्य बोधिसत्त्वस्य मारणम् म.व्यु.२३३१.
- nges pa'i sa la gnas pa'i byang chub sems dpa' bsad pa
- पा. नियतभूमिस्थितस्य बोधिसत्त्वस्य मारणम्, पञ्चोपानन्तर्येषु एकम् म.व्यु.२३३१.
- nges pa'i bsam pa
- नियताशयता — अभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्याभेद्याशयता च परिपूर्यते । नियताशयता… कल्याणाशयता… द.भू.२२४क/३४.
- nges par bkod
- = {nges par bkod pa/}
- nges par bkod pa
- भू.का.कृ. निक्षिप्तः — त्वद्व्यायामशिलोत्सङ्गे निक्षिप्तेऽथ तया शिशौ अ.क. ६८.६.
- nges par bkrongs par gyur
- भू.का.कृ. निपातितः — अथ कालेन भूपालः पुत्रेणाजातशत्रुणा छद्मना राज्यलुब्धेन धर्मशीलो निपातितः अ.क.९.५३.
- nges par skyes pa
- भू.का.कृ. निर्जातः — {chos zab mo'i tshul las nges par skyes pa} गम्भीरधर्मनयनिर्जातः सु.प.३४ख/१३.
- nges par bskol
- = {nges par bskol ba/}
- nges par bskol ba
- निष्क्वाथः — फलत्रिकं दारुनिशां विशालां मुस्तां च निष्क्वाथ्य यो.श.१४.
- nges par bkrongs
- = {nges par bkrongs pa/}
- nges par bkrongs pa
- भू.का.कृ. निसृतः — तदेव हस्तौ निसृत्य मुष्टिं बध्वा उभौ पुनः म.मू.२५१ख/२८६.
- nges par bskrad
- = {nges par bskrad pa/}
- nges par bskrad pa
- भू.का.कृ. निष्कासितः — स राज्यभ्रंशभीतेन कुपितेन महीभुजा । निष्कासितः कुमारः अ.क.२३.२७; निरस्तः — वाराणस्यां पुरा राज्ञा ब्रह्मदत्तेन मन्त्रिणाम् । शतानि पञ्च भिन्नानां निरस्तानि कृतागसाम् अ.क.९६.९.
- nges par gegs byed pa
- विचेष्टितम् — अथ बोधिसत्त्वो नूनमस्यैतद्दुरात्मनो मम दानविघ्नाय विचेष्टितमित्यवगम्य जा.मा.२२/३९/२२.
- nges par gyur pa
- भू.का.कृ. निश्चितम् — किञ्च सर्वप्रमाणानां प्रामाण्यं निश्चितं यदि । स्वत एव त.स.१०७ख/९३८; परिनिश्चितम् — सिद्धपर्यायभिन्नत्वे यच्चैवं परिनिश्चितम् त.स.८ख/१०५; नियतम् — ये च तत्र धर्मदेशनासु… विनीताः शिक्षिता अधिमुक्ता नियताः संबोधिपरायणाः अ.सा. १२१ख/७०; अवधृतम् — {nges par ma gyur pa} अनवधृतम् त.स.५५क/५३१.
- nges par grub pa
- = {nges grub/}
- nges par grol
- = {nges grol/}
- nges par grol ba
- = {nges grol/}
- nges par 'god pa
- = {nges 'god pa/}
- nges par 'gyur
- = {nges par 'gyur ba/}
- nges par 'gyur ba
- • क्रि. [1] नियतीभवति — विपाकनैयम्येनात्र उत्तिष्ठन्ते । विपाकदानाय नियतीभवन्तीत्यर्थः अभि.स्फु.८७ख/७५९ [2] निश्चीयते — अश्रुते प्रकरणे कथितान्यपि न निश्चीयन्ते न्या.टी.३७क/१३; निश्चीयते च तन्मात्रभाव्यामर्शनचेतसा त.स.१०८क/९४२; अवसीयते — सोऽसदर्थोपरागेण तुल्य एवावसीयते त.स.७०ख/६६०; तेनायं बाधाभावोऽवसीयते त.स.१०२ख/९०१; अध्यवसीयते — दृश्यस्यादृष्टितश्चास्य नास्तिताऽध्यवसीयते त.स. ९८ख/८७५; अवधार्यते — यथोदितान्तरादेव विशेषोऽप्यवधार्यते त.स.१२२क/१०६४ [3] निश्चयो भवेत् — तत् कथं तत्र बाधकान्तरापेक्षा निवृत्ता, येनास्याऽबाध्यमानतानिश्चयो भवेत् त.प.२२५ख/९२०; स्यान्निश्चयः — अनुमानतोऽन्यतो वापि स्यादेवं निश्चयोऽन्यतः त.स.१११ख/९६८; नियम्येत — {gang zhig nges par 'gyur} केन नियम्येत त.प.१९८ख/८६३; अध्यवस्येत् — सर्वत्र देशे प्रत्यभिज्ञानाद्विभुत्वं च सिद्धमिति को विपर्ययं नित्यविभुत्वयोरध्यवस्येत् त.प.१३५ख/७२२; अवधार्यताम् — तुल्यहेतुषु सर्वेषु को नामैकोऽवधार्यताम् त.स.११४ख/९९५; • वि. अवश्यम्भावी — भूतस्य जातस्यापि विनश्वरः स्वभावो नावश्यम्भावी न्या.टी.५६ख/१३२; ध्रुवभावी — ध्रुवमवश्यं भवतीति ध्रुवभावी न्या.टी.५६ख/१३१; नियतिपतितः — {nges par 'gyur ba'i sbyor ba} नियतिपतितप्रयोगः बो.भू.१५१क/१९५; • सं. [1] पा. नियतिपातः — {pha rol tu phyin pa drug gi dbang du byas nas nges par 'gyur ba rnam pa drug} षट्पारमिताधिकारेण षड्विधो नियतिपातः सू.अ.२४४/१५९; नैयम्यपातः — संपत्त्युत्पत्तिनैयम्यपातोऽखेदे च धीमताम् । भावनायाश्च सातत्ये समाधानाच्युतावपि । कृत्यसिद्धावनाभोगे क्षान्तिलाभे च सर्वथा सू.अ.४४क/१५९ [2] नियामः म.व्यु.६५०१ [3] ध्रुवभावित्वम् — ध्रुवभावित्वविरुद्धाध्रुवभावित्वव्याप्तस्य सापेक्षत्वस्य विधानाद् ध्रुवभावित्वनिषेधः त.प.२८४ख/१०३३.
- nges par 'gyur ba nyid
- ध्रुवभावित्वम् — ध्रुवमवश्यं भवतीति ध्रुवभावी नेति ध्रुवभावित्वनिषेधः न्या.टी.५६ख/१३१.
- nges par 'gyur ba med
- = {nges par 'gyur ba med pa/}
- nges par 'gyur ba med pa
- • वि. अध्रुवभावी; • सं. = {nges par 'gyur ba med pa nyid} अध्रुवभावित्वम् — ध्रुवभावित्वविरुद्धाध्रुवभावित्वव्याप्तस्य सापेक्षत्वस्य विधानाद् ध्रुवभावित्वनिषेधः त.प.२८४ख/१०३३.
- nges par 'gyur ba med pa nyid
- अध्रुवभावित्वम् — हेत्वन्तरापेक्षणं नामाध्रुवभावित्वेन व्याप्तं यथा वाससि रागस्य रञ्जनादिहेत्वन्तरापेक्षणमध्रुवभावित्वेन व्याप्तम् न्या.टी.५६ख/१३२.
- nges par 'gyur ba yin
- क्रि. व्यवसीयते — बलिभुग्धूमहेतूत्थदोषादिप्रत्ययैर्यथा । स्थाणुतेजोऽप्रमाणादि परेभ्यो व्यवसीयते त.स.१०७क/९३७; द्र. {nges pa/} {nges par 'gyur ba/} {nges par byed pa/}
- nges par 'gyur ba'i sbyor ba
- पा. नियतिपतितप्रयोगः, बोधिसत्त्वस्य सम्यक्प्रयोगभेदः — पञ्चभिः प्रयोगैर्बोधिसत्त्वस्य सर्वसम्यक्प्रयोगसंग्रहो वेदितव्यः … अनुरक्षणाप्रयोगेण, अनवद्यप्रयोगेण, प्रतिसंख्यानबलप्रयोगेण, अध्याशयशुद्धिप्रयोगेण, नियतिपतितप्रयोगेण च बो.भू.१५१क/१९५.
- nges par 'gyel
- क्रि. न्यपतत् — दूराध्वधावनश्रान्ता मूर्च्छिता न्यपतद्भुवि अ.क.३२.१०.
- nges par 'grel pa
- निर्मोक्षः — {dgongs pa zab mo nges 'grel pa} गम्भीरसन्धिनिर्मोक्षः सू.अ.२५०क/१६८; निर्मोक्षणम् — गम्भीरसन्धिनिर्मोक्षणम् सू.अ.२५०क/१६८; निर्मोचनम् — {dgongs pa nges par 'grel pa} सन्धिनिर्मोचनम् क.त.३९८१.
- nges par 'gro
- = {nges par 'gro ba/}
- nges par 'gro ba
- • क्रि. प्रयाति — निबद्धावधयः प्राणाः प्रयान्त्येव शरीरिणाम् अ.क.६.१११; • सं. निस्तरणम्, निर्गमः श्री.को.१८५क ।
- nges par rgol
- = {nges par rgol ba/}
- nges par rgol ba
- = {smod pa} निर्वादः, निन्दा — अवर्णाक्षेपनिर्वादपरिवादापवादवत् । उपक्रोशो जुगुप्सा च कुत्सा निन्दा च गर्हणे अ.को.१.६.१३.
- nges par rgyal
- = {nges par rgyal ba/}
- nges par rgyal gyur pa
- भू.का.कृ. निर्जितः — हर्षस्मितप्रसरनिर्जिततारहाराः अ.क.५६.१९; द्र. {nges par rgyal ba/}
- nges par rgyal ba
- • भू.का.कृ. निर्जितः — यदा निर्जितविपक्षसमुदाचाराणि अभि.स्फु.२३३ख/१०२२ २. = {byang chub sems dpa'} निर्जितः, बोधिसत्त्वः मि.को. ५क ।
- nges par rgyu
- क्रि. निश्चरति — रोमकूपात् स्फरन्ति पञ्चरश्मयो निश्चरन्ति ज्ञानबिम्बात् वि.प्र.६७क/४.११९.
- nges par sgrub pa
- वि. निर्वोढा — उत्पादितायामपि च प्रत्ययवशेनाधिमुक्तौ प्रतिपत्तिभेद उपलभ्यते कश्चिन्निर्वोढा भवति कश्चिन्नेति सोऽन्तरेण गोत्रप्रभेदं न स्यात् सू.अ.१३७क/११.
- nges par sgrol ba
- = {nges sgrol/}
- nges par sgrol bar 'gyur ba
- क्रि. निस्तरति — बोधिचित्तग्रहणात्पूर्वं कृत्वापि पापानि… बोधिचित्तस्याश्रयादाश्रयणात् तदुत्पादनरक्षणवर्धनसेवनलक्षणात् उत्तरति निस्तरति बो.प.१०.
- nges par brgal ba
- निस्तरः म.व्यु.७२०९.
- nges par bsgrags
- = {nges par bsgrags pa/}
- nges par bsgrags pa
- भू.का.कृ. कीर्त्तितः, ख्यातः — अनन्वयससंदेहावुपमास्वेव दर्शितौ । उपमा रूपकं चापि रूपकेष्वेव कीर्त्तितम् का.आ.२.३५५.
- nges par bsgrubs
- = {nges par bsgrubs pa/} {nges par bsgrubs te} निष्पाद्य — कृत्स्नं निष्पाद्य यानं प्रवरगुणगणज्ञानरत्नस्वगर्भम् र.वि.४.२.
- nges par bsgrubs pa
- भू.का.कृ. निष्पादितम्, द्र. {nges par bsgrubs te} निष्पाद्य र.वि.४.२.
- nges par bcad
- = {nges par bcad pa/}
- nges par bcad pa
- भू.का.कृ. निर्लूनः — संसारचरिताश्चर्यविचारेष्वपि कर्कशम् । कृपाकृपाणीनिर्लूनमिवासीद्भूपतेर्मनः अ.क.३.१३२.
- nges par bcings
- = {nges par bcings pa/}
- nges par bcings pa
- भू.का.कृ. निबद्धः — {las kyi zhags pas nges par bcings pa} कर्मपाशैर्निबद्धः वि.प्र.२७१ख/२.९४.
- nges par bcom
- = {nges par bcom pa/}
- nges par bcom pa
- भू.का.कृ. निहतः — प्राप्तानुत्तरवशित्वेन ध्यानेन निरामिषेण च निहतसर्वावमानाभिलाषेण परिपाचयति सू.अ.१५२क/३५.
- nges par chog pa
- = {chog} निकामम्, पर्याप्तम् मि.को. ४१क ।
- nges par mchis
- क्रि. विपद्यते — स्वजनरहितः शेते गर्भे तथैव विपद्यते विचरति सहासक्तैर्जन्तुः शुभाशुभकर्मभिः अ.क.६७.२२.
- nges par 'ching
- = {nges par 'ching ba/}
- nges par 'ching ba
- निबन्धनम् — अथ भगवान् सर्वतथागतकायवाक्चित्तनिबन्धनवज्रं नाम समाधिं समापद्य गु.स.१२४क/७३.
- nges par 'jug
- = {nges par 'jug pa/}
- nges par 'jug pa
- • क्रि. नियाममवक्रामति — यो हि चतुर्थध्यानलाभी षण्णां भूमीनामन्यतमां भूमिं निश्रित्य नियाममवक्रामति अभि.स्फु.१८२ख/९३७; • पा. नियामावक्रान्तिः — तत्र नियमो नियाम एकान्तीभावः, तस्याभिगमनमवक्रमणम् अभि.भा.१६क/९२३; तत्र नियमो नियाम इति । तत्र सम्यक्त्वे नियम एकान्तीभावो नियाम इति घञि रूपम् । अपि तु नियम इति; ‘यमः समुपनिविषु च’ इत्यप्प्रत्ययस्य विभाषितत्वात् । तस्याभिगमनमवक्रमणमिति । तस्य एकान्तीभावस्याभिगमनं प्राप्तिः । तदेव विपर्यासस्य अपक्रमान्नियामावक्रान्तिरित्युच्यते अभि.स्फु./९२३.
- nges par 'jug par byed pa
- वि. निवेशिका — सा खलु पुनरियं सुभूते प्रज्ञापारमिता न कस्यचिद्धर्मस्यावेशिका वा निवेशिका वा संदर्शिका वा निदर्शिका वा आवाहिका वा निर्वाहिका वा अ.सा. १८०क/१०१.
- nges par 'jog par byed
- क्रि. अवस्थापयति — चित्तं स्थापयति संस्थापयति अवस्थापयति उपस्थापयति दमयति शमयति व्युपशमयत्येकोतीकरोति चित्तं समादधातीति नवाकाराः सू.अ.१९१क/९०.
- nges par 'joms
- = {nges 'joms/}
- nges par 'joms pa
- = {nges 'joms/}
- nges par brjod
- = {nges par brjod pa/}
- nges par brjod pa
- • क्रि. [1] निरुच्यते — सत्यज्ञानाद्यतो धीमान् लोकज्ञो हि निरुच्यते सू.अ.२२३ख/१३२; तदभावस्य भावं च विमुक्तं दृष्टिहायिभिः । लब्ध्वा दर्शनमार्गो हि तदा तेन निरुच्यते सू.अ.१९३क/९२; निरूप्यते — मानिनां बोधिसत्त्वानां दूरे बोधिर्निरूप्यते सू.अ.१६१ख/५०; फलभेदोपलब्धेश्च गोत्रास्तित्वं निरूप्यते सू.अ.१३७क/११ [2] उदाहरेत् — {sngags 'di nges par brjod do} इदं मन्त्रमुदाहरेत् स.दु.१६३/१६२; निर्णयं ब्रूयात् — ततस्तु निर्णयं ब्रूयुः स्वामिसाक्षिसभासदः त.स.१०५क/९२३; • सं. निरुक्तिः, निर्वचनम् — {dbang gi don nges par brjod pa zhes bya ba} अभिषेकार्थनिरुक्तिनाम क.त. २४७७.
- nges par gtan la dbab pa
- निर्णयः — {chos dang zang zing nges par gtan la dbab pa} धर्मामिषनिर्णयः ल.अ.१२७क/७३; विनिश्चयः — सर्वधर्मविनिश्चयकौशल्यज्ञानपरमपारमिताप्राप्तः स.पु.४७क/८४.
- nges par gtugs
- = {nges par gtugs pa/}
- nges par gtugs pa
- भू.का.कृ. निर्दारितः — निर्घातघोरतरघोषमुखाभिघातनिर्दारितेऽप्यचलसत्त्वदृढेऽथ तस्मिन् अ.क.३८.१४१.
- nges par btang
- = {nges par btang ba/}
- nges par btang ba
- भू.का.कृ. संत्यक्तः — भेषजादानसंसक्तः संत्यक्तालम्बनस्तया । स पपात महाश्वभ्रे स्त्रीचित्तचपलाम्भसि अ.क.३२.३०.
- nges par rtog
- = {nges par rtog pa/}
- nges par rtog pa
- =(द्र. {nges par rtogs pa}) ।। • सं. १. अवकल्पना म.व्यु.७२८९ २. नितीरणम् — दृष्टित्रयाद् विपर्यासचतुष्कं विपरीततः । नितीरणात् समारोपात् अभि.को.५.९; विपरीतनितीरणसमारोपैः विपर्यासानां व्यवस्थापनम् अभि.स्फु.१००क/७७९; म.व्यु.७४७१ ३. निरूपणम्, विकल्पभेदः — निरूपणानुस्मरणविकल्पेनाविकल्पकाः अभि.को.१.३३; निरूपणा म.व्यु.७४५० ४. परिध्यानम् — आर्यस्यात्र परिध्यानान्मुहूर्तं सुखशुचिभ्रान्तिः सत्त्वभ्रान्तिर्वा, न त्वसौ विपर्यासः अभि.स्फु.१०१क/७८०; • वि. नितीरकः — एकान्तविपर्यस्तत्वादालम्बने नितीरकत्वात्, समारोपणाच्च अभि.भा.२३१क/७७९.
- nges par rtog par byed
- = {nges par rtog par byed pa/}
- nges par rtog par byed pa
- • क्रि. नितीरयति — यस्माच्छीलव्रतमात्रेण शुद्धिरित्यालम्बते नितीरयति, तस्मान्नैकान्तविपर्यस्तः शीलव्रतपरामर्शः अभि.स्फु.१००क/७७९; • सं. अवधारणम् — {yon tan dang skyon nges par rtog par byed pa} गुणदोषावधारणम् श्रा.भू./१९४; • वि. सन्तीरकः — अन्ये क्लेशा न सन्तीरकाः, अतो न विपर्यासः अभि.भा.२३१क/७७९; सन्तीरिका — न हि संज्ञा सन्तीरिका, नापि चित्तम् अभि.स्फु.१००क/७७९.
- nges par rtog par mi byed pa
- वि. असन्तीरकः — यद्यसन्तीरको न विपर्यासः, यत्तर्हि सूत्र उक्तं तत् कथम् अभि.स्फु.१००क/७७९.
- nges par rtogs pa
- =(द्र. {nges par rtog pa}) ।। • क्रि. १. निर्विध्यति — निर्विध्यतीति नात्र किंचिद्विध्यति नाविध्यति, नात्र किंचिद्विध्यते नाविध्यते, तेनोच्यते निर्विध्यतीति सु.प.२४ख/४ २. निध्यायति — सत्त्वसमुद्रान् दशभूमावावर्तमानान् सुधनः श्रेष्ठिदारकः पश्यति स्म, शृणोति व्यवचारयति अवचरति प्रतिविध्यति निध्यायति ग.व्यू.१०६ख/१९५ ३. निरूप्यते — निरूप्यत इति निश्चीयते त.प.४१ख/५३१; • सं. १. निर्वेधः — {nges par rtogs par 'gro ba} निर्वेधगामिनी सु.प.२५ख/५ २. निध्यप्तिः — धर्मस्वभावनिध्यप्तौ सत्त्वान् प्रतिष्ठापयामि ग.व्यू.३१ख/१२७; निध्यानम् — {chos la nges par rtogs pa'i bzod pa} धर्मनिध्यानक्षान्तिः सू.अ.१९२क/९; निध्यापनम् — धर्मतैव युक्तिश्चित्तनिध्यापनाय चित्तसंज्ञापनाय र.वि. ११२क/७३ ३. निष्पत्तिः — धर्मस्वभावप्रकृतिनिष्पत्तिचेतसः ग.व्यू.३१५क/३७; परामर्शः — व्यवहारपरामर्शाच्छास्त्रं मोहनिवर्त्तनम् प्र.अ.१४-३/२९; निरूपणम् — प्रतिनियतं देशादिसंसर्गतत्कार्यस्वभावयोरवान्तरस्वभावनिरूपणे प्र.अ.१०३क/१११; • वि. १. निर्वेधिका — {nges par rtogs pa'i shes rab} निर्वेधिका प्रज्ञा सु.प.२४ख/४; नैर्वेधिकी — {nges par rtogs pa'i shes rab dang ldan pa} नैर्वेधिक्या प्रज्ञया समन्वागतः सु.प.२५क/५ २. निरूपकः — ततः स्वयं वा निरूप्य प्रवर्त्तितव्यं निरूपकप्रेरणया गत्यन्तराभावात् प्र.अ.३१ख/३६ {IV}. भू.का.कृ. निर्विद्धः — येनैवं त्रैधातुकं निर्विद्धम्, अयमुच्यते नैर्वेधिक्या प्रज्ञया समन्वागत इति सु.प.२५क/५; विनिश्चितः — विनिश्चिता इमे सर्वे बोधिसत्त्वा महायशः । कस्मादुदीर्य भूमीश्च(स्त्वं) प्रविभागं न भाषसे द.भू.१७०ख/४.
- nges par rtogs par 'gro ba
- वि. निर्वेधगामिनी — इयमुच्यते सुविक्रान्तविक्रामिन् लोकोत्तरा प्रज्ञा निर्वेधगामिनीति सु.प.२५ख/५.
- nges par rtogs par bya
- = {nges par rtogs par bya ba/}
- nges par rtogs par bya ba
- कृ. निर्वेद्धव्यम् — या निर्वेधिका प्रज्ञा, किं सा प्रज्ञा निर्विध्यति ? नात्र किंचिन्निर्वेद्धव्यम् सु.प.२४ख/४.
- nges par rtogs par byed
- क्रि. विबुद्ध्यते — यथा त्वाभासमात्रेण पूर्वं ज्ञात्वा स्वरूपतः । पश्चात् तत्र विबुद्ध्यन्ते तथा जात्यादिधर्मतः त.स.४७ख/४७२.
- nges par lta bzhin
- वि. निरीक्षमाणः — इमामेव मुखे न्यस्य निरीक्षमाणोऽष्टौ वारान् वज्रचक्रं जपेत् स.दु.१३९/१३८.
- nges par ston
- = {nges par ston pa/}
- nges par ston pa
- निदर्शनम् — यथा मणेर्विना यत्नं स्वप्रभासनिदर्शनम् । बुद्धेष्वपि विनाभोगं तथा कृत्यनिदर्शनम् सू.अ.१५५क/४०.
- nges par ston par byed pa
- वि. निदर्शिका — प्रज्ञापारमिता न कस्यचिद्धर्मस्यावेशिका वा निवेशिका वा संदर्शिका वा निदर्शिका वा आवाहिका वा निर्वाहिका वा अ.सा.१८०क/१०१; द्र. {nges par ston par mdzad pa/}
- nges par ston par mdzad pa
- वि. निदर्शकः — महामैत्रीकरुणाभ्यां सर्वकालानुगं यथाधिमोक्षं च सत्त्वानां बुद्धविम्बनिदर्शकम् सू.अ.१६०ख/४९; द्र. {nges par ston par byed pa/}
- nges par brtag pa
- निरूपणम् — वस्तुव्यभिचारेतरनिरूपणं तु पश्चाद् भविष्यति प्र.अ.४२क/४८.
- nges par brtags
- = {nges par brtags pa/} {nges par brtags nas} निरूप्य — इदं तदिति निरूप्य प्रवृत्तिदर्शनात् प्र.अ.३१क/३६.
- nges par brtags pa
- • सं. [1] निरूपणम् — रूपणं रूपो निरूपणमित्यर्थः । अर्थनिरूपणेन समानता प्र.अ.१७६ख/१९१; परामर्शः — प्रतीत्य परामर्शात् तु तदेकमिति व्यवह्रियते प्र.अ.२६ख/३० [2] निध्यानम्, नितीरणम् — युक्तिनिध्यानजा इति । युक्त्या निध्यानं नितीरणम्, ततो जात इति अभि.स्फु.१६१क/८९१; • भू.का.कृ. निरूपितम्, निर्णीतम् — सुष्ठु निरूपितं सम्यङ् निर्णीतमित्यर्थः बो.प.९.
- nges par brtags pa las skyes pa
- वि. निध्यानजा — युक्तिनिध्यानजा चिन्तामयी अभि.भा.८क/८९२.
- nges par bstan
- = {nges par bstan pa/}
- nges par bstan du gsol
- क्रि. निदर्शय — निदर्शय त्वं खलु शान्तिमार्गं क्षेमं शिवं निर्जरतामशोकम् ल.वि.१८८ख/२८८.
- nges par bstan pa
- • सं. १. निर्देशः [1] कथनम् — {dngos po ni/} {nges par bstan pa} वस्तुनिर्देशः का.आ. १.१४; {rang bzhin gsum nges par bstan pa} त्रिस्वभावनिर्देशः क.त.४०५८; निरूपणम् — क्रियते परिवृत्तेश्च किञ्चिद्रूपनिरूपणम् का.आ.२.३५२ [2] = {bka' lung} आज्ञा — अववादस्तु निर्देशो निदेशः शासनं च सः । शिष्टिश्चाज्ञा च अ.को.२.८.२५ [3] संख्याविशेषः म.व्यु.७७९२; ७९२१; • पा. निदर्शनम्, अलङ्कारभेदः — अर्थान्तरप्रवृत्तेन किञ्चित्तत्सदृशं फलं । सदसद्वा निदर्श्येत यदि स्यात्तन्निदर्शनम् का.आ.२. ३४५; • भू.का.कृ. निर्दिष्टः — भगवता द्विधा तन्त्रतन्त्रान्तरेष्वर्थो निर्दिष्टः वि.प्र.१४८ख/१०९; अ.क.९६.१३; निदर्शितः — छन्दोविचित्यां सकलस्तत्प्रपञ्चो निदर्शितः का.आ.१.१२; निगदितम् — कालचक्रलघुतन्त्रमिदं कलापे मञ्जुश्रिया निगदितम् वि.प्र.१०८ख/३.
- nges par bstan pa chen po
- पा. महानिर्देशः — तेन खलु पुनः समयेन भगवान्… महानिर्देशं नाम धर्मपर्यायं सूत्रान्तं महावैपुल्यं बोधिसत्त्वाववादं सर्वबुद्धपरिग्रहं भाषित्वा स.पु.३ख/२.
- nges par thar
- = {nges par thar pa/}
- nges par thar pa
- पा. निर्मोक्षः — अशैक्षस्तु सर्वक्लेशबन्धनात्यन्तनिर्मोक्षाद् विमुक्तितत्प्रत्यात्मज्ञानाभ्यां प्रभावितः अभि.भा.४१क/१०२७; निःसरणम् — निःसरणोपायः बो.प.३५.
- nges par thob par byed pa
- वि. निर्वाहिका — प्रज्ञापारमिता न कस्यचिद्धर्मस्यावेशिका वा निवेशिका वा संदर्शिका वा निदर्शिका वा आवाहिका वा निर्वाहिका वा अ.सा.१८०क/१०१.
- nges par mthong ba
- निदर्शनम् — सङ्केतकाले विज्ञातो विद्यतेऽर्थो निदर्शनम् त.स.६२क/५८९.
- nges par 'thag pa
- निस्तर्हणम् मि.को.५०ख ।
- nges par 'thon
- = {nges par 'thon pa/} {nges par 'thon nas} निर्गत्य — तूर्णं निर्गत्य मार्जारौ चक्रतुस्तौ प्रदक्षिणम् अ.क.४०.१४१.
- nges par 'thon pa
- • क्रि. निर्ययौ — बुद्धोत्पादितदृग्भूमेः शब्दमाकर्ण्य निर्ययौ अ.क.२५.३२; • भू.का.कृ. उद्भूतः — अदृश्यवृक्षनिलयादुद्भूतम् अ.क.३५.३१.
- nges par dud
- = {nges par dud pa/}
- nges par dud pa
- वि. अवनम्रः — स तत्र बालानिलकीर्णपुष्पैः वृक्षैः कृतातिथ्य इवावनम्रैः अ.क. ५३.३१.
- nges par gdab
- = {nges par gdab pa/}
- nges par gdab pa
- निपातनम् — अन्योन्यवेष्टनाकारमङ्गुष्ठपदमीलनम् । वैरोचनपदाक्रान्तं वज्रकीलनिपातनम् गु.स.१२४ख/७४.
- nges par gdams
- = {nges par gdams pa/}
- nges par gdams pa
- भू.का.कृ. नियन्त्रितः — इति वाक्याद् भगवतः शासनेन नियन्त्रितः अ.क. १०.८३.
- mngon par 'du
- क्रि. अभिपतति — यत्र धारणीमण्डले दश धर्ममुखासंख्येयशतसहस्राण्यावर्तन्ते समवसरन्ति आमुखीभवन्ति अभिपतन्ति परिवर्तन्ते ग.व्यू.३९०क/९७.
- mngon par 'du ba
- = {nges par 'du/}
- nges par 'debs
- = {nges par 'debs pa/}
- nges par 'debs pa
- = {gsod pa} निर्वापणम्, मारणम् अ.को.२.८.११४.
- nges par 'don
- क्रि. निर्विध्यति — स एवं नैर्वेधिक्या प्रज्ञया समन्वागतो यत्किंचित्पश्यति शृणोति जिघ्रति आस्वादयति स्पृशति विजानीते वा, तत्सर्वं निर्विध्यति सु.प.२५क/५.
- nges par 'dor bar byed
- क्रि. निक्षेप्स्यति — सर्वभूतानि लोकेऽस्मिन्निक्षेप्स्यन्ति समुच्छ्रयम् अ.श. २८४क/२६०.
- nges par ldog pa
- विनिवृत्तिः — अस्माभिः संशयस्त्वत्र प्रमाभावेऽपि वर्ण्यते । भावेऽभावे च वस्तूनां प्रमाणविनिवृत्तितः त.स.१२०क/१०४१.
- nges par sdom pa
- नियमः — कालदेशनियमजपहोममौनतपविलम्बितगतिमतिस्मृतिप्रज्ञाधृतिअधिवासवतः म.मू.१०७ख/१६.
- nges par brdar
- = {nges par brdar ba/}
- nges par brdar ba
- भू.का.कृ. निर्घृष्टः — निर्घृष्टा कणशः कृतापि कुशलैर्नैव प्रयाति क्षयम् अ.क.५०.३३.
- nges par bsdams
- = {nges par bsdams pa/}
- nges par bsdams pa
- = {nges bsdams} ।। • भू.का.कृ. निपीडितः — षड्भिर्वर्षैरयं जातः शिशुः कुक्षिनिपीडितः अ.क.८३.६; • सं. नियमः — कामं नियमवामस्य स्वाधीनानभिलाषिणः । प्रायेण वर्धते जन्तोर्निषेधेनाधिकादरः अ.क.९२.३०.
- nges par bsdu ba
- निक्षेपः — {snying po nges par bsdu ba zhes bya ba} हृदयनिक्षेपनाम क.त.३९५०; द्र. {nges par bsdus pa/}
- nges par bsdus pa
- निक्षेपः — {snying po nges par bsdus pa zhes bya ba} हृदयनिक्षेपनाम क.त.४४७०; द्र. {nges par bsdu ba/}
- nges par gnas 'cha'
- वि. निवसन् — इति संततदीर्घवैरिषु व्यसनौघप्रसवैकहेतुषु । हृदये निवसत्सु निर्भयं मम संसाररतिः कथं भवेत् बो.अ. ४.३४.
- nges par gnod mdzes
- ना. निसुम्भः, महाक्रोधः म.व्यु.४३२९; मि.को.७ख ।
- nges par dpyad pa
- • क्रि. निरूप्यते — अतस्तेषु जातिस्वभावा धर्मा नित्यत्वादयः प्रतिनियतशब्दाभिव्यक्तिहेतवो निरूप्यन्ते, निश्चीयन्त इति यावत् त.प.१५९क/७७१ ; • सं. नितीरणम् — युक्त्या निध्यानं नितीरणम् अभि.स्फु.१६१क/८९१.
- nges par spangs pa
- प्रतिनिःसर्गः — तत्र प्रतिनिःसर्गः पर्यवस्थानप्रहाणमधिकृत्य, उत्पन्नस्य परिवर्जनात् अभि.स.भा.५३ख/७४.
- nges par spyod pa
- पा. नियतचर्या — नियतचर्याप्रतिपत्तिभूमिस्थितो बोधिसत्त्वो नियतचर्याप्रतिपन्नः बो.भू.५१क/६०.
- nges par spyod pa sgrub pa'i sa
- पा. नियतचर्याप्रतिपत्तिभूमिः — नियतचर्याप्रतिपत्तिभूमिस्थितो बोधिसत्त्वो नियतचर्याप्रतिपन्नः बो.भू.५१क/६०.
- nges par sprul pa
- = {nges sprul pa/}
- nges par phigs
- =* क्रि. निर्विध्यति — निर्विध्यतीति नात्र किंचिद्विध्यति नाविध्यति, नात्र किंचिद्विध्यते नाविध्यते, तेनोच्यते निर्विध्यतीति सु.प.२५ख/५.
- nges par phan pa
- निहितः लो.को.६०९.
- nges par phye
- = {nges par phye ba/} {nges par phye ste} निर्भिद्य — त्रयोऽनागामिन इति निर्भिद्य नोक्ता इत्यनवबुध्यमान इतरः पृच्छति अभि.स्फु.१९१क/९५३.
- nges par phye ba
- भू.का.कृ. निर्भिन्नः, द्र. {nges par phye ste} निर्भिद्य अभि.स्फु.१९१क/९५३. {nges par phrad pa} समागमः, सम्प्राप्तिः — करिष्यामि तवावश्यं दारकाभ्यां समागमम् अ.क.२३.४७.
- nges par 'phangs pa
- निक्षेपः — इति क्षेमेन्द्रविरचितायां बोधिसत्त्वावदानकल्पलतायां शिलानिक्षेपावदानं पञ्चदशः पल्लवः अ.क.१५.३१.
- nges par 'phel ba
- = {nges 'phel ba/}
- nges par bya
- • क्रि. अवसीयते — सर्वस्य च संस्कृतस्यानित्यत्वाभ्युपगमात् संस्कृतत्वं नित्ये न सम्भवतीति स्पष्टमेवावसीयते त.प.८३ख/६१८; निश्चीयते — अतस्तेषु जातिस्वभावा धर्मा नित्यत्वादयः प्रतिनियतशब्दाभिव्यक्तिहेतवो निरूप्यन्ते, निश्चीयन्त इति यावत् त.प.१५९क/७७१ २. = {nges par bya ba/}
- nges par bya ba
- • कृ. निश्चेतव्यम् लो.को.६०९; अवसेयम् त.प. २. = {nges par bya/}
- nges par byas
- = {nges par byas pa/} {nges par byas te/} {o nas} निश्चित्य — निश्चित्य पुनरभूतिं वर्द्धनस्य पातनम् वि.सू.७२क/८९; विनिश्चित्य — तन्नायं विलम्बितुं मे काल इति विनिश्चित्य स दुरात्मा जा.मा.२८५/१६५; नियम्य — न नियम्य कालं पौनःपुन्येऽन्यत्र वा वि.सू.८२ख/१००.
- nges par byas pa
- • भू.का.कृ. निश्चितः — कार्यकारणभावश्च समयाद् येन निश्चितः त.स. ९४क/८५४; त.स.१२६ख/१०८९; विनिश्चितः — असर्वदर्शिभिर्विप्रैः कुत एतद् विनिश्चितम् त.स. ११२ख/९७३; व्यवसितः — तया व्यवसितं चार्थं पुरुषः प्रतिपद्यते त.स.१२ख/१४५; अवधारितः — तत्र न प्रत्यभिज्ञानं भेदबुद्ध्यावधारितम् त.स.८९ख/८१३; उपनियतः — कल्पनाविभागोपनियतनिशितज्वलितविविधायुधविराजितोभयपार्श्वम् जा.मा.१३३/७७; नीतः — प्रामाणिकश्च नीतार्थः सू.अ.२२३ख/१३३; नियमितः — अवस्थानियमे दृष्टधर्मवेदनीयादिभिरवस्थापि नियमिता भवति अभि.स.भा.४७क/६४; उपोद्धृतः — व्यतिरेकश्चान्वयव्यतिरेकाभ्यामपोद्धृतः प्र.अ.९०क/९७; • सं. विनिश्चयः — {nges par byas pa'i phyir} विनिश्चयात् त.स.१०८क/९४२; नियमनम् — निस्सृष्टत्वं प्रव्रज्यापेक्षार्थतायां नियमने वि.सू.२७क/३३; तत्त्वं प्रव्रज्यापेक्षार्थतायां नियमनस्य वि.सू.२२ख/२७.
- nges par byas pa ma yin pa
- = {nges byas ma yin/}
- nges par byas pa yin
- क्रि. निश्चयः क्रियते — स्थिते हि तस्य मानत्वे निश्चयः क्रियतेऽनया त.स. ११२क/९७०; व्यवसीयते — रूपमर्थगतेरन्यदप्यस्य व्यवसीयते त.स.७०क/६५८.
- nges par byings
- = {nges par byings pa/}
- nges par byings pa
- भू.का.कृ. निमग्नः — {yul gyi grong du nges par byings} निमग्ना विषयग्रामे अ.क.१९. ७७.
- nges par byung
- = {nges par byung ba/}
- nges par byung ba
- भू.का.कृ. निष्क्रान्तः — गोत्र एव स्थितो, नावतीर्णो न निष्क्रान्तः श्रा.भू.८ख/१९; विनिःसृतः — निष्पन्नपरमार्थोऽसि सर्वभूमिविनिःसृतः सू.अ.२६०क/१८०; निर्यातः मि.को.१३१ख; निर्गतः वि.प्र.१२९ख/.
- nges par byed
- = {nges par byed pa/}
- nges par byed pa
- • क्रि. १. व्यवस्यति — व्यवस्यन्तीक्षणादेव सर्वाकारान् महाधियः प्र.वा.२.१०७; अध्यवस्यति — यद्येवम्, कथं तर्हि लोकोऽङ्कुशादि बाह्यमेव तद्धेतुत्वेनाध्यवस्यति त.प.२९३ख/२९९; निश्चयं कुरुते — स्वतःप्रामाण्यपक्षे तु निश्चयं कुरुते स्वतः त.स.११३ख/९८० २. निश्चीयते — सर्वशब्दविवेकश्च क्वचिन्निश्चीयते कथम् त.स. ६१ख/५८६; अवसीयते — तयोराधारभूता तु व्यक्तिरेवावसीयते त.स.४७ख/४७१; व्यवसीयते — तत्सामर्थ्याद्विज्ञानप्रतिभासरूपा एवामी क्षित्यादय इति व्यवसीयन्ते त.प.२२०क/१५६; निरूप्यते — विज्ञानव्यक्तिभेदेन भवेच्चेदविरुद्धता । तथाप्यन्यानपेक्षत्वे किं क्व नेति निरूप्यते त.प.२१७क/९०४; विनियम्यते — यद् यथा वाचकत्वेन वक्तृभिर्विनियम्यते वा.टी. ७४क/२९; अवधारयति — ततः पश्चादनुमानेन चेष्टालक्षणेन लिङ्गेन श्रोतुः प्रतिपन्नत्वं पश्यति, अवधारयतीत्यर्थः त.प.१९७ख/८६१; द्र. {nges pa/} {nges par byed pa yin/} {nges par byed par 'gyur} 3. अध्यवस्येत् — विभुत्वं च स्थितं तस्य कोऽध्यवस्येद् विपर्ययम् त.स.७७क/७२१; • सं. १. निश्चयः — नीलसदृशमनुभूय तद्विज्ञानं यतो नीलस्य ग्राहकमवस्थाप्यते निश्चयप्रत्ययेन न्या.टी.४६क/८३; विनिश्चयः — परतस्तस्य प्रामाण्यस्य विनिश्चये । प्रसज्यते प्रमेयत्वम् त.स.१०८ख/९४९; निश्चितिः — {nges par byed pa'i rgyu} निश्चितिकारणम् त.स.११०क/९५९; निश्चयकरणम् — दृश्यानुपलम्भनिश्चयकरणसामर्थ्यादेव पूर्वोक्तया नीत्या प्रत्यक्षेणैवाभावो निश्चितः न्या.टी.५४ख/१२३; नियतीकरणम् — बलपारमितायास्तस्यैव कुशलस्य नियतीकरणावरणम् म.भा.९क/२.१३ २. निष्कृतिः — निष्कृतिः शिक्षा पूजनं सम्प्रधारणम् । उपायः कर्म चेष्टा च चिकित्सा च नव क्रिया अ.को.३.३.१५६ ३.. = {bden 'jug} सत्याकृतिः, सत्यापनम् मि.को.४२क ४. नियतकारिता — तत्र कतमा बोधिसत्त्वस्य सुकृतकर्मान्तता । या पारमितासु नियतकारिता निपुणकारिता नित्यकारिता अनवद्यकारिता च बो.भू.१६०क/२११; • वि. निश्चायकः — प्रमाणं हि निश्चायकं न सन्देहकृत् प्र.अ.२३ख/२७; न हि धूमो वाष्पादिरूपेण सन्दिह्यमानो वह्नेर्निश्चायको भवति त.प.३८ख/५२६; नियामकः — सर्वः स्यात् सर्वसंवेद्यो न हेतुश्च नियामकः त.स.७४ख/६९७; त.प.१०१ख/६५२; नियतकारी — प्रमुदितविहारे बोधिसत्त्वस्तस्यामेव बोधिसत्त्वभावनायां विपुलकारी भवत्यच्छिद्रकारी नियतकारी यथाप्रतिलब्धापरिहाणितः बो.भू.१६६ख/२२०.
- nges par byed par
- विनिश्चेतुम् — तस्मिन् सदपि मानत्वं विनिश्चेतुं न शक्यते त.स.१०८क/९४६.
- nges par byed pa ma yin pa
- = {nges byed min pa/}
- nges par byed pa yin
- क्रि. निश्चीयते — यावता यतोऽर्थप्रत्ययो भवति स एव स्वभावतोऽर्थस्य बोधक इति स्पष्टमेव निश्चीयते त.प.१५०ख/७५४; अवसीयते — वर्णा एव हि यथानुभवं पश्चात् सङ्कलनाप्रत्ययेन स्मार्त्तेनावसीयन्त इत्यभिप्रायः त.प.२०४क/८७६; नियम्यते — तेन सोऽवश्यं फलविशिष्टं मार्गं सम्मुखीकरोतीति नियम्यते अभि.स्फु.१८२ख/९३६; द्र. {nges pa/} {nges par byed pa/} {nges par byed par 'gyur/}
- nges par byed pa'i rgyu
- निश्चितिकारणम् — त्रिसत्यताऽपि देवानां नैव निश्चितिकारणम् त.स.११०क/९५९.
- nges par byed pa'i shes pa
- निश्चयप्रत्ययः — निश्चयप्रत्ययेन च तज्ज्ञानं नीलसंवेदनमवस्थाप्यमानं व्यवस्थाप्यम् न्या.टी.४६क/८३.
- nges par byed par 'gyur
- क्रि. निर्णयः क्रियते — प्रतिबिम्बोदयग्रस्तैर्निर्णयः क्रियते कथम् त.स.११५क/९९६; द्र. {nges pa/} {nges par byed pa/} {nges par byed pa yin/}
- nges par byed par 'gyur ba
- = {nges par byed par 'gyur/}
- nges par bran pa
- = {nges bran/}
- nges par 'byin
- = {nges par 'byin pa/}
- nges par 'byin pa
- • सं. १. निष्कासनम् — मातर्निष्कासनायैव त्वं मे केनापि निर्मिता अ.क.६७. ४५ २. निर्याणम् — भूमयो दश निर्याणं तद्धेतुः संभृतिद्वयम् र.वि.४.६; • वि. नैर्याणिकः १. शीलभेदः — {nges par 'byin pa'i tshul khrims} नैर्याणिकं शीलम् श्रा.भू.१८ख/४४ २. बोधिसत्त्वस्य प्रथमचित्तोत्पादभेदः — स च बोधिसत्त्वस्य प्रथमचित्तोत्पादः समासेन द्विविधः । नैर्याणिकश्चानैर्याणिकश्च । तत्र नैर्याणिको य उत्पन्नोऽत्यन्तमनुवर्तते न पुनर्व्यावर्तते बो.भू.९ख/९.
- nges par 'byin pa ma yin pa
- वि. अनैर्याणिकः — बोधिसत्त्वस्य प्रथमचित्तोत्पादभेदः — स च बोधिसत्त्वस्य प्रथमचित्तोत्पादः समासेन द्विविधः । नैर्याणिकश्चानैर्याणिकश्च । तत्र नैर्याणिको य उत्पन्नोऽत्यन्तमनुवर्तते न पुनर्व्यावर्तते । अनैर्याणिकः पुनर्य उत्पन्नो नात्यन्तमनुवर्तते पुनरेव व्यावर्तते बो.भू.९ख/९.
- nges par 'byin pa'i lam
- पा. नैर्याणिकप्रतिपत् — नैर्याणिकप्रतिपत्सुदेशकत्वान्निर्जितमारक्लेशप्रत्यर्थिक इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३०९.
- nges par 'byin par 'gyur
- क्रि. निष्कासयति — निष्कासयति मामेष तद्व्यतिक्रमकारिणम् अ.क. ६७.४६.
- nges par 'byin par byed
- = {nges par 'byin par byed pa/}
- nges par 'byin par byed pa
- • क्रि. निष्कास्यते — तदा शुक्लवस्त्रं दत्त्वा काषायं गृहीत्वा विहारान् निष्काश्यते (निर्धार्यते इत्यपि पाठः) वि.प्र.९२ख/३.३; • वि. नैर्याणिकः — अत्यन्तं निर्याणाय प्रभवतीति नैर्याणिकः अभि.भा.४९क/१०५८.
- nges par 'byung
- = {nges par 'byung ba/}
- nges par 'byung bcas
- = {nges 'byung bcas/}
- nges par 'byung ba
- = {nges 'byung} ।। • क्रि. १. निर्याति — श्रावको हि चतुरार्यसत्यप्रतिवेधभावनाभ्यां निर्याति म.टी.२४२ख/८३; श्रद्धा हि परमं यानं येन निर्यान्ति नायकाः शि.स.५क/६ २. निर्यास्यति म.व्यु.६४२६; • सं. १. निर्याणम् — {rtag tu pha rol tu phyin pa la goms pa ni nges par 'byung ba'o} सदापारमिताभ्यासनिर्याणः सू.अ.१३९ख/१६; निःसरणम् — सर्वापक्षालवियुक्तत्वान्निःसरणम् अभि.भा.४९क/१०५८; श्रा.भू.३४ख/८२; निःसारः — निःसरणं निःसारः सर्वस्य संस्कृतस्य निर्वाणम् अभि.भा.१२८-३/२७; निःसृतिः — ततो विमुच्यते तेभ्यस्तेनैषां निःसृतिस्ततः सू.अ.१८८क/८५; सू.अ.१६५क/५६ २. नैष्क्रम्यम् [1] बुद्धकृत्यम् — अन्तःपुररतिक्रीडां नैष्क्रम्यं दुःखचारिकाम् । बोधिमण्डोपसंक्रान्तिं मारसैन्यप्रमर्दनम् । संबोधिं धर्मचक्रं च र.वि.२.५५ [2] भूमिविशेषः — {nges par 'byung ba'i sa} नैष्क्रम्यभूमिः श्रा.भू.१५क/३५ ३. नैर्याण्यम् — नैर्याण्यात् प्रदक्षिणैर्निर्वाणाधिकारतया सू.अ.१८२क/७८; • भू.का.कृ. निर्यातः — कल्पासंख्येयनिर्यातो ह्यधिमुक्तिं विवर्धयन् सू.अ.१९०क/८८; निर्गतः — धर्मधातुनिर्गतो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४२; निष्क्रान्तः — अस्त्यवतीर्णः पुद्गलः । अवतीर्ण एव, न परिपच्यमानो, न परिपक्वो, न निष्क्रान्तः श्रा.भू.१४ख/३२; निःसृतः — न तावदहमस्मात् सदेवकाल्लोकात्… मुक्तो निःसृतो विसंयुक्तो विप्रयुक्तः अभि.स्फु.२१०क/९८४; निर्जातः वि.प्र.१५५क {IV}. वि. १. निर्यायी, पुद्गलस्य अवस्थाविशेषः — स्रोतापन्नः… निर्यायी, व्याकृतः, धार्मकथिकः, अभिषिक्तः, बोधिप्राप्तः, भोगी, परार्थकृदिति म.टी.२८३ख/१४४ २. नैर्याणिकः — यद्यसौ धर्मः क्लिष्टो भवति, तस्य मिथ्याविमुक्तिः … यदि नैर्याणिको भवति, तस्य नैर्याणिकता प्र.प.६०.
- nges par 'byung ba nyid
- नैर्याणिकता — यद्यसौ धर्मः क्लिष्टो भवति, तस्य मिथ्याविमुक्तिः… यदि नैर्याणिको भवति, तस्य नैर्याणिकता प्र.प.६०.
- nges par 'byung ba dang bcas pa
- = {nges 'byung bcas/}
- nges par 'byung ba ma yin pa
- • सं. १. अनिर्याणम् — न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा प्रत्युपस्थिता, नापि… निर्याणाय वा अनिर्याणाय वा सु.प.४७क/२४ २. अनैर्याणिकता — या चानैर्याणिकता, यश्च समादानभ्रंशः तदन्यैश्च कारणैः शीलविपत्तिरेव वेदितव्या श्रा.भू.२१ख/५१; • वि. अनैर्याणिकः — कतमैर्दशभिः कारणैर्विपन्नो भवति । आदित एव दुर्गृहीतो भवति… अनैर्याणिको भवति श्रा.भू./४५.
- nges par 'byung ba med pa
- = {nges 'byung med/}
- nges par 'byung ba rdzogs pa'i byang chub tu 'gro bar byed pa
- नैर्याणिकः सम्बोधिगामी, धर्मपर्यायः — म.व्यु.१२९९.
- nges par 'byung ba la brten pa
- वि. नैष्क्रम्याश्रितः म.व्यु.६७५५.
- nges par 'byung ba'i rnam pa
- निःसरणाकारः — ‘पुनः पुनः परिहाणितो नात्यन्तिको मोक्षः’ इति दृष्टिचरितानां निःसरणाकारः अभि.भा.५०क/१०६२.
- nges par 'byung ba'i shes rab
- निःसरणप्रज्ञा — {nges par 'byung ba'i shes rab can} निःसरणप्रज्ञः म.व्यु.११०५.
- nges par 'byung ba'i shes rab can
- वि. निःसरणप्रज्ञः, श्रावकगुणः म.व्यु.११०५; द्र. {nges par 'byed pa'i shes rab can/}
- nges par 'byung ba'i sa
- पा. नैष्क्रम्यभूमिः — नैष्क्रम्यभूमिः कतमा ? आह । यच्च लौकिकेन मार्गेण वैराग्यगमनम्, यच्च लोकोत्तरेण मार्गेण वैराग्यगमनम्, यश्च तयोस्सम्भारः तदेकत्यमभिसंक्षिप्य नैष्क्रम्यभूमिरित्युच्यते श्रा.भू.१५क/३५.
- nges par 'byung bar 'gyur
- क्रि. निर्यास्यति — ये प्रत्येकबुद्धयाने नियता भविष्यन्ति, ते क्षिप्रं प्रत्येकबुद्धयानेन निर्यास्यन्ति सु.प.२१क/२; अ.सा.९ख/६.
- nges par 'byung bar byed pa
- निर्याणम् — अत्यन्तनिर्याणान्नैर्याणिकः अभि.भा.५०क/१०६१; निर्याणीकारः — {'khor ba las yid nges par 'byung bar byed pa} संसारमनोनिर्याणीकारः क.त.२३१३.
- nges par 'byed pa
- पा. निर्वेधः — {nges par 'byed pas na nges par 'byed pa ste/} {'phags pa'i lam mo} निश्चितो वेधो निर्वेधः आर्यमार्गः अभि.भा.१४क/९१४; {nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa} निर्वेधभागीयम् अभि.भा.७३ख/११५६.
- nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa
- पा. निर्वेधभागीयम्, शुद्धकभेदः —हानभागीयम्, विशेषभागीयम्, स्थितिभागीयम्, निर्वेधभागीयमिति चतुर्विधं शुद्धकम् अभि.भा.७३ख/११५६; निश्चितो वेधो निर्वेधः आर्यमार्गः … तस्य भागो दर्शनमार्गैकदेशः । तस्यावाहकत्वेन हितत्वान्निर्वेधभागीयानि अभि.भा.१४क/९१४; {nges par 'byed pa'i cha dang 'thun pa'i dge ba'i rtsa ba dang ldan pa} निर्वेधभागीयैः कुशलमूलैः समन्वागतः अ.श.२७६क/२५३.
- nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa rnam pa drug
- निर्वेधभागीयं षड्विधम् : आनुलोमिकम्, प्राकर्षिकम्, प्रातिवेधिकम्, अन्यपारिणामिकम्, एकजन्मिकम्, एकासनिकं च अभि.स.भा.८६ख/११८.
- nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa'i dag pa pa
- पा. निर्वेधभागीयं शुद्धकम् — शुद्धकेन प्रयोगतो निर्वेधभागीयं शुद्धकं प्रतिलभते अभि.भा.७२ख/११५२.
- nges par 'byed pa'i shes rab
- नैर्वेधिकप्रज्ञा — {nges par 'byed pa'i shes rab can} नैर्वेधिकप्रज्ञः म.व्यु.११०६.
- nges par 'byed pa'i shes rab can
- वि. नैर्वेधिकप्रज्ञः, श्रावकगुणः म.व्यु.११०६; द्र. {nges par 'byung ba'i shes rab can/}
- nges par 'brel
- = {nges par 'brel ba/}
- nges par 'brel ba
- भू.का.कृ. निबद्धः — सर्वेषां मन्त्रतन्त्रास्त्रनिबद्धास्ते इह शासने म.मू.२९०क/४४८.
- nges par sbyar
- = {nges par sbyar ba/}
- nges par sbyar ba
- • क्रि. १. नियुज्यते — समीक्ष्य गमकत्वं हि व्यपदेशो नियुज्यते प्र.वा.२.१९२ २. निबबन्ध — वाचां विचित्रमार्गाणां निबबन्धुः क्रियाविधिम् का.आ.१.९; • सं. विनियोगः — असम्पत्तौ साङ्घिकस्य यावच्छक्तिविनियोगः वि.सू.९२ख/१११; • कृ. १. नियोजितः — यो येषां विधिराख्यातः तेनैवायं नियोजितः म.मू.२९०क/४४८; अवनद्धः — {zangs kyi glegs bu nges sbyar ba'i} ताम्रपट्टावनद्धयोः अ.क.६.८५ २. नियोज्यम् — नियोगः प्रेरणारूपो विना न विषयं क्वचित् । नियोज्योऽपि नियोज्यत्वमात्मनः सोऽवगच्छति प्र.अ.१०ख/१२.
- nges par sbyar bar bya
- • क्रि. नियुञ्जीत — सम्पन्नतां सम्यक्तया च प्रेप्सितस्योद्ग्राह्य शीलसामान्यगततारागणे नियुञ्जीत वि.सू.३क/२ २. = {nges par sbyar bar bya ba/}
- nges par sbyar bar bya ba
- • कृ. नियोज्यम् — नियोज्यः पुरुषं यागो विषयः सकलमिदं प्रतीयते प्र.अ.८क/९; • सं. विनियोजनम् — संस्थायां विनियोजनम् वि.सू.९३क/१११; विनिर्युक्तिः — {de la yo byad ches bzang po nges par sbyar bar bya'o} अत्र साधुतरस्य विनिर्युक्तिरुपकरणस्य वि.सू.२७ख/३४.
- nges par sbyar bya
- = {nges par sbyar bar bya ba/}
- nges par sbyor
- = {nges par sbyor ba/}
- nges par sbyor ba
- = {nges sbyor} ।। • क्रि. नियुज्यते — तत्र पुरुषैरेव ते यथेष्टं नियुज्यन्ते वा.टी.७७क/३२; • सं. १. नियोगः [1] नियोजनम् — बहवोऽपि हि एकार्थकारिणो भवेयुः, चक्षुरादिवत् । तत्सामर्थ्यख्यापनाय तत्रैकशब्दनियोगोऽपि स्यादिति युक्तं पश्यामः वा.न्या.१४९-३/३०; वि.सू.९१ख/१०९; नियोजनम् — तत्र पुरुषैरेव ते यथेष्टं नियुज्यन्ते, अन्यथातीताजातयोर्दर्शनान्तरभेदिष्वन्यत्र वा नियोजनं न भवेदिति भावः वा.टी.७७क/३२; • पा. मीमांसकमते — कोऽयं नियोगो नाम । निशब्दो निःशेषार्थो योगार्थो युक्तिः । निरवशेषो योगो नियोगः प्र.अ.६ख/८; {nges par sbyor ba'i tshad ma can} नियोगप्रामाणिकाः प्र.अ.६ख/८ २. निरुक्तम् — मीमांसकोपरचितात् समयान्निरुक्तकाराद्युपरचितः समयः समयान्तरम् त.प.४३ख/५३६ {III}. * नियुक्तः — ननु नियोगो वाक्यार्थः । नियुक्तोऽहमिति प्रतीतेः प्र.अ.६ख/८.
- nges par sbyor ba po
- वि. नियोजकः — कार्यव्यापृतामवस्थां प्रतिपद्य नियोजको निर्युक्ते प्र.अ.१३क/१५; नियोक्ता — अथ नियोक्तृधर्मता नियोगस्य प्र.अ.१०ख/१२; = {nges par sbyor ba byed pa po/}
- nges par sbyor ba byed pa po
- वि. नियोजकः, नियोक्ता — अथ नियोजकधर्मत्वेऽपि नियोज्यविषयापेक्षया नियोगस्तथात्वं प्रतिलभते प्र.अ.१०ख/१२; = {nges par sbyor ba po/}
- nges par sbyor ba yin
- क्रि. १. नियुज्यते — तत्र पुरुषैरेव ते यथेष्टं नियुज्यन्ते वा.टी.७७क/३२; द्र. {nges par sbyor bar 'gyur ba/} {nges par sbyor bar byed pa} 2. निर्युक्ते — कार्यव्यापृतामवस्थां प्रतिपद्य नियोजको निर्युक्ते प्र.अ.१३क/१५.
- nges par sbyor ba'i tshad ma
- नियोगप्रमाणम् — {nges par sbyor ba'i tshad ma can} नियोगप्रामाणिकः प्र.अ.६ख/८.
- nges par sbyor ba'i tshad ma can
- वि. नियोगप्रामाणिकः — नियोगप्रामाणिका हि नियोगप्रतिपत्तिमात्रतः प्रवर्त्तन्ते प्र.अ.६ख/८.
- nges par sbyor bar 'gyur
- क्रि. नियुञ्जते — स्यान्मतम्, किमित्येकं शब्दमनेकत्र नियुञ्जते वा.टी.७७क/३३; द्र. {nges par sbyor ba yin/} {nges par sbyor bar byed pa/}
- nges par sbyor bar byed
- = {nges par sbyor bar byed pa/}
- nges par sbyor bar byed pa
- • क्रि. नियोजयति — तमेनं योगी यत्र यत्र नियोजयति श्रा.भू.१६१क/४११; विनियुज्यते — तत्र कथमादिकर्मिकः तत्प्रथमकर्मिको मनस्कारभावनायां विनियुज्यते श्रा.भू.१६१क/४११; द्र. {nges par sbyor bar 'gyur ba/} {nges par sbyor ba yin/} ।। • वि. १. नियोजकः, नियोक्ता — कार्यव्यापृतामवस्थां प्रतिपद्य नियोजको निर्युक्ते प्र.अ.८-३/१५ २. निरुक्तकारः — मीमांसकोपरचितात् समयान्निरुक्तकाराद्युपरचितः समयः समयान्तरम् त.प.४३ख/५३६.
- nges par sbyor bar byed pa po
- वि. नियोक्ता — नियुज्यमानविषयनियोक्तृणां यदीष्यते । धर्मे नियोगः सर्वत्र न शब्दार्थोऽवतिष्ठते प्र.अ.८क/९; नियोजकः — अथ नियोजकधर्मत्वेऽपि नियोज्यविषयापेक्षया नियोगस्तथात्वं प्रतिलभते प्र.अ.७-२/१२.
- nges par ma gyur
- = {nges par ma gyur pa/}
- nges par ma gyur pa
- भू.का.कृ. अनवधृतम् — न चानवधृते तस्मिंस्तद्धर्मत्वावधारणा त.स.५५क/५३१.
- nges par ma byas
- = {nges par ma byas pa/}
- nges par ma byas pa
- • भू.का.कृ. अनिश्चितः — अनिश्चितेऽपि सास्त्येव निश्चयोऽप्युदितक्रमात् त.स.११२क/९७०; अविनिश्चितः — मा भूद् वा साधनं तत्र बाधके त्वविनिश्चिते त.स.१२०ख/१०४५; • सं. अनिश्चयः — दयाद्यनिश्चये तेषामसत्त्वं हि कथं गतम् त.स.१११क/९६३; अविनिश्चयः — {nges par ma byas pa'i phyir} अविनिश्चयात् त.स.१२३ख/१०७४.
- nges par ma 'dzin
- = {nges par ma 'dzin pa/}
- nges par ma 'dzin pa
- अनवधारणम् — एवं शब्देऽपि व्यामोहादनवधारणं देशस्य त.प.१९२क/८४८.
- nges par ma bzung
- = {nges par ma bzung ba/}
- nges par ma bzung ba
- वि. अनवधारितः — तथा ह्यसति सम्बन्धे सति चानवधारिते । गम्यमानमिदं वाक्यं प्रसज्येताप्रमाणकम् त.स.५९ख/५६८; अनवधृतः — पूर्वस्य ज्ञानस्यानवधृतार्थत्वादप्रामाण्यमेवेति भावः त.प.२२८ख/९२७.
- nges par mi 'gyur
- = {nges mi 'gyur/}
- nges par mi rtog pa
- अनुपनिध्यानम्, असन्तीरणम् — अपि खल्वार्यस्यानुपनिध्यायतः स्मृतिसंप्रमोषात् क्लेश उत्पद्यते नोपनिध्यायतः, रज्ज्वामिव सर्पसंज्ञा अभि.भा.३३क/९९६.
- nges par mi byed pa
- वि. अनियतकारी — तत्राधिमुक्तिचर्याविहारे (बोधिसत्त्वो) बोधिसत्त्वभावनायां परीत्तकारी भवति च्छिद्रकारी अनियतकारी पुनर्लाभपरिहाणितः बो.भू.१६६ख/२२०.
- nges par mi 'byung
- = {nges par mi 'byung ba/}
- nges par mi 'byung ba
- अनिःसरणम् — भवेन भवस्यानिःसरणवचनं तु तेनैव तस्यानिःसरणाद्, आस्रवानत्यन्तनिःसरणाच्च अभि.भा.६८क/११३७.
- nges par mi 'dzin
- क्रि. न व्यवस्यति — नहि ते स्कन्धसन्तान एवात्मप्रज्ञप्तिं व्यवस्यन्ति अभि.भा.८२क/११८९.
- nges par mi shes
- = {nges par mi shes pa/}
- nges par mi shes pa
- अनिर्ज्ञानम् — शोधिते वस्तुनि सा(?)षानुष्ठानमनिर्ज्ञाने प्रतिच्छादकालस्यासंव्यमान(?)न्यूनत्वस्य संश्रयणम् वि.सू.८६ख/१०४.
- nges par myong bya
- भवितव्यता — शोकाभिभूता भवितव्यताया जगौ स्वभावं भ्रमरावलीव अ.क.५९. १२३; अ.क.१०५.१९.
- nges par 'tshe ba
- निकारणम् मि.को.५०ख ।
- nges par mdzad
- = {nges par mdzad pa/}
- nges par mdzad pa
- वि. विनिश्चितम् — यैः पुनः स्वोक्तिषु स्पष्टं युक्तार्थत्वं विनिश्चितम् त.स.१३०ख/१११४; नीतम् — सूत्रे च भगवता नीतमेतत् । ‘स्कन्धेष्वेव पुद्गलाख्या’ इति मानुष्यकसूत्रम् अभि.भा.८५ख/१२०१; कृतनिश्चयः — यथा त्रैयध्विकनाथाः सम्बोधौ कृतनिश्चयाः स.दु.१४७/१४६.
- nges par 'dzin
- = {nges par 'dzin pa/}
- nges par 'dzin pa
- • क्रि. १. अवधारयति — अवधारणाचित्तं येन यथानुचरितं विचारितं वा तन्निमित्तमवधारयति सू.अ.१९०ख/८९ २. अवधार्यताम् — एकोऽत्र सर्वज्ञत्वेनावधार्यताम् निश्चीयताम् त.प.२६३क/९९५; • सं. अवधारणम् — {bdag nyid mchog tu nges par 'dzin pa yid la byed pa} अग्रत्वात्मावधारणमनस्कारः सू.अ.१७९ख/७३; अवधारणा — षट् चित्तान्युपदिष्टानि । मूलचित्तमनुचरचित्तं विचारणाचित्तमवधारणाचित्तं संकलनचित्तमाशास्तिचित्तं च सू.अ.१९०क/८८; निर्धारणम् — विनिश्चयतश्च तत्रापत्तिः कथं भवत्यनापत्तिर्वेति निर्धारणात् सू.अ.१६५क/५६; परामर्शः — द्वितीयं व्यतिरिच्येत न परामर्शचेतसा प्र.वा.२.३८५.
- nges par 'dzin pa'i dmigs pa
- पा. अवधारणालम्बनम्, आलम्बनानुत्तर्यभेदः — द्वादशविधमालम्बनम् । यदुत धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्, धर्मधात्वालम्बनम्, साध्यालम्बनम्, साधनालम्बनम्, धारणालम्बनम्, अवधारणालम्बनम्, प्रधारणालम्बनम्, प्रतिषेधालम्बनम्, प्रतानतालम्बनम्, प्रगमालम्बनम्, प्रशठत्वालम्बनम्, प्रकर्षालम्बनञ्च म.भा. २६क/४.२८.
- nges par 'dzin pa'i sems
- पा. अवधारणाचित्तम्, चित्तभेदः — षट् चित्तान्युपदिष्टानि । मूलचित्तमनुचरचित्तं विचारणाचित्तमवधारणाचित्तं संकलनचित्तमाशास्तिचित्तं च सू.अ.१९०क/८८.
- nges par 'dzin par 'gyur
- क्रि. अवधारयेत् — तत्र यदि वस्तुभूतः सम्बन्धो न स्यात्, तदा सर्व एव पुरुषो व्युत्पन्नव(?)हारो नार्थमवधारयेत् त.प.१५४ख /७६२.
- nges par 'dzin par byed
- = {nges par 'dzin par byed pa/}
- nges par 'dzin par byed pa
- • क्रि. अवधारयति — तस्मिन् सति प्रेक्षावान् क्रियाप्रवृत्तेः प्रागेवावबुध्यते अवधारयति त.प.२४७क/२०९; निर्धारयति — को हि सत्पुरुषो गन्धादिभ्योऽन्यां पृथिवीं निर्धारयति अभि.भा.९३क/१२२५ अवधार्यते — कामधातौ सत्कायदृष्ट्यादिशेषाः क्लेशा अकुशला एवेत्यवधार्यते अभि.स्फु.१०८ख/७९५; • वि. नैर्याणिकः — विजानीयाद् आत्मत आत्मीयतः… नैर्याणिकतः काङ्क्षातो विमतितो विचिकित्सातः अभि.भा.४८ख/१०५७.
- nges par rdzogs pa
- निष्पादनम् — भावा भव्यतरस्वभावरचना वैचित्र्यचारुक्रमैः । आस्वाद्यस्य रसस्य संगततया निष्पादनायोद्यताः अ.क.६६.८६.
- nges par zhi ba
- नियमनम् — श्रुतवति शमनयमुनिपरिनिवहे विषधरनियमनगुणनुतिरुदभूत् अ.क.३३. २६.
- nges par zhugs
- = {nges par zhugs pa/}
- nges par zhugs gyur
- = {nges par zhugs gyur pa/}
- nges par zhugs gyur pa
- भू.का.कृ. निविष्टः — इह भूमिगर्भे शल्यादिकं निविष्टं शुभकर्मणि विघ्नकरं भवति वि.प्र.१०७क/३.२८.
- nges par zhugs pa
- • सं. १. नियामावक्रमणम् — सैव च नियामावक्रान्तिरित्युच्यते, सम्यक्त्वनियामावक्रमणात् अभि.भा.१६क/९२३; • पा. नियतिपातः — एते त्रयो नियतिपाता भवन्ति । गोत्रस्थनियतिपातः, चित्तोत्पादनियतिपातः, अवन्ध्यचर्यानियतिपातश्च बो.भू.१५२क/१९७; • भू.का.कृ. १. निविष्टः — तोये पयो निविष्टं पिबन्ति हंसाः वि.प्र.१०९ख/५ २. नियतिपतितः — गोत्रस्थ एव बोधिसत्त्वो नियतिपतित इत्युच्यते बो.भू.१५२क/१९७.
- nges par zhugs pa ma yin pa
- वि. अनियतिपतितः — ते समासतो दश वेदितव्याः । गोत्रस्थः, अवतीर्णः … अनियतिपतितः, नियतिपतितः, एकजातिप्रतिबद्धः, चरमभविकश्चेति बो.भू.१५६ख/२०२.
- nges par gzhag pa
- निध्यप्तिः — सुचलितरतिप्रभासश्रीश्च दारिका दुर्योधनज्ञानसागरगर्भं च नाम चित्तनिध्यप्तिं प्रत्यलभत ग.व्यू.२४४क/३२७.
- nges par za ba
- निघसः मि.को.४१क ।
- nges par zlog par dka' ba
- वि. दुर्निवारः — न सर्वत्र विकाराय निकारः प्रेमदुःसहः । दुर्निवारो भवत्येव स्नेहलीनो रजःकणः अ.क.१०.४९.
- nges par gzir ba
- भू.का.कृ. निपीडितः — अहो स राजा सहते कथं नु देवोपघातेन निपीडितानाम् अ.क.३/१५५.
- nges par gzung
- = {nges par gzung ba/}
- nges par gzung du med
- क्रि. नावधार्यते — गणिताद्येकदेशे तु सर्वेषां सत्यवादिता । जिनबुद्धादिसत्त्वानां विशेषो नावधार्यते त.स.११४ख/९९५.
- nges par gzung ba
- • क्रि. अवधार्यते — लोकोत्तरेणैव सकृत्प्रहाणमित्यवधार्यते अभि.स्फु.१५०ख/८७२; • सं. अवधारणम् — षडनास्रवगोचराः इति । षडेवेत्यवधारणम् अभि.स्फु.१०५ख/७८९; त.स.१०४ख/९२०; • कृ. १. निष्कृष्टम् — {ba lang gi sgra las nges par gzung ba'i ba lang nyid} गौशब्दान्निष्कृष्टस्य गोत्वस्य त.प.१३७क/७२५ २. अवधार्यः — स चानुमानपरिच्छेदादवधार्यः प्र.अ.४८क/५५.
- nges par gzung bar
- अवधारयितुम् — यदा भेदमवधारयितुमिच्छति तदा तमवधारयति त.प.७४ख/६०२.
- nges par gzung bar dka' ba
- वि. दुरवधारः, दुःपरिच्छेदः — रूपिणीनामपि तावदोषधीनां बहुरसानां कासाञ्चिद् इन्द्रियग्राह्या रसविशेषा दुरवधारा भवन्ति अभि.भा./१८८.
- nges par gzung bar bya ba yin
- क्रि. अवधार्यते — सुगत एकोऽवधार्यत इति चेद् त.प.२६३क/९९५.
- nges par bzung
- = {nges par bzung ba/}
- nges par bzung ba
- • सं. अवधारणम् — प्रधानादेवेत्यवधारणं कालपुरुषादिव्यवच्छेदार्थम् त.प.१४७क/२१; त.स.९८क/८७०; • भू.का.कृ. अवधारितः — को हि ज्येष्ठप्रमाणेन दृढेनार्थेऽवधारिते दुर्बलैरितरैः पश्चादध्यवस्येद् विपर्ययम् त.स. १८क/२००; त.प.१६०ख/७७४; अवधृतः — नूनं तत्रापि पूर्वेण नार्थः सोऽवधृतः स्फुटम् त.स.१०५ख/९२७.
- nges par bzung ba ma yin pa
- = {nges bzung min/}
- nges par bzung ba yin
- क्रि. अवधार्यते — नित्यमाप्तप्रणीतं वा वाक्यं यच्चावधार्यते त.स.१०५क/९२४.
- nges par yid 'phrog
- वि. निर्हारिणी — निर्हारिण्या विपञ्च्या मिलितमलिरुतेनेव तन्त्रीस्वनेन ना.ना.२६५ख/२१.
- nges par yod pa'i nges pa
- अवश्यंभावनियमः — अवश्यंभावनियमः कः परस्याऽन्यथा परैः । अर्थान्तरनिमित्ते वा धर्मे वाससि रागवत् प्र.वृ१६९-१/१३.
- nges par legs pa
- = {nges legs} निःश्रेयसम्, निर्वाणम् — {skyes bu'i don mngon par mtho ba dang nges par legs pa'i mtshan nyid} पुरुषस्यार्थः अभ्युदयनिःश्रेयसलक्षणः बो.प.४; तत्र अभ्युदयः सुखम्, मोक्षः निःश्रेयसम् त.प.३१३ख/१०९३; म.व्यु.१७२९.
- nges par legs pa'i lam
- निःश्रेयसमार्गः — त्रिविधो निःश्रेयसमार्गः । क्लेशमभिभूय कुशलपक्षप्रयोगोपायः, सत्त्वपरिपाचनोपायः, बुद्धधर्मसमुदानयनोपायश्च अभि.स.भा.७३ख/१०२.
- nges par log
- = {nges par log pa/}
- nges par log pa
- • सं. निवर्त्तनम् — सर्वेषामपि तीर्थ्यानामहङ्कारनिवर्त्तनात् । मुक्तिरिष्टाऽऽत्मसत्त्वे च नाहङ्कारो निवर्त्तते त.स.१२७ख/१०९४; • वि. निर्गतः — दशाकुशलमार्गेभ्यो निर्गतानां निसर्गतः । एते कुशलवर्गस्य मार्गाः स्वर्गे निरर्गलाः अ.क.६. १७६.
- nges par shes
- = {nges par shes pa/} {nges par shes nas} निर्ज्ञाय — निर्ज्ञाय भुक्तिवतां सर्वेषाम् वि.सू.८०ख/९७.
- nges par shes pa
- १. निर्ज्ञानम् — मध्यपातेन प्रत्युपतिष्ठमानमज्ञातमत्रैत्(व?) गतो निर्ज्ञानार्थं पृच्छेत् वि.सू.६क/६; विज्ञानम् — यत्नः सम्बन्धविज्ञानहेतुः कोऽपि कृतो यदि । क्रमलङ्घनमप्याहुर्न दोषं सूरयो यथा का.आ.३.१४६ २. निश्चयज्ञा मि.को.९६क ।
- nges par shes par byas
- = {nges par shes par byas pa/} {nges par shes par byas nas} निर्ज्ञाय — निर्ज्ञाय निःश्रयाद्यर्पयेत् वि.सू.९ख/१०.
- nges par shes par byas pa
- भू.का.कृ. निर्ज्ञातम्, द्र. {nges par shes par byas nas} निर्ज्ञाय वि.सू.९ख/१०.
- nges par sems pa
- निध्यप्तिः — {zhi gnas nges par sems pa} शमथस्य च निध्यप्तिः अभि.अ.१.६५; या अनागतानां कुशलमूलानां निध्यप्तिर्बोधेरामुखीकर्मसमन्वाहारः बो.प.३९; निध्यानम् — दृष्टधर्मसुखविहारश्च बोधिसत्त्वस्य सत्त्वार्थनिध्यानविरहितः केवलः स्वार्थो वेदितव्यः बो.भू.१४ख/१६.
- nges par sems par byed
- क्रि. निध्यायति म.व्यु.७४६२.
- nges par sems par byed cing
- संचिन्तयन् — इति संचिन्तयन्नेव नदीवेगेन भूयसा । प्रापितः सुकृतेनेव स पुरीं पुष्करवतीम् अ.क.३२.३४.
