तिब्बती-संस्कृत-शब्दकोशः(जीत सैन नेगी-कृतः)/भाग-५

ca

१. व्यञ्जनपञ्चमवर्णः, अस्योच्चारणस्थानं तालु २. = {cha} उत्तरपदम् — {brag ca} प्रतिश्रुत् शि.स.१८२क/१८१; {lag ca} प्रहरणम् ग.व्यू.३२०ख/४०४.

ca cu

वि. कुटिलम् — {sems ca cu can} कुटिलचित्तः म.व्यु.२४४७; द्र. {ca cus/} {cas cus kyog kyog la'ang} छो.को.२२६.

ca cus

= {ca cu/}

ca co

• सं. १. कलः, मधुरास्फुटो रवः — {ca co sgrog} कलरवः छो.को.२२६/रा.को.२.५६; कूजितम् — कूजितं राजहंसानां वर्द्धते मदमञ्जुलम् का.आ.२. ३३१; आलापः — कोकिलालापवाचालो मामेति मलयानिलः का.आ.१.४८; कलकलः — बोधिसत्त्वस्तुमुलं तद्राजबलमनिलजवाकलितमिवार्णवजलमनिभृतकलकलारावमभिपतदालोक्य जा.मा.३१६/१८४ २. = {ku co} कोलाहलः — कोलाहलः कलकलः अ.को.१.७.४; किलकिला — संबहुलानि देवपुत्रसहस्राणि अन्तरीक्षे किलकिलाप्रक्ष्वेडितेन चैलविक्षेपानकार्षुः अ.सा.१८०क/१०१; महाजनकायेन किलकिलाप्रक्ष्वेडोच्चैर्नादो मुक्तः अ.श.२७ख/२३; किलकिलायितम् म.व्यु.२७८७; • पा. = {bab col du smra ba} रवितम्, सहसा क्रिया — नास्ति तथागतस्य स्खलितम्, नास्ति रवितम्…इति चारसंगृहीताः षडावेणिका बुद्धधर्माः सू.अ.२५९क/१७९; रवितं नाम सहसा क्रिया अभि.स्फु.२६५क/१०८३; {ca co med pa} नास्ति रवितम् म.व्यु.१३७.

ca co sgrog

= {phug ron} कलरवः, कपोतः छो.को.२२६/रा.को.२.५६.

ca co sgrogs

= {ca co sgrogs pa/}

ca co sgrogs pa

१. कोलाहलम् — एते कोलाहलं चक्रुः खगास्तरुवने सदा अ.क.४.३२ २. क्ष्वेडा, योधानां सिंहनादः — क्ष्वेडा तु सिंहनादः अ.को.२.८. १०७.

ca co dar dir

योधसंरावः, योधानां संरावः — क्रन्दनं योधसंरावः अ.को.२.८.१०७.

ca co 'don

= {ca co 'don pa/}

ca co 'don pa

कृ. संकिलिकिलायमान: — एवं मातृग्रामेण सार्धं संक्रीडतः संकिलिकिलायमानस्य आस्वादयतः अपरिशुद्धं ब्रह्मचर्यमुक्तम् शि.स.४८ख/४६.

ca co med

= {ca co med pa/}

ca co med pa

पा. नास्ति रवितम्, आवेणिकबुद्धधर्मभेदः — अष्टादशावेणिकान् बुद्धधर्मान् वर्णयन्ति । तद्यथा नास्ति तथागतस्य स्खलितम्, नास्ति रवितम् अभि.स्फु.२६५क/१०८३; म.व्यु.१३७.

ca co'i sgra

कोलाहलः — तत्र भक्ते पूजायां च महाकोलाहलो जातः वि.व.१६८क/१.५७.

ca ri tra

पा. चरित्रम्, पीलवविशेषः — पीलवं च ग्रामान्तस्थं पीलवं नगरस्य च । चरित्रं कोशलं चैव विन्ध्याकौमारपौरिका हे.त.८क/२४.

cag

= {rnams} बहुवचनबोधकप्रत्ययः — {bdag cag} वयम् का.आ.३.१०७; {nged cag} वयम् जा.मा.२०६/१२०; {kho bo cag gi} अस्माकम् प्र.अ.१४१क/६५०; {kho bo cag gis} अस्माभिः त.स.७६क/७११.

cag ge

= {kun} सकलम्, सर्वम् — अथ समं सर्वम् । विश्वमशेषं कृत्स्नं समस्तनिखिलाखिलानि निःशेषम् । समग्रं सकलं पूर्णमखण्डं स्यादनूनके अ.को.३.१.६३.

cag cag

सुकसुनिका, शब्दविशेषः — मुखं पूरितं कृत्वा महत्कवलग्रहणात् । सशब्दं सुकसुनिकादिशब्देन बो.प.७३.

cang

= {ci yang} किञ्चित् — {cang mi smra} नोचे किञ्चित् अ.क.३७.४१; अपुण्यवानस्मि महादरिद्रः पूजार्थमन्यन्मम नास्ति किंचित् बो.अ.२.७.

cang mkhyen

= {cang mkhyen pa/}

cang mkhyen pa

वि. आजानेयः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…आजानेय इत्युच्यते ल.वि. २०४ख/३०८; द्र. {cang shes/}

cang te'u

१. डमरुः, वाद्यभेदः — पीठाङ्कितपदे नृत्यं पटहैर्डमरुनादितम् स.उ.८.३४; डमरुकः — {cang te'u sgra} डमरुकशब्दः हे.त.७क/२० २. कृपीटम्, हस्तचिह्नविशेषः — कृपीटं दक्षिणे चौर्या वामे पाणौ वराहकम् हे.त.२४ख/८०.

cang te'u sgra

डमरुकशब्दः — जापो डमरुकशब्दः प्रज्ञाखट्वाङ्गो भावना हे.त.७क/२०.

cang te'u chen po

मडडुः, वाद्यभेदः — वाद्यप्रभेदा डमरुमड्डुडिण्डिमझर्झराः अ.को.१.८.८.

cang te'u'i sgra

= {cang te'u sgra/}

cang mi smra

= {cang mi smra ba/}

cang mi smra 'dug

= {cang mi smra bar 'dug pa/}

cang mi smra ba

= {cang mi gsung ba/} {cang mi zer ba} ।। • क्रि. किञ्चिन्नोचे — प्राप्य वत्सान् द्विजः किंचिन्नोचे दौर्जन्यलज्जया अ.क.१०५.२३; • सं. तूष्णींभावः — इन्द्रियाणि सुदान्तगुप्तरक्षितभावितानीति उक्तस्य तूष्णीम्भावेनाधिवासने वि.सू.१८ख/२१; • वि. तूष्णीम्भूतः — यदयमेवं तूष्णींभूतः शोकदैन्यानुवृत्त्यैवेत्यवधार्य जा.मा.११५/६७.

cang mi smra bar

तूष्णीम् — {cang mi smra bar 'dug par gyur} तूष्णींव्यवस्थितोऽभूत् रा.प.२२९ख/१२२.

cang mi smra bar 'dug pa

वि. तूष्णींव्यवस्थितः — {cang mi smra bar 'dug par gyur} तूष्णींव्यवस्थितोऽभूत् रा.प.२२९ख/१२२.

cang mi smra bar 'dug par gyur

तूष्णींव्यवस्थितोऽभूत् — प्रामोद्यराजो बोधिसत्त्वो महासत्त्वस्तूष्णींव्यवस्थितोऽभूत् धर्मधातुमेव विचारयमाणः रा.प.२२९ख/१२२.

cang mi smra bar 'dug par gyur pa

= {cang mi smra bar 'dug par gyur/}

cang mi smra bar bya

कृ. तूष्णीं भवितव्यम् — इति एतमेवार्थमनुचिन्तयता तूष्णीं भवितव्यम् बो.भू.८३क/१०५.

cang mi zer

= {cang mi zer ba/}

cang mi zer gyur

= {cang mi zer bar gyur ba/}

cang mi zer 'dug

= {cang mi zer bar 'dug pa/}

cang mi zer 'dug pa

= {cang mi zer bar 'dug pa/}

cang mi zer ba

तूष्णीम्भावः, द्र. {cang mi smra ba/} {cang mi gsung ba/}

cang mi zer bar

तूष्णीम् — {cang mi zer bar 'dug pa} तूष्णीमवस्थितः अ.श.२५५ख/२३४.

cang mi zer bar gyur

= {cang mi zer bar gyur ba/}

cang mi zer bar gyur ba

तूष्णीम्भावः — स च मयैवं विसर्जितस्तूष्णीभावेन प्रक्रान्तः ल.अ.१२६ख/७२; द्र. {cang mi gsung bar gyur ba/}

cang mi zer bar 'dug

= {cang mi zer bar 'dug pa/}

cang mi zer bar 'dug pa

वि. तूष्णीमवस्थितः — मा हैवंविधामवस्थामनुभविष्यथ…इत्युक्त्वा तूष्णीमवस्थितः अ.श.२५५ख/२३४; तूष्णींभूतः — यम् अभिवीक्ष्य तीर्थ्योपासकस्तूष्णींभूतो मङ्कुभूतः…करे कपोलं दत्त्वा चिन्तापरो व्यवस्थितः अ.श.२७ख/२३;

cang mi gsung

= {cang mi gsung ba/}

cang mi gsung gyur

= {cang mi gsung bar gyur ba/}

cang mi gsung ba

= {cang mi smra ba/} {cang mi zer ba} ।। • सं. तूष्णींभावः — अधिवासयति भगवानग्निदत्तस्य ब्राह्मणराजस्य तूष्णींभावेन वि.व.१३४ख/१.२३; अधिवासयति ब्रह्मा सम्यक्संबुद्धो राज्ञस्तूष्णीभावेन अ.श.३७ख/३३; • वि. धृतमौनः — किं वा सुरैर्मे भगवान् यदेवं मद्भागधेयैर्धृतमौन एव जा.मा.२२४/१३१; • अव्य. तूष्णीम् — यस्मात् तूष्णीमित्यतः प्राक् वि.सू.८२क/९९.

cang mi gsung bar gyur pa

तूष्णींभावः म.व्यु.६४५१; द्र. {cang mi zer bar gyur pa/}

cang shes

• वि. १. आजानेयः, कुलीनः — सुगुप्तमस्य कोशबस्तिगुह्यमभून्निम्नगं संछादितम्, तद्यथा हस्त्याजानेयस्य वा अश्वाजानेयस्य वा ग.व्यू. २३२ख/३१०; यानयुग्यानि…आजानेयाश्वगजगोयुक्तानि ग.व्यू.१६९क/२५१; सत्पुरुषैः…पुरुषाजानेयैः…पुरुषदम्यसारथिभिः सर्वसत्त्वाः परमसुखे नियोजयितव्याः अ.सा.२९४क/१६६; आजन्यः — नमस्ते पुरुषाजन्य नमस्ते पुरुषोत्तम बो.भू.३१क/३४; • पा. आजानेयः, श्रावकगुणः — सार्धं द्वादशभिर्भिक्षुशतैः सर्वैरर्हद्भिः क्षीणास्रवैः…सुविमुक्तप्रज्ञैराजानेयैर्महानागैः स.पु.१क/१; म.व्यु.१०८०; • सं. १. = {rta khyad par can} आजानेयः, कुलीनाश्वः — आजानेयाः कुलीनाः स्युः अ.को.२.८.४४ २. = {cang shes nyid} आजानेयता — या चित्तस्य शान्तिरुपशान्तिः…कर्मण्यता आजानेयता शि.स.६८ख/६७.

cang shes kyi 'gros

पा. आजानेयगतिः — चतस्र इमा राष्ट्रपाल आजानेयगतयो बोधिसत्त्वेनानुगन्तव्याः…सुगतिप्रतिलाभः…गुरुशुश्रूषणा…प्रान्तशय्यासनाभिरतिः…प्रतिभानप्रतिलाभः रा.प.२३४क/१२८.

cang shes 'gros

= {cang shes kyi 'gros/}

cang shes pa

= {cang shes/}

can

प्र. स्वामित्वबोधकप्रत्ययः १. मतुप्-प्रत्ययः — {yon tan can} गुणवान् बो.अ.८.१४५; {lus can} मूर्त्तिमान् त.प.२८५क/२८२; {longs spyod can/o} {ma} विभूतिमती जा.मा.३२५/१९०; {rdo rje can/o} {ma} वज्रवती अ.क.१०३.४ २. इन्-प्रत्ययः — {nor can} धनी वि.व.२०६क/१.८०; {chos can} धर्मी का.आ.२.१२९; {chos can} धर्मिणी अ.श.२८०ख/२५७; {'bras bu can} फली, फलिनी जा.मा.२८०/१६२ ३. ठन्-प्रत्ययः — {nor can} धनिकः अ.क.४६.४१ ४. विन्-प्रत्ययः — {dka' thub can} तपस्वी बो.अ.७.५८; {dka' thub can/o} {ma} तपस्विनी मि.को.५९क; {gzi brjid can} ऊर्जस्वी का.आ.२.२७२ ५. अण्-प्रत्ययः — {dka' thub can} तापसः जा.मा.६१/३६; {dka' thub can/o} {ma} तापसी अ.क.६५.७५ ६. ठक्-प्रत्ययः — {chos can} धार्मिकः अ.श.४४क/३८; {brda can} साङ्केतिकः त.स.४२ख/४३० ७. ठञ्-प्रत्ययः — {brda can} सामयिकः त.स. ५५ख/५३६; {brda can} सामयिकी त.स.४२क/४२७ ८. क-प्रत्ययः, कन्-प्रत्ययश्च — {skye ba can} जातकः वि.प्र.५१क/४.५७; {skra can} रोमकः वि.प्र.१७४क/१. २६ ९. अच्-प्रत्ययः — {mda' can} शरः वि.व.१२९क/१.१८ १०. ण-प्रत्ययः — {dad pa can} श्राद्धः बो.भू.७९ख/१०२; {shes rab can} प्राज्ञः बो.भू.७८क/९१ ११. वलच्-प्रत्ययः — {gtsug phud can} शिखावलः का.आ.३.२४ १२. व-प्रत्ययः — {skra can} केशवः मि.को.८२क १३. युस्-प्रत्ययः — {nga rgyal can} अहंयुः मि.को.१२७ख १४. इतच्-प्रत्ययः — {nga rgyal can} गर्वितः ल.वि.७८ख/१०६ १५. छ-प्रत्ययः — {rigs can} जातीयः त.स.१२३ख/१०७३; {byis pa'i rang bzhin can} बालजातीयाः ल.अ.१३३ख/७९ १६. ठण्-प्रत्ययः — {rtags can} लैङ्गिकम् प्र.वा.२.१८० १७. आलुच्-प्रत्ययः — {brtse ba can} कृपालुः सू.अ.१८६क/८२; {snying rje can} दयालुः जा.मा.३११/१८१ १८. घिनुण्-प्रत्ययः — {skal ba can} भागी शि.स.१४०क/१३५; • उ.प. १. = {ldan pa} शाली — {'bras bu can} फलशाली अ.क.६६.९२; शालिनी — {yon tan can} गुणशालिनी अ.क.३७.२४; अन्वितः — {brtse ba can} दयान्वितः अ.क.५१.६ २. = {bcas pa} सह — {yon tan can} सगुणः अ.क.५३.७; {ya mtshan can} सविस्मयः अ.क.६७.३० ३. = {'dzin pa} धरः — {ri bong can} शशधरः ना.ना.२७२क/७०; भृत् — {lus can} तनुभृत् अ.क.५०.३३ ४. = {thob pa} प्राप्तः — {nga rgyal can} अभिमानप्राप्तः स.पु.१५ख/२५; • स.प. : धनम् — {dka' thub can} तपोधनः जा.मा.३३१/१९३; अङ्कः — {ri bong can} शशाङ्कः गु.स.१३०क/८६; आलयः — {kha ba can} हिमालयः म.मू.१८१क/१०९.

caN Da la

( {tsaN DA la}) = {gdol pa} चण्डालः — {ma 'doms na gnyis ka} ( चण्डालमातङ्गौ) {gdol pa/} {'doms na caN Da la gtum byed du gdags} म.व्यु.३८६८.

cam du 'debs pa

= {cham du 'debs pa/}

car

सहार्थे उत्तरपदम् — {cig car} युगपत् प्र.वा.२.१३३; {drug car gyis kyang} षड्भिरपि अभि.भा.८३ख/११९५.

cal

= {cal col/}

cal col

= {cal chol} वि. असमञ्जसम् — तथागता एव जनकाः पश्यका नाहमिति । दृष्ट्वा न च स्वयं दृष्टिपरामर्शस्थायी भवत्यसमंजसग्राही श्रा.भू.७०क/१६५; द्र. {cal col du gyur pa/} आकुलम् — वाक्करणसम्पत् शब्दवादिनो वक्ष्यमाणकथादोषविपर्ययेणानाकुलादिवादिता अभि.स.भा.११४क/१५३.

cal col du gyur

= {cal col du gyur pa/}

cal col du gyur pa

वि. असमञ्जसः म.व्यु.४५२०; मि.को.९६ख ।

cal chol

= {cal col/}

ci

• • • वि. किम्, प्रश्ने — {'di dag ci} किम् एतत् अ.क.१०.६१ २. = {ci phan/} {ci dgos} किम् — {spyod tshul ngan la thos pas ci} दुर्वृत्तानां श्रुतेन किम् अ.क.४.४० ३. किम्, कुत्सितार्थे — {skyes bu'am ci} किंपुरुषः वि.प्र.१०५क/३.२३; {mi'am ci} किन्नरः अ.सा.७९क/४४ ४. किंस्विद्, संशयार्थे — {ci bram ze 'dis 'di bden par smras sam/} {'on te}… किंस्विद् इदं सत्यमेवोक्तं ब्राह्मणेन स्याद्, उत…जा.मा.१८/९ ५. यत्किञ्चित् — स चोत्तरो यत्किंचिदुपार्जयति तत्सर्वं मात्रेऽनुप्रयच्छति अ.श.१२६क/११६ ६. यथा — {ci dga' mgu} यथाकामम् बो.भू.६क/४; {ci 'dod pa} यथेच्छम् अ.सा.४५३क/२५६; {ci nus} यथाशक्ति बो.भू.५क/३; {ci bder} यथासुखम् वि.व. १३३ख/१.२२ ७. यद् — {ci 'dod pa} यदिष्टम् जा.मा.१०९/६४; {ci 'dra ba} यत्प्रकारः अभि.स्फु.२५३ख/१०६०.

ci

{sam} किंस्विद्…स्यात् — {ci bram ze 'dis 'di bden par smras sam/} {'on te}… किंस्विदिदं सत्यमेवोक्तं ब्राह्मणेन स्याद्, उत…जा.मा.१८/९.

ci na

१. = {ci la} क्व मि.को.७१ख २. = {nam gyi tshe} कदा मि.को.७२क ।

ci la

कस्मिन् — {'jig rten ci la rab tu gnas} कस्मिंल्लोकः प्रतिष्ठितः ल.अ.१८१ख/१४८; कुत्र मि.को.७२क; कुह मि.को.७२क ।

ci skad

= {ji skad/}

ci ga

• अव्य. कच्चित् — कच्चित् प्रिया मम मनोहरणैकदक्षा दृष्टा त्वया भुवि मनोहरनामधेया वि.व.२१५क/१.९१; • वि. किम् प्र.अ.१८१क/१९५.

ci ge

किं नु — {ci ge de 'di yin nam 'on te ma yin} स्यात्किं नु सोऽयमुत न जा.मा.१९/९.

ci grub byed

= {ci grub byed pa/}

ci grub byed pa

वि. असमीक्ष्यकारी — जाल्मोऽसमीक्ष्यकारी अ.को.३.१.१५.

ci dga'

/ {ci dgar} अव्य. यथासुखम् — क्रियतां भगवतः सत्कारो यथासुखम् अ.श.४८क/४१; यथेष्टम् — यथेष्टमस्य वस्तव्यता वि.सू.८३ख/१०१; यदृच्छया — यदृच्छाधिगतैः फलैः जा.मा.२८४/१६५; स्वैरम् — सुराः सुरालये स्वैरं भ्रमन्ति का.आ.३.११३; असमञ्जसम् — {ci dga' 'jug pa} असमञ्जसवृत्तिः प्र.अ.६६क/७४; • द्र. {ci dga' mgu/} {ci dgyes/}

ci dga' mgur bgyid pa

वि. यथाभिरुचितम् — {ci dga' mgur bgyid pa'i rgyal srid} यथाभिरुचितं राज्यम् अ.श.३१ख/२७.

ci dga' ba

= {ci dga'/}

ci dga' ba'i bya dga'

वरः — यन्मया राज्यं प्रतिलब्धम्, तदस्य श्रेष्ठिनः प्रसादात्…अथ राजा प्रसेनजित्कौशलस्तं श्रेष्ठिनं वरेण प्रवारयति अ.श. ३१ख/२७; = {ci 'dod pa'i bya dga'/}

ci dgos

किम्, किं प्रयोजनम् — {des ci dgos} तेन किम् त.स.११८ख/१०२१; द्र. {ci bgyi/}

ci bgyi

१. किम्, किं प्रयोजनम् — {'di dag ci bgyi/} {thong lags} किमेभिः, मुच्यन्ताम् वि.व.१७५ख/१.६०; {ci dgos/} 2. = {mngag gzhug} किंकरः, दासः मि.को.८क ।

ci ci

= {ci dang ci/}

ci lcogs

= {ci lcogs pa/}

ci rnyed

= {ci rnyed pa/}

ci rnyed pa

१. यत्किंचिदुपार्जयति — स चोत्तरो यत्किंचिदुपार्जयति तत्सर्वं मात्रेऽनुप्रयच्छति अ.श. १२६क/११६ २. यथोपलब्धः — अथ शृगालोऽप्येनं यथोपलब्धमन्नजातमुपसंहृत्य जा.मा.५६/३३.

ci snyed cig

= {ji snyed cig} कियन्ति — {sbyin pa ni ci snyed cig stsal} कियन्ति दानानि दत्तानि वि.व.१६९ख/१.५८.

ci rtol can

वि. प्रगल्भः — अहो प्रगल्भैः परिभूय लोकमुन्नीयते शास्त्रपथैरधर्मः जा.मा.२७३/१५९.

ci lta ci ltar

यथा यथा — {ci lta ci ltar}…{de lta de ltar} यथा यथा…तथा तथा प्र.अ.२७ख/३१.

ci lta bu

= {ci lta} 1. किम् — {ci lta bu'i khyad par can yin} किंविशिष्टाः ? त.प.३१क/५०९; {ci lta bur gyur pa} किं भूतम् बो.प.८ २. यथा — {ci lta bur gyur pa} यथाभूतम् प्र.वा.२.८१.

ci lta bur

= {ci lta/}

ci lta bur gyur pa

वि. १. किं भूतम् — {ci lta bur gyur pa zhig yin zhe na} किं भूताम्? बो.प.८ २. यथाभूतम् — यो हि भावो यथाभूतो स तादृग्लिङ्गचेतसः । हेतुः प्र.वा.२.८१.

ci ste

१. अथ — {ci ste pha rol phyir zlog par byed de} अथ परः प्रत्यवतिष्ठेत प्र.अ.१४०क/१४९; {ci ste phyogs gnyis pa yin na} अथ द्वितीयः पक्षः त.प.; वि.प्र. ६८क/४.१२१; अथापि त.प.; अथ मतम् त.प. २. = {gal te} यदि — {ci ste log pa'i shes pa yin na de la ji ltar shing dang phrad par 'gyur} यदि मिथ्याज्ञानम्, कथं ततो वृक्षावाप्तिः न्या.टी.४०ख/४६; यदि तु — यदि त्वक्षाश्रितत्वमेव प्रवृत्तिनिमित्तं स्याद् इन्द्रियविज्ञानमेव प्रत्यक्षमुच्येत, न मानसादि न्या.टी.४०क/३९; यद्यपि — यद्यपि च समासे गुणीभूतं सम्यग्ज्ञानं तथापीह प्रकरणे व्युत्पादयितव्यत्वात् प्रधानम् न्या.टी.३९ख/३४ ३. = {ci'i phyir} किम्, किमर्थम् — {ci ste gzhan la ltos pa yin} किमन्यदपेक्षते त.स.८६ख/७९० ४. = {ci ltar} कथम् — {ci ste sems khong du chud cing mi 'dug} कथं न चिन्तापरस्तिष्ठामि वि.व.१६६क/१.५५ ५. = {gang mtshungs} यथा — {ci ste de ltar 'gyur} अस्तु यथा तथा प्र.वा.२.४.

ci ste yang

अथापि स्यात् — अथापि स्यात्, यथा रिपुहस्तादाच्छिद्य खड्गं तेनैव स एव रिपुर्निपात्यते, एवं…त.प.४०क/५२८; अथ पुनः — अथ पुनरुत्पत्तिरेव पौरुषेयता, न समयाख्यानम् प्र.वृ.१९५-१/७५.

ci ste yang

… {snyam na} अथापि स्यात् — अथापि स्यात्, प्रागप्युलभ्यस्वभावा वेदाः स्थिता एव, तत् कथं तद्व्यापारेण सम्भवस्तेषाम् त.प.१७३क/८०४.

ci dang ci

= {ci ci} यद्यत् — {ci dang ci 'dod pa} यद्यदेव आकाङ्क्षति अ.श.११२ख/१०२.

ci dang 'dra

= {ci 'dra ba/}

ci bde ba

= {ci bde/}

ci bdog pa thams cad

सर्वस्वापतेयम् — ममात्ययात् सर्वस्वापतेयमपुत्रकमिति कृत्वा राज्ञो विधेयं भविष्यति अ.श.९८क/८८.

ci 'dod

= {ci 'dod pa/}

ci 'dod pa

• अव्य. यथेच्छम् — वयं तवात्मानं निर्यातयामो यथेच्छकरणीयतायै अ.सा.४५३क/२५६; यथेप्सितम् — यथेप्सितं लब्ध्वा मनोरथपरिपूरणाद् या तुष्टिरुत्पद्यते सू.अ.२०४ख/१०७; यथारुचि — समयः क्रियते येषु यद्वाऽन्यस्या यथारुचि त.स.२८क/२९७; यदभिरुचितम् — महाब्राह्मण गृह्यतां यदभिरुचितम् अ.श.९४ख/८५; निकामम् — {ci 'dod pa bzhin thob pa} निकामलाभी म.व्यु.२४३१; • वि. यदिष्टम् — अद्धा दद्याद् यदिष्टं ते धनम् जा.मा.१०९/६४; समभिलषितम् — समभिलषितेन अर्थेन तं ब्राह्मणं प्रतिपूजयामास जा.मा.३७९/२२२.

ci 'dod pa bzhin thob pa

वि. निकामलाभी म.व्यु.२४३१; मि.को.१२५क ।

ci 'dod pa'i bya dga'

वरः — यन्मया राज्यं प्रतिलब्धम्, तदस्य श्रेष्ठिनः प्रसादात् । यन्न्वहमेनं वरेण प्रवारयेयम् अ.श.३१ख/२७; = {ci dga' ba'i bya dga'/}

ci 'dod pa'i bya dga' sbyin pa'i skabs dbye

वरेण प्रवारयेयम् — यन्न्वहमेनं वरेण प्रवारयेयम् अ.श. ३१ख/२७.

ci 'dra

= {ci 'dra ba/}

ci 'dra ba

१. किंवत् — तस्मान्नाशङ्का कर्त्तव्या, कथं परिच्छिनत्ति, किंवत् परिच्छिनत्ति त.प.११७क/६८४; कीदृशः — कीदृशो दोषः प्र.अ.२०-२/४४; कीदृशी — अथ कीदृशी सा दिक् त.प.१४६ख/७४४ २. यादृशः — {sangs rgyas bcom ldan 'das de ci 'dra ba} यादृशः संबुद्धो भगवान् रा.प.२५०क/१५१; त.प.१९७क/८५९; यथा — ब्रवीत्यारण्यको वाक्यं यथा गौर्गवयस्तथा त.स.५६क/५४३; यत्प्रकारः — यत्प्रकारः पुनर्भवच्छन्दः तत्प्रकारस्य दुःखस्य प्रत्ययः सम्भवति अभि.स्फु.२५३ख/१०६०.

ci 'dra ba zhig

कीदृक् — कीदृग्वा भेदकारणम् का.आ.१.२५; द्र. {ci 'dra ba/}

ci 'dra zhig

= {ci 'dra ba zhig}

ci ldan

कियान् मि.को.८२ख ।

ci nas

येन — अन्यद्वा तद् द्विगुणं त्रिगुणं दानमानसत्कारं कृत्वानुप्रेषयति । येनासौ जानीते नायं बोधिसत्त्वो लोभात्मकतयाऽस्माकं न दातुकामः बो.भू. ७७क/८९; यथा — कुत्र मे वर्तत इति प्रत्यवेक्ष्यं तथा मनः । समाधानधुरं नैव क्षणमप्युत्सृजेद् यथा बो.अ.५.४१; अपि — {ci nas kyang} अप्येवम् वि.व.१५१ख/१.४०.

ci nas kyang

अपि नाम — {ci nas kyang bdag gi dbang po dag rnon por 'gyur bar bya'o} अपि नाम ममेन्द्रियाणि तीक्ष्णानि स्युः अभि.स्फु.२२२क/१००३; अपि एवम् — {ci nas kyang dud 'gro'i skye gnas la 'dod chags dang bral bar gyis shig} अप्येवं तिर्यग्योनिं विरागयिष्यथ वि.व.१५१ख/१.४०; यथा — तथाधुना मया कार्यं…निर्मलस्य कुलस्यास्य कलङ्को न भवेद् यथा बो.अ.३.२६.

ci nus bzhin

अव्य. यथाशक्त्या — प्रतिगृह्णामि…पूजाकर्म यथाशक्त्या स.दु.१४७/१४६.

ci nus pa

= {ci nus/}

ci phan

किम् — यद्यस्त्येव प्रतीकारो दौर्मनस्येन तत्र किम् । अथ नास्ति प्रतीकारो दौर्मनस्येन तत्र किम् बो.अ.६.१०; कुतः — {gshin rje'i pho nyas zin pa la/} {gnyen gyis ci phan bshes ci phan} यमदूतैः गृहीतस्य कुतो बन्धुः कुतः सुहृत् बो,अ,२.४२.

ci phyir

= {ci'i phyir/}

ci phyir byas

= {ci phyir byas pa/}

ci phyir byas pa

किंकृतः — युष्माभिरपि तद्भाष्ये स्पृष्ट्याप्तिस्तस्य किंकृता त.स.९२ख/८३४.

ci bya

= {ci zhig bya/}

ci bya gtol med par gyur

= {ci bya gtol med par gyur pa/}

ci bya gtol med par gyur pa

भू.का.कृ. संभ्रान्तः — नागा भीतास्त्रस्ताः संविग्ना इतश्चामुतश्च संभ्रान्ताः अ.श.२५३क/२३२.

ci 'byung

क्रि. किं भविष्यति — {ci 'byung yongs mi shes} न विद्म किं भविष्यति अ.क.४०.१४८.

ci ma rung

अव्य. अपि — {'di lta bur gyur kyang ci ma rung} अपीत्थं स्याम् अभि.स्फु.२५४क/१०६१; {de lta ma yin par gyur kyang ci ma rung} अप्यन्यथा स्याम् अभि.भा.४९ख/१०६१.

ci smos

प्रागेव — {phan pa gsung zhing phan mdzad pa/} {khyod kyi bstan pa ci smos te/} {mgo la zhugs ni 'bar bas khyang /} {ci yi slad du bsgrub mi bgyid} प्रागेव हितकर्तुश्च हितवक्तुश्च शासनम् । कथं न नाम कार्यं स्यादादीप्तशिरसापि ते श.बु.८५; द्र. {ci zhig smos/}

ci smra

ना. किमिः, बुद्धः — तद्यथा सुबाहुः, सुरत्नः…इमि किमि कनिष्ठ…शिखि विश्वभुक् विपश्चि शाक्यमुनिश्चेति म.मू.९४क/५.

ci tsam

यावत् — {ci tsam dgos pa blang bar bya'o} यावदर्थं प्रतिगृहीतव्यानि बो.भू.८९क/११३.

ci 'tshed

= {ser sna can} किम्पचानः, कृपणः मि.को. १२६क ।

ci zhig

१. किम् — {'di ci zhig} किम् इदम् जा.मा.१६/८; {gtso bo zhes bya 'di ci zhig} प्राधान्यं किमिदं नाम त.स.२९क/३०७; {'di la bdag gis ci zhig nongs} कोऽत्र ममापराधः वि.व.१५३क/१.४१; को हि — को ह्यर्थः पुरुषप्राणैस्तेजोजीवनवर्जितैः अ.क.३९.८७; किं नाम — {ci zhig byed} किन्नाम कुरुते त.प.१६७ख/७९१; किं नु खलु — {'di ci zhig} किं नु खल्विदम् जा.मा.३५६/२०९ २. कतरत् — कतरेण भाजनेन ओषध्यः पीताः वि.व.१८९क/१.६३ ३. क्व — {ci zhig dgos} क्वोपयुज्यते त.स.११८क/१०१८.

ci zhig la

क्व — तत्किं मन्यसे आयुष्मान् शारिपुत्र क्व तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धः स्थितः अ.सा. ३३ख/१९.

ci zhig gu

किम् — किमेषा भूतधात्री जलनिधिवसना कम्पति भृशम् सु.प्र.५६क/१११.

ci zhig dgos

क्वोपयुज्यते — {de yi shes pas ci zhig dgos} तज्ज्ञानं क्वोपयुज्यते त.स.११८क/१०१८.

ci zhig bgyi

क्रि. किं कुर्याः — {de la khyod kyis ci zhig bgyi} तस्य त्वं किं कुर्याः वि.व.२१७ख/१.९४.

ci zhig ltar

१. कथञ्चन — {de phyir snyan ngag dag la skyon/} {chung bar gyur kyang ci zhig ltar/} {btang snyoms mi bya} तदल्पमपि नोपेक्ष्यं काव्ये दुष्टं कथञ्चन का.आ. १.७; कथञ्चित् — अथवा सा किमशब्दलिङ्गं स्वयं कथञ्चिदनुस्मरतो न भवति बुद्धिर्यथा तथा क्रिया परिकल्प्यते प्र.अ.८ख/१० २. यथाकथञ्चित् — यथाकथञ्चिद् वृत्तिश्चेद् बुद्धिमत्ताऽस्य कीदृशी त.स.८क/१००.