- nges par sems byed
- = {nges par sems par byed/}
- nges par soms shig
- क्रि. निध्यापयेत् म.व्यु.७४६५.
- nges par sreg
- = {sos ka} निदाघः, ग्रीष्मः — ग्रीष्म ऊष्मकः । निदाघ उष्णोपगम उष्ण ऊष्मागमस्तपः अ.को.१.४.१९.
- nges par gsal
- = {nges par gsal ba/}
- nges par gsal ba
- वि. नीकाशः — तुल्यसंकाशनीकाशप्रकाशप्रतिरूपकाः प्रतिपक्षप्रतिद्वन्द्विप्रत्यनीकविरोधिनः का.आ.२.५७.
- nges par gsod
- = {nges par gsod pa/}
- nges par gsod pa
- = {gsod pa} निहननम्, मारणम् — प्रमापणं निबर्हणं निकारणं निशारणम् । प्रवासनं परासनं निषूदनं निहिंसनम् । निर्वासनं संज्ञपनं निर्ग्रन्थनमपासनम् । निस्तर्हणं निहननं क्षणनं परिवर्जनम् । निर्वापणं विशसनं मारणं प्रतिघातनम् । उद्वासनप्रमथनक्रथनोज्जासनानि च । आलम्भपिञ्जविशरघातोन्माथवधा अपि अ.को.२.८.११४.
- nges par bsams
- = {nges par bsams pa/} {nges par bsams nas} विनिश्चित्य — इति विनिश्चित्य स महासत्त्वः परममिव लाभमधिगम्य परमप्रीतमनास्तत्रावतस्थे जा.मा.५४/३२.
- nges par bsreg
- क्रि. निर्दहिष्यामि — निर्दहिष्यामि नो अद्य क्रूरमन्त्रैः सुदारुणैः म.मू.२७२ख/४२७.
- nges par bsreg par bya
- क्रि. निर्दहेत् — वज्रनिर्गतैर्वज्रज्वालाभिर्दशदिक्स्थितमपि सकलं मारवृन्दं सत्त्वविहेठकं निर्दहेत् वि.प्र.१०२ख/३.२३.
- nges par lhan cig skye ba
- सहोत्पादनियमः — उक्तो रूपिणां सहोत्पादनियमः अभि.भा./१८५.
- nges par lhung
- = {nges par lhung ba/}
- nges par lhung ba
- भू.का.कृ. १. निपतितः — व्यसननिपतितानां लीलया पुण्यशीला निखिलमतुलममूलं क्लेशमुन्मूलयन्ति अ.क.३९.१०७ २. नियतिपतितः — मोक्षमार्गप्रतिहताशा अपरिनिर्वाणगोत्रकाः सत्त्वा ये संसारमेवेच्छन्ति न निर्वाणं तन्नियतिपतिताश्चेहधार्मिका एव र.वि.८९क/२८.
- nges par lhung byed pa
- निपातनम् — अधुनैव तवासन्नप्रवेशविषमस्थितेः । आद्यं मतं न्यायविदां राजपुत्र निपातनम् अ.क.४०.९३.
- nges sprul
- = {nges sprul pa/}
- nges sprul pa
- भू.का.कृ. निर्मितः, रचितः — मिथ्यावभासिनो वैते प्रत्ययाः शब्दनिर्मिताः प्र.वा.२. १७०.
- nges 'phel
- = {nges 'phel ba/}
- nges 'phel ba
- अभिवृद्धिः — नष्टाजातेऽपि विषये विपर्यासाभिवृद्धितः त.स.७१क/६६६.
- nges byas
- = {nges par byas pa/}
- nges byas pa
- = {nges par byas pa/}
- nges byas ma yin pa
- भू.का.कृ. अविनिश्चितम् — ननु तस्य प्रमाणत्वे विज्ञानस्याविनिश्चिते । कथं तत्र प्रवर्त्तेत प्रेक्षावानीप्सितागतेः त.स.१०८ख/९४७.
- nges byed
- = {nges par byed pa/}
- nges byed pa
- = {nges par byed pa/}
- nges byed min
- = {nges byed min pa/}
- nges byed min pa
- भू.का.कृ. अनिश्चयकरम् — अनिश्चयकरं प्रोक्तमीदृक् क्वानुपलम्भनम् । तन्नात्यन्तपरोक्षेषु सदसत्ताविनिश्चयौ प्र.वा.२.९४; द्र. {nges med byed pa/}
- nges bran
- भू.का.कृ. अवसिक्तम् — समुद्धृते रक्तवसावसिक्ते तस्मिन्मणौ निश्चलतालुमूलात् अ.क.३.१६४.
- nges 'byin
- = {nges par 'byin pa/}
- nges 'byung
- = {nges par 'byung ba/}
- nges 'byung bcas
- पा. सनिःसाराः, संस्कृतधर्माः — ते पुनः संस्कृता धर्मा रूपादिस्कन्धपञ्चकम् । त एवाध्वा कथावस्तु सनिःसाराः सवस्तुकाः अभि.को. १.७; निःसरणं निःसारः सर्वस्य संस्कृतस्य निर्वाणम्, तदेषामस्तीति सनिःसाराः अभि.भा.१२८.३/२६;
- nges 'byung sna tshogs las byung ba
- वि. नानानिर्याणनिर्यातः — अवैवर्तिको ह्यनागामी खड्गः प्रत्येकनायकः । नानानिर्याणनिर्यातो महाभूतैककारणः वि.प्र.१५६क/३.१०५.
- nges 'byung ba
- = {nges par 'byung ba/}
- nges 'byung med
- अनिर्याणम् — रूपादेरस्वभावत्वं तदभावस्वभावता । तदजातिरनिर्याणं शुद्धिस्तदनिमित्तता अभि.अ.१.३२.
- nges 'byung med pa
- = {nges 'byung med/}
- nges 'byed
- = {nges par 'byed pa/}
- nges 'byed cha mthun
- = {nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa/}
- nges 'byed yan lag
- पा. निर्वेधाङ्गम् — निर्वेधाङ्गान्युपादाय दर्शनाभ्यासमार्गयोः । ये बोधिसत्त्वा वर्तन्ते सोऽत्रावैवर्तिको गणः अभि.अ.४.३८; चित्तोत्पादोऽववादश्च निर्वेधाङ्गं चतुर्विधम्… संभाराश्च सनिर्याणाः सर्वाकारज्ञता मुनेः अभि.अ.१.६.
- nges sbyar ba
- = {nges par sbyar ba/}
- nges sbyor
- = {nges par sbyor ba/}
- nges sbyor nyid
- नियोगता — तथा नियोगविषयं विना नास्ति नियोगता प्र.अ.१०ख/१२.
- nges sbyor du smra
- = {nges sbyor du smra ba/}
- nges sbyor du smra ba
- • सं. नियोगवादः, वादविशेषः — शुद्धप्रेरणानियोगवादः प्र.अ.११ख/१३; • वि. नियोगवादी — शुद्धकार्यनियोगवादिनां मतम् प्र.अ. ११ख/१३.
- nges sbyor byed po
- = {nges par sbyor bar byed pa po/}
- nges ma mchis
- = {nges ma mchis pa/}
- nges ma mchis pa
- वि. नैकान्तिकः — नैकान्तिको मृत्युरिह स्थितस्य न गच्छतः स्यादजरामरत्वम् जा.मा.२४१/१३९.
- nges ma byas
- = {nges par ma byas pa/}
- nges mi 'gyur
- क्रि. १. नावस्यति — न च तस्य विकल्पस्य सोऽर्थवत्तामवस्यति त.स.१३१क/१११७ २. निश्चयो न स्यात् — अप्रमाणद्वयाशङ्का यदि वर्त्तेत तत्र तु । प्रामाण्यनिश्चयो न स्याद् भ्रान्त्या तद्विषयीकृतेः त.स.१०७क/९३७.
- nges med
- = {nges pa med pa/}
- nges med pa
- = {nges pa med pa/}
- nges med dpe
- पा. अनियमोपमा, उपमाभेदः — पद्मन्तावत्तवान्वेति मुखमन्यच्च तादृशम् । अस्ति चेदस्तु तत्कारीत्यसावनियमोपमा का.आ.२.२०.
- nges med byed
- = {nges med byed pa/}
- nges med byed pa
- वि. अनिश्चयकरः — कामार्त्ता घर्मसन्तप्तेत्यनिश्चयकरं वचः का.आ.३.१४३; द्र. {nges byed min pa/}
- nges tshig
- = {nges pa'i tshig} 1. निरुक्तिः, निर्वचनम् — ‘वाहितपापधर्मत्वाद् ब्राह्मणाः’ इति निरुक्तिः त.प.३२३ख/१११५; आसयन्त्यास्रवन्त्येते हरन्ति श्लेषयन्त्यथ । उपगृह्णन्ति चेत्येषामास्रवादिनिरुक्तयः अभि.को.५.४०; निरुक्तिपदम् — केषुचि मानुषमन्त्रपदेभिः सर्वप्रवेशनिरुक्तिपदेषु शि.स.१७८ख/१७६; निर्वचनम् — एतेन प्रतिसंविदां निर्वचनं कर्म च दर्शितम् सू.अ.२२४ख/१३४ २. निरुक्तम्, वेदाङ्गम् — अङ्गानि वेदानां षट् । शिक्षा कल्पो व्याकरणं छन्दो निरुक्तं ज्योतिषमिति त.प.२६२क/९९४; वेदः साङ्ग षड्भिरङ्गैः सह, अङ्गानि च सूत्रं गेयं व्याकरणं छन्दो निरुक्तं ज्योतिश्चेति वि.प्र.२७२क/२.९६ ३. = {nges tshig byed pa} निरुक्तकारः — {spyod pa pa dang nges tshig la sogs pas} मीमांसकनिरुक्तकारादयः त.प.२००ख/८६८.
- nges tshig dang ldan pa
- वि. व्युत्पादितम् — {mtshan nyid yod tsam nges tshig dang /} {ldan pa'i tshig ni rtsub mo 'o} परुषा लक्षणास्तित्वमात्रव्युत्पादितश्रुतिः का.आ.३. १००.
- nges tshig ldan
- = {nges tshig dang ldan pa/}
- nges tshig byed pa
- निरुक्तकारः, यास्कः — मनुष्यातिशायिपुरुषविशेषनिकेतः सुमेरुगिरिशिखरादिदेशविशेषोऽधिमानुषसुखाधिष्ठानो नानोपकरणसमृद्धः स्वर्ग इति निरुक्तकारादयो वर्णयन्ति त.प.२४९ख/९७३.
- nges tshig yod
- = {nges tshig yod pa/}
- nges tshig yod pa
- वि. व्युत्पननम् — {nges tshig yod phyir go+o Da ba/} {shin tu grags pa min yang 'dod} व्युत्पन्नमिति गौडीयैर्नातिरूढमपीष्यते का.आ.१.४६.
- nges mdzad
- = {nges par mdzad pa/}
- nges mdzad pa
- = {nges par mdzad pa/}
- nges 'dzin
- = {nges par 'dzin pa/}
- nges gzung
- = {nges par gzung ba/}
- nges gzung ba
- = {nges par gzung ba/}
- nges gzung min
- = {nges par gzung ba ma yin pa} क्रि. नावधार्यते — समुत्पन्नेऽपि विज्ञाने न तावदवर्धायते त.स.१०९क/९५०.
- nges bzung
- = {nges par bzung ba/}
- nges bzung ba
- = {nges par bzung ba/}
- nges bzung ma byas
- • सं. अनवधारणम् — {nges bzung ma byas phyir} अनवधारणात् त.स.११८ख/१०२२; • भू.का.कृ. अनवधारितम् ।
- nges bzung min
- = {nges par bzung ba ma yin pa} ।। • क्रि. नावधार्यते — ततः परं तु यद् याति तत् सौक्ष्म्यान् नावधार्यते त.स.१००ख/८८७; • भू.का.कृ. न अवधृतः — नूनं तत्रापि पूर्वेण नार्थः सोऽवधृतः स्फुटम् त.स.१०५ख/९२७.
- nges yin
- = {nges pa yin/}
- nges legs
- = {nges par legs pa/}
- nges shes
- = {nges par shes pa/}
- nges bsreg
- = {nges par bsreg}
- ngo
- १. = {gdong} मुखम्, आस्यम् — {bu'i ngo mthong bar 'ong ngo} अप्येव… पुत्रमुखं पश्येयम् वि.व.२०७क/१.८१; अ.श.९क/८ २. अनुरोधः — चक्रे तदनुरोधेन रत्नपात्रपरिग्रहम् अ.क.९.४८; {tshigs su bcad pa sbyar ba'i ngor} श्लोकबन्धानुरोधात् सू.अ.२३५ख/१४७; {'dod pa'i 'dod pa nor ngor min} न कामकामस्य धनेऽनुरोधः अ.क.३/१७४; उपरोधः — {bdag la byams ngor khyod kyis gsan par bya} श्रोतव्यमेव प्रणयोपरोधात् अ.क.२२.२५; अनुवृत्तिः — स च परानुवृत्त्या मुहूर्तमुपस्थितस्मृतिः शृणुयात् बो.भू.९२ख/११८; ग्रहः — {rje yi thugs ngor 'khrugs pa yis} प्रभुचित्तग्रहव्यग्राः अ.क.२४.१३५; सौह्रदम् — {nor rnams ngo ni mi rtag par/} {bdag gis snga nas shes zin na} चलं सौह्रदमर्थानां विदितं पूर्वमेव मे जा.मा.४४/२५ ३. {ngo bo/}
- gzhan gyi ngor
- परान् प्रति — चन्दनं चन्द्रिका मन्दो गन्धवाही च दक्षिणः । सेयमग्निमयी सृष्टिश्शीता किल परान्प्रति का.आ.२.३०२; पराधीनः — तिष्ठन्त्येव पराधीनाः येषां तु महती कृपा प्र.अ.१३०क/१३९.
- ngo bstod
- वि. चाटुकारः — औचित्यचतुरालापः कर्कशोऽपि नृणां प्रियः । कृपणश्चाटुकारोऽपि कर्णशूलाय केवलः अ.क.४८.५४.
- ngo bstod pa
- = {ngo bstod/}
- ngo thon
- प्रसह्यम् — कामं प्रसह्यापि धनानि हर्तुं शक्तिर्भवेदेव भवद्विधानाम् जा.मा.१३९/८१; {mi bden pa yang bden pa bzhin du ngo thon smra} ब्रूयादसत्यमपि सत्यमिव प्रतीतः जा.मा.१८६/१०७; द्र. {ngo mthon/} {ngo 'thon/}
- ngo mthon
- प्रसह्यम् — निधीयमानः स नु धर्महेतुश्चौरैः प्रसह्याथ विलुप्यमानः जा.मा.४०/२२; द्र. {ngo thon/} {ngo 'thon/}
- ngo 'thon
- प्रसभम् म.व्यु.६८५८; द्र. {ngo thon/} {ngo mthon/}
- ngo nag
- वि. कृष्णमुखः म.व्यु.३५३६; मि.को. ९८ख; द्र. {ngo gnag}
- ngo gnag
- वि. कृष्णमुखः म.व्यु.३५३६; द्र. {ngo nag}
- ngo bo
- १. = {rang bzhin} स्वभावः — तदवश्यं ततो जातं तत्स्वभावोऽपि वा भवेत् प्र.वा.२.७०; कल्पनाया अपोढम् अपेतं कल्पनापोढम् । कल्पनास्वभावेन रहितमित्यर्थः न्या.टी.४०ख/४१; स्वरूपम् — भवतु नाम स्वरूपमात्रग्रहणम्, महत्त्वादिविशेषग्रहणं तु कथं भवति त.प.१३९ख/७३०; रूपम् — तत्… रूपं स्वभावो यस्य तत्तथोक्तम् त.प.३३८ख/३९२ २. भावः — कोऽयं सम्बन्धव्यतिरेकेन विषयीभावः नाम त.प.१८४ख/८३०; {rgyu dang 'bras bu'i ngo bo} कार्यकारणभावः हे.बि.१३७-५/५४; {rnam pa gnyis kyi ngo bo ni rnam pa gnyis nyid do} द्विधाभावो द्वैधम् अभि.स्फु.१०९क/७९६; {bdag nyid gtso bo'i ngo bor yang dag par mthong ba'i phyir} आत्मनः प्रधानभावसंदर्शनात् सू.अ.१७९ख/७३; {ngo bo'i rkyen} भावप्रत्ययः अभि.स्फु.१३८क/८५२ ३. = {nges par brtags pa} रूपम्, निरूपणम् — {dpyad pas na ngo bo ste nges par brtags pa zhes bya'o} रूपणं रूपो निरूपणमित्यर्थः प्र.अ.१७६ख/१९१ ४. = {ngo bo nyid} रूपता — {shes pa'i ngo bo} बोधरूपता त.स. ७३क/६८३ ५. भावार्थे उत्तरपदः — {grogs kyi ngo bo} साहाय्यम् सू.अ.२४१ख/१५६; {rtogs ldan ngo bo} वैचक्षण्यम् त.स.१०८ख/९४७; {'og rol gyi ngo bo} पश्चात्तनत्वम् प्र.अ.१५८क/१७२ ६. *मौलः — {ngo bo'i de bzhin gshegs pa rnams kyis} मौलैस्तथागतैः ल.अ.६२क/७.
- ngo bo khyad par
- रूपातिशयः — अजातोऽनष्टश्च रूपातिशयो यस्येति विग्रहः वा.टी.८६क/४३.
- ngo bo can
- वि. रूपी — अर्था ज्ञाननिविष्टास्ते यथा व्यावृत्तिरूपिणः । तेनाभिन्न इवाभान्ति व्यावृत्ताः पुनरन्यतः प्र.वृ.१७६-१/२८; रूपिणी — अर्थरूपतया तत्त्वेनाभावाच्च न रूपिणी प्र.वा.२.३२.
- ngo bo gcig
- एकरूपम् — {ngo bo gcig rjes su 'gro ba med pa} एकरूपासमन्वयम् त.प.२१९क/९०८.
- ngo bo gcig nyid
- एकरूपता — निष्कृष्टगोत्ववाचित्वं चिरेण प्रतिपद्यताम् । एकरूपतया भ्रान्तैर्जनैरध्यवसायतः त.स.९०क/८१७.
- ngo bo gcig pu
- ऐकरूप्यम् — अपृथग्वेदनात् पूर्वं तदत्र प्रतिपादितात् । ऐकरूप्यापरिज्ञानपर्यन्तेषु न सिद्धता त.स.७५ख/७०५.
- ngo bo nyid
- १. = {rang bzhin} स्वभावः — सर्वसत्त्वेष्वकारणपरमवत्सलस्वभावः जा.मा.४/१; पञ्च धर्माः स्वभावश्च विज्ञानान्यष्ट एव च । द्वे नैरात्म्ये भवेत् कृत्स्नो महायानपरिग्रहः ल.अ.१४६ख/९३; प्रकृतिः — उपलम्भान्तरङ्गेषु प्रकृत्यैवानुरज्यते प्र.वा.१. २५१; निसर्गः — निसर्गसिद्धेष्विच्छावशात् प्रतिपादनायोगात् प्र.वृ.१९५-१/७५ २. = {rang bzhin nyid} स्वभावता — प्रकृतिः । स्वभावतेत्यर्थः अभि.स्फु.३१०ख/११८५; स्वरूपत्वम् — एकवस्तुस्वरूपत्वादुदन्वत्यपि वर्त्तते त.स.१२३क/१०७२; रूपत्वम् — तत्परिच्छेदरूपत्वं विज्ञानस्योपपद्यते त.स.७३ख/६८४; रूपता — ननु च वैभाषिकस्य निरुद्धोऽप्यसावस्तीति ? सत्यमस्ति, न तु प्रदीपरूपतामेव बिभ्राणः सोऽस्ति अभि.स्फु.११७क/८१२; स्वाभाव्यम् — एते सर्वत्रगस्य स्वाभाव्यात् अभि.स्फु.१०५ख/७८८ ३. = {ngo bo nyid kyi/}
- ngo bo nyid kyi
- स्वाभाविकः — {ngo bo nyid kyi sku} स्वाभाविककायः वि.प्र.१६१ख/३.१२६; प्रकृतौ भवं प्राकृतम्, स्वाभाविकमित्यर्थः त.प.१७०क/७९७; ईश्वरादीश्वरत्वस्य प्राप्तिस्तस्यापि सान्यतः । तदन्यस्यापि सान्यस्मान्न स्वाभाविक ईश्वरः प्र.अ.३५क/४०.
- ngo bo nyid kyis
- स्वभावतः — वस्तुस्वलक्षणे नैताः प्रवर्त्तन्ते स्वभावतः त.स.४८ख/४८१.
- ngo bo nyid kyi sku
- पा. स्वाभाविककायः, कायभेदः — तत्र स्वाभाविकः कायो बुद्धानां पञ्चलक्षणः । पञ्चाकारगुणोपेतो वेदितव्यः समासतः र.वि.२. ४४; स्वाभाविककायधर्मिणी सेति नियमः वि.प्र.१६१ख/३.१२६.
- ngo bo nyid kyi rigs
- पा. स्वाभाविककुलम्, कुलभेदः — तथागतीयाश्वासतः पञ्चकुलैर्मुद्रणम् । स्वाभाविककुलस्य प्रतिषेधः, बुद्धानां जनकत्वादिति वि.प्र.५१ख/४.६८.
- ngo bo nyid kyis stong pa nyid
- पा. स्वभावशून्यता, शून्यताभेदः — त्रिविधा शून्यता । अभावशून्यता, अतद्भावशून्यता, स्वभावशून्यता च म.भा.११ख/३.८.
- ngo bo nyid sku
- = {ngo bo nyid kyi sku/}
- ngo bo nyid stong pa
- वि. स्वभावशून्यः — स्वभावशून्यं प्रशमाद्वयक्षयं गत्या विमुक्तं समताप्तिनिर्वृतम् द.भू.१७४क/७.
- ngo bo nyid stong pa nyid
- पा. स्वभावशून्यता, शून्यताभेदः म.व्यु.९५०; द्र. {ngo bo nyid kyis stong pa nyid/}
- ngo bo nyid du btags pa
- स्वभावप्रज्ञप्तिः — {ngo bo nyid du btags pa yongs su tshol ba} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा बो.भू.३३क/३६; द्र. {ngo bo nyid du 'dogs pa/} {ngo bo nyid du gdags pa/}
- ngo bo nyid du btags pa yongs su tshol ba
- पा. स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, पर्येषणाभेदः — चतस्रः पर्येषणा कतमाः ? नामपर्येषणा, वस्तुपर्येषणा, स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा च… स्वभावप्रज्ञप्तौ स्वभावप्रज्ञप्तिमात्रदर्शनं स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा बो.भू.३३क/३६; द्र. {ngo bo nyid du gdags pa yongs su tshol ba/} {ngo bo nyid du 'dogs pa kun tu tshol ba/}
- ngo bo nyid du gdags pa
- स्वभावप्रज्ञप्तिः — {ngo bo nyid du gdags pa yongs su tshol ba} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा बो.भू.१५४क/१९९; सू.अ.२४५क/१६१; द्र. {ngo bo nyid du 'dogs pa/} {ngo bo nyid du btags pa/}
- ngo bo nyid du gdags pa yongs su tshol ba
- पा. स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, पर्येषणावस्तुभेदः — चत्वारीमानि बोधिसत्त्वानां सर्वधर्माणां यथाभूतपरिज्ञायै पर्येषणावस्तूनि । कतमानि चत्वारि ? नामपर्येषणा, वस्तुपर्येषणा, स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा च बो.भू.१५४क/१९९; सू.अ.२४५क/१६१; द्र. {ngo bo nyid du btags pa yongs su tshol ba/} {ngo bo nyid du 'dogs pa kun tu tshol ba/}
- ngo bo nyid du 'dogs pa
- स्वभावप्रज्ञप्तिः — {ngo bo nyid du 'dogs pa kun tu tshol ba} स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा अभि.स.भा.७१ख/९९; द्र. {ngo bo nyid du btags pa/} {ngo bo nyid du gdags pa/}
- ngo bo nyid du 'dogs pa kun tu tshol ba
- पा. स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, पर्येषणावस्तुभेदः — नामपर्येषणा… वस्तुपर्येषणा… स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा याऽभिधानाभिधेयसम्बन्धे स्वभावप्रज्ञप्तिमात्रस्य व्यवहारनिमित्तत्वेन संतीरणा ।… विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा अभि.स.भा.७१ख/९९; द्र. {ngo bo nyid du gdags pa yongs su tshol ba/} {ngo bo nyid du btags pa yongs su tshol ba/}
- ngo bo nyid du rnam par rtog pa
- पा. स्वभावविकल्पः, विकल्पभेदः — तत्र स्वभावविकल्पः कतमः ? रूपादिसंज्ञके वस्तुनि रूपमित्येवमादिर्यो विकल्पः । अयमुच्यते स्वभावविकल्पः बो.भू.३१ख/३५.
- ngo bo nyid gdags pa
- = {ngo bo nyid du gdags pa/}
- ngo bo nyid 'dogs pa
- = {ngo bo nyid du 'dogs pa/}
- ngo bo nyid med
- = {ngo bo nyid med pa/}
- ngo bo nyid med pa
- = {ngo bo med pa} ।। • वि. = {rang bzhin med pa} निःस्वभावः — शून्याश्च निःस्वभावाश्च मायोपमा अजातकाः । सदसन्तो न विद्यन्ते भावाः स्वप्नोपमा इमे ल.अ.१६०क/१०९; अस्वभावः — एवं शून्या अस्वभावाः सर्वधर्मा इति महामते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन प्रतिज्ञा न करणीया ल.अ.१२१ख/६८; • सं. = {rang bzhin med pa nyid} निःस्वभावता — त्रिविधा निःस्वभावता लक्षणनिःस्वभावता, उत्पत्तिनिःस्वभावता, परमार्थनिःस्वभावता च त्रि.भा.१६९क/९३; नीरूपता — अभावस्य च वस्तुत्वे पूर्वमङ्गीकृते सति । नीरूपता पुनस्तस्य किमर्थमुपवर्ण्यते त.स.६१ख/५८३; नैःस्वाभाव्यम् — विद्यते चेद्विपर्यासो नैःस्वाभाव्यं न विद्यते ल.अ.१६३ख/११५.
- ngo bo nyid med par yongs su shes pa
- अस्वभावपरिज्ञा — नहि… रूपं रूपस्वभावं जहाति । न वेदना, न संज्ञा, न संस्काराः । न विज्ञानं विज्ञानस्वभावं जहाति । या च अस्वभावपरिज्ञा, इयमुच्यते प्रज्ञापारमिता सु.प.३८क/१७.=
- ngo bo nyid mtshungs
- = {ngo bo nyid mtshungs pa/}
- ngo bo nyid mtshungs pa
- वि. समस्वभावः — स्वप्नं च लोकं च समस्वभावं रूपाणि चित्राणि हि तत्र चापि ल.अ.१६०क/१०९; द्र. {ngo bo mtshungs pa/}
- ngo bo gnyis
- • वि. = {ngo bo gnyis can} द्विरूपः — तुल्यातुल्यस्वरूपत्वाद् द्विरूपा अणवः स्मृताः त.स. ७२ख/६७५; • सं. = {ngo bo gnyis nyid} द्वैरूप्यम् — परस्परात्मतायां तु तद् द्वैरूप्यं विरुध्यते त.स.७२ख/६७६.
- ngo bo gnyis can
- वि. द्विरूपः — भेदाभेदविकल्पस्य प्रत्येकं प्रतिषेधनात् । द्विरूपोऽतिशयस्तस्य व्यस्तो भवति वस्तुनः त.स.१६ख/१८५; द्र. {ngo bo gnyis/}
- ngo bo gnyis nyid
- द्वयरूपत्वम् — तुल्यं रूपं यदा ग्राह्यमतुल्यं नैव गृह्यते । अणूनां द्वयरूपत्वे तदा किं नोपपद्यते त.स.७२क/६७५; द्विरूपता — एकस्यार्थस्वभावस्य परिक्षिप्ताद् द्विरूपता त.स.१००ख/८८७; द्र. {ngo bo gnyis/}
- ngo bo sna tshogs
- वैश्वरूप्यम् — वैश्वरूप्यं हीत्यादि । वैश्वरूप्यं सत्त्वभाजनलोकस्य वैचित्र्यम् त.प.१७३ख/६५.
- ngo bo med
- = {ngo bo med pa/}
- ngo bo med pa
- = {ngo bo nyid med pa} ।। • वि. = {rang bzhin med pa} अस्वभावः — ये सम्यक् प्रतिविध्य सर्वजगतो नैरात्म्यकोटिं शिवां तच्चित्तप्रकृतिप्रभास्वरतया क्लेशास्वभावेक्षणात् र.वि.१.१३; नीरूपः — यदसत् तन्नीरूपं निःस्वभावम् त.प.१५०क/२५; • सं. = {rang bzhin med pa nyid} नैरूप्यम् — यदि त्वसद् भवेत्कार्यं कारणात्मनि शक्तितः । कर्तुं तन्नैव शक्येत नैरूप्याद् वियदब्जवत् त.स.२क/२३; नैःस्वाभाव्यम् — धर्मैश्वर्यान्मृत्युमारावभङ्गान् नैःस्वाभाव्याच्छाश्वतो लोकनाथः र.वि.२.६२.
- ngo bo mtshungs
- = {ngo bo mtshungs pa/}
- ngo bo mtshungs pa
- वि. समरूपः — अर्थरूपत्वेन समानता । सर्वत्र समरूपत्वात् तद्व्यावृत्तिसमाश्रयात् प्र.वा.२.१०; द्र. {ngo bo nyid mtshungs pa/}
- ngo bo mtshungs pa nyid
- समरूपता — सर्वत्र हि तीक्ष्णमन्दतीव्रचान्दनादौ समरूपता । समत्वेन तस्य प्रतिपत्तेरेकाध्यवसायेन दृश्यविकल्प्यार्थैकीकरणतः प्र.अ.१७७क/१९१.
- ngo bo gzhan
- रूपान्तरम् हे.बि.१४४-१/७०.
- ngo bo shes pa
- प्रत्यभिज्ञा — {ngo bo shes pa'i shes pa} प्रत्यभिज्ञाप्रत्ययः त.प.२३क/४९३.
- ngo bo shes pa'i shes pa
- प्रत्यभिज्ञाप्रत्ययः — घटोत्क्षेपणसामान्यसङ्ख्यादिज्ञानस्य प्रत्यभिज्ञाप्रत्ययस्य त.प.२३क/४९३.
- ngo bo'i rkyen
- पा. भावप्रत्ययः — एकविपक्षाहारकृत्यतः इति… अन्तरेणापि हि भावप्रत्ययं भावप्रधाने निर्देशो भवेत् अभि.स्फु.१३८क/८५२.
- ngo mi chod pa
- वि. उपरोधशीलः म.व्यु.२४४०; मि.को.१२५क; = {ngo mi bzlog pa/}
- ngo mi rtogs pa
- वि. अपरिचितः — {mi rnams ni ngo mi rtogs pa} ({ngo mi rtag pa} इति पाठः) {yin gyis} अपरिचिता मानुषाः वि.व.२१८ख/१.९६; द्र. {ngo mi shes pa/}
- ngo mi tsha
- = {ngo mi tsha ba/}
- ngo mi tsha ba
- • वि. अलज्जः — नाशङ्कत कथं नाम धिगलज्जो बत द्विजः जा.मा.११२/६५; • सं. नैर्लज्ज्यम् — खादते यदि नैर्लज्ज्यादुन्मत्तो जायते सदा ल.अ.१५७ख/१०५.
- ngo mi bzlog pa
- वि. उपरोधशीलः मि.को.१२५क; = {ngo mi chod pa/}
- ngo mi shes pa
- वि. अविदितम् — {ngo mi shes par gnas par gyur to} अविदितस्थितोऽभूत् त.प.२६६क/१००१.
- ngo dman pa
- = {ngo tsha ba} त्रपा मि.को.१२९क ।
- ngo tsha
- = {ngo tsha ba/}
- ngo tsha skyes
- वि. लज्जितः मि.को.८३ख ।
- ngo tsha dang bcas
- = {ngo tsha dang bcas pa/}
- ngo tsha dang bcas pa
- वि. सलज्जः — एतत्सांख्यपशोः कोऽन्यः सलज्जो वक्तुमीहते प्र.अ.१२०क/१२८; द्र. {ngo tshar bcas pa/}
- ngo tsha dang ldan
- = {ngo tsha dang ldan pa/}
- ngo tsha dang ldan pa
- वि. लज्जावान् — यदुत प्राणातिपातात्प्रतिविरतो भवति निहतदण्डो निहतशस्त्रो निहतवैरो लज्जावान् द.भू.१८८क/१५; ह्रीमान् — ह्रीमांश्च भवत्यवद्यसमुदाचारेषु बो.भू.१३५ख/१७४; लज्जमानः — ततः प्रच्छन्नवृत्तान्तं लज्जमाना मनोहरा । निवेद्यादर्शयत्पित्रोः पतिं भूमिमनोभवम् अ.क.६४.२९६; सत्रपः — मानेन मानेन सखि प्रणयोऽभूत्प्रिये जने । खण्डिता कण्ठमाश्लिष्य तमेव कुरु सत्रपम् का.आ.३.४; अपत्राप्यपरिगतः — लज्जायमानरूपोऽपत्राप्यपरिगतहृदयः अ.श.१०७क/९७.
- ngo tsha ba
- • क्रि. लज्जते — तेन च बोधिसत्त्वो लज्जते सू.अ.२२०ख/१२८; निजगुणगणने धीर्लज्जते सज्जनानाम् अ.क.३९.३१; • सं. लज्जा — ह्रीधर्ममारभ्य लज्जामनस्कारः सू.अ.१७७ख/७२; जा.मा.१४२/८३; व्रीडा — व्रीडावनतवदनस्तु बोधिसत्त्वो मृदु विनिश्वस्य तूष्णीमभूत् जा.मा.१४०/८१; ह्रीः — त्रीणि कुशलमूलानि ह्रीश्चापत्राप्यं च स्वभावेन कुशलानि अभि.भा.१९६.२/५९७; त्रपा — इति ध्यात्वा तथा तिष्ठेत् त्रपादरभयान्वितः बो.अ.५.३२; • वि. लज्जमानः — वस्त्राण्यवारयद् भृत्यैर्लज्जमान इव क्षितौ अ.क.२७. ४०; ह्रीतः — स्थाप्यो नववधूवृत्तौ ह्रीतो भीतोऽथ संवृतः बो.अ.८.१६६; ह्रीणह्रीतौ तु लज्जिते अ.को. ३.१.८९; ह्रेपणः म.व्यु.६८१४; मि.को.१२९क ।
- ngo tsha ba dang bcas pa
- = {ngo tsha dang bcas pa/}
- ngo tsha ba dang ldan pa
- = {ngo tsha dang ldan pa/}
- ngo tsha bar bya ba
- कृ. ह्रेतव्यम् — ह्रेतव्येषु स्थानेष्वाह्रीक्यपर्यवस्थानपर्यवस्थितानां सत्त्वानामाह्रीक्यपर्यवस्थानं विनोदयत्यपनयति बो.भू.११९क/१५३.
- ngo tsha mi shes pa
- वि. अह्रीकः — ते… अह्रीका अनपत्रपा अचारित्रा असद्धर्मप्रसृता गोचरविरहिता बुद्धगोचराद्दूरीभूताः रा.प.२५६क/१५९.
- ngo tsha med
- = {ngo tsha med pa/}
- ngo tsha med mkha' gos can
- ना. = {rnam mkha'i gos can} अह्रीकः, दिगम्बरः — यदयमह्रीकः स्यादुष्ट्रो दधि स्यान्नेति किमप्यश्लीलमयुक्तमहेयोपादेयमपरिनिष्ठानादाकुलं प्रलपति, तदप्यनेन निरस्तम् प्र.वृ.१८८-३/५९; द्र. {ngo tsha med pa/} {ngo tsha med pa pa/}
- ngo tsha med pa
- • सं. १. अनपत्राप्यम् — रूपावचरोऽप्यन्तराभवः सम्पूर्णप्रमाणः सवस्त्रश्च प्रादुर्भवति, अपत्राप्योत्सदत्वात् बोधिसत्त्वस्य सवस्त्रः ।… अन्यो नग्नः, कामधातोरनपत्राप्योत्सदत्वात् अभि.भा.१७१-४/४२२; • पा. आह्रीक्यम् [1] पर्यवस्थानभेदः — आह्रीक्यमनपत्राप्यमीर्ष्यामात्सर्यमुद्धवः । कौकृत्यं स्त्यानमिद्धं च पर्यवस्थानमष्टधा अभि.को.५.४७ [2] उपक्लेशभेदः — आह्रीक्यं स्वयमवद्येनालज्जा त्रि.भा.१६०ख/६८ ३. = {rnam mkha'i gos can} अह्रीकः, दिगम्बरः — न वाऽह्रीकवादो युज्यते, तत्त्वान्यत्वयोः परस्परपरिहारस्थितिलक्षणतया तृतीयराशिव्यतिरेचकत्वात् वा.टी.८८क/४५; द्र. {ngo tsha med mkha' gos can/} {ngo tsha med pa pa/} ।। • वि. निर्लज्जः — सा तेन सह निर्लज्जा व्रजन्ती दिनसंक्षये अ.क.१४.१३२; लज्जारहितः — लज्जारहितो धीमान् क्लेशानधिवासयत्ययोनिशतः सू.अ.२२०ख/१२८; अलज्जः — न श्रद्दधे वाचमलज्ज मिथ्या भवद्विधानामसमाहितानाम् का.आ.३. ६५; अलज्जितः — ते वेदगुणदोषोक्तीः कथं जल्पन्त्यलज्जिताः त.स.७७क/७२१; अनपत्रपः — य आगमैकशरणोऽनपत्रपः । सलज्जस्तु, नैवं अदृष्टपूर्वं हि तृणाग्रे करिणां शतम् प्र.अ.१२०क/१२८; अह्रीकः — सुजीवितमह्रीकेण ध्वाङ्क्षेणाशुचिकर्मणा जा.मा.१७८/१०२; दुर्वृत्तः — नर्तयत्येष दुर्वृत्तः शिखण्डिक्रीडया जगत् अ.क.२५.४८.
- ngo tsha med pa pa
- = {rnam mkha'i gos can} अह्रीकः, दिगम्बरः — तदत्राह्रीकादयश्चोदयन्ति । सर्वमेव वस्तु सामान्यविशेषात्मकत्वेनानेकात्मकम् त.प.७०ख/५९३; द्र. {ngo tsha med mkha' gos can/} {ngo tsha med pa/}
- ngo tsha shes
- = {ngo tsha shes pa/}
- ngo tsha shes pa
- • सं. १. अपत्राप्यम् — रूपावचरोऽप्यन्तराभवः सम्पूर्णप्रमाणः सवस्त्रश्च प्रादुर्भवति, अपत्राप्योत्सदत्वात् बोधिसत्त्वस्य सवस्त्रः… अन्यो नग्नः, कामधातोरनपत्राप्योत्सदत्वात् अभि.भा.१७१-४/४२२; व्यपत्राप्यम् — एवमयं बोधिसत्त्वः समादानमाशयविशुद्धिञ्च निश्रित्य ह्रीव्यपत्राप्यमुत्पादयति बो.भू.७४क/९५; ह्रीः — तदेवमात्मलज्जयैव सत्पुरुषा नाचारवेलां लङ्घयन्तीति ह्रीबलेनार्येण भवितव्यम् जा.मा.१४३/८३; • पा. ह्रीः, कुशलमहाभूमिकधर्मभेदः — श्रद्धाऽप्रमादः प्रश्रब्धिरुपेक्षा ह्रीरपत्रपा । मूलद्वयमहिंसा च वीर्यं च कुशले सदा अभि.को.२.२५; चैतसिकधर्मभेदः — ह्रीरात्मानं धर्मं वाधिपतिं कृत्वावद्येन लज्जा… या चित्तस्यावलीनता लज्जा सा ह्रीः त्रि.भा.१५६क/५६; • वि. ह्रीमान् — ह्रीमता त्विह दुर्जीवं नित्यं शुचिगवेषिणा । संलीनेनाप्रगल्भेन शुद्धाजीवेन जीवता जा.मा.१७८/१०२; सलज्जः — सुनिश्चितं सुप्रसन्नं धीरं सादरगौरवम् । सलज्जं सभयं शान्तं पराराधनतत्परम् बो.अ.५.५५; अपत्रपिष्णुः — विपुलधृतिगुणोऽप्यपत्रपिष्णुः परयुवतीक्षणविक्लवेक्षणोऽपि जा.मा.१४८/८६; सव्यपत्रपः — यमेव पश्यन्ति तु सव्यपत्रपं शमाभिजातं व्यवहारनैपुणम् जा.मा.३४८/२०३; लज्जी — लज्जिनः शिक्षाकामस्य वि.सू.९०क/१०८.
- ngo tsha shes pa rnams bde bar gnas par bya ba'i phyir
- लज्जिनां स्पर्श(? सुख)विहाराय म.व्यु.८३५१.
- ngo tsha shes pa dang khrel yod pa'i rgyan
- ह्यपत्राप्यालङ्कारता — स श्रद्धाधिपतेयतया प्रसादबहुलतया… ह्र्यपत्राप्यालङ्कारतया द.भू.१७६क/९.
- ngo tsha shes pa'i nor
- पा. ह्रीधनम्, सप्तार्यधनेषु एकम् म.व्यु.१५६८.
- ngo tsha shes pa'i dpal gyi dog pa'i 'od
- ना. ह्रीश्रीमञ्जरिप्रभा, शरीरकायिकदेवता — तत्र धर्मपद्मश्रीकुशला शरीरकायिकदेवता ह्रीश्रीमञ्जरिप्रभा वा(?) अपरिमाणदेवतागणपरिवृता मायाया देव्या वर्णमुदीरयमाणा बोधिमण्डान्निष्क्रम्य सुधनस्य श्रेष्ठिदारकस्याभिमुखं गगनतले स्थित्वा… रश्मि जालानि प्रामुञ्चत् ग.व्यू.२५८क/३४०.
- ngo tshar gyur
- = {ngo tshar gyur pa/}
- ngo tshar gyur pa
- वि. लज्जितः — कदाचिद् दर्शनायातं भगवान् पुरतः स्थितम् । तं स्वल्पदाननाम्नैव लज्जितं दययावदत् अ.क.३४.१४.
- ngo tshar 'gyur
- क्रि. लज्जा भवति — षण्णां पारमितानां निषेवणालस्यतो भवति लज्जा । क्लेशानुकूलधर्मप्रयोगतश्चैव धीराणाम् सू.अ.२२०ख/१२८.
- ngo tshar bcas
- = {ngo tshar bcas pa/}
- ngo tshar bcas pa
- वि. सलज्जः — एतत् साङ्ख्यपशोः कोऽन्यः सलज्जो वक्तुमीहते । अदृष्टपूर्वमस्तीति तृणाग्रे करिणां शतम् वा.टी.८४क/४०; द्र. {ngo tsha dang bcas pa/}
- ngo tshar bar 'gyur
- क्रि. जिह्रेति — यावदसौ पिण्डपातप्रविष्टो महाजनकायेनोद्वीक्ष्यमाणो जिह्रेति अ.श.१७९क/१६५.
- ngo mtshar
- १. = {rmad byung} आश्चर्यम् — आश्चर्यमद्भुतमहो बत किंस्विदेतत्सत्यं न वेति समुदीर्णविचारहर्षाः जा.मा.८६/५१; यथा पारसीकादिभिर्मातृविवाहादेरिति न किञ्चिदाश्चर्यम् त.प.१७६क/८११; अद्भुतम् — तद्देशिनं च व्याप्नोति किमप्येतन्महाद्भुतम् प्र.वृ.१८५-२/५०; कौतूहलम् — तेषां कौतूहलविनिवृत्त्यर्थं भगवन्तं परिपृच्छति स्म ल.अ.६०ख/६; विस्मयः — अतः परार्थं कृत्वापि न मदो न च विस्मयः बो.अ.८.१०९; चित्रम् — षट्चक्रे वायुनाड्यो मरणभयहरा योगिनां नात्र चित्रम् वि.प्र.२४५क/२.५८; चित्रमेतद् विरक्तत्वं बन्धुजीवोपमस्य ते अ.क.२४.१५९; चमत्कारः — अहो परार्थोज्झितजीवितोऽयं परां चमत्कारदशां प्रयातः अ.क.३.१७३ २. = {ngo mtshar ltad mo} कौतूहलम् — कौतूहलं कौतुकं च कुतुकं च कुतूहलम् अ.को.१.८.३१; कुतुकम् मि.को.४२क ।
- ngo mtshar skyed
- = {ngo mtshar skyed pa/}
- ngo mtshar skyed pa
- विस्मापनम् — अन्यत्तु स्त्रीशूद्रविस्मापनं सुगतवचसि नासम्भवि प्र.अ.२३-५/५२; द्र. {ngo mtshar bskyed pa/}
- ngo mtshar skyed mi bgyid
- क्रि. न विस्मयमानयेत् — इन्द्रियोपशमो नन्दे मानस्तब्धे च सन्नतिः । क्षमित्वं चाङ्गुलिमाले कं न विस्मयमानयेत् श.बु. १२५.
- ngo mtshar skyes
- = {ngo mtshar skyes pa/}
- ngo mtshar skyes pa
- वि. कुतूहलजातः — तथैव राजा कुतूहलजातः स्वयमेव गतः पश्यति वि.व.१५८क/१.४६.
- ngo mtshar bskyed
- = {ngo mtshar bskyed pa/}
- ngo mtshar bskyed pa
- • सं. विस्मापनम् — श्रद्धापनं यानवराश्रितानां विस्मापनं त्यागकृतस्मयानाम् जा.मा.१०/५; • वि. आश्चर्यकारिणी — स सम्बन्धिगृहं प्राप्य ददर्शाश्चर्यकारिणीम् । शिखराकारराजार्हभक्ष्यसंभारसंपदम् अ.क.२१.२२.
- ngo mtshar gyur
- = {ngo mtshar gyur pa/}
- ngo mtshar gyur pa
- वि. विस्मितः, विस्मयान्वितः — तत्कर्मविस्मितमुखैरथ तस्य शिष्यैर्गन्धर्वयक्षभुजगैः जा.मा.१२/६; आश्चर्यप्राप्तः — ते सर्वे सपरिवारा भगवन्तं व्यवलोकयन्ति स्म आश्चर्यप्राप्ता अद्भुतप्राप्ता औद्बिल्यप्राप्ताः स.पु.४क/३.
- ngo mtshar can
- वि. विस्मयान्वितः, विलक्षः — विलक्षौ विस्मयान्विते अ.को.३.१.२४.
- ngo mtshar che
- = {ngo mtshar che ba/}
- ngo mtshar che ba
- = {ngo mtshar chen po} ।। • सं. महाद्भुतम् — भावरूपातिरेकेन विकल्पेऽपि न भासते । निजाभासविविक्तस्य व्यवस्थेति महाद्भुतम् प्र.अ.२२६-१/४८९; आश्चर्यम् — भगवन् केन कारणेन बुद्धरश्मिसमन्तावभासेन दुर्गतिसमन्तान् मोचयित्वा विमुक्तिमार्गे प्रतिष्ठापिता आश्चर्यं सुगत स.दु.१२३/१२२; चित्रम् — न चात्र चित्रं परदुःखदुःखिनः कृपावशाल्लोकहितैषिणस्तव जा.मा.४९/२९; विस्मयः — स एवान्यश्रुतीनां स्यादर्थवानिति विस्मयः त.स. ८१ख/७५५; • वि. आश्चर्यः — तन्नायमाश्चर्यसत्त्वश्चिरमिमं परिक्लेशमनुभवितुमर्हति जा.मा.२३/१२; अतिशयिकः — सा यं यमातिशयिकं स्वप्नं ददर्श, स तथैवाभवत् जा.मा.३०२/१७६.
- ngo mtshar chen
- = {ngo mtshar chen po/}
- ngo mtshar chen po
- महाद्भुतम् — किमप्येतन्महाद्भुतं नित्यत्वादनुभवन्तीति चेत् त.प.२२४क/९१६; विस्मयः — शक्रस्तु विस्मयमवाप परां च तुष्टिं संबोधये नृपमकम्प्यमतिं समीक्ष्य जा.मा.२२/१२; द्र. {ngo mtshar che ba/}
- ngo mtshar mchog brnyes pa
- वि. परमाश्चर्यप्राप्तः — अलं शारिपुत्र एतावदेव भाषितुं भवतु परमाश्चर्यप्राप्ताः शारिपुत्र तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धाः स.पु.१३क/२१.
- ngo mtshar ltad mo
- कौतूहलम् — नानाविधप्रलापेषु वर्तमानेष्वनेकधा । कौतूहलेषु सर्वेषु हन्यादौत्सुक्यमागतम् बो.अ.५.४५.
- ngo mtshar du gyur
- = {ngo mtshar du gyur pa/}
- ngo mtshar du gyur pa
- • वि. विस्मयभूतम् — चूडामणिं ददाति सर्वलोकाश्रद्धेयं विस्मयभूतम् स.पु.१०९क/१७४; कुतूहलमुत्पन्नम् — सुवर्णाभस्य बुद्ध इत्यश्रुतपूर्वं नाम श्रुत्वा सर्वरोमकूपाण्याहृष्टानि, परमं च कुतूहलमुत्पन्नम् अ.श.१६७ख/१५५; • भू.का.कृ. विस्मापितः — तत्र मञ्जुश्रीर्यथा स राजा बलचक्रवर्ती तेषां योधानां युध्यतां महता पुरुषकारेण विस्मापितः स.पु.१०९क/१७४.
- ngo mtshar du mi 'dzin
- क्रि. न विस्मयति — एवमेव पुण्यरश्मी राजकुमारः तां प्रमदां दृष्ट्वा न विस्मयति रा.प.२४७क/१४५.
- ngo mtshar ldan ma
- =( वि.स्त्री.) लज्जावती — शून्ये वेश्मनि निर्दीपे रात्रौ मौनावलम्बिनी । लज्जावती सा सुतरां त्वया संगममिच्छति अ.क.८९.१४९.
- ngo mtshar ba
- • सं. अत्यद्भुतम् — {ngo mtshar ba'i mig 'phrul} अत्यद्भुतमिन्द्रजालम् त.प.२२४क/९१६; चमत्कारः — चमत्कारो वाचं जयति जितजातीपरिमलः क्षणं चेत्तत्त्वज्ञाः प्रगुणमवधानं विदधति अ.क.५३.१६; • वि. आश्चर्यम् — आश्चर्यवस्तुषु च समस्तेषु बो.प.६१.
- ngo mtshar byed
- वि. आश्चर्यकारी — राज्ञस्तस्य गृहे दृष्ट्वा लक्ष्मीमाश्चर्यकारिणः । आर्यानन्देन भगवान् पृष्टस्तत्पुण्यमभ्यधात् अ.क.१७.१३.
- ngo mtshar ma yin pa
- अनाश्चर्यम् — आश्चर्यं चाप्यनाश्चर्यं समचित्तोपकारिता । प्रतिकारस्तथा शास्ति स्यादवन्ध्यप्रयोगता बो.भू.१५०क/१९३; द्र. {ngo mtshar mi che ba/}
- ngo mtshar mi che
- = {ngo mtshar mi che ba/}
- ngo mtshar mi che ba
- अनाश्चर्यम्; न आश्चर्यम् — नेदं देवेन्द्राश्चर्यं बुद्धानां भगवतां सूपचिताप्रमाणपुण्यसंभाराणाम् स.दु.१२३/१२२; अनद्भुतम् — नामेध्यमयमन्यस्य कायं वेत्सीत्यनद्भुतम् बो.अ.८.५६; द्र. {ngo mtshar ma yin pa/}
- ngo mtshar mdzad gyur
- वि. आश्चर्यभूतः — आश्चर्यभूतं रुचिरप्रभावमुदायिना सूचितमाकलय्य अ.क.२२.१८.
- ngo 'dzum 'gyur
- वि. विक्लवमुखी — {'jigs shing bag tsha bas ngo 'dzum ni 'gyur} भयविषादविक्लवमुखी जा.मा.२२४/१३०.
- ngo zum gnag
- वि. दुर्दिनवदनः — अथ बलिरसुरेन्द्रः… साश्रुदुर्दिनवदनो गद्गदकण्ठः बाष्पपरिपूर्णः उच्छ्वसन् अवलोकितेश्वरं बोधिसत्त्वं महासत्त्वमेतदवोचत् का.व्यू.२१३क/२७२; क्लिष्टः — {ngo zum mi gnag bzhin bzang mthong bas dga'} हर्षादक्लिष्टशोभानि मुखानि पश्यन् जा.मा.१४/७.
- ngo zum mi gnag
- वि. अक्लिष्टः — {ngo zum mi gnag bzhin bzang mthong bas dga'} हर्षादक्लिष्टशोभानि मुखानि पश्यन् जा.मा.१४/७.
- ngo bzlog phod pa
- प्रत्याख्यानम्, भर्त्सनम् — विनयानुवृत्त्या चैनान् प्रत्याख्यानरूक्षाक्षरमनुक्त्वा प्रस्तावान्तरेणैषां तां कथां तिरश्चकार जा.मा.१२१/७०.
- ngo shes
- = {ngo shes pa/}
- ngo shes 'gyur
- क्रि. प्रत्यभिज्ञायते — न हि देवदत्तेन दृष्टमर्थं विष्णुमित्रः प्रत्यभिजानीते । अन्यतरग्रहणमुपलक्षणम् । नाप्यन्योऽर्थः प्रत्यभिज्ञायत इत्यपि द्रष्टव्यम् त.स.१९ख/२१२; द्र. {ngo shes pa/} {ngo shes pa yin/} {ngo shes par byed/}
- ngo shes pa
- • क्रि. प्रत्यभिजानीते — न हि देवदत्तेन दृष्टमर्थं विष्णुमित्रः प्रत्यभिजानीते त.प.२४८ख/२१२; द्र. {ngo shes pa yin/} {ngo shes 'gyur/} {ngo shes par byed pa/} ।। • सं. १. प्रत्यवमर्शः — ‘अहं ज्ञातवान्, अहमेव च साम्प्रतं वेद्मि’ इति योऽयमेककर्तृप्रत्यवमर्शेनाहम्बुद्धिरुपजायते त.प.२०४क/१२४; • पा. प्रत्यभिज्ञा, प्रमाणभेदः — तस्माद् भ्रान्तेः सविकल्पकत्वाच्च प्रत्यभिज्ञा न प्रत्यक्षत्वेन सिद्धेति प्रागेव स्थिरभावपरीक्षायां प्रतिपादितम् त.प.१७६ख/८११; प्रत्यभिज्ञानम् — {ngo shes pa'i shes pa} प्रत्यभिज्ञानप्रत्ययः त.प.२०४क/१२३; न च प्रत्यभिज्ञानं कल्पनापोढम्, स एवायमिति शब्दाकारोल्लेखेन प्रवृत्तेः त.प.१७६क/८११; प्र.वा.२.११८; • वि. परिचितः — अथ सः… अनभ्यस्तयाच्ञाक्रमत्वात् परान् याचितुं परिचितानपि न प्रसेहे जा.मा.४४/२५; आत्मीयः — अन्तर्मार्गे आत्मीयैः पञ्चभिर्गोपालकशतैर्दृष्टः वि.व.१४८क/१.३६; अभिलक्षितः म.व्यु.२८८७; मि.को.११८क ।
- ngo shes pa yin
- क्रि. प्रत्यभिज्ञानं भवति — स्मरणादेव च प्रत्यभिज्ञानं भवति अभि.भा.९१क/१२१७; द्र. {ngo shes pa/} {ngo shes 'gyur/} {ngo shes par byed/}
- ngo shes pa'i mngon sum
- प्रत्यक्षप्रत्यभिज्ञानम् — तस्माद् या सर्वकालेषु सर्वदेशेषु चैकता । प्रत्यक्षप्रत्यभिज्ञानप्रसिद्धा साऽस्य बाधिका त.स.७७क/७२२.
- ngo shes pa'i shes pa
- प्रत्यभिज्ञानप्रत्ययः — कथं पुनः प्रत्यभिज्ञानप्रत्ययत एतद् द्वयं प्रसिध्यति त.प.२०४क/१२३.
- ngo shes par 'gyur
- = {ngo shes 'gyur/}
- ngo shes par 'gyur ba
- = {ngo shes 'gyur/}
- ngo shes par bya
- = {ngo shes par bya ba/}
- ngo shes par bya ba
- कृ. प्रत्यभिज्ञेयम् — नहि च तत्र प्रत्यभिज्ञानम् । सर्वमेव तर्हि प्रत्यभिज्ञेयं पूर्वमेव दृश्यते नेदानीन्तनदर्शनमिति प्र.अ.१८१ख/१९६.
- ngo shes par byed
- क्रि. प्रत्यभिज्ञायते — तत्र बोधात्मकत्वेन प्रत्यभिज्ञायते मतिः । घटहस्त्यादिबुद्धित्वं तद्भेदाल्लोकसम्मतम् त.स.१०ख/१२८; त.प.१३५ख/७२२; द्र. {ngo shes pa/} {ngo shes 'gyur/} {ngo shes pa yin/}
- ngo shes par byed pa
- = {ngo shes par byed/}
- ngo shes med
- = {ngo shes med pa/}
- ngo shes med pa
- अप्रत्यभिज्ञानम् — सैवेति नोच्यते बुद्धिरर्थभेदानुसारिभिः । न चास्त्यप्रत्यभिज्ञानमर्थभेदेऽनुपाश्रिते त.स.१०ख/१२८.
- ngo so las byung ba
- लालाटिका — {ngo so las byung ba sbyin par mi bya'o} न लालाटिकामनुप्रयच्छेत् वि.सू.४४क/५५.
- ngogs
- १. = {'gram} तटम् — {klung gi ngogs} नदीतटम् अ.क.३२.१३; कूलम् — {chu gter ngogs} अम्भोधिकूलं अ.क.१०.११२; तीरम् — {'bab chu'i ngogs} नदीतीरम् जा.मा.३०५/१७७; पुलिनम् — श्रुतं मया जह्नुसुताप्रवाहपुण्यावदाते पुलिनोपकण्ठे । साहञ्जनीनाम्नि तपोवनान्ते राजर्षिरास्ते किल काश्यपाख्यः अ.क.६५.१६; परिसरः — {nar ma dA yi ngogs} नर्मदापरिसरः अ.क.६४.१०९; वेला — {rgyu 'o chu gter bzhi ngogs kyi/} {skyed mos tshal du so can te} चरन्ति चतुरम्भोधिवेलोद्यानेषु दन्तिनः का.आ.२.९८; रोधः — नीत्वा नीलं सलिलवसनं मुक्तरोधोनितम्बम् मे.दू.३४५क/१.४५ २. = {logs} पार्श्वः — {rgya mo bres pa'i ngogs la chags shing 'dug pa} जालकरण्डकपार्श्ववतो विलग्नम् जा.मा.३१४/१८३.
- ngogs can
- = {chu klung} तटिनी, नदी — अथ नदी सरित् । तरङ्गिणी शैवलिनी तटनी हृदिनी धुनी । स्रोतस्वती द्वीपवती स्रवन्ती निम्नगापगा । कूलङ्कषा निर्झरिणी रोधोवक्रा सरस्वती अ.को.१.१२.३०.
- ngogs 'thob
- तिटिलम्भम्, संख्याविशेषः — {glang po'i stobs phrag brgya na ngogs 'thob ces bya'o} शतं नागबलानां तिटिलम्भं नामोच्यते ल.वि.७६ख/१०३; टिटिलम् — {glang po'i stobs phrag brgya na ngogs 'thob ces bya'o} शतं नागबलानां टिटिलं नामोच्यते म.व्यु.७९६४.
- ngogs ldan
- = {ngogs can/}
- ngogs na gnas pa
- वि. तीरीयकः — {rgya mtsho'i ngogs na gnas pa rnams kyi} समुद्रतीरीयकानाम् म.व्यु.७१४९. {ngogs gnas}= {ngogs na gnas pa/}
- ngogs sa
- तीरभूमिः, तटप्रदेशः — चोलाः कालागुरुश्यामः कावेरीतीरभूमयः । इति देशविरोधिन्या वाचः प्रस्थानमीदृशम् का.आ.३.१६६.
- ngom
- = {ngom pa/} {ngom du gzhug par} विकत्थयितुम् — कोऽयमस्मान् विकत्थयितुमत्रभवतो निर्बन्धः जा.मा.२४/१३.
- ngom pa
- विकत्थनम्; आत्मश्लाघा, द्र. {ngom du gzhug par} विकत्थयितुम् जा.मा.२४/१३.
- ngoms
- = {ngoms pa/}
- ngoms gyur
- = {ngoms par gyur pa/}
- ngoms gyur pa
- = {ngoms par gyur pa/}
- ngoms 'gyur
- = {ngoms par 'gyur ba/}
- ngoms 'gyur ba
- = {ngoms par 'gyur ba/}
- ngoms nyid
- तृप्तता — अतृप्तता श्रुते दानं धर्मस्य च निरामिषम् अभि.अ.१.५३.
- ngoms pa
- • क्रि. संतर्पयति — सर्वाश्च तृणगुल्मौषधिवनस्पतीन् वारिणा संतर्पयति स.पु.४८क/८५; • सं. तृप्तिः — {'dod pa dag la ngoms pa med} न तृप्तिः कामेषु विद्यते वि.व.१८०क/१.६१; अनल्पसुकृतप्राप्यमिदं तद्दर्शनामृतम् । पीत्वा न तृप्तिमायान्ति अ.क.१९.१२६; तर्पणम् — सौहित्यं तर्पणं तृप्तिः अ.को.२.९.५६; • भू.का.कृ. तृप्तः — ध्यानसुखप्रीणितमनास्तत्रामृततृप्त इव विजहार जा.मा.६३/३७ {IV}. क्रि.वि. = {chog pa} कामम्, पर्याप्तम् मि.को.४१क ।
- ngoms pa nyid
- = {ngoms nyid/}
- ngoms pa med
- = {ngoms pa med pa/}
- ngoms pa med pa
- • सं. अतृप्तिः — त्रिविधेन दानेन पाचयति । सर्वस्वशरीरभोगदानेन अविषमदानेन अतृप्तिदानेन च सू.अ.१५१क/३४; • भू.का.कृ. अतृप्तः — अतृप्त एव बोधिसत्त्वस्य दानाशयः सू.अ.१९८ख/१००.
- ngoms par gyur
- = {ngoms par gyur pa/}
- ngoms par gyur pa
- = {ngoms gyur} ।। • क्रि. विगतपिपासा भवति स्म म.व्यु.६३०७; • भू.का.कृ. आतृप्तः — चारुतच्चरितातृप्तास्तिस्रस्ताः कामकन्यकाः । सरागं पादनलिनीन्यासैश्चक्रुस्तपोवनम् अ.क.२५.५३.
- ngoms par bgyis
- = {ngoms par bgyis pa/}
- ngoms par bgyis pa
- भू.का.कृ. संतर्पितः — अमृतवर्षं खल्विदम् । अहो संतर्पिताः स्मः जा.मा. ३९२/२२९.
- ngoms par 'gyur
- = {ngoms par 'gyur ba/}
- ngoms par 'gyur ba
- • क्रि. तृप्यते — तृप्यते न हि निरीक्षको जनो वन्दमो सुवदनं नरोत्तमम् रा.प.२३०ख/१२३; वितृप्यते लो.को.६१५; • वि. तृप्तः — न च कामगुणरतीभिः तृप्तिर्लवणोदकं यथा पीत्वा । ते तृप्त येष प्रज्ञा आर्या लोकोत्तरा विरजा ल.वि.२३क/२६.
- ngoms par byed
- = {ngoms par byed pa/}
- ngoms par byed pa
- • क्रि. तृप्तिं करोति लो.को. ६१५; द्र. {ngoms par mdzad pa}; ।। • सं. आप्यायनम् — अनेकश इति अनेकैर्दुःखशतैर्बहुधा बाधितानां तृप्तिमाप्यायनं सर्वसुखैः कुर्यात् कायिकचैतसिकैः बो.प.१६.
- ngoms par mi 'gyur
- = {ngoms mi 'gyur/}
- ngoms par mi 'gyur ba
- = {ngoms mi 'gyur/}
- ngoms par mi nus
- = {ngoms par mi nus pa/}
- ngoms par mi nus pa
- वि. अतृप्तिकरः — स्वप्नोपमा विषया अतर्षका अतृप्तिकराः शि.स. १४२क/१३६.
- ngoms par mi shes pa
- = {ngoms mi shes pa/}
- ngoms par mdzad
- = {ngoms par mdzad pa/}
- ngoms par mdzad pa
- क्रि. तर्पिष्यते — वर्षिष्यते धर्ममनन्तवर्षं तर्पिष्यते ये स्थिता बोधिहेतोः स.पु.१२ख/२०; द्र. {ngoms par byed pa/}
- ngoms byed
- १. = {rgyal mo ka ra'am li kha ra} सिता, शर्करा मि.को.६१ख २. = {ngoms par byed pa/}
- ngoms mi 'gyur
- क्रि. न तृप्यते — अनुग्रहेण द्विविधेन पाचयन् परं समैर्दानगुणैर्न तृप्यते सू.अ.१५१क/३४.
- ngoms mi 'gyur ba
- = {ngoms mi 'gyur/}
- ngoms mi nus
- = {ngoms par mi nus pa/}
- ngoms mi nus pa
- = {ngoms par mi nus pa/}
- ngoms mi shes
- = {ngoms mi shes pa/}
- ngoms mi shes pa
- वि. अतृप्तः — {bsod nams kyis ngoms mi shes pa} पुण्यैरतृप्तः वि.व.१६८क/१.५७; {ngoms mi shes pa'i bsam pa} अतृप्ताशयः सू.अ.१९८ख/१००; अवितृप्तः — {ngoms mi shes pa yi sems} अवितृप्तचित्तम् ग.व्यू.३९ख/१३४.
- ngoms mi shes pa'i bsam pa
- पा. अतृप्ताशयः — आशयसंनिश्रिता पारमिताभावना षडाकारा । अतृप्ताशयेन विपुलाशयेन मुदिताशयेन उपकाराशयेन निर्लेपाशयेन कल्याणाशयेन च सू.अ.१९८ख/१००.
- ngor
- = {ngo ru/}
- ngor byed
- वि. अनुरोधि — विज्ञानोत्पत्तियोग्यत्वायात्मन्यन्यानुरोधि यत् । तद् व्यङ्ग्यम् प्र.वा.३. १४६.
- ngor mi lta
- क्रि. न मुखमुल्लोकयति — अविनिवर्तनीयो बोधिसत्त्वो महासत्त्वो नान्येषां श्रमणानां ब्राह्मणानां वा मुखमुल्लोकयति अ.सा.२८६क/१६१.
- ngor mi lta ba
- = {ngor mi lta/}
- ngos
- १. तटः — यातेषु स्वपदं तेषु हिमवत्तटकाननम् । संप्राप्य पृथिवीपालः प्रयतप्रशमोऽभवत् अ.क.३.११०; निजकण्ठसमुत्कीर्णा ललाटतटवर्तिनी । शिलाशकललेखेव निश्चला नियतिर्नृणाम् अ.क.४४.३९; इदमम्लानमालाया लग्नं स्तनतटे तव । छाद्यतामुत्तरीयेण नवन्नखपदं सखि का.आ.२. २८६; तटान्तः — गुहाप्रविष्टं हिमवत्तटान्ते लब्ध्वा मृगाणां शतपञ्चकं सः अ.क.५९.१६६; तटी — अत्रान्तरे विन्ध्यतटीं मृगयाकेलिकौतुकी । प्रस्थितः सुधनो धन्वी शनैस्तं देशमाययौ अ.क.६४.९९; अस्रः — द्वादशहस्तं प्रकुर्वीत चित्तमण्डलमुत्तमम् । चतुरस्रं चतुर्द्वारं चतुष्कोणं प्रकल्पयेत् गु.स.८६ख/१३ २. = {logs} पार्श्वम् — इति संचिन्त्य मुनयः पार्श्वं कनकभूभृतः … ययुः अ.क.४.४५; {sgo ngos} द्वारपार्श्वम् वि.सू.४१क/५२; पक्षकः श्री.को.१६७ख ३. = {ri ngos} सानु — क्षतजोपममग्रचन्दनं सुरभूमन्दरसानुसम्भवम् वि.व.१२७क/१.१६; कटकः — {bya rgod phung po'i ngos la} कटके गृध्रकूटस्य अ.क.४४. २; परिषण्डा — {ri rab lhun pa'i ngos la ni 'dug nas} सुमेरुपरिषण्डायां स्थित्वा अ.क.३३.३ ४. = {phyogs} दिक् — {ngos bzhi thams cad nas} समन्तेन चतुर्दिशम् स.पु.३४ख/५८ ५. = {mthil} तलम् — {sa'i ngos} धरणीतलम् सु.प्र.५३ख/१०६; {nam mkha'i ngos} नभस्तलम् जा.मा.१३३/७७; {me long gi ngos} दर्पणतलम् त.प.२०८क/१३२; भित्तिः — {'gram pa'i ngos} गण्डभित्तिः ना.ना.२६५क/१६.
- ngos kyi sgo
- = {ngos sgo/}
- ngos kyi gzhi
- पार्श्वाधारः — च्युतिरपकाशने पार्श्वाधारस्य पार्श्वान्तरेण सीम्नः वि.सू.१४ख/१६.
- ngos khung
- मालकः — मालकस्यैतदर्थं करणम् वि.सू.७क/८.
- ngos sgo
- पक्षकः, पक्षद्वारम् मि.को.१४०ख; द्र. {sgo ngos} द्वारपार्श्वम् वि.सू.४१क/५२.
- ngos ldan
- = {ri bo} सानुमान्, पर्वतः — त्वामासारप्रशमितवनोपप्लवं साधु मूर्ध्ना वक्ष्यत्यध्वश्रमपरिगतं सानुमानाम्रकूटः मे.दू.१४२ख/१.१७.
- ngos phyal ba
- समतलम् — यदुत निरवशेषसर्वलोकधातुविपुलसंक्षिप्तमहद्गताप्रमाणसूक्ष्मौदारिकव्यत्यस्तावमूर्धसमतलप्रवेशसमवसरणानुगतैन्द्रजालविभागदशदिगशेषवैमात्र्यप्रवेशविभागज्ञानानुगमप्रत्यक्षतायै शि.स.१६१क/१५४.
- ngos bzhi
- चतुःपार्श्वम्, संस्थानरूपभेदः म.व्यु.२०९१.
- ngos bzang
- सुपार्श्वः; सुन्दरपार्श्वः; सुपक्षः लो.को. ६१५. {ngos yangs} ना. विपुलपार्श्वः, पर्वतः म.व्यु.४१५७; मि.को.१४७ख ।
- ngos logs
- अभिमुखम् — तेन द्वाराभिमुखमात्मप्रतिबिम्बकमुद्बन्धकं लिखितम् वि.व.२८३क/१.१००.
- dngags
- = {ngag dngang} = {dngang ba/}
- dngang 'gyur
- = {dngang bar 'gyur ba/}
- dngang 'gyur ba
- = {dngang bar 'gyur ba/}
- dngang ba
- = {skrag pa} ।। • क्रि. १. संत्रसति — {mi dngang} न संत्रसति म.व्यु.१८२५; उत्त्रस्यति — बोधिसत्त्वस्य चित्तं नावलीयते, न संलीयते… नोत्त्रस्यति, न संत्रस्यति अ.सा.४क/३ २. संत्रसिष्यति — न ते क्वचिद् उत्त्रसिष्यन्ति न संत्रसिष्यन्ति न संत्रासमापत्स्यन्ते सु.प.३३क/१२; • सं. उत्त्रासः — तत्र तथागतो महाकारुणिको लोकस्योत्त्रासपदपरिहारार्थ व्यवहारवशादुक्तवान् शि.स.१४५ख/१४०; भयम् — न च कस्यचित् सत्त्वस्य तस्मिन् क्षणे विहेठा वा त्रासो वा भयं वा स्तम्भितत्वं वाभूत् ल.वि.३०ख/३९.
- dngang bar 'gyur
- = {dngang par 'gyur ba/}
- dngang bar 'gyur ba
- = {dngang 'gyur} ।। • क्रि. संत्रासमापत्स्यते — न ते क्वचिद् उत्त्रसिष्यन्ति न संत्रसिष्यन्ति न संत्रासमापत्स्यन्ते सु.प.३३क/१२; उत्त्रासमापत्स्यते — न ते क्वचिदुत्त्रसिष्यन्ति, नापि क्वचिदुत्त्रासमापत्स्यन्ते सु.प.३३क/१२; • वि. उद्वेजनकरः — तस्मान्न भक्षयेन्मांसमुद्वेजनकरं नृणाम् ल.अ.१५८क/१०५; उत्त्रासकरः — तस्मिन् समये… अनुत्त्रासकराः शब्दाः श्रूयन्ते स्म ल.वि. ३१ख/३९; • कृ. उद्वेजनीयम् — स्वाजन्याद् व्यभिचाराच्च सुक्रशोणितसंभवात् । उद्वेजनीयं भूतानां योगी मांसं विवर्जयेत् ल.अ.१५७क/१०४.
- dngang bar 'gyur ba med pa
- वि. अनुत्त्रासकरः — तस्मिन् समये हर्षणीयास्तोषणीयाः प्रेमणीयाः… अनुत्त्रासकराः शब्दाः श्रूयन्ते स्म ल.वि.३१ख/३९.
- dngang bar byed
- = {dngang bar byed pa/}
- dngang bar byed pa
- वि. उत्त्रासकरः — अरण्यगतो वा वृक्षमूलगतो वा शून्यागारगतो वा महान्तं भयभैरवं पश्यत्युत्त्रासकरं रोमहर्षणम् श्रा.भू.१३४क/३४६; उद्वेजनकरः — उद्वेजनकरत्वादपि महामते भूतानां मैत्रीमिच्छतो योगिनो मांसं सर्वमभक्ष्यं बोधिसत्त्वस्य ल.अ.१५३ख/१००.
- dngang byed
- = {dngang bar byed pa/}
- dngang byed pa
- = {dngang bar byed pa/}
- dngangs
- = {dngangs pa/}
- dngangs 'gyur
- = {dngangs par 'gyur/}
- dngangs pa
- = {skrag pa} ।। • सं. त्रासः — मीनारिभिर्विस्मरणोज्झिता वा त्रासोत्प्लुता वा स्थलमभ्युपेताः जा.मा.५६/३३; दरः — दरस्त्रासो भीतिर्भीः साध्वसं भयम् अ.को.१.८.२१; मि.को.१२८ख; • वि. त्रस्तः — समनन्तरभाषिते महाक्रोधराजे भगवतः समीपं सर्वसत्त्वा उपसंक्रमन्ते आर्ता भीतास्त्रस्ता उद्विग्नमनसो भिन्नहृदयाः म.मू.१०१ख/११; उत्त्रस्तः — अथ देवी भूमिकम्पादुत्त्रस्तहृदया सहसा प्रतिविबुध्य चिन्तापरा बभूव सु.प्र.५६क/१११.
- dngangs par 'gyur
- क्रि. उत्त्रसिष्यति — उत्त्रसिष्यति शारिपुत्र अयं सदेवको लोकोऽस्मिन्नर्थे व्याक्रियमाणे स.पु.१५ख/२५; सन्त्रासमापद्यते — {dngangs par mi 'gyur} न सन्त्रासमापद्यते म.व्यु.१८२६.
- dngangs par mi 'gyur
- क्रि. न सन्त्रासमापद्यते म.व्यु.१८२६.
- dngan dus
- निर्बन्धः — तदलमनेनास्मन्मनस्तापिना स्वार्थनिरपेक्षेण ते निर्बन्धेन जा.मा.३८२/२२४.
- dngar
- = {dngar ba/}
- dngar po
- = {mngar ba/}
- dngar ba
- • क्रि. अकार्षीत् — {mar me'i phreng ba dngar to} दीपमालामकार्षीत् अ.श.१४७ख/१३७; • भू.का.कृ. कृतः — {mar me'i phreng ba dngar ba} दीपमाला कृता अ.श.१४७ख/१३७; निविष्टः — {gser gyi pad+ma tshar du dngar ba yi/} {rin chen sgron me rnams khyang dbul bar bgyi} रत्नप्रदीपांश्च निवेदयामि सुवर्णपद्मेषु निविष्टपङ्क्तीन् बो.अ.२.१७; कृतवती — {mar me'i phreng ba dngar} दीपमालां कृतवती अ.श.१४९क/१३९.
- dngar mo
- = {mngar ba/}
- dngul
- रजतम् — तथा च घटज्ञाने पटप्राप्तौ शुक्तिकायां च रजतज्ञानपरम्परायामपि न प्रमाणता, अभिप्रायाविसंवादाभावात् प्र.अ.४-२/६; रूप्यम् — यथैकस्मिन् पर्वते बहून्ययस्ताम्ररूप्यसुवर्णादिगोत्राणि धातव उच्यन्ते अभि.भा.१३१-३/५९; तारम् — बद्धा त्रिलोहैरितीह कायवाक्चित्तशुद्ध्या चन्द्रार्कराहुभेदेन तारं ताम्रं कान्तलोहम् वि.प्र.८२ख/४.१६९.