ci zhig 'dra

कीदृशः — संसार एव स्वप्नोऽयं स्वप्ने स्वप्नोऽपि कीदृशः अ.क.२४.१४१; अ.क.५५.१७; द्र. {ci 'dra ba/} {ci 'dra ba zhig}

ci zhig bya

१. किम् — {khyod gdong zla ba 'di yod bzhin/} {zla ba gzhan gyis ci zhig bya} मुखेन्दौ तव सत्यस्मिन्नपरेण किमिन्दुना का.आ.२.१६०; किं वा — किं वा सुरैर्मे भगवान् यदेवं मद्भागधेयैर्धृतमौन एव जा.मा.२२४/१३१ २. किं करोमि — किं करोमि क्व गच्छामि पश्यामि ज्वलिता दिशः अ.क.१९.१८; किं क्रियते — {chu mang po 'dis ci zhig bya} किमनेन बहुना पानीयेन क्रियते वि.व.२१७क/१.९४; किं करिष्यति — तस्मै नमस्कृत्य किं करिष्यति ? इत्याह, शास्त्रं प्रवक्ष्यामि अभि.भा.१२७-४/१० ३. किं कर्तव्यम् — {yon tan med pas ci zhig bya} किं निर्गुणेन कर्तव्यम् बो.अ.८. १४३ ४. किंकृतः — दुःखत्वादेव वार्याणि नियमः तत्र किंकृतः बो.अ.८.१०२; केन विशेषेण कृतः बो.प.१५९.

ci zhig byed

क्रि. किं करोति — सारथे किं करोत्येष किं न याति तपोवनम् अ.क.२४.७२; किं नाम कुरुते — न हि प्रथमे श्रुतोऽसमयज्ञस्य स्वयं स्वमर्थमावेदयते वेदः । किन्नाम कुरुते? इत्याह, अन्धात्तेत्यादि त.प.१६७ख/७९१; किं क्रियते — सङ्घर्षामर्षशून्येन दैन्यात् सर्वप्रणामिना । धर्षणानिर्विमर्षेण क्रियते पुरुषेण किम् अ.क.३९.८६.

ci zhig byed par 'gyur

किङ्करी स्यात् — अथ तदुत्पत्तिरभ्युपगम्यते, तन्मात्रभाविनो विशेषस्य नित्योत्पत्तिप्रसङ्गाज्जातिरिदानीं किङ्करी स्यात् त.प.८७क/६२६.

ci zhig smos

का कथा — {'di snyed bgyi ba'i mtha' med na/} {'di ltar lags zhes ci zhig smos} इयन्त इति नास्त्यन्त ईदृशा इति का कथा श.का.९; द्र. {ci smos/}

ci zhig 'tshal

किं प्रयोजनम् — उत्पन्नभावनाहीनो उत्पत्त्या किं प्रयोजनम् हे.त.१५ख/४८.

ci zhig yod

किम् — {gzhan du rgyu mtshan ci zhig yod} अन्यथा किन्निबन्धनम् त.स.१२६ख/१०८८; {che ba khyod la gnod pa ci zhig yod} किं ते वडिक बाधते अ.श. १९क/१५; कः तिष्ठति — न जाने केन मुह्यामि कोऽत्रान्तर्मम तिष्ठति बो.अ.४.२७.

ci zhes

को नाम — {ci zhes phul du byung ba smras} को नामातिशयः प्रोक्तः त.स.६५क/६११; द्र. {ci zhes bstan pa/}

ci zhes bstan pa

कापदेशः म.व्यु.७६१९.

ci bzhed

किं प्रयोजनम् — {'phags pa ci bzhed} केन आर्यस्य प्रयोजनम् अ.श.११८ख/१०८.

ci bzhed pa bstabs

= {ci bzhed pa bstabs pa/} {ci bzhed pa bstabs te} संप्रवार्य — अनेकपर्यायेण…संतर्प्य संप्रवार्य भगवन्तम् अ.श.४७ख/४१.

ci bzhed pa bstabs pa

क्रि. संप्रवारयति — शक्रो देवेन्द्रः सुखोपविषण्णं बुद्धप्रमुखं…संतर्पयति संप्रवारयति अ.श.४७ख/४१.

ci 'ang

= {ci yang /}

ci yang

किञ्चित् — {ci yang mi smra} नोचे किञ्चित् अ.क.२४.१४४; काचित् — नैवास्य प्रतिभां कांचिद् भव्यामुपलभामहे अ.क.८.७; किञ्चन — {gang tshe ci yang mi smra ba} यदा नोवाच किञ्चन अ.क.१९.२१; किमपि — न शस्त्रैः शक्यं यद्विदलयति तत्केलिवचसा न शक्यं यद्वक्तुं किमपि कुरुते तच्च सहसा अ.क.५५.४२.

ci yang ma yin

न किञ्चित् — न किंचिदिति पुनरेव प्रतिनिवर्तते स्म ल.वि.१५५क/२३२; यत्किञ्चित् — {'di ni ci yang ma yin no} यत्किञ्चिदेतत् त.प./६८५.

ci yang ma yin pa

= {ci yang ma yin/}

ci yang mi bdog pa

वि. अल्पविभवः — किमुत अहमल्पविभवः इममलङ्कारं गृहं नेष्यामि अ.श. २४४ख/२२४.

ci yang mi nus

अकिंचित्समर्थः म.व्यु.६६८६.

ci yang mi nus pa

= {ci yang mi nus/}

ci yang min

= {ci yang ma yin/}

ci yang med

• • • • सं. नास्ति किञ्चित् — नास्ति किंचिद् बुद्धानां भगवतामज्ञातमदृष्टमविदितमविज्ञातम् अ.श.३८क/३३; किंचिन्नास्ति — किंचिन्नास्तीति चाभ्यासात्सापि पश्चात्प्रहीयते बो.अ.९.३३; न किञ्चित् — यतो न किंचिदपनेयमस्त्यतः प्रकृतिपरिशुद्धात् र.वि.१.१५४; न किञ्चन — नादेयं तस्य किंचन अ.क.३.१२३; नैव कश्चन — यदि बाह्योऽनुभूयेत को दोषः ? नैव कश्चन प्र.वा.२.३३३; • पा. आकिञ्चन्यम्, आकिञ्चन्यायतनम् — आर्याकिञ्चन्यसाम्मुख्यात् भवाग्रे त्वास्रवक्षयः अभि.को.८.२०; आर्यमनास्रवम्, अनास्रवस्य आकिञ्चन्यायतनस्य साम्मुख्यात् सम्मुखीभावात् अभि.भा.८.२०; आकाशानन्त्यविज्ञानानन्त्याकिञ्चन्यसंज्ञकाः अभि.को.८.४.

ci yang med pa

= {ci yang med/}

ci yang med pa'i skye mched

पा. आकिञ्चन्यायतनम्, आरूप्यायतनभेदः — चतुर्थध्यानविवेकजं ह्याकाशानन्त्यायतनम्, तद्विवेकजं विज्ञानानन्त्यायतनम्, तद्विवेकजमाकिञ्चन्यायतनम्, तद्विवेकजं नैवसंज्ञानासंज्ञायतनम् । इत्येवं चत्वार आरूप्याः अभि.भा.६६ख/११३०.

ci yang med pa'i skye mched kyi sa

पा. आकिञ्चन्यायतनभूमिः — {ci yang med pa'i skye mched kyi sa pa} आकिञ्चन्यायतनभूमिकः अभि.भा.७९ख/११७७.

ci yang med pa'i skye mched kyi sa pa

वि. आकिञ्चन्यायतनभूमिकः — भवाग्रिकेण वा शुद्धकेन चेतसा ततो व्युत्थानं भवत्याकिञ्चन्यायतनभूमिकेन वा सास्रवेण अभि.भा.७९ख/११७७.

ci yang med pa'i skye mched du nye bar 'gro ba

वि. आकिञ्चन्यायतनोपगः — सर्वशो विज्ञानानन्त्यायतनं समतिक्रम्य ‘नास्ति किञ्चिद्’ इत्याकिञ्चन्यायतनम् उपसम्पद्य विहरति, तद्यथा देवा आकिञ्चन्यायतनोपगाः अभि.स्फु.३०६क/११७५.

ci yang yin par smra ba

= {ci yang yin smra ba/}

ci yang yin smra ba

पा. स्याद्वादः, जैनदर्शनम् — स्याद्वाददूषणात्पश्चाद् द्वयपक्षनिराक्रिया प्र.अ.१६६ख/१८१.

ci yang rig

= {mkhas pa} कोविदः, विद्वान् मि.को.११९ख ।

ci yang rung

= {ci yang rung ba/}

ci yang rung ba

यतस्ततो वा — यतस्ततो वास्तु भयं यद्यहं नाम किंचन । अहमेव न किंचिच्चेद्भयं कस्य भविष्यति बो.अ.९.५७; वा…वा — दत्तं हि दानं बहु वा अल्पकं वा विस्तीर्यते क्षेत्रविशेषयोगात् अ.श.१९२क/१७८; किञ्चित्कम् — {ci yang rung ba bdag gir byed pa la'o} किञ्चित्कस्वीकारे वि.सू.५०ख/६४.

ci yang rung ba tsam gyis

येन केनचित् — यः कश्चिद् येन केनचिच्छाकपत्रेण जीवति बो.भू.७८क/९०.

ci yang rung bas

येन तेन — अतिथेरभ्युपेतस्य सम्मानं येन तेन वा । विधातुं शक्तिरस्त्येषामत्र शोच्योऽहमेव तु जा.मा.५३/३२.

ci yang rung ba len

= {ci yang rung ba len pa/}

ci yang rung ba len du 'jug pa'i dge 'dun lhag ma

पा. किञ्चित्कग्रहसमादापने सङ्घावशेषः, सङ्घावशेषभेदः वि.सू.५०ख/६४.

ci yang rung ba len pa

किञ्चित्कग्रहः — {ci yang rung ba len pa'i dge 'dun lhag ma} किञ्चित्कग्रहे सङ्घावशेषः वि.सू.५०ख/६४.

ci yang rung ba len pa'i dge 'dun lhag ma

पा. किञ्चित्कग्रहे सङ्घावशेषः, सङ्घावशेषभेदः वि.सू. ५०ख/६४.

ci yi phyir

= {ci'i phyir/}

ci yin

किम् — {khyod kyi ming ci yin} किं तव नाम वि.व.१९०ख/१.६४.

ci yis

= {cis/}

ci yod

१. किम् — {'di la rgyu ci yod} किमत्र कारणम् वि.व.१९०ख/१.६५; यदि बाह्योऽनुभूयेत को दोषः प्र.वा.२.३३३ २. कुतः — {snang med pa la rim ci yod} निराभासे क्रमः कुतः ल.अ.१६६ख/१२१.

ci ran tsam

मध्यः — अवगुण्ठ्य भूर्जेन मृदानुलिप्य पाकस्य मध्यस्य वि.सू.७ख/८.

ci rigs

= {ci rigs pa/} {o par/}

ci rigs pa

वि. यथार्हा, वाक्सम्पत्त्याः — यथार्हा श्रवणीया विनेयानुरूपत्वात् सू.अ.१८२क/७७.

ci rigs par

अव्य. यथायोगम् — विकल्पविक्षेपश्च यथायोगं त्रिमण्डलपरिकल्पनात् सू.अ.२०३ख/१०५; यथायोग्यम् — एवं च कृतकत्वादौ अपि यथायोग्यं वाच्यम् वा.टी.५९ख/१२; यथार्हम् — तञ्च पुनर्धर्मं यथार्हं सुप्रवेशं गमकं कालेनानुपूर्वमविपरीतमर्थोपसंहितञ्च देशयति बो.भू.१४०क/१८०; यथान्यायम् — चक्रं पूर्वं यथान्यायं देवतानां यथोदयम् हे.त.८ख/२४; यथासम्भवम् — यस्माद् अनास्रवेऽनुशया अनुशेरते, यस्मात् क्वचिदेव केचिद् अनुशेरते; तस्माद् ‘यथासम्भवम्’ इत्युच्यते अभि.स्फु.१२४ख/८२५; सम्भवतः — विमुक्तिमार्गा उत्तरां भूमिं शान्ततः प्रणीततो निःसरणतश्चाकारयन्ति सम्भवतः अभि.भा.२९क/९७८; द्र. {ci rigs su/}

ci rigs su

यथायोगम् — एवं शेषाणामिन्द्रियाणां यथायोगं करणीयम् प्र.प./२४७; यथार्हम् — यथार्हस्थानान्तरप्रभावनामन्दप्रतिभानालोकाय द.भू.१६८ख/२; द्र. {ci rigs par/}

ci la ma reg par chas pa

वि. आबद्धपरिकरः म.व्यु.६४२८; द्र. {ci la yang ma reg par chas pa/}

ci la yang ma reg par chas pa

वि. आबद्धपरिकरः म.व्यु.६४२८; द्र. {ci la ma reg par chas pa/}

ci lags

किम् — {skye mched ni ci lags} किमायतनम् हे.त.१८क/५६; किं नु — किं नु भदन्त चतुर्णाम् आर्यसत्यानामनुपूर्वाभिसमयः, आहोस्विदेकाभिसमयः अभि.स्फु.१७७क/९२७.

ci la'ang

क्वचित् — तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो न क्वचित् स्थितो नास्थितः अ.सा.३३ख/१९.

ci las

अव्य. कथम् — क्षणिका इति भावाश्च निश्चीयन्ते प्रमाणतः । अणवस्त्विति गम्यन्ते कथं पीतसितादयः त.स.७२क/६७३; कुतः — घनानां सम्भवः कुत्र ऋतूनां च कुतो भवेत् ल.अ.६७क/१५.

ci las gyur

किंकृतम् — {'di ltar bdag cag la mi byams pa ci las gyur} किंकृतेयमस्मास्वेवं निष्प्रणयता जा.मा.८२/४८.

ci legs

= {ci legs pa/}

ci legs pa

भव्यम् — धन्यानामशिवं बिभर्ति शुभतां भव्यस्वभावोद्भवं मूर्खाणां कुशलं प्रयात्यहिततामिति एष लक्ष्यः क्रमः अ.क.९.१.

ci legs su bgyid par 'gyur

क्रि. परिकर्मयति — अहं वृद्धा…एषा तरुणिका दारिका । अस्या अनुप्रयच्छ । एषा परिकर्मयति वि.व.१३७क/१.२६.

ci slad

= {ci'i slad/}

ci gsungs

= {ci gsungs pa/}

ci gsungs pa

यथाप्रोक्तम् — होमं कृत्वा यथाप्रोक्तं वर्तयित्वा तु मण्डलम् हे.त.१३ख/४२.

ci he rgod

= {khre rgyod} श्यामाकम् म.व्यु.५६६७.

cig

१. एकबोधकपदांशः — {lan cig} सकृत् अ.सा.३५ख/२०; {cig car} युगपत् त.प.१७६ख/८११; {cig shos} एकाः प्र.वृ.१७४-१/२४ २. विध्यर्थे सहायकपदम् — {spyod cig} चरतु अ.श.११३ख/१०३; {sdod cig} तिष्ठतु बो.भू.३७ख/४३ ३. सम्बोधनबोधकः — {pha cig bdag la bram ze 'di/} {brtse ba med par lcag mas 'ju} अयं मां ब्राह्मणस्तात लतया हन्ति निर्दयः जा.मा.१११/६५; {rje cig gzigs su gsol} पश्यतु स्वामी जा.मा.२३८/१३८.

cig car

• • • • पा. युगपत् — {rim gyis sam cig car} क्रमेण युगपद् वा प्र.अ.१५-५/३३; मनसो युगपद्वृत्तेः सविकल्पाविकल्पयोः । विमूढो लघुवृत्तेर्वा तयोरैक्यं व्यवस्यति प्र.वा.२.१३३; सकृत् — {cig car nges par 'byin pa} सकृन्नैर्याणिकः अभि.स.भा.८९क/१२१; प्र.वा.२.१३६ ***२. समम् — {cig car gdeg pa} समोत्क्षेपः वि.सू.१७ख/१९; साह्यम् — {cig car brnyas na ni de'o} साह्ये याचनस्यैषाम् वि.सू.९७क/११६; • ३. = {cig car nyid} यौगपद्यम् —यत्र क्रमयौगपद्यायोगो न तस्य क्वचित् सामर्थ्यम् वा.न्या.१४८-३-५/१३ ४. = {cig car du} यौगपद्येन — यदा यौगपद्येन सदसद्रूपे विवक्षति सामान्यविशेषरूपं वा त.प.७५क/६०२; अक्रमेण — तदेव क्रमेण भगवता विचार्यते । अक्रमेण विचारयितुमशक्यत्वात् प्र.अ. २७ख/३१.

cig car du

सकृत् — यदा हि गादिकं वर्णं वक्तारो बहवः सकृत् । प्रयुञ्जते तदा भेदो विस्पष्टमुपलभ्यते त.स.९३क/८४८; यौगपद्येन — सर्वे प्राणभृतो यस्मादेकमेव दिवाकरम् । पश्यन्ति यौगपद्येन न द्वितीयं कदाचन त.स.९३क/८४८.