- dngul gyi
- रूप्यमयः — {dngul gyi rtse mo} रूप्यमयाः शृङ्गाः का.व्यू.२२५ख/२८८; रूप्यमयी — {dngul gyi sa la} रूप्यमय्यां भूम्याम् का.व्यू.२११ख/२७०; रौप्यम् — {dngul gyi pad+ma} रौप्यं कमलम् वि.प्र.८३ख/४.१७०; राजतम् — {dngul gyi lhung bzed} राजतं पात्रम् ल.अ.१७१क/१२९.
- dngul gyi 'khor lo can
- रूप्यचक्री, चतुर्विधचक्रवर्त्तिषु एकः — चक्रवर्त्तिसमुत्पत्तिर्नाधोऽशीतिसहस्रकात् । सुवर्णरूप्यताम्रायश्चक्रिणः अभि.को. ३.९५; सुवर्णरूप्यताम्रायश्चक्राणि येषां सन्ति । प्रथम एषामुत्तमः, द्वितीय उपोत्तमः, तृतीयो मध्यमः, चतुर्थोऽधमः अभि.भा./५५०.
- dngul gyi tog
- ना. रूप्यकेतुः, दारकः — भगवतः सुवर्णरत्नाकरच्छत्रकूटस्य… परिनिर्वृतस्य सद्धर्मान्तर्हिते… अयं रूप्यकेतुर्नाम दारकः सु.प्र.४५क/९०.
- dngul gyi 'od
- ना. रूप्यप्रभः, दारकः — सुवर्णध्वजकाञ्चनावभासस्य तथागतस्य… परिनिर्वृतस्य … अयं रूप्यप्रभो दारकः सु.प्र.४५क/९०.
- dngul chu
- पारदः — यथा हि पारदः शुद्ध उपक्लेशैर्न लिप्यते । आलयं हि तथा शुद्धमाश्रयः सर्वदेहिनाम् ल.अ.१८९ख/१६१; रसः — हाटकप्रभासं नाम रसजातम् । तस्यैकं पलं लोहपलसहस्रं सुवर्णीकरोति शि.स.९९ख/९८; सूतः — प्रभावत् स्फटिकादौ हेम्नि सूतवत् प्र.अ.८२क/८९; सूतकः श्री.को.१६९ख ।
- dngul chu grub pa
- रससिद्धिः — {dngul chu grub pa'i bstan bcos zhes bya ba} रससिद्धिशास्त्रनाम क.त.४३१३.
- dngul chu grub pa'i bstan bcos
- ना. रससिद्धिशास्त्रम्, ग्रन्थः — {dngul chu grub pa'i bstan bcos zhes bya ba} रससिद्धिशास्त्रनाम क.त.४३१३.
- dngul gnyer pa
- = {dngul mdzod pa} नैष्किकः, रूप्याध्यक्षः रूप्याध्यक्षस्तु नैष्किकः अ.को.२.८.७.
- dngul mdzod pa
- = {dngul gnyer pa} रूप्याध्यक्षः, नैष्किकः — रूप्याध्यक्षस्तु नैष्किकः अ.को.२.८.७.
- dngul las bgyis
- = {dngul las bgyis pa/}
- dngul las bgyis pa
- वि. रूप्यम् — कपिलासहस्राणि रूप्यपादानि सौवर्णशृङ्गानि मुक्ताजालप्रलम्बितानि का.व्यू.२१३ख/२७३.
- dngul las byas
- = {dngul las byas pa/}
- dngul las byas pa
- वि. रूप्यमयम् — {dngul las byas pa'i sgo dag} रूप्यमयानि द्वाराणि का.व्यू.२०३ख/२६१.
- dngo
- १. = {'gram} तीरम्, द्र. {chu'i dngo} छो.को.१८१ २. = {gri'i so} धारा, द्र. {gri'i dngo} छो.को.१८१ ३. त्सरुः, खड्गमुष्टिः — रत्नप्रभोद्भासुररुचिरत्सरुं निशितं निस्त्रिंशमादाय जा.मा.८५/५०.
- dngos
- १. मुख्यः — यत्र रूढ्याऽसदर्थोऽपि जनैः शब्दो निवेशितः । स मुख्यस्तत्र तत्साम्याद् गौणोऽन्यत्र स्खलद्गतिः प्र.वा.२.३७; बुद्धेरेवास्खलिता वृत्तिर्मुख्यारोपितयोर्निबन्धनं भवति प्र.अ.१८९ख/२०४; मुख्यवृत्तिः — किमयं दिव्यशब्दो मुख्यवृत्तिः, आहोस्वित् औपचारिकः अभि.स्फु.२८२ख/११२१ २. = {dngos gzhi} मूलम् — अत्रापि धूमत्वमग्न्यविनाभावीति कार्यकारणभावस्य ग्रहणेनानुमा भवेत् । तथा च सुतरामीशो न सिद्धिमधिगच्छतीति लाभमिच्छतो मूलस्यापि नाशः प्र.अ.३७ख/४३; मौलः — मौलेभ्यः सर्वकालेभ्यो ध्यानानास्रवसंवरौ अभि.को. ४.३५ ३. = {rang bzhin} रूपम्, स्वभावः — भ्रान्तं च प्रत्यभिज्ञानं प्रत्यक्षं तद्विलक्षणम् । अभेदाध्यवसायेन भिन्नरूपेऽपि वृत्तितः त.स.१८क/१९७; निसर्गः — संसिद्धिप्रकृती त्विमे । स्वरूपं च स्वभावश्च निसर्गश्च अ.को.१.८.३८; मयम् — {de'i dngos las byung} तन्मयसम्भूतम् त.प.१५१ख/२८ ४. = {btsos ma ma yin pa} भूतम् — {de nas ri dwags dngos byin pa} भूतान् दद्यात्ततो मृगान् ल.अ.९०क/३७ ५. = {brgyud pa ma yin pa} साक्षात् — {dngos sam brgyud pas} साक्षात् पारम्पर्येण वा प्र.अ.२६ख/३०; {dngos kyi rgyu} साक्षात्कारणम् न्या.टी.३८ख/२७; द्र. {dngos su} 6. ( व्या.) भावः मि.को.६३क ७. = {dngos po/}
- dngos su
- साक्षात् — अत्र यदि साक्षात्तद्भावभावित्वं हेतुः, तदाऽन्यतरासिद्धता हेतोः त.प.१७ख/४८०; वस्तुतः — वस्तुतस्त्वनुपलभ्यमानो न सन्नासन् प्र.वृ.१९१-४/६७; तत्त्वतः — निर्भासिज्ञानपक्षे तु तयोर्भेदेऽपि तत्त्वतः । प्रतिबिम्बस्य ताद्रूप्याद् भाक्तं स्यादपि वेदनम् त.स.७३क/६८३; परमार्थतः — परमार्थतस्तु अभिधेयस्वरूपव्युत्पत्तिरेव तत्प्रयोजनम् बो.प.२; मुख्यतः — कारणे हि कार्योपचाराद् ‘आयुर्घृतम्’ इत्युच्यते, न मुख्यतः त.प.१६१क/४३; मुख्यवृत्त्या — {phra rgyas zhes bya ba'i sgra dngos su ni kun nas dkris pa la 'jug go} मुख्यवृत्त्या पर्यवस्थानेऽनुशयशब्दो वर्तते अभि.स्फु.८९ख/७६२; वास्तवम् — स्ववचनस्य च कार्यहेतुत्वं कल्पितमिष्टम्, न वास्तवम् । अभिप्रायकार्यत्वं च वास्तवमेव शब्दस्य न्या.टी.७१ख/१८७.
- dngos su na
- वस्तुतस्तु — वस्तुतस्तु निरालम्बो विकल्पः सम्प्रवर्त्तते त.स.४८क/४७९; वस्तुतः — वस्तुत इत्यादि न्या.टी.५२ख/११३.
- dngos su ni
- वस्तुतस्तु — वस्तुतस्त्वनुपलभ्यमानो न सन्नासन् प्र.वृ.१९१-३/६७.
- dngos kun
- = {dngos po kun} सर्वभावः — {dngos po kun gyi rang bzhin} सर्वभावस्वभावः हे.त.७ख/२०; सर्वपदार्थः — सम्यक् सर्वपदार्थानां तत्त्वज्ञानाच्च सर्ववित् त.स.१२१ख/१०५०; सर्ववस्तु — {dngos po kun la gnas pa} सर्ववस्तुगतम् त.स.१२१ख/१०५१.
- dngos po kun gyis
- सर्वभावेन — {dngos po kun gyis phyag 'tshal te} प्रणिपत्य सर्वभावेन वि.प्र.२९क/४.१.
- dngos kun gcig tu smra
- = {dngos kun gcig tu smra ba/}
- dngos kun gcig tu smra ba
- = {dngos kun gcig par smra ba} पा. सर्वभावानामैक्यवादः, साङ्ख्यीयमतम् — सर्वभावानामैक्यवादः साङ्ख्यीयो यस्मिन् वादे स्थितः तैरेव साङ्ख्यैः केनचिदात्मना स्वभावेन तदात्मत्वं सम्प्रकाश्यत एव त.प.२७ख/५०२.
- dngos kun gcig par smra ba
- पा. सर्वभावैक्यवादः, साङ्ख्यीयमतम् — सर्वभावैक्यवादेऽपि विकारात्मादिभेदतः । केनचिद् विशदात्मत्वमात्मना सम्प्रकाश्यते त.स.५१क/५०२; द्र. {dngos kun gcig tu smra ba/}
- dngos kyi rgyu
- साक्षात्कारणम् — कारणशब्दोपादाने तु पुरुषार्थसिद्धेः साक्षात्कारणं गम्येत न्या.टी.३८ख/३७.
- dngos kyi rgyu ma yin
- = {dngos kyi rgyu ma yin pa/}
- dngos kyi rgyu ma yin pa
- असाक्षात्कारणम् — तस्मात् परीक्षार्हमसाक्षात् कारणं सम्यग्ज्ञानमादर्शयितुं कारणशब्दं परित्यज्य पूर्वग्रहणं कृतम् न्या.टी.३९क/२९.
- dngos grub
- सिद्धिः — {'jig rten dang 'jig rten las 'das pa'i dngos grub} लौकिकलोकोत्तरसिद्धिः वि.प्र.११४क/१, पृ.१३; गम्यते येन सिद्धान्तं हेवज्रे सिद्धिहेतुना हे.त.६ख/१८; प्रसिद्धिः — एवं कर्ममुद्राप्रसिद्धयर्थं डोम्ब्याद्याः स्त्रियो नावमन्येत वि.प्र.१५२ख/३.९७.
- dngos grub can
- सिद्धः — तानि चतुरशीतिनगरकोटीसहस्राणि… सिद्धगणविचरितानि ग.व्यू.२३ख/३०९.
- dngos grub chen po
- पा. महासिद्धिः — {dngos grub chen po brgyad} अष्टमहासिद्धिः वि.प्र.३०ख/४.३.
- dngos grub rnyed
- = {dngos grub rnyed pa/}
- dngos grub rnyed pa
- वि. सिद्धिलब्धः — सिद्धिलब्धोऽपि यः शिष्यः सम्यग्ज्ञानावभासकः हे.त.७ख/२०.
- dngos grub gtan la phab pa
- सिद्धिनिर्णयः — हेवज्रे डाकिनीजालसंवरे सिद्धिनिर्णयो नाम द्वितीयः पटलः हे.त.१६ख/५२.
- dngos grub rtags
- सिद्धिनिमित्तम् — लक्षत्रयं षट्लक्षाणि वा जपेद् यावत् सिद्धिनिमित्तं भूतम् स.दु.२४१/२४०.
- dngos grub 'thob 'gyur
- क्रि. सिद्धिर्भवति — {dngos grub myur du des 'thob 'gyur} तेन सिद्धिर्भवत्याशु गु.सि.१.७२/५३.
- dngos grub 'dod
- = {dngos grub 'dod pa/}
- dngos grub 'dod pa
- वि. सिद्धिकाङ्क्षकः — क्षणमप्यन्यचित्तः सन्न तिष्ठेत् सिद्धिकाङ्क्षकः हे.त.१४क/४४.
- dngos grub byed pa
- वि. सिद्धिकरः — स्तोष्यामि तां वाक्यगुणैर्विशिष्टैः सिद्धिकरायै प्रवरोत्तमायै सु.प्र. ३०ख/५८.
- dngos grub sbyin
- = {dngos grub sbyin pa/}
- dngos grub sbyin pa
- वि. सिद्धिदः — चर्यापटले यदाख्यातं गीतं नाट्यञ्च सिद्धिदम् हे.त.१९ख/६२; सुसिद्धिदः — रजकी कर्मकुली चैवैता मुद्राः सुसिद्धिदाः हे.त.१९क/६०; द्र. {dngos grub sbyin pa po/}
- dngos grub sbyin pa po
- वि. सिद्धिदायकः — रहस्यं परमं वक्ष्ये शृणु देवी वरानने । भवस्य शोधनं रम्यमविकल्पसिद्धिदायकम् हे.त.२७ख/९२; द्र. {dngos grub sbyin pa/}
- dngos grub stsol ba
- वि. सिद्धिदायिका — न निरोधतां करुणाचारिकाचरा । व्रजते त्रिलोकवरसिद्धिदायिका स.दु.१७५/१७४; द्र. {dngos grub sbyin pa/} {dngos grub sbyin pa po/}
- dngos grub stsol ma
- =( वि.स्त्री.) सिद्धिदा ब.वि.१७२क ।
- dngos sgrub
- = {dngos grub/}
- dngos gcig
- १. एकवस्तु — {dngos gcig ngo bo nyid} एकवस्तुस्वरूपत्वम् त.स.१२३क/१०७२ २. एकरूपम्, एकस्वभावः — अन्यथा हि न नित्या स्याद् एकरूपासमन्वयात् त.स.१०३क/९०८; प्र.वा.२.२४.
- dngos gcig ngo bo nyid
- एकवस्तुस्वरूपत्वम् — एकवस्तुस्वरूपत्वादुदन्वत्यपि वर्त्तते । तत्राप्यनलसद्भावे व्यतिरेकः किमाश्रयः त.स.१२३क/१०७२.
- dngos gcig can
- वि. एकरूपी — सुखदुःखादिभोगश्च नैव स्यादेकरूपिणः त.स.१०क/१२२.
- dngos bcas
- सोपाख्यत्वम् — वस्त्वित्यध्यवसायाच्चेत् सोपाख्यत्वेन भात्यसौ त.स.४२ख/४३२.
- dngos nyid
- भावत्वम् — भावेषु भावत्वं दृश्यते न च विद्यते ल.अ.१६१क/१११; भावता — भावानां भावता नास्ति चित्तमात्रं च दृश्यते ल.अ.१७७ख/१४०; वस्तुत्वम् — वस्तुत्वे सति कार्यत्वाद्रूपवत् स च नः पुमान् त.स.८क/१०४; वस्तुता — हेतुमत्त्वेऽपि नाशस्य यस्मान्नैवास्ति वस्तुता त.स.८क/१०४; स्वभावत्वम् — ननु चैकस्वभावत्वात् सर्वशब्दोऽत्र किंकृतः त.स.२३क/२४६; पदार्थत्वम् — स्मृत्यादीनां गुणपदार्थत्वात् अभि.भा.९३क/१२२६; रूपत्वम् — तेषां विकल्परूपत्वाद् विकल्प इव सम्प्रति त.स. ७१क/६६४; स्वभावः — {chos kyi dngos nyid phyag rgya} धर्मस्वभावमुद्राम् स.पु.१२ख/२०.
- dngos nyid can
- भाविकत्वम् — शून्यानात्मादिरूपस्य भाविकत्वं च साधितम् त.स.१२५ख/१०८४.
- dngos nyid ma yin pa
- = {dngos nyid min/}
- dngos nyid min
- अवस्तुत्वम् — वस्त्वित्यध्यवसायत्वान्नावस्तुत्वमपोहयोः त.स.४०ख/४१४; अवस्तुता — तद् गम्यगमकत्वं चेत् सांवृतं प्रतिषिध्यते । तात्त्विकीं समुपाश्रित्य विनिवृत्त्योरवस्तुताम् त.स. ४०ख/४१५.
- dngos nyid min pa
- = {dngos nyid min/}
- dngos dang dngos po med pa
- = {dngos po dang dngos po med pa/}
- dngos dang dngos po med pas spangs
- वि. भावाभावविवर्जितम् — यथा न भावो नाभावो गगनं कथ्यते मया । आलयं हि तथा काये भावाभावविवर्जितम् ल.अ.१६८क/१२३.
- dngos dang dngos med
- = {dngos po dang dngos po med pa/}
- dngos dang dngos med bdag nyid
- वि. भावाभावात्मकम् — खसमं वज्रं शून्यं भावाभावात्मकं परम् हे.त.११ख/३६.
- dngos dang dngos med rnam grol ba
- वि. भावाभावविनिर्मुक्तम् — एषा हि मुद्रा मुक्तानां पुत्राणां मम शासने । भावाभावविनिर्मुक्ता गत्यगतिविवर्जिता ल.अ.१७८क/१४१; ल.अ.१७८ख/१४२.
- dngos dang dngos med rnam rtog
- भावाभावविकल्पः — भावाभावविकल्पस्य शिरसा पद्मभाजनम् हे.त.९ख/२६.
- dngos de'i bdag nyid min pa
- अतद्वस्त्वात्मकत्वम् — अतद्वस्त्वात्मकत्वं तु तदश्लेषेण युज्यते । नाविशेषमवस्तुत्वं वस्तुलक्षणभावतः त.स.६४क/६०४.
- dngos bdag nyid
- = {dngos po'i bdag nyid/}
- dngos sdig
- पापः — {dngos sdig dang bral lags so} अपगतपापः वि.व.२१२ख/१.८७.
- dngos po
- १. वस्तु — {dngos po rnam pa gnyis 'dus byas dang 'dus ma byas} द्विविधं वस्तु संस्कृतमसंस्कृतं च बो.भू.५३क/६२; {dngos po ni don byed par rung ba'i mtshan nyid can nyid yin pa'i phyir ro} अर्थक्रियायोग्यलक्षणं हि वस्तु इति हे.बि.१३७-४/५३; {'dir dngos po ni rdul phra rab kyi rdzas} अत्र वस्तु परमाणुद्रव्यम् वि.प्र.४५ख/४.४७; वनादिग्रहणमुपभोज्या स्थिरास्थिरवस्तुनिदर्शनार्थम् सू.अ.१९५ख/९६; तत्र सकलमाध्यात्मिकबाह्यवस्तुदानात् सू.अ.२१९क/१२६; भावः — क्षणिकत्वेनाभिमतस्य भावस्य क्रमेण तावदर्थक्रिया न युज्यते वा.टी.५६क/९; पदार्थः — न ह्यनायत्तस्य प्रतिनियतपदार्थयोगितायां किञ्चित् कारणं नियामकं पश्यामः त.प.२२४क/९१६; द्रव्यम् — ये केचित्… अभूत्वा श्रद्धाहेतुफलाभिव्यक्तिद्रव्यं च कालावस्थितं … चेच्छन्ति ल.अ.७०ख/१९ २. वस्तु, विषयवस्तु — व्यक्तिरुक्तिक्रमबलाद्गम्भीरस्यापि वस्तुनः । भावायत्तमिदं सर्वमिति तं भाविकं विदुः का.आ.२.३६२; वक्तुं वस्तु न मादृशा जडधियोऽपूर्वं कदाचित्क्षमाः त.प.१३३ख/१ ३. भावः — {mi'i dngos po} मनुष्यभावः बो.प.५; {bud med kyi dngos po} स्त्रीभावः अ.सा.२८६क/१६१; {gnyen gyi dngos po} बन्धुभावः अ.क.३.१७७; {rgyu'i dngos por yod} हेतुभावेन सत् सू.अ.१३७ख/१२ ४. भावः, प्रत्ययविशेषः — {bsgom pas na dngos po ste/} {bskul ba'i rkyen to} भावनं भावो ण्यन्तस्य प्रत्ययः प्र.अ.१५क/१७; {dngos po'i rkyen} भावप्रत्ययः म.टी.२१२क/३७ ५. = {dngos gzhi} मुख्यम् — बुद्धेरेवास्खलिता वृत्तिर्मुख्यारोपितयोर्निबन्धनं भवति… अन्यत्र सिंह एव तथेति मुख्यं तत् प्र.अ.१८९क/२०३ ६. = {rang bzhin} स्वभावः — {chu srang gi dngos pos} लिप्तास्वभावेन वि.प्र.२५४क/२.६६; रूपम् — क्षणिकत्वाद् वाससः पूर्वशुक्लादिरूपविनाशे सत्यपूर्वमेव रूपादि सामग्र्यन्तरबलादुपजायते त.प.२६१ख/२३८; जा.मा.१४/७; ओ मयम् — {bde ba la sogs pa'i dngos po} सुखादिमयम् त.प.१५१ख/२८ ७. = {nor} विभवः, धनम् — द्रव्यं वित्तं स्वापतेयं रिक्थमृक्थं धनं वसु । हिरण्यं द्रविणं द्युम्नमर्थरैविभवा अपि अ.को.२.९.९० ८. = {gnas lugs} प्रकृतिः, वृत्तम् — ततश्च ते सर्वे सन्निपत्य कुमारस्यैनां प्रकृतिमारोचयन्ति स्म ल.वि.७१ख/९६ ९. भा — {dngos po rnam par 'byed pa} भाविविक्तः त.प.२९१क/२९४ ०. उपधिः — {dngos po la brten pa} उपधिसंनिश्रिता सू.अ.१९८क/१००; उपाख्यम् — {dngos po med pa} निरुपाख्यम् त.स.४७ख/४६९.
- dngos po la
- वस्तुतः — वस्तुतः समर्थस्य हेतोरुपादानेऽपि सामर्थ्याप्रतिपादनात् वा.न्या.१४८-४-७/१४. {dngos po'i} वास्तवः — न चान्यो वास्तवः सम्बन्धोऽस्ति त.प.२२७ख/१७०. {dngos por} वस्तुतः — वस्तु चेत्सा कथं नान्यानन्या चेन्नास्ति वस्तुतः बो.अ.९.२७.
- dngos po kun
- = {dngos kun/}
- dngos po kun gyi rang bzhin
- सर्वभावस्वभावः — सर्वभावस्वभावेन (वि)चरेद् योगी महाकृपः हे.त.७ख/२०.
- dngos po kun tu tshol ba
- पा. वस्तुपर्येषणा, चतुर्विधपर्येषणासु एका — वस्तुपर्येषणा स्कन्धादीनां तथाऽपरिनिष्पत्तिर्यथा नामकायादिभिरभिलप्यन्त इति या संतीरणा परीक्षणेत्यर्थः अभि.स.भा.७१ख/९९.
- dngos po kun la gnas
- = {dngos po kun la gnas pa/}
- dngos po kun la gnas pa
- वि. सर्ववस्तुगतम् — प्रतिपादितरूपस्य सर्ववस्तुगतस्य च । साक्षात् तत्त्वस्य विज्ञानात् सुगताः सर्वदर्शिनः त.स.१२१ख/१०५१.
- dngos po 'gyur ba
- पा. भावपरिणामः, परिणामदृष्टिभेदः — नवविधा परिणामवादिनां तीर्थकराणां परिणामदृष्टिर्भवति यदुत संस्थानपरिणामो लक्षणपरिणामो हेतुपरिणामो युक्तिपरिणामो दृष्टिपरिणाम उत्पादपरिणामो भावपरिणामः प्रत्ययाभिव्यक्तिपरिणामः क्रियाभिव्यक्तिपरिणामः ल.अ.११८क/६५.
- dngos po rgyu
- साक्षात्कारणम् — तच्च पूर्वमात्रम् । न तु साक्षात्कारणम् न्या.टी.३८ख/२८.
- dngos po bsgrub pa
- वि. वस्तुसाधनः — त्रिषु हेतुषु मध्ये द्वौ हेतू वस्तुसाधनौ विधेः साधनौ गमकौ । एकः प्रतिषेधस्य हेतुर्गमकः न्या.टी.५१क/१०८.
- dngos po gcig pu
- एकवस्तु — तद्भावश्चाप्यतद्भावः परस्परविरोधतः । एकवस्तुनि नैवायं कथञ्चिदवकल्प्यते त.स.६३क/५९८.
- dngos po gcig pu'i bdag nyid
- • वि. एकवस्त्वात्मकम् ; • सं. एकवस्त्वात्मकत्वम् — एकवस्त्वात्मकत्वे हि न भेदोऽत्रापि युक्तिमान् त.स. ६३क/५९८.
- dngos po ji lta ba gzhin du gnas par 'dug pa
- वि. यथावस्थितवस्तुस्थितिः — अवस्थितं परमार्थसद्वस्तु तदनतिक्रान्ता यथावस्थिता वस्तुस्थितिर्व्यवस्था येषां ते यथावस्थितवस्तुस्थितयः न्या.टी.८४क/२२७.
- dngos po nyid
- = {dngos nyid/}
- dngos po nye ba'i stobs kyis 'byung ba
- वि. वस्तुसन्निधानबलभावि — घटना क्रियमाणा स्मृत्यैव क्रियते, नेन्द्रियज्ञानेन; तस्य वस्तुसन्निधानबलभाविनोऽतीतार्थग्रहणासामर्थ्यात् त.प.७ख/४६१.
- dngos po thams cad dang ldan pa
- वि. सर्ववस्तुकम् — अपि चैतदालम्बनं शमथपक्ष्यं विपश्यनापक्ष्यं सर्ववस्तुकं भूतवस्तुकं हेतुफलवस्तुकं च श्रा.भू./१९७.
- dngos po thams cad yongs su shes pa
- सकलवस्तुपरिज्ञानम् — सर्वपदार्थज्ञानात् सर्वज्ञ इष्यते, तच्च सकलवस्तुपरिज्ञानं कदाचिदिन्द्रियज्ञानेन वा भवेत्, मनोज्ञानेन वा त.प.२६४क/९९७; सर्वपदार्थज्ञानम् — सर्वपदार्थज्ञानात् सर्वज्ञ इष्यते त.प.२६४क/९९७; द्र. {dngos po ma lus rnam shes/}
- dngos po thams cad la khyab pa
- वि. सर्वपदार्थव्यापी — {dngos po thams cad la khyab pa'i skad cig ma 'jig pa bsgrub pa na} सर्वपदार्थव्यापिनि क्षणभङ्गे प्रसादिते सति त.प.२१४ख/९००; द्र. {dngos po thams cad la khyab par byed pa/}
- dngos po thams cad la khyab par byed pa
- वि. सर्ववस्तुव्यापी — वस्तुधर्मे हि सर्ववस्तुव्यापिनोः प्रकारयोरेकत्र नियतसद्भावो निश्चितः प्रकारान्तरान्निवर्त्तेत न्या.टी.८१ख/२१८; द्र. {dngos po thams cad la khyab pa/}
- dngos po dang dngos po med pa
- भावाभावः — यस्य हि यदात्मव्यवच्छेदमन्तरेण न स्वभावः परिच्छिद्यते, स तत्परिहारेण स्थितः; यथा भावाभावयोरन्यतरः त.प.१८३ख/८२८.
- dngos po dang dngos po med pa la mngon par chags pa'i mtshams sbyor ba
- पा. भावाभावाभिनिवेशसन्धिः, पृथग्जनानां स्वविकल्पसन्धिप्रभेदः — अपरिमितो महामते सर्वधर्माणां यथारुतार्थाभिनिवेशसन्धिः, लक्षणाभिनिवेशसन्धिः, प्रत्ययाभिनिवेशसन्धिः, भावाभावाभिनिवेशसन्धिः… एते चान्ये च महामते बालपृथग्जनानां स्वविकल्पसन्धयः ल.अ.११९क/६६.
- dngos po dang ldan pa
- वि. वस्तुकः — वस्तुपर्यन्ततेति इदमत्र सर्ववस्तुकताया भूतवस्तुकतायाश्च श्रा.भू./१९७.
- dngos po dang bral
- = {dngos po dang bral ba/}
- dngos po dang bral ba
- वि. भावरहितः — तदा तद्विशेषमात्रं गृह्यमाणं भावरहितं सत्ताख्यस्वभावविकलं निःस्वभावं प्राप्तमिति नेन्द्रियज्ञानग्राह्यं स्यात् त.प.१०क/४६५; विगतभावः — विभावत्वात् विगतभावत्वात्, वियत्पुष्पवदिति त.प.१०क/४६५.
- dngos po dang 'brel ba
- वि. वस्तुनिबद्धः — कार्यावभासिविज्ञाने जाते त्वेतन्न विद्यते । साक्षाद् वस्तुनिबद्धायाः क्रियायाः प्रतिवेदनात् त.स.१०८क/९४४.
- dngos po de kho na nyid dang 'brel ba
- वि. वस्तुतत्त्वनिबन्धनः — किञ्च इदमतिविकलैर्मिथ्यादर्शनसंरागपिशाचाविष्टबुद्धिभिः किमिन्दीवरस्य गन्धादय इत्येते शब्दाः पुरुषाभिप्रायव्यापारनिरपेक्षा एव वस्तुतत्त्वनिबन्धनाः प्रवर्त्तन्ते, किं वा वा.टी.७३ख/२९.
- dngos po bsdu ba'i sgo
- पा. वस्तुसंग्रहमुखम् — अपि खलु चतुर्दश मुखानि व्याख्यायाः । व्याख्यासंग्रहमुखम्… वस्तुसंग्रहमुखम्, यत्र सूत्रमुखं शिक्षार्यसत्यवस्त्वादिषु प्रतिपाद्यते अभि.स.भा.१०५क/१४२.
- dngos po gnas pa
- वस्तुस्थितिः — तथा हि, वस्तुस्थित्या प्रमाणचिन्ता, नायं छलव्यवहारः प्रस्तुतो येन कतिपयप्रत्ययमात्रं निरूप्यते त.प.२४२ख/९५७; त.प.३७ख/५२४.
- dngos po rnam par rtog pa
- भावविकल्पः — {dngos po rnam par rtog pa'i rang bzhin la mngon par zhen pa} भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशः ल.अ.७८क/२६.
- dngos po rnam par rtog pa'i rang bzhin la mngon par zhen pa
- भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशः — भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशः पुनर्महामते श्रावकाणां कतमः ल.अ.७८क/२६.
- dngos po rnam par 'byed pa
- ना. भाविविक्तः, आचार्यः — तत्र भाविविक्तः प्राह त.प.२९१क/२९४.
- dngos po pa
- = {dngos po ba/}
- dngos po ba
- वि. मुख्यः — अनिष्टापत्तिर्हि दूषणमुच्यते, न च बौद्धेन समयः शब्दार्थयोर्मुख्यः सम्बन्ध इष्टः; तस्य पुरुषधर्मत्वात् त.प.१९६क/८५६; वास्तवः — {'brel pa dngos po ba} वास्तवः सम्बन्धः त.प.१९४ख/८५३; वास्तवी — तयोरिति अनीलानुत्पलव्युदासयोः । नैव काचिद् वास्तवी तयोराधेयता सम्भवतीति त.प.३३३क/३८१.
- dngos po ma mchis
- = {dngos po ma mchis pa/}
- dngos po ma mchis pa
- वि. अवस्तुकः — यस्य च धर्मस्य स्वभावो न विद्यते, सोऽवस्तुकः । योऽवस्तुकः, सोऽपरिनिष्पन्नः । योऽपरिनिष्पन्नः, स नोत्पद्यते न निरुध्यते शि.स.१४५क/१३९.
- dngos po ma mthong ba'i stobs kyis zhugs pa
- वि. अवस्तुदर्शनबलप्रवृत्तम् — अवस्तुदर्शनबलप्रवृत्तमिति । अवस्तुनो दर्शनं विकल्पमात्रम्, तस्य बलं सामर्थ्यम् । ततः प्रवृत्तम् न्या.टी.८३ख/२२६.
- dngos po ma yin
- = {dngos min/}
- dngos po ma yin pa
- = {dngos min/}
- dngos po ma lus rnam shes
- समस्तवस्तुविज्ञानम् — एवं सर्वज्ञवाक्यं स्याद्धेतुभेदात् तु भिद्यते । समस्तवस्तुविज्ञानमस्य कारणतां गतम् त.स.१३१क/१११६; द्र. {dngos po thams cad yongs su shes pa/}
- dngos po med
- = {dngos po med pa/}
- dngos po med pa
- = {dngos med} ।। • सं. १. अभावः — एवमेतेषां गम्भीराणां धर्माणां धर्मतां प्रत्यवेक्षमाणः शून्यतातो वा… अभावतो वा अ.सा.३३२क/१८७; भावाभावाभिनिवेशसन्धिः ल.अ.११९क/६६; विभावः — {dngos po med pa'i phyir} विभावत्वात् त.स.४७क/४६५; विभावत्वात् विगतभावत्वात्, वियत्पुष्पवदिति त.प.१०क/४६५; वस्त्वभावः — एवमपि नातो वस्त्वभावसिद्धिः, व्यभिचारात् त.प.२८०ख/१०२८; • पा. अभावः, मीमांसकादीनां मते प्रमाणभेदः — अभावेन प्रमाणेन नास्तीत्येवं गम्यते, तस्य प्रतिषेधविषयत्वात् त.प.१३३क/७१६; त.प.५०क/५५० ३. निःस्वभावता — निःस्वभावतया तस्य तत्त्वतोऽम्बरपद्मवत् त.स.२६क/२८०; नैरूप्यम् — अतश्च शक्यते वक्तुं स्वतः एव न वर्तते । पश्चात् प्रमा स्वकार्येषु नैरूप्याद् गगनाब्जवत् त.स.१०६ख/९३४; नीरूपत्वम् — सर्वशक्तिवियोगेन नीरूपत्वं हि साधितम् त.स.१२९ख/११०८ ; • वि. १. अवस्तु — यदवस्तु न तत् कस्यचित् कार्यम्, यथा शशविषाणम् । त.प.१९६क/१०९; अवस्तु चैतत् सादृश्यम् शि.स.१४७ख/१४२; अवस्तुकम् — सत्त्व इति । आगन्तुकमेतन्नामधेयं प्रक्षिप्तम् । अवस्तुकमेतन्नामधेयं प्रक्षिप्तम् अ.सा.४२क/२४; निर्वस्तुकम् — समासतो निर्वस्तुकं निर्माणम् बो.भू.३८ख/४४ २. नीरूपम्, निःस्वभावः — यत्तु नीरूपमविकारि च त.स.२क/२५; यदसत् तन्नीरूपं निःस्वभावम् त.प./२५; अभेदो ह्येकरूपत्वं नीरूपेषु च तत्कुतः त.स.३८ख/३९८ ३. निरुपाख्यम् — निरुपाख्याच्च सामान्यं विशिष्टं सम्प्रतीयते त.स.४७ख/४६९.
- dngos po med pa sngon du 'gro ba
- वि. अभावपूर्विका — अभावपूर्विकामर्थापत्तिमाह त.प.५५क/५६१.
- dngos po med pa stong pa nyid
- = {dngos po med pa'i stong pa nyid/}
- dngos po med pa yang dag par 'phags pa'i rgyal po
- ना. अभावसमुद्गतराजः, तथागतः — तद्यथा सुबाहुः सुरत्नः… अभावसमुद्गतराजः… शाक्यमुनिश्चेति म.मू.९३ख/५.
- dngos po med pa'i ngo bo nyid
- अभावस्वभावः — {chos thams cad ni dngos po med pa'i ngo bo nyid} अभावस्वभावाः सर्वधर्माः स.दु.१४५/१४४.
- dngos po med pa'i ngo bo nyid stong pa nyid
- पा. अभावस्वभावशून्यता, षोडशविधशून्यतासु एका — षोडशविधा शून्यता । अध्यात्मशून्यता, बहिर्धाशून्यता … अभावशून्यता, अभावस्वभावशून्यता च म.भा. १.१७; म.व्यु.९५१.
- dngos po med pa'i ngo bo nyid yang dag par 'phags pa'i rgyal po
- ना. अभावस्वभावसमुद्गतराजः, तथागतः — तद्यथा सुबाहुः, सुरत्नः… अभावस्वभावसमुद्गतराजः… शाक्यमुनिश्चेति म.मू.९३ख/५.
- dngos po med pa'i gtan tshigs
- अभावहेतुः — यद्येकः प्रतिषेधहेतुरुक्तः कथमेकादशाऽभावहेतव इत्याह न्या.टी.५८ख/१४०.
- dngos po med pa'i stong pa nyid
- पा. अभावशून्यता, षोडशविधशून्यतासु एका — षोडशविधा शून्यता । अध्यात्मशून्यता, बहिर्धाशून्यता… अभावशून्यता, अभावस्वभावशून्यता च म.भा.१.१७; म.व्यु.९४९; द्र. {dngos po med pas stong pa nyid/}
- dngos po med pa'i tshad ma
- अभावप्रमाणम् — प्रमाणाभावबाधनादिति । प्रमाणानामभावः निवृत्तिः, अभावप्रमाणमिति यावत्; तेन बाधनात् त.प.१३३क/७१६.
- dngos po med pa'i rang bzhin
- अभावस्वभावता — स सर्वधर्माणामाद्यनुत्पन्नतां च यथाभूतमवतरति… अभावस्वभावतां च द.भू.२३९ख/४२.
- dngos po med pas stong pa nyid
- पा. अभावशून्यता, शून्यताभेदः — त्रिविधा शून्यता । अभावशून्यता, अतद्भावशून्यता, स्वभावशून्यता च म.भा.११ख/३.८; तत्राऽभावशून्यता परिकल्पितस्य स्वभावस्य म.टी. ३.८; द्र. {dngos po med pa'i stong pa nyid/}
- dngos po gzhan
- = {dngos gzhan} भावान्तरम् — रूपादिवद् भावान्तरं चेत्, द्रव्यतः । क्षीरादिवत् समुदायश्चेत्, प्रज्ञप्तितः अभि.भा.८२क/११९२; त.स.१०३क/९०८; पदार्थान्तरम् — {dngos po'i khyad par gzhan shes pa} पदार्थान्तरविशेषज्ञानम् त.प.६२ख/५७७.
- dngos po gzhan du 'gyur
- = {dngos po gzhan du 'gyur ba/}
- dngos po gzhan du 'gyur ba
- • क्रि. भावान्यथात्वं भवति — धर्मस्याध्वसु प्रवर्तमानस्य भावान्यथात्वं भवति, न द्रव्यान्यथात्वम् अभि.भा.२३९ख/८०५; • सं. भावान्यथा — {dngos po gzhan du 'gyur bar smra ba} भावान्यथावादी त.प.८०ख/६१४.
- dngos po gzhan du 'gyur ba pa
- भावान्यथिकः — भावान्यथिको भदन्तधर्मत्रातः । स किलाह । धर्मस्याध्वसु प्रवर्तमानस्य भावान्यथात्वं भवति, न द्रव्यान्यथात्वम् अभि.भा.२३९ख/८०५; द्र. {dngos po gzhan du 'gyur bar smra ba/}
- dngos po gzhan du 'gyur bar smra ba
- भावान्यथावादी — तत्र भावान्यथावादी भदन्तधर्मत्रातः । स किलाह । धर्मस्याध्वसु वर्त्तमानस्य भावान्यथात्वमेव केवलम्, न तु द्रव्यस्य इति त.प.८०ख/६१४; द्र. {dngos po gzhan du 'gyur ba pa/}
- dngos po yongs su bsgyur ba
- वस्तुपरिणामः — अरणादिगुणाभिनिर्हाराय आर्यायाश्च ऋद्धेः । सा पुनर्यया वस्तुपरिणामाधिष्ठानायुरुत्सर्गादीनि क्रियन्ते अभि.भा.८०क/११७९.
- dngos po yongs su rtog pa'i mtshan nyid du mngon par zhen pa'i bag chags
- वस्तुपरिकल्पलक्षणाभिनिवेशवासना — वस्तुपरिकल्पलक्षणाभिनिवेशवासनातः परिकल्पयन् महामते परिकल्पितस्वभावलक्षणं भवति ल.अ.७७ख/२५.
- dngos po yongs su tshol ba
- पा. वस्तुपर्येषणा, पर्येषणावस्तुभेदः — चत्वारीमानि बोधिसत्त्वानां सर्वधर्माणां यथाभूतपरिज्ञायै पर्येषणावस्तूनि… नामपर्येषणा, वस्तुपर्येषणा, स्वभावप्रज्ञप्तिपर्येषणा, विशेषप्रज्ञप्तिपर्येषणा च बो.भू.१५४क/१९९.
- dngos po yod
- = {dngos po yod pa/}
- dngos po yod pa
- सद्भावः — न तु व्यापारसद्भावे भवत् किञ्चित् समीक्ष्यते त.स.२०ख/२२१; वस्तुसत्ता — नाप्यनुपलब्धस्य सत्ताव्यवस्थानिबन्धनमस्ति, ज्ञाननिबन्धनत्वाद् वस्तुसत्ताव्यवस्थायाः त.प.३०३ख/१०६६; वस्तुसत्त्वम् — विमतेरास्पदं वस्तु प्रत्यक्षं कस्यचित् स्फुटम् । वस्तुसत्त्वादिहेतुभ्यः सुखदुःखादिभेदवत् त.स.३ख/५६.
- dngos po la brten pa
- • पा. उपधिसंनिश्रिता, पञ्चविधपारमिताभावनासु एका — पञ्चविधा पारमिताभावना । उपधिसंनिश्रिता । तत्रोपधिसंनिश्रिता चतुराकारा हेतुसंनिश्रिता… विपाकसंनिश्रिता … प्रणिधानसंनिश्रिता… प्रतिसंख्यानसंनिश्रिता सू.अ.१९८ख/१००; • वि. वस्त्वधिष्ठानः — सनिबन्धनेति वस्त्वधिष्ठाना त.प.२३१क/९३२.
- dngos po la yongs su rtog pa'i lam
- पा. वस्तुपरीक्षामार्गः, मार्गप्रभेदः — पुनर्बोधिपक्ष्यादिभेदेनैकादशविधो मार्गो व्यवस्थाप्यते । तद्यथा वस्तुपरीक्षामार्गः स्मृत्युपस्थानानि, आदितस्तेनाशुभादिभिराकारैः कायवेदनाचित्तधर्मवस्तुपरीक्षणात् अभि.स. भा.६१क/८३.
- dngos po so so
- प्रतिभावम् — प्रतिभावं च यद्येकः शब्दात्माऽभिन्न इष्यते । सर्वेषामेकदेशत्वमेकाकारा च विद्भवेत् त.स.६ख/८९.
- dngos po so sor rnam par rtog pa'i rnam par shes pa
- पा. वस्तुप्रतिविकल्पविज्ञानम्, विज्ञानभेदः — द्विविधं महामते विज्ञानं संक्षेपेण अष्टलक्षणोक्तं ख्यातिविज्ञानं वस्तुप्रतिविकल्पविज्ञानं च ल.अ.६९ख/१८.
- dngos po'i rkyen
- पा. भावप्रत्ययः — तस्य च द्वयाभावस्य यो भाव एतच्छून्यताया लक्षणम् । कारिकानुगुण्याच्चात्र भावप्रत्ययलुप्तनिर्देशो द्रष्टव्यः म.टी.२१२क/३७.
- dngos po'i skye ba
- वस्तुजातिः — {khams drug gi bdag nyid can skyes bu chen po'i gang zag ni dngos po'i skye ba'o} षड्धात्वात्मको महापुरुषपुद्गलो वस्तुजातिः वि.प्र.४५ख/४.४७.
- dngos po'i khyad par gzhan shes pa
- पा. पदार्थान्तरविशेषज्ञानम्, अभावभेदः — कुमारिलेन त्रिविधोऽभावो वर्णितः । आत्मनोऽपरिणाम एकः, पदार्थान्तरविशेषज्ञानं द्वितीयः… प्रमाणनिवृत्तिमात्रात्मकस्तृतीयः त.प.६२ख/५७७.
- dngos po'i grong
- भावग्रामः — नाशोत्पादासमालीढं ब्रह्म शब्दमयं परम् । यत्तस्य परिणामोऽयं भावग्रामः प्रतीयते त.स.६ख/८५.
- dngos po'i sgra
- भावशब्दः — सर्वं पृथक् नाना, नास्त्येको भाव इति यावत् । समूहे भावशब्दप्रयोगात् वा.टी.१०९ख/७७.
- dngos po'i ngo bo
- वस्तुरूपम् — अर्थक्रियाक्षमं च वस्तुरूपं सन्निवेशोपाधिवर्णात्मकम् न्या.टी.४०ख/४२; भावरूपम् — तद् भावरूपं साधनमङ्गं धर्मो विषयित्वेन यस्यार्थस्य प्रस्तुतस्य स साधनाङ्गः वा.टी.१०३ख/६५.
- dngos po'i dngos
- वस्तुभावः — उत्पादो वस्तुभावस्तु सोऽसता न सता तथा । सम्बध्यते कल्पिकया केवलं त्वसता धिया त.स.३क/४१.
- dngos po'i dngos po med pa mi rtag pa nyid
- पा. भावाभावानित्यता, अनित्यताभेदः — अष्टप्रकारा हि महामते सर्वतीर्थकरैरनित्यता कल्प्यते… प्रारम्भविनिवृत्तिरनित्यता… भावाभावानित्यता नाम यदुत भूतभौतिकस्वलक्षणविनाशानुपलब्धिरप्रवृत्तिर्भूतस्वभावस्य ल.अ.१३७क/८३.
- dngos po'i chos
- १. वस्तुधर्मः — ताभ्यां यस्मान् नान्यो राशिरस्ति । किंभूतः? यत्रायं वस्तुधर्मः प्राणादिर्वर्त्तेत न्या.टी.८१क/२१६ २. वस्तुधर्मता — वस्तुधर्मतया तयोर्द्वयोरेकत्र वा वर्त्तत इत्यवसितः प्राणादिः न्या.टी.८१ख/२१९; वस्तुधर्मत्वम् — {dngos po'i chos yin pa'i phyir} वस्तुधर्मत्वात् न्या.टी.८१क/२१७.
- dngos po'i 'ching ba
- भावबन्धः — {dngos po'i 'ching bas 'ching bar 'gyur/} {de yongs shes pas grol ba yin} बध्यन्ते भावबन्धेन मुच्यन्ते तत्परिज्ञया हे.त.२क/२.
- dngos po'i stobs kyis zhugs pa
- वि. वस्तुबलप्रवृत्तम् — {dngos po'i stobs kyis zhugs pa'i rtags} वस्तुबलप्रवृत्तं लिङ्गम् त.प.२८क/५०३.
- dngos po'i stobs las 'ongs pa
- वस्तुबलायातत्वम् — पक्षसपक्षापेक्षयान्तर्व्याप्तिः, बहिर्व्याप्तिश्च प्रदर्श्यते इत्येके विप्रतिपन्नाः, तच्च न युक्तम्; वस्तुबलायातत्वाद् व्याप्तेः वा.टी.५५क/८.
- dngos po'i mtha'
- पा. वस्तुपर्यन्तता, व्याप्यालम्बनभेदः — तत्र व्याप्यालम्बनं… चतुर्विधम् । तद्यथा सविकल्पं प्रतिबिम्बम्, निर्विकल्पं प्रतिबिम्बम्, वस्तुपर्यन्तता, कार्यपरिनिष्पत्तिश्च श्रा.भू./१९३; या चालम्बनस्य यावद्भाविकता, या च यथावद्भाविकता तदेकत्यमभिसंक्षिप्य वस्तुपर्यन्ततेत्युच्यते श्रा.भू./१९६.
- dngos po'i de nyid
- वस्तुतत्त्वम् — विरोधेन ह्यनेन वस्तुतत्त्वं विभक्तं व्यवस्थाप्यते न्या.टी.७७ख/२०६.
- dngos po'i don
- भावार्थः — अथ सर्वधर्मभूमिस्वलक्षणकुशला भवन्ति पदपर्यायनिरुक्तिगतिंगता भावार्थयुक्तिकुशलाः ल.अ.१३३क/७९.
- dngos po'i bdag nyid
- = {dngos bdag nyid} ।। • वि. वस्त्वात्मा — श्रुतेः स्वतन्त्रतैषा हि पुंव्यापारानपेक्षणात् । सा च वस्तुगतो धर्मो वस्त्वात्मा वा तथाविधः त.स.८८ख/८०५; • सं. भावात्मता — इष्टकार्यसमर्थं हि स्वरूपं शक्तिरुच्यते । तस्य भावात्मताभावे भावो न स्यात् स कारकः त.स.१०२ख/९०५; भावात्मकत्वम् — पर्युदासात्मकाभ्यां चेत् नाभ्यां नित्यत्वमिष्यते । तौ यद्भावात्मकत्वेन व्यपेक्षेते स्वसाधनम् त.स.८८ख/८०७.
- dngos po'i bden pa
- वस्तुसत्यम् — {dngos po'i bden pa la mkhas pa} वस्तुसत्यकुशलः द.भू.२१२ख/२७.
- dngos po'i bden pa la mkhas pa
- वि. वस्तुसत्यकुशलः — स संवृतिसत्यकुशलश्च भवति… वस्तुसत्यकुशलश्च भवति द.भू.२१२ख/२७.
- dngos po'i gnas pa
- वस्तुस्थितिः — वस्तुस्थित्या प्रमाणं तु व्यवस्थाप्यं छलान्न तु । प्रकृताप्रतिरूपोऽतो व्यवहार उदाहृतः त.स.११०क/९५९.
- dngos po'i gnas lugs
- वस्तुवृत्तम् — अथ वस्तुवृत्तमेतन्न रागादियोगितामैश्वर्यसम्भवस्ततस्तत्प्रतिपक्षदेशनेति प्र.अ.३०क/३४.
- dngos po'i rnam rtog
- भावविकल्पः — कर्णे तोयं यथा विष्टं प्रतितोयेन कृष्यते । तथा भावविकल्पोऽप्याकारैः शोध्यते खलु हे.त.१६क/५०.
- dngos po'i dpe
- पा. वस्तूपमा, उपमाभेदः — राजीवमिव ते वक्त्रं नेत्रे नीलोत्पले इव । इति प्रतीयमानैकधर्मा वस्तूपमैव सा का.आ.२.१६.
- dngos po'i spyi
- भावसामान्यः — ‘मानसी च भ्रान्तिर्विचारान्निवर्तते’ इत्यत्राप्यनैकान्तिकत्वं भावसामान्यबुद्धिभिः त.प.१७ख/४८१.
- dngos po'i phyogs
- भावपक्षः — भावपक्षप्रसिद्ध्यर्थमित्यादि त.प.१७४क/८०५.
- dngos po'i bag chags
- भाववासना — शून्यतावासनाधानाद्धीयते भाववासना बो.अ.९.३३; भाववासना अनवराग्रसंसाराभ्यस्तवस्तुसद्ग्राहाध्यवसानवासना बो.प./१९७.
- dngos po'i dbye ba
- = {dngos dbye/}
- dngos po'i mi slu ba
- वस्तुसंवादः — वस्तुसंवादः प्रामाण्यमभिधीयते त.स.१०८क/९४२.
- dngos po'i mtshan nyid
- भावलक्षणम् — एवं ज्ञानचक्रं साध्यं कृत्वा व्रजति पुनः स्वस्थानं चालयित्वा समस्तं भावलक्षणं विश्वचक्रमिति वि.प्र.४९ख/४.५३.
- dngos po'i mtshan ma la mngon par zhen pa'i mtshan nyid
- वस्तुनिमित्ताभिनिवेशलक्षणम् — परिकल्पितस्वभावं व्यवस्थापयन्ति तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा नामाभिनिवेशलक्षणेन च वस्तुनिमित्ताभिनिवेशलक्षणेन च ल.अ.८१ख/२९.
- dngos po'i mtshan ma'i mtshan nyid la mngon par zhen pa
- पा. वस्तुनिमित्तलक्षणाभिनिवेशः — वस्तुनिमित्तलक्षणाभिनिवेशः पुनर्द्विप्रकारः । परिकल्पितस्वभावं व्यवस्थापयन्ति तथागता अर्हन्तः सम्यक्संबुद्धा नामाभिनिवेशलक्षणेन च वस्तुनिमित्ताभिनिवेशलक्षणेन च ल.अ.८१ख/२९.
- dngos po'i rang bzhin
- १. भावस्वभावः — भावस्वभावानभ्युपगमे वा शक्तेर्भावस्याकारकत्वप्रसङ्ग इत्युक्तम् त.प.२१९ख/९०८; वस्तुस्वभावः — आर्यवस्तुस्वभावानवबोधात्सदसतोर्लक्षणस्य वृत्तिदर्शनात् ल.अ.१२१क/६७ ; • पा. भावस्वभावः — सप्तविधो भावस्वभावो भवति यदुत समुदयस्वभावः, भावस्वभावः, लक्षणस्वभावः, महाभूतस्वभावः, हेतुस्वभावः, प्रत्ययस्वभावः, निष्पत्तिस्वभावश्च ल.अ.७०क/१८.
- dngos po'i rang bzhin gyi dngos po
- पा. भावस्वभावः, सप्तविधभावस्वभावेषु एकः — सप्तविधो भावस्वभावो भवति यदुत समुदयस्वभावः, भावस्वभावः, लक्षणस्वभावः, महाभूतस्वभावः, हेतुस्वभावः, प्रत्ययस्वभावः, निष्पत्तिस्वभावश्च ल.अ.७०क/१८.
- dngos po'i rang bzhin gyi mtshan nyid la mngon par chags pa
- वि. भावस्वभावलक्षणाभिनिविष्टः — मया अनादिकालभावस्वभावलक्षणाभिनिविष्टानामार्यज्ञानवस्तुस्वभावाभिनिवेशलक्षणदृष्ट्या विविक्तधर्मोपदेशः क्रियते ल.अ.१२१क/६७.
- dngos po'i rang bzhin stong pa nyid
- पा. भावस्वभावशून्यता, शून्यताभेदः — सप्तविधा शून्यता । यदुत लक्षणशून्यता, भावस्वभावशून्यता, अप्रचरितशून्यता, प्रचरितशून्यता, सर्वधर्मनिरभिलाप्यशून्यता, परमार्थार्यज्ञानमहाशून्यता, इतरेतरशून्यता च ल.अ.८४ख/३१.
- dngos po'i rang bzhin med pa'i mya ngan las 'das pa
- पा. भावस्वभावाभावनिर्वाणम्, निर्वाणभेदः — चतुर्विधं निर्वाणम्… भावस्वभावाभावनिर्वाणम्, लक्षणविचित्रभावाभावनिर्वाणम्, स्वलक्षणभावाभावावबोधनिर्वाणम्, स्कन्धानां स्वसामान्यलक्षणसन्ततिप्रबन्धव्युच्छेदनिर्वाणम् ल.अ.१०५ख/५१.
- dngos po'i rang bzhin la mngon par chags pa
- वस्तुस्वभावाभिनिवेशः — उत्त्रासपदविवर्जनार्थं… मया अनादिकालभावस्वभावलक्षणाभिनिविष्टानामार्यज्ञानवस्तुस्वभावाभिनिवेशलक्षणदृष्ट्या विविक्तधर्मोपदेशः क्रियते ल.अ.१२१क/६७; द्र. {dngos po'i rang bzhin la mngon par zhen pa/}
- dngos po'i rang bzhin la mngon par zhen pa
- वस्तुस्वभावाभिनिवेशः — तत्र वस्तुस्वभावाभिनिवेशः पुनर्महामते स्वचित्तदृश्यमात्रानवबोधात् प्रवर्तते ल.अ.९५क/४२; द्र. {dngos po'i rang bzhin la mngon par chags pa/}
- dngos por gyur
- = {dngos por gyur pa/}
- dngos por gyur pa
- वि. वस्तुभूतः — सन्तु नाम वस्तुभूता जात्यादयः, तथाऽपि नासिद्धता त.प.८क/४६१; द्रव्यभूतः — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति… द्रव्यभूताद्रव्यभूतवासिततां च द.भू.२५३ख/५०.
- dngos por gyur pa dang dngos por ma gyur pas bsgos pa
- द्रव्यभूताद्रव्यभूतवासितता — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति… द्रव्यभूताद्रव्यभूतवासिततां च द.भू.२५३ख/५०.
- dngos por rtog pa
- भावविकल्पः — केशोण्डुकं यथा मिथ्या गृह्यते तैमिरैर्जनैः । तथा भावविकल्पोऽयं मिथ्या बालैर्विकल्प्यते ल.अ.१६२क/११२; द्र. {dngos por rnam par rtog pa/}
- dngos por rnam rtog
- = {dngos por rnam par rtog pa/}
- dngos por rnam par rtog pa
- भावविकल्पः — केशोण्डुकं यथा मिथ्या गृह्यते तैमिरैर्जनैः । तथा भावविकल्पोऽयं मिथ्या बालैर्विकल्प्यते ल.अ.१२२क/६८; {dngos por rnam par rtog pa'i rang bzhin la mngon par zhen pa'i mtshan nyid} भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशलक्षणम् ल.अ.७७ख/२५; द्र. {dngos por rtog pa/}
- dngos por rnam par rtog pa'i rang bzhin la mngon par zhen pa'i mtshan nyid
- पा. भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशलक्षणम्, श्रावकयाननयप्रभेदलक्षणभेदः — द्विविधं श्रावकयाननयप्रभेदलक्षणं यदुत प्रत्यात्मार्याधिगमविशेषलक्षणं च भावविकल्पस्वभावाभिनिवेशलक्षणं च ल.अ.७७ख/२५.
- dngos por snang ba
- भावाभासः — वासनैर्भावितं चित्तं भावाभासं प्रवर्तते ल.अ.१६७क/१२१.
- dngos por byas pa
- वि. वस्तुकृतः म.व्यु.२४१९.
- dngos por ma gyur pa
- वि. अद्रव्यभूतः — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति… द्रव्यभूताद्रव्यभूतवासिततां च द.भू.२५३ख/५०.
- dngos por mi 'gyur ba
- अद्रव्यभूतता — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या सत्त्वचित्तगहनोपचारं च यथाभूतं प्रजानाति… प्रतिपक्षालाभाद्रव्यभूततां च द.भू.२५३क/५०.
- dngos por 'dzin pa
- = {dngos 'dzin/}
- dngos por yod
- = {dngos por yod pa/}
- dngos por yod pa
- • वि. वस्तुसत् — भवतु नाम प्रतिबिम्बं वस्तुसत्, तथापि तस्य समानबुद्धिगम्यत्वमसिद्धम् त.प.१९१ख/८४७; वास्तवः — ये त्वाहुर्न विरोधो वास्तव इति त इदं वक्तव्याः न्या.टी.७७क/२०२; • सं. वस्तुसत्ता — प्रमाणपञ्चकं यत्र वस्तुरूपे न जायते । वस्तुसत्तावबोधार्थं तत्राभावप्रमाणता त.स.६०क/५७३; वस्तुसत्त्वम् — नेत्रादीनां हि वैकल्ये वस्तुसत्त्वेऽपि न प्रमा त.स.१२०ख/१०४२; सद्भावः — {de las bzlog pa'i dngos yod pa} तद्विपर्ययसद्भावः त.स.६०ख/५७८.
- dngos dbye
- वस्तुभेदः — तद्रूपकार्यविज्ञप्तिः किं वा तत्रापि नो भवेत् । विलक्षणात्मभावे वा वस्तुभेदोऽस्तु तात्त्विकः त.स.१२३क/१०७२.
- dngos ma yin
- = {dngos min/}
- dngos ma yin pa
- = {dngos min/}
- dngos min
- = {dngos po ma yin pa} वि. १. अवस्तु — तदवस्त्वभिधेयत्वात् साफल्यादक्षसंहतेः प्र.अ.१७७ख/१९२; अवस्तुकम् — ग्राह्यं ग्राहो ग्रहीता च नास्ति नाम ह्यवस्तुकम् । निर्हेतुकं विकल्पं ये मन्यन्ति हि न ते बुधाः ल.अ.१६९क/१२४; निर्वस्तुकः — तदयं निर्वस्तुको नियमः क्रियमाणः स्वातन्त्र्यमिच्छायाः शब्दप्रयोगे ख्यापयति प्र.वृ.१७३-३/२३; न भावः — नानित्यो नापि नित्यो यो नैको नानेकलक्षणः । न भावो नाप्यभावोऽसौ धर्मकायो निराश्रयः वि.प्र.२९क/४.१ २. अमुख्यम्, गौणम् — चैतन्याद्यन्वितत्वेऽपि नैकपूर्वत्वमिष्यते । पुरुषाणाममुख्यं चेत् तदिहापि समं न किम् त.स.३ख/४९; भाक्तमिति अमुख्यम् त.प.११६ख/६८३.
- dngos min pa
- = {dngos min}
- dngos med
- = {dngos po med pa/}
- dngos med dngos rang bzhin
- वि. भावाभावस्वरूपम् — भावाभावस्वरूपं वा जगत् सर्वं यदोच्यते । तत् संक्षेपेण सर्वज्ञः पुरुषः केन नेष्यते त.स.११४क/९९०.
- dngos med nyid
- = {dngos po med pa nyid} 1. अभावत्वम्; निःस्वभावत्वम् — जात्यादेर्निस्वभावत्वमयुक्तं प्राक् प्रकाशितम् त.स. २१ख/२३१ २. अभाव एव — {dngos med nyid kyis} अभावेनैव त.स.७६ख/७१६.
- dngos med bdag nyid
- अभावात्मकत्वम् — अकृतत्वाविनाशाभ्यां नित्यत्वं हि विवक्षितम् । तौ चाभावात्मकत्वेन नापेक्षेते स्वसाधनम् त.स.७६ख/७१९.
- dngos med pa
- = {dngos po med pa/}
- dngos med yul can
- वि. अवस्तुविषयः — आद्ये ह्यवस्तुविषये वस्तुसंवादलक्षणम् । द्वितीयं न प्रवर्तेत त.स.१०८क/९४३.
- dngos 'dzin
- = {dngos por 'dzin pa} भावग्राहः — अनादिग(व)तिसंसारे भावग्राहोपगूहितम् । बालः कीले यथा कीलं प्रलोभ्य विनिवर्तयेत् ल.अ.९३क/४०.
- dngos gzhan
- = {dngos po gzhan/}
- dngos gzhi
- • वि. मौलम् — {bsam gtan gyi dngos gzhi thob pa} मौलध्यानलाभी श्रा.भू./१९०; {nyer bsdogs dang dngos gzhi'i ting nge 'dzin} समन्तकमौलसमाधिः सू.अ.१६६ख/५८; मौली — वृद्धिदूरङ्गमत्वेन मौलीं स लभते स्थितिम् सू.अ.१९१ख/९०; • सं. मूलत्वम् — {dngos gzhi dang nye ba} उपमूलत्वम् वि.सू.२४क/२९.
- dngos gzhi dang nye ba
- उपमूलत्वम् — उपमूलत्वमयथार्थत्वे संज्ञानाद् विमतिः वि.सू.२४क/२९.
- dngos gzhi'i dus kyi dgag dbye
- मौलकालप्रवारणम् — मौलकालप्रवारणपर्यन्तवर्षानिमित्तकास्तारकादिपर्यन्तसम्बन्धी चीवरलाभसंख्यं च त्रिचीवरम् वि.सू.६५ख/८२.
- dngos gzhi'i tshad med pa
- मौलाप्रमाणम् — कामधात्वनागम्यभूमिकानि हि मैत्र्यादीनि मौलाप्रमाणसदृशानि संविद्यन्ते अभि.भा.७८ख/११७३.
- dngos yod
- = {dngos por yod pa/}
- dngos yod pa
- = {dngos por yod pa/}
- dngos su byas
- = {dngos su byas pa/}
- dngos su byas pa
- • भू.का.कृ. साक्षात्कृतम्; • सं. साक्षात्कृतिः, साक्षात्करणम् — साक्षात्कृतिविशेषाच्च दोषो नास्ति सवासनः । सर्वज्ञत्वमतः सिद्धं सर्वावरणमुक्तितः त.स.१२१ख/१०६०.
- dngos su byed pa
- प्रत्यक्षीकरणम् — तथा वेदेतिहासादिज्ञानातिशयवानपि । न स्वर्गदेवताऽपूर्वप्रत्यक्षीकरणक्षमः त.स.११५ख/१०००.
- dngos su byed par nus pa
- वि. प्रत्यक्षीकरणक्षमः — तथा वेदेतिहासादिज्ञानातिशयवानपि । न स्वर्गदेवताऽपूर्वप्रत्यक्षीकरणक्षमः त.स.११५ख/१०००.
- dngos su ma yin pa
- = {dngos su min pa/}
- dngos su min
- = {dngos su min pa/}
- dngos su min pa
- वि. न वास्तवम् — तासां हि बाह्यरूपत्वं कल्पितं तन्न वास्तवम् त.स.३९क/४०३.
- dngos su med
- = {dngos su med pa/}
- dngos su med pa
- अभावः — अर्थरूपतया तत्त्वेनाभावाच्च न रूपिणी प्र.वा.२.३२.
- mngag
- = {mngag pa/}
- mngag pa
- १. दूतः — सम्पन्नत्वं ज्ञप्तिश्रुतावस्य नाविधिर्भव्यरूपे प्रतिनिधिना दूतेन प्रव्राजनम् वि.सू.८४क/१०१; प्रेष्यः — {gzhan gyis mngag par 'gyur} परप्रेष्य सो भोति स.पु.३८क/६८ २. प्रेषणम् — अकालप्रेषणमकालज्ञप्तिं ददाति शि.स.३७क/३५; सम्प्रेषणम् — कथं च विनियोक्तव्यम् ? उत्पादनतः, आहोस्वित् सम्प्रेषणतः अभि.स्फु.३२५क/१२१८.
- mngag pa'i tshogs
- प्रेष्यवर्गः — दासी च दासा बहु प्रेष्यवर्गः स.पु.४४क/७६.
- mngag gzhug
- = ग्. {yog po} किङ्करः — राजादीनां प्राक् किङ्कराः पश्चाद् गुरवो भविष्यन्ति वि.प्र.१५३क/१. २; भृत्ये दासेयदासेरदासगोप्यकचेटकाः । नियोज्यकिङ्करप्रेष्यभुजिष्यपरिचारकाः अ.को.२.१०.१७; प्रेष्यः — बोधिसत्त्वः… दासवत्प्रेष्यवद्वश्यपुत्रवच्चण्डालदारकवन्निहितचित्तः… (सत्त्वा)नामर्थमाचरति बो.भू.१२०क/१५४; चेटकः मि.को.८क; द्र. {mngag gzhug pa/}
- mngag gzhug pa
- १. = ग्. {yog po} किङ्करः — वयम्… भृत्या भवामः, चेटत्वेनोपतिष्ठामः, किङ्करत्वेनोपतिष्ठामः स.दु.२२७/२२६; द्र.
- mngag gzhug
- २. प्रेषकः — उपधिवारिकप्रेषकौ वि.सू.९३क/१११; म.व्यु.९०६८ ३. किङ्करः, भूतयोनिविशेषः — सर्वकामावाप्तिसंकुलयक्षयक्षिणीकिङ्करपिशाचसर्वभूताकर्षणबालवृद्धतरुणयथास्थितिस्थापकः म.मू.९२क/४.
- mngag gzhug ma
- १. = ग्. {yog mo} प्रेष्या — {mngag gzhug ma bu mo} प्रेष्यदारिका वि.व.३१६क/१.१२९ २. किङ्करी, किङ्करस्त्री — किङ्करकिङ्करी यक्षयक्षी राक्षसराक्षसी पिशाचपिशाची म.मू.९६ख/७.
- mngag gzhug ma bu mo
- प्रेष्यदारिका — यावत्तस्य गृहपतेः प्रेष्यदारिका तं विहारमागत्यागत्य कर्म करोति वि.व.३१६क/१.१२९; अ.श.१९४क/१७९.
- mngags
- = {mngags pa/}
- mngags pa
- १. प्रेषणम् — प्रैषः प्रेषणमर्दने अ.को. ३.३.२१९ २. दूतः — हरणहारणयोः । दूतेनापि । अदत्तस्य वि.सू.१४क/१५.
- mngan
- = {skyon/}
- mngan bdag
- खम्भीरपतिः म.व्यु.३७०२.
- mnga'
- = {mnga' ba/}
- mnga' thob
- = {mnga' thob pa/}
- mnga' thob pa
- वि. वशिप्राप्तः — स वशिप्राप्तः सर्वबोधिसत्त्ववशितासु ग.व्यू.३०५ख/३९३.
- mnga' bdag
- १. प्रभुः — अथ तेभ्यः प्रभू राजा प्रयच्छेद् दूष्यम् र.वि.१०५क/५७; विभुः — यथा यूयं महात्मानो ममापि कुरु तद् विभो हे.त.१७क/५४; ईश्वरः — ज्ञानोदधिं शुद्धमहानुभावं धर्मेश्वरं सर्वविदं मुनीशम् ल.वि.३क/२; राट् — {gsung gi mnga' bdag gi sgrub thabs} वादिराट्साधनम् क.त. ३१७१; अधिपतिः — {dpal phyag rgya chen po'i thig le zhes bya ba rnal 'byor ma chen mo'i rgyud kyi rgyal po'i mnga' bdag} श्रीमहामुद्रातिलकनाममहायोगिनीतन्त्रराजाधिपतिः क.त.४२० २. प्रभुः, तथागतपर्यायः म.व्यु.८० ३. = {mnga' bdag nyid} प्रभुत्वम् — एतद्धि सर्वचित्तप्रकारेषु दिङ्मात्रम् । निरन्तरकारणज्ञाने तु बुद्धानां प्रभुत्वम् अभि.भा.९२ख/१२२२.
- mnga' phun sum tshogs
- = {mnga' phun sum tshogs pa/}
- mnga' phun sum tshogs pa
- वशित्वसम्पत् — चतुर्विधा प्रभावसम्पत् । बाह्यविषयनिर्माणपरिणामाधिष्ठानवशित्वसम्पत्, आयुरुत्सर्गाधिष्ठानवशित्वसम्पत्, आवृताकाशसुदूरक्षिप्रगमनाल्पबहुत्वप्रवेशवशित्वसम्पत्, विविधनिजाश्चर्यधर्मसम्पच्च अभि.भा.५८क/१०९८.
- mnga' ba
- = {mnga'} ।। • क्रि. = {yod pa} अस्ति — {sangs rgyas 'di la b+ha ga mnga'/} {bcom ldan 'das shes brjod par bya} भगोऽस्यास्तीति बुद्धस्य भगवानिति कथ्यते हे.त.६ख/१६; • सं. १. = {yod pa} भावः — {mi mnga' ba} अभावः सू.अ.२५८ख/१७८; स्वन्तफलं निर्वाणफलत्वात् । तद्भावात् । अनुत्तरं पुण्यक्षेत्रमुच्यते तथागतः अभि.स्फु.२७४ख/१०९९ २. वशः — अभिभ्वायतनविशेषं सर्वलोकाभिभुत्वेन स्वचित्तवशवर्तनाद्यथेष्टालम्बननिर्माणपरिणामनताधिष्ठानतः सू.अ.२५६ख/१७६; • पा. वशिता — अत्र भगवतश्चतुर्विधया वशितया सर्वाकारश्चतस्रः परिशुद्धयः परिदीपिताः सू.अ.२५७ख/१७७ ४. = {mnga' ba nyid} वशित्वम् — बाह्यविषयनिर्माणपरिणामाधिष्ठानवशित्वसम्पत् अभि.स्फु.२७४क/१०९७; प्रभुत्वम् — प्रभुत्वमपि ते नाथ सदा नात्मनि विद्यते श.बु.११७; • वि. वशी — धर्मस्वामी काश्यप तथागतः, सर्वधर्माणां राजा प्रभुर्वशी स.पु.४६ख/८४ {IV}. उ.प. १. = {ldan pa} मान् — {'od 'phro mnga' ba} अर्चिष्मान् ग.व्यू.२७८क/३४७; धारी — {shugs mnga' ba} वेगधारी ग.व्यू.१९८क/२७८ २. = {gtogs pa} पतितम् — यदुक्तम् ‘संवृतिज्ञानं तावत्’ इति विस्तरेण, तदार्यसन्तानपतितमेव गृह्यते अभि.स्फु.२६४क/१०८१.
- mnga' ba ma yin
- क्रि. नास्ति — {'jig rten pa'i shes pa yang mnga' ba ma yin} लौकिकमपि ज्ञानं नास्ति त.प.९०क/६३०; द्र. {mi mnga' ba/}
- mnga' ba ma yin pa
- = {mnga' ba ma yin pa/}
- mnga' dbang
- वशः — {mnga' dbang mdzad} वशी ल.वि. ३क/२.
- mnga' dbang mdzad
- वि. वशी, बुद्धस्य — देवातिदेवं नरदेवपूज्यं धर्मे स्वयंभुवं वशिनं श्रयध्वम् ल.वि.३क/२.
- mnga' mdzad
- = {mnga' mdzad pa/}
- mnga' mdzad pa
- वि. वशवर्ती — यन्न्वहं पुनरपि भगवन्तं सर्वयोगवशवर्तिनं तीर्थ्ययोगव्यावर्तकम् ल.अ.५९ख/५.
- mnga' ris
- १. = {skye bo'i gnas} नीवृत्, जनपदः — नीवृज्जनपदः अ.को.२१.८; मि.को.१३८ख २. राष्ट्रियः — राजश्यालस्तु राष्ट्रियः अ.को.१.८.१४.
- mngar
- = {mngar ba/} {mngar po/}
- mngar chang
- माध्वीकम्, मधूकपुष्पकृतमद्यम् मि.को. ४०क ।
- mngar ldan
- १. = {sbrang rtsi} क्षौद्रम्, मधु — मधु क्षौद्रं माक्षिकादि अ.को.२.९.१०७ २. मधुरिका; मिसिः — शालेयः स्याच्छीतशिवश्छत्रा मधुरिका मिसिः । मिश्रेयोऽपि अ.को.२.४.१०५.
- mngar po
- मधु — यथा क्षीरं प्रतीत्य दधि, मधु प्रतीत्य शुक्तम् अभि.भा.८३क/११९४; मधुरम् — {mngar por gyur pa} मधुरीकृतम् वि.व.२०१क/१.७५.
- mngar por gyur
- = {mngar por gyur pa/}
- mngar por gyur pa
- वि. मधुरीकृतम् — वृक्षस्योपरिष्टान्मधुबिन्द्या निपतंत्या तृणशाद्वलानि मधुरीकृतानि तानि त्वया भक्षितानि वि.व.२०१क/१.७५.
- mngar ba
- • सं. १. पा. मधुरः, रसभेदः — रसः षोढा । मधुराम्ललवणकटुकतिक्तकषायभेदात् अभि.भा.१२९-२/३५; म.व्यु.१८९८ २. = {mngar ba nyid} मधुरता — यथा मद्यक्षीरादीनां तादृशः पश्चात् परिणामविशेषो भवति यत्पूर्वं मधुरतावस्थायां माधुर्यस्याविद्यमाना शुक्तता अम्लता अन्ते उत्पद्यते अभि.स्फु.१५८ख/८८६; माधुर्यम् — अथ वा यथा मद्यादीनां परिणामविशेषान् माधुर्यमेषामादौ भवति अभि.स्फु.१५८ख/८८६ ३. *गोरसः — अर्थानर्थक्रियाशक्तो गुडगोरसकारकः । सर्वज्ञोऽपि न सेव्यत्वं प्रयात्यनुपकारतः प्र.अ.३२ख/३७; • वि. मधुरः — ननु चान्यत्र समवेतादप्यन्यत्र प्रत्ययो दृष्टः, तद्यथा मधुरो रसः स्निग्धः शीतो गुरुश्चेति त.प.२९९ख/३१२; स्वादुः — शीतं स्वादु प्रसन्नं मृदु लघु च पयस्तत्पयोदाद्विमुक्तं क्षारादिस्थानयोगादतिबहुरसतामेति यद्वत् पृथिव्याम् र.वि.१२४ख/१०५.
- mngar ba nyid
- मधुरता — कथमसतो वृक्षस्य फलानामम्लतां मधुरतां वा व्याकरोमि अभि.भा.८९क/१२१०; माधुर्यम् — {bur sogs kyi mngar ba nyid} गुडादीनां माधुर्यम् का.आ.१.१०२.
- mngar gsum
- त्रिमधुरम् — नागां वशीकर्तुकामः त्रिमधुरं जुहुयात् म.मू.२०५ख/२२४; त्रिमधु — {mngar gsum ste sbrang rtsi dang mar dang 'o ma} त्रिमधुनि मधुघृतदुग्ध(सम्मिश्रे) वि.प्र.१००ख/३.२२.