cig car 'khrul pa

यौगपद्यविभ्रमः — भवतु नाम क्रमभावेऽपि लाघवकृतो यौगपद्यविभ्रमः त.प.१८६ख/८३४.

cig car gyis 'jug pa

पा. युगपद्वृत्तिः — युगपत्क्रमवृत्तिभ्याम् त.प.७५क/६०३.

cig car 'gyur

= {cig car bar 'gyur/}

cig car nges par 'byin pa

पा. सकृन्नैर्याणिकः — सकृन्नैर्याणिकः सकृत्त्रैधातुकावचरान् क्लेशान् प्रजहाति अभि.स.भा.८९क/१२१.

cig car 'jug

= {cig car gyis 'jug pa/}

cig car 'jug pa

= {cig car gyis 'jug pa/}

cig car nyid

= {cig car ba nyid} 1. यौगपद्यम् — यौगपद्यप्रसङ्गोऽपि प्रथमे यदि तद्भवेत् । सहभूहेतुवत्तच्च न युक्त्या युज्यते पुनः त.स.२०ख/२१८; {rim dang cig car ba nyid} क्रमयौगपद्यम् त.प.२३३ख/१८ २. समत्वम् — स्थापनेऽपि समत्वे नियुञ्जीत वि.सू.१७ख/१९.

cig car nyid du

यौगपद्येन — ज्ञानं ज्ञेयक्रमात् सिद्धं क्रमवत् सर्वम्, अन्यथा । यौगपद्येन तत्कार्यं विज्ञानमनुषज्यते त.स.७क/९३.

cig car thal 'gyur

= {cig car thal bar 'gyur ba/}

cig car thal bar 'gyur ba

यौगपद्यप्रसङ्गः — न युक्ता कल्पनाऽऽद्यस्य निर्विकारतया तयोः । न द्वितीयस्य कार्याणां यौगपद्यप्रसङ्गतः त.स.५क/७५.

cig car du mi 'dzin pa

अयुगपद्ग्रहणम् — न तयोः युगपद्ग्रहणम्, वस्त्रमलायुगपद्ग्रहणवत् अभि.भा.४५ख/१०४६.

cig car du 'dzin pa

= {cig car 'dzin pa} युगपद्ग्रहणम् — न तयोर्युगपद्ग्रहणम् अभि.भा.४५ख/१०४६; सकृद्ग्रहणम् — अतः सर्वत्र विषये न क्रमग्रहणं भवेत् । सकृद्ग्रहणभासस्तु भवेच्छब्दादिबोधवत् त.स.४६क/४६०.

cig car ba

• सं. सकृद्भावः — सकृद्भावाभिमानस्तु शीघ्रवृत्तेरलातवत् त.स.४६क/४५९; • द्र. {cig car/}

cig car ba nyid

= {cig car nyid/}

cig car bar 'gyur

क्रि. युगपद् भवेत् — तस्मात् तद्भावीनि ज्ञानानि युगपद् भवेयुः त.प.१७६ख/८११.

cig car 'byung

= {cig car 'byung ba/}

cig car 'byung ba

• क्रि. युगपद् भवेत् — नेश्वरो जन्मिनां हेतुरुत्पत्तिविकलत्वतः । गगनाम्भोजवत् सर्वमन्यथा युगपद् भवेत् त.स.५क/६९; • सं. १. सकृद्भावः — ज्ञानानां शीघ्रोत्पत्तितः सकृद्भावाभिमानः त.प.७ख/४५९ २. यौगपद्यम् — {cig car 'byung ba thal bar 'gyur ba} यौगपद्यप्रसङ्गः त.स. ६७ख/६३९.

cig car 'byung bar rlom pa

सकृद्भावाभिमानः — ज्ञानानां शीघ्रोत्पत्तितः सकृद्भावाभिमानः त.प.७क/४५९.

cig car ma yin

= {cig car ma yin pa/}

cig car ma yin pa

१. अयुगपत् — पर्यायेण अयुगपत् । स्त्रीचित्तात् तत्कायविदूषणाचित्तम्, ततश्च तत्पतिचित्तम्, ततश्च अभि.स्फु.३२६क/१२२० २. अयौगपद्यम् — अयौगपद्यात् को दोषः अभि.भा.७०ख/११४६; अभि.स्फु.२९४ख/११४६.

cig car min

= {cig car ma yin pa/}

cig car min pa

= {cig car ma yin pa/}

cig car 'dzin pa

= {cig car du 'dzin pa/}

cig cig

= {cig la cig}

cig cha

युगपत् — {cig cha'i dus} युगपत्कालः ल.अ.१७३ख/१३३.

cig cha'i dus

युगपत्कालः — उदधेर्यथा तरङ्गाणि दर्पणे सुपिने यथा । दृश्यन्ते युगपत्काले तथा चित्तं स्वगोचरे ल.अ.१७३ख/१३३.

cig char

= {cig car/}

cig la cig

अन्योन्यः — ते…अन्योन्यप्रणयमाननाविरूढसौहार्दा इव च सुहृदः सम्मोदमानास्तत्र विहरन्ति स्म जा.मा.५१/३०; परस्परम् — वैरप्रसङ्गपराङ्मुखाः परस्परप्रेमगौरवसुमुखाः जा.मा.१२६/७३.

cig shos

• • • १. इतरः — तत्त्वारोपे विपर्यासस्तत्सिद्धेः अप्रमाणता । प्रत्यक्षेतरयोरैक्यादेकसिद्धिर्द्वयोरपि प्र.वा.२.१२१; इतरत् — यद्यस्मिन् सति भवति भवति, न भवति न भवति तत्तस्य कार्यम्; इतरत् कारणम् वा.न्या.१५८-४-८/१०६; इतरा — भ्रान्तेर्निमित्तं भ्रान्तिश्च रूपविज्ञप्तिरिष्यते । अरूपिणी च विज्ञप्तिरभावात्स्यान्न चेतरा सू.अ.१६९ख/६१; द्वितीयः — तत्रैको बहुश्रुतोऽर्हन्, द्वितीयोऽल्पश्रुतः पृथग्जनश्च अ.श.२६२ख/२४०; एकदा मे पुत्रः प्रघातितः, द्वितीयो मे हस्तच्छेदः वि.व.२०१क/१. ७५; परः — {cig shos ni 'khor mang po'o} अमितपर्षदः परस्याम् वि.सू.५२क/६६; एकः — उक्तं यादृशं सामान्यम्, ‘असंसृष्टानामेकाऽसंसर्गस्तद्व्यतिरेकिणां समानता’ इति प्र.वृ.१७४-१/२४; प्रतियोगी — {de ltar na cig shos med pa sgrub par byed do} एवं प्रतियोगिनोऽभावं साधयति त.प.६४क/५८० २. इतरः — इतर आह, ‘एवमप्यूर्ध्वंस्रोतसः’ इति विस्तरः अभि.स्फु.१८५क/९४१ ३. इतरथा — अनित्यत्वपरत्वे हि शब्दधर्मिग्रहः कथं । कालान्तरव्यापितयेतरथा चेद् असद् द्वयम् प्र.अ.२६०-३/५६८.

cig shos la

इतरत्र — निश्चितार्थस्यापि स्मृत्यर्थो दृष्टान्त इति चेत् । तदितरत्र समानम् प्र.वृ.१९२-५/७०.

cing

संयोजकप्रत्ययः १. क्त्वा-प्रत्ययः — {mkhyen cing} विदित्वा अ.सा.४३ख/२५; {thob cing} लब्ध्वा का.आ.३.१२२ २. ल्यप्-प्रत्ययः — {nye bar rten cing} उपनिश्रित्य वि.व.१४५ख/१.३३ ३. शतृ-प्रत्ययः — {mngon par byed cing} प्रकटयन् प्र.प./६५ ४. पदसंयोजकः — {khu byug ca cor sgrog byed cing /} {ma la ya rlung bdag la 'ong} कोकिलालापवाचालो मामेति मलयानिलः का.आ.१.४८; {gzi brjid che yang bzod cing des pa'i ngang} तेजस्व्यपि क्षान्तिसुखस्वभावः जा.मा.९२/५५; {ci ste sems khong du chud cing mi 'dug} कथं न चिन्तापरस्तिष्ठामि वि.व.१६६क/१.५५; {sgrib pa thams cad dri ma med cing rnam par dag pa'i rdo rje} सर्वावरणविमलविशुद्धिवज्रः स.दु.१८९/१८८; {brgyan par gyur cing mdor bsdus min} अलंकृतमसंक्षिप्तम् का.आ.१.१८; {rngul cing dri ma chags chags su bsgrubs pa} स्वेदमलावक्षिप्तः म.व्यु.७०५५.

ci'ang

= {ci yang /}

ci'i rgyus

कुतः — तस्मात् प्रतिज्ञावचनमेव तावन्न न्याय्यम्, कुतः पुनस्तत्राजिज्ञासितविशेषप्रसङ्गोपन्यासः वा.न्या.१५२-४/६६.

ci'i don du

किमर्थम् — सुखदुःखसाधनप्राप्तिपरिहाराय योऽयमायासः क्रियते स किमर्थः बो.अ. ९.९८.

ci'i phyir

१. कस्मात् — तत् कस्माद् भात्यसावेवं भ्रान्त्या चेदत एव तत् त.स.९५ख/८४४; किम् — {'dir ni ci'i phyir ma mthong} किमत्र न समीक्ष्यते त.स. ११९ख/१०३८; किमर्थम् — आचार्येण प्रकरणं किमर्थं कृतम् न्या.टी.३७क/११; किं कारणम् — ये धर्मा भ्रान्तिलक्षणा विपक्षस्वभावास्ते सदसन्तो मायोपमाश्च । किं कारणम् ? सू.अ.१६९ख/६२; किं पुनः कारणम् — किं पुनः कारणमिति विस्तरः । कस्मात् स एव स्रोतापन्न उच्यते, नाष्टमकः अभि.स्फु.१८४क/९३९; कस्यार्थे — तात कस्यार्थे त्वं नित्यमेव कृषिकर्मान्ते उद्युक्तः वि.व.३५४ख/२.१५६ २. यदर्थम् — {ci'i phyir nga 'di ltar byed pa nyon cig} श्रूयतां यदर्थोऽयं ममाभ्युद्यमः जा.मा.८७/५२.

ci'i phyir

… {ma yin} किं नु — यद्येवम्, किन्नु पराजयः; तत्त्वसिद्धिभ्रंशात् वा.न्या.१५३-१/६८.

ci'i phyir zhe na

कस्मात् — सर्वज्ञासत्ताविनिश्चयः । कस्मात् ? त.प.२८२ख/१०३१; किं कारणम् — कवडीकारान्तरेणाऽपि विना रूपधातौ न वर्तितव्यम् । किं कारणम् ? अभि.भा.६८क/११३७; कुतः — भवद्भिरयमेव यत्नो धनाहरणं प्रति युक्तः कर्तुं स्यात् । कुतः ? जा.मा.१३८/८०.

cir

१. = {ci'i phyir} कस्मात् — {phung po rnams kyis cir mi skye} कस्मात् स्कन्धैर्न जायते ल.अ.१८२क/१४९ २. किम् — {cir 'gyur} किं भवति वि.सू.५८क/७४; {cir 'gyur} किं स्यात् वा.न्या.१४९-३-४/३१.

cir 'gyur

क्रि. किं स्यात् — तत्र येऽर्थाः सह पृथग्वा एकप्रयोजनाः, तेषां तद्भावख्यापनाय हि एकशब्दो नियुज्येत यदि, किं स्यात् वा.न्या.१४९-३ -४/३१; किं भवति — {des cir 'gyur} किं तस्य भवति वि.सू.५८क/७४.

cir 'ong

किं नु — ( {'di rnams}) {khyod kyi cir 'ong kyad khyang khong gi ci} को नु त्वमेषां तव वा क एते जा.मा.३१९/१०५; द्र. {cir 'ong ge}

cir 'ong ge

किं नु — {bya 'di khyod kyi cir 'ong ge} को नु अयं भवतो द्विजः जा.मा.२४४/१४१; द्र. {cir 'ong /}

cir yang

१. कथञ्चिदपि — तस्या हि बाधकं प्रोक्तं क्रमाक्रमविरोधतः । विज्ञानादि न तत्कार्यं कथञ्चिदपि युज्यते त.स.१२७ख/१०९७ २. कोऽपि — न स्मरामि मया कोऽपि त.स.७५ख/७०६.

cir yang ma yin

यत्किञ्चित् — {'di ni cir yang ma yin} यत्किञ्चिदेतत् त.प.६ख/४५७.

cir yang ma yin pa

= {cir yang ma yin/}

cir yang min

= {cir yang ma yin/}

cis

= {ci yis} किम् — {dka' thub nags su cis mi 'gro} किं न याति तपोवनम् अ.क.२४.७२; {khyed cis phongs} किं भवतां बाधते अ.श.१३४ख/१२४.

cis 'gyur

कथम् — सः पाठस्यापि तुल्यत्वं बोद्धुं शक्तोऽन्यथा पुनः । देशकालनरावस्थाभेदेन विमतिः कथम् त.स.११३ख/९८०.

cis byas

किंकृतः — {dbang po rnams kyi go rims cis byas she na} इन्द्रियाणां किंकृतोऽनुक्रमः ? अभि.भा.३९क/१०२०.

cis ma yin

किं न — स्वरूपबोधमात्रेण सर्वं ज्ञानं भवेत् प्रमा । अथाबाधितबोधत्वात् स्वप्नादावपि किन्न तत् प्र.अ.३-४/४.

cis mi 'gyur

कथं न — व्यावृत्तावन्य एवामी श्रोत्रवर्णाः कथं न ते । प्राप्नुवन्ति ततस्तेषु नित्यताशाऽनिबन्धना त.स.९५ख/८४३.

cis mi 'dod

न किं मतम् — उदयानन्तरध्वंसि नैरन्तर्येण लक्ष्यते । चेतोदेहस्य ताद्रूप्ये क्षणिकत्वं न किं मतम् त.स.७०क/६५५.

cis min

= {cis ma yin/}

cu

अयं शब्दः पराक्षर ( {rjes 'jug}) युक्तसंख्याशब्दस्य अनन्तरं ‘ {bcu}’ ityasya sthāne prayujyate, yathā : {sum cu} त्रिंशत् अ.सा.४४८ख/२५३; {drug cu} षष्टिः स.पु.१११क/१७९; {bdun cu rtsa gnyis} द्विसप्ततिः वि.सू.५१ख/६६; {brgyad cu} अशीतिः अभि.स्फु.१०७क/७९१.

cu gang

तुगा यो.श.३१; = {smyug rkang ma} वंशरोचना, {smyeg 'o/} त्वक्क्षीरा, {smyug byung} वांशी, {smyug skyes} वंशजा, {smyug 'o} तुगाक्षीरी, {dkar po} शुभ्रा मि.को.५४क ।

cu ta

= {tsU ta} चूतः, आम्रवृक्षः — प्रत्येकबुद्धं राजर्षिं चूतपुष्पैरपूजयत् अ.क.२०.१००.

cung

= {cung zad/}

cung snyam nga rgyal

= {cung zad snyam pa'i nga rgyal/}

cung dro

= {cung zad dro ba} कोष्णम्, ईषदुष्णम् — कोष्णं कवोष्णं मन्दोष्णं कदुष्णं त्रिषु तद्वति अ.को.१.३.३५.

cung byed

= {cung zad byed pa/}

cung byed pa

= {cung zad byed pa/}

cung mi byed

= {cung zad mi byed pa/}

cung mi byed pa

= {cung zad mi byed pa/}

cung dman

= {cung zad dman pa/}

cung dman grung po

= {cung dman pa'i grung po/}

cung dman pa

= {cung zad dman pa/}

cung dman pa'i grung po

पटुकल्पः मि.को.८३क; पटुदेश्यः मि.को.८३; पटुदेशीयः मि.को.८३क ।

cung zhig

१. किंचित् — अथ सौदासः किंचिद्व्रीडावनतवदनो बोधिसत्त्वमुवाच जा.मा.३९२/२३०; किञ्चिदेव — अस्त्यस्माकमनेन सार्द्धं किञ्चिदेव करणीयम् वि.सू.५७ख/७२; स्तोकम् — श्रामणेरक, ददस्व मे खलिस्तोकं कुट्टयित्वा शि.स.३८क/३६ २. मुहूर्तम्, किञ्चित्कालः — {cung zhig gzhes shig} तिष्ठ तावन्मुहूर्तम् शि.स.३८क/३६; मुहूर्तमात्रम् — स्वप्तुम् इच्छामि मुहूर्तमात्रम् जा.मा.२८४/१६४.