- mngal
- १. = {bu snod} गर्भः, गर्भाशयः — अत्र मातृगर्भे यावत् तिष्ठति तावत् पञ्चाभिज्ञो संशुद्धकायो भवति शरीरिणः वि.प्र.२२६क/२.१४; गर्भाशयः — ततो गर्भाशये प्रसवनसमयं करोति वि.प्र.२६७क/२. ८२; जरायुः — जरायुजा योनिः कतमा ? ये सत्त्वा जरायोर्जायन्ते । तद्यथा हस्त्यश्वगोमहिषखरवराहादयः अभि.भा.१६९-३/४०१; कुक्षिः — विज्ञानं चेद् आनन्द, मातुः कुक्षिं नावक्रमेत्, अपि तु तन्नामरूपं कललत्वाय संमूर्छेत् अभि.स्फु.२८८ख/११३४; योनिः — {mngal gyi sgo} योनिद्वारम् वि.सू.५२ख/६७; {mngal nas skye ba} योनिजः ल.अ.१७१क/१२८ २. गर्भः, भ्रूणः — राजपुत्रादथ प्राप्तगर्भा देवी यशोधरा । बभाषे शारदीव द्यौः प्रत्यासन्नेन्दुपाण्डुरा अ.क.२४. १२४; भ्रूणः — गर्भो भ्रूण इमौ समौ अ.को.२.६.३९; सत्त्वः — {mngal chags ma} आपन्नसत्त्वा अ.को.२.६. २२ ३. = {mngal na gnas pa} गर्भवासः — किं च कर्म कृतं येन दरिद्रा दासी च संवृत्ता भगवांश्च पश्चिमे(मेन) गर्भवासे(न) न धारितः वि.व.१३२ख/१.२१.
- mngal skye
- = {mngal nas skye ba/}
- mngal skyes
- = {mngal nas skyes pa} ।। • वि. गर्भजः — ततो जन्मस्थानात् सप्तमस्थानं पौष्णं गर्भजानामाधानमासो मकरः वि.प्र.२४८ख/२.६२; गर्भजातः — {mngal skyes lus la} गर्भजातस्य शरीरे वि.प्र.२२६क/२.१४; गर्भोत्पादः — {mngal skyes byis pa'i} गर्भोत्पादस्य बालकस्य वि.प्र.२४९क/२.६३; • पा. १. जरायुजाः, योनिभेदः — चतस्रो योनयस्तत्र सत्त्वानामण्डजादयः अभि.को.३.८; अण्डजा योनिर्जरायुजा संस्वेदजा उपपादुका योनिः । योनिर्नाम जातिः अभि.भा.१६९-३/४०१; तेजोजातिर्जरायुजाः वि.प्र.४५ख/४.४७; इह लोकधातौ चतुर्धा भूतयोनिः । इह पृथिवीयोनिः स्थावरा बाह्ये, अध्यात्मनि लोमानि … बाह्ये जरायुजाः शुक्रसम्भूता, अध्यात्मनि शुक्रमेव वि.प्र.२३४ख/२.३४ २. जरायुजः, उत्पत्तिक्रमभेदः — उत्पत्तिक्रमो द्विधा । एको जरायुजः, द्वितीयोऽण्डजः वि.प्र.४९क/४.५१.
- mngal gyi sgo
- योनिद्वारम् — न योनिद्वारे शुक्रं प्रतिक्षिपेत् वि.सू.५२ख/६७.
- mngal gyi dri ma
- गर्भमलः — दारिका जाता… शुक्लैर्वस्त्रैः प्रावृता अनुपलिप्तैव गर्भमलेन अ.श. १९५ख/१८१.
- mngal gyi phru ma
- जरायुः, गर्भवेष्टनम् — नग्नो जरायुचर्माम्बरधरो बाल इति विशुद्ध्या देवतायाः समयमण्डलनिष्पत्तिः वि.प्र.४९क/४.५१.
- mngal gyi phru ma'i gos 'dzin pa
- वि. जरायुचर्माम्बरधरः — नग्नो जरायुचर्माम्बरधरो बाल इति विशुद्ध्या देवतायाः समयमण्डलनिष्पत्तिः वि.प्र.४९क/४.५१.
- mngal gi bu tsha
- जरायुः, गर्भवेष्टनम् उ.वृ.३६ख; द्र. {mngal gyi phru ma/}
- mngal grol ba
- गर्भमोचनम्, प्रसवः — प्रसवो गर्भमोचने अ.को.३.३.२०८.
- mngal bcas
- = {mngal dang bcas pa/}
- mngal chags ma
- = {sbrum ma} आपन्नसत्त्वा, गर्भिणी — आपन्नसत्त्वा स्याद्गुर्विण्यन्तर्वत्नी च गर्भिणी अ.को.२.६.२२.
- mngal thob ma
- प्रष्ठौही, बालगर्भिणी — प्रष्ठौही बालगर्भिणी अ.को.२.९.७०.
- mngal dang bcas
- = {mngal dang bcas pa/}
- mngal dang bcas pa
- वि. सगर्भा — अत्रान्तरे समानीता सगर्भा हस्तिनी वनात् अ.क.१४.५५.
- mngal dang ldan
- = {mngal dang ldan pa/}
- mngal dang ldan pa
- = {mngal ldan} गर्भिणी — पुनर्भूमिभुजा पृष्टा दोहदं शुभगर्भिणी । सरस्वतीव सा चक्रे स्वयं सद्धर्मदेशनाम् अ.क.३.१८; अन्तर्वती — अनाथशालेव भवोपपत्तिरन्तर्वतीस्त्रीवदशुद्धसत्त्वाः र.वि.१०८क/६५; द्र. {mngal ldan ma/}
- mngal du 'gro
- क्रि. कुक्षिमेति — अन्तराभवसन्तत्या कुक्षिमेति प्रदीपवत् अभि.को.३.१८.
- mngal du 'jug pa
- गर्भावक्रमणम् — इहाधानकाले गर्भावक्रमणे शुक्रच्यवनावस्था तुर्या, सा च संवृत्या महासुखमित्युक्तम् वि.प्र.६१क/४.१०७; गर्भावक्रान्तिः — गर्भावक्रान्तयस्तिस्रश्चक्रवर्त्तिस्वयम्भुवाम् अभि.को.३.१७.
- mngal du gnas pa
- गर्भशय्या — {nams khyang mngal du gnas pa nyams su myong bar ma gyur cig} मा कदाचिद् गर्भशय्यां प्रत्यनुभवेयम् अ.श.२३६क/२१७; द्र. {mngal na gnas pa/}
- mngal ldan
- = {mngal dang ldan pa/}
- mngal ldan ma
- गर्भिणी — उत्सङ्गशयनं सख्याः स्तननं गौरवक्लमः । इतीह गर्भिणीधर्मा बहवोऽन्यत्र दर्शिता का.आ.१.९९; द्र. {mngal dang ldan pa/}
- mngal na sdug
- = {nyi ma} मार्तण्डः, सूर्यः अ.को.१.३. २९.
- mngal na gnas
- = {mngal na gnas pa/}
- mngal na gnas pa
- • सं. १. गर्भः, गर्भस्थसत्त्वः — परिपाकेन यो गर्भबालकुमारयुवमध्यमवृद्धावस्थासु सू.अ.२३३ख/१४५ २. गर्भवासः — किं भदन्त कचङ्गलया कर्म कृतं येन वृद्धा प्रव्रजिता, किं कर्म कृतं येन भगवान् पश्चिमगर्भवासे न धारितः अ.श.२०९ख/१९३; गर्भावासः — {mngal na gnas pa'i sdug bsngal} गर्भावासदुःखम् का.व्यू.२०९ख/२६८; • वि. गर्भस्थः — तं कदाचिद्गृहायाते शारिपुत्रे पिताब्रवीत् । त्वमुपस्थायकः पुत्रो गर्भस्थोऽस्य प्रतिश्रुतः अ.क.६७.५.
- mngal nas skye
- = {mngal nas skye ba/}
- mngal nas skye ba
- • पा. जरायुजाः, चतुर्योनिषु एका — चतुर्धा नरतिर्यञ्चः नारका उपपादुकाः । अन्तराभवदेवाश्च प्रेता अपि जरायुजाः अभि.को.३. ९; म.व्यु.२२७९; • वि. योनिजः — गर्भश्चक्रं तथा जातिर्नैष्क्रम्यं तुषितालयम् । सर्वक्षेत्रगताश्चापि दृश्यन्ते न च योनिजाः ल.अ.१७१क/१२८; द्र. {mngal skyes/}
- mngal nas skyes
- = {mngal skyes/}
- mngal nas skyes pa
- = {mngal skyes/}
- mngal gnas
- १. गर्भस्थानम्, गर्भाशयः — बीजं येषामग्रयानाधिमुक्तिर्माता प्रज्ञा बुद्धधर्मप्रसूत्यै । गर्भस्थानं ध्यानसौख्यं कृपोक्ता धात्री पुत्रास्तेऽनुजाता मुनीनाम् र.वि.१.३४ २. = {mngal na gnas pa/}
- mngal gnas byis
- भ्रूणार्भकः, गर्भः — कुक्षिभ्रूणार्भका गर्भाः अ.को.३.३.१३५.
- mngal 'byung
- = {mngal 'byung ba/}
- mngal 'byung ba
- गर्भोत्पत्तिः — चतसृभिः सम्बोधिभिः गर्भोत्पत्तिस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/२२; गर्भोत्पादः — प्रत्येकैकमासेन गर्भोत्पादस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ.१३.
- mngal sbyang ba
- गर्भशोधना — इति गर्भशोधनाविधिर्भगवतो गर्भावक्रमणकाले वि.प्र.३४ख/४.९.
- mngal 'dzin pa
- गर्भाधानम् — ततोऽध्यात्मपटले प्रथमं गर्भाधानसंग्रहस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ.१३; गर्भाधानमिदं करोति महतां यः पाचनार्थं नृणां निर्मुक्तो भवबन्धनैरपि वि.प्र.२२२क/२.१; आधानम् — इहाधानकाले रजस्त्रिंशद्व्यञ्जनात्मकम्, शुक्रं त्रिंशत्स्वरात्मकम् वि.प्र.२७५क/२.१०३.
- mngal rdzogs pa
- गर्भनिष्पत्तिः — ततः शुक्रादिग्रहणात् तस्माद् बिम्बोत्पत्तिर्नाम सप्तमासैर्गर्भनिष्पत्तिः, कायनिष्पत्तिरित्यर्थः वि.प्र.६५क/४.११४.
- mngal bzang mo
- ना. सुकुक्षिः, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या… सुकुक्षिर्नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९.
- mngal rlug pa
- गर्भशातनम् — गर्भशातनं द्रव्यं दत्तं येन पीतमात्रेणैव तस्यास्तपस्विन्याः स्रस्तो गर्भः अ.श.१३३ख/१२३.
- mngal lhung ba
- गर्भपातः — इदं मघोनः कुलिशं धारासंनिहितानलम् । स्मरणं यस्य दैत्यस्त्रीगर्भपाताय कल्पते का.आ.२.२८८.
- mngon
- १. = {mdun} समक्षम् — {mngon 'jug pa} समक्षवृत्तिः सू.अ.१४५ख/२४; अग्रम् — {mngon 'dug pa} अग्रवर्ती अ.क.२९.२; द्र. {mngon du} *2. = {sngon} पूर्वम् — तेनाद्यहेतौ न द्वेषो न दोषोऽतः कृपा मता । नामुक्तिः पूर्वसंस्कारक्षयेऽन्याप्रतिसन्धितः प्र.वा.१. १९९; अभि.को.७.४२ ३. = {mngon pa/} {mngon par/}
- mngon du
- = {mngon sum du} साक्षात् — {mngon sum ni mngon du rtogs pa'o} साक्षाद् गतिर्हि प्रत्यक्षम् प्र.अ.२१ख/२५; प्रत्यक्षम् — {mngon du ngan pa'i spyod pa mtshon gyur pa} प्रत्यक्षसंलक्षितदुष्कृतानाम् अ.क.५३.४२; सम्मुखम् — यदि तेषां सम्मुखं दर्शनं न ददाति शि.स.४२क/४०; अभिमुखम् — बोधिसत्त्वानाम्… सर्वज्ञज्ञानाभिमुखानाम् ग.व्यू.३०७ख/३०; आमुखम् — {mngon du byed pa} आमुखीकरोति बो.भू.७५ख/८७.
- mngon bkram
- = {mngon par bkram pa/}
- mngon bkrus
- = {mngon bkrus pa/}
- mngon bkrus pa
- वि. अभिषिक्तः — ग्. {yul gyi khrag gis mngon bkrus pa'i} रणरक्ताभिषिक्तानाम् अ.क. ३.९९.
- mngon skyes
- १. = {bram ze} अग्रजः, ब्राह्मणः छो.को. २१४/रा.को.१.११ २. = {mngon par skyes pa} अभिजातः — स चकाराशयं हर्षपीयूषोच्छलितं पितुः । अभिजातः सुतो जातः पारिजात इवोदधेः अ.क.३.३०.
- mngon khengs
- = {mngon par khengs pa} ।। • सं. अभिमानः, अहङ्कारः — प्रव्रज्यया मोहमहानुबन्धी संत्यज्यते जातिमयोऽभिमानः अ.क.२२.७७; • वि. अभिमानी — शक्रप्रणयमात्रेण ते प्रभावाभिमानिनः । बभूवुरञ्जलिव्यग्रास्तत्प्रणामनताननाः अ.क.७८.१२.
- mngon khengs pa
- = {mngon khengs/}
- mngon khyab
- = {mngon par khyab pa} अभिव्याप्तिः, सर्वतोवृत्तिः मि.को.१४६ख ; आङीषदर्थेऽभिव्याप्तौ सीमार्थे धातुयोगजे अ.को.३.३.२३९.
- mngon mkhyen
- = {mngon mkhyen pa/}
- mngon mkhyen pa
- = {mngon par shes pa} ।। • वि. अभिज्ञः सं. १. अभिज्ञा; अभिज्ञानम् २. अभिज्ञता — सर्वाभिज्ञतया स्वस्थो विहरत्यकुतोभयः र.वि.१२१ख/९७.
- mngon 'khyud
- अभिष्वङ्गः — अभिष्वङ्गे स्पृहायां च गभस्तौ च रुचिः स्त्रियाम् अ.को.३.३.२९.
- mngon 'khrud
- अभिषुतम्, काञ्जिकम् मि.को.६०क ।
- mngon gyur
- = {mngon gyur pa/}
- mngon gyur pa
- • वि. अभिमुखीभूतः — न तदाऽभिमुखीभूतभावानामनुषङ्गवान् । विकल्पो विद्यते त.स.४६क/४५९; वर्तमानः — स वर्तमानाक्षेपोऽयं कुर्वत्येवासितोत्पलम् । कर्णे काचित्प्रियेणैवं चाटुकारेण रुध्यते का.आ.२.१२३; • सं. सम्मुखीभावः — एषां प्राणातिपातव्यापादपारुष्याणां द्वेषेण समाप्तिः, परित्यागपरुषचित्तसम्मुखीभावात् अभि.भा.२१०ख/६८३
- mngon dga'
- = {mngon par dga' ba/}
- mngon dga' ba
- = {mngon par dga' ba/}
- mngon dgongs
- अभिसन्धिः, द्र. {mngon dgongs nas} अभिसन्धाय का.आ.१.९. {mngon dgongs nas} अभिसन्धाय — अतः प्रजानां व्युत्पत्तिमभिसन्धाय सूरयः । वाचां विचित्रमार्गाणां निबबन्धुः क्रियाविधिम् का.आ.१.९.
- mngon dgyes
- = {mngon par dgyes pa/}
- mngon bgrod
- = {mngon par bgrod pa} ।। • क्रि. अभिगच्छति — अथवा पुत्रस्य भार्यां स्वयमाचार्योऽभिगच्छति वि.प्र.१५९क/३.१२०; • सं. १. अभिगमनम् — रत्नद्वीपाभिगमने अ.क.६.१९३ २. अभिगमनम् — कुलग्र(गृ)हविनाशायान्नपानं च सर्वदा । अकुलाभिगमनं प्रोक्तं वज्रिणा तत्त्वदर्शिना वि.प्र.११८ख/१, पृ.१६; • पा. अभिसारिका, नायिकाभेदः — अन्यवक्त्रावलोकिन्यो जायाश्चक्षुष्मतामपि । वधूः किं पुनरन्धस्य दिनेऽप्यन्याभिसारिका अ.क.३१.५८; द्र. {mngon 'gro/} {mngon 'gro ma/}
- mngon bgrod pa
- = {mngon bgrod/}
- mngon 'gro
- = {mngon par 'gro ba} ।। • सं. १. अभिगमनम्, अवक्रमणम् — तत्र नियमो नियाम एकान्तीभावः, तस्याभिगमनमवक्रमणम् अभि.भा.१६क/९२३; अभिनिर्याणम् मि.को.५०क २. अभिगमनम् — स्फुटजलजकुले पद्मकुले स्थितः, वर्णावर्णाभिगमने स्फुटं पद्मसंपर्के संवरं ब्रह्मचर्यं पालयामि वि.प्र.१४५क/३.८६; • पा. अभिसारिका — विलोकयन्ती भयसंभ्रमेण मुहुर्दिगन्तानभिसारिकेव अ.क.१०८.९७; द्र. {mngon bgrod/} {mngon 'gro ma/} ।। • वि. अभिगामी — परदाराभिगामी स्यात् कृष्णाभः श्याम एव वा । वर्णतो जायते धूम्रो उग्रो वै मैथुनप्रियः म.मू.१९६ख/२०९.
- mngon par 'gro 'os
- अभिगम्यः — स चाभिगम्यो भूपालस्त्वां यदि स्वयमेष्यति अ.क.२७.२८.
- mngon 'gro ba
- = {mngon 'gro/}
- mngon 'gro ma
- पा. अभिसारिका, नायिकाभेदः — मल्लिकामालभारिण्यः सर्वाङ्गीनार्द्रचन्दनाः । क्षोमवत्यो न लक्ष्यन्ते ज्योत्स्नायामभिसारिकाः का.आ.२. २१२; द्र. {mngon 'gro/} {mngon bgrod/}
- mngon rgyug
- = {mngon par rgyug pa/}
- mngon rgyug pa
- = {mngon par rgyug pa/}
- mngon bsgrubs
- = {mngon par bsgrubs pa/}
- mngon bcom
- • सं. अभिघातः — निर्घातघोरतरघोषमुखाभिघातनिर्दारितेऽप्यचलसत्त्वदृढेऽथ तस्मिन् अ.क.१०८.१४१; • वि. अभिहतः — संमोहवेगाभिहता पपात क्षणं क्षितौ बाललतेव लूना अ.क.३.१६९.
- mngon bcom pa
- = {mngon bcom/}
- mngon chags
- = {mngon par chags pa/}
- mngon chags pa
- = {mngon par chags pa/}
- mngon mchod
- = {mngon par mchod pa/}
- mngon mchod pa
- = {mngon par mchod pa/}
- mngon 'jug
- = {mngon par 'jug pa} ।। • क्रि. अभिप्रवर्तते — तस्यैव हि परिज्ञानाद्यथाभूतार्थदर्शनात् । आर्यगोत्रानुकूलं च चित्तं नाभिप्रवर्तते ल.अ.१८४ख/१५३; अभिसरति — गाहन्ते गहनानि दिक्षु विचरन्त्युल्लङ्घयन्त्यम्बुधिम् आरोहन्ति गिरीश्वरानभिसरन्त्याक्रम्य शक्रालयम् अ.क.५०.३२; • सं. १. अभिनिवेशः — मैत्रेयः प्रणयात्करिष्यति तथा बोधौ विशुद्धां धियं कल्याणाभिनिवेशपुण्यतरणिराद्या हि सत्संगमः अ.क.१६.२९ २. समक्षवृत्तिः — प्रतीत्यभावप्रभवे कथं जनः समक्षवृत्तिः श्रयते सू.अ.१४५ख/२४.
- mngon 'jug pa
- = {mngon 'jug/}
- mngon 'joms
- = {mngon par 'joms pa} ।। • सं. अभिघातः — तस्य व्याघ्रवधूनिपातविषमक्रूराभिघातोल्बणं सेहे मूर्तिरचञ्चलैव दयया सा सत्त्वभूमिर्भरम् अ.क.५१.४४; अ.क.१०५.११; प्रतिघः मि.को. १२७क; • कृ. अभिविदारयत् — {nga rgyal ri bo mngon 'joms pas/} {brgya byin mtshon cha 'dra bar lags} शक्रायुधायते मानगिरीनभिविदारयत् श.बु.७४.
- mngon 'joms pa
- = {mngon 'joms/}
- mngon rjod byed
- = {mngon par rjod par byed pa/}
- mngon brjod
- = {mngon par brjod pa} ।। • क्रि. १. अभिधीयते — द्रव्यत्वादि तु सामान्यं सद्विशेषोऽभिधीयते । स्वाश्रयेष्वनुवृत्तस्य चेतसो हेतुभावतः त.स. २७क/२९२; त.स.८क/१०२ २. अभिवदति — {mngon par brjod pas mngon par brjod pa} अभिवदमाना अभिवदन्ति म.व्यु.१२९०; • सं. १. अभिधानम् — कान्तं सर्वजगत्कान्तं लौकिकार्थानतिक्रमात् । तच्च वार्ताभिधानेषु वर्णनास्वपि विद्यते का.आ.१. ८५; प्रमाणभूतत्वेन स्तोत्राभिधानं शास्त्रादौ प्र.अ.१क/३; अभिलापः — सर्वरुतरवितघोषवाक्पदनिरुक्तिसंकेतव्यवहाराभिलापैरनभिलाप्यत्वात् र.वि.८०क/११; अभिव्याहारः — उद्गृह्य चैकरुताभिव्याहारेण तेषां सर्वसत्त्वानां चित्ताशयान् परितोषयेत् द.भू.२५७क/५३; अभिलपनम् — यथादृष्टस्याभिलपनादिति । यस्माद् यथादृष्टोऽर्थः प्रज्ञया तथैवाभिलप्यते । स्मृत्योद्गृह्यत इत्यर्थः अभि.स्फु.१६५ख/९०; अभिद्योतनम् — महायानाऽभिद्योतनदृश्यतत्त्वम् म.भा.१५ख/३.२२; • पा. अभिलापः — {mngon par brjod pa ni smra bar byed pa'i sgra'o} अभिलापः वाचकः शब्दः त.प.२ख/४४९; • पा. अभिजल्पः — सोऽयमित्यभिसम्बन्धाद् रूपमेकीकृतं यदा । शब्दस्यार्थेन तं शब्दमभिजल्पं प्रचक्षते त.स.३३ख/३५१; अभिजल्पना — पर्येषणाकारा मनसोऽभिजल्पना वितर्कः, प्रत्यवेक्षणाकारा मनसोऽभिजल्पनाऽनुविचारः अभि.स.भा.८क/९ ४. = {ming} अभिधानम्, नाम मि.को.६३क ५. अभिवादनम्, पादग्रहणम् — समे तु पादग्रहणमभिवादनमित्युभे अ.को.२.७.४१ ६. = {mngon brjod nyid} अभिलपनता म.व्यु.२७९५; • वि. १. अभिधानकम् — देशयतु भगवान् महातन्त्रराजं सर्वतन्त्रनिरुत्तरम् । सर्वबुद्धानां श्रीसमाजं सर्वबुद्धाभिधानकम् वि.प्र.१३४ख/१.१ २. अभिवदमानः — {mngon par brjod pas mngon par brjod pa} अभिवदमाना अभिवदन्ति म.व्यु.१२९०.
- mngon par brjod pas mngon par brjod pa
- अभिवदमाना अभिवदन्ति म.व्यु.१२९०.
- mngon brjod can
- = {mngon par brjod pa can/}
- mngon brjod pa
- = {mngon brjod/}
- mngon brjod bya
- = {mngon par brjod par bya/}
- mngon brjod byed
- = {mngon par brjod par byed/}
- mngon brjod min
- क्रि. नाभिधीयते — सिसाधयिषितो योऽर्थः सोऽनया नाभिधीयते । यत् तूच्यते न तत्सिद्धौ किञ्चिदस्ति प्रयोजनम् त.स.११७ख/१०१७.
- mngon nyed
- = ग्. {yul} अभिमर्दः, संग्रामः मि.को. ४४ख ।
- mngon gtor
- = {mngon par gtor ba/}
- mngon btud
- = {mngon par btud pa/}
- mngon rtags
- अनुव्यञ्जनम् — स चक्षुषा रूपाणि दृष्ट्वा न निमित्तग्राही भवति, नानुव्यञ्जनग्राही श्रा.भू.५ख/९; श्रा.भू./६७.
- mngon rtags su 'dzin pa
- अनुव्यञ्जनग्राहः — एवं तावन्निमित्तग्राहेणानुव्यञ्जनग्राहेण च य उत्पद्यते संक्लेशश्चक्षुर्विज्ञेयेषु रूपेषु यावन्मनोविज्ञेयेषु धर्मेषु सोऽस्य नोत्पद्यते श्रा.भू.३०/७०.
- mngon rtog
- = {mngon par rtog pa/}
- mngon rtogs
- = {mngon par rtogs pa/}
- mngon rtogs spyod pa
- अभिसमयचर्या — जिनाभिसमयचर्यां च जिनपुत्राविनाशतः ल.अ.१५३ख/१५२.
- mngon lta
- अभिमुखम् — दर्पणाभिमुखं बिम्बं नैवं तु प्रतिबिम्बकम् । जलाद्यन्तर्गतं चेदं बिम्बं त्वारादवस्थितम् त.स.९२ख/८४६.
- mngon mtho
- = {mngon par mtho ba} ।। • पा. अभ्युदयः, पुरुषार्थभेदः — पुरुषार्थः अभ्युदयनिःश्रेयसलक्षणः त.प.३०२क/१०६२; अभ्युदयं नित्यारोग्यैश्वर्यादिलक्षणम् त.प.३२२क/१११०; तत्र चतसृभिः पारमिताभिश्चतुर्विधोऽभ्युदयः सू.अ.१९६क/९७ २. उन्नतिः — तस्माद्वित्तं समन्विष्य ज्ञात्वा तद्विभवोन्नतिम् । दास्यामः सत्कुले कन्या धनाधीना हि सद्गुणाः अ.क.६३.२६ ३. आभिजात्यम्, कौलिन्यम् — लज्जावशेन सुन्दर्यामाभिजात्येन भूपतौ । आबद्धमौनयोः क्षिप्रं गोपस्तां सस्मितोऽवदत् अ.क.२०.८४.
- mngon mtho ba
- = {mngon mtho/}
- mngon mtho'i 'grub pa
- अभ्युदयनिष्पत्तिः — यतोऽभ्युदयनिष्पत्तिर्यतो निःश्रेयसस्य च । स धर्म उच्यते तादृक्सर्वैरेव विचक्षणैः त.स.१२७क/१०९३.
- mngon 'thor
- = {mngon par 'thor ba} ।। • क्रि. अभ्यवकिरति — कुसुमैः परमसुगन्धिभिः परममनोरमैः तांस्तथागतानभ्यवकिरति बो.भू.१२५ख/१६२; क्षिपति — एकैकेन च पाणिना गङ्गानदीवालिकासमान् पुष्पपुटांस्तेषां बुद्धानां भगवतां क्षिपति द.भू.२७०ख/६१; • सं. अभिषेकः — लक्ष्मीर्दानजलाभिषेकविमला सत्योपयुक्तं वचः नित्यं यस्य स एक एव हि भवान् जातो जगद्बान्धवः अ.क. ५.५०.
- mngon 'thor ba
- = {mngon 'thor/}
- mngon du gyur
- = {mngon du gyur pa/} {mngon du gyur te} आमुखीकृत्य — तेन विनोपदेशेन सप्तत्रिंशद्बोधिपक्षान् धर्मानामुखीकृत्य प्रत्येका बोधिः साक्षात्कृता अ.श.७१ख/६२.
- mngon du gyur pa
- = {mngon sum du gyur pa} ।। • सं. १. पा. अभिमुखी, षष्टी बोधिसत्त्वभूमिः — आभिमुख्याद् द्व्यस्येह संसारस्यापि निर्वृतेः । उक्ता ह्यभिमुखी भूमिः प्रज्ञापारमिताश्रयात् सू.अ.२५५क/१७४; म.व्यु.८९१ २. सम्मुखीभावः, समन्वागमः — शुभास्त्रयस्तु सर्वत्र सम्मुखीभावलाभतः अभि.को.४.८३; समुदाचारः — पुरुषस्त्वर्थान्तरभूतरागसमुदाचाराद्रक्त उच्यतेऽविरक्तश्च समन्वागममात्रेण, न तु धर्मस्य लक्षणसमुदाचारो लक्षणसमन्वागमो वा प्राप्तिलक्षणोऽस्ति त.प.८१ख/६१५ ३. आभिमुख्यम् — आभिमुख्याद् द्व्यस्येह संसारस्यापि निर्वृतेः । उक्ता ह्यभिमुखी भूमिः प्रज्ञापारमिताश्रयात् सू.अ.२५५क/१७४; • वि. १. सम्मुखीभूतम् — स न तदेव ज्ञेयं वस्तु समाहितं सम्मुखीभूतं पश्यत्यपि तु तत्प्रतिरूपकमस्योत्पद्यते श्रा.भू./१९९; अभिमुखीभूतम् — तस्याभिमुखीभूतस्य नाम तन्नाम, तस्य घटना योजना, तस्या आप्तिः प्राप्तिः त.प.६ख/४५८; साक्षिभूतम् — वज्रधरज्ञानकायसाक्षिभूतया नामसङ्गीत्यालिङ्गितम् वि.प्र.११४क/१, पृ.१२ २. वर्तमानः — वर्तमाने सखे तस्मिन् निःसंख्यवसुवर्षिणि । रक्षोरूपः समुत्तस्थौ वह्निमध्यात् सुरेश्वरः अ.क.३.५८.
- mngon du grub
- = {mngon du grub pa/}
- mngon du grub pa
- भू.का.कृ. अभिनिर्वृत्तम् — सा सर्वावती बोधिसत्त्वपर्षत्… तत्र च बुद्धक्षेत्रमभिनिर्वृत्तं संजानीते स्म द.भू.२७१ख/६२; द्र. {mngon par grub pa/}
- mngon du 'gyur
- = {mngon du 'gyur ba/}
- mngon du 'gyur ba
- • क्रि. आमुखीभवति — विमलो नाम समाधिरामुखीभवति द.भू.२६१ख/५५; अविनिवर्तनीयस्य बोधिसत्त्वस्य महासत्त्वस्य स्वप्नान्तरगतस्यापि दशकुशलाः कर्मपथा आमुखीभवन्ति अ.सा.२८७क/१६२ ; • सं. सम्मुखीभावः — प्रतिनिवारयतोऽपि निषेधयतोऽपि पुद्गलस्य पुनः पुनः सम्मुखीभावादनुबध्नन्तीत्यतोऽनुशयाः अभि.स्फु.१३०क/८३५.
- mngon du 'grub pa
- अभिनिर्वृत्तिः — {mngon du 'grub par gtogs pa bstan pa} अभिनिर्वृत्तिपर्यापन्ननिर्देशः सु.प.४४ख/२२.
- mngon du 'grub par gtogs pa bstan pa
- अभिनिर्वृत्तिपर्यापन्ननिर्देशः — न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् यो धात्वायतनप्रतीत्यसमुत्पादाभिनिर्वृत्तिपर्यापन्ननिर्देशः, सा प्रज्ञापारमिता सु.प.४४ख/२२.
- mngon du 'gro
- क्रि. अभिक्रमति म.व्यु.५०९८; द्र. {mngon 'gro/}
- mngon du 'gro ba
- = {mngon 'gro/}
- mngon du 'gro bar 'gyur ba
- अभिगमनीयता — क्षान्तिपारमिताया महापक्षता फलम्, क्षान्त्या सर्वजनाभिगमनीयताप्रतिलम्भात् अभि.स.भा.७३ख/१०२.
- mngon du rgol nus
- = {dgra la rgol nus pa} अभ्यमित्रीणः मि.को.४८ख ।
- mngon du mnyen par byed pa
- क्रि. अभिष्यन्दयति म.व्यु.१६४६.
- mngon du rtogs pa
- साक्षात्करणम् — साक्षाद् गतिर्हि प्रत्यक्षं साक्षात्करणं च स्वरूपस्य न पररूपस्य प्राप्तिकालविशेषणस्य प्र.अ.२१ख/२५; द्र. {mngon par rtogs pa/}
- mngon du bltas
- = {mngon du bltas pa/}
- mngon du bltas pa
- वि. अभिमुखः — ग्. {yang sa la mngon du bltas pa} प्रपाताभिमुखाः द.भू.१९१ख/१७.
- mngon du bstan
- = {mngon du bstan pa/}
- mngon du bstan pa
- १. प्रत्यक्षीकरणम् — {nyid kyi bsod nams kyi stobs mngon du bstan pa'i phyir} स्वपुण्यबलप्रत्यक्षीकरणार्थम् अ.श.४७ख/४१ २. = {sbyin pa} प्रादेशनम्, दानम् अ.को.२.७.३०.
- mngon du drangs pa
- वि. पूर्वंगमः — या पुनरत्र श्रद्धा, तेन पूर्वंगमेनाधिपत्येन स आयतनगतः प्रसादः श्रा.भू.४क/६; द्र. {mngon par drangs pa/}
- mngon du ldang ba
- प्रत्युत्थानम्, माननापर्यायः — गुरूणां चाभिवादनवन्दनप्रत्युत्थानाञ्जलिसामीचीकर्म कृत्वा बो.भू.१९४ख/२६१; म.व्यु.१७६७.
- mngon du spyod pa
- पा. अभिचारः — {mngon du spyod par byed pa} आभिचारिकः म.मू.९२क/४; द्र. {mngon par spyod pa/}
- mngon du spyod par byed pa
- वि. आभिचारिकः — स्वागतं ते मञ्जुश्रीः ।… आकर्षणपातालप्रवेशन आभिचारिकः म.मू.९२क/४.
- mngon du phyag 'tshal
- = {mngon du phyag 'tshal ba/} {mngon du phyag 'tshal nas} अभिवन्द्य — महासत्त्वस्य पादौ शिरसाभिवन्द्य एकान्ते… प्राञ्जलीन् कृत्वातिष्ठन् अ.सा.४४५ख/२५१.
- mngon du phyag 'tshal ba
- अभिवन्दनम्, द्र. {mngon du phyag 'tshal nas} अभिवन्द्य अ.सा.४४५ख/२५१; द्र. {mngon par phyag 'tshal ba/}
- mngon du phyogs
- = {mngon du phyogs pa/} {mngon du phyogs te} समेत्य — त्रैलोक्यस्पृशि साश्चर्ये तस्या यशसि विश्रुते । विप्ररूपेण शक्रेण ततः पृष्टा समेत्य सा अ.क.५१.१३.
- mngon du phyogs pa
- = {mngon par phyogs pa} ।। • सं. १. अभिमुखीभावः — अभिमुखीभाव मृगदर्शन इति नियोगवचनमेतत् । अभिमुखीभावश्च यथा मम तथा तवापि प्र.अ.२१६-३/४६७; समाधानम् — मनस एव समाधानसङ्गतादक्षविज्ञानमपि साक्षात्कारि प्र.अ.१०३ख/१११ २. = {mngon du phyogs pa nyid} अभिमुखता — सर्वबुद्धक्षेत्रप्रसरानुगतां सर्वसत्त्वाभिमुखतां च तथागतकायस्यावतरन् रा.प.२२९क/१२२; उन्मुखता — विषयसदृशता विषयोन्मुखता च प्र.अ.१९ख/२२; आभिमुख्यम् — यावद् यावद् गुणोघोऽस्यामाभिमुख्येन वर्त्तते । प्रभास्वरतरा तावत् सुतरामेव वर्त्तते त.स.१२५क/१०८२; • वि. अभिमुखः — वैष्णवी संस्कारकुलिनी । तस्या अभिमुखो रूपकुली उपायः वि.प्र.५४क/४.८३; प्रत्यभिमुखः — प्रत्यभिमुखो धर्म इत्यभिधर्मः अभि.भा.१२७-४/१२; उन्मुखः — भवतु वा प्रवर्त्तकत्वम् । तथापि तदुन्मुखत्वाभावान्न तत्र प्रमाणम् प्र.अ.१५-१/३१; आमुखः — आदर्शज्ञानम्… सर्वज्ञेयेष्वसंमूढं सदावरणविगमात्, न च तेष्वामुखमनाकारत्वात् सू.अ.१६०क/४८; आमुखी — या अनागतानां कुशलमूलानां निध्यप्तिर्बोधेरामुखीकर्मसमन्वाहारः बो.प.३९.
- mngon du phyogs par 'gyur
- क्रि. अभिमुखीभवति — तस्य ध्यानाभिज्ञापरिकर्मकृतचित्तस्यास्रवक्षयोऽभिमुखीभवति र.वि.१०१ख/५०.
- mngon du phyogs par byas pa
- भू.का.कृ. अभिमुखीकृतः — इत्युक्ते तेन सा तस्थौ भूपालन्यस्तलोचना । सहसैवाभिलाषेण नवीनाभिमुखीकृता अ.क.२०.६९.
- mngon du phyogs par byed pa
- क्रि. अभिमुखीक्रियते — आभुजनमाभोगः । आलम्बने येन चित्तमभिमुखीक्रियते त्रि.भा.१५१क/४०.
- mngon du phyogs byas
- = {mngon du phyogs par byas pa/}
- mngon du phyogs byas pa
- = {mngon du phyogs par byas pa/}
- mngon du ba
- वि. अभिमुखः — निर्वाणाभिमुखो धर्मोऽभिधर्मः सू.अ.१६४ख/५६.
- mngon du bya
- = {mngon du bya ba/}
- mngon du bya ba
- • सं. १. = {mngon sum du 'gyur ba} साक्षात्क्रिया, सम्मुखीभावः — ऋद्धिः समाधिः, ऋद्धिविषयो निर्माणं गमनं च ऋद्धिविषये ज्ञानम्, तस्य साक्षात्क्रिया सम्मुखीभावः अभि.स्फु.२७७ख/११०७; साक्षीक्रिया — ऋद्धिश्रोत्रमनःपूर्वजन्मच्युत्युदयक्षये । ज्ञानसाक्षीक्रियाभिज्ञा षड्विधा अभि. को.७.४२; आमुखीभावः — करणं नीलादिकृत्स्ननिमित्तामुखीभावाय नीलादिचतुर्विधस्य लयनभित्तीनाम् वि.सू.९५क/११४ २. = {mngon du bya ba nyid} अभिमुखता — एकान्तिकश्च भवति बुद्धज्ञानाभिमुखतायाम् द.भू.२२४क/३४; • कृ. साक्षात्कर्तव्यम् — ततः सर्वमेव साक्षात्कर्तव्यम् @प्र.अ.१०१क/१८८; इमे धर्माः प्रहातव्याः, इमे धर्माः साक्षात्कर्तव्याः म.प्र./२२५.
- mngon du bya bar
- साक्षात्कर्तुम् — कृत्स्नं हि दुःखं शक्यते परिज्ञातुम्, समुदयः प्रहातुम्, निरोधः साक्षात्कर्तुम् अभि.भा.५२ख/१०७०; प्रत्यक्षीकर्तुम् त.प.।
- mngon du byas
- = {mngon du byas pa/} {mngon du byas te} साक्षात्कृत्वा — चेतःसमाधिं कायेन साक्षात्कृत्वोपसम्पद्य विहरति अभि.भा.१९४-३/५८५; आमुखीकृत्य — बोधिचित्तग्रहणार्थं बुद्धबोधिसत्त्वानामुखीकृत्य वन्दनपूजन… बोधिपरिणामनां च कुर्वन्नाह बो.प.२२.
- mngon du byas pa
- भू.का.कृ. साक्षात्कृतम् — तैः… सर्वक्लेशप्रहाणादर्हत्त्वं साक्षात्कृतम् वि.व.१६०क/२.९५.
- mngon du byas pa yin
- क्रि. साक्षात्कृतं भवति — एवमनेन तस्याः शान्तत्वं कायेन साक्षात्कृतं भवति अभि.भा.२५ख/९६२.
- mngon du byung
- = {mngon du byung ba/}
- mngon du byung ba
- वि. सम्मुखीभूतः — इह बोधिसत्त्वस्तीव्रे निरन्तरे चित्रे दीर्घकालिकेऽपि परापकारजे दुःखे सम्मुखीभूते इदं प्रतिसंशिक्षते बो.भू.१०२क/१३०.
- mngon du byed
- = {mngon du byed pa/}
- mngon du byed pa
- • क्रि. साक्षात्करोति — कथं पुनः कायेन साक्षात्करोति अभि.स्फु.१८६ख/९६२; सम्मुखीकरोति — तेन सोऽवश्यं फलविशिष्टं मार्गं सम्मुखीकरोति अभि.स्फु.१८२ख/९३६; प्रणिधिज्ञानं सम्मुखीकुर्वन्ति सू.अ.२५७क/१७६; आमुखीकरोति — स तद्रूपं शिल्पकर्मस्थानमामुखीकरोति बो.भू.७५ख/८७; सम्मुखीभवति — ऐर्यापथिकं नैर्माणिकं च चित्तमधरभूमिकं सम्मुखीभवति अभि.स्फु.१६४क/९०२; • सं. साक्षात्करणम् — सा पुनर्विषयस्याह्लादकपरितापकतदुभयाकारविविक्तस्वरूपसाक्षात्करणभेदात् त्रिधा भवति त्रि.भा.१५१क/४०; साक्षात्क्रिया — प्राप्तिज्ञानसाक्षात्क्रियाभ्यां प्रत्यक्षीकारो हि साक्षात्क्रिया अभि.भा.२५ख/९६२; सम्मुखीभावः — प्रतिलम्भनिषेवणभावनाभ्यामिति । अलब्धपूर्वस्य प्राप्तिः प्रतिलम्भः, सम्मुखीभावः निषेवणम् अभि.स्फु.२४६ख/१०४९; • वि. साक्षी — {lus kyi mngon du byed pa} कायसाक्षी श्रा.भू./१७०.
- mngon du ma gyur pa
- असम्मुखीभावः — विवक्षासम्मुखीभावे न हि शब्दः प्रयुज्यते त.स.५२क/५०७.
- mngon du smra bar bya ba
- कृ. अभिवाद्यः — भगवता तेषां धर्मो देशितः । यावन्मान्याश्चाभिवाद्याश्च संवृत्ताः वि.व.१२९ख/१.१९.
- mngon du 'ong
- = {mngon du 'ong ba/}
- mngon du 'ong ba
- क्रि. अभिक्रमति म.व्यु.५०९८.
- mngon du gsal bar byed pa
- अभिव्यञ्जनम्, व्यक्तीकरणम् — अवदानं सदृष्टान्तकं भाषितम्, तेनार्थव्यवदानाद् अभिव्यञ्जनादित्यर्थः अभि.स.भा.६९क/९६.
- mngon 'du byed
- = {mngon par 'du byed pa/}
- mngon 'dus byas
- = {mngon par 'dus byas pa/}
- mngon 'ded pa
- अभिद्रुतम् — यातस्तं रथमारुह्य घण्टाशब्दादभिद्रुतम् अ.क.२०.४१.
- mngon 'dod
- = {mngon par 'dod pa/}
- mngon 'dod pa
- = {mngon par 'dod pa/}
- mngon 'dod pa min
- = {mngon par 'dod pa ma yin pa} वि. अनभीष्टम् — अनभीष्टव्युदासोऽतः सामर्थ्येनैव सिद्ध्यति त.स.४२ख/४३१.
- mngon pa
- • क्रि. १. ख्याति — तथा दृश्यं नृणां ख्याति चित्ते अज्ञानवासिते ल.अ.१६३ख/११५; प्रतिभाति — अत्यन्ताभ्यासात्तु नानुमानप्रपञ्चनम् इति लोकस्यान्यथा प्रतिभाति प्र.अ.२१६-४/४६८; आभासते — पक्षवदाभासन्त इति पक्षाभासाः न्या.टी.७२क/१८७; अवेहि — ब्राह्मं लोकं येऽभिगता भूमिप तेषां देवर्षीणामन्यतमं मां त्वमवेहि जा.मा.३४६/२०१ २. लक्ष्यते — स तु न स्थापनापक्षो लक्ष्यते अभि.स्फु.१८२ख/९३७; आलक्ष्यते — न हि क्वचिदनवयवमणुरूपं भासमानमालक्ष्यते ज्ञाने त.प.१२३ख/६९७; ज्ञायते — कुत एतज्ज्ञायते प्र.अ.१०८क/११६; प्रज्ञायते — रूपधातौ तु यद्यपि कायोऽस्ति, न तु कायनिदानं प्रज्ञायते अभि.स्फु.२८८क/११३३; ख्यायते — पञ्चानां ख्यायते दृश्यं क्रमो नास्ति समाहिते ल.अ.७३ख/२२; गम्यते — सादृश्यात्तद्बुद्धिर्न तद्भावादिति । कथं गम्यते ? निरोधतः सू.अ.२३२ख/१४४; दृश्यते — जाते न दृश्यते यस्मिन्नजाते साधु दृश्यते जा.मा.२२६/१३२ ३. प्रज्ञायते स्म म.व्यु.६३०३; • सं. १. आविर्भावः — सदसतोश्च तिरोभावाविर्भावावन्तरेण न कस्यचिद् प्रवृत्त्युपरमः वा.न्या.१६१-५-२/१२६ २. लक्षम् — लोके हि द्विविध एवोदार उच्यते, यः स्थूललक्षः प्रत्युपकाराप्रार्थनश्च म.टी.२८९क/१५२; लक्षणम् — अहेतुवादादिविरूक्षवाशितं शृगालवत्तत्र विशेषलक्षणम् जा.मा.२७५/१६०; प्रज्ञानम् — कथं पुनरेकं द्रव्यमुभयथा विद्यते ? अस्त्युभयस्य तत्र प्रज्ञानात् अभि.भा.१२९-१/३३; वि.सू.१३क/१४; दर्शनम् — सर्वं भो गौतम एकत्वं सर्वमन्यत्वं सर्वमुभयत्वं सर्वं कारणाधीनं विचित्रहेतूपपत्तिदर्शनात् ल.अ.१२६ख/७२; अवभासः — {snang ba ni mngon pa'i bya ba byed do} आलोकोऽवभासकृत्यं करोति म.प्र./२४७; प्रकटम् — भिक्षुणीं वर्जयेन्नित्यं हास्यसंलापगोचराम् । उपासिकाश्च वर्जेत प्रकटमनवस्थिताः शि.स.३२क/३१; • पा. अभिव्यक्तिः, सांख्यमते म.व्यु.४५६५; ये केचिन्महामते श्रमणा वा ब्राह्मणा वा अभूत्वा श्रद्धाहेतुफलाभिव्यक्तिद्रव्यं च कालावस्थितं प्रत्ययेषु च स्कन्धधात्वायतनानामुत्पादस्थितिं चेच्छन्ति, भूत्वा च व्ययम्, ते महामते सन्ततिक्रियोत्पादभङ्गभवनिर्वाणमार्गकर्मफलसत्यविनाशोच्छेदवादिनो भवन्ति ल.अ.७०ख/१९ ४. = {chos mngon pa} अभिधर्मः, अभिधर्मपिटकम् — ग्रथनं सूत्रभेदेन विनये वाभिधर्मतः म.मू.३०२ख/४७१; • उ.स. अभि — {mngon pa'i nga rgyal} अभिमानः त.स.४६क/४५९; {mngon pa'i chos} अभिधर्मः सू.अ.१६४ख/५५.
- mngon par
- १. अभिज्ञातुम् — {mngon par nus pa} अभिज्ञातुं समर्थः अभि.भा.२११-३/६८८ २. = {mdun na} अभितः, पुरतः — अभितः पुरतः साक्षादिव स्थितम् म.टी.१९१क/५; • उ.स. अभि — {mngon par dga' ba} अभिरतिः अ.सा.३२१ख/१८१; {mngon par 'grub pa} अभिनिर्वृत्तिः त्रि.भा.१४९ख/३५.
- mngon pa'i nga rgyal
- अभिमानः • पा. मानभेदः — सप्त मानाः । मानः, अतिमानः, मानातिमानः, अस्मिमानः, अभिमानः, ऊनमानः, मिथ्यामानश्च ।… अप्राप्ते विशेषाधिगमे प्राप्तो मयेत्यभिमानः अभि.भा.२३२क/७८२ २. बोधः — सकृद्भावाभिमानस्तु शीघ्रवृत्तेरलातवत् त.स.४६क/४५९.
- mngon pa'i nga rgyal can
- वि. अभिमानी — नाभिमानिनः प्रज्ञापरिशुद्धिं वदामि रा.प.२४२ख/१४१; आभिमानिकः — शून्यतादृष्टयश्चाभिमानिका येषामिह तद्विमोक्षमुखेऽपि शून्यतायां माद्यमानानां शून्यतैव दृष्टिर्भवति र.वि.८९क/२८; यः पुनराभिमानिकः श्रुतमात्रकेण जानीयाद् अहं विज्ञप्तिमात्रतायां शुद्धायां स्थित इति त्रि.भा.१७०क/९७; अभिमानिकः म.व्यु.२४४६; द्र. {mngon pa'i nga rgyal dang ldan pa/} {mngon pa'i nga rgyal las byung ba/}
- mngon pa'i nga rgyal dang ldan
- = {mngon pa'i nga rgyal dang ldan pa/}
- mngon pa'i nga rgyal dang ldan pa
- वि. अभिमानी — पाण्डित्येनाभिमानी जिनपतिवचनाज्ञानशीलः सदान्धः वि.प्र.१०९क/१, पृ.४; अभिमानिनी — नभसा नरदेवोऽयं सह सैन्यैः प्रसर्पति । यस्य कीर्तनधन्येयं वाणी पुण्याभिमानिनी अ.क.४.५७; द्र. {mngon pa'i nga rgyal can/} {mngon pa'i nga rgyal las byung ba/}
- mngon pa'i nga rgyal ldan
- = {mngon pa'i nga rgyal dang ldan pa/}
- mngon pa'i nga rgyal las byung ba
- वि. आभिमानिकः — आभिमानिकज्ञानप्रतिषेधार्थं विद्येति अभि.स्फु.२११क/९८५; द्र. {mngon pa'i nga rgyal can/} {mngon pa'i nga rgyal dang ldan pa/}
- mngon pa'i chos
- = {chos mngon pa} अभिधर्मः, अभिधर्मपिटकम् — पिटकत्रयं सूत्रविनयाभिधर्माः सू.अ.१६४ख/५५.
- mngon par bkram pa
- भू.का.कृ. अभिकीर्णः — {me tog mngon par bkram pa} पुष्पाभिकीर्णः म.व्यु.६०५९.
- mngon par bkrus pa
- = {mngon bkrus pa/}
- mngon par skabs
- अभ्यवकाशः — अभ्यवकाशं प्रव्रज्य यन्न्वहं सर्वं कलत्रवर्गं धनधान्यहिरण्यं चोत्सृज्य स्वाख्याते धर्मविनये सम्यगेवागारादनागारिकां प्रव्रजेयम् श्रा.भू.५क/८; द्र. {mngon par skabs yod pa/}
- mngon par skabs yod pa
- १. अभ्यवकाशः — तत्राभ्यवकाशस्तदन्यप्रतिवारकस्प्रष्टव्यरहितो यो देशः अभि.स.भा.३ख/३; • पा. आभ्यवकाशिकम् — आभ्यवकाशिकं तदेव यथोक्तं तदन्यप्रतिवारकस्प्रष्टव्यरहितम् अभि.स.भा.४क/४; मि.को.१५क; अभ्यवकाशिकम् म.व्यु.७४७७.
- mngon par skyed par byed
- क्रि. अभिष्पन्दयति — यत्पुनर्धर्मा एव धर्मानभिष्पन्दयन्ति, धर्मा एव धर्मान् परिष्पन्दयन्ति श्रा.भू.९८क/२४८.
- mngon par skyes
- = {mngon skyes/}
- mngon par skyes pa
- = {mngon skyes/}
- mngon par bskyed par byas pa
- भू.का.कृ. उत्पादितम्, द्र. {mngon par bskyed byas te} उत्पादयित्वा स.पु.२७ख/४९.
- mngon par bskyed byas
- = {mngon par bskyed par byas pa/} {mngon par bskyed byas te} उत्पादयित्वा — उत्पादयित्वा च दशो बलानि स्पृशिष्यसे उत्तममग्रबोधिम् स.पु.२७ख/४९.
- mngon par khengs pa
- = {mngon khengs/}
- mngon par khyab
- = {mngon khyab/}
- mngon par khyab pa
- = {mngon khyab/}
- mngon par khrus pa
- अभिषवः, यज्ञस्नानम् — सुत्वा त्वभिषवे कृते अ.को.२.७.१०.
- mngon par mkhyen pa
- = {mngon mkhyen/}
- mngon par go ba
- वि. अभिज्ञः — अन्यसंज्ञोदितं वाक्यमर्थाभिज्ञे मृषावचः अभि.को.४.७४.
- mngon par go bar byed
- क्रि. अभिविज्ञापयति म.व्यु.२७८५; आज्ञापयति — आकाङ्क्षन् नानाघोषनानास्वराङ्गविभक्तिभिराज्ञापयति द.भू.२५६ख/५२.
- mngon par go bar byed pa
- = {mngon par go bar byed/}
- mngon par gyur pa
- = {mngon gyur pa/}
- mngon par grub pa
- • क्रि. अभिनिष्पत्तिर्भवति — तद्यथा मृत्पिण्डदण्डचक्रसूत्रोदकसमवायात् घटाभिनिष्पत्तिर्भवति अभि.भा.४९क/१०५८; द्र. {mngon par grub pa yin/} {mngon par grub par 'gyur}; ।। • सं. अभिनिर्वृत्तिः — तत्र दुःखमूलं समासतो या काचिद् भवेषु नामरूपाभिनिर्वृत्तिः र.वि.७८क/८; • भू.का.कृ. अभिनिर्वृत्तः — गृहम्… विभक्तद्वारमसंख्येयापरिमाणरत्नव्यूहमचिन्त्यपुण्यविपाकाभिनिर्वृत्तम् ग.व्यू.६क/१०५; अभिनिष्पन्नः — अभिनिष्पन्नायामभिज्ञायां रूपनिरपेक्षो जानाति अभि.भा.६१क/१११०; द्र. {mngon du grub pa/}
- mngon par grub pa yin
- क्रि. अभिनिष्पन्ना भवति — तदा विसभागतृतीयद्रव्यगमनादभिनिष्पन्ना भवति अभि.भा.७४ख/११५७.
- mngon par grub pa'i rgyu
- अभिनिर्वृत्तिहेतुः — तृष्णा अभिनिर्वृत्तिहेतुरिति कात्र युक्तिः अभि.भा.७क/८८९.
- mngon par grub par 'gyur
- क्रि. अभिनिर्वर्तते — एवमयं केवलो दुःखस्कन्धो दुःखवृक्षोऽभिनिर्वर्तते कारकवेदकविरहितः द.भू.२२०ख/३२.
- mngon par grol
- = {mngon par grol ba/}
- mngon par grol ba
- भू.का.कृ. अभिमुक्तः — जयन्ति ते जन्मभयप्रमुक्ता भवप्रभावाभिभवाभियु(मु)क्ताः अ.क.२५.१.
- mngon par dga'
- = {mngon par dga' ba/} {mngon par dga' nas} अभिनन्द्य — अभिनन्द्य तमानन्दात् सामात्यः सपुरोहितः । हेमसिंहासनोत्सङ्गे स प्रसार्य न्यवेशयत् अ.क.४०.२९.
- mngon par dga' ba
- = {mngon dga'} ।। • क्रि. १. अभिनन्दति — विजितान्नभवद्वेषिगुरुपादहतो जनः । हिमापहामित्रधरैर्व्याप्तं व्योमाभिनन्दति का.आ.३. १२०; अभिरमते — अभिरमत एष एतया कथया ना.ना.२७१ख/६७ २. अभिनन्दयति — स्पृष्टं तु शुद्धाध्याशयभूमावभिनन्दयत्येवेत्यर्थः सू.अ.२१७ख/१२३; अभिप्रीयते — संज्ञामान्द्यमभिप्रीयते अभि.स्फु.२९१क/११३८; • सं. १. = {dga' ba} अभिरतिः — विषयासक्तचित्तानां कुशलाभिरतिः कुतः अ.क. ८०.७; श्रावकेण निर्वाणाभिरतिरासेवितव्या बो.भू.९१ख/११६; अभिरामः — संसारवामः सुकृताभिरामो मनोमलैर्वैररजोविरामः अ.क.१६.१; आरामः — अभिरतिमाहात्म्यं सदा परहितक्रियैकारामत्वात् सू.अ.२४८ख/२९; अभिनन्दनम् — अभिनन्दमनसिकारोऽहो बत दानादिप्रतिपत्त्या सम्यक् सम्पादयेयमित्यभिनन्दनात् सू.अ.१७७क/७१; अभिप्रमोदनम् — सर्वसत्त्वाभिप्रमोदनो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२; अभिप्रमोदना — या च सहधार्मिकस्य दर्शनेनाभिप्रमोदना बो.भू.१९क/२०; अभिलाषः — अभिभवति स सर्वसत्त्वपुण्यप्रसवमचिन्त्यगुणाभिलाषयोगात् र.वि.५.२; • पा. अभिरतिः, माहात्म्यभेदः — त्रिविधं माहात्म्यं दर्शयति । वशितामाहात्म्यम्… अभिरतिमाहात्म्यं सदा परहितक्रियैकारामत्वात् । भवनिर्भयतामाहात्म्यं च सू.अ.२४८ख/२९; • ना. अभिरतिः, लोकधातुः — पूर्वस्यां दिशि भिक्षवोऽभिरत्यां लोकधातावक्षोभ्यो नाम तथागतः स.पु.७०ख/११९; गङ्गदेवा… अक्षोभ्यस्य तथागतस्य… बुद्धक्षेत्रे अभिरत्यां लोकधातावुपपत्स्यते अ.सा. ३२१ख/१८१; • ना. अभिरतिः, नागकन्या — अत्रान्तरे नागराजपुत्राः सागरवासिनः । चत्वारः सुगतोदीर्णं सद्धर्मं परमामृतम् । अभिरत्याख्यया स्वस्रा प्रेरिताः श्रोतुमागताः अ.क.४५.६; • पा. अभिनन्दः, मनसिकारभेदः — अभिनन्दमनसिकारोऽहो बत दानादिप्रतिपत्त्या सम्यक् सम्पादयेयमित्यभिनन्दनात् सू.अ.१७७क/७१; अभिनन्दना — अभिनन्दनामनस्कारेणात्मनः सत्त्वानां चानागतं पारमिताविशेषमभिनन्दमानस्य सू.अ.१९८ख/१००; • पा. अभिनन्दना, तृष्णाभेदः — एकादशविधा तृष्णा । अपेक्षातृष्णा, अभिनन्दनातृष्णा, अध्यवसानतृष्णा, आमतृष्णा, विषयतृष्णा, कामतृष्णा, समापत्तितृष्णा, दुश्चरितदुःखतृष्णा, सुचरितसुखतृष्णा, विप्रकृष्टतृष्णा, सन्निकृष्टतृष्णा च अभि.स.भा.१४ख/१९ ७. = {mngon par dga' ba nyid} अभिनन्दनता — अग्रे मनोरमे च वस्तुनि गृद्धिः आयत्याञ्च भोगसम्पत्तिफलदर्शनाभिनन्दनता बो.भू.७७ख/९०; अभिरामता — प्रतिपक्षभावनायां निरन्तरायत्वं कुशलाभिरामता च कर्म सू.अ.१४९क/३१; • वि. अभिनन्दी — मारभवनपर्यापन्नेष्वपि कामेषु बोधिसत्त्वो नाभिनन्दी भवति बो.भू.७६क/९८; अभिनन्दिनी — येयं तृष्णा पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता तत्र तत्राभिनन्दिनी अयमुच्यते दुःखसमुदयः ल.वि.२००क/३०३; अभिनिवेशी — विघ्नैर्नाकृष्यते चेतः कल्याणाभिनिवेशिनाम् अ.क.१०.६४; अभिप्रसन्नः — बोधिसत्त्वः… एकान्तिको वचस्यभिप्रसन्नस्तथागतनीतार्थं सूत्रं प्रतिसरति न नेयार्थम् बो.भू.१३६ख/१७५; अभिरतः — प्रव्रज्याभिरतः साधो भविष्यति सुतस्तव अ.क.६२.४१; प्रविवेकाभिरतश्च भवति बो.भू.७६ख/९८.
- mngon par dga' ba can
- वि. अभिनन्दिनी — येयं तृष्णा पौनर्भविकी नन्दीरागसहगता तत्र तत्राभिनन्दिनी प्र.अ.१२६क/१३५; द्र. {mngon par dga' ba/}
- mngon par dga' ba med pa
- अनभिनन्दनम् — अनभिनन्दनायानुपादानाय अनध्यवसानाय संवर्तते अ.श.२७९ख/२५६.
- mngon par dga' ba med par 'gyur
- अनभिनन्दनाय संवर्तते — अनभिनन्दनायानुपादानाय अनध्यवसानाय संवर्तते अ.श.२७९ख/२५६.
- mngon par dga' ba med par mi 'gyur
- क्रि. नाभ्यनन्दिष्यत् — अनागतं चेद्रूपं नाभविष्यत्, न श्रुतवानार्यश्रावकोऽनागतं रूपं नाभ्यनन्दिष्यत् अभि.भा.२३९क/८०४.
- mngon par dga' ba'i che ba'i bdag nyid
- पा. अभिरतिमाहात्म्यम्, माहात्म्यभेदः — त्रिविधं माहात्म्यं दर्शयति । वशितामाहात्म्यम्… अभिरतिमाहात्म्यं सदा परहितक्रियैकारामत्वात् । भवनिर्भयतामाहात्म्यं च सू.अ.२४८ख/२९.
- mngon par dga' ba'i sred pa
- पा. अभिनन्दनातृष्णा, तृष्णाभेदः — एकादशविधा तृष्णा । अपेक्षातृष्णा, अभिनन्दनातृष्णा, अध्यवसानतृष्णा, आमतृष्णा, विषयतृष्णा, कामतृष्णा, समापत्तितृष्णा, दुश्चरितदुःखतृष्णा, सुचरितसुखतृष्णा, विप्रकृष्टतृष्णा, सन्निकृष्टतृष्णा च अभि.स.भा.१४ख/१९.
- mngon par dga' bar gyur
- = {mngon par dga' bar gyur pa/} {mngon par dga' bar gyur nas} अभिप्रसाद्य — ते निर्मिते चित्तमभिप्रसाद्य तन्नरकवेदनीयं कर्म क्षपयित्वा देवमनुष्येषु प्रतिसन्धिं गृह्णन्ति अ.श. ३ख/२.
- mngon par dga' bar gyur pa
- भू.का.कृ. अभिप्रसाधितम्, द्र. {mngon par dga' bar gyur nas} अभिप्रसाद्य अ.श.३ख/२. {mngon par dga' bar 'gyur} क्रि. १. अभिनन्दयिष्यति म.व्यु.२९४५ २. अभिनन्दनाय संवर्तते — अनभिनन्दनायानुपादानाय अनध्यवसानाय संवर्तते अ.श.२७९क/२५६;
- mngon par dga' bar byas
- = {mngon par dga' bar byas pa/}
- mngon par dga' bar byas pa
- भू.का.कृ. अभिप्रमोदितम् — क्लिष्टदौर्मनस्यविमुखीभावेन चाभिप्रमोदितं भवति श्रा.भू.१६१क/४१०.
- mngon par dga' bar byed
- = {mngon par dga' bar byed pa/}
- mngon par dga' bar byed pa
- क्रि. अभिप्रमोदयति — येनायं प्रसदनीयेन मनस्कारेण चित्तमभिप्रमोदयत्ययं चित्ताभिष्यन्दनो मनस्कारः श्रा.भू.१५८ख/४०६.
- mngon par dgyes pa
- = {mngon dgyes} ।। • सं. १. अभिरतिः — {mngon par dgyes par mdzad pa} अभिरतिकरः का.व्यू.२०५ख/२६३ २. = {mngon par zhen pa} अभिनिवेशः — {khyod ni yon tan rgyu rnams la/} {mngon dgyes 'bras bu rnams la min} हेतुष्वभिनिवेशोऽभूद् गुणानां न फलेषु ते श.बु.२८ {II} वि. अभिरतः — सर्वलोकानभिभूताः… नित्यत्यागाभिरताः…यावदसेकदर्शना बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१.
- mngon par dgyes par mdzad pa
- वि. अभिरतिकरः, अवलोकितेश्वरस्य — नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय, महेश्वराय… अभिरतिकराय का.व्यू.२०५ख/२६३.
- mngon par bgrod
- = {mngon bgrod/}
- mngon par bgrod pa
- = {mngon bgrod/}
- mngon par 'grub
- = {mngon par 'grub pa/}
- mngon par 'grub pa
- • क्रि. १. (वर्त.) [1] अभिनिर्वर्तते — किं पुनः कारणमेषां कर्मपथानामेतत् त्रिविधफलमभिनिर्वर्तते अभि.भा.२१४-५/७१२; समुदागच्छति — तथागतानामनास्रवे धातौ गुणसर्वता समुदागच्छति र.वि.१०५ख/५८; द्र. {mngon par 'grub par byed pa} [2] अभिनिर्वर्तयति — अथ चेत्पुनर्मनुष्येषु उपपद्यते, द्वौ विपाकावभिनिर्वर्तयति अल्पायुष्कतां च बहुग्लान्यतां च द.भू.१९०क/१७; नाभिनिर्वर्तयत्येनं कर्मक्लेशाम्बुसञ्चयः र.वि.१.६४; द्र. {mngon par 'grub par 'gyur/} {mngon par 'grub par byed pa} 2. ( भवि.) अभिनिर्वर्तयिष्यति — अस्थानमनवकाशो यद् दृष्टिसम्पन्नः पुद्गलोऽष्टमं भवमभिनिर्वर्तयिष्यति अभि.भा.२०ख/९४०; • सं. १. = {bskyed pa} अभिनिर्वर्तनम्, उत्पादनम् — विनानुशयैर्भवस्य जन्मनोऽभिनिर्वर्तने उत्पादने न समर्थानि भवन्ति कुशलान्यकुशलानि वा कर्माणि अभि.स्फु.८७ख/७५९ २. = {skye ba} अभिनिर्वृत्तिः, उत्पत्तिः — फलपरिणामः पुनर्विपाकवासनावृत्तिलाभाद् आलयविज्ञानस्य पूर्वकर्माक्षेपपरिसमाप्तौ या निकायसभागान्तरेष्वभिनिर्वृत्तिः त्रि.भा.१४९ख/३५ ३. = {rdzogs pa} अभिनिष्पत्तिः, निष्पत्तिः — अपि तु खलु पुनर्येषां प्रत्ययानां सतां कायाभिनिष्पत्तिर्भवति, तेषां प्रत्ययानामसतां कायाभिनिष्पत्तिर्न प्रज्ञायते अ.सा.४५०क/२५४; नास्ति… पूर्वनिवासस्मृतिरप्यनुपूर्वावस्थान्तरस्मरणाभिनिष्पत्तेः अभि.भा.६१क/११०९; • पा. अभिनिर्वृत्तिः, दशविधहेतुषु एकः — तद्बीजं तस्याङ्कुरस्याभिनिर्वृत्तिहेतुः बो.भू.५९क/७०; निर्वृत्तिः — तदेव बीजं स्वफलस्य निर्वृत्तिहेतुः बो.भू.५८क/६९.
- mngon par 'grub pa'i rgyu
- पा. अभिनिर्वृत्तिहेतुः, हेतुभेदः — दश हेतवः । कतमे । अनुव्यवहारहेतुः, अपेक्षाहेतुः, आक्षेपहेतुः, परिग्रहहेतुः, अभिनिर्वृत्तिहेतुः, आवाहकहेतुः, प्रतिनियमहेतुः, सहकारिहेतुः, विरोधहेतुः, अविरोधहेतुश्च बो.भू.५८क/६९; तद्बीजं तस्याङ्कुरस्याभिनिर्वृत्तिहेतुः बो.भू.५९क/७०.
- mngon par 'grub pa'i byed rgyu
- पा. आभिनिर्वृत्तिकारणम्, कारणहेतुप्रभेदः — कारणहेतुप्रभेदे… उत्पत्तिकारणम्… आभिनिर्वृत्तिकारणमनन्तरभाविनो जनकत्वात् अभि.स.भा.२६ख/३६.
- mngon par 'grub par 'gyur
- क्रि. १. अभिनिष्पन्ना भवति — एवं परेषामप्याभुजतश्चित्तज्ञानादभिनिष्पन्ना भवति अभि.भा.६१क/१११० २. अभिनिर्वर्तयति — इह बोधिसत्त्वः प्रकृत्यैवौपपद्यमानः सर्वलोकप्रतिविशिष्टमायुर्वर्णकुलैश्वर्यादिविपाकमभिनिर्वर्तयति बो.भू.१६६ख/२४८; द्र. {mngon par 'grub pa/}
- mngon par 'grub par byed
- = {mngon par 'grub par byed pa/}
- mngon par 'grub par byed pa
- • क्रि. [1] अभिनिर्हरति — एवं हि बोधिसत्त्वोऽल्पकृच्छ्रेण विपुलान्यप्रमेयफलानि कुशलमूलान्यभिनिर्हरति समुदानयति बो.भू.१४०क/१७९ [2] अभिनिर्वर्तयति — योऽयं कायस्य संश्लेषतः कठिनभावमभिनिर्वर्तयति, अयमुच्यते पृथिवीधातुः शि.स.१२४क/१२०; द्र. {mngon par 'grub pa}; ।। • वि. अभिनिर्वर्तकः — तत्र फलस्य शुभाशुभस्य यो भूतप्रवृत्तः अविषमो हेतुः तदस्य स्थानं प्रतिष्ठा निश्रयोऽभिनिर्वर्तक इत्युच्यते बो.भू.१९७ख/२६५.
- mngon par 'grub par mi byed
- क्रि. नाभिनिर्वर्तयति — न च कदाचिदनागामी तत्रैवोत्पत्त्यायतने द्वितीयं जन्माभिनिर्वर्तयति अभि.भा.२३क/९५२.
- mngon par 'gro
- = {mngon 'gro/}
- mngon par 'gro ba
- = {mngon 'gro/}
- mngon par 'grogs
- = {mngon par 'grogs pa/}
- mngon par 'grogs pa
- अभिसरणम् — वाग्भिः कृताभिसरणो मदिरेक्षणाभिर्धन्यो युवेव रमते लभते च कीर्त्तिम् का.आ.३.१८७.
- mngon par rgyal
- = {mngon par rgyal ba/}
- mngon par rgyal ba
- वि. अभिनिर्जितः म.व्यु.५२४७.
- mngon par rgyug
- = {mngon par rgyug pa/}
- mngon par rgyug pa
- • क्रि. अभिधावति — दुःखमेवाभिधावन्ति दुःखनिःसरणाशया । सुखेच्छयैव सम्मोहात् स्वसुखं घ्नन्ति शत्रुवत् बो.अ.१.२८; गृहजालविमुक्तस्त्वं किं तत्रैवाभिधावसि अ.क.१०.८२; • कृ. अभिधावन् — मणिप्रदीपप्रभयोर्मणिबुद्ध्याभिधावतो । मिथ्याज्ञानाविशेषेऽपि विशेषोऽर्थक्रियां प्रति प्र.वा.२.५७.
- mngon par rgyug par byed pa
- अभिधावनम् — न च सुखकामस्याभिधावनं विनात्मस्नेहेन प्र.अ.१३०ख/१४०.
- mngon par sgrub
- = {mngon par sgrub pa/}
- mngon par sgrub pa
- • क्रि. १. अभिनिर्हरति — बोधिसत्त्वो ध्यानं निश्रित्य… बोधिसत्त्वसमाधीनभिनिर्हरति बो.भू.१११ख/१४४ २. अभिनिर्वर्तयति — तीर्थकराणां हि भगवन् कारणमप्रतीत्यसमुत्पन्नं कार्यमभिनिर्वर्तयति ल.अ.९६ख/४३ ३. अभिनिर्ह्रियते — वैशेषिकगुणा आर्यश्रावकैर्भावनामार्गे वाऽभिनिर्ह्रियन्तेऽशैक्षमार्गे वेत्यत एषां पृष्ठनिष्ठाभिसमयाभ्यां संग्रहो वेदितव्यः अभि.स.भा.९१ख/१२४; • सं. १. अभिनिष्पादनम् — अभिनिष्पादनार्थेन प्रत्ययः । तद्यथा मृत्पिण्डदण्डचक्रसूत्रोदकसमवायात् घटाभिनिष्पत्तिर्भवति, तद्वत् अ.श.२५२क/१०५८; • पा. अभिनिर्हारः — अभिनिर्हारः षड्विधः सू.अ.२२७क/१३७; एवमचिन्त्योऽसौ विषयः यदेकेनाभिनिर्हारकौशलेनाभिनिर्हृतश्चर्याभूमौ स्थितः ल.अ.६१क/७.
- mngon par sgrub pa po
- वि. अभिनिर्हारकः — तेषां पुनरभिनिर्हारो निश्रयतोऽभिनिर्हारकपुद्गलतोऽभिनिर्हारोपायतश्च परिदीपितः अभि.स.भा.९९क/१३३.
- mngon par sgrub par byed
- = {mngon par sgrub par byed pa/}
- mngon par sgrub par byed pa
- • क्रि. अभिनिर्हरति — कर्मभवमभिनिर्हरतीति । कर्म एव भवः कर्मभवः, तं पुनर्भवाभिनिर्वृत्तये जनयतीत्यर्थः अभि.भा.स.८८ख/७६०; • सं. अभिनिर्वर्तनम् — तानि च कर्माण्यनुशयवशादुपचयं गच्छन्ति, अन्तरेण चानुशयान् भवाभिनिर्वर्त्तने न समर्थानि भवन्ति अभि.भा.२२६ख/७५९; अभिनिष्पत्तिः — अत्रापि बोधिसत्त्वस्य चतुर्विधस्याप्यस्य सत्त्वार्थस्याभिनिष्पत्तये समासतः षड्विध एवोपायो वेदितव्यः बो.भू.१४०क/१८०.
- mngon par sgrogs pa
- अभिगर्जितम् — {seng ge mngon par sgrogs pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सिंहाभिगर्जितो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४२.
- mngon par brgyugs
- = {mngon par brgyugs pa/}
- mngon par brgyugs pa
- भू.का.कृ. अभिद्रुतः — मन्दरोपद्रवे तस्मिन् द्रुमद्रोहिण्यभिद्रुते । विद्रुते सहसा लोके हाहाकारो महानभूत् अ.क.२८.१९.
- mngon par bsgrub
- = {mngon par bsgrub pa/}
- mngon par bsgrub pa
- • क्रि. अभिनिर्हरति — महापूजोपस्थानाय प्रथमं महाप्रणिधानमभिनिर्हरति शि.स.१६०ख/१५३ • सं. १. अभिनिर्हारः — अभिनिर्हारः प्रयत्नः कृत्यं वा म.टी.२३८ख/७७; अभिनिर्हरणम् — उत्तरोत्तरनिर्हारमुखं यत्रोत्तरस्योत्तरस्याभिनिर्हरणाश्रयत्वादेते धर्मा एवं देशिता इति प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०५ख/१४२; निर्हारः — उत्तरोत्तरनिर्हारमुखम् अभि.स.भा.१०५ख/१४२ २. अभिनिष्पीडनम् — तानि चावस्थान्तराणि आत्मनः कामावचराण्यभिनिष्पीडनकाले तस्यालम्बनमिति एतस्मात् कारणात् तद्भूमिका नास्ति अभि.स्फु.२७९क/११०९; • वि. अभिनिर्हृतः — उपायकौशलपरिग्रहाभिनिर्हाराभिनिर्हृते तमचिन्त्यविषयमनुप्राप्स्यसि, बहुरूपविकारतां च तथागतभूमिम् ल.अ.६१क/७; वि.सू.७८ख/९५; स्वभिनिर्हृतः — {mngon par bsgrub pa'i yid dang ldan pa} स्वभिनिर्हृतमनसिकारानुगतः द.भू.२१४क/२८; {mngon par bsgrub pa'i ye shes kyi snang ba dang ldan pa} स्वभिनिर्हृतज्ञानालोकः द.भू.२४३क/४४.
- mngon par bsgrub pa chen po
- पा. महाभिनिर्हारः — सोऽस्यां प्रमुदितायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् इमान्येवंरूपाणि महाप्रणिधानानि महाव्यवसायान् महाभिनिर्हारानभिनिर्हरति द.भू.१७६ख/९.
- mngon par bsgrub pa stong pa nyid
- पा. अभिनिर्हारशून्यता, समाधिविशेषः — अभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्य अवतारशून्यता च नाम समाधिराजायते ।… अभिनिर्हारशून्यता… विनिर्भागाविनिर्भागशून्यता नाम समाधिराजायते द.भू.२२४क/३४.
- mngon par bsgrub pa'i yid dang ldan pa
- वि. स्वभिनिर्हृतमनसिकारानुगतः — स्वभिनिर्हृतमनसिकारानुगतश्च भवति बुद्धक्षेत्रविठपनालंकाराभिनिर्हृततया द.भू.२१४क/२८.
- mngon par bsgrub pa'i ye shes kyi snang ba dang ldan pa
- वि. स्वभिनिर्हृतज्ञानालोकः — त्रैधातुकविचारज्ञानानुगमे स्वभिनिर्हृतज्ञानालोकः सत्त्वकायप्रभेदज्ञानकुशलः क्षेत्रकायविभागज्ञानकुशलश्च सत्त्वोपपत्त्यायतनाभिनिर्हारे बुद्धिं चारयति द.भू.२४३क/४४.
- mngon par bsgrub par gyur
- = {mngon par bsgrub par gyur pa/}
- mngon par bsgrub par gyur pa
- क्रि. अभिनिर्हारोऽभूत् — तथा हि भो जिनपुत्र पूर्वमेककायाभिनिर्हारतया चर्याभिनिर्हारोऽभूत् द.भू.२४१ख/४३.
- mngon par bsgrub par bgyi
- कृ. अभिनिर्हर्तव्यम् — कथं भगवन् बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन प्रज्ञापारमिता अभिनिर्हर्तव्या अ.सा.१५४क/८७; द्र. {mngon par bsgrub par bya/}
- mngon par bsgrub par bgyi ba
- = {mngon par bsgrub par bgyi/}
- mngon par bsgrub par bya
- कृ. अभिनिर्हर्तव्यम् — तेनैवं चित्तमभिनिर्हर्तव्यम्, दीर्घरात्रममी सत्त्वाः सत्त्वसंज्ञया उपलम्भे चरन्ति अ.सा.३३०क/१८६; अभिनिष्पाद्यम् — कथं परचित्तज्ञानं रूपतीर्थाभिनिष्पाद्यम् अभि.स्फु.२७९क/११०९; द्र. {mngon par bsgrub par bgyi/}
- mngon par bsgrub par bya ba
- = {mngon par bsgrub par bya/}
- mngon par bsgrubs
- = {mngon par bsgrubs pa/}
- mngon par bsgrubs pa
- • भू.का.कृ. अभिनिर्वृत्तम् — पूर्वजन्मोपचितेन कर्मणा य इह विपाकोऽभिनिर्वृत्तस्तस्मिन् क्षीणे त्रि.भा.१६५ख/८३; अभिनिर्हृतम् — अयं साभोगो निर्निमित्तो विहारः उपायप्रज्ञाभिनिर्हृतमार्गान्तरारम्भविशेषनिष्पत्तिप्रवेशतश्च… उपपत्तितः प्रभावतश्च समासनिर्देशतो वेदितव्यः बो.भू.१८१क/२३८; निर्हृतम् — अस्मिन् खलु धर्मपर्याये भाष्यमाणे सर्वैस्तैः सह सत्याभिसमयाद् अनागामिफलमनुप्राप्तम् ऋद्धिश्चापि निर्हृता वि.व.१५७क/२.९४; अभिनिर्वर्तितम् — गुणाभिनिर्वर्तितचारुसंज्ञा क्षमेति लोकार्थकरी कृपाज्ञा जा.मा. ३३०/१९३; • सं. अभिनिर्हारः — यथा उपायकौशल्यज्ञानाभिनिर्हारैस्तथागत एकमेव महायानं देशयति स.पु.३३ख/५६.
- mngon par nges par myong ba
- अभिनिर्भोगः — अभिनिर्भोगसुखप्रत्यनुभावोपसंस्पर्शतः वि.सू.१८ख/२२.
- mngon par bsngags
- = {mngon par bsngags pa/} {mngon par bsngags te/} {o nas} अभिमन्त्र्य — ततः ॐ आः हूँ त्र्यक्षरैः पुष्पमभिमन्त्र्य शिरसि दातव्यम् वि.प्र.१४७क/३.९२; अष्टोत्तरशतेनाभिमन्त्र्य पुष्पधूपदीपानां पञ्चोपचारेण सम्पूज्य निमन्त्रयेत् हे.त.४ख/१०.
- mngon par bsngags pa
- • क्रि. अभिमन्त्रयेत् — ततोऽभिमन्त्रयेत् तोयं चन्दनेन विमिश्रितम् स.दु.२३३/२३२; • वि. अभिमन्त्रितम् — ततोऽभिषिञ्चेत् तोयेन कलशादभिमन्त्रितम्(? तात्) स.दु.२११/२१०.
- mngon par bsngags pa byas te
- अभिमन्त्रितं कृत्वा — एभिः सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा वि.प्र.१४५क/३.८७.
- mngon par bcom pa
- = {mngon bcom/}
- mngon par cha ba
- अभिसारः — {thams cad mngon par cha ba} सर्वाभिसारः मि.को.४९ख ।
- mngon par chags
- = {mngon par chags pa/}
- mngon par chags ldan
- वि. साभिषङ्गः — अस्ति काचिदवस्था सा साभिषङ्गस्य चेतसः । यस्यां भवेदभिमता विरुद्धार्थापि भारती का.आ.३.१३३.
- mngon par chags pa
- = {mngon chags} ।। • क्रि. अभिनिविशते — बालपृथग्जना अनादिकालप्रपञ्चदौष्ठुल्यस्वप्रतिविकल्पना नाटके नृत्यन्तः स्वसिद्धान्तनयदेशनायामकुशलाः स्वचित्तदृश्यबाह्यभावलक्षणाभिनिविष्टा उपायदेशनापाठमभिनिविशन्ते ल.अ.१२३क/७०; • सं. अभिनिवेशः — स्वचित्ताभिनिवेशेन चित्तं वै संप्रवर्तते । बहिर्धा नास्ति वै दृश्यमतो वै चित्तमात्रकम् ल.अ.१६२ख/११४; कारकाभिनिवेशतः क्रियाः प्रज्ञायन्ते द.भू.२२०ख/३२; अभिषङ्गः — यथा भवद्भिर्दृष्टमात्रसुखाभिषङ्गादेतावतीन्द्रियगोचर एवान्यदेशादिः परलोकादित्वेन कल्प्यते त.प.९२क/६३७; अभिष्वङ्गः — नास्य भवत्यधिमात्रः कामेषु कामाभिष्वङ्गो वा अभिप्रायो वा अ.सा.२९३ख/१६६; अभिकामः — अवाप्तसम्मानविधिर्नृपादपि श्रिया परिष्वक्त इवाभिकामया जा.मा.४७/२७; • भू.का.कृ. अभिनिविष्टः — ये केचित्तथागतरूपेण वा घोषेण वा अभिनिविष्टाः, ते तथागतस्यागमनं च गमनं च कल्पयन्ति अ.सा. ४४८ख/२५३; ल.अ.५९क/५; अभिगृद्धः — ते क्षुद्रजन्तवः… गन्धरसाभिगृद्धाः… क्रिमिषूपजायन्ते अभि.भा.१७२-१/४२५; अभिरतः — तच्चेष्टाभिरतानां हि तादृक् सम्भाव्यते वचः त.स.१३२क/११२१; • वि. अभिलाषी — अभिलाषि मनस्तस्यां जातं मे सह चक्षुषा । तद्गुणश्रुतिधन्याय श्रोत्राय स्पृहाम्यहम् अ.क.२०.७५.
- mngon par chags pa dang ldan pa
- = {mngon par chags ldan/}
- mngon par chags par byed
- क्रि. अभिनिविशते — अनुसरन्तो विविधलक्षणोपचारेण आत्मात्मीय।दृष्टिपतिताशयावर्णपुष्कलतामभिनिविशन्ते ल.अ.१४५क/९२.
- mngon par chags par byed pa
- = {mngon par chags par byed/}
- mngon par chas par byed pa
- = {mngon par chas byed/}
- mngon par chas byed
- अभिषेणनम्, शत्रुं प्रति सेनासहितगमनम् मि.को.४९ख ।
- mngon par mchod
- = {mngon par mchod pa/} {mngon par mchod de/} {o nas} अभ्यर्च्य — अभ्यर्च्यानेकशतसहस्रवारम् स.दु.१२५/१२४; पूजयित्वा — नानापूजामेघैः पूजयित्वा शतसहस्रं प्रदक्षिणीकृत्य स.दु.१२३/१२२.
- mngon par mchod pa
- = {mngon mchod} भू.का.कृ. अभ्यर्चितः, पूजितः — अभ्यर्चितस्तत्र बहुप्रकारैः पूर्णोपचारैः प्रणिपत्य सर्वैः अ.क.९३.७९; अभ्यर्हितः म.व्यु.६१३२.
- mngon par 'chad
- = {mngon par 'chad pa/}
- mngon par 'chad pa
- क्रि. उपदर्शयति — उपायकौशल्य प्रकाशयन्ति विविधानि यानान्युपदर्शयन्ति स.पु.२२ख/३८; द्र. {mngon par 'chad par 'gyur/}
- mngon par 'chad par 'gyur
- क्रि. अभिधास्यते — प्रमाणं साधकं त्वस्य विस्तरेणाभिधास्यते त.स. १२०ख/१०४४; द्र. {mngon par 'chad pa/}
- mngon par 'char
- = {mngon par 'char ba/}
- mngon par 'char ba
- अभ्युदयः — पद्माकरस्य तस्याभूद् देवी कान्तिमती प्रिया । प्रभातश्रीरिव सदा निर्दोषाभ्युदयोत्सवा अ.क.३.१२; उदयः — अहो उदयः श्लाघ्यस्ते तेजसा तेजसां निधे अ.क.४.९१.
- mngon par 'jug
- = {mngon 'jug/}
- mngon par 'jug pa
- = {mngon 'jug/}
- mngon par 'joms pa
- = {mngon 'joms/}
- mngon par rjes su mthong
- क्रि. समनुपश्यति — प्रथमषष्ठ्यां भूमौ चित्तमनोमनोविज्ञानमात्रं त्रैधातुकं समनुपश्यति आत्मात्मीयविगतं स्वचित्तविकल्पोद्भवम् ल.अ.१३९ख/८६.
- mngon par rjes su yi rang
- क्रि. अभ्यनुमोदते — प्रसादसहगतेनाध्याशयेन स्फरित्वा सर्वां त्रिरत्नपूजामभ्यनुमोदते परांश्चाभ्यनुमोदयति बो.भू.१३९ख/१७९.
- mngon par rjes su yi rang ba
- = {mngon par rjes su yi rang /}
- mngon par rjod par byed
- = {mngon par rjod par byed pa/}
- mngon par rjod par byed pa
- = {mngon rjod byed} ।। • क्रि. १. अभिधत्ते — अर्थान्तरव्यवच्छेदं कुर्वती श्रुतिरुच्यते । अभिधत्त इति स्वार्थमित्येतदविरोधि तत् त.स.३८क/३९४ २. अभिलप्यते — यथादृष्टस्याभिलपनादिति । यस्माद् यथादृष्टोऽर्थः प्रज्ञया तथैवाभिलप्यते । स्मृत्योद्गृह्यत इत्यर्थः अभि.स्फु.१६५ख/९०५; • वि. अभिधानकम् — समाजं मीलनं प्रोक्तं सर्वबुद्धाभिधानकमिति वचनात् वि.प्र.१८७ख/५.९.
- mngon par rjod byed pa
- = {mngon par rjod par byed pa/}
- mngon par brjod
- = {mngon brjod/}
- mngon par brjod can
- = {mngon par brjod pa can/}
- mngon par brjod pa
- = {mngon brjod/}
- mngon par brjod pa can
- वि. अभिलापः — तत्त्वतोऽविषयैरिति आविष्टाभिलापैर्ज्ञानैः, स्वलक्षणस्याविषयीकरणात् त.प.८९ख/६३२; अभिलापिनी — अभिलापिनी प्रतीतिः कल्पना त.प.२क/४४९; त.प.२ख/४५०.
- mngon par brjod pa 'jug pa
- वि. आविष्टाभिलापः — तत् पुनराविष्टाभिलापा प्रतीतिः । सा च वस्तुद्वयानुसन्धानाकारोत्पत्तितस्तथा योजनेति व्यपदिश्यते त.प.३ख/४५२.
- mngon par brjod pa dang 'drer rung ba
- वि. अभिलापसंसर्गयोग्यः — {mngon par brjod pa dang 'drer rung bar snang ba} अभिलापसंसर्गयोग्यप्रतिभासम् न्या.टी.४१ख/५२.
- mngon par brjod pa dang 'drer rung bar snang ba
- वि. अभिलापसंसर्गयोग्यप्रतिभासः — न चेन्द्रियविज्ञानमर्थेन नियमितप्रतिभासत्वादभिलापसंसर्गयोग्यप्रतिभासं भवतीति निर्विकल्पकम् न्या.टी.४१ख/५२; अभिलापसंसर्गयोग्याभासः — काचित्त्वभिलापेनासंसृष्टापि अभिलापसंसर्गयोग्याभासा भवति, यथा बालकस्याव्युत्पन्नसङ्केतस्य कल्पना न्या.टी.४१क/४८.
- mngon par brjod pa dang 'dres pa
- वि. अभिलापसंसृष्टः — {mngon par brjod pa dang 'dres pa'i don gyi rnam par shes pa} अभिलापसंसृष्टार्थविज्ञानम् न्या.टी.४१ख/५२.
- mngon par brjod pa dang 'dres pa'i don gyi rnam par shes pa
- अभिलापसंसृष्टार्थविज्ञानम् — यद्यपि हि स्वलक्षणमेव वाच्यं वाचकं च भवेत् तथापि अभिलापसंसृष्टार्थविज्ञानं सविकल्पकम् न्या.टी.४१ख/५२.
- mngon par brjod pa'i gnas ngan len
- पा. अभिलापदौष्ठुल्यम् — सर्वत्रगमभिलापदौष्ठुल्यं या चक्षुरादिसर्वधर्मनामाभिनिवेशवासनाऽऽलयविज्ञाने संनिविष्टाऽऽनादिकालानुसृता अभि.स.भा.६६ख/९२.
- mngon par brjod par bya
- क्रि. अभिधीयते — अत्राभिधीयते सर्वकार्यकारणतास्थितौ । सत्यामव्याहता एते सिध्यन्त्येवं निरात्मसु त.स.२०क/२१४.
- mngon par brjod par bya ba
- = {mngon par brjod par bya/}
- mngon par brjod par byed
- क्रि. अभिलपति — यथास्य सुप्तस्यापि त एव धर्मा जाग्रतो वा अभिलपन्ति श्रा.भू.४४ख/१०७.
- mngon par brjod par byed pa
- = {mngon par brjod par byed/}
- mngon par nye bar 'ong ba
- = {mngon par nyer 'ong ba/}
- mngon par nyer 'ong ba
- वि. अभ्युपेतः — {mngon par nyer 'ong mi 'di su yin} क एष नरोऽभ्युपेतः ।
- mngon par gtor
- = {mngon par gtor ba/}
- mngon par gtor ba
- = {mngon gtor} ।। • क्रि. १. अभिप्रकिरति स्म — स वैहायसे स्थित्वा पुष्पाण्यभिनिर्माय तं तथागतमभ्यवकिरति स्म, अभिप्रकिरति स्म रा.प.२५२क/१५३; अभ्यवकिरति स्म — दिव्यैश्च मान्दारवैर्महामान्दारवैश्च पुष्पैरभ्यवकिरन्ति स्म स.पु.२८ख/५०; अभ्यवाकिरत् — अथ खलु शक्रो देवानामिन्द्रस्तस्यां वेलायां पुष्पाण्यभिनिर्माय आयुष्मन्तं सुभूतिमभ्यवाकिरत् अ.सा.५६ख/२१ २. अभ्यवकिरेयम् — यन्न्वहं पुष्पाण्यभिनिर्माय आर्यं सुभूतिमभ्यवकिरेयम् अ.सा.५६ख/२१ • भू.का.कृ. १. अभ्यवकीर्णः — यानीमानि शक्रेण देवानामिन्द्रेण अभ्यवकीर्णानि । निर्मितान्येतानि पुष्पाणि अ.सा.३७क/२१ २. अभिषिक्तः —
- khrag gi rgyun gyis mngon gtor lus can
- रक्तपूरैरभिषिक्तकायः अ.क.३.१६०.
- mngon par btud
- = {mngon par btud pa/}
- mngon par btud de
- अभिसृत्य — अभिसृत्य गजेन्द्रोऽपि जिनस्य चरणाब्जयोः । कृत्वा करेण संस्पर्शं वपुस्तत्याज कौञ्जरम् अ.क.२८.३५.
- mngon par btud pa
- = {mngon btud} ।। • भू.का.कृ. अभिनतः — {lus mngon par btud pa} अभिनतकायाः स.पु.३९क/७१; स च भगवान्… देवेन्द्रगणपरिवृतो नागेन्द्रगणपरिवृतो नागेन्द्रसम्पूजितो यक्षेन्द्रकायाभिनतः ग.व्यू.१९३क/२७५; अभिनमितः का.व्यू.२०२क/२५९ ; • ना. अभिनमिता, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या… अभिनमिता नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९.
- mngon par rtog
- = {mngon par rtog pa/}
- mngon par rtog pa
- अभिनिरूपणा म.व्यु.७४५७; अभ्यूहना — प्रविवेके धर्मनिध्यानाभिरतस्य अर्थाभ्यूहनासंलक्षणानिश्चयः बो.भू.५०क/५८; द्र. {mngon par rtogs pa/}
- mngon par rtogs
- = {mngon par rtogs pa/}
- mngon par rtogs pa
- • क्रि. अभिसमेति — व्यवस्थानं पुनर्भूमिभिः प्रमुदितायां दर्शनमार्गोत्पत्तित्वाद् बोधिसत्त्वो धर्ममभिसमेति म.टी.२३६ख/७५ • सं. १. अधिगमः — न च त्वया श्रावकप्रत्येकबुद्धतीर्थाधिगमपदार्थगोचरपतितदृष्टिसमाधिना भवितव्यम् ल.अ.५९क/५; प्राप्तिविनिश्चयोऽधिगन्तृपुद्गलव्यवस्थानतोऽधिगमव्यवस्थानतश्च द्रष्टव्यः अभि.स.भा.८५ख/११७; अभिसंबोधः — उदयोऽत्राभिसंबोधोऽभिप्रेतोत्पादः र.वि.७८क/७८; • पा. = {mngon par yang dag par rtogs pa} अभिसमयः, अभिसंबोधः — अभिसमय इति कोऽर्थः ? अभिसंबोधः । इणो बोधनार्थत्वात्… स हि निर्वाणाभिमुखः सम्यग्बोधः अभि.भा.२ख/८७४; षोडशचित्तोऽयं सत्याभिसमय इति अभि.स्फु.१७५क/९२५; अधिमात्रायां धर्माभिसमयः, हीनायां स्वार्थप्राप्तिः, उदारायां परार्थप्राप्तिः परमा सू.अ.१६३क/५३; द्र. {mngon par rtog pa} 3. अभ्यूहः — चेतनां वा निश्रित्य प्रज्ञां वेत्यनभ्यूहाभ्यूहावस्थायां यथाक्रमम् अभि.स.भा.८क/८; अभ्यूहनम् — अभिनिरूपणाविकल्पो योऽतीतानागतप्रत्युत्पन्नेषु विपरोक्षेष्वभ्यूहनाकारो विकल्पः अभि. स.भा.१३क/१६; • भू.का.कृ. अभिसमितः — अभिसमितधर्मो विमलायां स्वरसवाहिनमधिशीलं शिक्षाविशेषं निष्पादयति म.टी.२३६ख/७५; तदन्यबोधिसत्त्वसमतया च यथा तैरभिसमितं तथाभिसमयात् सू.अ.१९३क/९२; अभिलक्षितः म.व्यु.२८८७.
- mngon par rtogs pa rnam par gzhag pa rnam pa bcu
- अभिसमयव्यवस्थानं दशविधम् — १ {chos mngon par rtogs pa} धर्माभिसमयः २ {don mngon par rtogs pa} अर्थाभिसमयः ३ {de kho na mngon par rtogs pa} तत्त्वाभिसमयः ४ {rjes la mngon par rtogs pa} पृष्ठाभिसमयः ५ {dkon mchog mngon par rtogs pa} रत्नाभिसमयः ६ {kun tu mi 'byung ba mngon par rtogs pa} असमुदाचाराभिसमयः ७ {mthar thug pa mngon par rtogs pa} निष्ठाभिसमयः ८ {nyan thos kyi mngon par rtogs pa} श्रावकाभिसमयः ९ {rang sangs rgyas kyi mngon par rtogs pa} प्रत्येकबुद्धाभिसमयः १० {byang chub sems dpa'i mngon par rtogs pa} बोधिसत्त्वाभिसमयः अभि.स.भा.८९ख/१२२.
- mngon par rtogs pa thugs su chud pa
- अभिसमयाधिगमः — {mngon par rtogs pa thugs su chud pa'i ye shes} अभिसमयाधिगमज्ञानम् ल.अ.१४१ख/८८.
- mngon par rtogs pa thugs su chud pa'i ye shes
- पा. अभिसमयाधिगमज्ञानम् — अभिसमयाधिगमज्ञानं हि महामते नित्यं तथागतानामर्हतां सम्यग्संबुद्धानाम् ल.अ.१४१ख/८८.
- mngon par rtogs pa mtha'
- = {mngon par rtogs pa'i mtha'/}
- mngon par rtogs pa dang mthun pa
- वि. अभिसमयानुकूलः — सत्यानां त्वभिसमयानुकूला देशना अभि.भा.२ख/६.२.
- mngon par rtogs pa dang 'dres pa
- वि. अभिसमयश्लिष्टः — {mngon par rtogs pa dang 'dres pa'i lam} अभिसमयश्लिष्टो मार्गः अभि.स.भा.६१क/८४.
- mngon par rtogs pa dang 'dres pa'i lam
- पा. अभिसमयश्लिष्टो मार्गः, मार्गभेदः — बोधिपक्ष्यादिभेदेनैकादशविधो मार्गो व्यवस्थाप्यते । तद्यथा वस्तुपरीक्षामार्गः… अभिसमयश्लिष्टो मार्गः अभि.स.भा.६१क/८४.
- mngon par rtogs pa dang ldan
- = {mngon par rtogs pa dang ldan pa/}
- mngon par rtogs pa dang ldan pa
- वि. अभिसमितवान् — न च तथा दुःखसत्यमभिसमितवत आर्यश्रावकस्य निष्ठागतस्य दूरीभूता निर्वित्सहगता चित्तसन्ततिः प्रवर्तते यथा बोधिसत्त्वस्य बो.भू.१३२क/१७०; अभिसमितावी म.व्यु.२८८४; मि.को. ११८क ।
- mngon par rtogs pa ma yin pa
- अनभिसमयः — न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा प्रत्युपस्थिता … अभिसमयाय वा अनभिसमयाय वा सु.प.४७ख/२४.
- mngon par rtogs pa'i chos can
- वि. अभिसमितधर्मः — एतानि महामते आध्यात्मिकानि पञ्चानन्तर्याणि यान्यध्यापद्य कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा आनन्तर्यकारी भवत्यभिसमितधर्मः ल.अ.११०ख/५७.
- mngon par rtogs pa min pa
- = {mngon par rtogs pa ma yin pa/}
- mngon par rtogs pa'i mtha'
- • सं. अभिसमयान्तः — अत एव तदाभिसमयान्तिकं संवृतिज्ञानमाख्यायते, एकैकसत्याभिसमयान्ते भावनात् अभि.भा.५२ख/१०७०; • वि. अभिसमयान्तिकम् — अभिसमयान्तिकं ज्ञानं निरुपादिगतिस्तथा ल.अ.१५२क/९९; द्र {mngon par rtogs pa'i mtha' las byung ba/}
- mngon par rtogs pa'i mtha' las byung ba
- वि. अभिसमयान्तिकम् — अत एव तदाभिसमयान्तिकं संवृतिज्ञानमाख्यायते, एकैकसत्याभिसमयान्ते भावनात् अभि.भा.५२ख/१०७०.
- mngon par rtogs pa'i gnas skabs
- अभिसमयावस्था — यथा च व्यवचारणावस्थायां सत्यपरीक्षा तथाभिसमयावस्थायां सत्याभिसमयः अभि.भा.२ख/८७४.
- mngon par rtogs pa'i spyod pa
- = {mngon rtogs spyod pa/}
- mngon par rtogs pa'i rim pa
- अभिसमयक्रमः — अभिसमयक्रमस्तु वक्तुमारब्धः अभि.भा.१६क/९२२.
- mngon par rtogs pa'i lam
- पा. अभिसमयमार्गः, मार्गभेदः — बोधिपक्ष्यादिभेदेनैकादशविधो मार्गो व्यवस्थाप्यते । तद्यथा वस्तुपरीक्षामार्गः… अभिसमयमार्गः अभि.स.भा.६१क/८४.
- mngon par rtogs par gyur
- = {mngon par rtogs par gyur pa/}
- mngon par rtogs par gyur pa
- भू.का.कृ. अभिसमागतम् — इत्येतानि चत्वार्यार्यसत्यानि प्रविचिन्वतोऽभिसमागच्छतोऽभिसमागतेषु च तज्ज्ञानमुत्पद्यते बो.भू.२३ख/२६.
- mngon par rtogs par 'gyur ba'i rigs
- पा. अभिसमयगोत्रम् — पञ्चाभिसमयगोत्राणि… यदुत श्रावकयानाभिसमयगोत्रं प्रत्येकबुद्धयानाभिसमयगोत्रं तथागतयानाभिसमयगोत्रं अनियतैकतरगोत्रम् अगोत्रं च ल.अ.७९ख/२७.
- mngon par rtogs par bya
- क्रि. अभिसमेष्यामि — अहं दुःखमार्यसत्यमनभिसमेत्य समुदयमार्यसत्यमभिसमेष्यामि अभि.स्फु.१७७क/९२७.
- mngon par rtogs par bya ba
- = {mngon par rtogs par bya/}
- mngon par rtogs par bya ba'i sbyor ba'i lam
- पा. अभिसमयप्रायोगिको मार्गः, मार्गभेदः — बोधिपक्ष्यादिभेदेनैकादशविधो मार्गो व्यवस्थाप्यते । तद्यथा वस्तुपरीक्षामार्गः… अभिसमयप्रायोगिको मार्गः अभि.स.भा.६१क/८४.
- mngon par lta ba
- = {mngon lta/}
- mngon par ston pa
- अभिद्योतनम् — सर्वसत्त्वप्रियदर्शनविविधदानादिपारमिताचर्याभिद्योतनमेघान्निश्चरमाणान् ग.व्यू.९७क/१८८; अभिसन्दर्शनम् — कर्ममहत्त्वं यावत् संसारस्तावद् बोध्यभिसन्दर्शनेन बुद्धकार्यानुष्ठानात् म.टी.२८८ख/१५०.
- mngon par brtags
- = {mngon par brtags pa/} {mngon par brtags te} अभिनिरूप्य — पृथग्भावरुचिमभिनिरूप्य कर्मणः कृतौ स्थूलात्ययः वि.सू.५७ख/७२.
- mngon par brtags pa
- भू.का.कृ. अभ्यूहितम् — मतं यत्स्वयमभ्यूहितम्, एवं चैवं च भवितव्यमिति अभि.स.भा.३क/२.
- mngon par bstan
- क्रि. उपदर्शयामासुः — दशसु दिक्षु… दशबुद्धक्षेत्रकोटिपरमाणुरजःसमास्तथागता मुखान्युपदर्शयामासुः द.भू.१६८क/२; द्र. {mngon du bstan pa/}
- mngon par bstan pa
- = {mngon par bstan/}
- mngon par bstod
- = {mngon par bstod pa/}
- mngon par bstod pa
- • क्रि. अभ्यनन्दत् — आत्तमनसस्ते भिक्षवो भगवतो भाषितमभ्यनन्दन् अ.श.५क/४; अभ्यष्टावीत् — उत्थायासनात्कृतकरपुटो भगवन्तमाभिर्गाथाभिरभ्यष्टावीत् रा.प. २२८क/१२०; तं सुवर्णरत्नाकरच्छत्रकूटं तथागतमभिष्टवित्सुः सु.प्र.६०ख/१२३; अभ्यस्तावीत् — एतेन कमलाकरेण सर्वतथागतस्तवेनातीतानागतप्रत्युत्पन्नान् बुद्धान् भगवतोऽभ्यस्तावीत् सु.प्र.११ख/२४; • भू.का.कृ. अभिसंस्तुतः — प्रवर्तयिष्यसि त्वं… सर्वजनाभिसंस्तुतं परमगम्भीरं द्वादशाकारमनुत्तरधर्मचक्रम् सु.प्र.२३ख/४६; अभिष्टुतः — यासौ वागाज्ञापनी विज्ञापनी विस्पष्टा… देवेन्द्रासुरेन्द्राभिष्टुता ल.वि.१४१क/२०८; अभिनन्दितः — {mngon par bstod pa'i grags pa} अभिनन्दितयशाः म.व्यु.२६२०.
- mngon par mtho
- = {mngon mtho/}
- mngon par mtho ba
- = {mngon mtho/}
- mngon par mthong ba
- प्रेक्षणम् — {gshin rje gshed nag po'i rgyud kyi rgyal po mngon par mthong ba lam gyi sgron ma zhes bya ba'i rgya cher bshad pa} कृष्णयमारितन्त्रराजप्रेक्षणपथप्रदीपनामटीका क.त.१९२०.
- mngon par 'thon pa
- वि. उद्वेलम् — मार्गविक्रमव्यूहांश्च सर्वदिग्मण्डलाभिमुखान् वर्तमानान् पुण्यसम्यग्व्यूहांश्च वामदक्षिणेन महानिधानान्युद्वेलानि भवन्ति ग.व्यू.३१५क/३७.
- mngon par 'thor
- = {mngon 'thor/}
- mngon par 'thor ba
- = {mngon 'thor/}
- mngon par dad
- = {mngon par dad pa/}
- mngon par dad pa
- • क्रि. १. अभिश्रद्दधाति — सर्वबुद्धधर्मानभिश्रद्दधाति बो.भू.१७०ख/२२५ २. अभिश्रद्धयति — केचिन्महायानमभिश्रद्धयन्ति केचित् क्लेशयन्ति सु.प्र.५१क/१०१; • भू.का.कृ. अभिप्रसन्नः — सततकालं बुद्धधर्मसङ्घाभिप्रसन्नाः एकाग्रधर्ममैत्रीविहारिकाः का.व्यू.२२८ख/२९१.
- mngon par dad pa med pa
- वि. अनभिप्रसन्नः — श्रृणु मञ्जुश्रीः त्वदीयमुद्रातन्त्रं सरहस्यं परमगुह्यतममप्रकाश्यमश्राद्धसत्त्वं तथागतशासनेऽनभिप्रसन्नम् म.मू.२४३क/२७२.
- mngon par dad par gyis
- क्रि. अभिप्रसादयत — ममान्तिके चित्तमभिप्रसादयत वि.व.१५१ख/१.४०.
- mngon par dad par gyur
- = {mngon par dad par gyur pa/}
- mngon par dad par gyur pa
- भू.का.कृ. अभिप्रसन्नः — दृष्ट्वा च यूनः सर्वजनकायोऽभिप्रसन्नः वि.व.३१६ख/१.१३०.
- mngon par dad par 'gyur
- क्रि. अभिप्रसादयिष्यति — दृष्ट्वा भिक्षवश्चित्तमभिप्रसादयिष्यन्ति वि.व.१६०ख/१.४९.
- mngon par dad par 'gyur ba
- = {mngon par dad par 'gyur/}
- mngon par dad par byas
- = {mngon par dad par byas pa/}
- mngon par dad par byas pa
- भू.का.कृ. अभिप्रसादितम् — {sems mngon par dad par byas pa} चित्तमभिप्रसादितम् वि.व.१५२ख/१.४०; प्रसादितम् — {sems mngon par dad par byas pa} चित्तं प्रसादितम् वि.व.१५२ख/१.४०
- mngon par drangs pa
- अभिनीतम् मि.को.४३ख; द्र. {mngon du drangs pa/}
- mngon par gdungs
- = {mngon par gdungs pa/}
- mngon par gdungs pa
- भू.का.कृ. अभितप्तः — {tsha bas mngon par gdungs pa} घर्माभितप्तः श्रा.भू./५४; स्त्रीदुःखज्वलनाभितप्तपृथिवीधातुप्रकाशा मलाः र.वि.१०६ख/६०.
- mngon par gdon pa
- अभ्युद्धरणम् — एवममार्गे पतितानामभ्युद्धरणाय मृषावाक्यं वक्तव्यं न स्वार्थतः वि.प्र.१५१ख/३.९७.
- mngon par gdon par
- अभ्युद्धर्तुम् — कतमेन खलु उपायमार्गेण शक्या इमे सत्त्वा एवं बहुदुःखोपक्लेशप्रपतिता अभ्युद्धर्तुम् द.भू.१९६ख/१९.
- mngon par 'du bya ba
- अभिसंस्कारः — खकारं परिकीर्तयतोऽभिसंस्कारहेतुभूमिज्ञानगर्भं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४ख/३५३.
- mngon par 'du bya ba chen po
- महाभिसंस्कारः — प्रमादपदं चैनां पश्यन्ति महाभिसंस्कारसाध्यां च विपरिणामिनीं चानित्यां च, येनानभिप्रेता भवति अभि.भा.४ख/८८१.
- mngon par 'du bya ba dang bcas
- = {mngon par 'du bya ba dang bcas pa/}
- mngon par 'du bya ba dang bcas pa
- वि. साभिसंस्कारः — न प्रीतिसंप्रयुक्तम्, साभिसंस्कारवाहित्वात् अभि.भा.७५ख/११६३.
- mngon par 'du bya ba dang bcas pas drang ba
- वि. साभिसंस्कारवाही — न प्रीतिसंप्रयुक्तम्, साभिसंस्कारवाहित्वात् अभि.भा.७५ख/११६३.
- mngon par 'du bya ba med pa
- अनभिसंस्कारः — अनुगमो नाम अनभिसंस्कारेणाश्वासप्रश्वासानां गतिमनुगच्छति अभि.भा.१०ख/८९९.
- mngon par 'du bya ba mdzad
- भू.का.कृ. अभिसंस्कारमभिसंस्कृतवान् — अथ भगवांस्तद्रूपमृद्ध्यभिसंस्कारमभिसंस्कृतवान् अ.श.१३ख/१२.
- mngon par 'du bya ba mdzad pa
- = {mngon par 'du bya ba mdzad/}
- mngon par 'du bya ba'i rgyu dang sa'i ye shes kyi snying po
- पा. अभिसंस्कारहेतुभूमिज्ञानगर्भम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — खकारं परिकीर्तयतोऽनभिसंस्कारहेतुभूमिज्ञानगर्भं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४ख/३५३.
- mngon par 'du bya bar 'gyur
- कृ. अभिसंस्कारेण भवितव्यम् — अवश्यमेवात्राभिसंस्कारेण भवितव्यम्, न चात्मानमङ्गुल्यग्रग्रहणार्थदर्शनवत् ल.अ.१३३ख/७९.
- mngon par 'du byas
- = {mngon par 'du byas pa/}
- mngon par 'du byas pa
- • भू.का.कृ. अभिसंस्कृतम् — तच्च कर्म अभिसंस्कृतमादित एव क्षीणं निरुद्धं विगतं विपरिणतम् शि.स.१४०क/१३५; • सं. अभिसंस्कारः — इत्युक्त्वा तमृद्ध्याभिसंस्कारं प्रतिसंहृत्य परया च मात्रयाभिप्रसादितमानसं राजानं सपर्षत्कमवेत्योवाच जा.मा.२७३/१५९.
- mngon par 'du byed
- = {mngon par 'du byed pa/}
- mngon par 'du byed pa
- • क्रि. १. अभिसंस्करोति — एवं चित्तमभिसंस्करोति बो.भू.९क/८; यथा यथा ह्यक्षविचित्रगोचरे प्रवर्तते चारगतो जिनात्मजः । तथा तथा युक्तसमानतापदैर्हिताय सत्त्वेष्वभिसंस्करोति तत् सू.अ.१४४ख/२३ २. अभिसंस्क्रियते — प्रत्ययाभिसंस्करणादिति प्रत्ययैरभिसंस्क्रियते यस्मात् अभि.स्फु.१५३क/८७६; • सं. अभिसंस्कारः — विचित्रेण वा पुनः ऋद्ध्यभिसंस्कारेण तद्यथा एको भूत्वा बहुधा भवन् बहुधा भूत्वा एको भवन् बो.भू.८२क/१०४; अभिसंस्करणम् — रचनाच्छन्दमनस्कारः पारमिताप्रतिसंयुक्तशास्त्ररचनाभिसंस्करणात् सू.अ.१७७ख/७२.
- mngon par 'du byed pa can
- वि. आभिसंस्कारिकी — तेषां हि श्रावकप्रत्येकबुद्धानामाभिसंस्कारिकी ग्राह्यग्राहकलक्षणपतिता च निरोधसमापत्तिः ल.अ.१३९क/८६.
- mngon par 'du byed pa chen po
- महाभिसंस्कारः — इदं महाभिसंस्कारं यत्नसाध्यं मार्गेण सहाधरं स्थानम् अभि.स्फु.२०७क/९७८.
- mngon par 'du byed pa dang bcas
- = {mngon par 'du byed pa dang bcas pa/}
- mngon par 'du byed pa dang bcas pa
- वि. साभिसंस्कारः — {mngon par 'du byed pa dang bcas pas yongs su mya ngan las 'da' ba} साभिसंस्कारपरिनिर्वायी अभि.भा.२२क/९४९.
- mngon par 'du byed pa dang bcas pas yongs su mya ngan las 'da' ba
- पा. साभिसंस्कारपरिनिर्वायी १. अनागामीभेदः — अनागामी पुनः पञ्चधा भवति अन्तरापरिनिर्वायी… उपपद्यपरिनिर्वायी… साभिसंस्कारपरिनिर्वायी… अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी … ऊर्ध्वस्रोता अभि.भा.२२क/९४९ २. पुद्गलभेदः — पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… मृद्विन्द्रियः, तीक्ष्णेन्द्रियः, उन्मदरागः… साभिसंस्कारपरिनिर्वायी… उभयतोभागविमुक्तश्च श्रा.भू./१७०.
- mngon par 'du byed pa med
- = {mngon par 'du byed pa med pa/}
- mngon par 'du byed pa med pa
- अनभिसंस्कारः — {mngon par 'du byed pa med par yongs su mya ngan las 'da' ba} अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी अभि.भा.२२ख/९४९; द्र. {mngon par 'du mi byed pa/}
- mngon par 'du byed pa med par spyod pa can
- वि. अनभिसंस्कारचारी — अनभिसंस्कारचारी शेषासु भूमिषु, वैपाकिकनिर्विकल्पज्ञानप्रतिलम्भादिति अभि. स.भा.८९क/१२१.
- mngon par 'du byed pa med par yongs su mya ngan las 'da' ba
- पा. अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी १. अनागामीभेदः — अनागामी पुनः पञ्चधा भवति अन्तरापरिनिर्वायी… उपपद्यपरिनिर्वायी… साभिसंस्कारपरिनिर्वायी… अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी… ऊर्ध्वस्रोता अभि.भा.२२क/९४९ २. पुद्गलभेदः — पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… मृद्विन्द्रियः, तीक्ष्णेन्द्रियः, उन्मदरागः… अनभिसंस्कारपरिनिर्वायी… उभयतोभागविमुक्तश्च श्रा.भू./१७०.
- mngon par 'du byed pa las byung ba
- वि. आभिसंस्कारिकम् — न खलु सत्कायदर्शनप्रहाणमाभिसंस्कारिकस्यैव प्रहाणात् प्र.अ.१३०क/१३९.
- mngon par 'du byed pa shin tu che ba
- वि. महाभिसंस्कारतरः — आनन्तर्यमार्गा अधरां भूमिमौदारिकतो दुःखिलतः स्थूलभित्तिकतश्च । अशान्तत्वादौदारिकतः, महाभिसंस्कारतरत्वात् अभि.भा.२९क/९७८.
- mngon par 'du mi byed pa
- अनभिसंस्कारः — न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा प्रत्युपस्थिता … अभिसंस्काराय वा अनभिसंस्काराय वा सु.प.४७क/२४; द्र. {mngon par 'du byed pa med pa/}
- mngon par 'du mdzad pa mi mnga' ba
- वि. अनभिसंस्कारगोचरः (?), बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… सर्वप्रस्थानालिप्तत्वादनभिसंस्कारगोचर इत्युच्यते ल.वि.२०६ख/३०९.
- mngon par 'dud
- = {mngon par 'dud pa/}
- mngon par 'dud pa
- • क्रि. अभिनमति — निर्मानता महाराज विशेषगामितायै संवर्तते, यया निर्मानतया आर्याणामभिनमति, प्रणमति, नमस्यति शि.स.१७०ख/१६८; • सं. १. अभिनमनम्, माननापर्यायः म.व्यु.१७७०; • पा. अभिनमितः, समाधिविशेषः — आकारकरो नाम समाधिः… अभिनमितो नाम समाधिः… एभिः कुलपुत्र अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः समाधिभिः समन्वागतः का.व्यू.२२२क/२८४.
- mngon par 'dus byas
- = {mngon par 'dus byas pa/}
- mngon par 'dus byas pa
- • भू.का.कृ. १. अभिसंस्कृतम् — षडिमानि स्पर्शायतनानि पूर्वमभिसंस्कृतानि अभिसञ्चेतितानि पौराणं कर्म वेदितव्यम् अभि.स्फु.१४३क/८६१ २. अतिसंस्कृतम् — युक्तेऽतिसंस्कृते मर्षिण्यभिनीतः अ.को.३.३.८१; • सं. अभिसंस्कारः — {mngon par 'dus ma byas pa} अनभिसंस्कारः वि.प्र.३२क/४.५.
- mngon par 'dus ma byas
- = {mngon par 'dus ma byas pa/}
- mngon par 'dus ma byas pa
- • भू.का.कृ. अनभिसंस्कृतम् — तद्यथा महामते अन्नं भोज्यं बालानां च कश्चिदनभिसंस्कृतं परिभोक्तुम् ल.अ.१३३ख/७९; • पा. अनभिसंस्कारः, विमोक्षभेदः — चतुर्विमोक्षं विभावयेत्, शून्यतामनिमित्तमप्रणिहितमनभिसंस्कारमिति वि.प्र.३२क/४.५.
- mngon par 'dod
- = {mngon par 'dod pa/}
- mngon par 'dod ldan
- वि. अभिलाषी — चीवरोद्विग्नगात्रस्य वरवस्त्राभिलाषिणः अ.क.४०. ९०; साभिलाषः — इति तस्याः वचः श्रुत्वा साभिलाषो वणिक्सुतः । सदा गुप्तगृहे भेजे जनन्या रतिसंगमम् अ.क.८९.१५०.
- mngon par 'dod pa
- = {mngon 'dod} ।। • क्रि. अभिरोचते — प्रभूतं मे धनं शक्रशक्तिमच्च महद्बलम् । अन्धभावात्त्विदानीं मृत्युरेवाभिरोचते जा.मा. २४/१२; • सं. १. = {'dod pa} अभिलाषः — स्वयमेव फलाभिलाषात् प्रवर्त्तिष्यते प्र.अ.५-३/९; इच्छा काङ्क्षा स्पृहेहा तृड् वाञ्छा लिप्सा मनोरथः । कामोऽभिलाषस्तर्षश्च अ.को.१.८.२८; अभिरुचिः — स्वसन्तानपूर्वविज्ञानस्यैवाभिरुचिविशेषात्तदभावेऽन्यत्रादृष्टेरसावपि स्वसन्तानादेव पारम्पर्यादुत्पन्नः प्र.अ.७९क/८६; काङ्क्षा मि.को.१२६ख; उत्कण्ठा — {mngon 'dod gsar pa la brten} नवोत्कण्ठाश्रयः अ.क.३८.४४; श्लाघा श्री.को.१७४ख ; कौतुकम् श्री.को.१६६क २. = {bsam pa} अभिप्रायः — शाब्देऽप्यभिप्रायनिवेदनाद् । अविसंवादनम् प्र.अ.३क/४; • भू.का.कृ. अभिप्रेतम् — इह तु न किञ्चिद् भ्रान्तिकारणं विद्यते, यतः विशेषणो हेतुरसति भ्रान्तिकारणे इत्यत्राभिप्रेतः त.प.१४७ख/७४७; अभिप्रेते निवेशार्थं बुद्धेः शब्दः प्रयुज्यते त.स.४२ख/४३१; अभिमतम् — न चात्र शब्दः परस्पराभिमते विषये प्रसिद्धः प्र.अ.४१ख/४७; त.प.२११क/८९२; अभिवाञ्छितम् — फलमभिवाञ्छितम् त.प.२३६क/९४२; न व्यावृत्तस्ततो धर्मः साध्यत्वेनाभिवाञ्छितः त.स.४ख/६५; वाञ्छितम् — ददौ सर्वार्थिसार्थेभ्यो वाञ्छिताभ्यधिकं वसु अ.क.३.१७; अभिरुचितम् — ततो यथाभिरुचितकाले वर्षापयति वि.प्र.७३क/४. १३६; अभिलषितम् — आशीर्नामाभिलषिते वस्तुन्याशंसनम् का.आ.२.३५४; अभीप्सितम् — दारान् मनोभिलषितांस्तनयान् प्रभुत्वमर्थानभीप्सितविशालतरांश्च लब्ध्वा जा.मा.६६/३९; समीहितम् — अस्तु समीहितसम्पादनसमर्थः प्र.अ.४४ख/५१; अभिरतम् — विपर्यासाभिरताः र.वि.११२ख/७४ {IV}. वि. अभिकाङ्क्षी — कालक्षपणाभिकाङ्क्षी शनैरगायत् कलयन् विपञ्चीम् अ.क.५९.१३४; तार्क्ष्यागमनाभिकाङ्क्षी अ.क.१०८.१३६; अभिनन्दी — सोऽपुत्रः पुत्राभिनन्दी शिववरुणकुवेरशक्रब्रह्मादीनन्यांश्च देवताविशेषानायाचते वि.व.२०६ख/१.८०; वि.व.२१क/२.८६; अभिकाङ्क्षकः — महामुद्राभिकाङ्क्षकः हे.त.१०क/३०; अभिलषमाणः — अनावरणं च बुद्धविमोक्षमभिलषमाणः रा.प.२२९क/१२२; अभिकामः — असंगमो नाम विशुद्धिधामो श्रेयांसि सूते कुशलाभिकामः अ.क.१६.१.
- mngon par 'dod pa dang ldan pa
- = {mngon par 'dod ldan/}
- mngon par 'dod pa'i don
- समीहितार्थः — अन्यथा सकलसमीहितार्थसिद्धेर्न्न कश्चिदनुष्ठानार्थी भवेत् प्र.अ.६क/८; अभिमतार्थः — यत्र प्रत्यक्षानुमानाभ्यामभिमतस्यार्थस्य तथाभावो न विरुध्यते त.प.२११क/८९२; समीहितम् — शास्त्रं तु नैवमिति तत एव समीहितसिद्धिः प्र.अ.५ख/७.
- mngon par sdud pa
- अभिसंक्षेपः — चित्ताभिसंक्षेपो मिद्धम् अभि.स्फु.१३५/८४४; चित्ताभिसंक्षेपविक्षेपभयान्नाल्पबहुतरा अभि.भा.२४५-२/८९९; द्र. {mngon par bsdus pa/}
- mngon par bsdu ba
- अभिनिर्हारः; अभिनिर्हारता — अथ खलु ते बुद्धा भगवन्तो वज्रगर्भस्य बोधिसत्त्वस्य अनभिभूतात्मभावतां चोपसंहरन्ति स्म… सर्वतथागतसुविभक्तकायवाक्चित्तालङ्काराभिनिर्हारतां चोपसंहरन्ति स्म द.भू.१६९ख/२.
- mngon par bsdus
- = {mngon par bsdus pa/} {mngon par bsdus te} अभिसंक्षिप्य — तत्सर्वं कुशलमूलं निरवशेषानिरवशेषमनवशेषमैकध्यमभिसंक्षिप्य पिण्डयित्वा तुलयित्वा अग्रया अनुमोदनया अनुमोदेत अ.सा. १२२क/७०.
- mngon par bsdus pa
- अभिसंक्षेपः — तस्य चित्तस्यैवमादित उपनिबद्धस्य चलस्यौदारिकस्य तस्मिन्नेवालम्बने संततियोगेन सूक्ष्मीकरणेन चाभिसंक्षेपः संस्थापना अभि.स.भा.६५ख/९०; चित्ताभिसंक्षेपः श्रा.भू.१०४ख/२६९; द्र. {mngon par sdud pa/}
- mngon par non
- = {mngon par non pa/}
- mngon par non pa
- वि. अभिभूतः — तेन अदत्तादायिनां पुरुषाणां… विषमलोभाभिभूतानाम् ग.व्यू.१९१क/२७३.
- mngon par snang ba
- अभिलक्षितः {a b+hi la k+Shi taHmngon par rig pa 'am mngon par snang ba'am ngo shes pa} म.व्यु.२८८७; मि.को.११८क ।
- mngon par bsnun pa
- वि. अभिहन्यमानः — यथा कोमलाङ्गुलितलाभिहन्यमाना नातिस्फुटं क्वणन्ति तन्त्र्यः ना.ना.२६६क/२३.
- mngon par dpyad
- = {mngon par dpyad pa/} {mngon par dpyad nas} अभिसमीक्ष्य — अन्यथाऽनुपपत्तिसहितां सजातीयसिद्धतां विजातीयव्यावृत्तिं चाभिसमीक्ष्य द्विलक्षणः त.प.२४ख/४९६.
- mngon par dpyad pa
- अभिसमीक्षा — {mngon par dpyad nas} अभिसमीक्ष्य त.प.२४ख/४९६.
- mngon par spel
- = {mngon par spel ba/}
- mngon par spel ba
- • सं. अभिवृद्धिः — पुण्याभिवृद्धिचिरतायै दात्रः (तुः ?) वि.सू.९६क/११५; • भू.का.कृ. अभिवर्धितः — स्वहेतुपरम्परयाध्यापिता अभिवर्धिताः अभि.स्फु.१८३क/९३८.
- mngon par spyangs pa
- भू.का.कृ. अभिप्रलम्बितम् — महाच्छत्रमण्डलं प्रादुर्बभूव विचित्रोद्विद्धमणिरत्नदण्डं… विविधमुक्ताहाराभिप्रलम्बितम् ग.व्यू.१७०ख/२५३.
- mngon par spyod pa
- = {mngon spyod} ।। • पा. अभिचारः, कर्मभेदः — मातृगृहे श्मशाने शून्यवेश्मनि चतुष्पथे । एकलिङ्गैकवृक्षे वा अभिचारं समारभेत् गु.स.१२४क/७३; आभिचारिकम् — {mngon spyod kyi las} आभिचारिककर्म म.मू.९७ख/८; अभिचारुकम् — अभिचारुकम् । ऊँ बुं स्वाहा हे.त.३ख/६ २. अभिनिरूपणा — {mngon par spyod pa'i rnam par rtog pa} अभिनिरूपणाविकल्पः अभि.स.भा.१२ख/१६; द्र. {mngon par rtog pa/}
- mngon par spyod pa'i rnam par rtog pa
- पा. अभिनिरूपणाविकल्पः, विकल्पप्रभेदः — त्रयो विकल्पाः स्वभावविकल्पोऽनुस्मरणविकल्पोऽभिनिरूपणाविकल्पश्च… अभिनिरूपणाविकल्पो योऽतीतानागतप्रत्युत्पन्नेषु विपरोक्षेष्वभ्यूहनाकारो विकल्पः अभि.स.भा.१२ख/१६.
- mngon par sprul
- = {mngon par sprul ba/} {mngon par sprul te/} {o nas} अभिनिर्माय — यन्न्वहं पुष्पाण्यभिनिर्माय आर्यं सुभूतिमभ्यवकिरेयम् अ.सा.३६ख/२१; ब्राह्मं वपुरभिनिर्माय जा.मा.१८२/१०४.
- mngon par sprul ba
- • क्रि. अभिनिर्मिमीयात् — तस्या अटव्या मध्ये योजनशतं वा द्वियोजनशतं वा त्रियोजनशतं वा अतिक्रम्य ऋद्धिमयं नगरमभिनिर्मिमीयात् स.पु.७२क/१२०; • भू.का.कृ. अभिनिर्मितः — तत्प्रतिस्पर्धिनी लङ्का जिनेन अभिनिर्मिता ल.अ.२७-३/४.
- mngon par spro ba
- अभ्युत्साहः — यो बोधिसत्त्वस्य चित्ताभ्युत्साहोऽप्रमेयकुशलधर्मसंग्रहाय सत्त्वार्थक्रियायै बो.भू.१०७क/१३८.
- mngon par phab
- क्रि. अभिप्रवर्षयामास — अथ ब्रह्मकायिका देवपुत्रा दिव्यं पुष्पवर्षमभिप्रवर्षयामासुः स.पु.६०क/१०५.
- mngon par phab pa
- = {mngon par phab/}
- mngon par phyag 'tshal
- = {mngon par phyag 'tshal ba/}
- mngon par phyag 'tshal ba
- • क्रि. अभिवन्दयति — अभिवन्दयति गुरुम् हे.त.७ख/२०; • सं. अभिवन्दनम् — क्रियते किं शरण्यस्य न बुद्धस्याभिवन्दनम् अ.क.३३.१४; अभिवन्दना — तेऽथ कृत्वा भगवतः पादपद्माभिवन्दनाम् अ.क.३३.४.
- mngon par phyogs
- = {mngon par phyogs pa/}
- mngon par phyogs pa
- = {mngon phyogs/} {mngon du phyogs pa} ।। • वि. अभिमुखः — {grong khyer mngon phyogs lam} नगराभिमुखं मार्गम् अ.क.१०.६८; अभिमुखी — {gnyid la mngon phyogs} निद्राभिमुखी अ.क.२४.१४४; {byang du mngon par phyogs pa} उत्तराभिमुखी वि.प्र.१८२ख/३. २०२; उन्मुखः — तद्वधोन्मुखः अ.क.६६.६६; {rab zhir mngon phyogs} प्रशमोन्मुखः अ.क.६२.५९; उन्मुखी — तिमिरोन्मुखी अ.क.३२.१; अन्धसंदर्शनोद्विग्ना सुरूपालोकनोन्मुखी अ.क.४०.४१; सम्मुखः — {spyi rnams du ma mngon phyogs pa'i yul can} सम्मुखानेकसामान्यविषयः त.स.७८क/७२६; आमुखः — सर्वज्ञेयेष्वसंमूढं न च तेष्वामुखं सदा सू.अ.१६०क/४८; मुखः — {nub tu mngon par phyogs pa} पश्चिममुखः वि.प्र.२०१ख/२. सं. आभिमुख्यम् — नाभिमुख्येन तद्दृष्टेः स्वमुखादेस्तथेक्षणम् त.स.७६क/७०९ ३. अभ्येत्य — {dge slong ma ni ri ma la mngon phyogs} अभ्येत्य भिक्षुकीं शैलाम् अ.क.४०.१६५.
- mngon par 'phags
- = {mngon par 'phags pa/} {mngon par 'phags te} अभ्युद्गम्य — ततः सुप्रभा दारिका तैरुपक्रम्यमाणा विततपक्ष इव हंसराजो गगनतलमभ्युद्गम्य विचित्राणि प्रातिहार्याणि दर्शयितुमारब्धा अ.श.१९०ख/१७६.
- mngon par 'phags pa
- वि. अभ्युद्गतः — सर्वधर्माभ्युद्गतो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३; तस्य तानि कुशलमूलानि सर्वलोकाभ्युद्गतानि भवन्ति अ.सा.२८८क/१६२; अथ खलु भगवान् श्रीगर्भसिंहासने संनिषण्णो मेरुरिवाभ्युद्गतः रा.प. २२८क/१२०; उद्गतः — सर्वलोकधातूद्गतमुकुटेन ग.व्यू.२७५ख/२.
- mngon par 'phel
- = {mngon par 'phel ba/}
- mngon par 'phel ba
- • सं. अभिवृद्धिः — बह्वयोऽमराणां दिवि तूर्यकोट्यो नदन्ति कामज्वलनाभिवृद्धौ र.वि.१२४क/१०३; • भू.का.कृ. अभिविवर्धितम् — सर्वबुद्धधर्माध्याशयविशुद्धिबलमभिविवर्धितम् ग.व्यू.१७२क/२५४.
- mngon par 'phel bar 'gyur
- क्रि. अभिवर्धते — तञ्च पुण्यमस्य नित्यकालं तद्बहुलमनस्कारस्य सर्वकालानुगतमभिवर्धते बो.भू.७७क/८९.
- mngon par bab
- क्रि. अभिप्रावर्षत् — समनन्तरसमापन्नस्य खलु पुनस्तस्य भगवतो मान्दारवमहामान्दारवाणां मञ्जूषकमहामञ्जूषकाणां च दिव्यानां पुष्पाणां महत्पुष्पवर्षमभिप्रावर्षत् स.पु.९क/१३.
- mngon par bab pa
- = {mngon par bab/}
- mngon par bya
- क्रि. १. अभिव्यज्यते — यस्य महामते नित्याचिन्त्यं न हेतुस्वलक्षणयुक्तम्, तत्कथं केनाभिव्यज्यते नित्यमचिन्त्यमिति ल.अ.७८ख/२६ २. व्यक्तीकरिष्यामि — सर्वज्ञज्ञानदर्शनं व्यक्तीकरिष्यामि अ.श.११४ख/११४.
- mngon par byang chub
- = {mngon par byang chub pa/}
- mngon par byang chub pa
- १. अभिबोधिः — {mngon par byang chub pa'i rim pa'i man ngag} अभिबोधिक्रमोपदेशः क.त.१८०६; अभिबोधनम् — {phag mo mngon par brjod pa bshad pa'i rgyud phyi ma las phag mo mngon par byang chub pa zhes bya ba} आख्याततन्त्रोत्तरवज्रवाराह्यभिधानाद् वाराह्यभिबोधननाम क.त.३७७ २. = {mngon par rdzogs par byang chub pa} अभिसंबोधिः — बुद्धक्षेत्रकायाभिसंबोध्यवतारज्ञानम् द.भू.२६७क/५९.
- mngon par byang chub pa phra ba la 'jug pa'i ye shes
- पा. अभिसंबोधिसूक्ष्मप्रवेशज्ञानम्, सूक्ष्मप्रवेशज्ञानभेदः — यानीमानि तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां सूक्ष्मप्रवेशज्ञानानि यदुत चर्यासूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा…अभिसंबोधिसूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा द.भू.२६६क/५८.
- mngon par byas
- = {mngon par byas pa/}
- mngon par byas pa
- भू.का.कृ. अभिसंस्कृतम् — इति हि भिक्षवो बोधिसत्त्वैश्चेम एवंरूपा व्यूहा बोधिसत्त्वस्य पूजाकर्मणे बोधिमण्डेऽभिसंस्कृता अभूवन् ल.वि.१४७क/२१८.
- mngon par byugs
- भू.का.कृ. अभ्यक्तः — भित्त्वा गुहां तदभ्यक्तशिरःपादकरोदरः । व्रजन्मन्त्रबलोपेतः क्रूरसर्पैर्न बाध्यते अ.क.६.९०.
- mngon par byugs pa
- = {mngon par byugs/}
- mngon par byung
- = {mngon byung /}
- mngon par byung ba
- = {mngon byung /}
- mngon par byed
- = {mngon par byed pa/} {mngon par byed cing} प्रकटयन् — यो हि नाम भवांस्तथागतप्रवचनव्याख्यानव्याजेन दूषणमात्रकौशलमेवात्मनः प्रकटयन् प्र.प./६५.
- mngon par byed pa
- • क्रि. प्रकाशयति — तद्यथा महामते सोमादित्यमण्डलं युगपत्सर्वरूपावभासान् किरणैः प्रकाशयति ल.अ.७६ख/२५; • सं. अभिमुखीकरणम् — आभिमुख्याद् भवेन कृतस्य कर्मणः पुनर्भवे विपाकदानायाभिमुखीकरणात् म.भा.३ख/१.११; द्र. {mngon du byed pa/}
- mngon par dbab pa
- अभिप्रवर्षणम् — महाधर्मवृष्ट्यभिप्रवर्षणम् स.पु.७ख/११; द्र. {mngon par 'bab pa/}
- mngon par dbang bskur
- = {mngon par dbang bskur ba/}
- mngon par dbang bskur ba
- • क्रि. १. अभिषिञ्चति — सौवर्णं भृङ्गारं गृहीत्वा तेन वारिणा तं कुमारं मूर्धन्यभिषिञ्चति द.भू.२६५क/५७ २. अभिषिच्यते — जिनपुत्रैः परिवृतः सर्वबुद्धक्षेत्रागतैर्बुद्धपाण्यभिषेकैश्चक्रवर्तिपुत्रवदभिषिच्यते ल.अ.८२ख/३० ३. अभिषिञ्चेत् — मन्त्री परहिते रतः कृपयाभिषिञ्चेत् दु.प.२४३/२४२; • सं. १. पा. अभिषेकः — लौकिकदशलोकोत्तरेकादशाभिषेकप्रकाशकम् वि.प्र.११४क/१, पृ.१२ २. अभिषेचनम् — चक्रे शमविवेकस्य भगवानभिषेचनम् अ.क.२७.४४; • भू.का.कृ. अभिषिक्तः — इह सप्ताभिषेकैरभिषिक्तः सन् महामण्डले व्रजति शुभवशात् सप्तभूमीश्वरत्वम् वि.प्र.१५३क/३.१००; {rgyal srid rgyas la mngon dbang bskur} स्फीतराज्याभिषिक्तः अ.क.९३.९३; द्र. {mngon par dbang bskur bar gyur pa/}
- mngon par dbang bskur bar gyur
- = {mngon par dbang bskur bar gyur pa/}
- mngon par dbang bskur bar gyur pa
- भू.का.कृ. अभिषिक्तः — पुण्यसंभारेण भूयोऽवैवर्तिकाद्यां प्रविशति नियतं कुम्भगुह्याभिषिक्तः वि.प्र.१५३क/३.१००.
- mngon par dbang bskur bar bya
- क्रि. अभिषेचयेत् — गृहस्थं तासां नवानां मध्ये एकया स्वभार्यया, एकेन विजयघटेनाभिषेचयेत् वि.प्र.१५९क/३.११९.
- mngon par 'bab
- = {mngon par 'bab pa/}
- mngon par 'bab pa
- • क्रि. अभिप्रवर्षति — सप्ताहं सूक्ष्मगन्धोदकधारावर्षमभिप्रवर्षति ग.व्यू.४७क/१४१; • सं. अभिप्रवर्षणम् — सर्वमाल्यदामहारव्यूहमेघाच्छन्नधाराभिप्रवर्षणालंकाराः ग.व्यू.२८१क/६.
- mngon par 'byung
- = {mngon par 'byung ba/}
- mngon par 'byung ba
- • क्रि. संभवति — तेनैव च नामरूपेण विवर्धितेन एषां षडायतनग्रामः संभवति द.भू.१८१क/११; • सं. १. अभ्युदयः, उत्पत्तिः — हेवज्राभ्युदयः पञ्चमः पटलः हे.त.२६क/८६; • पा. अभिनिष्क्रमणम्, बुद्धकृत्यम् — तुषितभवनवासमादिं कृत्वा च्यवनसं(चं)क्रमणगर्भस्थितिजन्मकुमारक्रीडान्तःपुरवासाभिनिष्क्रमणदुष्करचर्याबोधिमण्डोपसंक्रमणमारधर्षणाभिसंबोध्यध्येषणमहाधर्मचक्रप्रवर्तनमहापरिनिर्वाणोपसंक्रमणाय द.भू.१७७क/१०; अभिनिर्याणम् — अत्र च तुषितभवनावस्थानं योनिप्रवेशो जातिः कामभोगोऽभिनिर्याणं दुष्करचरणं धर्मचक्रप्रवर्तनं महापरिनिर्वाणादयश्च प्रदर्श्यन्ते म.टी.३१७क/१९०; • पा. आविर्भावः, सांख्यमते म.व्यु.४५६६; मि.को.१०१क ४. निष्क्रमः — यत्र न निष्क्रमणं न च धर्मो ज्ञायति रण्यगतो न च मोक्षः । तत्र तु राज्यसमृद्धिसहाय निष्क्रम शान्तमना अनिकेताः शि.स.१७७ख/१७५; नैष्क्रम्यम् — सुखापि नैष्क्रम्याश्रिता दुःखाप्यदुःखासुखापि नैष्क्रम्याश्रिता म.व्यु.७५५४.
- mngon par 'byung ba phra ba la 'jug pa'i ye shes
- पा. अभिनिष्क्रमणसूक्ष्मप्रवेशज्ञानम्, सूक्ष्मप्रवेशज्ञानभेदः — यानीमानि तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां सूक्ष्मप्रवेशज्ञानानि यदुत चर्यासूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा… अभिनिष्क्रमणसूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा द.भू.२६६क/५८.
- mngon par 'byung ba la brten pa
- वि. नैष्क्रम्याश्रितम् — सुखापि नैष्क्रम्याश्रिता दुःखाप्यदुःखासुखापि नैष्क्रम्याश्रिता म.व्यु.७५५४.
- mngon par 'byor pa
- अभ्युदयः — {snga mar bsam pa'i bdag nyid che/} {'dir ni mngon par 'byor pas brling} पूर्वत्राशयमाहात्म्यमत्राभ्युदयगौरवम् का.आ.२.३००.
- mngon par 'bras bu 'grub pa
- क्रि. अभिनिर्वर्तयति — यदिष्टानिष्टमादीनवानुशंसयुक्तं फलमभिनिर्वर्तयन्ति तत्तेषां विपाक इत्युच्यते बो.भू.१९८ख/२६७.
- mngon par 'brel
- = {mngon par 'brel ba/}
- mngon par 'brel pa
- = {mngon par 'brel ba/}
- mngon par 'brel pa can
- वि. अभिसम्बध्यमानः — {mngon par 'brel pa can nyid} अभिसम्बध्यमानत्वम् न्या.टी.८४क/२२८.
- mngon par 'brel pa can nyid
- अभिसम्बध्यमानत्वम् — तेन युगपदभिसम्बध्यमानत्वं सर्वगतत्वे नियतम् न्या.टी.८४क/२२८.
- mngon par 'brel ba
- • क्रि. अभिसम्बध्यते — यत् सर्वस्मिन् देशेऽवस्थितैः स्वसम्बन्धिभिर्युगपदभिसम्बध्यते न्या.टी.८४क/२२८; • सं. अभिसम्बन्धः — अनेकार्थाभिसम्बन्धे विरुद्धव्यक्तिसम्भवः त.प.४४क/५३६; भावनानियोगधात्वर्थानां परस्परसम्बन्धः फलाभिसम्बन्धो वा विधिर्वाक्यार्थः प्र.अ.१०-५/२१; • वि. अभिसम्बध्यमानः — आकाशमपि हि सर्वदेशावस्थितैर्वृक्षादिभिः स्वसंयोगिभिर्युगपदभिसम्बध्यमानं सर्वगतं च न्या.टी.८४क/२२९.
- mngon par sbags
- = {mngon par sbags pa/}
- mngon par sbags pa
- भू.का.कृ. अभिषिक्तम् — {khrag gis mngon par sbags pa'i bzhin ras} रक्ताभिषिक्तं वदनम् अ.क.३.१८०.
- mngon par sbyar
- = {mngon sbyar/}
- mngon par sbyar ba
- = {mngon sbyar/}
- mngon par sbyor
- = {mngon sbyor/}
- mngon par sbyor ba
- = {mngon sbyor/}
- mngon par sbyor ba yin
- क्रि. अभियुज्यते — ततः स्वदुःखक्षयसाक्षात्करणे सर्वभावसाक्षात्करणे चाभियुज्यते प्र.अ.१०१क/१०८.
- mngon par sbyor bar mdzad
- = {mngon sbyor mdzad/}
- mngon par ma grub pa
- • सं. अनभिनिर्वृत्तिः — एवमेतेषां सर्वधर्माणां या अस्वभावता, सा अनभिनिर्वृत्तिः अ.सा.२२ख/१३; • वि. अनभिनिर्वृत्तम् — कतमत्तद्विज्ञानं यदग्राह्यमनभिनिर्वृत्तम् अ.सा.२२ख/१३; अजाता अनभिनिर्वृत्ता हि बोधिः सु.प.२७ख/७.
- mngon par ma bsgrubs
- = {mngon par ma bsgrubs pa/}
- mngon par ma bsgrubs pa
- वि. अनभिनिर्हृतम् — न हि शक्यम्… अनभिनिर्हृतसर्वज्ञताज्ञानैः…तत्तथागतसमाधिविकुर्वितमवतर्तुं वा प्रतिपत्तुं वा द्रष्टुमधिगन्तुं वा ग.व्यू.२९२क/१४.
- mngon par ma chags par bya
- कृ. अनभिनिविष्टेन भवितव्यम् — अत एतस्मात्कारणान्महामते बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन देशनापाठरुतानभिनिविष्टेन भवितव्यम् ल.अ.१३३क/७९.
- mngon par ma rtogs pa
- भू.का.कृ. अनभिसमितः — मार्गस्य पूर्वं लौकिकेन मार्गेणानभिसमितत्वात् अभि.भा.५२ख/१०७०.
- mngon par ma dad pa
- वि. अनभिप्रसन्नः — {mngon par ma dad pa rnams mngon par dad par bya ba'i phyir} अनभिप्रसन्नानामभिप्रसादाय म.व्यु.८३५२.
- mngon par ma byung ba
- वि. अनभिनिष्क्रान्तः — {khab na bzhugs pa las mngon par ma byung ba} अनभिनिष्क्रान्तगृहावासः स.पु.८ख/१२.
- mngon par ma dmigs pa
- पा. अनभिलक्षितः, समाधिविशेषः — {mngon par ma dmigs pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} अनभिलक्षितो नाम समाधिः म.व्यु.६०१.
- mngon par mi dga'
- = {mngon par mi dga' ba/}
- mngon par mi dga' ba
- • सं. अनभिरतिः — भोगेषु चानभिरतिः सू.अ.१९६ख/९८; {mngon par mi dga' ba'i 'du shes} अनभिरतिसंज्ञा म.व्यु.७००७; • वि. अनभिरतः — {dben pa la mngon par mi dga' ba} विवेकानभिरतः श्रा.भू./१८९.
- mngon par mi dga' ba'i 'du shes
- अनभिरतिसंज्ञा — {'jig rten thams cad la mngon par mi dga' ba'i 'du shes} सर्वलोकेऽनभिरतिसंज्ञा म.व्यु.७००७.
- mngon par mi 'gyur
- = {mngon par mi 'gyur ba/}
- mngon par mi 'gyur ba
- अदर्शनम् — मिथ्यानुरागेण हि विद्यमानस्यापि दोषस्यादर्शनात् त.प.१७६क/८११.
- mngon par mi 'grub
- क्रि. नाभिनिर्वर्तयति — किं पुनः कारणमष्टमं भवं नाभिनिर्वर्तयति अभि.भा.२०ख/९४२.
- mngon par mi rtogs pa
- अनभिसंबोधः — स्वयं च सूक्ष्मधर्मानभिसम्बोधात् अभि.भा.१०ख/८९९.
- mngon par mi 'dod
- = {mngon par mi 'dod pa/}
- mngon par mi 'dod pa
- वि. अनभिलाषी — भवाभिलाषिणो विभवाभिलाषिणस्तदुभयानभिलाषिणश्च र.वि.८९क/२७; असम्मतः — परमगुह्यतमे मण्डले अदृष्टसमये तथागतकुले असम्मते जने अप्रकाश्य सर्वभूतानां त्वन्मन्त्रानुवर्तिनाम् म.मू.२४२ख/२७२.
- mngon par mi shes
- = {mngon par mi shes pa/}
- mngon par mi shes pa
- • सं. १. अनभिज्ञानम् — सत्येष्वनभिज्ञानं परमार्थतोऽविद्या द.भू.२२०क/३१ २. अनभिज्ञता — केवलं तदुपन्यासो भवत उत्सर्गापवादविषयानभिज्ञतामेव प्रकटयति त.प.२४१ख/९५४; • वि. अनभिज्ञः — अविज्ञाय संचेतनीयता यथा कश्चिद्गुणदोषानभिज्ञोऽनभिनिविष्टः यदृच्छयाभिसन्धायकुशलमाचरति अभि.स.भा.४६ख/६४; वि.सू.८२ख/१००.
- mngon par mi gsal
- = {mngon par mi gsal ba/}
- mngon par mi gsal ba
- • सं. अनभिव्यक्तिः — न खलु सत एवानभिव्यक्तिरनित्यता बौद्धस्य प्रसिद्धा प्र.अ.४०क/४६; • वि. अनभिव्यक्तः — यतः प्रागनभिव्यक्तोऽसौ पश्चात्तेभ्यः साधनेभ्योऽभिव्यक्तिमासादयति त.प.१५६ख/३६; कदाचिच्चानभिव्यक्तक्षीरादिवेलायाम् वा.टी.८६ख/४३.
- mngon par mos
- = {mngon par mos pa/}
- mngon par mos pa
- • क्रि. अभिलषते — अनादिकालप्रपञ्चदौष्ठुल्यविचित्रविपाकविकल्पवासनाभिनिवेशहेतुकाः सर्वभावस्वभावा इति संपश्यन् प्रत्यात्मार्यज्ञानगतिविषयमभिलषते ल.अ.८७ख/३४; • सं. अभिलाषः — तस्यैवं शून्यतानिमित्तमवतीर्णस्य न कश्चिदभिलाष उत्पद्यते द.भू.२२४क/३४; • वि. अभिलाषी — {gzugs rnam pa sna tshogs kyi yul la mngon par mos pa} विचित्ररूपविषयाभिलाषिणः ल.अ.९१क/३८; ग.व्यू.३१५क/३७.
- mngon par mos par byed
- = {mngon par mos par byed pa/}
- mngon par mos par byed pa
- क्रि. अभिलषते — ईदृश्या कायजीवितनिरपेक्षतया सर्वज्ञतामभिलषन्ते ग.व्यू.३०८ख/३९६.
- mngon par dmar ba
- वि. अभिताम्रम् — एतन् मुखं प्रियायाः शशिनं जित्वा कपोलयोः कान्त्या । तापाभिताम्रमधुना कमलं ध्रुवमीहते जेतुम् ना.ना. २७९क/१२०.
- mngon par smon pa
- कृ. अभिगमनीयम् — निरुक्तिप्रतिसंविदा सर्वजगदभिगमनीयसुमधुरगिरिनिर्घोषाक्षरैर्निर्दिशति द.भू.२५५क/५१.
- mngon par smra ba
- अभिवादनम् — पारिवासिकमानास्यचारिभ्यामभिवादनवन्दनप्रत्युत्थानाञ्जलिसामीचीकर्मणां प्रकृतिस्थाद् भिक्षोरस्वीकरणम् वि.सू.८७क/१०४.
- mngon par gtses par gyur pa
- वि. अभिद्रुतः — न अभिद्रुतस्य लुब्धकैर्मृगस्याश्रमं प्रविष्टस्यादाने वि.सू.१७क/१९.
- mngon par brtson
- = {mngon par brtson pa/}
- mngon par brtson pa
- • सं. = {brtson 'grus} अभियोगः, वीर्यम् — अभियोगस्य वीर्यस्याभावात् अभि.स्फु.१८९ख/९४९; सूत्रादीनां धर्माणां श्रवणोद्ग्रहणधारणस्वाध्यायाभियोगः बो.भू.५०क/५८; मन्त्रतन्त्राभियोगेन म.मू.३२६क/५११; • वि. = {brtson 'grus dang ldan pa} अभियुक्तः, वीर्यवान् — अभियुक्तो वीर्यवानारब्धवीर्य इत्यर्थः अभि.स्फु.१८९ख/९४८; अभियुक्तकः — आशयेन हि सदाभियुक्तका रा.प.२३२क/१२५; उद्यतः — सुदुष्करैः कर्मभिरुद्यतात्मनाम् सू.अ.१९५ख/९६.
- mngon par mtshon pa
- वि. अभिलक्षितम् — चारित्रगुणविशुद्ध्यभिलक्षितं क्षितितलतिलकभूतमन्यतमं महद्ब्राह्मणकुलम् जा.मा.६०/३६.
- mngon par 'tshang rgya
- = {mngon par 'tshang rgya ba/}
- mngon par 'tshang rgya ba
- • क्रि. अभिसंबुध्येत — अहं च अन्ये च बोधिसत्त्वाः समारोपापवादकुदृष्टिवर्जितमतयः क्षिप्रमनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्येरन् ल.अ.८२ख/३०; • पा. अभिसंबोधिः, बुद्धकृत्यम् — तुषितवरभवनवासमुपादाय च्यवनचंक्रमणगर्भस्थितिजन्माभिनिष्क्रमणाभिसंबोध्यध्येषणमहाधर्मचक्रप्रवर्तनमहापरिनिर्वाणभूमिरिति सर्वतथागतकार्यमधितिष्ठति द.भू.२६९ख/६१; सर्वबुद्धक्षेत्रभिसंबोध्याकारेणाभिनिर्हारेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.
- mngon par 'tshang rgya ba'i rnam par 'phrul pa rnam par sgrub pa
- पा. अभिसंबोधिविकुर्वितविठपनः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — अभिसंबोधिविकुर्वितविठपनेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६ख/२९.
- mngon par 'tshang rgya ba'i lus
- अभिसंबोधिकायता — तथागतकायानामभिसंबोधिकायतां च प्रजानाति द.भू.२४४क/४५.
- mngon par 'tshang rgya bar byed pa
- क्रि. अभिसंबुध्यते — सर्वधर्मसमुद्रनानारम्बणानेकविचित्रनानापरम्परानिर्देशानन्तधर्मपरम्परास्रोतोऽभिसंबुध्यन्ते ग.व्यू.२०७क/२८८.