cung zad

१. = {bag tsam} ईषत्, मनाक् — ईषत्सम्मीलितेऽङ्गुल्या यथा चक्षुषि दृश्यते । पृथगेकोऽपि त.स./७४८; ईषत् मनाक् त.प.१४८क/७४८; स्तोकः — धातवो जिनमूर्त्तिजाः । स्तोकस्तोकानि दत्तानि पूजनार्थाय सर्वतः म.मू.२९९क/४६५; मनाक् — निरवशेषो योगो नियोगः । निरवशेषत्वं अयोगस्य मनागप्यभावात् प्र.अ.६ख/८; मनागपि — {khyad par cung zad yod ma yin} नास्ति भेदो मनागपि हे.त.१२ख/३८; लेशः — परार्थकारित्वमपि लेशतः संभवति बो.प.४; लवः — न घृणापथमेति मानसं यदि वा धर्मलवोऽपि सिध्यति जा.मा.२१०/१२२; प्रतनुः — अथ शक्रः…प्रतनुज्वालं…अङ्गारराशिमभिनिर्ममे जा.मा.५७/३४; अणुकः — सः…अणुकामप्यसत्कथाम्…नाधिवासयति बो.भू.७६ख/९८; मितः — {cung zad 'tshed pa} मितम्पचः मि.को.१२६क; अल्पः — {cung zad mthong ba} अल्पदर्शनः त.प.३२४क/१११६; क्षुल्लकः अ.को.३.१.५९; टुण्टुकः श्री.को.१६७क; किञ्चित् — {cung zad shes pa} किञ्चिज्ज्ञः त.प.२७०ख/१००९; किञ्चिन्मात्रम् — न हि किञ्चिन्मात्रातीन्द्रियपदार्थपरिज्ञानमात्रेण धर्माधर्मादिपरिज्ञानं तस्य सिद्ध्यति त.प.२७०ख/१००९; किञ्चित्कः — {zang zing cung zad kyi phyir} आमिषकिञ्चित्कहेतोः बो.भू.८९ख/११३ २. स्वल्पीयान् — स्वल्पीयानपि…नोपघातो महात्मनाम् त.स.७१क/६६५; अणीयान्, ओ यसी — यस्य बाधा प्रमाणाभ्यामणीयस्यपि नेक्ष्यते त.स. १३१ख/११२० ३. = {ci yang} किञ्चित् — {cung zad ma brjod} नोक्तं किञ्चित् अ.क.२४.८७; किञ्चन — अर्थानां यच्च सामान्यमन्यव्यावृत्तिलक्षणम् । यन्निष्ठास्त इमे शब्दा न रूपं तस्य किञ्चन प्र.वा.२.३०; कञ्चन — पश्याम्यहं विशेषं तु तस्या नास्याश्च कञ्चन अ.क.१०.१०२; काचन — {'di la ltos pa cung zad med} नापेक्षाऽस्य काचन त.स.९८ख/८७६ ४. = {'ga' zhig} कश्चित् — वेदकारसदृक् कश्चिद् यदि दृश्येत सम्प्रति त.स.७६ख/७१६; कतिपयः — कतिपयपदवस्तुव्याख्यया यन्मयाप्तं कुशलम् न्या.टी.९१ख/२५६; ; ५ • पा. धन्धः — धन्धाः खलु भिक्षवः श्रुतवत आर्यश्रावकस्य स्मृतिसम्प्रमोषा उत्पद्यन्ते अभि.स्फु.१०१क/७८१ ६. आङ् — {cung zad dmar} आताम्रम् का.आ.२.१५; {cung zad ser ba} आपिङ्गलः अभि.स्फु.२८६ख/११३१ ७. कु — {cung zad mngar} कुमधुरम् मि.को.६५क ।

cung zad kyang

किञ्चित् — न किञ्चित् कारणम् उत्पश्यामः त.प.२६९क/१००७; कश्चित् — तथा च सति न कश्चित् समुदयादिदर्शनप्रहातव्यः स्यात् अभि.स्फु.९६क/७७४.

cung zad kho na

कश्चिदेव — अथान्योऽपि स्वभावेन कश्चिदेवावबोधकः । तत्रानिबन्धने न स्यात् कोऽसाविति विनिश्चयः त.स.८१ख/७५४.

cung zad cung zad

स्तोकस्तोकम् — बोधिसत्त्वः स्तोकस्तोकं…प्राणिभूतेषु मैत्रचित्तं भावयति बो.भू. १२६क/१६२.

cung zad kyang ma yin

नैव कश्चित् — असतः कीदृशो व्यापार इति । नैव कश्चित्, सर्वसामर्थ्यशून्यत्वादसत्त्वस्येति भावः त.प.२३१क/९३२.

cung zad kyang mi nus

= {cung zad kyang mi nus pa/}

cung zad kyang mi nus pa

वि. अकिञ्चित्समर्थः म.व्यु.६६८६.

cung zad kyang mi byed

= {cung zad kyang mi byed pa/}

cung zad kyang mi byed pa

• वि. अकिञ्चित्करः — यदि चान्यत उत्पन्नो तदा तत एव तदुत्पत्तिरिति चित्तमकिञ्चित्करमेव स्यात् प्र.अ.६१ख/७०; न हि अकिञ्चित्करो व्यञ्जको युक्तः त.प.१७३क/८०४; • सं. अकिञ्चित्करत्वम् — कथमकिञ्चित्करत्वम्? त.प.२२६ख/१६९.

cung zad gang

= {gang cung zad} यत्किञ्चित् — अस्मिन् सदसि यत्किञ्चित्सूक्तरत्नं विचार्यते अ.क.५३.१३; यत्किञ्चिद् अर्जितं पुण्यं सङ्कल्पेन मयामुना अ.क.५.७२.

cung zad cig

१. = {cung zad} ईषत् — यथा ईषत् पिङ्गल आपिङ्गलः, एवम् ईषद् रूपा आरूप्या इति अभि.स्फु.२८६ख/११३१ २. = {'ga' zhig} कतिपयः — वस्तुस्थित्या प्रमाणचिन्ता, नायं छलव्यवहारः प्रस्तुतो येन कतिपयप्रत्ययमात्रं निरूप्यते त.प.२४२ख/९५७; किञ्चित् — किञ्चित् सम्यग्ज्ञानकारणम्, यथा अनुपहतेन्द्रियादिकलापः त.प.१७१क/७९९; उचितं चिन्त्यतां किञ्चित् प्रेषणीयमतोऽधिकम् अ.क.४०.१४ ३. = {ci zhig ltar} कथञ्चित् — योऽनुरक्षति कथञ्चिद् गुणविशेषम्, सोऽनुरक्षणाधर्मा अभि.स्फु.२२०क/९९९ ४. = {yud tsam} क्षणम् — बोधिसत्त्वः…तं राजानं…क्षणमभिवीक्ष्य…उवाच जा.मा.३३६/१९५.

cung zad cig gis dman

= {cung zad cig gis dman pa/}

cung zad cig gis dman pa

वि. अल्पान्तरहीनः — युक्तस्तावद् बह्वन्तरविशिष्टादल्पान्तरहीनोऽस्मीति ऊनमानः, उन्नतिस्थानत्वात् अभि.भा.२३२ख/७८३.

cung zad cig dman

= {cung zad cig gis dman pa/}

cung zad snyam pa'i nga rgyal

पा. ऊनमानः, मानभेदः — सप्त मानाः । मानः, अतिमानः, मानातिमानः, अस्मिमानः, अभिमानः, ऊनमानः, मिथ्यामानश्च अभि.भा.२३२क/७८२.

cung zad lta

= {cung zad lta ba/}

cung zad lta ba

आलोकनम् — प्रत्युत्थानासनोपनिमन्त्रणासंलपनालपनसंमोदनव्यवलोकनालोकनानाम् अपि अकरणम् वि.सू.८९क/१०७.

cung zad lta bar byed

= {cung zad lta bar byed pa/}

cung zad lta bar byed pa

क्रि. आलोकयति — यदा आलोकयितव्यं व्यवलोकयितव्यम्, तदा आलोकयति व्यवलोकयति श्रा.भू.४७ख/११४.

cung zad lta byed

= {cung zad lta bar byed pa/}

cung zad lta byed pa

= {cung zad lta bar byed pa/}

cung zad bltas

= {cung zad bltas pa/}

cung zad bltas pa

भू.का.कृ. आलोकितम् — स तथा जागरिकानुयुक्तः अभिक्रमप्रतिक्रमे संप्रजानद्विहारी भवति आलोकितव्यवलोकिते श्रा.भू.६क/११; श्रा.भू.४६ख/१११.

cung zad mthong

= {cung zad mthong ba/}

cung zad mthong ba

वि. = {tshu rol mthong ba} अल्पदर्शनः, अर्वाग्दर्शनः — {cung zad mthong ba zhes bya ba ni tshu rol mthong ba} अल्पदर्शन इति अर्वाग्दर्शनः त.प.३२४क/१११६.

cung zad byed

= {cung zad byed pa/}

cung zad byed pa

• वि. किञ्चित्करः — तथा च सति यो यस्य विरुद्धः स तस्य किञ्चित्कर एव न्या.टी.७६क/१९९; • सं. किञ्चित्करत्वम् — किञ्चित्करत्वे जनकत्वमेवास्याभ्युपगतं स्यात् त.प.१७३क/८०३.

cung zad byed med

अकिञ्चित्करत्वम् — सर्वत्रैवानपेक्षाश्च विनाशे जन्मिनोऽखिलाः । सर्वथा नाशहेतूनां तत्राकिञ्चित्करत्वतः त.स.१५क/१६८.

cung zad byed med pa

= {cung zad byed med/}

cung zad ma rdzogs pa

वि. ईषदसम्पूर्णः — भावनायाः प्रकर्षो भाव्यमानार्थाभासस्य ज्ञानस्य स्फुटाभत्वारम्भः । प्रकर्षस्य पर्यन्तो यदा स्फुटाभत्वम् ईषदसम्पूर्णं भवति न्या.टी.४३ख/६७.

cung zad ma rdzogs pa'i thams cad mkhyen pa

वि. सर्वज्ञकल्पः मि.को.८२ख ।

cung zad ma yin

= {cung zad min/}

cung zad mi byed

= {cung zad mi byed pa/}

cung zad mi byed pa

वि. अकिञ्चित्करः — अकिञ्चित्कररूपस्य सामर्थ्यं चेष्यते कथम् । सर्वसामर्थ्यशून्यत्वात् तारापथसरोजवत् त.स.१६ख/१८८.

cung zad min

न किञ्चित् — यन्न काये न चान्यत्र न मिश्रं न पृथक् क्वचित् । तन्न किञ्चित् बो.अ. ९.१०४.

cung zad med

न किञ्चन — नापनेयमतः किञ्चिद् उपनेयं न किञ्चन । द्रष्टव्यं भूततो भूतं भूतदर्शी विमुच्यते र.वि.१.१५४; निष्किञ्चन — आकाशवद् इति । निष्किञ्चने निराभासे निरालम्बने निराश्रये र.वि.१२६ख/११०.

cung zad dman

= {cung zad dman pa/}

cung zad dman pa

= {cung dman pa} वि. ओ देश्यः — सलक्षणसदृक्षाभसपक्षोपमितोपमाः । कल्पदेशीयदेश्यादिः प्रख्यप्रतिनिधी अपि का.आ.२.५९; ओ देशीयः — {cung dman pa'i grung po} पटुदेशीयः मि.को.८३क ।

cung zad tsam

वि. किञ्चिन्मात्रम् — दूषणम् अन्यच्च किञ्चिन्मात्रं प्रकाश्यते त.स.४ख/६६; अल्पमात्रम् — प्राप्तिरल्पमात्रदानादिसंतुष्टितः सू.अ.२०८ख/११२; लवमात्रम् — यथा बोधिसत्त्वानां लवमात्रावरणतः, एवं क्रोधेन्द्राणामपि सिद्धं दशभूमीश्वरत्वम् वि.प्र.६१क/४.१०६; स्वल्पः — त्वदीयाः तदिमे प्राणास्त्वदर्थे यदि नाम मे । स्वल्पेऽपि विनियुज्येरन् स मे स्यादत्यनुग्रहः जा.मा.३०१/१७५; परीत्तः — यो अन्ततः परीत्तोऽपि न…श्रा.भू.१५१ख/३८९; कश्चित् — {cung zad tsam yang yod ma yin} न कश्चिदपि विद्यते त.स.१२२क/१०६५; किञ्चित् मि.को.१२८क ।

cung zad tsam don rnam shes

किञ्चिन्मात्रार्थविज्ञानम् — समस्तवस्तुविज्ञानमस्य कारणतां गतम् । किञ्चिन्मात्रार्थविज्ञानं निमित्तं तस्य तु स्थितम् त.स.१३१क/१११६.

cung zad tsam zhig

वि. = {cung zad tsam} किञ्चिन्मात्रम् — किञ्चिन्मात्रं धनम् अ.क.६९.१९.

cung zad 'tshed pa

वि. मितम्पचः, कृपणः मि.को. १२६क ।

cung zad 'dzum

= {cung zad 'dzum pa/}

cung zad 'dzum pa

अर्धविहसितम् — काश्चिदर्धविहसितैर्दन्तावलिं दर्शयन्ति स्म ल.वि.१५६ख/२३३.

cung zad lobs

= {cung zad lobs pa/}

cung zad lobs pa

वि. कियच्छिक्षितः — तद्यथा, अम्भसि प्लोतुमशिक्षितः प्लवन्नेव (प्लवं नैव) मुञ्चति । कियच्छिक्षितः कदाचित् मुञ्चेत्, कदाचिदालम्बते । सुशिक्षितः प्लव(न् इति पाठः)निरपेक्षस्तरति अभि.भा.८क/८९१.

cung zad shes

= {cung zad shes pa/}

cung zad shes pa

वि. किञ्चिज्ज्ञः — किञ्चिज्ज्ञोऽपीत्यादि । न हि किञ्चिन्मात्रातीन्द्रियपदार्थपरिज्ञानमात्रेण धर्माधर्मादिपरिज्ञानं तस्य सिद्ध्यति त.प.२७०ख/१००९; = {cung zad shes pa po/}

cung zad shes pa po

वि. किञ्चिज्ज्ञः — किञ्चिज्ज्ञोऽपि हि शक्नोति स्तोकान् भ्रमयितुं नरान् त.स.११६ख/१००९; = {cung zad shes pa/}

cung zad lhag

अल्पशेषीकृतम् — एवं सर्वज्ञकल्पेषु निहतेषु परस्परम् । अल्पशेषीकृतान् सर्वान् वेदवादी हनिष्यति त.स.११५क/९९७.

cung shes

= {cung zad shes pa/}

cung shes pa

= {cung zad shes pa/}

cung lhag

= {cung zad lhag/}

ce

(?) — {gtsug lag khang 'di re zhe'am ltos shig ce'am} एष विहारः, पश्य च वि.सू.३१ख/४०.

ce na

चेत् — न पाचकादिबुद्धीनामस्ति किञ्चिन् निबन्धनम् । कर्मास्ति चेत् ? प्रतिव्यक्ति न तु तद् भिद्यते तथा त.स.२८ख/३०४.

ce spyang

१. शृगालः, वन्यपशुविशेषः — शृगालानां कुलव्याधिः सूकराणां क्षयज्वरः अ.क.६६.६२; क्रोष्टुकः म.मू.१३०ख/३९; भेरुण्डकः स.पु.३४क/५६; जम्बुकः {ce spyang gdong ma} जम्बुकास्या वि.प्र. ४३ख/४.३९; {ce spyang mo} जम्बुकी वि.प्र.१६७क/३. १४९; जम्बूकः वि.प्र.१०५ख/३.२३; गोमायुः शिवा भूरिमायुगोमायुमृगधूर्तकाः । सृगालवञ्चकक्रोष्टुफेरुफेरवजम्बुकाः अ.को.२.५.५; शालावृकः — शालावृकाः कपिक्रोष्टुश्वानः अ.को.३.३.१२; वञ्चकः श्री.को.१६९क; भ्रामकः श्री.को.१६८ख; शिवा ना.ना.२८५ख/१६७ २. = {ce spyang mo} जम्बुका, शृगालस्त्री जम्बुकाचर्म वि.प्र.१६२ख/३.१२६; जम्बुकी अ.क.२४.१११.

ce spyang gi gdong can

वि. जम्बूकमुखः — पश्चिमे वायव्ये भूमिस्थः त्Ḷत्Ḷनिष्पन्नोऽपस्मारो जम्बूकमुखः वि.प्र.१०५ख/३.२३.

ce spyang gdong can

= {ce spyang gi gdong can/}

ce spyang gdong ma

ना. जम्बुकास्या, प्रचण्डा — श्वानास्या पूर्वे । शूकरास्या दक्षिणे । जम्बुकास्या पश्चिमे । उत्तरे व्याघ्रास्या वि.प्र.४३ख/४.३९.

ce spyang mo

जम्बुकी, शृगालस्त्री — इह श्वा तारा…जम्बुकी भृकुटी वि.प्र.१६७क/३.१४९; शृगालिका श्री.को.१७१क; शिवा — {ce spyang mo'i sgra} शिवारुतम् म.व्यु.५३२५.

ce spyang mo'i sgra

शिवारूतम् म.व्यु.५३२५.

ce'o

इति — यदाह, ‘न हि स्वतोऽसती शक्तिः कर्तुमन्येन पार्यते’ इति त.प.२१७क/९०४.

cer zhes ltas pa

संप्रेषणम् — यावत्पश्यति भगवान् संबहुलान् वणिजो व्यसनसंकटसंबाधप्राप्तान् । ततः चक्षुःसंप्रेषणमात्रेण जेतवनेऽन्तर्हितो भिक्षुगणपरिवृतः तं प्रदेशमनुप्राप्तः अ.श.३९क/३४.