- mngon par 'tshang rgya bar shog
- = {mngon par 'tshang rgya shog}
- mngon par 'tshang rgya shog
- क्रि. अभिबुध्यताम् — पुण्यमत्र यदुपार्जितं मया तेन बोधिमभिबुध्यतां जगत् रा.प.२३०ख/१२३.
- mngon par mdzes pa
- = {mngon mdzes/}
- mngon par 'dzin pa
- अभिग्रहणम् — विज्ञानानामेकलक्षणानां विषयाभिग्रहणप्रवृत्तानां दृष्टो हीनोत्कृष्टमध्यमविशेषो व्यवदानाव्यवदानतश्च कुशलाकुशलतश्च ल.अ.६२ख/८.
- mngon par 'dzeg pa
- अभिरोहणम् — प्लवनं लङ्घनं चैव तरूणां चाभिरोहणम् म.मू.१८२क/१११.
- mngon par 'dzegs pa
- = {mngon 'dzegs pa/}
- mngon par rdzogs par byang chub
- = {mngon par rdzogs par byang chub pa/}
- mngon par rdzogs par byang chub pa
- १. अभिसंबोधिः — अभिसंबोधिपरिनिर्वाणदर्शनवृत्त्या द्वया वृत्तिः सू.अ.१५४ख/३९; अभिसंबोधः — स्वयञ्चानाचार्यकमेकाकिन एव च त्रिसाहस्रमहासाहस्रे महाबोधेरभिसंबोधः बो.भू.४५ख/५२; अभिसम्बोधनम् — अनुपदिष्टज्ञानमिति स्वयमभिसम्बोधनार्थेन अभि.स्फु.२७३ख/१०९७; • पा. अभिसंबोधिः, बुद्धकृत्यम् — तुषितभवनवासमादिं कृत्वा च्यवनचंक्रमणगर्भस्थितिजन्मकुमारक्रीडान्तःपुरवासाभिनिष्क्रमणदुष्करचर्याबोधिमण्डोपसंक्रमणमारधर्षणाभिसंबोध्यध्येषणमहाधर्मचक्रप्रवर्तनमहापरिनिर्वाणोपसंक्रमणाय शि. स. १६०क/१५३.
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya
- = {mngon par rdzogs par 'tshang rgya ba/}
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya ba
- • क्रि. १. अभिसंबुध्यति म.व्यु.६९०७; अभिसंबुध्यते — अपि तु खलु पुनस्तथा विसर्जयति यथा बुद्धज्ञानमभिसंबुध्यते स.पु.१०६क/१७० २. अभिसंभोत्स्यते — अयं रुचिरकेतुः सत्पुरुषोऽनागतेऽध्वनि… सुवर्णप्रभासितायां लोकधातावनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंभोत्स्यते सु.प्र.४५क/९०; • सं. अभिसंबोधनम् — बोधिमण्डोपसंक्रमणमारधर्षणबोध्यभिसंबोधनधर्मचक्रप्रवर्तनम् ल.वि.२६ख/३२.
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar 'gyur
- = {mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar 'gyur ba/}
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar 'gyur ba
- क्रि. १. अभिसंबुध्यते — आशुरेवानुत्तरसम्यक्संबोधिमभिसंबुध्यन्ते दु.प.२१५/२१४ २. अभिसंभोत्स्यते — यथा बुद्धैर्भगवद्भिः पारमिता अभिसंबुद्धा अभिसंभोत्स्यन्तेऽभिसंबुध्यन्ते च तथाऽहमधिमुच्ये इत्यभिसंस्करणात् सू.अ.१७६ख/७०.
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar bya
- • क्रि. अभिसंबुध्यते — तत्कथमनुत्पादोऽनुत्पादमभिसंबुध्यते शि.स.१४३क/१३७ २. = {mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar bya ba/}
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar bya ba
- • कृ. अभिसंबोद्धव्यम् — न सन्त्यपरे धर्मा अभिसंबोद्धव्याः स.पु.५३क/९३; नैतेन कश्चिन्निर्यास्यति । यश्चाभिसंबुध्येत, यच्चाभिसंबोद्धव्यम् अ.सा.२९२ख/१६५; • क्रि. अभिसंबोधयेयम् — तानहं सर्वान् बोधिमण्डे निषीद्य अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबोधयेयम् शि.स.१५६क/१५०.
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar byed
- = {mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar byed pa/}
- mngon par rdzogs par 'tshang rgya bar byed pa
- क्रि. अभिसंबुध्यते — बोधिसत्त्वो ध्यानं निश्रित्यानुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्यते बो.भू.११२क/१४४.
- mngon par rdzogs par sangs rgyas
- = {mngon par rdzogs par sangs rgyas pa/} {mngon par rdzogs par sangs rgyas nas} अभिसंबुध्य — यदा भगवता अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्य श्रावका नियुक्तास्तेषु तेषु जनपदेषु विनेयजनानुग्रहार्थम् अ.श.२५१ख/२३१.
- mngon par rdzogs par sangs rgyas pa
- • क्रि. अभिसंबुध्यते — यथा बुद्धैर्भगवद्भिः पारमिता अभिसंबुद्धा अभिसंभोत्स्यन्तेऽभिसंबुध्यन्ते च तथाऽहमधिमुच्ये इत्यभिसंस्करणात् सू.अ.१७६ख/७०; • भू.का.कृ. अभिसंबुद्धः — यथा बुद्धैर्भगवद्भिः पारमिता अभिसंबुद्धा अभिसंभोत्स्यन्तेऽभिसंबुध्यन्ते च सू.अ.१७६ख/७०.
- mngon par rdzogs par sangs rgyas par
- अभिसंबोद्धुम् — न शक्यं सुगतिपन्थानमपि विशोधयितुं कुतः पुनरनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबोद्धुम् रा.प.२५०ख/१५२.
- mngon par zhu ba
- अभ्यर्थना ।
- mngon par zhugs
- = {mngon par zhugs pa/}
- mngon par zhugs pa
- भू.का.कृ. अभिनिविष्टः — {yon tan la mngon par zhugs pa} गुणाभिनिविष्टः श्रा.भू.१४ख/३१; द्र. {mngon par zhen pa/}
- mngon par zhus
- = {mngon par zhus pa/}
- mngon par zhus pa
- भू.का.कृ. अभिचोदितम् — स पर्यन्तोपदेशाय नारदेनाभिचोदितः अ.क.२४.४८.
- mngon par zhen
- = {mngon par zhen pa/} {mngon par zhen nas} अभिनिविश्य — यो हि कश्चिदीश्वरं प्रजापतिमन्यं वा कारणं पश्यति स तन्नित्यमेकं चात्मानं कर्तारमभिनिविश्य अभि.भा.२३०क/७७३.
- mngon par zhen pa
- = {mngon zhen} ।। • क्रि. अभिनिविशते — तत्र चासद्विकल्पे बाला अभिनिविशन्ते गमनागमनतः ल.अ.९३क/३९; अभिनिवेशते — तस्मिन्नेवाभिधेये मृगतृष्णाख्ये लक्षणवैचित्र्याभिनिवेशेनाभिनिवेशते ल.अ.१०६ख/५२; • सं. १. अभिनिवेशः — भावाभिनिवेशव्याकुलितम् प्र.प.४०-३/१०८; {rtag par mngon zhen gyis bslangs pa} सातत्याभिनिवेशोत्थम् बो.अ.५.८१ २. = {chags pa} अभिष्वङ्गः, आसक्तिः — नित्यसुखात्मात्मीयदर्शनाक्षिप्तं साश्रय(स्रव)धर्मविषयं चेतसोऽभिष्वङ्गं रागमाहुः प्र.वृ.१६६ -१/६; नापि ममेत्यगृह्णत आत्मसुखोत्पादानुकूलत्वेन अगृहीते वस्तुन्यात्मीयत्वेनाभिष्वङ्गः समुद्भवति त.प.२९५क/१०५३; अभिसंसक्तिः — सत्पापकोपपातकहत्याद्रोहेन्द्रियाभिसंसक्तिः वि.प्र.११०ख/१, पृ. ७ ३. = {'dod pa} अभिलाषः, इच्छा — सङ्गादय इति । सङ्गः अभिलाषः त.प.१६२क/४५; अ.को.१.८.२८ ४. = {nges pa} अध्यवसायः, निश्चयः — अभेदाध्यवसायाच्च सन्तानगतमेकत्वं द्रष्टव्यम् न्या.टी.३८ख/२६; अभिनिवेशः — एकैकेनाभिसम्बन्धे प्रतिसन्धिर्न युज्यते । एकार्थाभिनिवेशात्मा प्रवक्तृश्रोतृचेतसोः प्र.वा.२.३७७ ५. = {'god pa} निवेशनम् — न ह्यस्माभिरवाच्यशब्दनिवेशनं पुद्गले प्रतिषिध्यते, स्वतन्त्रेच्छामात्राधीनस्य केनचित् प्रतिषेद्धुमशक्यत्वात् त.प.२२३ख/१६३ ०. निर्बन्धः — अथ निर्बन्धस्तदप्युच्यते प्र.अ.५१ख/५९; आक्रोशः — न ह्याक्रोशमात्रेणैव विना प्रमाणं प्रेक्षावतामाशङ्कानिवृत्तिर्युक्ता त.प.२४२ख/९५७; • भू.का.कृ. अभिनिविष्टः — अभिनिविष्टेनेति आसक्तेन बो.प.३५; धर्मपुद्गलाभिनिविष्टाश्चित्तमात्रं यथाभूतं न जानन्ति त्रि. भा.१४६ख/२७; {tshul min dag la mngon zhen pa'i} अन्यायाभिनिविष्टानाम् अ.क.६२.२५; निविष्टः — {phrag dog la mngon par zhen pa'i blo} ईर्ष्यानिविष्टबुद्धिः वि.व.११७क/१.१३०; अभिनिवेशितः — त्रैधातुके प्रतिष्ठानं सक्तिरालीनचित्तता । रत्नत्रितयशीलेषु तद्दृष्ट्यभिनिवेशिता अभि.अ.१.६१; विनिवेशितः — काकः पद्मवने प्रीतिं प्राप्नोति नहि तादृशीं । यादृशीमशुचिस्थानविनिवेशितसङ्गमः प्र.अ.१४४ख/१५४ {IV}. वि. अभिनिवेशी — अहो बत महासत्त्व सत्तत्त्वाभिनिवेशिना । परार्थे विपुलः क्लेशः कृतः सुकृतिना त्वया अ.क.६.१५१; अभिनिवेशिनी — अयं घट इत्येकाभिनिवेशिनी मतिः प्र.अ.१७२ख/१८७.
- mngon par zhen pa na
- कृ. अभिनिविशमानः — अभिनिविशमानाऽभिनिविशते अभि.भा.९क/८९४. {mngon par zhen pa can} वि. = {mngon zhen can} निवेशी — वस्तुविपरीताकाराभिनिवेशिष्वपि तीर्थान्तरीयप्रत्ययेषु भावात् प्र.वृ.१९३-१/७०; निविष्टः — नात्मदृष्टिनिविष्टस्य शमुद्वेगकारणम् प्र.अ.१४४ख/१५४.
- mngon par zhen par 'gyur
- क्रि. अभिनिविशते — बालोऽश्रुतवान् पृथग्जनश्चक्षुषा रूपाणि दृष्ट्वा दौर्मनस्यस्थानीयान्यभिनिविशते शि.स.१४१क/१३५.
- mngon par zhen par byas
- = {mngon par zhen par byas pa/}
- mngon par zhen par byas pa
- भू.का.कृ. अभिनिविष्टः — तथैव च दीर्घकालमभिनिविष्टो लोकेन बो.भू.२४क/२६.
- mngon par zhen par byed
- = {mngon par zhen par byed pa/}
- mngon par zhen par byed pa
- क्रि. अभिनिवेश्यते — तद्यथा महामते मृगतृष्णिका मृगोल्लापिनी उदकभावाभिनिवेशेनाभिनिवेश्यते ल.अ.८५ख/३३.
- mngon par zhen par mi bya
- कृ. नाभिनिवेष्टव्यम् — काश्यपीयाः पठन्ति, ‘सप्तकृत्वो देवान् सप्तकृत्वो मनुष्यान्’ इति । नात्राभिनिवेष्टव्यम् अभि.भा.२०ख/९४१.
- mngon par zhon
- = {mngon par zhon pa/}
- mngon par zhon pa
- वि. अभिरूढः — अथाभिरूढः स नरेण तेन भाराभियोगेन विहन्यमानः जा.मा. २८३/१६४.
- mngon par bzhed
- = {mngon par bzhed pa/}
- mngon par bzhed pa
- वि. अभिलाषी — भोगाभिलाषी अ.क.३.१०४; अभीप्सितम् — तथापि यदि निर्बन्धः क्रियतां यदभीप्सितम् । प्रत्यहं मत्पुरोद्याने निर्जने सा निधीयताम् अ.क.१४.७६.
- mngon par gzigs
- = {mngon par gzigs pa/} {mngon par gzigs nas} अभिसंवीक्ष्य — एतान्येवाभिधेयलक्षणान्यभिसंवीक्ष्य वि.प्र.११७क/१, पृ.१५.
- mngon par gzigs pa
- अभिसंवीक्षा {mngon par gzigs nas} अभिसंवीक्ष्य वि.प्र.११७क/१, पृ.१५.
- mngon par gzir ba
- = {mngon gzir/}
- mngon par bzlas pa
- = {mngon bzlas pa/}
- mngon par 'ongs pa
- = {mngon 'ongs pa/}
- mngon par yang dag par rtogs pa
- अभिसंबोधः — या बोधिसत्त्वानामनभिलाप्यं धर्मनैरात्म्यमारभ्य सत्यावबोधाय वा सत्यावबोधकाले वा सत्याभिसंबोधाद्वा बो.भू.११३ख/१४६; द्र. {mngon par 'tshang rgya ba/} {mngon par byang chub pa/}
- mngon par yid ches
- = {mngon par yid ches pa/}
- mngon par yid ches pa
- = {yid ches pa} ।। • क्रि. प्रत्येति — तस्याप्ययमकारणं कारणतः प्रत्येतीति दुःखदर्शनप्रहातव्यः शीलव्रतपरामर्श इति पठ्यते अभि.भा.२३०ख/७७४; • सं. अभिसंप्रत्ययः — तत्र श्रद्धा कर्मफलसत्यरत्नेष्वभिसंप्रत्ययः प्रसादश्चेतसोऽभिलाषः त्रि.भा.१५५ख/५५; प्रमाणसिद्ध एवार्थेऽभिसंप्रत्ययस्य युज्यमानत्वात् त.प.२१०ख/८९२.
- mngon par yid ma ches pa
- = {yid mi ches pa} अनभिसंप्रत्ययः — आश्रद्ध्यं कर्मफलसत्यरत्नेष्वनभिसंप्रत्ययः श्रद्धाविपक्षः त्रि.भा.१६१क/७०.
- mngon par rab tu 'chang
- =(?) अभिप्रलम्बते म.व्यु.६१३०; द्र. {mngon par rab tu 'phyang /}
- mngon par rab tu gtor
- क्रि. अभिप्रकिरति स्म — येन भगवांस्तेन तानि दिव्यानि मान्दारवपुष्पाण्यभिप्रकिरन्ति स्म अ.सा.७१क/३९.
- mngon par rab tu gtor ba
- = {mngon par rab tu gtor/}
- mngon par rab tu 'thor
- क्रि. अभिप्रकिरति — दिव्यैर्मान्दारवमहामान्दारवैः पुष्पैस्तं रत्नस्तूपमवकिरन्ति अध्यवकिरन्ति अभिप्रकिरन्ति स.पु.८९क/१४९.
- mngon par rab tu 'thor ba
- = {mngon par rab tu 'thor/}
- mngon par rab tu dang ba
- भू.का.कृ. अभिप्रसन्नः — यावज्जीवं प्राणापेतं शरणागतमभिप्रसन्नम् अभि.भा.२००-५/६२६.
- mngon par rab tu dang bar 'gyur
- क्रि. अभिप्रपद्यते — पण्डितास्तु पुनर्मज्जाभिरपि तं भगवन्तमभिप्रपद्यन्ते अभि.भा.५८ख/१०९९.
- mngon par rab tu 'phyang
- क्रि. अभिप्रलम्बते म.व्यु.६१३०.
- mngon par rig pa
- अभिलक्षितः — {ab+hi la k+Shi taHmngon par rig pa 'am mngon par snang ba'am ngo shes pa} म.व्यु.२८८७; मि.को.११८क ।
- mngon par rengs byed
- कृ. अभ्युल्लसत् — अभ्युल्लसद्विमलमानसहर्षबन्धुस्तापं हरिष्यति स मे वसुधासुधांशुः अ.क.५२.४२.
- mngon par rlom
- = {mngon par rlom pa/}
- mngon par rlom pa
- = {mngon rlom} ।। • क्रि. अभिमन्यते — यथा विशुद्धमाकाशं तिमिरोपप्लुतो जनः । सङ्कीर्णमिव मात्राभिश्चित्राभिरभिमन्यते त.प.१८७ख/९२; • सं. अभिमानः — अत्यन्तनष्टो यो ग्रन्थः प्रतिभात्येव कस्यचित् । मया कृत इति प्राप्ताभिमानस्य क्षतस्मृतेः प्र.अ.१३ख/१६; एवं भाविभूतयोरपि तदेकसन्तानपतितत्वेन समानार्थक्रियातश्चैकत्वाभिमानः प्र.अ.१३-१/२६; • वि. अभिमानोन्नतः — त्वं राजा वयमप्युपासितगुरुप्रज्ञाभिमानोन्नताः वा.टी.१०४क/६६.
- mngon par rlom pa can
- वि. अभिमानी — एवंभूतानादिवासनासम्भवादेते प्रत्यया व्यवहारिणामुपजायन्ते केन विशेषेण तदव्यवहितेन जाग्रदात्माभिमानिनोपलम्भाभावेन प्र.अ.८३क/९१.
- mngon par rlom sems su byed pa
- अभिमन्यनता — ज्ञानेनाभिमन्यनता राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानां दुःखविपाको धर्मः रा.प.२३६क/१३२.
- mngon par brlan
- = {mngon par brlan pa/}
- mngon par brlan pa
- • सं. अभिनिष्यन्दनम् — चित्तनगराभिनिष्यन्दनप्रयुक्तेन ते कुलपुत्र भवितव्यं सर्वतथागतधर्ममेघसंप्रतीच्छनतया ग.व्यू.२५७क/३३९; • भू.का.कृ. अभिष्यन्दितम् — अथ खलु सुधनः श्रेष्ठिदारकः… अनन्तबोधिसत्त्वधर्मनयाभिष्यन्दितनिश्चितचित्तः ग.व्यू.१९ख/११७.
- mngon par brlan par 'gyur ba
- वि. अभिष्यन्दनः — तत्र कतमश्चित्ताभिष्यन्दनो मनस्कारः श्रा.भू.१५८ख/४०६.
- mngon par shar
- = {mngon par shar ba/}
- mngon par shar ba
- भू.का.कृ. अभ्युदितः — यश्च दशसु दिक्षु बोधिसत्त्वानां प्रथमचित्तोत्पादावभासः, स इदं लुम्बिनीवनमवभास्य अभ्युदितः ग.व्यू.२१०क/२९१.
- mngon par shes
- = {mngon par shes pa/}
- mngon par shes thob
- = {mngon par shes pa thob pa/}
- mngon par shes pa
- = {mngon shes} ।। • क्रि. जानाति — अभिनिष्पन्नायामभिज्ञायां रूपनिरपेक्षो जानाति अभि.भा.६१क/१११०; • सं. १. अभिज्ञानम् — इयं भो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वभूमिः प्रायोगिकचर्यापरिपूरणी च ज्ञानाभिज्ञानचर्याक्रमणी च द.भू.२३१ख/३७; • पा. अभिज्ञा — ऋद्धिश्रोत्रमनःपूर्वजन्मच्युत्युदयक्षये । ज्ञानसाक्षीक्रियाभिज्ञा षड्विधा अभि.को.७.४२; विमोक्षा वशिताभिज्ञा बला ध्याना समाधयः ल.अ.६६क/१४; अभिज्ञानम् — पञ्चसु चाभिज्ञास्विति आस्रवक्षयाभिज्ञानमपास्य अभि.स्फु.२५९ख/१०७४ ३. अभिज्ञता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानां न ध्यानविमोक्षसमाधिसमापत्तिता नाप्यभिज्ञता नाप्यनभिज्ञता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४३ख/२१ ४. प्रत्यभिज्ञानम् — एवं शिंशपादयोऽपि भेदाः परस्पराऽनन्वयेऽपि प्रकृत्यैवैकमेकाकारं प्रत्यभिज्ञानं जनयन्ति प्र.वृ.१७४-५/२६; • वि. १. अभिज्ञः — {lnga mngon shes pa} पञ्चाभिज्ञः शि.स.१७५ख/१७३ २. अभिज्ञातम् — अभिज्ञातं च तत् कुलं भवति ल.वि.१५क/१६.
- mngon par shes pa lnga
- पञ्चाभिज्ञा — १ {lha'i mig} दिव्यचक्षुः २ {lha'i rna ba} दिव्यश्रोत्रम् ३ {gzhan sems shes pa} परचित्तज्ञानम् ४ {sngon gyi gnas rjes su dran pa} पूर्वनिवासानुस्मृतिः ५ {rdzu 'phrul} ऋद्धिः ध.स.२०; द्र. {mngon par shes pa drug}
- mngon par shes pa drug
- षडभिज्ञा — १ {lha'i mig} दिव्यचक्षुः २ {lha'i rna ba} दिव्यश्रोत्रम् ३ {sngon gyi gnas rjes su dran pa} पूर्वनिवासानुस्मृतिः ४ {gzhan sems shes pa} परचित्तज्ञानम् ५ {zag pa zad pa mkhyen pa} आस्रवक्षयज्ञानम् ६ {rdzu 'phrul} ऋद्धिः अ.वि.१.१.१४; द्र. अभि.को.७.४२; म.व्यु.२०१.
- mngon par shes pa rgya chen
- = {mngon par shes pa rgya chen po/}
- mngon par shes pa rgya chen po
- अभिज्ञावैपुल्यम् — अभिज्ञावैपुल्यं चाभिनिर्हरन् द.भू.२५१क/४९.
- mngon par shes pa bsgrub ba
- पा. अभिज्ञानिर्हारः — {mngon par shes pa bsgrub pa thob pa} अभिज्ञानिर्हारप्राप्तः द.भू.२१४क/२८.
- mngon par shes pa bsgrub pa thob pa
- वि. अभिज्ञानिर्हारप्राप्तः — सुदुर्जयायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितो बोधिसत्त्वः… अभिज्ञानिर्हारप्राप्तश्च भवति द.भू.२१४क/२८.
- mngon par shes pa mngon par bsgrub pa
- पा. अभिज्ञाभिनिर्हारः {mngon par shes pa mngon par bsgrub pa'i stobs dang shugs tshad med pa} अप्रमाणाभिज्ञाबलाधानाभिनिर्हारः द.भू.२४१ख/४४. {mngon par shes pa mngon par bsgrub pa'i stobs dang shugs tshad med pa} अप्रमाणाभिज्ञाबलाधानाभिनिर्हारः — इमां पुनर्भूमिं समारूढस्य बोधिसत्त्वस्य अप्रमाणकायविभक्तितो बोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छति… अप्रमाणाभिज्ञाबलाधानाभिनिर्हारतः द.भू.२४१ख/४४.
- mngon par shes pa lnga
- पञ्चाभिज्ञाः, द्र. {mngon par shes pa/}
- mngon par shes pa lnga can
- वि. पञ्चाभिज्ञः — यावन्ति च नानाविधैः पञ्चाभिज्ञैः ऋषिभिर्लौकिकलोकोत्तराणि च सत्त्वानामर्थाय शास्त्राण्युपदर्शितानि सु.प्र.२५ख/४९.
- mngon par shes pa lnga thob pa
- वि. पञ्चाभिज्ञानलाभी — पञ्चाभिज्ञानलाभी भवति नरपते ध्यानयोगेन शुद्धः वि.प्र.६६ख/४.११८.
- mngon par shes pa lnga dang ldan pa
- वि. पञ्चाभिज्ञः — भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वन्यन्यतमस्मिन् समुद्रतीरे पञ्चाभिज्ञ ऋषिः प्रतिवसति अ.श.२१९ख/२०३.
- mngon par shes pa lnga pa
- वि. पञ्चाभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः… केचित्पञ्चाभिज्ञाः का.व्यू. २२५ख/२८८; अ.क.५०.७१.
- mngon par shes pa lnga yod pa
- वि. पञ्चाभिज्ञः — तेन च समयेन पञ्च ऋषयो बाह्याः पञ्चाभिज्ञाः ऋद्धिमन्तः ल.वि.६८क/९०.
- mngon par shes pa gcig pa
- वि. एकाभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः… केचित्षडभिज्ञाः का.व्यू.२२५ख/२८८.
- mngon par shes pa chen po
- पा. महाभिज्ञा — {mngon par shes pa chen po yongs su sbyangs pa las skyes pa} महाभिज्ञापरिकर्मनिर्जाताः स.पु.२७क/४८.
- mngon par shes pa chen po thob pa
- वि. महाभिज्ञाप्राप्तः — सर्वेषां च महाभिज्ञाप्राप्तानां प्रतिसंविद्गतिंगतानां सत्त्वाववादकुशलानाम् स.पु.७६ख/१२९.
- mngon par shes pa chen po dang yongs su sbyang ba bgyis pa
- वि. महाभिज्ञाकृतपरिकर्मा — इमे च बोधिसत्त्वाः … महाभिज्ञापरिकर्मनिर्याताः महाभिज्ञाकृतपरिकर्माणः स.पु.११६ख/१८६.
- mngon par shes pa chen po rnam par smin pa yongs su rdzogs pa
- वि. महाभिज्ञाविपाकपरिनिष्पन्नः — बोधिसत्त्वः… महाभिज्ञाविपाकपरिनिष्पन्नः… भवति द.भू.२४६ख/४७.
- mngon par shes pa chen po yongs su sbyangs pa las skyes pa
- वि. महाभिज्ञापरिकर्मनिर्जातः — अनादिकर्मिकाश्च ते बोधिसत्त्वा भविष्यन्ति… महाभिज्ञापरिकर्मनिर्जाताः स.पु.२७क/४८.
- mngon par shes pa chen pos rnam par brtse ba
- वि. महाभिज्ञाविक्रीडितः मि.को.१०६क; द्र. {mngon par shes pa chen pos rnam par rol pa/}
- mngon par shes pa chen pos rnam par rol pa
- वि. महाभिज्ञाविक्रीडितः म.व्यु.८१३.
- mngon par shes pa nyid
- अभिज्ञाता — अभिज्ञातायाम् । आख्यातुः । शिक्षायाम् वि.सू.४६क/५८.
- mngon par shes pa gnyis pa
- वि. द्व्यभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः, केचिद् द्व्यभिज्ञाः… केचित्षडभिज्ञाः का.व्यू.२२५ख/२८८.
- mngon par shes pa thob pa
- वि. अभिज्ञालाभी — तस्मात् तन्त्रोक्तनियमेन निरपेक्षकेणाचार्येण परोपकारार्थं कर्तव्यमभिज्ञालाभिना वि.प्र.१०१ख/३.२२; अभिज्ञप्राप्तः — नामेन सो सागरबुद्धिधारी अभिज्ञप्राप्तो इति तत्र विश्रुतः स.पु.८१ख/१३८.
- mngon par shes pa dang stobs dang mi 'jigs pa thob pa
- पा. अभिज्ञाबलवैशारद्यप्राप्तः, समाधिविशेषः — अभिज्ञाबलवैशारद्यप्राप्तो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.
- mngon par shes pa dang ye shes chen po'i sgo
- पा. महाभिज्ञाज्ञानमुखम् — स एवंप्रमुखानि महाभिज्ञाज्ञानमुखानि परिपूर्णानि दश समाधिशतसहस्राणि भूमिपरिशोधिकानि समापद्यते द.भू.२३३ख/३९.
- mngon par shes pa drug
- षडभिज्ञाः, द्र. {mngon par shes pa/}
- mngon par shes pa drug dang ldan
- = {mngon shes drug ldan/}
- mngon par shes pa drug pa
- वि. षडभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः… केचित्षडभिज्ञाः का.व्यू.२२५ख/२८८.
- mngon par shes pa bul ba
- पा. धन्धाभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — सा पुनर्द्विविधापि प्रतिपत्… मृद्विन्द्रियस्य सुखा दुःखा वा प्रतिपद्धन्धाभिज्ञा, तीक्ष्णेन्द्रियस्य क्षिप्राभिज्ञा अभि.भा.३८क/१०१५.
- mngon par shes pa bul ba dka' ba
- पा. दुःखा धन्धाभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — पुद्गलानां चतसृभिः प्रतिपद्भिर्निर्याणं भवति… दुःखा धन्धाभिज्ञा… दुःखा क्षिप्राभिज्ञा… सुखा धन्धाभिज्ञा… सुखा क्षिप्राभिज्ञा श्रा.भू./१९०.
- mngon par shes pa bul ba la dka' ba
- = {mngon par shes pa bul ba dka' ba/}
- mngon par shes pa bul ba la dka' ba'i lam
- पा. दुःखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — चतस्रः प्रतिपदः । दुःखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, सुखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, दुःखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, सुखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा म.व्यु.१२४४.
- mngon par shes pa bul ba la sla ba
- = {mngon par shes pa bul ba sla ba/}
- mngon par shes pa bul ba la sla ba'i lam
- पा. सुखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — चतस्रः प्रतिपदः । दुःखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, सुखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, दुःखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, सुखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा म.व्यु.१२४४.
- mngon par shes pa bul ba sla ba
- पा. सुखा धन्धाभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — पुद्गलानां चतसृभिः प्रतिपद्भिर्निर्याणं भवति… दुःखा धन्धाभिज्ञा… दुःखा क्षिप्राभिज्ञा… सुखा धन्धाभिज्ञा… सुखा क्षिप्राभिज्ञा श्रा.भू./१९०.
- mngon par shes pa ma nyams pa
- वि. अच्युताभिज्ञः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.८४१.
- mngon par shes pa med pa
- अनभिज्ञा — {mngon par shes pa med pa'i tshig} अनभिज्ञापदम् ल.अ.६८क/१७.
- mngon par shes pa med pa'i tshig
- पा. अनभिज्ञापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८क/१७.
- mngon par shes pa myur ba
- पा. क्षिप्राभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — सा पुनर्द्विविधापि प्रतिपत्… मृद्विन्द्रियस्य सुखा दुःखा वा प्रतिपद्धन्धाभिज्ञा, तीक्ष्णेन्द्रियस्य क्षिप्राभिज्ञा अभि.भा.३८क/१०१५.
- mngon par shes pa myur ba dka' ba
- पा. दुःखा क्षिप्राभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — पुद्गलानां चतसृभिः प्रतिपद्भिर्निर्याणं भवति… दुःखा धन्धाभिज्ञा… दुःखा क्षिप्राभिज्ञा… सुखा धन्धाभिज्ञा… सुखा क्षिप्राभिज्ञा श्रा.भू./१९०.
- mngon par shes pa myur ba la dka' ba
- = {mngon par shes pa myur ba dka' ba/}
- mngon par shes pa myur ba la dka' ba'i lam
- पा. दुःखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — चतस्रः प्रतिपदः । दुःखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, सुखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, दुःखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, सुखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा म.व्यु.१२४४.
- mngon par shes pa myur ba la sla ba
- = {mngon par shes pa myur ba sla ba/}
- mngon par shes pa myur ba la sla ba'i lam
- पा. सुखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — चतस्रः प्रतिपदः । दुःखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, सुखा प्रतिपद् धन्धाभिज्ञा, दुःखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा, सुखा प्रतिपत् क्षिप्राभिज्ञा म.व्यु.१२४४.
- mngon par shes pa myur ba sla ba
- पा. सुखा क्षिप्राभिज्ञा, प्रतिपद्भेदः — पुद्गलानां चतसृभिः प्रतिपद्भिर्निर्याणं भवति… दुःखा धन्धाभिज्ञा… दुःखा क्षिप्राभिज्ञा… सुखा धन्धाभिज्ञा… सुखा क्षिप्राभिज्ञा श्रा.भू./१९०.
- mngon par shes pa bzhi pa
- वि. चतुरभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः… केचिच्चतुरभिज्ञाः… केचित् षडभिज्ञाः का.व्यू.२२५ख/२८८.
- mngon par shes pa shes pa
- पा. अभिज्ञाज्ञानम्, प्रज्ञाभेदः — इयं तावत् षड्विधा प्रज्ञा । सप्तविधा पुनः धर्मज्ञानमन्वयज्ञानं संवृतिज्ञानमभिज्ञाज्ञानं लक्षणज्ञानं दशबलपूर्वंगमं ज्ञानं चतसृषु च युक्तिषु युक्तिज्ञानम् बो.भू.११४क/१४७.
- mngon par shes pa gsum pa
- वि. त्र्यभिज्ञः — तत्रानेकानि ऋषिकोटिनियुतशतसहस्राणि प्रतिवसन्ति । केचिदेकाभिज्ञाः… केचित् त्र्यभिज्ञाः… केचित् षडभिज्ञाः का.व्यू.२२५ख/२८८.
- mngon par shes pa'i 'khor
- अभिज्ञापरिवारः — {mngon par shes pa'i 'khor du gyur pa'i shes pa} अभिज्ञापरिवारज्ञानम् अभि.भा.६२क/१११२.
- mngon par shes pa'i 'khor du gyur pa'i shes pa
- पा. अभिज्ञापरिवारज्ञानम् — अभिज्ञापरिवारज्ञानं तु तदन्यदार्याणामुत्पद्यते येनैवं जानन्ति अभि.भा.६२क/१११२.
- mngon par shes pa'i tog
- ना. अभिज्ञाकेतुः, बोधिसत्त्वः — भगवान्… सार्धं पञ्चमात्रैर्बोधिसत्त्वसहस्रैः समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च… अभिज्ञाकेतुना च… बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन ग.व्यू.२७६क/२.
- mngon par shes pa'i stobs
- पा. अभिज्ञाबलम् — {mngon par shes pa'i stobs shin tu brtan pa} अभिज्ञाबलसुप्रतिष्ठितः द.भू.२४६क/४६.
- mngon par shes pa'i stobs shin tu brtan pa
- वि. अभिज्ञाबलसुप्रतिष्ठितः — अभिज्ञाबलसुप्रतिष्ठितश्च भवति अपर्यन्तलोकधातुचर्याविभागकुशलत्वात् द.भू.२४६क/४६.
- mngon par shes pa'i spyod pa
- पा. अभिज्ञाचर्या, चर्याविशेषः — अभिज्ञाचर्या द्वयोरपि महायानहीनयानाधिमुक्तयोः प्रभावेणावर्जनार्थम् सू.अ.२५६क/१७५.
- mngon par shes pa'i blo gros thams cad kyi rgyal po
- =. सर्वाभिज्ञामतिराजः, तथागतः — तत्र सर्वाभिज्ञामतिराजं नाम तथागतं बोधिमण्डवरगतं समपश्यत् द.भू.२७२क/६२.
- mngon par shes pa'i 'bras bu
- पा. अभिज्ञाफलम् — किं खल्वभिज्ञयैव निर्माणं निर्मीयते ? नेत्युच्यते । किं तर्हि ? अभिज्ञाफलैः अभि.भा.६३क/१११७.
- mngon par shes pa'i mig
- पा. अभिज्ञाचक्षुः — अभिज्ञाचक्षुषैव ह्यन्तराभवो दृश्यते, नोपपत्तिप्रतिलब्धेन अभि.भा.६५क/११२३.
- mngon par shes pa'i tshig
- पा. अभिज्ञापदम्, अष्टोत्तरपदशतान्तर्गतपदविशेषः ल.अ.६८क/१७.
- mngon par shes pa'i ye shes
- पा. अभिज्ञाज्ञानम् म.व्यु.७६५३.
- mngon par shes pa'i ye shes chen po
- महाभिज्ञाज्ञानम् — महाभिज्ञाज्ञानाभिभूर्नाम तथागतोऽर्हन् स.पु.५९क/१०४.
- mngon par shes pa'i ye shes chen pos zil gyis gnon pa
- ना. महाभिज्ञाज्ञानाभिभूः, तथागतः — तेन कालेन तेन समयेन महाभिज्ञाज्ञानाभिभूर्नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो लोक उदपादि स.पु.५९क/१०४.
- mngon par shes par bya ba
- कृ. अभिज्ञेयम् — सर्वाभिज्ञेयं वो भिक्षवो धर्मपर्यायं देशयिष्यामि अभि.भा.८५ख/१२०१; अभिज्ञेयं षण्णामभिज्ञानां विषयः अभि.स.भा.१६ख/२१.
- mngon par sangs rgyas
- • क्रि. बुध्यते — कामधातौ कथं केन न विबुद्धो वदाहि मे । अकनिष्ठे किमर्थं तु वीतरागेषु बुध्यसे ल.अ.६५ख/१३ २. = {mngon par rdzogs par sangs rgyas pa/}
- mngon par sangs rgyas nas
- अभिसंबुध्य — अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्येरन् । अभिसंबुध्य शाश्वतसमारोपापवादोच्छेददृष्टिविवर्जितास्तव बुद्धनेत्रीं नापवदिष्यन्ते ल.अ.८३क/३०.
- mngon par sems
- = {mngon par sems pa/}
- mngon par sems pa
- = {mngon sems} ।। • क्रि. अभिमम्यते — अविद्योपप्लवाल्लोको विचित्रं त्वभिमन्यते त.स.७क/९१; • सं. अभिमानः — अहीनसत्त्वदृष्टीनां क्षणभेदविकल्पना । सन्तानैक्याभिमानेन न कथञ्चित् प्रवर्त्तते त.स.२१क/२२८.
- mngon par sred pa
- = {mngon sred/}
- mngon par slong ba
- = {slong ba} अभिशस्तिः, याच्ञा — याच्ञाऽभिशस्तिर्याचनार्थना अ.को.२.७.३२.
- mngon par gsar
- = {mngon par gsar pa/}
- mngon par gsar pa
- वि. अभिनवः — अभिनवकृतस्तूपोत्सङ्गक्वणन्मणिकिङ्किणीकुलकलकलक्रीडालोला बभूव च मेदिनी अ.क.५७.१६; राजन्नभिनवश्लोकस्तवैव भुवनत्रये । गीयते अ.क.५३.१८.
- mngon par gsal
- = {mngon par gsal ba/}
- mngon par gsal ba
- = {mngon gsal} ।। • सं. अभिव्यक्तिः — कार्यत्वं नाम किमभिव्यक्तिगतमुपादीयते किं वोत्पत्तिगतम् प्र.अ.२०-३/४४; त.प.६९क/५९०; आविर्भावः — यावतास्य निरन्वयोपजननविनाशोपगमः, मम तु आविर्भावतिरोर्भावमात्रम् वा.टी.८७ख/४४; • भू.का.कृ. अभिव्यक्तः — सङ्केताभिव्यक्त एवासावर्थप्रतीतिहेतुरिष्टः, न सत्तामात्रेण त.प.२०४क/८७६.
- mngon par gsal ba yin
- क्रि. अभिव्यज्यते — अन्ये अभिव्यज्यत इत्याहुः । अतः पक्षद्वयमाह, जायते व्यज्यतेऽथ चेति त.प.९०ख/६३४.
- mngon par gsal bar 'gyur
- = {mngon gsal 'gyur/}
- mngon par gsal bar byas pa
- = {mngon gsal byas/}
- mngon par gsal bar byed
- = {mngon par gsal bar byed pa/}
- mngon par gsal bar byed pa
- • क्रि. १. अभिव्यञ्जति — यस्याप्यभिव्यञ्जन्ति तस्याप्येष न दोषः त.प.१४१ख/७३५ २. व्यज्यते — समानशक्तिकैर्वणैर्भूयोऽपि व्यज्यते परैः त.स.९९क/८७८; अभिव्यक्तिः क्रियते — अभिव्यक्तिः क्रियत इति चेत् ? न, ज्ञानपर्यायत्वात् त.प.२५०ख/९७५; • सं. अभिव्यक्तिकरणम् — अष्टौ गुणाः कतमे । अचिन्त्यत्वमद्वयता निर्विकल्पता शुद्धिरभिव्यक्तिकरणं प्रतिपक्षता विरागो विरागहेतुरिति र.वि.८०क/११; • वि. अभिव्यञ्जकः — यथा हि दीपादिश्चक्षुषोऽनुग्रहेण घटादेरभिव्यञ्जको भवति, तथा ध्वनिरपि श्रोत्रसंस्कृतेः… शब्दस्याभिव्यञ्जको भविष्यति त.प.१४२क/७३५.
- mngon par bsad
- = {mngon par bsad pa/}
- mngon par bsad pa
- भू.का.कृ. अभिघातितः — अत्रान्तरे गृहपतिः सुदत्तस्यात्मजो युवा । मिथ्यादोषादृद्धिबलो नाम राज्ञाभिघातितः अ.क.३४.१०; अभिहतः — मृगयाभिहतं सांसमस्माकं जीवितायते अ.क.५५.३१.
- mngon par bsams
- = {mngon par bsams pa/}
- mngon par bsams pa
- = {mngon bsams} भू.का.कृ. अभिप्रेतम् — येन न कदाचिद् व्यभिचार उपलब्धः स यथाभिप्रेते विसंवादाद् विसंवाद्यत एव प्र.अ.३ख/५; अभिमुखीकृतम् — {khyod kyi brtan pa mngon bsams na} त्वत्स्थैर्येऽभिमुखीकृते श.बु.३६.
- mngon par lhag pa
- = {mngon lhag} वि. अभ्यधिकः — प्रयच्छामि मुने तुभ्यमीप्सितां गुरुदक्षिणाम् । सहितां युवराजेन जीविताभ्यधिकां प्रियाम् अ.क.३.८९; ददौ सर्वार्थिसार्थेभ्यो वाञ्छिताभ्यधिकं वसु अ.क.३.१७.
- mngon spyod
- = {mngon par spyod pa/}
- mngon phyag 'tshal
- = {mngon par phyag 'tshal ba/}
- mngon phyogs
- = {mngon par phyogs pa/} {mngon phyogs te} अभ्येत्य — लक्षणज्ञैरथाभ्येत्य प्रवरैर्वृद्धमन्त्रिभिः अ.क.५१.१८; उपेत्य — स्वमाश्रमपदं प्राप्तं भगवन्तमुपेत्य सः अ.क.२८.३७; समभ्येत्य — भगवन्तं समभ्येत्य सर्वभोगैरपूजयत् अ.क.१६.२५.
- mngon phyogs mchi
- = {mngon phyogs mchi ba/}
- mngon phyogs mchi ba
- क्रि. अभिद्रवति — चिरस्य लब्धप्रसरा सुरेष्वसावभिद्रवत्येव तु नो द्विषच्चमूः जा.मा.१३५/७८.
- mngon phyogs pa
- = {mngon par phyogs pa/}
- mngon 'phags
- = {mngon par 'phags pa/}
- mngon 'phel
- = {mngon par 'phel ba/}
- mngon 'phel ba
- = {mngon par 'phel ba/}
- mngon byang
- = {mngon par byang chub pa/}
- mngon byung
- भू.का.कृ. अभ्युदितः — आहारकालेऽतिक्रान्ते विहारेऽभ्युदिते पुनः । स्वस्थास्ते भिक्षवस्तस्थुस्तथैव प्रशमान्विताः अ.क.६७.२९.
- mngon byung ba
- = {mngon byung /}
- mngon dbang bskur
- = {mngon par dbang bskur ba/}
- mngon dbang bskur ba
- = {mngon par dbang bskur ba/}
- mngon 'byung
- = {mngon par 'byung ba/}
- mngon 'brel
- = {mngon par 'brel ba/}
- mngon sbyar
- = {mngon sbyar ba/}
- mngon sbyar ba
- भू.का.कृ. अभियुक्तः — मातेति मोहात्कलहेऽभियुक्तां नान्तेऽपि जन्तुः स्पृशति स्वकान्ताम् अ.क.५९.५७.
- mngon sbyor
- = {mngon par sbyor ba} ।। • सं. अभियोगः, उद्योगः — {yon tan mngon sbyor} गुणाभियोगः अ.क. ५३.४३; {mngon par sbyor ba mi dman pa/} {snyan ngag phun sum tshogs pa'i rgyu} अमन्दश्चाभियोगोऽस्याः कारणं काव्यसम्पदः का.आ.१.१०३; नियोगः — स्वेच्छया रचिते वास्मिन् कल्पितेष्विव वस्तुषु । न कारणनियोगोऽयं परं प्रत्युपपद्यते त.स.३१ख/३२८; • वि. अभियोगी — धारणाध्ययनव्याख्याकर्मनित्याभियोगिभिः त.स.७७क/७२१; अभियुक्तः — दुरात्मभिः स्वार्थलवाभियुक्तैः छायातरुः कष्टमयं निकृत्तः अ.क.३.१७२; व्यभियुक्तः — तत्रैको व्यभियुक्तानामन्यदेशगतो भवेत् र.वि.१०५क/५७; अभ्युद्यतः — {sems can don la mngon sbyor} सत्त्वार्थमभ्युद्यतः ना.ना. २७२ख/७३.
- mngon sbyor ldan
- वि. अभियोगवान् — तच्चाभियोगवान् वक्तुं यतस्तस्मात् प्रमाणता प्र.वा.१.२८५.
- mngon sbyor ldan pa
- = {mngon sbyor ldan/}
- mngon sbyor ba
- = {mngon sbyor/}
- mngon sbyor mdzad
- क्रि. अभियुज्यते — ततः स्वदुःखक्षयसाक्षात्करणे सर्वभावसाक्षात्करणे चाभियुज्यते प्र.अ.१००ख/१०८.
- mngon sbyor mdzad pa
- = {mngon sbyor mdzad/}
- mngon smra
- = {mngon par smra ba/}
- mngon brtson
- = {mngon par brtson pa/}
- mngon brtson pa
- = {mngon par brtson pa/}
- mngon tshul
- अभिनयः, {gra byed tshu lag pas mtshon cha sogs mtshon par byed pa'i ming} मि.को.३०क ।
- mngon mtshan can gyi spyod pa'i spang ba
- पा. रूपिकव्यवहारनैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.२६ख/३३.
- mngon mdzes
- क्रि. अभिरराज — ब्रह्मविहारगतः स च ब्रह्मा ब्रह्मपुरस्थ इवाभिरराज रा.प.२२८ख/१२१.
- mngon 'dzegs
- = {mngon 'dzugs pa/}
- mngon 'dzegs pa
- वि. अभिरूढः — सुमते मा कृथाः शोकं शरीरोच्छोषणं वृथा । सत्संकल्पाभिरूढस्य भविष्यति तवेप्सितम् अ.क.६.५८.
- mngon rdzogs rgyal po
- ना. अभिसंराजः मि.को.६ख ।
- mngon zhing gsal bar byed pa
- अभिव्यक्तिता — आकाशकायानामप्रमाणतां च… सर्वत्रानुगततां च रूपकायाभिव्यक्तितां च प्रजानाति द.भू.२४५क/४६.
- mngon zhen
- = {mngon par zhen pa/}
- mngon zhen can
- = {mngon par zhen pa can/}
- mngon zhen pa
- = {mngon par zhen pa/}
- mngon gzir
- भू.का.कृ. अभिभूतः — {skom pas mngon gzir} पिपासाभिभूताः शि.स.५२ख/५०.
- mngon gzir ba
- = {mngon gzir/}
- mngon gzugs
- वि. अभिरूपम् — {gser gyi mchod sdong ltar mngon gzugs} हेमयूपाभिरूपाणि अ.क. १७.३४.
- mngon bzlas
- = {mngon bzlas pa/}
- mngon bzlas pa
- भू.का.कृ. अभिजप्तः — {khro bo mngon bzlas pa'i chu yis} क्रोधाभिजप्तेन वारिणा दु.प.२३५/२३४.
- mngon 'ongs
- = {mngon 'ongs pa/}
- mngon 'ongs pa
- भू.का.कृ. अभियातः — देवि याच्ञाभियातोऽसौ प्रविशत्वनिवारितः अ.क.५.४१.
- mngon rlom
- = {mngon par rlom pa/}
- mngon rlom pa
- = {mngon par rlom pa/}
- mngon shes
- = {mngon par shes pa/}
- mngon shes lnga
- पञ्चाभिज्ञाः, द्र. {mngon par shes pa/}
- mngon shes lnga pa
- = {mngon par shes pa lnga pa/}
- mngon shes mchog la mkhas
- वि. वराभिज्ञकोविदः — ऋद्धिपादवर(रा)भिज्ञकोविदम् इन्द्रियैर्बलविमोक्षशिक्षितम् । सर्वसत्त्वचरिते गतिंगतं वन्दमो असमज्ञानपारगम् रा.प.२३०क/१२२.
- mngon shes tog
- = {mngon par shes pa'i tog mngon shes drug ldan} = {sangs rgyas} षडभिज्ञः, बुद्धः अ.को.१.१.१४; म.व्यु.४६; मि.को.२क ।
- mngon shes bul ba
- = {mngon par shes pa bul ba/}
- mngon shes myur ba
- = {mngon par shes pa myur ba/}
- mngon sangs rgyas
- = {mngon par sangs rgyas/}
- mngon sum
- • सं. १. पा. प्रत्यक्षम्, प्रमाणभेदः — प्रत्यक्षं कल्पनापोढं प्रत्यक्षेणैव सिध्यति प्र.वा.२.१२३; अध्यक्षः — अत्राप्यध्यक्षबाधायां नानारूपतया ध्वनौ । प्रसिद्धस्य श्रुतौ प्र.वा.४.१३१ २. = {mngon sum nyid} अध्यक्षता — अध्यक्षताया अबाधा अध्यक्षताऽबाधेति समासः त.प.२६३ख/२४३; • पा. प्रत्यक्षः, अन्यतरोऽर्थः — द्विविध एव ह्यर्थः । प्रत्यक्षः परोक्षश्च त.प.६९ख/५९१; न प्रत्यक्षपरोक्षाभ्यां मेयस्यान्यस्य सम्भवः प्र.वा.२.६३; • वि. १. प्रत्यक्षः — {chos thams cad bdag la mngon sum mo} सर्वधर्मेष्वहं प्रत्यक्षः सु.प्र.३६क/६८; समक्षः — {mngon sum dang sngon tu gyur pa'i sangs rgyas rnams} समक्षपरोक्षा बुद्धाः सू.अ.२११क/११५; सम्मुखः — {mngon sum mngon sum min pa} संमुखं विमुखम् सू.अ.२११क/११५; अभिमुखः — राजमार्गं प्रविशतः स तस्य व्यालकुञ्जरः । उत्सृज्यतामभिमुखः अ.क.२८. १० २. साक्षी — {nga'i chos mdzod 'di la khyod mngon sum} त्वं ह्यत्र साक्षी मम धर्मकोशे स.पु.११ख/१७ {III}. = {mngon sum du} साक्षात् — {gang zhig mngon sum don bstan yang} या साक्षान्निर्दिष्टार्थापि का.आ.३. १०३.
- mngon sum du
- साक्षात् — अर्थक्रियानिर्भासं तु यद्यपि साक्षात् प्राप्तिः, तथापि तन्न परीक्षणीयम् न्या.टी.३९क/२९; समक्षम् — पुत्राभिधाने हृदये समक्षं प्रहरन्मम जा.मा.११२/६५; सम्मुखम् — स्थविरनाम्ना भिक्षुणा सार्धं संमुखं संमोदनीं संरञ्जनीं विविधां कथां व्यतिसार्य अ.श.२५७क/२३६; अभिमुखम् — अग्रत इत्यभिमुखम् त्रि.भा.१७०ख/९७; प्रसह्यम् — तानमात्यान् प्रसह्याभिभूय जा.मा.२७३/१५९.
- mngon sum gyi rgyu
- साक्षाद्धेतुः — सम्यग्ज्ञाने हि सति पूर्वदृष्टस्मरणम्, स्मरणादभिलाषः, अभिलाषात् प्रवृत्तिः, प्रवृत्तेश्च प्राप्तिः । ततो न साक्षाद्धेतुः न्या.टी.३९क/२८.
- mngon sum gyi rjes las byung
- = {mngon sum gyi rjes las byung ba/}
- mngon sum gyi rjes las byung ba
- वि. प्रत्यक्षपृष्ठभावी — गृहीतग्राही च प्रत्यक्षपृष्ठभावी विकल्पः त.प.१४ख/४७५.
- mngon sum gyi stobs kyis bskyed pa
- वि. प्रत्यक्षबलोत्पन्नः — अध्यवसेयस्तु प्रत्यक्षबलोत्पन्नेन निश्चयेन सन्तान एव न्या.टी.४४ख/७१; द्र. {mngon sum gyi stobs kyis byung ba/}
- mngon sum gyi stobs kyis byung ba
- वि. प्रत्यक्षबलोत्पन्नः — यस्मात् प्रत्यक्षबलोत्पन्नेनाध्यवसायेन दृश्यत्वेनार्थोऽवसीयते न्या.टी.४६ख/८५; द्र. {mngon sum gyi stobs kyis bskyed pa/}
- mngon sum gyi byed pa
- प्रत्यक्षव्यापारः — इदं प्रत्यक्षव्यापारसङ्कीर्तनम् वा.टी.६३ख/१७.
- mngon sum gyi blo
- अध्यक्षबुद्धिः — अग्निहोत्रादिवचसो निष्कम्प्याध्यक्षबुद्धिवत् त.स.८७क/७९५.
- mngon sum gyi tshad ma
- पा. प्रत्यक्षप्रमाणम्, प्रमाणभेदः — {mngon sum gyi tshad ma'i byed pa} प्रत्यक्षप्रमाणव्यापारः वा.टी.६१ख/१४.
- mngon sum gyi tshad ma'i byed pa
- प्रत्यक्षप्रमाणव्यापारः — अनेन च प्रत्यक्षप्रमाणव्यापार उक्तः वा.टी.६१क/१४.
- mngon sum gyi mtshan nyid
- प्रत्यक्षलक्षणम् — कल्पनापोढत्वाभ्रान्तत्वे परस्परसापेक्षे प्रत्यक्षलक्षणम् न्या.टी.४२क/५४.
- mngon sum gyis grub pa
- वि. प्रत्यक्षसिद्धः — {mngon sum gyis grub pa nyid} प्रत्यक्षसिद्धत्वम् त.स.९ख/११५.
- mngon sum gyis grub pa nyid
- प्रत्यक्षसिद्धत्वम् — अन्यैः प्रत्यक्षसिद्धत्वमात्मनः परिकल्पितम् त.स.९ख/११५.
- mngon sum gyis mthong
- = {mngon sum gyis mthong ba/}
- mngon sum gyis mthong ba
- • वि. प्रत्यक्षदर्शी — सर्वप्रत्यक्षदर्शित्वप्रतिज्ञाऽप्यफला त.स.११४ख/९९२; प्रत्यक्षदृष्टः — प्रत्यक्षदृष्टनीरादिः त.स.१२६क/१०८८; • सं. = {mngon sum gyis mthong ba nyid} प्रत्यक्षदर्शित्वम् — साक्षात् प्रत्यक्षदर्शित्वाद् यस्याशुचिरसादयः त.स.११४ख/९९४.
- mngon sum gyis mthong ba nyid
- प्रत्यक्षदर्शित्वम् — यथा च चक्षुषा सर्वान् वेत्तीति निष्फलम् । सर्वप्रत्यक्षदर्शित्वप्रतिज्ञाऽप्यफला तथा त.स.११४ख/९९२.
- mngon sum gyis 'dul ba
- सम्मुखविनयः — संमुखविनयो द्वितीयस्मात् वि.सू.९१ख/१०९.
- mngon sum gyis gnod pa
- पा. प्रत्यक्षबाधा — ततः प्रत्यक्षबाधेयं दुर्वारा सर्वहेतुषु त.स.१८क/१९७.
- mngon sum gyis gzung bar bya ba
- = {mngon sum gyis gzung bya/}
- mngon sum gyis gzung bya
- प्रत्यक्षग्राह्यता — सामान्यस्य च वस्तुत्वं प्रत्यक्षग्राह्यताऽपि च त.स. ५६ख/५४७.
- mngon sum gyis rang gi ngo bo log par rtogs pa
- पा. प्रत्यक्षस्वरूपविप्रतिपत्तिः, विप्रतिपत्तिभेदः — तत्र प्रमाणे स्वरूपफलगोचरसङ्ख्यासु परेषां विप्रतिपत्तिश्चतुर्विधा… तत्र सविकल्पकमज्ञानस्वभावं वा चक्षुरादिकं प्रत्यक्षं प्रमाणमिति प्रत्यक्षस्वरूपविप्रतिपत्तिः त.प.१क/४४९.
- mngon sum gyis shes gyur
- वि. प्रत्यक्षगम्यः — यदि प्रत्यक्षगम्यश्च सत्यतः पुरुषो भवेत् त.स.९ख/११६.
- mngon sum gyis shes par gyur pa
- = {mngon sum gyis shes gyur/}
- mngon sum gyis bsal ba
- पा. प्रत्यक्षनिराकृतः, पक्षाभासभेदः — तत्र प्रत्यक्षनिराकृतो यथा अश्रावणः शब्दः न्या.टी.७०ख/१८२.
- mngon sum gyur
- = {mngon sum gyur pa/}
- mngon sum gyur pa
- प्रत्यक्षः — {khyod thugs rtag tu dang ba dag mngon sum gyur pa bzhin du gda'} मनो नित्यप्रसन्नं ते प्रत्यक्षमिव दृश्यते श.बु.५०; द्र. {mngon sum du gyur pa/}
- mngon sum 'gyur
- क्रि. अध्यक्षता भवेत् — न चैकदेशविज्ञानात् सर्वज्ञानास्तितोच्यते । येन वेदादिविज्ञानात् स्वर्गाद्यध्यक्षता भवेत् त.स.१२४ख/१०७७; द्र. {mngon sum du 'gyur ba/}
- mngon sum rgyu
- = {mngon sum gyi rgyu/}
- mngon sum nges pa'i bdag nyid du smra ba
- पा. निश्चयात्मकप्रत्यक्षवादी — विशेषतश्च निश्चयात्मकप्रत्यक्षवादिनो न गृहीतमित्येवं न युक्तं वक्तुम् त.प.४९ख/५४९.
- mngon sum sngon du 'gro ba can
- वि. प्रत्यक्षपूर्विका — {mngon sum sngon du 'gro ba can gyi don gyis go ba} प्रत्यक्षपूर्विकाऽर्थापत्तिः त.प.५३ख/५५८.
- mngon sum sngon du 'gro ba can gyi don gyis go ba
- पा. प्रत्यक्षपूर्विकाऽर्थापत्तिः, अर्थापत्तिभेदः — तत्र प्रत्यक्षपूर्विकाऽर्थापत्तिर्यथा प्रत्यक्षेण दाहमनुभूय वह्नेर्दाहशक्तिकल्पना त.प.५३ख/५५८.
- mngon sum rjes byung
- = {mngon sum gyi rjes las byung ba/}
- mngon sum ltar snang
- पा. प्रत्यक्षाभासः — ‘भ्रान्तिः संवृतिः सा ज्ञानमनुमानम्’ इत्यादिना प्रत्यक्षाभासनिर्देशात् त.प.१८क/४८३; प्रत्यक्षाभः — त्रिविधं कल्पनाज्ञानमाश्रयोपप्लवोद्भवम् । अविकल्पकमेकं च प्रत्याक्षाभं चतुर्विधम् प्र.वा.२.२८८.
- mngon sum dang 'gal
- = {mngon sum dang 'gal ba/}
- mngon sum dang 'gal ba
- प्रत्यक्षविरोधः — अनेन यथाक्रमं प्रत्यक्षविरोधम् अभ्युपगमविरोधं च सकृद्विकल्पद्वयप्रतिज्ञायामाह त.प.६ख/४५८; प्रत्यक्षविरुद्धता — अनेन प्रतिज्ञायाः प्रत्यक्षविरुद्धतामाह त.प.१९क/४८४.
- mngon sum dang ldan
- = {mngon sum dang ldan pa/}
- mngon sum dang ldan pa
- वि. प्रत्यक्षवान् — एवं स्वरूपतः पूर्वं ज्ञात्वा पश्चाज्जात्यादिधर्मतः प्रत्यक्षवान् भविष्यतीत्यदोषः त.प.१३क/४७२.
- mngon sum du gyur
- = {mngon sum du gyur pa/}
- mngon sum du gyur pa
- = {mngon du gyur pa} ।। • सं. प्रत्यक्षीकारः — प्राप्तिज्ञानसाक्षात्क्रियाभ्यां प्रत्यक्षीकारो हि साक्षात्क्रिया अभि.भा.२५ख/९६२; सम्मुखीभावः — विनापि चार्थेनायोनिशोविकल्पसम्मुखीभावे सत्युत्पद्यन्ते त.प.२९५क/१०५३; • वि. प्रत्यक्षीभूतम् — तज्ज्ञेयम्वस्तु प्रत्यक्षीभूतं भवति श्रा.भू./१९४; संमुखीभूतम् — समवहितं संमुखीभूतं न पुनरन्यत्तज्जातीयं द्रव्यमपि त्वधिमोक्षानुभवः श्रा.भू./१९४; साक्षादुपगतम् — तमहं द्रष्टुमिच्छामि साक्षादुपगतं मृगम् अ.क.३०.२२.
- mngon sum du bgyid par 'gyur
- क्रि. साक्षात्करिष्यति — ये सत्त्वा नियताः श्रावकयाने भविष्यन्ति, ते क्षिप्रमनास्रवां भूमिं साक्षात्करिष्यन्ति सु.प.२१क/२.
- mngon sum du bgyis
- = {mngon sum du bgyis pa/}
- mngon sum du bgyis pa
- भू.का.कृ. साक्षात्कृतम् — {dgra bcom pa nyid mngon sum du bgyis} अर्हत्त्वं साक्षात्कृतम् अ.श.२८२ख/२५९.
- mngon sum du 'gyur
- = {mngon sum du 'gyur ba/}
- mngon sum du 'gyur ba
- • क्रि. अभिमुखीभवति — तथागताधिष्ठानं चाभिमुखीभवति द.भू.२०८क/२५; आमुखीभवति — दृष्टधर्मसुखसमापत्तिसुखविहार आमुखीभवति ल.अ.१४४ख/९१; सम्मुखीभवति — प्रतिप्रस्रब्धपूर्वस्त्वयत्नेन सम्मुखीभवति अभि.स्फु.१६४क/१०८१; • सं. सम्मुखीभावः — मौलो हि ध्यानसमाधिः समये सम्मुखीभावात् सामयिकी विमुक्तिरित्युच्यते अभि.भा.३३ख/९९७.
- mngon sum du 'gyur bar nus pa
- वि. सम्मुखीभावसमर्थः — एष एव च तस्य लाभो यः तत्संमुखीभावसमर्थाश्रयलाभः अभि.भा.५३क/१०७१.
- mngon sum du 'jug pa
- प्रत्यक्षवृत्तिः — प्रत्यक्षा वृत्तिरस्य ज्ञानद्वयस्य तदियं प्रत्यक्षवृत्तिः अभि.स्फु.२४१ख/१०४०.
- mngon sum du mthong ba
- • वि. प्रत्यक्षी — तत्प्रत्यक्षिणां देवनागयक्षविद्याधरतपस्विनां परं विस्मयमुपजह्रतुः जा.मा.२३०/१३५ २. साक्षात् — साक्षाद्धर्ममिव मङ्गल्यं पुण्यदर्शनं वृक्षमूले बद्धासनमासीनम् जा.मा.३२८/१९१.
- mngon sum du mthong ba nyid
- प्रत्यक्षदर्शित्वम् — स्वयं सर्वार्थप्रत्यक्षदर्शित्वेन तद्वचनादप्रवृत्तेः त.प.२४४ख/९६१.
- mngon sum du phyogs
- = {mngon sum du phyogs pa/}
- mngon sum du phyogs pa
- • सं. आभिमुख्यम् — न स्वमुखादेस्तथेक्षणम्, आभिमुख्येन तस्य स्वमुखादेर्दर्शनात् त.प.१२९ख/७०९; • वि. सम्मुखः — येयं सम्मुखेऽनेकस्मिन्नेकस्यामपि गोव्यक्तौ सामान्यस्थिते सति गौशब्दान्निष्कृष्टस्य गोत्वस्यैव प्रतिपत्तिः, सा शब्दमन्तरेणानुपपन्ना त.प.१३७क/७२५.
- mngon sum du bya
- = {mngon sum du bya ba/}
- mngon sum du bya ba
- • कृ. साक्षात्कर्तव्यम् — एको धर्मः साक्षात्कर्तव्यः अभि.स्फु.२२०ख/१०००; परिज्ञातव्यं प्रहातव्यं साक्षात्कर्तव्यं भावयितव्यमिति कर्तव्यरूपां परिज्ञानक्रियां प्रति द्वितीय आकरणप्रकारश्चतुराकारः अभि.स्फु.२१२क/९८६; • सं. साक्षात्क्रिया — परिजयस्यायं कालः, नायं कालः साक्षात्क्रियाया इति प्रत्यवेक्षते अ.सा.३२५क/१८३; साक्षात्करणम् — दुःखस्य परिज्ञानम्, समुदयस्य प्रहाणम्, निरोधस्य साक्षात्करणम्, मार्गस्य भावनम् अभि.स्फु.१७५क/९२५.
- mngon sum du bya bar
- प्रत्यक्षीकर्तुम् — न च योग्यतामर्वाग्दर्शनः प्रत्यक्षीकर्तुमीशः त.प.१३१क/७१३; साक्षात्कर्तुम् — सामान्यं पुनरशेषविशेषनिरपेक्षं साक्षात्कर्तुं शक्यते त.प.११ख/४६८.
- mngon sum du bya ba ma yin pa
- असाक्षात्क्रिया — न खलु पुनरियं सुविक्रान्तविक्रामिन् प्रज्ञापारमिता कस्यचिद्धर्मस्य हानाय वा विवृद्धये वा प्रत्युपस्थिता … साक्षात्क्रियायै वा असाक्षात्क्रियायै वा सु.प.४७ख/२४.
- mngon sum du bya ba min
- = {mngon sum du bya ba ma yin pa/}
- mngon sum du bya ba min pa
- = {mngon sum du bya ba ma yin pa/}
- mngon sum du byas
- = {mngon sum du byas pa/} {mngon sum du byas te/} {o nas/} {o shing} साक्षात्कृत्य — यस्मिन् समये आर्यश्रावकः प्रविवेकजां प्रीतिं कायेन साक्षात्कृत्योपसम्पद्य विहरति अभि.भा.७०क/११४४; तां धर्मतां साक्षात्कृत्य धारयित्वा यद्यदेव देशयन्ति अ.सा. ३ख/२; प्रत्यक्षीकृत्य — अत्र साक्षात्कृत्वेति प्रत्यक्षीकृत्येत्यर्थः अभि.स्फु.३०८क/११७९; साक्षात्कृत्वा — शुभं विमोक्षं कायेन साक्षात्कृत्वोपसम्पद्य विहरति अभि.स्फु.३०६क/११७५.
- mngon sum du byas pa
- • भू.का.कृ. साक्षात्कृतम् — परिज्ञातं प्रहीणं साक्षात्कृतं भावितमिति परिनिष्ठितां परिज्ञानादिक्रियां प्रति तृतीय आकरणप्रकारश्चतुराकारः अभि.स्फु.२१२क/९८६; प्रत्यक्षीकृतः — ऋषिपतननिवासिभिश्च द्वादशभिरृषिसहस्रैः सप्तत्रिंशद्बोधिपक्ष्या धर्माः प्रत्यक्षीकृताः अ.श.१६४क/१५२; • सं. १. प्रत्यक्षीकरणम् — समस्तनरधर्माणां प्रत्यक्षीकरणे सति । स्यादेव निश्चयोऽयं च सर्वज्ञस्योपपद्यते त.स.१०१ख/८९५; साक्षात्कृतिः — साक्षात्कृतिः साक्षात्करणम् त.प.३००ख/१०६० २. साम्मुख्यम् — अनास्रवस्य आकिञ्चन्यायतनस्य साम्मुख्यात् सम्मुखीभावात् अभि.स्फु.२९९क/११५८.
- mngon sum du byed
- = {mngon sum du byed pa/}
- mngon sum du byed pa
- • क्रि. १. साक्षात्करोति — तदा तां परमां भूतकोटिं साक्षात्करोति अ.सा. ३२८ख/१८५; अभिमुखीकरोति — नैष्क्रम्यप्रविवेकजेषु धर्मेषु सस्नेहं चित्तमभिमुखीकरोति श्रा.भू. १६०ख/४०९; सम्मुखीकरोति — तत एकमनात्माकारं द्विः संमुखीकरोति अभि.स्फु.१६९क/९११; साक्षीकरोति — यस्मिन् समये श्रामण्यभावमधिगच्छति स्पृशति साक्षीकरोति श्रा.भू.१७६ २. साक्षात्क्रियते — सत्तादिसामान्यस्वभावानुविद्ध एव विशेषः साक्षात्क्रियते नान्यथा त.प.११ख/४६८; सम्मुखीक्रियते — कामरूपधात्वोश्च तत् परचित्तज्ञानं सम्मुखीक्रियते अभि.भा.५१क/१०६३; • सं. साक्षात्करणम् — साक्षात्कृतिः साक्षात्करणम् त.प.३००ख/१०६०; साक्षात्क्रिया — प्राप्तिज्ञानसाक्षात्क्रियाभ्यां प्रत्यक्षीकारो हि साक्षात्क्रिया अभि.भा.२५ख/९६२; सम्मुखीभावः — देवेषु सम्मुखीभाव इति कामावचरेषु अभि.स्फु.१७१ख/९१६; • वि. प्रत्यक्षकारी — भिक्षुः क्षीणास्रवो… धर्मतायां प्रत्यक्षकारी अ.सा.२९०क/१६४; साक्षात्कारी — ततश्च यत्किञ्चिदर्थस्य साक्षात्कारि ज्ञानं तत् प्रत्यक्षमुच्यते न्या.टी.४०क/३८; साक्षी — {lus kyi mngon sum du byed pa} कायसाक्षी श्रा.भू./१७७.
- mngon sum du byed paRa
- साक्षात्कर्तुम् — सा च तस्य भाविन्यवस्था न स्वरूपेण साक्षात्कर्तुं शक्या प्र.अ.८ -४/१५.
- mngon sum du byed pa nyid
- साक्षात्कारित्वम् — अनेन त्वक्षाश्रितत्वेनैकार्थसमवेतमर्थसाक्षात्कारित्वं लक्ष्यते न्या.टी.४०क/३८.
- mngon sum du byed pa'i shes pa
- साक्षात्कारिज्ञानम् — यस्मादिन्द्रियान्वयव्यतिरेकानुविधाय्यर्थेषु साक्षात्कारिज्ञानं प्रत्यक्षशब्दवाच्यं सर्वेषां प्रसिद्धम् न्या.टी.४०ख/४१.
- mngon sum du byed par 'gyur
- क्रि. सम्मुखीकरोति — सत्यालम्बनं विशिष्टतरं लौकिकं ज्ञानं सम्मुखीकरोति अभि.भा.५३क/१०७१.
- mngon sum du byed par 'gyur ba
- = {mngon sum du byed par 'gyur/}
- mngon sum du ma gyur
- = {mngon sum du ma gyur pa/}
- mngon sum du ma gyur pa
- वि. असम्मुखीभूतम् — असंमुखीभूतस्य विहारो उन्मत्तकावन्दनानालापनासंभोगसंवृतयः वि.सू.८२ख/९९.
- mngon sum du ma byas
- = {mngon sum du ma byas pa/}
- mngon sum du ma byas pa
- वि. असाक्षात्कृतः — असाक्षात्कृतस्य साक्षात्क्रियायै श्रा.भू.१७क/४१; न साक्षात्कृतम् — यन्न प्राप्तं वा न ज्ञातं वा न साक्षात्कृतं वा स्यात् अ.सा.४९क/२८.
- mngon sum du mi 'gyur ba
- असम्मुखीभावः — मार्गस्याजितत्वादसम्मुखीभावतः अभि.भा.२४ख/९५९.
- mngon sum du mi byed
- = {mngon sum du mi byed pa/}
- mngon sum du mi byed pa
- • क्रि. न सम्मुखीकरोति — उपभोगपरिहाणिः, यदि प्राप्तगुणं न सम्मुखीकरोति अभि.भा.३५ख/१००३; • सं. असम्मुखीभावः — विवर्धयतः पूर्वप्रतिलब्धानामसम्मुखीभावः, अबहुमानात् अभि.भा.१३क/९०८.
- mngon sum du bzhugs
- = {mngon sum du bzhugs pa/}
- mngon sum du bzhugs pa
- वि. सम्मुखावस्थितः — प्रत्युत्पन्नसर्वबुद्धसंमुखावस्थितश्च नाम बोधिसत्त्वसमाधिः द.भू.२६२क/५५; सन्निहितः — क्व भिनत्ति ? यत्र भगवान् सन्निहितः अभि.भा.२१७-२/७२७; सम्मुखीभूतः — {ston pa yang mngon sum du bzhugs pa} शास्ता च संमुखीभूतः अ.श.२४२क/२२२.
- mngon sum du gzigs
- = {mngon sum du gzigs pa/}
- mngon sum du gzigs pa
- वि. प्रत्यक्षदर्शी — तथागत एव काश्यप तत्र प्रत्यक्षः प्रत्यक्षदर्शी स.पु.४८क/८५.
- mngon sum du yod pa'i lha
- वि. प्रत्यक्षदेवतः — {mngon sum du yod pa'i lha sangs rgyas bcom ldan 'das la} बुद्धं भगवन्तं प्रत्यक्षदेवतम् अ.श.२१८क/२०२.
- mngon sum ldan
- = {mngon sum dang ldan pa/}
- mngon sum ldan pa
- = {mngon sum dang ldan pa/}
- mngon sum pa
- • पा. अभिमुखी, षष्ठी बोधिसत्त्वभूमिः — दश बोधिसत्त्वभूमयः… प्रमुदिता च नाम … अभिमुखी च नाम… धर्ममेघा च नाम बोधिसत्त्वभूमिः द.भू.१७०क/३; • पा. आमुखा, अधिमुक्तिभेदः — आमुखा अन्तिके समवहितप्रत्ययत्वात् सू.अ.१६२क/५२; • वि. प्रत्यक्षः — ततः प्रच्युतानां तत्समापत्तिलाभिनां च तदुभयं प्रत्यक्षम् अभि.स्फु.२७५ख/११०१; द्र. {mngon sum/}
- mngon sum par gsal ba
- अभिव्यक्तिः — {mngon sum par gsal ba'i dus su} अभिव्यक्तिवेलायाम् वा.टी.८६ख/४३; द्र. {mngon par gsal ba/}
- mngon sum spyan
- वि. प्रत्यक्षचक्षुः — {sangs rgyas rnams ni mngon sum spyan} प्रत्यक्षचक्षुषो बुद्धाः सू.अ.१३१क/३.
- mngon sum spyod yul
- अध्यक्षगोचरः — स्वव्यापारबलेनैव प्रत्यक्षं जनयेद् यदि । न परामर्शविज्ञानं कथं तेऽध्यक्षगोचराः त.स.७२क/६७३.
- mngon sum byas
- = {mngon sum du byas pa/}
- mngon sum byas pa
- = {mngon sum du byas pa/}
- mngon sum byed
- = {mngon sum du byed pa/}
- mngon sum byed pa
- = {mngon sum du byed pa/}
- mngon sum ma yin
- = {mngon sum ma yin pa/}
- mngon sum ma yin pa
- • वि. अप्रत्यक्षः — वायवीयाः संयोगविभागा अप्रत्यक्षस्य वायोः कर्णशष्कुलीप्रदेशात् प्रादुर्भवन्तो नोपलभ्यन्ते त.प.१८६ख/८३४; विमुखः — शरीरपूजा चैत्यपूजा सम्मुखपूजा विमुखपूजा बो.भू.१२३क/१५९; सम्मुखं विमुखं पूजा बुद्धानां चीवरादिभिः सू.अ.२११क/११५; • पा. अनामुखा, अधिमुक्तिभेदः — अनामुखा दूरे विपर्ययात् सू.अ.१६२क/५२
- mngon sum mi byed
- = {mngon sum du mi byed pa/}
- mngon sum min
- = {mngon sum ma yin pa/}
- mngon sum min pa
- = {mngon sum ma yin pa/}
- mngon sum tshad ma
- = {mngon sum gyi tshad ma/}
- mngon sum mdzad
- वि. अक्षगः — सर्वत्र वृत्तिमज्ज्ञानमदृष्टस्य च दर्शकम् । लोकस्य शून्यताकारसूचकज्ञापकाक्षगम् अभि.अ.४.२१.
- mngon sum log pa
- प्रत्यक्षनिवृत्तिः — एकज्ञानसंसर्गि दृश्यमानं तज्ज्ञानं च प्रत्यक्षनिवृत्तिनिश्चयहेतुत्वात् प्रत्यक्षनिवृत्तिरुक्तं द्रष्टव्यम् न्या.टी.५४क/११९.
- mngon sems
- = {mngon par sems pa/}
- mngon sems pa
- = {mngon par sems pa/}
- mngon sred
- अभिलाषः — दर्पः प्रमादः परवित्तवाञ्छा पापानुबन्धी विषयाभिलाषः । एतानि जन्तोर्विनिपातकाले द्वाराण्यपायस्य निरर्गलानि अ.क.५९. ३९.
- mngon sred pa
- = {mngon sred/}
- mngon gsar
- = {mngon par gsar pa/}
- mngon gsal
- = {mngon par gsal ba/}
- mngon gsal 'gyur
- क्रि. अभिव्यज्यते — यदा विलक्षणो हेतुः पतेत् सदृशसन्ततौ । विलक्षणेन कार्येण स्थूलोऽभिव्यज्यते तदा त.स.८५क/७७९.
- mngon gsal ba
- = {mngon par gsal ba/}
- mngon gsal byas
- भू.का.कृ. अभिव्यक्तम् — तदभिव्यक्तरूपत्वात् तदीयं च तदुच्यते त.स.१०१ख/८९७.
- mngon gsal byas pa
- = {mngon gsal byas/}
- mngon gsal byed
- = {mngon par gsal bar byed pa/}
- mngon gsal gzhan nyid
- अभिव्यक्त्यनयथात्वम् — अभिव्यक्त्यन्यथात्वं चेन्नित्ये सा न त्वपाकृता । अतो रक्षामपि प्राज्ञा निष्फलामस्य कुर्वते त.स. ११३ख/९८१.
- mngon bsams
- = {mngon par bsams pa/}
- mngon bsams pa
- = {mngon par bsams pa/}
- mngon lhag
- = {mngon par lhag pa/}
- rnga
- १. वाद्ययन्त्रभेदः [1] = {'jigs byed rnga} दुन्दुभिः, भेरी — शक्रदुन्दुभिवन् मेघब्रह्मार्कमणिरत्नवत्… तथागतः र.वि.४.१३; भेरी — वीणाश‘एऽथ भेर्यां च माधुर्यस्वरसंपदा । मृगयेद्ध्यकोविदः कश्चित्तथा स्कन्धेषु पुद्गलम् ल.अ.१८६ख/१५७; आनकः — भेरीपटहमानकौ अ.को.३.३.३ [2] = {rdza rnga} मृङ्ः — {rnga ba} मार्दङ्गिकाः अ.को.२.१०.१३; मुरजः — {rnga brdung ba} मौरजिकाः अ.को.२.१०.१३ [3] = {rnga pa Ta ha} आनकः, पटहः — आनकः पटहोऽस्त्री स्यात् अ.को.१.८.६; श्री.को.१६५क [4] = {sil snyan} तूर्यः — पयोदतूर्यस्वनलब्धहर्षा विद्युल्लता जा.मा.१७५/१०१; तूर्यतालावचरैः प्रवाद्यद्भिः ल.अ.५६ख/१ [5] = {'khar rnga} पणवः — वीणापणवसंस्थाना नानापुष्पफलोपमाः । आदित्यचन्द्रविरजाः कथं केन वदाहि मे ल.अ.६५ख/१३ ०. ढक्का — पीतदीप्तायाः सव्ये प्रथमकरे शङ्खः… वामे प्रथमे वीणा, द्वितीये ढक्का वि.प्र.३७ख/४.१८ २. पटहादिबोधकपूर्वपदम् — {rnga pa Ta ha} पटहः बो.भू.४१ख/४८; {rnga mu kun da} मुकुन्दः स.दु.१२१/१२०; {rnga b+he ri} भेरी स.दु.१२१/१२०; • ना. दुन्दुभिः, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या… दुन्दुभिर्नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू. २०२क/२५९ ४. = {rnga ma} 5. = {rnga mo/}
- rnga khang
- =*माडाः; *माटा म.व्यु.५५४८; मि.को. १४०क ।
- rnga sgra
- १. = {rnga'i sgra} दुन्दुभिस्वरः — {rnga sgra'i rgyal po} दुन्दुभिस्वरराजः स.पु.१४१ख/२२६; दुन्दुभिशब्दः — {rnga'i sgra 'byung bar 'gyur} दुन्दुभिशब्द उच्चलति हे.त.५ख/१४; तूर्यरवः — आडम्बरस्तूर्यरवे गजेन्द्राणां च गर्जिते अ.को.३.३.१६८; • ना. दुन्दुभिस्वरः, तथागतः — अक्षोभ्यराजः पूर्वस्मिन् दक्षिणे रत्नकेतुना । पश्चिमायाममिताभ उत्तरे दुन्दुभिस्वरः सु.प्र. २क/२; द्र. {rnga sgra'i rgyal po}; ।। • ना. दुन्दुभिः, शाक्यदारकः — सुवर्णाभः सुगन्धिश्च वपुष्मान् बलवान् प्रियः । पद्माक्षो दुन्दुभिः पुत्राः सूर्यो मल्लपताकया अ.श.१६६ख/१५५; दुन्दुभिस्वरः अ.श.१८०ख/१६७.
- rnga sgra lta bu'i gdangs dang ldan pa
- वि. दुन्दुभिस्वरः — यस्मादयं दारको दुन्दुभिस्वरः, तस्मादस्य भवतु दुन्दुभिस्वर इति नाम अ.श.१८०ख/१६७.
- rnga sgra lta bu'i gdangs ldan
- = {rnga sgra lta bu'i gdangs dang ldan pa/}
- rnga sgra ltar gdangs snyan pa
- वि. दुन्दुभिस्वरनिर्घोषः — पुत्रो जातोऽभिरूपो दर्शनीयः… दुन्दुभिस्वरनिर्घोषः अ.श.१८०ख/१६७.
- rnga sgra'i rgyal po
- ना. दुन्दुभिस्वरराजः, तथागतः — सोऽनुपूर्वेण… दुन्दुभिस्वरराजसहनाम्नां तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां… आरागितवान् स.पु.१४१ख/२२६; द्र. {rnga sgra/}
- rnga rngog
- = {ze rngog} केशः — अपि च दशसहस्र जाता हयाः कण्ठकस्य सखा तुरगवरप्रधान हेमप्रभा मञ्जुकेशा वराः ल.वि.५१क/६८; द्र. {rngog ma/}
- rnga chen
- १. = {'jigs byed rnga} दुन्दुभिः, वाद्ययन्त्रविशेषः — तथा हि दिक्षु प्रसृतप्रतिस्वनैः समन्ततो दैवतदुन्दुभिस्वनैः जा.मा.११६/६८; भेरी म.मू.२५३क/२८९; आनकः — भेरीपटहमानकौ अ.को.३.३.३; • पा. भेरी, हस्तमुद्राविशेषः — तदेव उच्छ्रितौ हस्तौ अङ्गुल्याग्रौ सुकुञ्चितौ । सर्वैरङ्गुलिभिर्मुक्ता विरला केशसंभवा । भेरी तं विदुः म.मू.२५३क/२८९ ३. पटहः — डमरुकं पटहं डोम्ब्या वज्रधात्वीश्वरीकुलजायाः वि.प्र.१६९ख/३.१५९; द्र. {rnga pa ha/}
- rnga brdung ba
- = {rnga ba} मौरजिकः, मुरजवादकः — मार्दङ्गिका मौरजिकाः अ.को.२.१०.१३.
- rnga pa Ta ha
- = {pa Ta ha} पटहः, वाद्ययन्त्रविशेषः — मेघस्तनितशब्दा वा शङ्खभेरीपटहशब्दा वा बो.भू.४१ख/४८.
- rnga ba
- = {rnga brdung ba} मार्दङ्गिकः, मृदङ्गवादकः — मार्दङ्गिका मौरजिकाः अ.को.२.१०.१३.
- rnga bal gyi la ba
- औष्ट्रकम्बलः — फलमुञ्जासनवल्कलदर्भबल्बजोष्ट्रकम्बलाजकम्बलकेशकम्बलचर्मनिवेशनैश्च ल.वि.१२२ख/१८३.
- rnga bo che
- १. = {'jigs byed rnga} दुन्दुभिः, वाद्ययन्त्रविशेषः — महात्यागदुन्दुभिनिर्घोषं च अकारयत् ग.व्यू.१६८ख/२५१; भेरी स्त्री दुन्दुभिः पुमान् अ.को. १.८.६; भेरी — मेघस्तनितशब्दा वा शङ्खभेरीपटहशब्दा वा बो.भू.४१ख/४८; भेरिः — पञ्चाशद् भेरिमित्युक्ता धर्मभेरिं तु साधिका म.मू.२४६क/२७७; • ना. दुन्दुभिः, प्रत्येकबुद्धः — प्रत्येकबुद्धाः… तद्यथा गन्धमादनः… दुन्दुभिः… वसुश्चेति म.मू. ९९क/९.
- rnga bo che dang klu dbyangs kyi sgra skad lta bu
- पा. दुन्दुभिसंगीतिरुतस्वरः, तथागतपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… दुन्दुभिसंगीतिरुतस्वर इत्युच्यते ल.वि.२११ख/३१३.
- rnga bo che a na ka
- ना. आनकदुन्दुभिः, विष्णुपिता — वसुदेवोऽस्य जनकः स एवानकदुन्दुभिः अ.को. १.१.२३.
- rnga bong
- = {rnga mo} उष्ट्रः, पशुविशेषः छो.को.२१६/रा.को.१.२७६.
- rnga byed
- = {zor ba} लवित्रम्, दात्रम् — दात्रं लवित्रम् अ.को.२.९.१३; मि.को.३५ख ।
- rnga byed pa
- = {rnga byed/}
- rnga b+he ri
- = {'jigs byed rnga} भेरी, वाद्ययन्त्रविशेषः — तूर्यमुकुन्दवेणुभेरीप्रभृतिप्रणदिते स.दु.१२१/१२०.
- rnga ma
- १. पुच्छम्, लाङ्गुलम् — वातायनेन निर्गच्छन् रुद्धपुच्छो मया गजः । तृषितस्य तथा पश्चात्कूपो धावन् विलोकितः अ.क.९३.९०; लाङ्गूलम् — दुष्टमहिषो भगवन्तं दूरत एव दृष्ट्वा लाङ्गूलमुन्नाम्य येन भगवांस्तेन प्रधावितः अ.श.१५९ख/१४८; बालः — {rnga ma'i bsil yab} बालव्यजनम् वि.सू.७१ख/८८ २. चमरम्, बालव्यजनम् — दक्षिणहस्ते सितोद्धूयमानचमरः म.मू.१४१ख/५२; चामरम् — आर्यसमन्तभद्रं सितचामरोद्धूयमानम् म.मू.१४१ख/५२.
- rnga ma brdungs pa'i sgra
- अघटिततूर्यशब्दः — आभ्यां श्लोकाभ्यामनाभोगेन बुद्धकार्यं साधयत्यघटिततूर्यशब्दमणिप्रभावसाधर्म्येण सू.अ.१५५क/४०.
- rnga ma'i bsil yab
- बालव्यजनम् — चैत्ये मणिबालव्यजनस्योत्पन्नस्य दानम् वि.सू.७१ख/८८.
- rnga mu kun da
- मुकुन्दः, वाद्ययन्त्रविशेषः — तूर्यमुकुन्दवेणुभेरीप्रभृतिप्रणदिते स.दु.१२१/१२०; म.व्यु.५०२०; द्र. {mu kun da/}
- rnga mo
- १. उष्ट्रः, पशुविशेषः — शकटैर्भारैर्भेडैर्घोटकैरुष्टंऐर्गोभिर्गर्दभैः प्रभूतं पण्यमारोप्य वि.व.१४३क/२.८८; अलब्धात्मका धर्माः कतमे । यदुत शशखरोष्ट्रवाजिविषाणवन्ध्यापुत्रप्रभृतयो धर्माः ल.अ.६३क/८; उष्टंए क्रमेलकमयमहाङ्गाः अ.को.२.९.७५ २. कलभी, उष्ट्री — देवी परमशोकाभिभूता मर्महन्तेव कलभी आर्तस्वरमुवाच सु.प्र.५६ख/११२.
- rnga mong
- = {rnga mo} उष्ट्रः, पशुविशेषः छो.को.२१६/रा.को.१.२७६.
- rnga mo'i khyu
- = {rnga mo'i tshogs} औष्ट्रकम्, उष्ट्रवृन्दः — उष्ट्रोरभ्राजवृन्दे अ.को.२.९.७७.
- rnga mo'i sgra
- उष्ट्रशब्दः — विविधाः शब्दा निश्चरन्ति … तद्यथा हस्तिशब्दा वा अश्वशब्दा वा उष्ट्रशब्दा वा स.पु.१३२ख/२१०.
- rnga mo'i tshogs
- = {rnga mo'i khyu/}
- rnga zlum
- १. = {rdza rnga} मुरजः, वाद्ययन्त्रविशेषः — यदैव नर्त्तकीरूपं पश्यति तदैव मुरजादिशब्दं शृणोति त.प.१९७क/११०; मे.दू.३४६क/६३; मृदङ्गः — {rnga zlum ma} मृदङ्गी मि.को.८ख; आनकः श्री.को.१६५क २. मुकुन्दः म.व्यु.५०२०.
- rnga zlum can
- = {khyab 'jug} मुकुन्दः, विष्णुः छो.को.२१६/रा.को.३.७२९.
- rnga zlum ma
- मृङी मि.को.८ख ।
- rnga yab
- १. चमरम्, बालव्यजनम् — चतस्रोऽहिचमरधरा अष्टभुजैरष्टचमरधराः वि.प्र.३७क/४.१६; चामरम् — चामरं तु प्रकीर्णकम् अ.को.२.८.३१; बालव्यजनम् — बालव्यजनेन वीज्यमानः स.पु.४०ख/७२; प्रकीर्णकम् श्री.को.१७०ख ; • ना. चामरः, अष्टान्तरद्वीपेष्वेकम् — देहा विदेहाः कुरवः कौरवाश्चामरावराः । अष्टौ तदन्तरद्वीपा गाठा उत्तरमन्त्रिणः अभि.को.३.५६; म.व्यु.३०५२.
- rnga yab can
- चमरिकः, कोविदारवृक्षः — कोविदारे चमरिकः कुद्दालो युगपत्रकः अ.को.२.४.२२.
- rnga yab thogs
- = {rnga yab thogs pa/}
- rnga yab thogs pa
- चामरिकः म.व्यु.३७२८.
- rnga yab 'dzin
- = {rnga yab 'dzin pa/}
- rnga yab 'dzin pa
- वि. चमरधरः — चतस्रोऽहिचमरधरा अष्टभुजैरष्टचमरधराः वि.प्र.३७क/४.१६.
- rnga yab gzhan
- ना. अपरचामरः, अष्टान्तरद्वीपेषु एकम् म.व्यु.३०५३; मि.को.१३५ख; अवरः — देहा विदेहाः कुरवः कौरवाश्चामरावराः । अष्टौ तदन्तरद्वीपा गाठा उत्तरमन्त्रिणः अभि.को.३.५६.
- rnga ring
- = {rnga rings/}
- rnga rings
- १. हुडुक्कः, वाद्ययन्त्रविशेषः — ढक्कहुडुक्कादिभिर्घोषैर्नानावाद्यमनोहरैः स.उ.८.३५ २. = {rnga pa Ta ha} आनकः, पटहः — भेरीपटहमानकौ अ.को.३.३.३.
- rnga gsum
- तौर्यत्रिकम् — तौर्यत्रिकं नृत्यगीतवाद्यं नाट्यमिदं त्रयम् अ.को.१.८.१०.
- rngan
- = {rngan pa/}
- rngan can byed par 'gyur
- क्रि. उच्चग्घयिष्यति — अभिमानमुत्पाद्य मानाभिभूतः… बोधिसत्त्वान् महासत्त्वानवमंस्यते उच्चग्घयिष्यति उल्लापयिष्यति कुत्सयिष्यति पंसयिष्यति अभि.स्फु.३४१ख/१९२.
- rngan chen
- अवमतिः — {dma' la rngan chen mi mdzad la} हीनाननवमत्य च श.बु.२७.
- rngan 'then bgyid
- = {rngan 'then bgyid pa/}
- rngan 'then bgyid pa
- वि. स्थायी — {khyod ni rngan 'then bgyid la skul} स्थायिनां त्वं परिक्षेप्ता श.बु.१०२.
- rngan bdag
- खम्भीरपतिः म.व्यु.३७०२.
- rngan pa
- = {gla} भृत्या — कर्मण्या तु विधाभृत्याभृतयौ भर्म वेतनम् । भरण्यं भरणं मूल्यं निर्वेशः पण इत्यपि अ.को.२.१०.३८; पणः — ततः प्रभूतकनकप्रदानपणघोषणाम् । कृत्वा अ.क.६४.३८; तोषणम् — देवदत्तः… प्राह हस्तिमहामात्रं हारं दत्त्वास्य तोषणम् अ.क.२८.१२; अभिसारः — तस्य तावभिसारं दत्त्वा प्रत्युद्गतौ न पश्यतः वि.व.३५७क/२.१५७;
- rngan 'phyar
- = {smad pa} गर्हणम्, निन्दा — अवर्णाक्षेपनिर्वादपरिवादापवादवत् । उपक्रोशो जुगुप्सा च कुत्सा निन्दा च गर्हणे अ.को.१.६.१३.
- rngam
- = {rngam pa/}
- rngam pa
- • सं. १. आश्चर्यम् — {ye shes rngam pa glog gi 'khor lo} ज्ञानाश्चर्यद्युतिचक्रम् क.त.८३०; • पा. अद्भुतः, रसभेदः — श्रृङ्गारवीरकरुणाद्भुतहास्यभयानकाः । वीभत्सरौद्रौ च रसाः अ.को.१.८. १७; म.व्यु.५०४३ ३. संरम्भः — {khros shing rngam pas yid rtsub par gyur pa} क्रोधसंरम्भकर्कशहृदयः जा.मा. ३३५/१९५; अयत्नसंरम्भपराक्रमेण पाप्मानमस्य प्रसभं निहन्मि जा.मा.३७४/२१९; • वि. ससंरम्भः — सोऽग्निः ससंरम्भ इवाभिपत्य स्फुरत् स्फुलिङ्गप्रकरो ददाह जा.मा.१७८/१०२; संरम्भिता — तं महासत्त्वमासाद्यमानमप्यवेक्ष्य संरम्भितरमेनम् उवाच जा.मा.३३६/१९५; आविष्टः — {khros te rngam pa} क्रोधाविष्टः; {snying rje chen pos rngam pa} महाकरुणाविष्टः ग.व्यू.३१९क/४०३.
- rngam pa ro
- = {'khrug rnga} आडम्बरः, पटहः — पटहाडम्बरौ समौ अ.को.२.८.१०८.
- rngam par gyur pa
- भू.का.कृ. संरब्धः — {rngam par ma gyur pa} असंरब्धः जा.मा.४२२/२४८.
- rngam par ma gyur
- = {rngam par ma gyur pa/}
- rngam par ma gyur pa
- भू.का.कृ. असंरब्धः — यस्मिन् साधूपचीर्णेऽपि मित्रधर्मो न लक्ष्यते । अनिष्ठुरमसंरब्धमपयायाच्छनैस्ततः जा.मा.४२२/२४८.
- rngams
- १. उद्वेधः — अपामेकादशोद्वेधं सहस्राणि च विंशतिः । अष्टलक्षोच्छ्रयं पश्चाच्छेषं भवति काञ्चनम् अभि.को.३.४६ २. = {rngams pa/}
- rngams su
- = {'phang du} उद्वेधेन — {rngams su dpag tshad brgyad khri bzhi stong} चतुरशीतिर्योजनसहस्राण्युद्वेधेन शि.स.१३५ख/१३२; उच्छ्रयम् — अपामेकादशोद्वेधं सहस्राणि च विंशतिः । अष्टलक्षोच्छ्रयं पश्चाच्छेषं भवति काञ्चनम् अभि.को.३.४६.
- rngams pa
- = {'jigs rung} भयानकम् मि.को.३१क; मि.को.२८ख ।
- rngams la gtug pa
- महामर्यादाबन्धः — यदि तावदनुप्रयच्छथ इत्येवं कुशलम् । नो चेदनुप्रयच्छथ महामर्यादाबन्धं करिष्यामि वि.व.१९१ख/१.६६.
- rnga'i sgra
- = {rnga sgra/}
- rnga'i sgra 'byung bar 'gyur
- क्रि. दुन्दुभिशब्द उच्चलति — अभिषिच्यमाने पुष्पवृष्टिर्भवति, दुन्दुभिशब्द उच्चलति हे.त.५ख/१४.
- rnga'i dbyangs
- दुन्दुभिस्वरः — {rnga'i dbyangs kyi rgyal po} दुन्दुभिस्वरराजः का.व्यू.२००ख/२५८.
- rnga'i dbyangs kyi rgyal po
- ना. दुन्दुभिस्वरराजः, गन्धर्वराजः — अनेकानि च गन्धर्वराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा दुन्दुभिस्वर(राज)श्च गन्धर्वराजः का.व्यू.२००ख/२५८.
- rngu ma
- = {mig gi dri ma} गूथम्, अक्षिमलम् — सन्ति अस्मिन् काये केशा रोमाणि नखा यावन्मस्तकं मस्तकलुङ्गमक्षिगूथं कर्णगूथम् शि.स.११९क/११६.
- rngub
- = {rngub pa/}
- rngub pa
- १. = {dbugs rngub pa} प्राणः, आश्वासः — {'byung ba dang rngub pa} प्राणापानौ प्र.अ.३१-५/७०; • पा. कुम्भकः — पातना रेचकेनैव कुम्भकेन वशीकरेत् । पूरकेणैव त्वाकृष्टिः हे.त.१३क/४०.
- rngul
- = {rngul chu} स्वेदः — इति तद्वदनाम्भोजन्यस्तनेत्रस्य भूपतेः । उद्ययौ वदनस्वेदसिक्तो मदनपादपः अ.क.६६.८८; प्रस्वेदः — शरीरे सप्त समुद्राः । तेषु क्षारसमुद्रो मूत्रम्, मद्यसमुद्रः प्रस्वेदः वि.प्र.२३५क/२.३५; घर्मः — अकस्मादेव ते चण्डि स्फुरिताधरपल्लवम् । मुखं मुक्तारुचो धत्ते घर्माम्भःकणमञ्जरीः का.आ.२.७०; स्वजः श्री.को.१७६क ।
- rngul cing dri ma chags chags su bsgrubs pa
- वि. स्वेदमलावक्षिप्तः म.व्यु.७०५५.
- rngul chu
- = {rngul/}
- rngal nag
- = {rngul/}
- rngul gzan
- संकक्षिका म.व्यु.८९३६; {nang gos shig} छो.को.२१८; {'tsho ba'i yo byad bcu gsum gyi nang gses} बो.को.६९९.
- rngul gzan gyi gzan
- प्रतिसंकक्षिका म.व्यु.८९३७.
- rnge can
- = {'dod can} 1. कम्रः, कामुकः — कामुके कमिताऽनुकः । कम्रः कामयिताऽभीकः कमनः कामनोऽभिकः अ.को.३.१.२२ २. गर्धनः, लुब्धः — गृध्नुस्तु गर्धनः । लुब्धोऽभिलाषुकस्तृष्णक् अ.को. ३.१.२०.
- rnge'u
- १. = {rnga mong gi phrug gu} करभः, उष्ट्रशिशुः म.व्यु.४८१८; छो.को.२१८; शावकः — {rnga mo rnge'u stor ba bzhin} कलभीव नष्टशावका सु.प्र.५७क/११३ २. = {rnga chung /}
- rnge'u chung
- १. = {rnge'u} 2. = {rnga chung/}
- rngo
- = {rngo nad} पाम, चर्मरोगविशेषः — {rngo 'joms} पामघ्नः मि.को.६०ख ।
- rngo 'joms
- पामघ्नः, = {mu zi} गन्धकः, {dri can rdo} गन्धाश्मा, {dri ngad can} सौगन्धिकः मि.को.६०ख ।
- rngo thog
- = {rngo thog pa/}
- rngo thog pa
- • क्रि. १. शक्नोमि — आर्य अहं वृद्धा न शक्नोमि वि.व.१३७क/१.२६ २. शक्यते — न हि वक्तुं च कर्तुं च बहु साधु च शक्यते श.बु.१३२; • वि. शक्तः — न तव गुणमहार्णवस्य पारं जगति पुमानधिगन्तुमार्य शक्तः वि.व.१२७ख/१.१७.
- rngo thogs pa
- = {rngo thog pa/}
- rngo nad
- = {rngo/}
- rngo mi thog
- = {rngo mi thog pa/}
- rngo mi thog pa
- • क्रि. १. न शक्नोमि — आर्य अहं वृद्धा न शक्नोमि वि.व.१३७क/१.२६ २. न शक्ष्यामि — न शक्ष्याम्यहमाशीविषदुरासदं विप्रियोपायनेन राजानमभिगन्तुम् जा.मा.१०९/६४; • कृ. न शक्यः — देव नैवमसौ शक्यः सन्नामयितुम् वि.व.२१०क/१.८५.
- rngog
- = {rngog ma/}
- rngog pa
- =*= {skyon} आविलम् म.व्यु.७१९१.
- rngog ma
- = {rta rngog} केशः — अश्वरत्नम्… सर्वनीलं कृष्णशिरसं मुञ्जकेशम् ल.वि.११क/१२; केसरः — {rngog ma can} केसरी छो.को.२१९/रा.को.२.१९७; द्र. {rnga rngog}
- rngog ma can
- = {rta} केसरी, घोटकः छो.को.२१९/रा.को.२.१९७.
- rngod
- = {rngod pa/}
- rngod pa
- क्रि. काम्येत — {gang du bud med kyis rngod pa der 'gro bar mi bya'o} न यत्र स्त्रिया काम्येत तत्रोपसंक्रामेत वि.सू.१३क/१४.
- rngod pa'i gzhi
- = {rngod gzhi/}
- rngod rdza
- १. = {ther po} भ्राष्ट्रः, अम्बरीषम् मि.को.३८क २. = {rngod gzhi} स्वेदिनी, कन्दुः — कन्दुर्ना स्वेदनी स्त्रियाम् अ.को.२.९.३०.
- rngod gzhi
- = {rngod rdza} कन्दुः, स्वेदिनी — कन्दुर्ना स्वेदनी स्त्रियाम् अ.को.२.९.३०.
- rngod slang
- = {ther po} अम्बरीषम्, भर्जनपात्रम् मि.को. ३८क ।
- rngon
- = {rngon pa/}
- rngon pa
- १. किरातः, नृजातिविशेषः — मुक्तकलापोज्झिताः… किराताङ्गनाः अ.क.२९.४१; अ.क.८४. ३७; निषादः — बोधिसत्त्वः… न निषादधीवरौरभ्रिककुलेषूपपद्यते अ.सा.३७२ख/२११; नैषादः — इति संजल्पतोस्तयोः । प्रत्यदृश्यत नैषादः साक्षात् मृत्युरिवापतन् जा.मा.२४३/१४०; पुलिन्दः — त्यक्ते प्राणवधे… पुलिन्दैः अ.क.२९.४१ २. लुब्धकः — मुमोच लुब्धकः प्रीत्या हरिणं हरिणीसखम् अ.क. २८.६७; अ.श.११४ख/१०४; व्याधः — व्याधाभिकीर्णे सभये वनेऽस्मिन् जा.मा.२९६/१७२; लुब्धः — पालयन् पितुराचारं सोऽपि लुब्धकुमारकः अ.क. ६४.६६; मृगारिः — हे त्वं कुरङ्गि तृणवारिपलाशभक्षे स्वस्त्यस्तु ते चर सुखं न मृगारिरस्मि वि.व.२१५क/१.९१ ३. मृगया, आखेटः — अत्रान्तरे श्रान्ततरः क्षितीशः प्राप्तो वनान्तं मृगयारसेन अ.क. २२.८२; आखेटः — आच्छोदनं मृगव्यं स्यादाखेटो मृगया स्त्रियाम् अ.को.२.१०.२३ ०. जाल्मः — एवं ह्यमीषां जाल्मानां पक्षिणां व्यसनोदये । प्रहर्षाकुलिता बुद्धिरापतत्येव कल्मषम् जा.मा.२५०/१४४.
- rngon pa byed
- लुब्धकः, नृजातिविशेषः — वैशिष्ट्यमन्यथा नैव लुब्धकद्विजजातिवत् त.स.१३०ख/१११२.
- rngon pa mo
- ना. शवरी, योगिनी — ऐशान्यां पुक्कसी ख्याता अग्नौ शवरी कीर्तिता हे.त.११क/३२.
- rngon pa'i gnas
- शबरालयः मि.को.१३९क ।
- rngon pa'i 'phrin las
- व्याधव्रतम् — चिकीर्षितं ते यदि मत्प्रियं तु व्याधव्रतं वीर विमुञ्च तस्मात् जा.मा.२९६/१७३.
- rngon pa'i bud med
- किरातस्त्री — असंप्राप्तोपहाराभिः किरातस्त्रीभिः अ.क.८४.३७.
- rngom brjid che ba
- ऊर्जितम् — उपशान्तं च कान्तं च दीप्तमप्रतिघाति च । निभृतं चोर्जितं चेदं रूपं कमिव नाक्षिपेत् श.बु.५२.
- lnga
- पञ्च, संख्याविशेषः — {mngon par shes pa lnga yod pa} पञ्चाभिज्ञः ल.वि.६८क/९०; अ.सा.६८क/३७.
- lnga skyes
- १. = {skyes bu} पञ्चजनः, पुरुषः — स्युः पुमांसः पञ्चजनाः पुरुषाः पूरुषा नरः अ.को.२.६.१; • २. ना. पाञ्चजन्यः, विष्णुशङ्खः — शङ्खो लक्ष्मीपतेः पाञ्चजन्यः अ.को.१.१.२९.
- lnga skyes 'dzin
- = {khyab 'jug} पाञ्चजन्यधरः, विष्णुः छो.को.२१९/रा.को.३.९८.
- lnga skyes 'dzin pa
- = {lnga skyes 'dzin/}
- lnga skyes las byung
- = {lnga skyes las byung ba/}
- lnga skyes las byung ba
- पाञ्चजन्यः, विष्णुशङ्खः छो.को. १८८/रा.को.३.९८; द्र. {lnga skyes/}
- lnga brgya
- पञ्चशतम्, संख्याविशेषः — {tshong pa lnga brgya tsam} पञ्चमात्राणि वणिक्शतानि अ.श.३८क/३३; पञ्चशती ।
- lnga brgya'i
- पाञ्चशतिकम् — {lnga brgya'i tshogs la} पाञ्चशतिकं गणम् वि.व.१४५ख/१.३३.
- lnga brgya pa
- वि. पञ्चशतम् — {khang pa brtsegs pa lnga brgya pa} पञ्चशतं कूटागारम् वि.सू.७२ख/८९; पञ्चशती — {phyi ma lnga brgya pa tha ma la} पश्चिमायां पञ्चशत्याम् शि.स.६२ख/६१; पञ्चशतिका — {'phags pa shes rab kyi pha rol tu phyin pa lnga brgya pa} आर्यपञ्चशतिका प्रज्ञापारमिता क.त.१५.
- lnga mngon shes pa
- वि. पञ्चाभिज्ञः — पञ्चाभिज्ञाश्च ते भूत्वा ऋषयो ब्रह्मचारिणः । शीले सत्त्वान् नियोजेन्ति शि.स.१७५ख/१७३.
- lnga bcu
- पञ्चाशत्, संख्याविशेषः — पुरुषः सुप्तः स्वप्नान्तरगत एकं वा तथागतं पश्येत्, द्वौ वा… पञ्चाशद्वा शतं वा अ.सा.४४९क/२५३.
- lnga bcu rtsa gcig
- एकपञ्चाशत् म.व्यु.८११९.
- lnga bcu rtsa gnyis
- द्वापञ्चाशत् — श्रीकालचक्रं चतुरधिकशतं तस्य चार्द्धं द्वापञ्चाशद्देवतात्मकम् वि.प्र.२४३ख/२.५४.
- lnga bcu tham pa
- पञ्चाशत्, संख्याविशेषः म.व्यु.८११८; = {lnga bcu/}
- lnga bcu pa
- वि. पञ्चाशतिका — {lnga bcu pa'i bshad pa} पञ्चाशतिकाटिप्पणी क.त.२१३४.
- lnga cha
- पञ्चमंशः म.व्यु.८१७८; पञ्चमभागः म.व्यु.८१७७.
- lnga nyid
- पञ्चता — पञ्चता स्कन्धविघातविचिकित्सनात् अभि.को.५.५९.
- lnga ston
- पाञ्चमिकम् म.व्यु.५७५७; मि.को.४०ख ।
- lnga sde
- वि. पञ्चकः — {lnga sde bzang po} पञ्चका भद्रवर्गीयाः ल.वि.१२१क/१८१; तद्यथा मैत्रीबलजातके पञ्चकानधिकृत्योक्तम् बो.प.२०; द्र. {lnga sde po/}
- lnga sde po
- वि. पञ्चकः — तत्र भगवान् पञ्चकान् भिक्षूनामन्त्रयते स्म अभि.स्फु.०९ख/९८३; द्र. {lnga sde/}
- lnga sde bzang po
- पञ्चका भद्रवर्गीयाः — तेन खलु पुनः समयेन पञ्चका भद्रवर्गीया रुद्रके रामपुत्रे ब्रह्मचर्यं चरन्ति स्म ल.वि.१२१क/१८१.
- lnga pa
- • वि. पञ्चमः — महीधराभिधश्चासौ बभूवामात्यकुञ्जरः । भूमिभारसहस्तस्य दिङ्गनाग इव पञ्चमः अ.क.५.१७; •२. पा. पञ्चमः, स्वरभेदः — षडजृषभगान्धारपञ्चमादिप्रभेदतः त.स.९०क/८१७ ३. = {'chi ba} पञ्चता, मृत्युः — स्यात्पञ्चता कालधर्मो दिष्टान्तः प्रलयोऽत्ययः । अन्तो नाशो द्वयोर्मृत्युर्मरणं निधनोऽस्त्रियाम् अ.को.२.८.११७; = {lnga pa nyid}; ।। •४. पा. = {'byung khungs} पञ्चमी, अपादानम् — तस्मादेव पञ्चमी उत्पादादिति चोच्यते प्र.अ.५९क/६७.
- lnga pa nyid
- = {'chi ba} पञ्चत्वम्, मृत्युः — नागराजस्य पुत्रः कमललोचनः । ज्येष्ठः सर्वार्थसिद्धाख्यः प्रियः पञ्चत्वमागतः अ.क.४७.३४; पञ्चता — {de yi bu rnams skyes tsam na/} {lnga pa nyid ni thob pa'i tshe} जातमात्रेषु पुत्रेषु तस्या प्राप्तेषु पञ्चताम् अ.क.९२.११.
- lnga pa'i bu
- पञ्चकः — भोः कौत्सा वात्साः शाण्डिल्या भारद्वाजाः पञ्चकाः उपपञ्चकाः । को वः कस्माद्देशादिति वि.व.१०क/२.७८.
- lnga po
- वि. पञ्च — अनेन योगेन अन्तर्गताः पञ्च पारमिताः प्रज्ञापारमितायामेव अ.सा.७२ख/४०; पञ्चकः — पञ्चकपञ्चभिरेभिश्चौरैः रत्नं सदा ह्रियते वि.प्र.११०ख/१, पृ. ७; पञ्चमी — द्वितीया तु तृतीया स्याच्चतुर्थी पञ्चमी भवेत् । तृतीया तु भवेत्षष्ठी निराभासे क्रमः कुतः ल.अ.१६६ख/१२१.
- lnga po rnyed
- = {tshe 'das} प्राप्तपञ्चत्वः, मृतः — परासुप्राप्तपञ्चत्वपरेतप्रेतसंस्थिताः । मृतप्रमीतौ त्रिष्वेते अ.को.२.८.११७.
- lnga rtsen
- = {lngas rtsen/}
- lnga tshigs
- = {mel tshe'i dus gsum pa} तृतीयप्रहरः म.व्यु.८२४२; मि.को.१३३क ।
- lnga 'dzin gyi rgyal po
- पाञ्चालराजा म.व्यु.३५८८.
- lnga ru 'gro bar 'gyur
- क्रि. पञ्चतां याति — एक एव महानन्दः पञ्चतां यान्ति भेदनैः हे.त.१६क/५०.
- lnga len
- ना. १. पञ्चालाः, देशः — पञ्चालेषु महीपालः काम्पिल्ये नगरे पुरा । अभूत्सत्यरतो नाम अ.क.६६.४ २. पञ्चालः, नागराजः म.व्यु.३२५७ ३. = {lngas rtsen} पाञ्चिकः, यक्षसेनापतिः — पाञ्चिकेन च महायक्षसेनापतिना तदुदपानं प्लावीकृतम् वि.व.१३३ख/१.२२.
- lnga len pa
- पञ्चालः, पञ्चालराजः — भूतपूर्वं महाराज पञ्चालविषये द्वौ राजानौ बभूवतुः । उत्तरपञ्चालो दक्षिणपञ्चालश्च वि.व.२०२ख/१.७७.
- lnga len bu mo
- ना. पाञ्चालकन्यका, द्रौपदी — पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां पत्नी पाञ्चालकन्यका । सतीनामग्रणीश्चासीद्दैवो हि विधिरीदृशः का.आ. ३.१८५.
- lnga'i bdag nyid
- वि. पञ्चात्मकः — कालचक्रो भगवानेकवीरो वा प्रज्ञोपायात्मको वा पञ्चात्मको वा वक्त्रादिभेदैः वि.प्र.७०ख/४.१३०.
- lngas
- = {lnga yis/}
- lngas rtsen
- = {lnga rtsen} ना. १. पाञ्चिकः, यक्षसेनापतिः — यक्षेण पाञ्चिकाख्येन अ.क.२४.१४७; अष्टाविंशतिमहायक्षसेनापतयः पाञ्चिकयक्षसेनापतिपूर्वंगमानि ल.वि.१००ख/१४६ २. पञ्चिकः, श्रावकाचार्यः — महाश्रावकसङ्घेन च सार्धमनेकश्रावकशतसहस्रकोटीपरिवारैः । तद्यथा महाकाश्यपः … पञ्चिक उपपञ्चिकः म.मू.९९ख/९.
- snga
- = {snga ma/}
- snga rgol
- पूर्ववादी श.को.३७१.
- snga chad
- = {sngon chad/}
- snga ltas
- पूर्वनिमित्तम्, प्रथमनिमित्तम् — इति द्वितीयं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् ल.वि.२५क/२९; पूर्वरूपम् — पूर्वरूपत्वादिति प्रथमनिमित्तत्वात्, पूर्वस्वभावत्वाद्वा अभि.स्फु.१६७क/९०७.
- snga thun
- प्राह्णः मि.को.१३३क ।
- snga dus
- = {snga ba'i dus} 1. पूर्वम् — अभविष्यदिदं कर्म कृतं पूर्वं यदि त्वया । बौद्धं सम्पत्सुखं मुक्त्वा नाभविष्यदियं दशा बो.अ.८.१५७ २. प्रभातकालः — प्रभातकाले कलशादिकं संस्थाप्य हे.त.४ख/१०.
- snga de
- वि. ह्यस्तनः — ह्यस्तनोच्चारणो वाऽपि गोशब्दोऽद्यापि विद्यते त.स.७७ख/७२३; ह्यस्तनी — गोशब्दबुद्ध्या ह्यस्तन्या गोशब्दोऽयं प्रकाशितः त.स. ७७ख/७२३.
- snga de phyi de
- ह्यस्तनाद्यतनम् — ह्यस्तनाद्यतनाद्याश्च गवर्णप्रत्यया इमे त.स.९०ख/८१९.
- snga dro
- १. प्रातः — रूप्यलक्षद्वयं तस्य प्रातः प्रातः करद्वये प्रादुरासीत् अ.क.४३.४; प्रभातः — शिलां प्रभाते चिक्षेप अ.क.६६.१००; कालास्त्रयः प्रभातो मध्याह्नो विकाल इति वि.प्र.१८४क/१.६१; पूर्वाह्नः — पूर्वाह्नेऽपि मध्याह्नेऽपि सायाह्नेऽपि रात्रौ च दिवा वा बो.भू.१०६क/१३५; प्राह्णः — प्राह्णापराह्णमध्याह्नास्त्रिसन्ध्यम् अ.को.१.४.४ २. = {shar phyogs} प्राची, पूर्वदिशा — प्राच्यपाचीप्रतीच्यस्ताः पूर्वदक्षिणपश्चिमाः अ.को.१.३.१ ०. प्राग्भक्तम् — तिष्ठतु आनन्द एकदिवसः, अन्तशः प्राग्भक्तमपि शि.स. १८९ख/१८८; द्र. {snga dro ba'i zas} पूर्वभक्तम् वि.सू.३६क/४५.
- snga dro ba
- वि. पूर्वम् — {snga dro ba'i zas} पूर्वभक्तम् वि.सू.३६क/४५.
- snga dro sad
- = {me} उषर्बुधः, अग्निः अ.को.१.१.५५; मि.को.१४५ख ।
- snga dro'i nyi ma
- तरुणतरणिः — तरुणतरणिकरनिकरप्रसङ्गावरुद्धाशेषदिग्विभागे त.प.१८७क/८३५.
- snga dro'i thun mtshams
- पूर्वसन्ध्या — अत्रार्द्धरात्रे पूर्वसन्ध्यायां वाग्ज्ञानाधिष्ठानं भवति बौद्धानाम् वि.प्र.२७३क/२.९८.
- snga na med
- = {snga na med pa/}
- snga na med pa
- • १. वि. अपूर्वः, अनुपलब्धपूर्वः — सत्त्वरत्नविशेषोऽयमपूर्वो जायते कथम् बो.अ. १.२५; अपूर्वोऽर्थः त.प.४३ख/५३५; प्रागसत् — तद्यदि प्रागसदेव कारणे कार्यं भवेत् वा.न्या.१५१४-१/५३; २. • पा. प्रागभावः, अभावभेदः — {zho sogs 'o ma la med gang /} {de ni snga na med par brjod} क्षीरे दध्यादि यन्नास्ति प्रागभावः स कथ्यते त.प.३२३क/३६१.
- snga nas gnas
- = {snga nas gnas pa/}
- snga nas gnas pa
- पूर्वोपगतम् — निष्कासने भिक्षुणीवर्षकात् । यथा तथा भिक्षुण्याः । पूर्वोपगतायाश्चान्तर्गृहात् वि.सू.५३ख/६९.
- snga nas sprul pa
- वि. पूर्वनिर्मितम् — निर्माय त्रिभवं किञ्चित्किञ्चिद्वै पूर्वनिर्मितम् ल.अ.१४१क/८७.
- snga phyi
- = {snga ma dang phyi ma/}
- snga phyi 'gal
- = {snga phyi 'gal ba/}
- snga phyi 'gal ba
- वि. पूर्वापरव्याहतम् — पूर्वापरव्याहतं गवाश्वादय एव तस्य कारणं न दहन इति वा.टी.६२क/१६.
- snga phyi 'gal bar 'gyur
- क्रि. पौर्वापर्यं विरुध्यते — एकानुगामिकार्यत्वे पौर्वापर्यं विरुध्यते त.स.९क/११०.
- snga phyi 'gal bar 'gyur ba
- = {snga phyi 'gal bar 'gyur/}
- snga phyi med
- = {snga phyi med pa/}
- snga phyi med pa
- = {snga ma dang phyi ma med pa} अपूर्वाचरमः — ते सर्वे अपूर्वाचरमं मानुष्यकमात्मभावं प्रतिलभेरन् अ.सा.६१ख/३४.
- snga ba
- • सं. प्रभातम् — {snga ba'i dus su} प्रभातकाले हे.त.४ख/१०; द्र. {snga ma'i dus} प्रभातकालः; • वि. = {thog ma/} {dang po} पौरस्त्यः मि.को.१३४ख ।
- snga ba'i dus
- = {snga dus/}
- snga ma
- • वि. पूर्वम् — पूर्वस्य च हीनत्वात्, उत्तरस्योत्कर्षस्थानत्वात् सू.अ.१९८क/९९; पूर्वकम् — यद्यर्थक्रियाधिगमे पूर्वकं प्रमाणम् प्र.अ.३.३/४; प्राक् — {skye ba snga ma} प्राग्जन्म अ.क.१६.१८; पौर्वकम् — तस्य पौर्वकस्य काण्डस्य काण्डपरम्परया भूमौ पतनं न दद्यात् अ.सा.३२८ख/१८५; प्राच्यम् — एकसन्ततिसम्बद्धं प्राच्यज्ञानं प्रबन्धवत् त.स.७०ख/६६३; प्राक्तनम् — प्राक्तनस्य पूर्वोक्तस्य स्वलक्षणस्य त.प.१४क/४७४; पुरातनम् — भवेदभावश्च नवस्य कर्मणस्तदप्रसिद्धौ च पुरातनं कुतः जा.मा.२७१/१५७; • सं. प्रभातम् — {snga ma'i dus} प्रभातकालः स.दु.१३१/१३०.
- snga ma snga ma
- पूर्वः पूर्वः — {rigs mthun pa'i skad cig snga ma snga ma} पूर्वः पूर्वः सजातीयः क्षणः त.प.२३५ख/९४१.
- snga ma na
- = {snga na} प्राक् — प्रागासीद्यद्यसावेवं न किञ्चिद् दत्तमुत्तरम् त.स.२ख/३४.
- snga ma nas
- = {snga nas} प्रागेव — {snga nas gcig tu nyams pa yi} प्रागेवात्यन्तनष्टानाम् श.बु.१३४.
- snga ma bzhin
- पूर्ववत् — तथापि विमतिर्न स्यात् पूर्ववत् तत्र वक्तरि त.स.१११क/९६४.
- snga ma la
- पूर्वत्र — {snga ma la ni sgra ldan mtshungs} पूर्वत्र शब्दवत्साम्यम् का.आ.२.१९३.
- snga mar
- पूर्वत्र — {snga mar bsam pa'i bdag nyid che/} {'dir ni mngon par 'byor pas brling} पूर्वत्राशयमाहात्म्यमत्राभ्युदयगौरवम् का.आ.२.३००.
- snga ma dang phyi ma
- = {snga phyi} पूर्वापरम् — पूर्वापराव्याहतं … वाक्यम् त.प.३१२क/१०८७; पूर्वापरपरामर्शशून्ये तच्चाक्षुषे कथम् प्र.वा.२.१७४; पूर्वोत्तरम् — {snga ma dang phyi ma'i dngos po} पूर्वोत्तरभावः प्र.अ.१७ख/२०; पूर्वोत्तराद्यवस्था त.स.६५क/६१३; पूर्वपश्चिमः — {snga ma dang phyi ma'i skad cig ma} पूर्वपश्चिमौ क्षणौ त.प.; प्रागूर्ध्वम् — अन्यत्वे वर्त्तमानानां प्रागूर्ध्वं वाऽस्वभावता त.स.६५ख/६१८; पौर्वापर्यम् — न चासता सह पौर्वापर्यं भाविकं युक्तम् त.प.११४ख/६७९.
- snga ma dang phyi mar
- = {snga phyir} क्रमशः — यावत्तस्याः क्रमशो दश पुत्रा जाताः अ.श.२५४ख/२३३.
- snga ma dang phyi ma 'gal ba
- = {snga phyi 'gal ba/}
- snga ma dang phyi ma med pa
- = {snga phyi med pa/}
- snga ma dang phyi ma'i ngo bo
- पूर्वापररूपः — अप्रच्युतानुत्पन्नपूर्वापररूपः पुमाननुक्रमेण कर्ता कर्मफलानां च भोक्ता वेदे पठ्यते त.प.२११क/८९२.
- snga ma dang phyi ma'i dngos po
- पूर्वापरभावः — नहि तदन्वयव्यतिरेकानुविधानमात्रमत्रोपदर्शितम् । पूर्वापरभावोपदर्शनस्य परिस्फुटत्वात् प्र.अ.६०क/६८; पूर्वापरीभावः — यदि पूर्वापरीभावः केन तस्य प्रतीयताम् प्र.अ.१३२ख/१४२.
- snga ma dang phyi ma'i mtha'
- पूर्वापरकोटिः — पूर्वापरव्यवच्छिन्नं पूर्वापरकोटिशून्यम्, मध्यमात्रकं च तत्सत्त्वं चेति विग्रहः त.प.८३ख/६१९.
- snga ma dang phyi mar gyur
- = {snga ma dang phyi mar gyur pa/}
- snga ma dang phyi mar gyur pa
- वि. पूर्वापरीभूतम् — द्रव्यमेव पूर्वापरीभूतमन्वयव्यतिरेकेण कल्पितव्यतिरेकिस्वभावमभेदेऽपि भेदवदुपचर्य प्र.अ.१७ख/२०.
- snga ma dang phyi mar 'jug pa
- वि. पूर्वोत्तरकालभावी — ‘पूर्वोत्तरकालभावित्वाद्’ इत्यादि तत्साधनमपहस्तितं वेदितव्यम् वा.टी.८२ख/३९.
- snga ma dang phyi mar 'jug pa nyid
- पूर्वोत्तरकालभावित्वम् — ‘पूर्वोत्तरकालभावित्वाद्’ इत्यादि तत्साधनम् अपहस्तितं वेदितव्यम् वा.टी.८२ख/३९.
- snga ma phyi ma
- = {snga ma dang phyi ma/}
- snga ma phyi ma'i dngos po
- = {snga ma dang phyi ma'i dngos po/}
- snga ma med
- = {snga ma med pa/}
- snga ma med pa
- प्रागभावः — यथाऽस्ति दीपस्य प्रागभावोऽस्ति पश्चादभाव इति वक्तारो भवन्ति अभि.भा.२४१ख/८११.
- snga ma'i dngos
- = {snga ma'i dngos po/}
- snga ma'i dngos po
- पूर्वभावः — न खलु सप्तम्या पूर्वभावस्योपदर्शनं पञ्चम्या वा प्र.अ.६०क/६८; पूर्वरूपम् — {snga ma'i dngos ni ma spangs shing} अत्यक्तपूर्वरूपम् त.स.९४ख/८३७.
- snga ma'i cha
- पूर्वभागः — तदेतेन श्लोकस्य पूर्वभागं विवृणोति वा.टी.५३क/५.
- snga ma'i dus
- प्रभातकालः — प्रत्यहं प्रभातकाल उत्पत्तिक्रमेण भावयमानो भावयेत् स.दु.१३१/१३०.
- snga ma'i phyogs
- पूर्वपक्षः — स्वयं भवति तत्सिद्धिः पूर्वपक्षद्वये हते त.स.७६ख/७१८.
- snga ma'i shes pa
- पूर्वज्ञानम् — अनपेक्षप्रमाणत्वं बाधकप्रत्यये यतः । न सिद्धं तेन नैवायं पूर्वज्ञानमपोहते त.स.१०९ख/९५५; प्राच्यं ज्ञानम् — तथा हि देशकालादौ बाधाभावात् सुनिश्चितौ । प्रमाणान्तरतः प्राच्ये ज्ञाने प्रामाण्यनिश्चयः त.स.११०क/९५८.
- snga med
- = {snga ma med pa/}
- snga tshoms
- १. नासीरः — नासीरः {snga tshoms/} {snga tshoms tshogs} म.व्यु.३७४५ २. *सात्रकालः (द्र. {snga 'tshogs} सानुकालः) — कालं ज्ञात्वा प्रविशेयुः, न सात्रकालम् वि.सू.३४ख/४३.
- snga tshoms tshogs
- नासीरः — नासीरः {snga tshoms/} {snga tshoms tshogs} म.व्यु.३७४५.
- snga 'tshogs
- सानुकालः — {de snga 'tshogs su song nas} सा सानुकालं गत्वा वि.व.१६७क/१.५६; द्र. {snga tshoms/} {snga tshoms tshogs/}
- snga rab
- पूर्वः — पूर्वैः पात्रे गृहीतोऽयं न पाणी पात्रवर्जिते अ.क.२५.८१.
- snga rol
- पूर्वम् — {brda 'dzin pa las snga rol du} सङ्केतग्रहणात् पूर्वम् त.प.१९७ख/८६०; प्राक् — {nom pa'i snga rol} प्रागामर्शात् वि.सू.१४क/१६; तस्य चेश्वरता स्याद्धर्मतः परतो वा । धर्मतो यदि न प्रागीश्वरः स ततोऽभूत् जा.मा.२७०/१५६; प्रथमम् — प्रथमेभ्यश्च तन्तुभ्यः पटस्य यदि साध्यते त.स.२२ख/२४१.
- snga rol gyi
- वि. प्राक्तनः; प्राक्तनी — {snga rol gyi gnas skabs} प्राक्तन्यवस्था न्या.टी.४४क/६८.
- sngags
- १. मन्त्रः — अत्र मे चेतना नास्ति मन्त्रैरिव विमोहितः बो.अ.४.२७; {sngags dang rgyud} मन्त्रतन्त्रम् प्र.अ.४४क/५०; २. • पा. मन्त्रम् — मन्त्रमिति ज्ञानम्, मनस्त्राणभूतत्वात् वि.प्र.८९क/३.१; {sngags kyi de kho na nyid} मन्त्रतत्त्वम् वि.प्र.८९क/३.१; {sngags kyi theg pa} मन्त्रयानम् वि.प्र.११७ख/२९; {sngags kyi rig pa} मन्त्रविद्या गु.सि.११३क/७१; विद्या — {sgyu ma'i sngags} मायाविद्या ल.अ.७७क/२५ ३. मन्द्रः, गम्भीरध्वनिः — काकली तु कले सूक्ष्मे ध्वनौ तु मधुरास्फुटे । कलो मन्द्रस्तु गम्भीरे अ.को.१.८.२ ०. *यन्त्रम् — तेन वज्रेण… सर्वे प्राणिनः स्तम्भयति, मोहयति, पातयति । यन्त्राणि चूर्णयति म.मू.२१३क/२३२.
- sngags kyi sku
- वि. मन्त्रमूर्त्तिः — पर्यङ्कस्थः प्रशान्तस्त्वचपलहृदयो मन्त्रविन्मन्त्रमूर्तिराचार्यः कर्मवज्री च वि.प्र.१४०क/३.७६.
- sngags kyi skye gnas
- पा. मन्त्रयोनिः — एवमुक्तैः सध्यानैर्जापहोमैर्व्रतनियमयुतैर्मन्त्रयोनिश्च साध्या वि.प्र.८०ख/४.१६८.
- sngags kyi rgyud
- तन्त्रम् म.व्यु.४२३५; द्र. {sngags rgyud/}
- sngags kyi theg pa
- पा. मन्त्रयानम्, यानभेदः — अथास्मिन् मन्त्रयाने बुद्धभगवतोक्तम् वि.प्र.११७ख/१, पृ.१५.
- sngags kyi mthu
- मन्त्रशक्तिः — विशस्यमानः किल मन्त्रशक्तिभिः पशुर्दिवं गच्छति तेन तद्वधः जा.मा. १२३/७१.
- sngags kyi de kho na
- = {sngags kyi de kho na nyid/}
- sngags kyi de kho na nyid
- पा. मन्त्रतत्त्वम्, तत्त्वभेदः — चत्वारि तत्त्वानि । आत्मतत्त्वम्, मन्त्रतत्त्वम्, देवतातत्त्वम्, ज्ञानतत्त्वं चेति हे.त.३क/४; मन्त्रमिति ज्ञानम्, मनस्त्राणभूतत्वात् । तेन मन्त्रतत्त्वेन यदि महामुद्रासिद्ध्यर्थं सूत्रपातनादिकं करोति वज्राचार्यः वि.प्र.८९क/३.१.
- sngags kyi de nyid
- = {sngags kyi de kho na nyid/}
- sngags kyi brda
- पा. मन्त्रसंकेतकम्, संकेतकभेदः — संकेतकं द्विधा । एकं मन्त्रसंकेतकम्, द्वितीयं तथतासंकेतकम् । तत्र मन्त्रसंकेतकं प्रव्याहारो लौकिकम्, तथता पारमार्थिकं वागुदाहारवर्जितम् वि.प्र.१५४ख/१.३.
- sngags kyi rnal 'byor
- पा. मन्त्रयोगः — प्रज्ञोपायात्मको मन्त्रयोगः वि.प्र.१४६ख/१०२.
- sngags kyi spyod pa
- पा. मन्त्रचर्या, चर्याभेदः — चण्डालवेणुकाराद्याः पञ्चानन्तर्यकारिणः । जन्मनीहैव बुद्धाः स्युर्मन्त्रचर्यानुचारिणः वि.प्र.११७ख/१, पृ. १५.
- sngags kyi pha rol tu son pa
- = {sngags kyi pha rol son pa/}
- sngags kyi pha rol son
- = {sngags kyi pha rol son pa/}
- sngags kyi pha rol son pa
- वि. मन्त्रपारगः — गगनस्थान् सर्वबुद्धान् प्रतिमाहृदि वेषयेत् । स्वेष्टदेवतासंयोगी प्रत्यक्षमन्त्रपारगः हे.त.१३ख/४२.
- sngags kyi tshig
- मन्त्रपदम् — तुट्टे तुट्टे वुट्टे वुट्टे… स्वाहा । इमानि महामते मन्त्रपदानि लङ्कावतारे महायानसूत्रे ल.अ.१५८क/१०६; अत्र देवताहङ्काराय मन्त्रपदम् ऊँ सुविशुद्धधर्मधात्वात्मकोऽहमित्युच्चार्य वि.प्र.४७ख/४.४९.
- sngags kyi tshul
- पा. मन्त्रनयः — वज्रमभेद्यमच्छेद्यम्… तदेव यानं मन्त्रनयं पारमितानयं फलहेत्वात्मकम् वि.प्र.२२६क/२-१३.
- sngags kyi bzlas
- = {sngags bzlas pa/}
- sngags kyi bzlas brjod
- पा. जप्यमन्त्रः — ॐकारवषट्कारस्वधाकारस्वाहाकाराशीर्वचनस्तुतिचयनावाहनजप्यमन्त्राध्ययनधारणकरणैश्च शुद्धिं प्रत्यवगच्छन्ति ल.वि.१२३क/१८३.
- sngags kyi bzlas pa
- = {sngags bzlas pa/}
- sngags kyi rig pa
- पा. मन्त्रविद्या — अनया मन्त्रविद्यया सर्वे आकृष्यन्ति(यन्ते) पन्नगाः गु.सि.११३क/७१.
- sngags kyi rigs
- पा. मन्त्रजातिः — इह प्रत्येकं मन्त्रजातेः कायवज्रस्य कोटिजापो भवति प्रसिद्धः वि.प्र.८०क/४.१६८.
- sngags kyi lugs
- मन्त्रनीतिः ।
- sngags kyi sa bon
- पा. मन्त्रबीजम् — तत्र मन्त्रबीजानि नानाव्यञ्जनसंयुक्तानि स्वरसहितानि वि.प्र.४६ख/४.४९.
- sngags kyi sa bon dgod pa
- पा. मन्त्रबीजन्यासः — सर्वत्र रजोमण्डले त्रिविधो न्यासः, चन्द्रसूर्यासनेषु स्थूलसूक्ष्मपरभेदेन । तत्र परभेदो मन्त्रबीजन्यासः, सूक्ष्मभेदो मन्त्रबीजपरिणतो वज्रादिचिह्नन्यासः, स्थूलभेदो वज्रादिचिह्नपरिणतो देवतारूपन्यासः वि.प्र.१२८ख/३.५७.
- sngags kyi lha
- पा. मन्त्रदेवता — प्राणोऽपि मन्त्रदेवता… तथाऽऽकुञ्चनं दक्षिणे यत् प्रत्यालीढं पदं तदुच्यते मन्त्रदेवतायाः वि.प्र.६१ख/४.१०९.
- sngags kyis gab pa'i tshig
- पा. मन्त्रार्थवादः — गौणत्वेनैव वक्तव्यः सोऽपि मन्त्रार्थवादवित् । इत्ययं नियमः सिध्येत् सर्वज्ञे तु निराकृते त.स.१२८ख/११०३; अन्याभिप्रायदेशना ह्यर्थवादः त.प./११०३.
- sngags kyis btab
- = {sngags kyis btab pa/} {sngags kyis btab nas} अभिमन्त्र्य — तदभिमन्त्र्य फूः स्वाहा, फूः स्वाहा इति अभि.स्फु.३२८क/१२२४.
- sngags kyis btab pa
- भू.का.कृ. अभिमन्त्रितः — मन्त्रप्रतिसंयुक्तं तदभिमन्त्रितानामदाहादि अभि.स.भा.५२ख/७३; पञ्चाष्टौ कलशाः स्थाप्याश्चक्रवर्त्यभिमन्त्रिताः स.दु.२१७/२१६.
- sngags sku
- = {sngags kyi sku/}
- sngags skud
- सूत्रकम् — न ब्रह्मसूत्रप्रावृतिं भजेत । न सूत्रकस्य वि.सू.४३ख/५५.
- sngags mkhan
- = {sngags pa} मन्त्री — चिन्तयेत्पुरतो मन्त्री रिपुं बुद्धापकारिणम् गु.स.१२९क/८४; द्र. {sngags rig sngags shes pa/}
- sngags dgod pa
- पा. मन्त्रन्यासः — साधनविधिना षडङ्गादिमन्त्रन्यासं कृत्वा वि.प्र.११४क/३.३५.
- sngags rgyud
- = {sngags dang rgyud} मन्त्रतन्त्रम् — {sngags rgyud shes pa} मन्त्रतन्त्रज्ञः म.मू.२३६ख/२६१.
- sngags rgyud shes
- = {sngags rgyud shes pa/}
- sngags rgyud shes pa
- मन्त्रतन्त्रज्ञः — तस्मिन् काले प्रयोगेन विधिदृष्टेन कर्मणा । साधयेन्मन्त्रतन्त्रज्ञः शासनेऽस्मिन् म.मू.२३६ख/२६१.
- sngags brgya phrag du ma dang ldan pa
- वि. अनेकमन्त्रशतावकीर्णः, अवलोकितेश्वरस्य — नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय… अनेकमन्त्रशतावकीर्णाय का.व्यू. २०५ख/२६३.
- sngags bsgrub pa
- = {sngags pa} मन्त्रसाधकः — तं दृष्ट्वा मन्त्रसाधकम् । कम्पमानः फणिपतिर्बन्धत्रासाद् अचिन्तयत् अ.क.६४.४४; द्र. {sngags mkhan/} {sngags rig sngags shes pa/}
- sngags brjod pa
- मन्त्रोक्तिः — प्रतिनिःसृष्टि…प्रणिधिकर्माबर्हणेषु त्रिर्वाचना स्वार्थातिरिक्तमन्त्रोक्तिः वि.सू.८३क/१००.
- sngags btu ba
- मन्त्रोद्धारः — मन्त्रोद्धारं भवेत् कीदृक् कथयस्व महासुख हे.त.२८क/९२.
- sngags thams cad kyi rkang pa
- सर्वमन्त्रपदाः — सर्वमन्त्रपदाः ऊँकारादिस्वाहान्ता हूंफट्कारविदर्भिताः हे.त.३क/६.
- sngags dang rgyud
- = {sngags rgyud/}
- sngags dang rgyud kyi sbyor ba
- मन्त्रतन्त्रप्रयोगः — {sngags dang rgyud kyi sbyor ba shes} मन्त्रतन्त्रप्रयोगज्ञः वि.प्र.९१क/३.३.
- sngags dang rgyud kyi sbyor ba shes
- = {sngags dang rgyud kyi sbyor ba shes pa/}
- sngags dang rgyud kyi sbyor ba shes pa
- वि. मन्त्रतन्त्रप्रयोगज्ञः — धीरो विनीतो मतिमान् क्षमावानार्जवोऽशठः । मन्त्रतन्त्रप्रयोगज्ञः कृपालुः शास्त्रकोविदः… आचार्यः वि.प्र.९१क/३.३.
- sngags dang slobs pa sna tshogs can
- वि. विचित्रमन्त्रप्रतिभानः — लोकायतिको विचित्रमन्त्रप्रतिभानो न सेवितव्यो न भक्तव्यो न पर्युपासितव्यः ल.अ.१२४क/७०.
- sngags dang bsam gtan rnam par spangs pa
- वि. मन्त्रध्यानविवर्जितः — सर्वभावस्वभावेन विचरेद् योगी महाकृपः । होमत्यागतपोऽतीतो मन्त्रध्यानविवर्जितः हे.त.७ख/२०.
- sngags 'don
- वि. ध्वननमन्त्रः — जातो भिक्षुर्ध्वननमन्त्रो नग्नः शिरस्तुण्डमुण्डितः हे.त.२१ख/७०.
- sngags pa
- मन्त्री — तं दृष्ट्वा भीतमन्त्री व्रजति यमपुरम् वि.प्र.७९ख/४.१६३; चिकित्सायामसिद्धायां व्याधौ पुंसः स्वकर्मणा । गृह्यन्ते नैव गणका न वैद्या न च मन्त्रिणः अ.क.६२.२४; द्र. {sngags rig sngags shes pa/} {sngags mkhan/}
- sngags pa dpa' bo
- वि. मन्त्रधीरः — साधकस्य वधायैव नागराजेन सोऽर्थितः । धन्वी तं देशमभ्येत्य मन्त्रधीरं व्यलोकयत् अ.क.६४.५०.
- sngags pa'i gtsug lag khang
- मन्त्रिविहारः — यदा भिक्षुश्चेल्लको वा पाराजिकमापद्यते, तदा… विहारान्निष्काश्यते । वज्राचार्योऽपि मन्त्रिविहाराद् राज्ञो नियमेन वि.प्र.९२ख/३.३.
- sngags spyod
- = {sngags spyod pa/}
- sngags spyod pa
- मन्त्रविचारकः — पञ्चकषायकाले… नानाविधैश्चातापनपरितापनैः कायशुद्धिं पर्येषन्ते, प्रज्ञापयन्ति च संमूढाः । तद्यथा मन्त्रविचारकैर्हस्तप्रलेहकैर्नयाचनकैरनामन्त्रणकैः ल.वि. १२२ख/१८२; मन्त्रधरः — संमूढास्तु ततो बाला पतन्ते कष्टतमां गतिम् । ततस्ते मन्त्रधरास्तस्माद् उज्जहार म.मू.२३६क/२६०.
- sngags tshig
- = {sngags kyi tshig}
- sngags tshul
- = {sngags kyi tshul/}
- sngags zlo ba
- मन्त्रवादः — वैनतेयादीत्यादि शब्देन बौद्धादिमन्त्रवादपरिग्रहः त.प.२१३ख/८९७.
- sngags bzlas
- = {sngags bzlas pa/}
- sngags bzlas pa
- • सं. १. = {sngags kyi bzlas pa} मन्त्रजापः — {'dir sngags kyi bzlas pa zhes pa ni srog sdom pa} इह मन्त्रजापो नाम प्राणसंयमः वि.प्र.६४ख/४. ११३; यदा वक्ष्यमाणा मूलापत्तिर्भवति, तदा सप्ताभिषेके स्थितस्य मन्त्रजापैः षट्त्रिंशद्भिः सहस्रैः शुद्धिर्भवति वि.प्र.१५३क/३.१०१; २. • पा. मन्त्रः, शक्तिभेदः — शक्तयस्तिस्रः प्रभावोत्साहमन्त्रजाः अ.को.२.८.१९; • भू.का.कृ. मन्त्रितः — अभिषिञ्चयेत् कलशैश्च दिक्पालादिमन्त्रितैः स.दु.१९९/१९८.
- sngags rig
- १. = {sngags pa} मन्त्रवित्, मन्त्री — एकलिङ्गे तथा प्रान्ते सर्वे मन्त्रं तु मन्त्रवित् । आत्मरक्षां सखायां च कृत्वा म.मू.१५०क/६३; द्र. {sngags shes pa/} {sngags mkhan} 2. = {sngags kyi rig pa/}
- sngags rigs
- = {sngags kyi rigs/}
- sngags shes
- = {sngags shes pa/}
- sngags shes pa
- = {sngags pa} मन्त्रज्ञः, मन्त्री — रेखां ददाति ध्यात्वा तु मन्त्रज्ञो यस्य कस्यचित् । शत्रोः प्रतिकृतिं कृत्वा म्रियते नात्र संशयः गु.स.१२६क/७८; द्र. {sngags rig sngags mkhan/}
- sngags lha
- = {sngags kyi lha/}
- sngangs sgra
- = {sngangs pa'i sgra/}
- sngangs
- = {sngangs pa/}
- sngangs pa
- • क्रि. उत्त्रस्यति — उत्त्रस्यन्त्यपि, कदाचित्संत्रस्यन्त्यपि, संत्रासमकस्माच्चापद्यन्ते ल.अ.१५४ख/१०१; • सं. भयम् — अहं कुलपुत्र सर्वसत्त्वानां व्याधीन् प्रजानामि वातसमुत्थानपि… विविधभयसंत्राससंभवानपि ग.व्यू.२०क/११७; • वि. भीतः — स पुरुषः… भीतस्त्रस्तः उद्विग्नचित्तो भवेत् स.पु.२९ख/५१; ससाध्वसः — प्रेतमिव… दुर्दर्शनमभिवीक्ष्य ससाध्वसकौतूहलः पप्रच्छ जा.मा. २८८/१६७.
- sngangs pa'i sgra
- आर्तस्वरः — अथ खलु दरिद्रपुरुषः तस्यां वेलायां भीतस्त्रस्तः… दारुणमार्तस्वरं मुञ्चेद् आरवेद् विरवेत् स.पु.४१क/७२.
- sngangs par byas par 'gyur
- क्रि. वित्रासिष्यसे — वित्रासिष्यसे त्वमद्य पापीयं बोधिसत्त्वेन केसरिणेव शृगालः ल.वि.१६२क/२४३.
- sngangs byed
- = {'jigs rung} भीष्मम्, भयानकरसः — भैरवम् । दारुणं भीषणं भीष्मं घोरं भीमं भयानकम् । भयंकरं प्रतिभयम् अ.को.१.८.२०; मि.को.३१क ।
- sngan
- = {sngon/}
- sngan chad
- = {sngon chad/}
- sngar
- पूर्वम् — समूहस्याप्यवस्तुत्वाद्यथा पूर्वं विचारितम् बो.अ.९.९७; प्राक् — आद्ये पक्षे श्रोत्रसंस्कारात् प्रागप्युपलब्धिप्रसङ्गः त.प.१८०क/८२२; पुरा — शक्ताः शब्दास्तदर्थाश्चेत्यसकृच्चर्चितं पुरा त.स.९३ख/८५२; पुरः — तच्च मानं पुरः प्रोक्तं पश्चादन्यच्च वक्ष्यते त.स.१२०ख/१०४५; पुरस्तात् — भेदेऽपि शक्तिनियमः पुरस्तात् प्रतिपादितः त.स. ९०क/८१५; {sngar song} पुरस्ताद् गच्छति वि.व.३५६ख/२.१५७; आदौ — कस्मादादौ भगवता न व्याकृतमनागतभयवत् सू.अ.१३०ख/३; अर्वाक् — अस्ति चास्यार्वागुपरतिः श्रा.भू.३४क/८१; समक्षम् — {skye bo mang po sngar} महाजनसमक्षम् बो.भू.१०६क/१३५; अर्वाचीनः — मुषितकार्थतायामर्वाचीनोऽपि वि.सू.६६ख/८३; पूर्वंगमः — {sngar 'dzum pa} स्मितपूर्वंगमः अ.श.११८क/१०८.
- sngar gyi
- प्राक्तनम् — वासनानियमे रूपादीनां रूपाद्यपेक्षिता नास्तीति न प्राक्तनदोषावकाशः प्र.अ. ११६क/१२४; पूर्वकम् प्र.प.९८-८८-४/२५०.
- sngar bzhin
- पूर्ववत् — पूर्ववदिति वेदाध्ययनवाच्यत्वसाधनवत् त.प.२१४ख/८९९.
- sngar skyes
- वि. अग्रजः — सभागहेतुः सदृशाः स्वनिकायभुवोऽग्रजाः अभि.को.२.५२; द्र. {sngon skyes/}
- sngar gyur
- वि. प्राग्भूतम् — तदन्यस्य तदाभावे हेतुत्वं नोपपद्यते । प्राग्भूतं भूतनिर्भासं ज्ञानं तु जनयेत् परम् त.स.६९क/६५०.
- sngar gyur pa
- = {sngar gyur/}
- sngar 'jug 'gyur ba
- वि. प्राक्प्रवृत्तम् — सर्वज्ञत्वं न चाप्येतत् क्वचित् सम्पूर्णकारणम् । सत्त्वादिसम्भवे पश्चात् प्राक्प्रवृत्तं निवर्त्तते त.स.१२२ख/१०६६.
- sngar gtong
- = {sngar gtong ba/}
- sngar gtong ba
- पूर्वंगमः — {'dzum pa sngar gtong ba} स्मितपूर्वंगमः श्रा.भू./१८५.
- sngar btang
- = {sngar btang ba/}
- sngar btang ba
- पूर्वकम् — {phyag bya ba sngar btang ba'i spyod lam brten par bya'o} सामीचीकरणपूर्वकं… ईर्यापथभजनम् वि.सू.९३क/१११.
- sngar thal
- = {sngar thal ba/}
- sngar thal ba
- वि. प्रक्रान्तः — बहुषु चोद्येषु प्रक्रान्तेषु परिहारसमुच्चयार्थश्चकारो हेत्वर्थो भवति न्या.टी.५९ख/१४५.
- sngar mthong
- = {sngar mthong ba/}
- sngar mthong ba
- वि. पूर्वदृष्टः — अर्थवान् पूर्वदृष्टश्चेत् तस्यैतावान् क्षणः कुतः त.स.८१ख/७५५.
- sngar drangs
- = {sngar drangs pa/}
- sngar drangs pa
- वि. पूर्वकम् — {shin tu gyur pas sngar drangs pa} परावृत्तिपूर्वकम् ल.अ.१३५क/८१; पूर्विका म.व्यु.६५४९.
- sngar gnas
- = {sngar gnas pa/}
- sngar gnas pa
- वि. प्रागवस्थम् — प्रागवस्थमपि ज्ञानं प्रतिक्षणविनश्वरे । देहवृत्तं करोत्येव प्रतिसन्धिं निरन्तरम् त.स.७०क/६५६.
- sngar bya ba
- पुरःसरः — ततः स ऋषिः सुधनं कुमारं स्वागतवचनासनदानक्रियादिपुरःसरः प्रतिसम्मोद्योवाच वि.व.२१५ख/१.९२.
- sngar byas
- = {sngar byas pa/} {sngar byas nas} पुरस्कृत्य — गणाध्यक्षं पुरस्कृत्य तत्र घ्राणन्तु लक्षयेत् हे.त.२०क/६४.
- sngar byas pa
- वि. पुरस्कृतः — {sngar byas nas} पुरस्कृत्य हे.त.२०क/६४; पूर्विका म.व्यु.६५४९.
- sngar byung
- • सं. प्राग्भावः — {sngar ma byung ba} प्रागभावः म.व्यु.४५८८; • वि. आद्यः मि.को. १३४ख ।
- sngar byung ba
- = {sngar byung /}
- sngar dbang bskur ba
- पा. पूर्वाभिषेकः — अत्र पूर्वाभिषेके तावत् ‘त्रस्ता विभ्रान्तचित्ता’ आदिदोषरहिता द्वादशाब्दादिसुकन्या परिया(पा)चिता शिष्येण गुरोः समर्पणीया वि.प्र.१५८ख/३.११९.
- sngar ma mthong
- = {sngar ma mthong ba/}
- sngar ma mthong ba
- प्रागदृष्टिः — न ह्यसाधारणः शब्दो वाचकः प्रागदृष्टितः त.स.३६क/३७७.
- sngar ma byung
- = {sngar ma byung ba/}
- sngar ma byung ba
- प्रागभावः म.व्यु.४५८८.
- sngar med
- = {sngar med pa/}
- sngar med pa
- • १. वि. अपूर्वः — शक्तयः सर्वभावानां कार्यार्थापत्तिसाधनाः । अपूर्वास्ताश्च गम्यन्ते सम्बन्धग्रहणादृते त.स.५८क/५५८ ; •२. पा. प्रागभावः, अभावभेदः त.प.; द्र. {snga ma med pa/}
- sngar smos
- = {sngar smos pa/}
- sngar smos pa
- पा. पूर्वनिपातः — अस्माच्चाभ्यर्हितत्वाद् धूमस्य पूर्वनिपातः, वासुदेवार्जुनवत् अभि.स्फु.२८५ख/११२९.
- sngar smras
- भू.का.कृ. उक्तम्, पूर्वोक्तम् — उक्तप्रयोजनमिदं चापलं मम निर्मम । पितेवाचार्य इव च क्षन्तुमर्हति तद्भवान् जा.मा.२०६/१२०; द्र. {sngar bshad pa}
- sngar smras pa
- = {sngar smras/}
- sngar 'dzin
- = {sngar 'dzin pa/}
- sngar 'dzin pa
- पूर्वग्रहः — पूर्वग्रहान्निवर्त्यैतान् प्रज्ञोपायपरिग्रहात् । परिपाच्योत्तमे याने व्याकरोत्यग्रबोधये र.वि.२.५९.