ces

= {ces pa/}

ces pa

१. इति — दृष्टः कनकसाराङ्गः सारङ्गः स मया वने । इत्याकर्ण्य क्षितिपतिः अ.क.३०.३१; {ces 'di go Da ba mi 'dod} इतीदं नादृतं गौडैः का.आ. १.५४ २. नाम — {grong khyer lta na sdug ces pa} पुरं सुदर्शनं नाम अ.क.४.७१; अभिधः — वाराणस्यां गृहपतिः सुप्रबुद्धाभिधोऽभवत् अ.क.६२.२; आह्वयः — त्वदपाङ्गाह्वयं जैत्रमङ्गजास्त्रम् का.आ.२.२५२. {ces pa la sogs} इत्येवमादिः — इत्येवमादिराक्षेपो हेत्वाक्षेप इति स्मृतः का.आ.२.१६५.

ces sogs

इत्यादिः — इत्यादि बन्धपारुष्यं शैथिल्यञ्च नियच्छति का.आ.१.६०.

ces pa'o

= {ce'o/}

ces bya

• क्रि. उच्यति — {de'i phyir rnam par 'dren ces bya} तेन उच्यन्ति नायकाः शि.स.१७५ख/१७३; • द्र. {ces bya ba/}

ces bya ba

१. इति — अथ वाऽभूतमाकारं वेत्तीति व्यपदिश्यते त.स.७४ख/६९८ २. नामधेयम् — अथ वा प्राधान्यादन्यथाऽनुपपत्तिनामधेयेनैवैकलक्षणव्यपदेशः त.प.२५क/४९६; आख्यम् — तस्याश्चेत्यादिना शाब्दव्यवहाराख्यकार्यलिङ्गतोऽपि सिद्धिमाह त.प.३क/४५०; संज्ञकम् — अध्वनः प्रत्युत्पन्नस्य भावाच्चक्षुःसंज्ञकादनर्थान्तरत्वाद् अभि.स्फु.११७ख/८१३; संशब्दितम् — यावच्चित्तधर्मतायां विज्ञप्तिमात्रसंशब्दितायां विज्ञानं नावतिष्ठति त्रि.भा.१७०क/९६.

ces bya ba lta bu

इति — उपेक्षा सन्तिष्ठत इति विनाशावस्थायां मन्दत्वात् अभि.स्फु.१३७क/८५०.

ces bya ba'i tha tshig go

इत्यर्थः — निर्वचनं तु, चित्तचैत्तानामायं तन्वन्तीति आयतनानि । विस्तृण्वन्तीत्यर्थः अभि.भा.१३१-३/५९.

ces bya ba'i don to

इत्यर्थः — स न पृथक् । अव्यतिरेकेणैव भवतीत्यर्थः प्र.प.३६/९२.

ces zer ba

इति — {'jig rten pha rol yod ces zer ba de bden nam} किं सत्यमेवेदमस्ति परलोक इति जा.मा.३४५/२०१.

ces so

= {ce'o/}

co

१. (= {co to}) = {skra} केशः — {co nas 'dren bzhin} निगृह्य केशेष्विव सू.अ.१९४ख/९४ २. पदांशः — {ku co} कोलाहलः अ.क.२८.२१; {ca co} रवितम् सू.अ.२५९क/१७९.

co to

= {skra} केशः — {co to/}({rnying}) {mi'i mgo spu'am skra} बो.को.७३३; द्र. {co/}

co tho

= {co to/}

co do

= {rtse mo} शिखरम्, वृक्षादीनां शिरः — शिरोऽग्रं शिखरम् अ.को.२.४.१२.

co dris

• भू.का.कृ. विडम्बितम् — {de yis sems la co dris} चित्तं तेन विडम्बितम् वि.प्र.१०९ख/१, पृ. ५; • सं. उच्चग्घना — स एवमध्याशयसम्पन्न एव समानः सर्वसत्त्वानामन्तिकादुच्चग्घनां सहते शि.स.१०४क/१०३; द्र. {co 'dri ba/}

co dris nas

विडम्बयित्वा — आचार्यव्यपदेशेन रत्नत्रयं विडम्बयित्वा वि.प्र.१५५क/१.४.

co 'dri

= {co 'dri ba/}

co 'dri ba

• क्रि. विडम्बयति — विडम्बयति संरुन्धे हसतीर्ष्यत्यसूयति । तस्य मुष्णाति सौभाग्यम् का.आ.२.६२; • सं. विडम्बनम् — खलास्ते विषमस्थानां ये विडम्बनपण्डिताः अ.क.१४.१४१; विडम्बना — किमेतद् भगवान् वक्ति केयं शोके विडम्बना अ.क.१०.१०४; म.व्यु.६९६१; उच्चग्घना — उच्चग्घनां तर्जनां च अवर्णमयशांसि च । सर्वांस्तान्मर्षयिष्यामो धारयन्त इमं नयम् शि.स.३१ख/२९; हेठना — प्रार्थयामि न जिनस्य हेठनां साधु उत्तमचरिं प्रकाशय रा.प.२३१ख/१२४; • वि. विहेठकः म.व्यु.२९६१; मि.को.१२७क; द्र. {co 'dri bar byed pa/}

co 'dri bar byed

= {co 'dri bar byed pa/}

co 'dri bar byed pa

= {co 'dri byed} 1. क्रि. विडम्बयति — मधुरं मधुरम्भोजवदने वद नेत्रयोः । विभ्रमम्भ्रमरभ्रान्त्या विडम्बयति किन्न्विदम् का.आ. ३.८; अवस्कन्दयति — अश्राद्धा अवस्कन्दयन्ति वि.व.१८५ख/२.१०९; •२. वि. विडम्बकारी — उत्प्रासका इति उपहासकाः विडम्बकारिणो वा बो.प.४०.

co 'dri byed

= {co 'dri bar byed pa/}

co 'dri byed pa

= {co 'dri bar byed pa/}

co 'dri ma

वि. विडम्बिनी — कुब्जामासेवमानस्य यथा ते वर्धते रतिः । नैवं निविशतो नारीममरस्त्रीविडम्बिनीः का.आ.३.१०९.

co bri ba

विडम्बना म.व्यु.६९६१; द्र. {co 'dri ba/}

cog

१. वीप्सार्थबोधकः । अयं तु {rjogs tshig} ({go ngo}…) पूर्वक एव, यथा — {the tshom byung ngo cog bsal ba'i phyir} उत्पन्नोत्पन्नानाञ्च संशयानामपनयाय बो.भू.११६ख/१५०; {bsags so cog} उपचितोपचितम् बो.भू.१६१क/२१३; {mthong ngo cog ni phyi phyir zhing /} {dga' ba skyed par mdzad pa lags} दर्शने दर्शने प्रीतिं विदधाति नवां नवाम् श.बु.५४; {chos ro dang ldan no cog nyan par byed do} मधुरमधुरं धर्मं शृणोति अ.श.११८क/१०७ २. च…च, संयोजकपदम् । इदं तु {rjogs tshig} ({go ngo}…) पूर्वकमेव, यथा — {bu btsas so cog shi'o} पुत्राः प्रजायन्ते च म्रियन्ते च अ.श.२२०ख/२०४. {cog pu pa}= {cog pu ba/}

cog pu ba

पा. नैषद्यिकः — कथं नैषद्यिको भवति ? मञ्चे वा पीठे वा तृणसंस्तरे वा निषद्यया कालमतिनामयति श्रा.भू.६७ख/१६०; सचेदारण्यको भविष्यति…सचेन्नैषद्यिको भविष्यति अ.सा.३४०क/१९२; नैषदिकः म.व्यु.११३८; मि.को.१२२ख ।

cog bu pa

= {cog pu ba/}

cog bur 'dug pa

वि. उत्कुटुकस्थः म.व्यु.९२७५.

cong skad

काकुः, शोकभीत्यादिकृतध्वनिविकारः — काकुः स्त्रियां विकारो यः शोकभीत्यादिभिर्ध्वनेः अ.को.१.६.१२,

cong cong bu

केका, मयूरवाणी — {rma bya'i sgra cong cong bu 'byin pa} प्रसक्तकेकानिनादः जा.मा.२३६/१३७.

cong zhi'i chu

= {gcong zhi'i chu} शैलोदकम् म.व्यु.५७८४.

cong rong

= {gcong rong /}

cod pan

• सं. १. = {dbu rgyan} मुकुटम्, शिरोभूषणम् — पश्यन्त्वेनं भवन्तः सुरशतमुकुटैरर्च्यमानाङ्घ्रिपद्मम् बो.अ.१०.१४; किरीटम् — किरीटं मुकुटम्, चारु च तत् किरीटं यस्यास्ति स तथोक्तः त.प.५१ख/५५३; शेखरम् — स तत्र पित्रा हृष्टेन चरणालीनशेखरः । जनानुरागसुभगे यौवराज्ये पदे धृतः अ.क.४५.५१; मौलिः — तेन तस्य पट्टमौलिच्छत्रं तमनुप्रेषितम् वि.व.९क/२.७८; उत्तंसः — उत्तंसतामुपगतं सुगतव्रतस्य अ.क.८७.१७; पट्टः म.व्यु.७०५८; *मुकुटा — {rkun ma'i skra las cod pan byas} चौर्यकेशकृतां मुकुटाम् हे.त.७क/२०; *किरीटिः म.व्यु.६०१६ • पा. मुकुटः, अभिषेकविशेषः — लौकिकलोकोत्तराभिषेका इति । लौकिकास्तावत् उदकं मुकुटः पट्टं वज्रघण्टा महाव्रतं नाम अनुज्ञा कलशो गुह्यं प्रज्ञा ज्ञानमिति वि.प्र.१२३क/१, पृ.२१. २. मकुटः, व्यक्तिवाचकसंज्ञापदे — {cod pan 'ching ba} मकुटबन्धनम् म.मू.२९३क/४५५; {cod pan so} मकुटदन्ती स.पु.१४८ख/२३४;

cod pan gyi dbang

पा. मुकुटाभिषेकः, अभिषेकविशेषः — ततो मुकुटाभिषेके पञ्चसु जन्मस्थानेषु अभिषेचयेद् अनेन मन्त्रेण ॐ अ इ ऋ उ Ḷ पञ्चतथागतपरिशुद्ध स्वाहा । ततो रत्नहेममुकुटं वस्त्रमुकुटं वाबन्धयेत् वि.प्र.१५०क/३.९६; द्र. {cod pan/}

cod pan gyi zur bu

मुकुटविटपः — शिरःकम्पाद् आकम्पमानकुण्डलमुकुटविटपः जा.मा.३३३/१९४.

cod pan can

• वि. १. किरीटी — न हि चित्राङ्गदो यः स देवदत्त इत्युक्तः कश्चित् कालान्तरेण तं चित्राङ्गदशब्दं चारुकिरीटिनि यज्ञदत्ते प्रतिपद्यते त.प.५१ख/५५३ २. शिखी — पञ्चविंशतितत्त्वज्ञो यत्र कुत्राश्रमे रतः । जटी मुण्डी शिखी वापि मुच्यते नात्र संशयः त.प.१४७ख/२१; • ना. किरीटी, किन्नरराजः — अनेकानि च किन्नरराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा सुमुखश्च किन्नरराजः रत्न(?)किरीटी च किन्नरराजः का.सू.२०१क/२५८.

cod pan bcings

= {cod pan bcings pa/}

cod pan bcings pa

१. वि. पट्टावबद्धः — {chos kyi cod pan bcings pa} धर्मपट्टावबद्धः म.व्यु.७०५८; •२. ना. मकुटबन्धनम्, चैत्यम् — नद्यां हिरण्यवत्यां…यावत् संज्ञी तथा नगरे चैत्ये मकुटवर्धने(बन्धने) । नदीतीरे सदा रम्ये निर्वाणं मे तदा भुवि म.मू. २९१क/४५२; = {cod pan 'ching ba/}

cod pan 'ching

= {cod pan 'ching ba/}

cod pan 'ching ba

ना. मकुटबन्धनम्, चैत्यम् — ममागम्य च पूजार्थम् अभूत् सालवने वने । नदीहिरण्यावतीतीरे चैत्ये मकुटबन्धने म.मू.२९३क/४५५; = {cod pan bcings pa/}

cod pan thogs

= {cod pan thogs pa/}

cod pan thogs pa

वि. किरीटवान् — शिखी शिखण्डी जटिलो जटी मौण्डी किरीटवान् । पञ्चाननः पञ्चशिखः पञ्चचीरकशेखरः वि.प्र. १५६ख/३.१०५.

cod pan dar dpyangs

मौलिः — शिरसि मौलिं बद्ध्वा पट्टमुद्रासहितामिति वि.प्र.१५५क/३.१०४.

cod pan sna tshogs pa dpal gyi gtsug

ना. विचित्रमौलिश्रीचूडः, गरुडेन्द्रः म.व्यु.३४१०.

cod pan dbang

= {cod pan gyi dbang /}

cod pan rin po che

ना. रत्नमुकुटः, बोधिसत्त्वः मि.को.५ख ।

cod pan so

ना. मकुटदन्ती, राक्षसी — अथ खलु लम्बा च नाम राक्षसी…मकुटदन्ती च नाम राक्षसी…हारीती च नाम राक्षसी सपुत्रपरिवारा स.पु. १४८ख/२३४.

col le ba

= {thor re ba} विरलम् — पेलवं विरलं तनु अ.को.३.१.६४.

gcags

= {gcags pa/}

gcags pa

• सं. १. = {'gyod pa} विप्रतिसारः, अनुतापः — {'gyod pa ni yid la gcags pa'o} कौकृत्यं चेतसो विप्रतिसारः त्रि.भा.१६१ख/७१; {yid la gcags pa med pa} अविप्रतिसारः सू.अ.१६३क/५३ २. सौहार्दम् — विषयास्वादसौहार्दसम्मोहार्दितचेतसाम् । अहो गृहसुखेष्वेव निर्वेदविमुखा मतिः अ.क.१०.२१ ३. व्यसनिता — {legs bshad la gcags pa} सुभाषितव्यसनिता अ.क.९१.४; भू.का.कृ. ( {'jags pa} इत्यस्याः भवि. द.को.२०९) (?) आसक्तः — इत्यासक्तनृपायासखिन्नस्यार्तिमयं वचः । दुःसहं वणिजः श्रुत्वा अ.क.४०.८०; अवसन्नः — त्वदङ्गसङ्गश्चिरं मे हृदयेऽवसन्नः अ.क.५९.३०; संलीनः — प्राग्जन्मस्नेहसंलीनं न मुञ्चति मनो मनः अ.क.१४.१०९; • वि. उत्सुकः — {mdza' las shin tu gcags pa} स्नेहादतिशयोत्सुकः अ.क.१४.६३; प्रवणः — {gzhan don la gcags pa'i yid} परार्थप्रवणं मनः अ.क.६.१०९.

gcad

= {gcad pa/}

gcad dka'

= {gcad par dka' ba/}

gcad dka' ba

= {gcad par dka' ba/}

gcad du med

= {gcad du med pa/}

gcad du med pa

वि. अच्छेद्यम् — परमादिबुद्धवज्रधातुमहामण्डले निरन्वये ज्ञानज्ञेयैकलोलीभूते अच्छेद्येऽभेद्ये वि.प्र.११८ख/१, पृ. १६.

gcad du gsol

क्रि. छिन्द — ससंशयेभ्यो विमतिं च छिन्द रा.प.२५१क/१५२; निकृन्त — विमोच्य मां दुर्गतिसंकटात् त्वं भवोपलम्भग्रहणं निकृन्त रा.प.२५२क/१५३.

gcad pa

• क्रि. ( {gcod pa} इत्यस्याः भवि.) (?) (वर्त.) छिनत्ति — {rtsa gcad do} तृणानि छिनत्ति त.प.२१३क/८९६; • सं. १. छेदः — काष्ठस्थोऽपि सदाग्निः न दृश्यते छेदभेदनोपायैः वि.प्र.११०क/१, पृ. ६; छेदनम् — कृपात्मकस्तु संग्रामरतिदेवनभुक्तिषु । छेदनं भेदनं कर्म दाहपाके प्रशस्यते स.उ.५.४५ २. व्यवच्छेदः — मात्रशब्दस्तदधिकविषयव्यवच्छेदार्थः त्रि.भा.१६५क/८० बन्धो मोक्षो वा वि.सू.५७क/७२. • ३. पा. छेद्यम्, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते…छेद्ये भेद्ये दालने…गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८. ३. बन्धः — सीम्नोरेकेन वचसा

gcad par

छेत्तुम् — तान् स्तम्भान् कदलीच्छेदेन खण्डखण्डं छेत्तुमारब्धः वि.व.२१८क/१.९५.

gcad par dka'

= {gcad par dka' ba/}

gcad par dka' ba

वि. दुश्छेद्यः — शक्यः कररुहैश्छेत्तुं यावद् बालो हि पादपः । स एव वृद्धो दुश्छेद्यः परशूनां शतैरपि वि.व.७क/२.७६.