- sngar 'dzum pa
- वि. स्मितपूर्वंगमः — ततो बुद्धा भगवन्तः पूर्वालापिनः प्रियालापिनः एहीति स्वागतवादिनः स्मितपूर्वंगमाश्च अ.श.११८क/१०८.
- sngar yod
- = {sngar yod pa/}
- sngar yod pa
- • सं. प्राग्भावः त.प. वि. पूर्वभावी — निर्ह्रासातिशयौ दृष्टौ बुद्धीनां पूर्वभाविनः । बुद्ध्यध्यासविशेषस्य समुत्कर्षापकर्षतः त.स.६९ख/६५४; पौरस्त्यम् — यद्याद्यः पक्षः संश्रीयते तदा । अक्षरत्ववियोगः स्यात् पौरस्त्यात्मविनाशतः त.स.६ख/८७;
- sngar bshad
- = {sngar bshad pa/}
- sngar bshad pa
- वि. पूर्वोक्तम् — अत एव च स पूर्वोक्तस्त्रिविधालम्बनलाभो धर्मालम्बनलाभसंनिश्रितो वेदितव्यः सू.अ.१६५ख/५७; उदितम् — {sngar bshad rim pa} उदितक्रमः त.स.११२क/९७०; प्रागुक्तम् त.प.।
- sngar bshad rim pa
- उदितक्रमः — सकृज्जातविनष्टे च स्यादेवार्थे प्रमाणता । अनिश्चितेऽपि सास्त्येव निश्चयोऽप्युदितक्रमात् त.स.११२क/९७०.
- sngar gsol ba lags
- भू.का.कृ. विज्ञापितम् — धनधान्यरत्नानि देवो दातुमर्हति न स्वचक्षुरिति विज्ञापितमस्माभिः जा.मा.२१/११.
- sngas
- उपधानम्, शिरोधानम् — तूलगर्भैर्मृदुस्पर्शै रमन्ते नोपधानकैः… कामिनः बो.अ.८.५०; {lhun po mgo'i sngas su byas} मेरूपधानशिरसा अ.क.२४.१४२; शिरोपधानम् — कुशपिण्डकशिरोपधानः म.मू. १८०ख/१०८; उपधानीयम् — पूर्णः कुम्भोपधानीयः स्थविरः अ.क.९३.४८; विम्बोपधानम् — मञ्चपीठवृशिकोचकविम्बोपधानचतुरस्रकमिति शय्यासनम् वि.सू.३१क/३९.
- sngas nang tshangs can
- उपधानकम्, शिरोधानम् — दुष्कृतं चिलिमिनिकागृहचोडोपधानकविकल्पितनिःसृष्टसांधिकानाम् वि.सू.२४ख/२९; विम्बोपधानम् — धारयेद् वृषिविम्बोपधानचतुरस्रकानि वि.सू.७१ख/८८; विम्बोपधानकम् — चिलिमिनिकविम्बोपधानकमञ्चपीठवृशिपीठान्तरे वि.सू.१९क/२२; गण्डोपधानिका — ग्रीवायां चात्र गण्डोपधानिकाम् वि.सू.६ख/७.
- sngas 'bol chung du
- गेन्दुकः, कन्दुकः — गेन्दुकः कन्दुकः अ.को.२.६.१३८.
- sngo
- • वि. = {sngo ba/} {sngo bsangs} श्यामः — विरहविचिन्ताशोकनिश्वासमूर्च्छन्मदनदहनधूमश्यामसक्तैकवेणी अ.क.६४.२५०; नीलः — नीलादिरूपेण धियं भासमानाम् प्र.वा.२.३८६; कृष्णः — कृष्णे निशापक्षे चतुर्दश्याष्टमौ तिथौ म.मू.२७५क/४३१; हरितः — {sngo chung ngu} अल्पहरितता वि.सू.९ख/१० २. शाकपत्रम् — यः कश्चिद्येन केनचिच्छाकपत्रेण जीवति बो.भू.७८क/९०.
- sngo chung ngu
- अल्पहरितता — कल्पिकीकरणाल्पहरिततापादनपुष्पफलोच्चयदन्तकाष्ठोपसंहाराद्यपि भ्रमणोद्देशे वि.सू.९ख/१०; द्र. {sngo bsrab pa/}
- sngo nyid
- नीलत्वम् — इन्द्रनीलोत्पलादीनां नीलत्वं न तु केवलम् । प्रत्यक्षेण तथादृष्टेर्ध्वनैर्वृत्तिः प्र.अ.८९ख/९७.
- sngo ba
- वि. = {sngo /} {sngo bsangs} नीलम् — तृणानि लूनाति स्म नीलानि मृदुकानि सुकुमाराणि ल.वि.१४०ख/२०७; हरितः — मरकतहरितप्रभैर्जलैर्वहति नवामिव शाद्वलश्रियम् जा.मा.१६५/९६.
- sngo min
- वि. अनीलः — नीलोत्पलादिशब्देभ्य एक एवावसीयते । अनीलानुत्पलादिभ्यो व्यावृत्तं प्रतिबिम्बकम् त.स.४१क/४१७.
- sngo tshod
- = {tshod ma/}
- sngo zhing sngo ba
- वि. नीलनीलम् — अद्राक्षीद् भगवान् दूरादेव नीलनीलां वनराजिम् वि.व.१२०क/१.८.
- sngo sangs
- = {sngo bsangs/}
- sngo sangs ma
- = {sngo bsangs ma/}
- sngo bsangs
- • सं. १. ना. श्यामकः, नृपः — हिरुकः श्यामकं पुत्रं तस्योपस्थापकं व्यधात् । भिरुकश्च सुतां श्यामावतीमादाय पाणिना… अपुत्रे महीपतौ । स कृतः श्यामको राजा अ.क.४०.१६४; २. • ना. श्यामकः, मुनिः — वनकन्दरि श्यामकु(कः) नाम आसि मुनिर्भरतो गुरुजीर्णः । दृढबाणहतेन नृपेण नैव मनः परिदूषितमासीत् रा.प.२३७क/१३३; ३. • ना. श्यामा, काचित् स्त्री — प्रियाम् उवाह सततं श्यामां प्रव्रजितोऽपि सः अ.क.१०.३५; अ.क.१०८.७२ ४. = {dur byid nag po} श्यामा, कृष्णत्रिवृता मि.को.५९ख; अरुणा श्री.को.१८३क; • वि. १. श्यामः — तथा च सति स श्यामः तत्पुत्रत्वात् दृश्यमानपुत्रवदिति तत्पुत्रत्वं हेतुः स्यात् न्या.टी.४८ख/९५; श्यामकः — श्यामको बत भोः श्रमणो गौतमः ल.वि.१२६क/१८६; श्यामलः — हृद्यगन्धवहास्तुङ्गास्तमालश्यामलत्विषः का.आ.२.११२ २. = {sngo bsangs ma} श्यामा — श्यामां धीरां कुलीनां तु सिह्लकर्पूरसम्भवाम् हे.त.२०ख/६६.
- sngo bsangs can
- = {sngo bsangs can ma/}
- sngo bsangs can ma
- ना. श्यामावती, घोषिलस्य कन्या — भिरुकश्च सुतां श्यामावतीमादाय पाणिना । अभ्येत्य भिक्षुकीं शैलां प्रणयादिदमब्रवीत्… कन्या घोषिलस्य गृहप्रभोः अ.क.४०.१६५.
- sngo bsangs che
- वि. महाश्यामः — यो हि योगी महाश्यामोऽमोघस्तस्य देवता हे.त.२९ख/९८.
- sngo bsangs che ba
- = {sngo bsangs che/}
- sngo bsangs nyid
- श्यामता — न ह्यसति वन्ध्यातनये तच्छ्यमतोपपद्यत इति प्र.प.९८-३९-४/१०५.
- sngo bsangs ma
- • वि. श्यामा — कृष्णवर्णा भवेद् गौरी… चण्डाली च नभःश्यामा हे.त.२४ख/८०; • सं. = {mtshan mo} श्यामा, रात्रिः — प्रत्यग्रचन्द्रतिलका तारानिकरवाहिनी । कामं जगाम सा श्यामा मुनिसंयमवामताम् अ.क.१०८.७४.
- sngo bsrab pa
- अल्पहरितता — कल्पकारोऽल्पहरिततां कारयेत् वि.सू.९८क/११८; द्र. {sngo chung ngu /}
- sngogs
- = {sngogs shig}
- sngogs shig
- क्रि. समुदानयतु — यो युष्माकम् उत्सहते… महासमुद्रमवतर्तुं स महासमुद्रगमनीयं पण्यं समुदानयतु वि.व.३५५क/१५६.
- sngon
- • १. वि. पूर्वम् — तत्र यदि पूर्वं कारणं पश्चात्कार्यं स्यात् प्र.प.३६-४/९८; प्राक् — प्राग् विज्ञानम् ल.अ.८३ख/३०; पुरा — पुरा कलिङ्गनृपतिः खण्डद्वीपाभिधावनीम् । ददाह मृगसङ्घानां संक्षेपे स समुद्यतः अ.क.८.२७; पुरः मि.को.१७ख; परः — {sngon ni pha'o phyi ma ni bu'o} परः पिता, अपरः पुत्रः त.प.२७०क/२५६; प्राक्तनम् — तत्तेन सत्येन ममास्तु तावन्नेत्रद्वयं प्राक्तनमेव सद्यः अ.क.५९. १६१; अग्रः — मञ्जुश्रीलोकेश्वरपृष्ठाग्रतो देशकस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/१, पृ. १३; २. • अव्य. भूतपूर्वम् — भूतपूर्वं कुलपुत्र… प्रलम्बबाहुर्नाम तथागतो लोके उदपादि ग.व्यू.३९क/१३३ ३. = {sngon po/}
- sngon gyi
- वि. प्राक्तनः — {sngon gyi las} प्राक्तनकर्म अ.क.६६.७२; पुरातनः — यथा गृहीतं सुगतैर्बोधिचित्तं पुरातनैः बो.अ.३.२२; पुराणः — {sngon gyi blon po gnyis} पुराणौ सचिवौ अ.क.४०.११२; पौराणः — पौराणा महर्षयः त.प.१४५ख/१८; पौराणं कर्म अभि.भा.१३५-२/९७; पौर्वकः — पौर्वकाणां हि भगवंस्तथागतानाम् अ.सा.३०क/१७; पौर्विकः — पौर्विकाणां च बोधिसत्त्वानाम् ल.वि.९१क/१३०.
- sngon du
- पूर्वम् — सङ्केतग्रहणात् पूर्वम् त.स.९६ख/८६०; पुरः — {sdod na sngon du sdod par byed} पुरस्तिष्ठन्ति तिष्ठतः अ.क.५०.३१; पुरा — यदि नाम गृहीतं नो नाम्ना तेनैव तत् पुरा त.स.५७क/५४९; पुरतः — रेफेन सूर्यं पुरतो विभाव्य हे.त.४ख/१२; प्रतिमुखी — {dran pa sngon du byas nas} कृत्वा प्रतिमुखी स्मृतिम् अ.क.४१.५८; आदिः — आदिप्रयोगत एव कारुण्यं सत्त्वेषु सू.अ.१३७ख/१२.
- sngon la
- अग्रे — {bzang po sngon la khyed song} भद्र त्वमग्रे व्रज अ.क.१०८.१३३.
- sngon skyes
- • वि. १. = {phu bo} पूर्वजः, अग्रजः — पूर्वजस्त्वग्रियोऽग्रजः अ.को.२.६.४३ २. = {snying pa/} {dang po pa} प्रतनम् — पुराणे प्रतनप्रत्नपुरातनचिरंतनाः अ.को.३.१.५; • सं. १. = {bram ze} अग्रजन्मा, ब्राह्मणः — द्विजात्यग्रजन्मभूदेववाडवाः । विप्रश्च ब्राह्मणः अ.को.२.७.४ २. = {tshangs pa} अग्रजन्मा, ब्रह्मा छो.को.२२३/रा.को.१.११.
- sngon skyes pa
- = {sngon skyes/}
- sngon bskyed
- = {sngon bskyed pa/}
- sngon bskyed pa
- वि. उत्पादितपूर्वः — उत्पादितपूर्वाणां तु देवेषु सम्मुखीभावः अभि.भा.१४ख/९१६.
- sngon goms
- = {sngon goms pa/}
- sngon goms pa
- वि. पूर्वाहितम् — {sngon goms pa'i 'du byed} पूर्वाहितसंस्कारः त.प.२ख/४५०.
- sngon goms pa'i 'du byed
- पूर्वाहितसंस्कारः — इतिकर्त्तव्यता लोके सर्वा शब्दव्यपाश्रया । यां पूर्वाहितसंस्कारो बालोऽपि प्रतिपद्यते त.प.२ख/४५०.
- sngon gyi skye ba
- पूर्वजन्म — वणिगुत्करिको नाम सोऽभवत् पूर्वजन्मनि अ.क.४.११४.
- sngon gyi skyes bu
- = {khyab 'jug} पुराणपुरुषः, विष्णुः छो.को.२२३/रा.को.३.१९०.
- sngon gyi bskal pa
- पुराकालः — श्रूयते हि पुराकाले पिष्टमयः पशुर्येनायजन्त यज्वान इति त.प.२४९ख/९७३.
- sngon gyi mkhan po
- पूर्वोपाध्यायः म.व्यु.३४७३.
- sngon gyi gang gA
- पूर्वगङ्गा, नर्मदानदी छो.को.२२३/रा.को.३.२२२.
- sngon gyi rgyal ba
- पूर्वजिनः १. पूर्वबुद्धः — पूर्वजिनकृताधिकाराणामवरोपितकुशलमूलानां… बोधिसत्त्वानाम् ल.अ.१५५क/१०२ २. = {'jam pa'i dbyangs} मञ्जुश्रीः छो.को.२२३/रा.को.३.२२२.
- sngon gyi rgyal bas zhugs pa
- पूर्वजिनाध्युषितम् म.व्यु.५४९७.
- sngon gyi rgyu phun sum tshogs pa
- पा. पूर्वहेतुसम्पत्तिः, सम्पत्तिभेदः — बोधिसत्त्वस्तिसृभिः सम्पत्तिभिः समन्वागतः सुखं स्पर्शं विहरति प्रयोगसम्पत्त्या, आशयसम्पत्त्या, पूर्वहेतुसम्पत्त्या च बो.भू.९८ख/१२५; पूर्वहेतुसम्पत् — पूर्वहेतुसम्पत् कतमा बो.भू.९८ख/१२६.
- sngon gyi chung ma
- पुराणद्वितीया म.व्यु.९२६२.
- sngon gyi cho ga
- पुराकल्पः — सर्वस्मिन् सन्निपतिते सङ्घे… प्रव्रज्योपसम्पदावुपनयेयुरिति पुराकल्पः वि.सू.१क/१.
- sngon gyi chos kyi lugs
- पूर्वधर्मस्थितिता — पूर्वधर्मस्थितितां सन्धाय… तथागतो न वितर्क्य न विचार्य धर्मं देशयति ल.अ.१५१ख/९८.
- sngon gyi chos lugs
- = {sngon gyi chos kyi lugs/}
- sngon gyi mtha'
- पा. पूर्वान्तः, = {skye ba gcig nas gcig tu brgyud pa'i cha snga ma} पूर्वो हि जन्मपरम्परांशः प्र.प.८८-१/२४९; एता हि पूर्वापरान्तमध्यसम्मोहं व्यावर्तयन्ति यथाक्रमम् अभि.स्फु.२८०ख/१११३; पूर्वकोटिः मि.को.१३४क ।
- sngon gyi mtha' kun nas ma byung ba
- पूर्वान्तासम्भवता — बोधिसत्त्वस्तृतीयायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितौऽनित्यतां च सर्वसंस्कारगतस्य यथाभूतं प्रत्यवेक्षते… पूर्वान्तासम्भवतां च द.भू.१९५ख/१९.
- sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha'
- पूर्वान्तापरान्तम् — पूर्वान्तापरान्तसुविचितज्ञानः द.भू.२४७क/४७.
- sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' rnam par bsgom pa
- पा. पूर्वान्तापरान्ताशयता, ज्ञानपरिपाचकधर्मभेदः — दशभिर्ज्ञानपरिपाचकैर्धर्मैः… यदुत अप्रत्युदावर्त्याशयतया च… पूर्वान्तापरान्ताशयतया च द.भू.२०४ख/२४.
- sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mtha' shin tu rtogs pa'i ye shes can
- वि. पूर्वान्तापरान्तसुविचितज्ञानः — स एवं ज्ञानभूम्यनुगतो महायानमण्डलानुप्रविष्टः… पूर्वान्तापरान्तसुविचितज्ञानः द.भू.२४७क/४७.
- sngon gyi mtha' dang phyi ma'i mthar tha dad pa dang tha mi dad pa
- पूर्वान्तापरान्तसंभेदासंभेदता — स इन्द्रियाणां मृदुमध्याधिमात्रतां च… पूर्वान्तापरान्तसंभेदासंभेदतां च… प्रजानाति द.भू.२५२ख/५०.
- sngon gyi mtha' pa
- वि. पौर्वान्तिकः — {rten 'brel yan lag bdun ni sngon gyi mtha' pa'o} सप्ताङ्गानि पौर्वान्तिकः अभि.भा.१७४-१/४३६.
- sngon gyi mtha'i spyod pa
- पूर्वान्तचर्या — सोऽभिश्रद्दधाति तथागतानामर्हतां सम्यक्संबुद्धानां पूर्वान्तचर्याभिनिर्हारप्रवेशम् द.भू.१८०क/११.
- sngon gyi dus
- = {sngon dus} पूर्वकालः — एकाक्षेपादसावैष्यत्पूर्वकालभवाकृतिः अभि.को.३.१३; मि.को. १३४क ।
- sngon gyi gnas
- = {sngon gnas} पूर्वनिवासः — {sngon gyi gnas rjes su dran pa} पूर्वनिवासानुस्मृतिः अभि.भा.५६क/१०८७; प्राङ्निवासः — प्राङ्निवासच्युतोत्पादबलध्यानेषु अभि.को.७.३०.
- sngon gyi gnas mngon par shes pa
- पा. पूर्वनिवासाभिज्ञा, पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानाभिज्ञा — ।पूर्वशुभाशुभाधानेज्ञानं पूर्वनिवासाभिज्ञा सू.अ.१४७क/२७.
- sngon gyi gnas rjes su dran
- = {sngon gyi gnas rjes su dran pa/}
- sngon gyi gnas rjes su dran pa
- • १. क्रि. पूर्वनिवासम् अनुस्मरति — सोऽनेकविधं पूर्वनिवासमनुस्मरति द.भू.१९९ख/२१; २. • पा. पूर्वनिवासानुस्मृतिः, अभिज्ञाभेदः — ऋद्धिविषया ज्ञानसाक्षात्क्रिया अभिज्ञा । दिव्यश्रोत्रचेतःपर्यायपूर्वनिवासानुस्मृतिच्युत्युपपादास्रवक्षयज्ञानसाक्षात्क्रियाभिज्ञाः अभि.भा.६१क/११०७.
- sngon gyi gnas rjes su dran pa rnam pa gsum
- त्रिविधा पूर्वनिवासानुस्मृतिः — १ भावनाफलम् २ उपपत्तिप्रतिलब्धा ३ कर्मजा अभि.भा.६५क/११२४.
- sngon gyi gnas rjes su dran pa mkhyen pa
- पा. पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानम् — {sngon gyi gnas rjes su dran pa mkhyen pa'i stobs} पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानबलम् बो.भू.१९७ख/२६५; = {sngon gyi gnas rjes su dran pa'i shes pa/}
- sngon gyi gnas rjes su dran pa mkhyen pa'i stobs
- पा. पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानबलम्, बलभेदः — दश तथागतबलानि… स्थानास्थानज्ञानबलम्, कर्मस्वकज्ञानबलम्, ध्यानविमोक्षसमाधिसमापत्तिज्ञानबलम्, इन्द्रियपरापरज्ञानबलम्, नानाधातुज्ञानबलम्, नानाधिमुक्तिज्ञानबलम्, सर्वत्रगामिनीप्रतिपज्ज्ञानबलम्, पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानबलम्, च्युत्युपपत्तिज्ञानबलम्, आस्रवक्षयज्ञानबलं च बो.भू.१९७ख/२६५; पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानबलं च्युत्युपपत्तिज्ञानबलं च संवृतिज्ञानम् अभि.भा.६१क/११०७.
- sngon gyi gnas rjes su dran pa shes pa
- = {sngon gyi gnas rjes su dran pa'i shes pa/}
- sngon gyi gnas rjes su dran pa shes pa'i stobs
- = {sngon gyi gnas rjes su dran pa mkhyen pa'i stobs/}
- sngon gyi gnas rjes su dran pa'i shes pa
- पा. पूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानम्, अभिज्ञाभेदः — तेन च समयेन पञ्चाभिज्ञा ऋषयो भवेयुर्दिव्यचक्षुर्दिव्यश्रोत्रपरचित्तज्ञानपूर्वनिवासानुस्मृतिज्ञानर्द्धिविमोक्षक्रियाकुशलाः स.पु.५१ख/९२.
- sngon gyi gnas rnam pa du ma dran pa mkhyen pa chags pa mi mnga' ba'i stobs dang ldan pa
- वि. अनेकविधपूर्वनिवासानुस्मृत्यसङ्गज्ञानबलोपेतः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… अनेकविधपूर्वनिवासानुस्मृत्या(य)सङ्गज्ञानबलोपेतत्वादनेकविधपूर्वनिवासानुस्मृत्या(य)सङ्गज्ञानबलोपेत इत्युच्यते ल.वि.२१०ख/३१२.
- sngon gyi gnod sbyin
- = {dzam byahUM la} पूर्वयक्षः, जम्भलः छो.को.२२३/रा.को.३.२२३.
- sngon gyi sbyor ba
- पूर्वप्रयोगः — आसां च किल प्रतिसंविदां गणितं बुद्धवचनं शब्दविद्या हेतुविद्या च पूर्वप्रयोगो यथाक्रमम् अभि.भा.६०क/११०५; पूर्वयोगः — {sngon gyi sbyor ba'i spyod pa} पूर्वयोगचर्या स.पु.७५ख/१२८; {sngon gyi sbyor ba'i le'u} पूर्वयोगपरिवर्तः स.पु.७५क/१२७.
- sngon gyi sbyor ba'i spyod pa
- पा. पूर्वयोगचर्या — तथागत एवास्माकं जानीते आशयं पूर्वयोगचर्यां च स.पु.७५ख/१२८.
- sngon gyi sbyor ba'i le'u
- पूर्वयोगपरिवर्तः — इत्यार्यसद्धर्मपुण्डरीके धर्मपर्याये पूर्वयोगपरिवर्तो नाम सप्तमः स.पु.७५क/१२७.
- sngon gyi mu
- पा. = {sngon gyi mtha'} पूर्वकोटिः, पूर्वान्तः म.व्यु.८३०६; मि.को.१३४क; पूर्वान्तः म.व्यु.८३०५; मि.को.१३४क।
- sngon gyi smon lam
- पा. पूर्वप्रणिधानम् — बोधिसत्त्वाः पुनर्महामते निरोधसमाधिसुखमुखं दृष्ट्वा पूर्वप्रणिधानकृपाकरुणोपेता निष्ठपदगतिविभागज्ञा न परिनिर्वान्ति ल.अ.१४०क/८७; पूर्वप्रणिधिः — तस्यानन्तरं पूर्वप्रणिधिनिर्माणचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.
- sngon gyi smon lam gyi 'phrul pa'i zla ba
- ना. पूर्वप्रणिधिनिर्माणचन्द्रः, तथागतः — तस्यानन्तरं पूर्वप्रणिधिनिर्माणचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.
- sngon gyi smon lam mngon par bsgrubs par nye bar brten pa
- पूर्वप्रणिधानाभिनिर्हारोपस्तब्धता — तच्च सर्वसत्त्वसापेक्षतया च पूर्वप्रणिधानाभिनिर्हारोपस्तब्धतया च महाकरुणापूर्वंगमतया च द.भू.२०९क/२४.
- sngon gyi smon lam yongs su bskul ba'i sgra
- ना. पूर्वप्रणिधानसंचोदनस्वरः, बोधिसत्त्वः — भगवान् … सार्धं पञ्चमात्रैर्बोधिसत्त्वसहस्रैः समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च… पूर्वप्रणिधानसंचोदनस्वरेण च ग.व्यू.२७६ख/३.
- sngon gyi tshe
- = {sngon tshe/}
- sngon gyi tshe rabs
- पूर्वजन्म — सिंहसंवासान्वयात् कल्माषपादप्रभृतयो नृपपुत्राः पूर्वजन्ममांसाददोषवासनतया मनुष्येन्द्रभूता अपि सन्तो मांसादा अभूवन् ल.अ.१५५ख/१०२.
- sngon gyi mtshun
- पूर्वप्रेतः — इदमस्माकं भदन्त न मात्रा कृतम्, न पित्रा, न राज्ञा, न देवताभिः, नेष्टेन स्वजनबन्धुवर्गेण, न पूर्वप्रेतैः, न श्रमणब्राह्मणैः, यद्भगवतास्माकं कृतम् अ.श.१४०क/१२९.
- sngon gyi rabs
- • १.पा. पुराणम्, अष्टादशविद्यास्थानेषु एकम् म.व्यु.४९७०; शास्त्रे नीतिपुराणं च वेदव्याकरणं तथा । छन्दं च ज्योतिषश्चैव गणितं कल्पसम्मतम् म.मू.१९५क/२०६; एवं लङ्घिते प्राग्वल्लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे… निगमे पुराणे इतिहासे … गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८ २. = {sngon du byung ba} इतिहासः, पुरावृत्तम् — इतिहासः पुरावृत्तम् अ.को. १.६.४.
- sngon gyi las
- १. पूर्वकर्म, पूर्वकृतकर्म — पूर्वक्लेशा दशाऽविद्या संस्काराः पूर्वकर्मणः अभि.को. ३.२१; {sngon gyi las kyi nongs pas chab kyang mi rnyed lags} पूर्वकर्मापबाधेन पानीयं नासादयामः वि.व.१५३क/१.४१ २. = {skal ba} विधिः, भाग्यम् — दैवं दिष्टं भागधेयं भाग्यं स्त्री नियतिर्विधिः अ.को.१.४.२८; दैवम् — दैवं विपदित्यनयाः अ.को.३.३.१४९.
- sngon gyi las kyis byas pa
- पूर्वकर्मकृतम् — {sngon gyi las kyis byas par smra ba} पूर्वकर्मकृतवादी जा.मा.२७०/१५७.
- sngon gyi las kyis byas par smra ba
- पूर्वकर्मकृतवादी — तं पूर्वकर्मकृतवादिनमामन्त्रणासौष्ठवेनाभिमुखीकृत्योवाच जा.मा.२७०/१५७.
- sngon gyi lugs
- पौराणस्थितिः — {sngon gyi lugs kyi chos nyid} पौराणस्थितिधर्मता ल.अ.११२क/५८.
- sngon gyi lugs kyi chos nyid
- पा. पौराणस्थितिधर्मता — पौराणस्थितिधर्मता कतमा ? यदुत पौराणमिदं महामते धर्मतावन्मे हिरण्यरजतमुक्ताकरवन्महामते धर्मधातुस्थितिता उत्पादाद्वा तथागतानामनुत्पादाद्वा तथागतानां स्थितै(रे)वैषां धर्माणां धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता ल.अ.११२क/५८.
- sngon gyi slob dpon
- पूर्वाचार्यः — यथाऽन्येन तथा संवृतिसत्यमिति पूर्वाचार्याः अभि.भा.७ख/८९०.
- sngon gyi bsod nams
- पूर्वपुण्यम् — पूर्वपुण्यज्ञानसम्भारसमुदागमतः अभि.भा.५७ख/१०९६.
- sngon gyi lha
- = {lha ma yin} पूर्वदेवः, असुरः — यस्या दोषात्पूर्वदेवाः प्रमत्ता लक्ष्मीमोषं देवराजादवाप्य जा.मा.१८६/१०७.
- sngon gyur
- ना. नीलभूतिः, ब्राह्मणः — मथुरायां नीलभूतिर्नाम ब्राह्मणो वेदवेदाङ्गपारगः स्ववादोद्द्योतकः परवादनिग्रहसमर्थः वि.व.१२५क/१.१३.
- sngon 'gro
- = {sngon du 'gro ba} वि. १. पूर्वकः — तत्पूर्वको ह्यसौ त.स.३६क/३७९; पूर्विका — सम्यग्ज्ञानपूर्विका सर्वपुरुषार्थसिद्धिः न्या.टी.३६ख/८; पूर्वी — भावनामार्गेऽपि वीतरागपूर्वी दर्शनमार्गान्तेऽवरभागीयप्रहाणपरिज्ञामेकां लभते अभि.स्फु.१५०क/८७०; पूर्वंगमः — ज्ञानपूर्वंगमं कर्म र.वि.३.१३ २. अग्रगः — सेनाग्रगाः अ.क.४.७४; पुरोगः — पुरोगाग्रेसरप्रष्टाग्रतःसरपुरःसराः पुरोगमः पुरोगामी अ.को.२.८.७२; अग्रेसरः — करदण्डीति विख्यातः संग्रामाग्रेसरः प्रियः अ.क.२८.५९; अग्र्यः — स सेनाग्र्यानचोदयत् अ.क.६६.३२; पुरोजवः — सर्वज्ञानपुरोजवानुपरिवर्त्यर्थेषु कर्मत्रयम् र.वि.३.१५.
- sngon 'gro can
- = {sngon du 'gro ba can} ।। •१. वि. पूर्वकः — भावधर्मत्वहानिश्चेत् भावग्रहणपूर्वकम् । तज्ज्ञानमित्यदोषोऽयम् प्र.वा.२.५३; त.प.३०५क/१०६९; पुरःसरः — परलोकोपयोगी योऽर्थः स एव शास्त्राभ्युपगमपुरःसरो नान्यः प्र.अ.२३३-१/५०५ २. = {sngon 'gro can nyid} पूर्वकत्वम् — बुद्धिमत्पूर्वकत्वं च सामान्येन यदीष्यते त.स.४ख/६५.
- sngon 'gro can nyid
- पूर्वकत्वम् — अनेकानित्यविज्ञानपूर्वकत्वप्रसाधनात् त.स.४ख/६३.
- sngon 'gro ba
- = {sngon 'gro/}
- sngon ngang par gyur pa
- वि. हंसपूर्वी — अथ भगवान् हंसपूर्विणां देवपुत्राणामाशयानुशयं धातुं प्रकृतिं च ज्ञात्वा अ.श.१६४ख/१५३.
- sngon chad
- = {sngan chad} वि. १. पूर्वम् — {sngon chad ma mthong ba} अदृष्टपूर्वम् वा.टी.८४क/४०; पुरा — असत्यास्तिमिरज्ञानगम्याः केशादयः पुरा । एवमेवोपलब्धत्वात् प्र.अ.१७५ख/१९० २. पूर्वम्, जन्मान्तरे — मयापि पूर्वं सत्त्वानामीदृश्येव व्यथा कृता बो.प. ६.४२; यत्तु पापं कृतं पूर्वं मया कल्पशतेषु सु.प्र. ८ख/१५; पुरा — {sngon chad byung ba} पुरावृत्तम् ल.अ.१८८ख/१५९.
- sngon chad byung ba
- पुरावृत्तम् — एवं मया श्रुतादिभ्यः शाक्यसिंहस्य देशना । इतिहासं पुरावृत्तं व्यासस्यैतद् भविष्यति ल.अ.१८८ख/१५९.
- sngon chad ma mthong
- = {sngon chad ma mthong ba/}
- sngon chad ma mthong ba
- वि. अदृष्टपूर्वम् — एतत् साङ्ख्यपशोः कोऽन्यः सलज्जो वक्तुमीहते । अदृष्टपूर्वमस्तीति तृणाग्रे करिणां शतम् वा.टी.८४क/४०; द्र. {sngon chad ma byung ba/}
- sngon chad ma 'dris
- = {sngon chad ma 'dris pa/}
- sngon chad ma 'dris pa
- वि. असंस्तुतः — अस्मन्निस्तारणापेक्षी स ह्यसंस्तुतबान्धवः जा.मा.३६७/२१५.
- sngon chad ma byung
- = {sngon chad ma byung ba/}
- sngon chad ma byung ba
- वि. अदृष्टपूर्वम् — अभिप्रथन्ते ह्यभिलक्षितात्मनामदृष्टपूर्वाश्चरितेष्वतिक्रमाः जा.मा.३३७/१९६; द्र. {sngon chad ma mthong ba/}
- sngon chad ma btsas
- = {sngon chad ma btsas pa/}
- sngon chad ma btsas pa
- वि. अप्रसूता — द्वात्रिंशता मार्षा गुणाकारैः समन्वागता सा स्त्री भवति यस्याः स्त्रियाश्चरमभविको बोधिसत्त्वः कुक्षाववक्रामति… यदुत अभिज्ञातायाः… अप्रसूतायाः ल.वि.१६क/१७.
- sngon chos kyis rjes su 'brang ba
- वि. धर्मानुसारिपूर्वी — यस्तीक्ष्णेन्द्रियो धर्मानुसारिपूर्वी स दृष्टिप्राप्त इत्युच्यते अभि.भा.१९क/९३५.
- sngon rjes
- = {rim pa} आनुपूर्वी, अनुक्रमः — आनुपूर्वी स्त्रियां वावृत् परिपाटी अनुक्रमः अ.को.२.७.३६.
- sngon nyams su myong ba
- वि. अनुभूतपूर्वम् — अनुभूतपूर्वस्यैव स्मरणम् अभि.भा.६१ख/१११०.
- sngon rnyed zin
- = {sngon rnyed zin pa/}
- sngon rnyed zin pa
- वि. लब्धपूर्वम् — लब्धपूर्वं न भाव्यते अभि.को.७.२६; यद्विहीनं पुनर्लभ्यते न तद् भाव्यते, भावितोत्सृष्टत्वात् अभि.भा./१०८०.
- sngon bsnyen
- = {sngon du bsnyen pa} पा. पूर्वसेवा — पूर्वसेवां स्वचक्रस्थं प्रथमं देवतात्मकम् । बलिं च दापयेत् तत्र पूर्वसेवाधिकारकम् स.उ.१७.२; कृतजापी विवेकज्ञो पूर्वसेवानुसेविनः म.मू.१५४क/६७; एवं षड्लक्षजापेन पूर्वसेवा निगद्यते वि.प्र.८१ख/४.१६८.
- sngon gtong
- = {sngon du gtong ba/}
- sngon btang
- = {sngon du btang ba/}
- sngon mtha'
- = {sngon gyi mtha'/}
- sngon mthong ba
- पूर्वदृष्टम् लो.को.६४८.
- sngon dang phyi ma
- • वि. पूर्वापरम् — कारित्रादव्यतिरिक्तत्वाद् धर्मोऽपि पूर्वापरकोटिशून्यसत्तायोगी प्राप्नोति कारित्रवत् त.प.८३ख/६१९; पृष्ठाग्रम् — {sngon dang phyi mar} पृष्ठाग्रतः वि.प्र.११५क/२१; • सं. पौर्वापर्यम् — पौर्वापर्ये प्रत्यक्षस्यावृत्तेः प्र.अ.११क/१२.
- sngon dang phyi mar
- पृष्ठाग्रतः — मञ्जुश्रीलोकेश्वरपृष्ठाग्रतो देशकस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११५क/२१.
- sngon dad pas rjes su 'brang ba
- वि. श्रद्धानुसारिपूर्वी — तस्मिन् काले यो मृद्विन्द्रियः श्रद्धानुसारिपूर्वी स श्रद्धाधिमुक्त इत्युच्यते अभि.भा.१९क/९३५.
- sngon du 'gro
- = {sngon 'gro/}
- sngon du 'gro ba
- = {sngon 'gro/}
- sngon du 'gro ba can
- = {sngon 'gro can/}
- sngon du 'gro ba po
- वि. अग्रगामिनी — यथायं काश्यपस्याग्रे सुकृती परिनिर्वृतः । तथाहमपि भूयासं गुरोरग्रेऽग्रगामिनी अ.क.८०.७१.
- sngon du 'gro ba la sogs pa
- पूर्वंगमः म.व्यु.६२७०.
- sngon du rgyu
- = {sngon du rgyu ba/}
- sngon du rgyu ba
- वि. पुरःसरः — पुरोगाग्रेसरप्रष्ठाग्रतःसरपुरःसराः पुरोगमः पुरोगामी अ.को. २.८.७२.
- sngon du bsnyen pa
- = {sngon bsnyen/}
- sngon du gtong
- = {sngon du gtong ba/}
- sngon du gtong ba
- वि. पूर्वकम् — तथा लौकिकलोकोत्तरेष्वर्थेषु धर्मदेशनापूर्वक उपायोपदेशपूर्वकश्च न्यायोपदेशः बो.भू.७५ख/९७; पुरःसरः — अनभ्युपगते शास्त्रे यदि तस्य विनिश्चयः । प्रमाणतस्तदा शास्त्रं क्वोपयोगि पुरःसरम् प्र.अ.२३३.१/५०५.
- sngon du btang
- = {sngon du btang ba/} {sngon du btang ste} पुरस्कृत्य — स्थूलं दत्ततो तामसमाधानेन । धर्मोपाधिं पुरस्कृत्य शब्देन वि.सू.२१क/२५.
- sngon du btang ba
- पुरःसरम् — बोधिचित्तं निश्रित्य करुणापुरःसरेण चेतसा सर्वास्तिपरित्यागे अभि.स.भा.७४क/१०३; पूर्वीकृत्य — तदुपादायेति पूर्वीकृत्य । तत्पुरस्कृत्येत्यर्थः अभि.स्फु.२४१क/१०४०.
- sngon du 'dren pa
- पुरःसरः म.व्यु.७५०१.
- sngon du ldang ba
- वि. पूर्वोत्थायिनी — दश चास्य स्त्रीकोटीपरिवारमद्राक्षीत् अभिरूपाणां दर्शनीयानां … पूर्वोत्थायिनीनां पश्चान्निपातिनीनाम् ग.व्यू.२६क/१२२.
- sngon du bya ba byas
- = {sngon du bya ba byas pa/}
- sngon du bya ba byas pa
- वि. कृतपुरश्चरणः — आदौ तावद् दृष्टसमयः कृतपुरश्चरणः लब्धाभिषेकः… मन्त्रं गृहीत्वा… त्रिंशल्लक्षाणि जपेत् म.मू.१४३ख/५५.
- sngon du byas pa
- = {sngon byas/}
- sngon du byung
- = {sngon byung /}
- sngon du byung ba
- = {sngon byung /}
- sngon du byed pa
- आमुखीकरणम् — चित्तशुद्धिकालभावितानां व्यवसायादीनां प्रयोगारम्भे पुनरामुखीकरणेन दृढतापादनार्थः श्लोकः शि.स.१५२क/१४७.
- sngon du sbyor ba
- = {sngon sbyor/}
- sngon du ma thob pa
- = {sngon ma thob pa/}
- sngon du ma thos pa
- = {sngon ma thos pa/}
- sngon du ma mthong ba
- = {sngon ma mthong ba/}
- sngon du ma byung ba
- = {sngon ma byung ba/}
- sngon du ma song
- = {sngon du ma song ba/}
- sngon du ma song ba
- वि. अपुरःसरम् — सतिरस्कारं नमस्कारापुरःसरम् बो.प.१७; अपूर्वकम् — {blo ni sngon du ma song ba} अबुद्धिपूर्वकः त.स.८४ख/७७९.
- sngon du med pa
- = {sngon med/}
- sngon du langs par byas pa
- = {sngon du langs byas/}
- sngon du langs byas
- भू.का.कृ. प्रत्युद्गतः — स कदाचिन्महीपतिम् । द्रष्टुं ययौ समादाय मुक्ताहारमुपायनम् । प्रत्युद्गतेन प्रणयान्मानितः स महीभुजा अ.क.१०७.६.
- sngon du song
- = {sngon du song ba/}
- sngon du song ba
- • वि. पूर्वम् — तच्च पूर्वमात्रम् । न तु साक्षात्कारणम् । सम्यग्ज्ञाने हि सति पूर्वदृष्टस्मरणम् न्या.टी.३८ख/२८; पूर्वकम् — तत्पूर्वकश्च सर्वः पुरुषार्थः वा.टी.५१ख/४; पुरःसरम् — पूर्वकमनस्कारपुरःसरमेव यतः प्रभृति संवरग्रहणपूर्वकं संभारेषु प्रवर्तते बो.प.११; आमुखम् — यत्प्राप्य न निवर्तन्ते मृत्योर्मुखमिवामुखम् जा.मा.१६७/९६; • सं. = {sngon du song ba nyid} पूर्वत्वम् — इहत्याभ्यासपूर्वत्वे साध्ये दृष्टेष्टबाधनम् त.स.७१ख/६६९.
- sngon du song ba nyid
- = {sngon song nyid} पूर्वत्वम् — {shes pa sngon song nyid} ज्ञानपूर्वत्वम् त.स.११७ख/१०१४.
- sngon du srid 'byung sha tshugs can
- वि. पूर्वकालभवाकृतिः — एकाक्षेपादसावैष्यत्पूर्वकालभवाकृतिः अभि.को.३.१३; यां गतिं गन्ता भवति, तस्यां गतौ य आगमिष्यत्पूर्वकालभवस्तस्यैवास्याकृतिर्भवति अभि.भा./४२०.
- sngon du gsong por smra ba
- पूर्वाभिलापिता — सदा स्मितमुखता, भृकुटिविगतता, पूर्वाभिलापिता, अकुहनता शि.स.१०३क/१०२.
- sngon dus
- = {sngon gyi dus/}
- sngon ldang
- = {sngon du ldang ba/}
- sngon ne tsor gyur pa
- वि. शुकपूर्वी — अथ शुकंपूर्वी देवपुत्रश्चलविमलकुण्डलधरः… भगवतः पुरस्तान्निषण्णो धर्मश्रवणाय अ.श.१५४क/१४३; शुकपूर्वकः — कानि भदन्त शुकपूर्वकेण देवपुत्रेण कर्माणि कृतानि येन शुकेषूपपन्नः अ.श.१५५क/१४४.
- sngon gnas
- = {sngon gyi gnas/}
- sngon po
- • सं. १. पा. नीलः, वर्णरूपभेदः — अस्ति रूपायतनम्, वर्णतो विद्यते न संस्थानतः, नीलपीतलोहितावदातच्छायातपालोकान्धकाराख्यम् अभि.भा.१२८-५/३२; •२. ना. नीलः, पर्वतः — गङ्गाद्वारे कुशावर्त्ते बिल्वके नीलपर्वते । स्नात्वा कणखले तीर्थे प्र.अ.२४२-२/५२७; ३. • ना. नीलः, यक्षः — नीलो नाम समभ्येत्य यक्षः प्राह… पूर्वेण योजनं गत्वा अ.क.६.१३१; •४. ना. नीला, नदी — नीलनद्युत्तरे रुह्मविषयभाषया वि.प्र.१४२ख/१, पृ. ४१ ५. नीलः, निधिभेदः अ.टी.१.१.७३ ६. = {sngon po nyid} श्यामता — श्यामतादि रूपं हि वर्णादिकमवभासते प्र.अ.१०-२/१९; • वि. नीलः — वाराणसेयं वा वस्त्रं नीलं नीलवर्णं नीलनिदर्शनं नीलनिर्भासम् अभि.स्फु.३०८ख/११८०; कालः — कण्ठे कालः करस्थेन कपालेनेन्दुशेखरः । जटाभिः स्निग्धताम्राभिराविरासीद् वृषध्वजः का.आ.२.१२; श्यामः — {sngon por byas pa} श्यामीकृतम् अ.क.२४. ९८; हरितः — {rtswa sngon po} हरिततृणम् जा.मा.७८/४६; हरिते तृणे वि.सू.५४ख/७०; नीलिका — नीलिका वात्या, मण्डलिका वात्या अभि.भा.१२९-५/४३.
- sngon po chu skyes
- = {ut+pal sngon po} नीलाम्बुजन्म, नीलोत्पलम् — नीलाम्बुजन्म च । इन्दीवरं च नीलेऽस्मिन् सिते कुमुदकैरवे अ.को.१.१२.३७.
- sngon po lta bur ston pa
- वि. नीलनिदर्शनम् — तासु च पुष्करिणीषु सन्ति पद्मानि जातानि नीलानि नीलवर्णानि नीलनिर्भासानि नीलनिदर्शनानि सु.व्यू.१९६ख/२५४.
- sngon po ltar ston pa
- = {sngon po lta bur ston pa/}
- sngon po ma yin pa
- वि. अनीलः लो.को.६४९.
- sngon po'i mdog can
- वि. नीलवर्णकः — चतुर्थो ज्ञानकेतुश्च सर्वाशापरिपूरकः । नीलवर्णकसंकाशश्चिन्तामणिध्वजधरः स.दु.१६९/१६८.
- sngon po'i ris
- पा. नीलकायिकाः — इमानि खलु पुनर्माषाश्चत्वारि शैलपात्राणि नीलकायिकैर्देवपुत्रैः अस्मभ्यं दत्तानि ल.वि.१८३क/२७७.
- sngon por 'gyur du mi btub pa
- वि. अभव्यो हरित्त्वाय म.व्यु.९१३५; द्र. {sngon por 'gyur du mi rung ba/}
- sngon por 'gyur du mi rung ba
- वि. अभव्यो हरित्त्वाय म.व्यु.९१३५; द्र. {sngon por 'gyur du mi btub pa/}
- sngon por rtogs
- = {sngon por rtogs pa/}
- sngon por rtogs pa
- नीलबोधः — अनीलबोधव्यावृत्त्या च नीलबोधरूपत्वं व्यवस्थाप्यम् न्या.टी.४६क/८३.
- sngon por byas
- = {sngon por byas pa/}
- sngon por byas pa
- भू.का.कृ. श्यामीकृतम् — स ददर्श विषश्वासैरिव श्यामीकृतोदकम् अ.क.५६. ९; रथघोषोन्मुखशिखिश्यामीकृतदिगन्तरः स्वेदवारिकणाकीर्णः प्रभास्निग्धवनस्थलीम् अ.क.२४.९८.
- sngon por ma rtogs pa
- अनीलबोधः — अनीलबोधव्यावृत्त्या च नीलबोधरूपत्वं व्यवस्थाप्यम् न्या.टी.४६क/८३.
- sngon pos khyab
- = {sngon pos khyab pa/}
- sngon pos khyab pa
- पा. नीलकृत्स्नम्, समाधिविशेषः — पृथिवीकृत्स्नं समाधिं समापद्येत, अप्कृत्स्नं वा … नीलकृत्स्नं वा ग.व्यू.२९५क/१६.
- sngon pho nyar gyur pa
- वि. दूतपूर्वी — अथ दूतपूर्वी देवपुत्रश्चलविमलकुण्डलधरो… भगवतः पुरस्तात् निषण्णो धर्मश्रवणाय अ.श.१५७क/१४६.
- sngon byas
- • सं. = {skal ba} नियतिः, भाग्यम् — दैवं दिष्टं भागधेयं भाग्यं स्त्री नियतिर्विधिः अ.को. १.४.२८; • वि. कृतपूर्वः — न च त्वया भोः पुरुष अत्र कर्म कुर्वता शाठ्यं वा वक्रता वा… म्रक्षो वा कृतपूर्वः, करोषि वा स.पु.४२क/७४.
- sngon byas pa
- = {sngon byas/}
- sngon byung
- = {sngon du byung ba} ।। • पा. इतिहासः, अष्टादशविद्यास्थानेषु एकम् म.व्यु.४९७१; निगमे पुराणे इतिहासे वेदे व्याकरणे निरुक्ते … गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८; {sngon byung gtam las gyur pa} इतिहासकथोद्भूतम् का.आ.१. १५ २. = {sngon gyi rabs} पुरावृत्तम्, इतिहासः — इतिहासः पुरावृत्तम् अ.को.१.६.४ ३. प्राग्वृत्तम् — प्राग्वृत्तस्मरणस्मेरवदनः स्मितकारणम् । स तत्र पृष्टः शक्रेण अ.क.५५.२; शारिपुत्रस्य प्रभावमथ भिक्षुभिः । पृष्टो बभाषे भगवान् प्राग्वृत्तम् अ.क.५०.१७ ४. भूतपूर्वम् — भूतपूर्वं भिक्षवोऽतीतेऽध्वनि भागीरथो नाम सम्यक्संबुद्धो लोक उदपादि अ.श.३५क/३१.
- sngon byung nyid
- = {sngon byung ba nyid/}
- sngon byung mtha'
- प्राक्तनवृत्तान्तः — कथिते वृत्तान्ते प्राक्तने अ.क.५०.२३.
- sngon byung ba
- = {sngon byung /}
- sngon byung ba nyid
- भूतपूर्वत्वम् — किं ते तस्य तस्य कर्मणो भूतपूर्वत्वं नेच्छन्ति स्म अभि.भा.२४१ख/८१२; भूतपूर्वता — तस्मात् भूतपूर्वस्य च हेतोर्भाविनश्च फलस्य भूतपूर्वतां भावितां च ज्ञापयितुम् अभि.भा.२४१क/८११.
- sngon byung ma yin
- = {sngon byung ma yin pa/}
- sngon byung ma yin pa
- वि. अपूर्वः, पूर्वोत्पन्नादन्यः — अपूर्वः संस्कृतस्यैव संस्कृतोऽधिपतेः फलम् अभि.को.२.५८.
- sngon byed
- = {sngon du byed pa/}
- sngon bram zer gyur pa
- वि. ब्राह्मणपूर्वकः — अथ ब्राह्मणपूर्वको देवपुत्रश्चलविमलकुण्डलधरः… भगवतः पुरस्तान्निषण्णो धर्मश्रवणाय अ.श.१४२क/१३१.
- sngon 'byung ba
- पा. इतिहासः, शास्त्रविशेषः — एवं लङ्घिते प्राग्वल्लिपिमुद्रागणनासंख्यसालम्भधनुर्वेदे… निगमे पुराणे इतिहासे… गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८; द्र. {sngon byung /}
- sngon sbyor
- अभियोगः — वक्रा परं क्रूरतरक्रियासु प्रवर्तनायैव दृढाभियोगा अ.क.५०.४९.
- sngon sbrul gdug par gyur pa
- वि. आशीविषपूर्वकः — आशीविषपूर्वको देवपुत्रश्चलविमलकुण्डलधरः … भगवतः पुरस्तान्निषण्णो धर्मश्रवणाय अ.श. १४०क/१२९.
- sngon ma
- प्रष्ठः मि.को.५०क ।
- sngon ma thob
- = {sngon ma thob pa/}
- sngon ma thob pa
- वि. अप्रतिलब्धपूर्वम् — स हि तस्माद् व्युत्थायाप्रतिलब्धपूर्वां सविज्ञानकां कायशान्तिं प्रतिलभते अभि.भा.२५ख/९६२.
- sngon ma thos
- = {sngon ma thos pa/}
- sngon ma thos pa
- वि. अश्रुतपूर्वम् — {sngon ma thos pa'i ming thos nas} अश्रुतपूर्वं नाम श्रुत्वा अ.श.१६७ख/१५५.
- sngon ma mthong
- = {sngon ma mthong ba/}
- sngon ma mthong dang 'brel ba
- अदृष्टपूर्वसम्बन्धः — अदृष्टपूर्वसम्बन्धः सम्प्रत्यज्ञानहेतुकः त.स.७६क/७१५; अदृष्टपूर्वेण कर्त्रा सम्बन्धो जन्यजनकभावलक्षणः त.प./७१५.
- sngon ma mthong ba
- वि. अदृष्टपूर्वम् — यददृष्टपूर्वं श्रावकप्रत्येकबुद्धतीर्थ्यब्रह्मेन्द्रोपेन्द्रादिभिस्तं प्राप्स्यति ल.अ.६१ख/७.
- sngon ma spyad
- = {sngon ma spyad pa/}
- sngon ma spyad pa
- वि. अप्रचरितपूर्वम् — छिन्नभिन्नखण्डदग्धाप्रचरितपूर्वानाहतिलक्षणप्रतिरूपकम् एतत् वि.सू.२६ख/३३.
- sngon ma byung
- = {sngon ma byung ba/}
- sngon ma byung ba
- वि. अपूर्वम् — अपूर्वैषा वाचोयुक्तिः अभि.स्फु.११६क/८१०; अभूतपूर्वम् — अभूतपूर्वमुद्भूतं भूतं किमिदमद्भुतम् । उदितं मूर्ध्नि चण्डांशुयुगलं यत्र दृश्यते अ.क.८९.१३.
- sngon ma yin pa
- = {sngon min/}
- sngon ma song ba
- = {sngon du ma song ba/}
- sngon ma her gyur pa
- वि. महिषपूर्वी — भगवान् महिषपूर्विणो देवपुत्रस्याशयानुशयं धातुं प्रकृतिं च ज्ञात्वा अ.श.१६०क/१४८; महिषपूर्वकः — कानि भदन्त महिषपूर्वकेण देवपुत्रेण कर्माणि कृतानि येन महिषेषूपपन्नः अ.श.१६१क/१४९.
- sngon ma'i ri
- = {shar gyi ri} पूर्वपर्वतः, उदयगिरिः — उदयः पूर्वपर्वतः अ.को.२.३.२.
- sngon min
- वि. अपूर्वः — व्यक्तेरन्याऽथवाऽनन्या येषां जातिस्तु विद्यते । तेषां व्यक्तिष्वपूर्वासु कथं सामान्यबुद्धयः प्र.वृ.१८४-२/४८.
- sngon min pa
- = {sngon min/}
- sngon med
- • सं. प्रागभावः — प्रागभावादिरूपस्य हेतुत्वमिह वस्तुनः । भावाभावस्वरूपस्य कार्यस्योत्पादनम्प्रति का.आ.२.२४९; • वि. अपूर्वम् — वक्तुं वस्तु न मादृशा जडधियोऽपूर्वं कदाचित्क्षमाः त.प.१३३ख/१; प्रतिक्षणमपूर्वस्य पूर्वः पूर्वः क्षणो भवेत् प्र.वा.१.४६.
- sngon med skye ba
- = {sngon med pa las skye ba/}
- sngon med ngo bo
- वि. अपूर्वरूपम् — सर्वथापूर्वरूपस्य रुचकस्य तदात्मनः । जन्मन्युत्पद्यते प्रीतिः, नावस्थानं तु कस्यचित् त.स.६५क/६१२.
- sngon med pa
- = {sngon med/}
- sngon med pa las skye ba
- अपूर्वोत्पत्तिः — कं… दृष्टान्तं करोति? पुद्गलं यदि । सोऽसिद्धः । अथ चित्तचैत्ताः ? न, तेषां प्रतिक्षणमपूर्वोत्पत्तिरेव अभि.भा.८८ख/१२०८; तत्सामर्थ्यस्य तत्स्वभावत्वेऽपूर्वोत्पत्तिरेव सा हे.बि.१३९-५/५९.
- sngon med pa las skyes pa
- अपूर्वोत्पादः — यदि च स्कन्धानामपूर्वोत्पादो न पुद्गलस्येष्यते सोऽन्यश्च तेभ्यो नित्यश्च स्फुटं दीपितो भवति अभि.भा.८८ख/१२०९.
- sngon med pa las byung ba
- अपूर्वप्रादुर्भावः — न स एवमुत्पद्यते यथा स्कन्धाः, अपूर्वप्रादुर्भावात् अभि.भा.८८क/१२०७.
- sngon med pa'i lam thob pa
- पा. अपूर्वमार्गाप्तिः, प्रहाणमार्गावस्थायां कारणभेदः — प्रहाणमार्गावस्थायां पञ्च कारणानि सम्भवन्ति… पूर्वमार्गत्यागः, अपूर्वमार्गाप्तिः… षोडशाकारभावना अभि.भा.२९ख/९८०; अपूर्वमार्गलाभः — अन्यत्रापूर्वमार्गलाभे संवृतिज्ञानमेवानागतं भाव्यते अभि.भा.५४ख/१०७८.
- sngon med byung ba
- = {sngon med pa las byung ba/}
- sngon med lam thob pa
- = {sngon med pa'i lam thob pa/}
- sngon mo
- नीला — {sngon mo'i shing rta} नीलारथः वि.प्र.४४क/४.४१.
- sngon mo'i shing rta
- नीलारथः — वज्राक्ष्या अष्टपादः पातालरथगतः । व्योम्नि नीलारथस्य वि.प्र.४४क/४.४१.
- sngon dmar can
- = {lha chen} नीललोहितः, शिवः — शम्भुरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः… नीललोहितः अ.को.१.१.३४.
- sngon tshe
- १. पूर्वम् — अदृष्टपूर्वमस्तीति तृणाग्रे करिणां शतम् प्र.वा.१.१६८; पुरा — पुरा बहुतरं दत्तं वेलमेन द्विजन्मना अ.क.३४.१६ २. पूर्वजन्म — ऋद्धिश्रोत्रमनःपूर्वजन्मच्युत्युदयक्षये । ज्ञानसाक्षीक्रियाभिज्ञा षड्विधा अभि.को.७.४२.
- sngon yang bsod nams byas pa
- पा. पूर्वकृतपुण्यता, चक्रभेदः {lha dang mi'i 'khor lo bzhi'i ming la} चत्वारि देवमनुष्याणां चक्राणि : {'thun pa'i yul na gnas pa} प्रतिरूपदेशवासः, {skyes bu dam pa la brten pa} सत्पुरुषापाश्रयम्, {bdag nyid kyis yang dag pa'i smon lam btab pa} आत्मनः सम्यक्प्रणिधानम्, {sngon yang bsod nams byas pa} पूर्वकृतपुण्यता म.व्यु.१६०७.
- sngon yi dgas su gyur pa
- वि. प्रेतपूर्वी — प्रेतपूर्विणो देवपुत्राश्चलविमलकुण्डलधरा भगवतः पुरस्तान्निषण्णा धर्मश्रवणाय अ.श.१३५क/१२४.
- sngon rabs
- = {sngon gyi rabs/}
- sngon rabs kyi chos
- ना. पुराणधर्मः, ग्रन्थः — आदिशब्देन वाल्मीक(कि)काव्यं रामायणम्, मार्कण्डेयकाव्यं पुराणधर्मादयः संगृहीताः वि.प्र.२७२क/२.९६; पूर्वकाले वेदगीतासिद्धान्तपुराणधर्मा न पुस्तके लिखिताः सन्ति वि.प्र.१४१क/१, पृ.४०.
- sngon rol
- • १. अव्य. पूर्वम् — लघुं कुर्यात्तथात्मानमप्रमादकथां स्मरन् । कर्मागमाद्यथा पूर्वं सज्जः सर्वत्र वर्तते बो.अ.७.७४; प्राक् — यदा हि कायः कारणं स्वभावो रागादीनां तदा देहविकारात् प्राक् तुल्यरूपमेव मनो भवेत् प्र.अ.११९क/१२७; पुरः — प्राप्तिकाले च यो बाधः तस्याभावः पुरः कुतः प्र.अ. २१ख/२४; २. • वि. आदिः — आदिप्रयोगत एव कारुण्यं सत्त्वेषु सू.अ.१३७ख/१२; आद्यः — आद्या हि या गर्भगतस्य बुद्धिः जा.मा.३४६/२०१.
- sngon rol du
- =(अव्य.) पूर्वम् — प्रमाणं ग्रहणात् पूर्वं स्वरूपेण प्रतिष्ठितम् त.स.१०६क/९२९; प्राक् — ननु च प्रकरणश्रवणात् प्राग् उक्तान्यपि अभिधेयादीनि प्रमाणाभावात् प्रेक्षावद्भिर्न गृह्यन्ते न्या.टी.३७क/१३.
- sngon lam btang
- = {sngon lam btang ba/}
- sngon lam btang ba
- पा. = {lam snga ma btang ba} पूर्वमार्गत्यागः, प्रहाणमार्गावस्थायां कारणभेदः — प्रहाणमार्गावस्थायां पञ्च कारणानि सम्भवन्ति…पूर्वमार्गत्यागः, अपूर्वमार्गाप्तिः… षोडशाकारभावना अभि.भा.२९ख/९८०.
- sngon las
- = {sngon gyi las/}
- sngon logs kyi srid pa
- पूर्वकालभवः म.व्यु.७६८२.
- sngon song
- = {sngon du song ba/}
- sngon song nyid
- = {sngon du song ba nyid/}
- sngon song ba
- = {sngon du song ba/}
- sngos shig
- क्रि. परिणामय — ततः सर्वसत्त्वानां… अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ परिणामय शि.स.८क/९.
- brnga
- = {brnga ba/}
- brnga ba
- लवः — {la baHzhing sogs brnga ba} मि.को. ३६क; छेदः — {brnga bar bya ba} छेद्यम् म.भा./६४.
- brnga bar bya ba
- कृ. छेद्यम् — विश्लेषकारणम्, तद्यथा दात्रादयः छेद्यादीनाम् म.भा./६४.
- brngas
- = {brngas pa/}
- brngas pa
- भू.का.कृ. १. लूनः — {bdag cag gis zhing brngas so} लूनमस्माभिः केदारम् अभि.स्फु.७९ख/९३१; म.व्यु.६९६९; अवलूनः — {brngas par yang mi mngon} अवलव(लून)श्च न प्रज्ञायते म.व्यु.५३१४ २. मुक्तम् — निर्दोषं भाजनत्वोपयोगे पत्राणामप्रतिग्राहितत्वम् । अविशेषोऽत्र मुक्तामुक्तयोः वि.सू.३७ख/४७.
- brngub par bya
- पानम् — पानं विचिकित्सायै धूपवर्त्तेः नेत्रिकयास्य सम्पत्तिः वि.सू.७७क/९४.
- brngos
- = {brngos pa/}
- brngos pa
- भू.का.कृ. भर्जितः — {nas brngos pas btab} प्रक्षिप्तभर्जितयवस्य वि.सू.७७ख/९४; भृष्टः — {nas brngos pa} भृष्टयवः अ.को.२.९.४७.
- bsngags
- = {bsngags pa/}
- bsngags ldan
- ना. कण्ठकः, अश्वः — देहि मे छन्दका कण्ठकालंकृतं अश्वराजोत्तमम् ल.वि. १०६ख/१५४.
- bsngags pa
- • क्रि. १. शंसति — अनर्हदेशनां ये च सत्त्वानां गूहयन्ति हि । शिक्षाविपत्तिं निन्दन्ति शंसन्त्येव च संपदम् सू.अ.२४१ख/१५६; प्रशंसति — सन्तो दानं प्रशंसन्ति वि.व.१९७ख/१.७१; प्रशंसते — पुद्गलाशयाभिप्रायो यत्तदेव कुशलमूलं कस्यचित्प्रशंसते कस्यचिद्विगर्हते सू.अ.१८५ख/८१; २. शस्यते — शस्यते पद्महस्तस्य मण्डलानां क्रियाविधिः स.दु.२३१/२३०; प्रशस्यते — सेयमप्रस्तुतैवात्र मृगवृत्तिः प्रशस्यते का.आ.२.३३९; वर्णयति — अत्र भगवान् बुद्धक्षेत्रविभूतिं वर्णयति सू.अ.१८६क/८१; संवर्णयति स.पु.१४ख/२४; • सं. १. वर्णः — रत्नानां वर्णस्य तीर्थ्यानामवर्णस्य वि.सू.३ख/३; प्रशंसा — एवं कल्याणी वागुभयहितावहा भवतीति कल्याणवचनप्रशंसायामप्युपनेयम् जा.मा.२५५/१४८; श्लाघा — यज्ञदानतपःश्लाघां नात्मनः कर्तुम् उत्सहे अ.क.२५.५०; अनुशंसा — {yon tan bsngags pa} गुणानुशंसा क.त.६७९; नुतिः मि.को.१२५क; वर्णनम् — नगरार्णवशैलर्तुचन्द्रार्कोदयवर्णनैः का.आ. १.१६; वर्णना — ततः कुमारस्य संभोगसुखवर्णनाम् । स्वैरं विधाय अ.क.८९.१४७; प्रशंसनम् — शिक्षाविपत्तिसम्पत्त्योर्यथाक्रमं निन्दनात्प्रशंसनाच्च सू.अ.२४१ख/१५६; अपचितिः — {yon tan bsngags pa} गुणापचितिः श.बु.८६; वर्णवादः — स्वयं पापान्निवृतस्य दानाद्येषु स्थितस्य च । तयोर्नियोजनान्येषां वर्णवादानुकूलते अभि.अ.४.३६; २. • पा. प्रशंसा, उपमाभेदः — ब्रह्मणोप्युद्भवः पद्मश्चन्द्रः शम्भुशिरोधृतः । तौ तुल्यौ त्वन्मुखेनेति सा प्रशंसोपमेष्यते का.आ.२. ३१ ३. नान्दी — {bsngags pa brjod pa} नांदीकरः अ.को. ३.१.३६; • भू.का.कृ. प्रशस्तम् — भिक्षुसङ्घस्य पुरस्तात्स्तुतः प्रशस्तश्च अ.श.२२१क/२०५; शस्तम् — ईलितशस्तपणायितपनायितप्रणुतपणितपनितानि । अपि गीर्णवर्णिताभिष्टुतेडितानि स्तुतार्थानि अ.को.३.१.१०७; प्रशंसितम् — सदा प्रशंसितो भवति नागैः शि.स.८३क/८२; वर्णितम् — यानि पुनस्तथागतवर्णितानि तानि सर्वाण्यनुवर्तन्ते बो.भू.१७६क/२३२; संवर्णितम् — संवर्णितः सम्यक्त्वनियतो राशिः, विवर्णितो मिथ्यात्वनियतो राशिः ल.वि. १६९क/२५४; अनुवर्णितम् — {bde bar gshegs pas bsngags pa} सुगतानुवर्णितः स.पु.१३ख/२२; अभिमतम् — लोकाभिमतानां विद्यास्थानानाम् जा.मा.२५६/१४९; सम्मतम् — सत्सम्मतम् वा.न्या.१५३-२-३/६८; अनुभावितम् — ये चेमे दश कुशलाः कर्मपथाः सम्यक्संबुद्धानुभाविताः द.भू.२३३क/३८ {IV}. वि. शंसी — स्वगुणाविष्क्रिया दोषो नात्र भूतार्थशंसिनः का.आ.१.१४.
- bsngags pa brjod
- = {bsngags pa brjod pa/}
- bsngags pa brjod pa
- • क्रि. वर्णं भाषते — बुद्धस्य वर्णं भाषते अ.श.२४७ख/२२७; • सं. १. संवर्णनम् — अत्र दानमात्सर्ययोः संवर्णनविवर्णनं कुर्यात् वि.सू.३०क/३८; वर्णभाषणम् — द्वितीया कोटिः, दानपारमितां यां समादापनवर्णभाषणसुमनोज्ञताभिः अभि.स.भा.८२क/११२ २. प्रलोभनम् — आगारिकत्वे भिक्षुण्याः प्रलोभनं स्थूलम् वि.सू.५०ख/६४ ३. नान्दीकरः — नान्दीवादी नान्दीकरः समौ अ.को.३.१.३६ ४. वर्णवादिता — तत्र यो दीर्घकालाभ्यासो निरन्तरकारिता… कुशले समादापनाय वर्णवादिता, समात्ते वा पुनः संहर्षणाय वर्णवादिता बो.भू.१९क/२० ; • वि. प्रशंसकः — नापि तेषां पुरस्तात्प्रियविगर्हको भवति, नाप्यप्रियप्रशंसकः बो.भू.८१क/१०३ {IV}. भू.का.कृ. वर्णो भाषितः — तया देवतया… बुद्धस्य वर्णो भाषितो धर्मस्य च सङ्घस्य च अ.श.२५२क/२३१; वर्णं भाषयितुं प्रवृत्तः — बुद्धस्य वर्णं भाषयितुं प्रवृत्ता धर्मस्य सङ्घस्य च अ.श.२ख/१.
- bsngags pa dang ldan
- = {bsngags pa dang ldan pa/}
- bsngags pa dang ldan pa
- पा. प्रशंसायोगः, योगभेदः — त्रिविधं योगं प्रदर्शयति । सत्त्वपरिपाचनशक्तियोगम्, प्रशंसायोगम्, आदेयवाक्ययोगं च सू.अ.१४८क/२९.
- bsngags pa ma yin pa
- अवर्णः — रत्नानां वर्णस्य तीर्थ्यानामवर्णस्य भूतस्योक्तावकुप्यत्वमाराधितचित्तता वि.सू.४क/३.
- bsngags pa ma yin pa brjod pa
- विवर्णनम् — अत्र दानमात्सर्ययोः संवर्णनविवर्णनं कुर्यात् वि.सू.३०क/३८.
- bsngags pa smra
- = {bsngags pa smra ba/}
- bsngags pa smra ba
- • सं. स्तुतिः — स्तवः स्तोत्रं स्तुतिर्नुतिः अ.को.१.६.११; वर्णवादः ; • वि. वर्णवादी म.व्यु.२७४१; मि.को.१३१क; द्र. {bsngags pa gsungs pa/}
- bsngags pa gsungs pa
- वि. वर्णवादी — {pha ma la sri zhu che ba'i bsngags pa gsungs pa} मातापितृगुरुशुश्रूषावर्णवादी अ.श.९८क/८८.
- bsngags pa'i dpe
- पा. प्रशंसोपमा, उपमाभेदः — ब्रह्मणोप्युद्भवः पद्मश्चन्द्रः शम्भुशिरोधृतः । तौ तुल्यौ त्वन्मुखेनेति सा प्रशंसोपमेष्यते का.आ.२.३१.
- bsngags pa'i sa
- मृत्सा, प्रशस्तमृत्तिका मि.को. १४२क ।
- bsngags par bya ba
- कृ. प्रशस्यम् — स देवादिभ्योऽप्यसाधारणगुणत्वात् प्रशस्यः बो.प.१४.
- bsngags par byas pa
- = {bsngags byas/}
- bsngags par byed
- क्रि. १. प्रशंसति — कुचेष्टितं विगर्हन्ति, सुचेष्टितं प्रशंसन्ति सू.अ.२४१ख/१५६ २. प्रशंसयति — बुद्धमार्गं प्रशंसयति वि.प्र.२२५ख/२.१०; प्रशंस्यते — तदा प्राणायामेन शुद्धः सन् पूज्यते बोधिसत्त्वैः, प्रशंस्यत इत्यर्थः वि.प्र.६७क/४.११८.
- bsngags par byed pa
- = {bsngags par byed/}
- bsngags par 'os
- = {bsngags par 'os pa/}
- bsngags par 'os pa
- = {bsngags 'os} ।। • वि. १. धन्यः — परिकीर्तनमात्रमेव येषां भवमोहापहतेस्त एव धन्याः अ.क.७.१; निर्वर्णनीयः — तस्मिन् समये हर्षणीयास्तोषणीयाः… निर्वर्णनीयाः… अनुत्त्रासकराः शब्दाः श्रूयन्ते स्म ल.वि.३०ख/३९; श्लाघ्यः — सदाचारादपि श्लाघ्यं महतां किल दर्शनम् अ.क.१०.१३ २. प्रशस्यः — वृद्धप्रशस्योर्ज्यायान् अ.को. ३.३.२३५; • सं. = {dge ba} श्वःश्रेयसम्, कल्याणम् — श्वःश्रेयसं शिवं भद्रं कल्याणं मङ्गलं शुभम् । भावुकं भविकं भव्यं कुशलं क्षेममस्त्रियाम् अ.को. १.४.२६.
- bsngags bya
- = {bsngags par bya ba/}
- bsngags byas
- भू.का.कृ. वर्णितम् — {bsngags byas nas} वर्णयित्वा का.आ.१.२२.
- bsngags byas nas
- वर्णयित्वा —वंशवीर्यश्रुतादीनि वर्णयित्वा रिपोरपि का.आ.१.२२.
- bsngags byed
- १. वंदी, स्तुतिपाठकः मि.को.४९क २. = {bsngags par byed/}
- bsngags min
- = {bsngags pa ma yin pa/}
- bsngags 'os
- = {bsngags par 'os pa/}
- bsngags 'os pa
- = {bsngags par 'os pa/}
- bsngags 'os ye shes ldan pa
- प्रशस्तज्ञानयोगित्वम् — तेषां चैवंविधे ज्ञाने सुगतत्वं न भिद्यते । प्रशस्तज्ञानयोगित्वादेतावत् तस्य लक्षणम् त.स.१२१ख/१०५१.
- bsngags shing bstod pa
- भू.का.कृ. संवर्णितः — संवर्णितो मञ्जुश्रीः कुमारभूतः सर्वतथागतैः ग.व्यू.३४३ख/४१८.
- bsngags su smra ba
- वर्णवादी म.व्यु.२७४१.
- bsngo
- = {bsngo ba/}
- bsngo ba
- • क्रि. १. नामति — सर्वान्नामन्ति बोधये शि.स.१७५क/१७२ २. नामयेत् — सत्त्वानामेव चार्थाय सर्वं बोधाय नामयेत् बो.अ.५.१०१; • सं. १. परिणामः — कारित्रमधिमुक्तिश्च स्तुतस्तोभितशंसिताः । परिणामेऽनुमोदे च मनस्कारावनुत्तमौ अभि.अ.१.९; परिणामनम् — स्वयं स्थितस्य सत्त्वानां स्थापनं परिणामनम् । दानादीनां च संबोधाविति मार्गज्ञताक्षणाः अभि.अ.२.१६; परिणामना — {byang chub tu bsngo ba} बोधौ परिणामना सू.अ.१७७क/७१ २. देशना — {yon bsngo ba} दक्षिणादेशना वि.व.१३१क/१.२०.
- bsngo ba mdzad
- = {bsngo ba mdzad pa/}
- bsngo ba mdzad du gsol
- क्रि. आदिशतु — {yon bsngo ba mdzad du gsol} दक्षिणामादिशतु वि.व.१६५ख/१.५४.
- bsngo ba mdzad pa
- • १. क्रि. आदिशति — {yon bsngo ba mdzad pa} दक्षिणामादिशति वि.व.१६६क/१.५५; • भू.का.कृ. आदिष्टः — {yon bsngo ba mdzad} दक्षिणा आदिष्टा वि.व.१६६क/१.५४.
- bsngo bar bya
- परिणमनम् — प्रणीतस्य तस्मै परिणमनम् वि.सू.९क/१०.
- bsngo bar byed par 'gyur
- क्रि. आदेक्ष्यति — अस्माकं नाम्ना दक्षिणामादेक्ष्यति वि.व.३५३ख/२. १५५.
- bsngo yas
- अभ्युद्गतम्, संख्याविशेषः — {bgrod yas bgrod yas na bsngo yas so} व्यत्यस्तं व्यत्यस्तानाम् अभ्युद्गतम् ग.व्यू.३क/१०३.
- bsngogs
- = {bsngogs pa/} {bsngogs nas} आक्षिप्य — कायेनैवमवस्थेयमित्याक्षिप्य क्रियां पुनः । कथं कायः स्थित इति द्रष्टव्यं पुनरन्तरा बो.अ.५.३९.
- bsngogs pa
- भू.का.कृ. सज्जीकृतः — {zas bsngogs pa na} सज्जीकृतावा(?)हारस्य वि.सू.७४क/९१.
- bsngos
- = {bsngos pa/}
- bsngos pa
- • भू.का.कृ. उद्दिष्टम् — सज्जीकृताहारस्योद्दिष्टेभ्योऽपरेषामागतौ तदावेदनम् वि.सू.७४क/९१; परिणामितम् — यथा गगनं विस्तीर्णमनावरणम्, एवं बोधिपरिणामितं तद्दानं ददाति शि.स. १४९क/१४४; संकल्पितम् — पुद्गलेऽन्यत्र सङ्घे वा संकल्पितस्य… चीवरस्य वि.सू.२८ख/३५; निर्यातितम् — {bsngos pa nyid} निर्यातितत्वम् वि.सू.२२क/२७; *व्याख्यातम् — अनेन सर्वं व्याख्यातं यत्किञ्चित् साधु लौकिकम् श.बु.३९; • वि. उद्देशिकम् — {skye bo mang po la bsngos pa'i byin gyis rlob pa} महाजनोद्देशिकाधिष्ठानम् वि.सू.५१ख/६६; • सं. विकल्पः — उपाध्यायाय वा चीवरं विकल्पयेत् । स एवं विकल्पहेतोः… आर्यवंशविहारी बोधिसत्त्व इत्युच्यते बो.भू.७७क/८९; संकल्पः — {bsngos pa mi sbyin na} संकल्प्यादाने वि.सू.२८ख/३५.
- bsngos pa nyid
- निर्यातितत्वम् — अपेतत्वमस्य निर्यातितत्वे वि.सू.२२क/२७.
- bsngos pa las bsgyur ba
- परिणमनम् — जातरूपरजतरूपिकक्रयविक्रयं नहनतन्त्रवायद्वयाछेद(?)परिणमनसन्निधिगतं च वि.सू.५१ख/६५.
- bsngos pa las bsgyur ba'i spang ba
- पा. परिणामननैःसर्गिकः, नैःसर्गिकभेदः वि.सू.२८ख/३६.
- bsngos zin
- भू.का.कृ. विकल्पितम् — सर्वपरिष्काराः… बुद्धबोधिसत्त्वानां विसृष्टा भवन्ति विकल्पिताः