gcad par bya

• क्रि. [1] छिद्यते — छिनत्ति च्छिद्यते चैव बाह्यं धातुचतुष्टयम् अभि.को.१.३६ [2] बध्नीयुः — बध्नीयुः सीमानमार्द्धतृतीययोजनपर्यन्तात् वि.सू.५७क/७१ २. = {gcad par bya ba/}

gcad par bya ba

• वि. १. छेद्यम् — परशुना च वृक्षादेश्छिदा निरूप्यमाणा छेद्यद्रव्यानुप्रवेशलक्षणैवावतिष्ठते त.प.२१क/४८९ २. परिच्छेद्यम् — परिच्छेद्यार्थाभावे कस्यासौ परिच्छेदो भवेत् त.प.११७ख/६८५; • सं. छेदनम् — {'jug pa} (?) {gcad par bya'o} अवलम्बनस्य छेदनम् वि.सू.८५ख/१०३.

gcad par bya ba ma yin

= {gcad par bya ba ma yin pa/}

gcad par bya ba ma yin pa

वि. अपरिच्छेद्यम् — {gcad par bya ba ma yin pa nyid} अपरिच्छेद्यत्वम् त.प.१४४क/२०३.

gcad par bya ba ma yin pa nyid

अपरिच्छेद्यत्वम् — तस्य चासत्त्वादेव तेनापरिच्छेद्यत्वं सिद्धम् त.प.१४४क/२०३.

gcad bya

१.= {a ga ru} लोहम्, अगुरु मि.को.५५क २. = {gcad par bya} 3. = {gcad par bya ba/}

gcad bya ma yin pa

= {gcad par bya ba ma yin pa/}

gcad bya min

= {gcad par bya ba ma yin pa/}

gcad bya min pa

= {gcad par bya ba ma yin pa/}

gcad med

= {gcad du med pa/}

gcad med pa

= {gcad du med pa/}

gcan

स्तूपः — यदहमप्रव्रजितः सन् राजकुलमध्यगतोऽमात्यनैगमजानपदसुसंरक्षितः प्राकारपरिखाद्वारस्तूपाभिनिगूढः परिशङ्कितहृदयः…निद्रां नासादयामि अ.श.२४५ख/२२५.

gcan pa

गुल्मकः — नदीः समतिक्रम्य पञ्चयक्षशतानां गुल्मकस्थानम् । तद् धैर्यमास्थाय विद्राव्यम् वि.व.२१३ख/१.८९; द्र. {gcan rim pa/}

gcan gzan

क्रव्यादः, हिंस्रपशुः — {sha ni gcan gzan rnams kyi zas} क्रव्यादभोजनं मांसम् ल.अ.१५७क/१०४; श्वापदः — सश्वापदगणानि वनगहनानि जा.मा.३१५/१८३; व्यालः — तस्मिन् बुद्धक्षेत्रे न व्यालकान्ताराणि भविष्यन्ति अ.सा.३२२ख/१८१; चण्डमृगः — तदन्यचण्डमृगाणामप्येभिराक्षेपः वि.सू. ७४ख/९१; चण्डशृङ्गः — {ri dwags sam gcan gzan} श्वापदश्चण्डशृङ्गो वा अ.श.१५३क/१४२; क्षुद्रमृगः — क्षुद्रमृगभयादपि सत्त्वान् रक्षति बो.भू.७९क/१०१; मृगः जा.मा.५०/३०; दंष्ट्री — {seng ge gcan gzan gyi tshogs kyis bskor ba lta bu} सिंह इव दंष्ट्रिगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९.

gcan gzan khro bo

व्यालमृगः — वनेषु च व्यालमृगाकुलेषु । निकेतहीना यतयो वसन्ति जा.मा.२२०/१२८; चण्डमृगः म.व्यु.२९५८; मि.को.१२७क; द्र. {gcan gzan ma rungs pa/}

gcan gzan gyi tshogs

दंष्ट्रिगणः — {seng ge gcan gzan gyi tshogs kyis bskor ba lta bu} सिंह इव दंष्ट्रिगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९.

gcan gzan gyi tshogs kyis bskor ba

वि. दंष्ट्रिगणपरिवृतः — {seng ge gcan gzan gyi tshogs kyis bskor ba lta bu} सिंह इव दंष्ट्रिगणपरिवृतः अ.श.५७क/४९.

gcan gzan ma rungs pa

व्यालमृगः — तदुपश्रुत्य सा प्रव्रजिता व्यालमृगाभिद्रुतेव वनमृगी…विललाप जा.मा.२२४/१३०; द्र. {gcan gzan khro bo/}

gcan gzan mo

मृगी, मृगस्त्री — पश्य संसारनैर्गुण्यं मृग्येषा स्वसुतानपि । लङ्घितस्नेहमर्यादा भोक्तुमन्विच्छति क्षुधा जा.मा.८/३.

gcan rim pa

गुल्मकः — {lha ma yin pa rnams kyis gcan rim pa lnga dral te nye bar mchis kyis} असुराः पञ्चगुल्मकान् भङ्क्त्वा प्रत्युपस्थिताः वि.व.१७९क/१. ६०; द्र. {gcan pa/}

gcam

• विरुतम् — एते ह्यण्डजाः पक्षिणो विरता मन्दघोषकाः अ.श.२५६क/२३५; द्र. {gcam bu/}

gcam bu

अतिलोलता — {gang la spyi tsam bstun nas ni/} {cung zad brjod par bgyid pa de/} {smra ba po yi rang dga' dang /} {thabs dang gcam bu tsam du bas} आत्मेच्छाच्छलमात्रं तु सामान्योपांशु किञ्चन । यत्रोपक्षिप्य कथ्येत सा वक्तुरतिलोलता श.बु.४१.

gcam tshul

सेवा — {mgon khyod gtso bor gyur lags kyang /} {gdul bya rnams la byams slad du/} {sku ngas brdo dang gcam tshul dang /} {skad dang cha lugs bsgyur ba'ang mdzad} प्राप्ताः क्षेपावृताः सेवा वेषभाषान्तरं कृतम् । नाथ वैनेयवात्सल्यात् प्रभुणापि सता त्वया श.बु.११६.

gcal

१. शिला — देव राज्याभिषेके प्रभूतेन प्रयोजनम् । रत्नशिलया सिंहासनेन च्छत्रेण पट्टेन मुकुटेन वि.व.१५६ख/१.४५; आस्तरः — {der so phag gi gcal dgram mo} इष्टकास्तरस्यास्यां दानम् वि.सू. ५ख/६ २. = {gcal ba/}

gcal dgram

= {gcal dgram pa/}

gcal dgram pa

आस्तरदानम् — {so phag gi gcal dgram pa} इष्टकास्तरदानम् वि.सू.३९ख/४९.

gcal nyid

तोल्यत्वम् — आसूक्ष्माद् द्रव्यमालायाः तोल्यत्वादंशुपातवत् । द्रव्यान्तरगुरुत्वस्य गतिर्नेति अपरोऽब्रवीत् प्र.वा.४.१५६.

gcal ba

वि. तोल्यः — तथा सति द्रव्यमालातोल्य इति न युक्तं स्यात् प्र.अ.२५५-३/५५६.

gcal ba nyid

= {gcal nyid/}

gcal bya

आस्तरदानम् — {so phag gi gcal bya'o} इष्टकास्तरदानम् वि.सू.६क/६.

gcal gzhug

आस्तरणम् — {so phag gi gcal gzhug go} इष्टकास्तरणम् वि.सू.९४ख/११३; आस्तरदानम् — {so phag gi gcal bdun nam brgyad gzhug go} सप्ताष्टेष्टकास्तरदानम् वि.सू.९४ख/११३.

gcal gzhug pa

= {gcal gzhug}

gcal yas

धमनम्, संख्याविशेषः — {gdab yas gdab yas na gcal yas so} चरणं चरणानां धमनम् ग.व्यू.३ख/१०३.

gci

= {gci ba/}

gci skyabs

= {gci ba'i skyabs/}

gci ba

१. = {gcin} मूत्रम् — द्विपः…अभूत् स्रुतशकृन्मूत्रः सहसैव पराङ्मुखः अ.क.२८.२५; प्रस्रावः — पानभोजनम् उच्चारप्रस्रावखेटशिंघाणकवान्तविरिक्तपूयरुधिरसंसृष्टं वा अभिदूषितं वा बो.भू.७२ख/८४ २. मूत्रितम् — मीढं तु मूत्रितम् अ.को.३.१. ९४.

gci ba 'bab pa

मूत्रवाहिनी — {gci ba 'bab pa'i rtsa} मूत्रवाहिनी नाडी वि.प्र.३३क/४.८.

gci ba'i skyabs

प्रस्रावकुटिः — न वर्चःप्रस्रावकुट्योः प्रविशेत् वि.सू.६२क/७८.

gci ba'i bskyab

प्रस्रावकुटिः — {gci ba'i bskyab bya'o} करणं प्रस्रावकुटेः वि.सू.८१क/९८; द्र. {gci ba'i skyabs/}

gci ba'i sgo

मूत्रद्वारम् — तथा वूकारनिष्पन्नम् अचलं शुक्लं मूत्रद्वारेण निश्चार्य ईशानारे सूर्ये चन्द्रे वा स्थापयेत् वि.प्र.१०४क/३.२३.

gci ba'i bug pa

पा. मूत्ररन्ध्रम्, रन्ध्रभेदः — ज्योतिष आदित्यादयो ग्रहास्ते रन्ध्रभेदा दश भवन्ति । अत्र गुदरन्ध्रं चन्द्रः, मूत्ररन्ध्रं रविः…वामकर्णरन्ध्रं केतुरिति वि.प्र.२३३ख/२.३३.

gci ba'i bya ba

मूत्रक्रिया — शब्दः प्रज्ञा श्रोत्र उपायः…मूत्रक्रिया प्रज्ञा भग उपायः वि.प्र.२३२ख/२.३०.

gci ba'i rtsa

पा. मूत्रनाडी — {thur sel gyi gci ba'i rtsa ni ral gri'i rigs so} अपाने मूत्रनाडी खड्गकुलम् वि.प्र.२३१ख/२.२८.

gci ba'i lam

मूत्रमार्गः — एतन्नाम्नापि भवत्युद्वेगः । यथा मूत्रमार्ग इति न तु वराङ्गमिति प्र.अ.१११क/११८.

gci ba'i sa

प्रस्रावकुटी — वर्चकुटी प्रस्रावकुटी च सेक्तव्या सम्मार्जयितव्या सुकुमारी गोमयकार्षी अनुप्रदातव्या वि.व.१८९ख/२.११२; वि.सू.७८क/९५.

gci 'bab

= {gci ba 'bab pa/}

gci lam

= {gci ba'i lam/}

gcig

१. एकः, संख्याविशेषः — तद्यथापि नाम कुलपुत्र पुरुषः सुप्तः स्वप्नान्तरगत एकं वा तथागतं पश्येत्, द्वौ वा अ.सा.४४८ख/२५३ २. अन्यतमः — {lha'i drang song nang nas gcig} देवर्षीणामन्यतमः जा.मा.३४५/२०१ ३. = {gcig pa nyid} एकता — घटादेः एकतापत्तौ जात्येष्टं सिद्धसाधनम् । व्यक्तीनामेकतापत्तिं कुर्याच्चेद् त.प.१३७ख/७२७; ऐक्यम् — युगपदेकस्मिन् सन्ताने रज्जौ सर्पतज्ज्ञानयोरिव सहावस्थानमैक्यं च विरुद्धम् त.प.२९५ख/१०५३ ४. = {gcig pa} तुल्यः — {don gcig} तुल्यार्थः अभि.स्फु.३२२ख/१२१२ ५. = {gcig pu} एकाकी — यस्मान्नैव स एकाकी तस्य राजबलं बलम् बो.अ.६.१२९ ६. = {cig} सम्बोधनबोधकः — {lha gcig gzhon nu mchog 'di ni} देव दिव्यकुमारोऽयम् अ.क.२४.२७; {yab gcig bdag la rjes gnang gsol} अनुजानीहि मां तात अ.क.३७.५८.

gcig na

१. एकत्र, एकस्मिन् देशे — सहैकत्रद्वयाभावात् अभि.को.३.१२; एकस्मिन् — असावग्निः न काण्डे तिष्ठति, न मथनीये, न पुरुषहस्तव्यायामे । सर्वाकारतः परिगवेष्यमानः एकस्मिन्नपि नास्ति हे.त.१८क/५६ २. एकदा, एकस्मिन् काले मि.को. ७२क ।

gcig la

एकत्र — सर्वभूतसमाः सन्तः कृपां नैकत्र कुर्वते अ.क.५५.१९; एकस्मिन् — ततो न व्यञ्जकं किञ्चिद् व्यङ्ग्यं वा भवतां भवेत् । एकस्मिन्नविभक्ते हि व्याहता भेदकल्पना त.स.८९ख/८१२.

gcig las

एकस्मात् — एकस्माद् वाक्यतः सर्वं प्रतीयेत त.स.५९ख/५६८.

gcig gi ngo bo

एकरूपम् — तत्र यदनवच्छिन्नमेकरूपं तदालोचनमात्रस्य निर्विकल्पकप्रत्यक्षस्य गोचरः त.प.९क/४६३; कूटस्थः — {gcig gi ngo bo rtag pa nyid} कूटस्थनित्यता त.प.१५७क/७६७.

gcig gi ngo bor gyur pa

वि. एकलोलीभूतम् — सम्मूर्छितम् एकलोलीभूतम्, अतो विवेकेन द्रव्यरूपं न प्रतिभासते विद्यमानमपीति भावः त.प.२१९क/१५५.

gcig gi dngos po

= {gcig dngos/}

gcig gi gcig

मिथः — तयोर्मिथःस्वभावत्वं तदनित्याद्यसंस्थितिः । तासां तद्भावशून्यत्वं मिथः स्वाभाव्यमेतयोः अभि.अ.१.३०; अन्योन्यः — {gcig gi rgyu gcig} अन्योन्यहेतुकम् ल.अ.६९ख/१८.

gcig gi bdag nyid

= {gcig bdag nyid/}

gcig gi ldog pa can

पा. एकव्यतिरेकः, व्यतिरेकालङ्कारभेदः — {gcig la gnas pa'i chos kyis ni/} {gnyi ga la gnas tha dad dag rtogs pa'i yul du gyur pa'i phyir/} {'di ni gcig gi ldog pa can} इत्येकव्यतिरेकोऽयं धर्मेणैकत्र वर्तिना । प्रतीतिविषयप्राप्तेर्भेदस्योभयवर्त्तिनः का.आ.२.१७९.

gcig gi nang du gcig bsdus pa

इतरेतरान्तर्भावः म.व्यु.६५६०.

gcig gi tshig

पा. एकवचनम् — ननु धात्वर्थस्य अभेदाद् एकवचनं देवदत्तयज्ञदत्ताभ्यामास्यते प्र.अ.१४ख/१७.

gcig gi rang bzhin du gnas pa

वि. कूटस्थः त.प. ।

gcig gis gcig

इतरेतरम् — {gcig gis gcig stong pa nyid} इतरेतरशून्यता ल.अ.८४ख/३१; परस्परम् — {gcig gis gcig spangs te gnas pa'i mtshan nyid} परस्परपरिहारस्थितलक्षणता न्या.टी.७७क/२०३; तेषां परस्परेण वि.सू.६ख/७.

gcig gis gcig stong pa nyid

पा. इतरेतरशून्यता, शून्यताभेदः — सप्तविधा शून्यता…लक्षणशून्यता, भावस्वभावशून्यता, अप्रचरितशून्यता, प्रचरितशून्यता, सर्वधर्मनिरभिलाप्यशून्यता, परमार्थार्यज्ञानमहाशून्यता, इतरेतरशून्यता च ल.अ.८४ख/३१.

gcig gis gcig spangs te gnas pa

परस्परपरिहारेणावस्थानम् — विधिप्रतिषेधयोश्च परस्परपरिहारेणावस्थानात् तयोर्हेतू भिन्नौ न्या.टी.५१ख/१०९.

gcig gis gcig spangs te gnas pa'i mtshan nyid

परस्परपरिहारस्थितलक्षणता — परस्परस्य परिहारः परित्यागस्तेन स्थितं लक्षणं रूपं ययोः, तद्भावः परस्परपरिहारस्थितलक्षणता न्या.टी.७७क/२०३.

gcig gyur

= {gcig tu gyur pa/}

gcig gyur pa

= {gcig tu gyur pa/}

gcig 'gyur

= {gcig tu 'gyur ba/}

gcig 'gyur ba

= {gcig tu 'gyur ba/}

gcig bsgribs pa

पा. एकच्छन्ना, प्रहेलिकाभेदः — {gang du rten ni spas byas te/} {brten pa gsal ba gcig bsgribs pa'o} एकच्छन्ना आश्रितं व्यज्य यस्याम् आश्रयगोपनम् का.आ.३.१०४.

gcig dngos

एकस्वभावः — {gcig dngos nyid} एकस्वभावत्वम् त.स.६३क/५९७.

gcig dngos nyid

एकस्वभावत्वम् — सत्यप्येकस्वभावत्वे धर्मभेदोऽत्र सिद्ध्यति त.स.६३क/५९७.

gcig car

= {cig car} युगपत् — {gcig car 'dzin pa} युगपद्ग्रहणम् अभि.भा.२६१-१/१०४६.

gcig nyid

एकत्वम्, अभिन्नात्मता — निरन्तरत्वेऽप्येकत्वं कस्य केनास्तु सङ्गतिः बो.अ.९.९४; चित्रावभासेष्वर्थेषु यद्येकत्वं न युज्यते प्र.वा.२.२०८; एकता — स एवान्यस्वभावश्चेदपूर्वेयं तदेकता बो.अ. ९.६६; ऐक्यम् — इह धातुस्कन्धानामैक्यं सिद्धम् वि.प्र.२२८ख/२.२१.

gcig nyid la

एकत्रैव — इत्यत्यक्षेषु सर्वोऽपि शब्दस्तुल्यबलाबलः । एकत्रैवानुरागोऽयं तद् वः केनेह हेतुना त.स.८९क/८१०.

gcig nyid gyur

= {gcig nyid du gyur pa/}

gcig nyid gyur pa

= {gcig nyid du gyur pa/}

gcig nyid nyams pa

एकत्वहानिः — नापि परस्परविरुद्धस्वभावद्वयस्यैकत्र सम्भवः, एकत्वहानिप्रसङ्गात् त.प.२१२ख/८९५.

gcig nyid du gyur

= {gcig nyid du gyur pa/}

gcig nyid du gyur pa

एकीभूतम् — एकीभूतबलं यद्धि भूतानां भुवनत्रये । सुगतस्य तदेकस्य लोके नैव समं बलम् अ.क.१५.२४.

gcig nyid du 'dzin pa

पा. एकत्वग्रहः, मिथ्या दृष्टिभेदः मि.को.१०२ख ।

gcig nyid 'dzin pa

= {gcig nyid du 'dzin pa/}

gcig tu

• अव्य. १. एकान्तम् — इत्येकान्ताकुशलत्ववचनात् सूत्रे अभि.भा.२३४-४/८५१; अतः परार्थं कृत्वापि…न विपाकफलाकाङ्क्षा परार्थैकान्ततृष्णया बो.अ.८.१०९; एकान्तेन — जातिमात्रग्रहे तु स्यादेकान्तेन विभिन्नता । विशेषणस्य त.स.४८क/४७३; एकान्ततः — यदि ह्येकान्ततो भिन्नं विशेष्यात् स्याद्विशेषणम् त.स.४८क/४७३ २. एकतः — तानि सर्वाण्येकतोऽभिसंक्षिप्य पिण्डयित्वा अ.सा.१३१ख/७५; ऐक्यम् — नाप्यभ्रान्तम्, पूर्वदृष्टप्रत्युत्पन्नयोः ऐक्यानुसन्धानात् त.प.१७६क/८११; ऐकध्यम् — तत् सर्वमैकध्यमभिसंक्षिप्य अभि.भा.१३१-४/६० ३. एकत्र — न हि प्रत्यक्षनिवृत्तेः यो भवति निश्चयः स प्रत्यक्षाद् भवति, अभावभावयोरेकत्रविरोधात् त.प.२८०क/१०२७ ४. = {cig car} युगपत् — {dus gcig tu byung ba} युगपत्कालोदितः ल.अ.१४६क/९२; • वि. एकान्तिकम् — तमोवृता औरभ्रिकादयो दुश्चरितैकान्तिकाः सू.अ.२१५क/१२०; अत्यन्तम् — अत्यन्तनष्टानाम्…सत्त्वानाम् श.बु.१३४.

gcig tu dkar ba

वि. एकान्तशुक्लः लो.को.६६५.

gcig tu gyur

= {gcig tu gyur pa/}

gcig tu gyur nas mang por 'gyur

एको भूत्वा बहुधा भवति म.व्यु.२१६.

gcig tu gyur pa

= {gcig gyur} ।। • वि. एकभूतम् — ज्ञानज्ञेयैकभूतं जिनवरसमयम् वि.प्र.१०७ख/१, पृ. १; • सं. एकान्तीभावः — तत्र नियमो नियाम इति । तत्र सम्यक्त्वे नियम एकान्तीभावो नियाम इति घञि रूपम् अभि.स्फु.१७४ख/९२३.

gcig tu 'gyur

= {gcig tu 'gyur ba/}

gcig tu 'gyur ba

• क्रि. एको भवति — {mang por gyur nas gcig tu 'gyur} बहुधापि भूत्वैको भवति द.भू.१९९क/२१; • सं. एकतापत्तिः — घटादेः एकतापत्तौ जात्येष्टं सिद्धसाधनम्…गादीनामेकतापत्तौ जात्येष्टं सिद्धसाधनम् त.प.१३८क/७२७.

gcig tu nges

= {gcig tu nges pa/}

gcig tu nges pa

वि. एकान्तम् — तथेश्वरस्य अपीत्येकान्त एषः प्र.अ.३७ख/४३; ऐकान्तिकम् — {gcig tu nges pa'i lhur len pa'i 'dun pa bzlog pa'i phyir} ऐकान्तिकस्य तत्परस्य विच्छन्दनार्थम् बो.भू.९३ख/११९; उपपत्तौ च संचित्य संक्लेशस्यानुरक्षणा । एकायनपथश्लिष्टाऽनिमित्तैकान्तिकः पथः सू.अ.२५१क/१६९; नियतम् — तेन च कालेन तेन समयेन अमितायुषः सत्त्वा अभूवन् न नियतायुषः, नास्ति अन्तरेण कालक्रिया ग.व्यू.२०क/२०८.

gcig tu nges par

अव्य. एकान्तम् — अधिमात्ररौद्राः सत्त्वेषु निर्दया एकान्तपरपीडाप्रवृत्ताः बो.भू. ८९ख/११४.

gcig tu nyes par spyod

= {gcig tu nyes par spyod pa/}

gcig tu nyes par spyod pa

पा. दुश्चरितैकान्तिकः, तत्कालापरिनिर्वाणधर्मभेदः — तत्कालापरिनिर्वाणधर्मा चतुर्विधः । दुश्चरितैकान्तिकः, समुच्छिन्नकुशलमूलः, अमोक्षभागीयकुशलमूलः, हीनकुशलमूलश्चापरिपूर्णसंभारः सू.अ.१३८ख/१३.

gcig tu nyes spyod

= {gcig tu nyes par spyod pa/}

gcig tu nyes spyod pa

= {gcig tu nyes par spyod pa/}

gcig tu rtogs

= {gcig tu rtogs pa/}

gcig tu rtogs pa

= {gcig rtogs} पा. एकप्रत्यवमर्शः, ज्ञानभेदः — यथा गुडूच्यादीनामेव ज्वरादिशमने शक्तिः…तथैकप्रत्यवमर्शेऽपि केषाञ्चिदेव शक्तिनियमः त.प.७६ख/६०६; एकप्रत्यवमर्शाख्ये ज्ञाने प्र.वा.३.११९.

gcig tu rtogs pa'i shes pa

पा. एकप्रत्यवमर्शः, ज्ञानभेदः — तेनैवासौ स्वभावेन समान इति गम्यते । एकप्रत्यवमर्शस्य हेतुत्वेन त.स.६४क/६०५; एकप्रत्यवमर्शप्रत्ययः — तेनैव स्वभावेन समान इत्युच्यते, एकप्रत्यवमर्शप्रत्ययकारणत्वात् त.प.७६ख/६०५.

gcig tu rtogs pa'i don shes pa

= {gcig rtogs don shes/}

gcig tu stug po

वि. एकघनः — चत्वारः पर्वताः…दृढाः सारवन्तोऽखण्डा अच्छिद्रा असुषिराः सुसंवृता एकघनाः शि.स.११५ख/११४.

gcig tu 'dus

= {gcig tu 'dus pa/} {gcig tu 'dus nas} एकीभूत्वा म.व्यु.६५५२; एकीभूय — एकीभूय ततः सर्वे…कुमाराः कपिलाख्यस्य महर्षेराश्रमं ययुः अ.क.२६.१५.

gcig tu 'dus pa

एकसंकरम् — तन्त्रे तेषां भिक्षुचेल्लकगृहस्थानामेकसंकरं सामान्येन ज्येष्ठकनिष्ठत्वं वाऽभिषेकतः वि.प्र.१८२क/३.२०२.

gcig tu 'dril

= {gcig tu 'dril ba/}

gcig tu 'dril ba

एकसमूहः — {de nas de dag gcig tu 'dril nas} ततस्ते एकसमूहेन अ.श.११४क/११४.

gcig tu 'dres par gyur pa

वि. एकलोलीभूतम् — प्रज्ञोपायात्मकेनेति ज्ञेयज्ञानैकलोलीभूतेन वि.प्र.६६ख/४.११७; परमादिबुद्धवज्रधातुमहामण्डले निरन्वये ज्ञानज्ञेयैकलोलीभूते वि.प्र.११८ख/१, पृ. १६;

gcig tu bsdu ba

समाहारः — {gcig tu bsdu ba'i zlas dbye ba} समाहारद्वन्द्वः त.प.२९८क/३०९; द्र. {gcig tu bsdus pa/}

gcig tu bsdu ba'i zlas dbye ba

पा. समाहरद्वन्द्वः, द्वन्द्वसमासभेदः — वैलक्षण्यसहितोऽतदाश्रय इति विग्रहः । समाहारद्वन्द्वो वा वैलक्षण्याद् अतदाश्रयाच्च त.प.२९८क/३०९; द्र. {gcig tu bsdus pa'i zlas dbye ba/}

gcig tu bsdus

= {gcig tu bsdus pa/} {gcig tu bsdus te/o} {nas} ऐकध्यमभिसंक्षिप्य म.व्यु.६७४५; तत् सर्वमैकध्यमभिसंक्षिप्य अभि.भा./६०; एकतः पिण्डीकृत्य म.व्यु.६६७३.

gcig tu bsdus pa

• सं. १. समावेशः — परस्परविरोधिनोर्युगपदेकत्र समावेशायोगात् प्र.वृ. ८६-२/५३ २. समाहारः — {gcig tu bsdus pa'i zlas dbye ba} समाहारद्वन्द्वः त.प.२४२क/९५४; द्र. {gcig tu bsdu ba}; ।। • वि. एकघनः — महाशैलः पर्वतोऽखण्डोऽच्छिद्रोऽशुषिर एकघनः सुसंवृत इति अभि. स.भा.६७ख/९३; पिण्डमेकीकृतम् वि.प्र.१८९ख/.

gcig tu bsdus pa'i zlas dbye ba

पा. समाहारद्वन्द्वः, द्वन्द्वसमासभेदः — यथार्थज्ञानं च…हेतूत्थगुणज्ञानं च…इति समाहारद्वन्द्वः त.प.२४२क/९५४; द्र. {gcig tu bsdu ba'i zlas dbye ba/}

gcig tu bsdoms

= {gcig tu bsdoms pa/} {gcig tu bsdoms na} ऐकध्यमभिसंक्षिप्य — {rnam pa drug dang rnam pa bdun te gcig tu bsdoms na rnam pa bcu gsum} षड्विधं सप्तविधं चैकध्यमभिसंक्षिप्य त्रयोदशविधम् बो.भू.९९ख/१२७.

gcig tu bsdoms pa

ऐकध्यमभिसंक्षेपः — {gcig tu bsdoms na} ऐकध्यमभिसंक्षिप्य बो.भू.९९ख/१२७.

gcig tu nag pa

वि. एकान्तकृष्णः लो.को.६६६.

gcig tu gnas pa

वि. अद्वितीयविहारी — {gcig tu gnas pa nyid} अद्वितीयविहारित्वम् अभि.स्फु.१६१क/८९२.

gcig tu gnas pa nyid

अद्वितीयविहारित्वम् — संसर्गाकुशलवितर्कदूरीकरणादिति । संसर्गदूरीकरणं यदद्वितीयविहारित्वम् अभि.स्फु.१६१क/८९२.

gcig tu 'phags

= {gcig tu 'phags pa/}

gcig tu 'phags pa

ना. एकोत्तरः, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य…एकोत्तरस्य…अभ्युच्चदेवस्य बोधिसत्त्वस्य ग.व्यू. २६८ख/३४७.

gcig tu byas

= {gcig tu byas pa/} {gcig tu byas nas} एकीकृत्य — ततो ज्ञानचक्रं समयचक्रेण सह एकीकृत्य अर्घादिकं दत्त्वा पूर्वमन्त्रपदैः वि.प्र.१४३क/३.८४.

gcig tu byas pa

= {gcig byas} भू.का.कृ. एकीकृतम् — यानि इमानि चितानि दुःसहविषाणि एकीकृतानि स्फुटं वाक्पारुष्यविषस्य तैक्ष्ण्यतुलया नायान्ति लेशोपमाम् अ.क.८७.१; अव्याकृतान्तर्मुखा हि ते समाहितभूमिकाः । अत एकीकृताः अभि.को. ५.३६.

gcig tu byed

= {gcig tu byed pa/}

gcig tu byed pa

एकीकरणम् — अचलसुखमिति बिम्बेन सह चित्तस्यैकीकरणम् वि.प्र.६६क/४.११६.

gcig tu mi dge

= {gcig tu mi dge ba/}

gcig tu mi dge ba

एकान्ताकुशलम् — एकान्ताकुशलं यस्मात् स्वतन्त्रं चोभयं यतः । ईर्ष्यामात्सर्यम् एषूक्तं पृथक् संयोजनद्वयम् अभि.को.५.४२.

gcig tu mdzes

= {gcig tu mdzes pa/}

gcig tu mdzes pa

वि. एककान्तः— {gcig tu mdzes pa'i rgyal po} एककान्तराजः म.व्यु.७३०; मि.को. १०५ख; द्र. {gcig tu yid du 'ong ba/}

gcig tu mdzes pa'i rgyal po

ना. एककान्तराजः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.७३०; मि.को.१०५ख ।

gcig tu 'dzin pa

१. एकत्वाध्यवसायः — दृश्यविकल्पयोरेकत्वाध्यवसायेन प्रवृत्तेरनधिगतवस्तुरूपाधिगमाभावात् त.प.१५ख/४७७; एकपरामर्शः — न खलु पूर्वापरस्वरूपविविक्तायाः क्वाप्यस्ति विशेषः । न चैव देशस्तं विशेषी करोति । तदेकपरामर्शविषयत्वात् प्र.अ.४१क/४७ २. एकत्वग्राहः म.व्यु.४६४१.

gcig tu gzhol ba

= {gcig gzhol ba/}

gcig tu yid du 'ong

= {gcig tu yid du 'ong ba/}

gcig tu yid du 'ong ba

वि. एकान्तकान्तः — प्रियस्त्वमुपकारित्वात्…एकान्तकान्तः सौम्यत्वात् श.बु.१००.

gcig tu sre bar byed pa

एकप्रत्यवमर्शः — एकप्रत्यवमर्शस्य य उक्ता हेतवः पुरा । अभयादिसमा अर्थाः प्रकृत्यैवान्यभेदिनः त.स.३७ख/३९०; द्र {gcig tu bsre ba/} {gcig tu rtogs pa/}

gcig tu bsre ba

एकप्रत्यवमर्शः — एकप्रत्यवमर्शे हि केचिदेवोपयोगिनः । प्रकृत्या भेदवत्त्वेऽपि नान्य इत्युपपादितम् त.स.३९क/४०४; द्र. {gcig tu sre bar byed pa/} {gcig tu rtogs pa/}

gcig rtogs

= {gcig tu rtogs pa/}

gcig rtogs don shes

एकप्रत्यवमर्शार्थज्ञानम् — एकप्रत्यवमर्शार्थज्ञानाद्येकार्थसाधने । भेदेऽपि नियताः केचित् स्वभावेनेन्द्रियादिवत् प्र.वृ.१७४-५/२६.

gcig rtogs pa

= {gcig tu rtogs pa/}

gcig rtogs shes pa

= {gcig tu rtogs pa'i shes pa/}

gcig dang gcig ma yin pa

एकोऽनेकः — पक्षो नाम भावोऽभावः, सदसत्, अस्तिनास्ति, एकोऽनेकः…मोहोऽमोहः वि.प्र.१४५क/१, पृ. ४४.

gcig dang du ma

एकानेकः — {gcig dang du ma bral ba} एकानेकवियोगः हे.त.१०ख/३०; {gcig dang du ma'i rang bzhin} एकानेकस्वभावः त.स.७३क/६८१.

gcig dang du ma bral ba

वि. एकानेकवियोगः — शुक्राकारो भवेद्भगवान् तत्सुखं कामिनी स्मृतम् । एकानेकवियोगोऽसौ क्षणाद् एका परा रतिः हे.त. १०ख/३०.

gcig dang du ma'i mtshan nyid can

वि. एकानेकनिमित्तकः — रूपादिप्रत्ययाः सर्वेऽप्येकानेकनिमित्तकाः त.स.८क/१०४.

gcig dang du ma'i rang bzhin

एकानेकस्वभावः — असन्निश्चययोग्योऽतः परमाणुर्विपश्चिताम् एकानेकस्वभावेन शून्यत्वाद् वियदब्जवत् त.स.७३क/६८१.

gcig dang du ma'i rang bzhin gyis stong pa

वि. एकानेकस्वभावशून्यम् — न तावत् पृथिव्यादिबाह्योऽर्थोऽस्य ग्राह्यो विद्यते, तस्यैकानेकस्वभावशून्यत्वात् त.प.११०क/६७१.

gcig dang du ma'i rang bzhin dang bral ba

वि. एकानेकस्वभावरहितम् — एकानेकस्वभावरहिताश्च पराभिमताः पृथिव्यादय इति व्यापकानुपलब्धिः त.प.११०क/६७१.

gcig bdag nyid

ऐकात्म्यम् — अस्यावित्तौ हि नीलादेरपि न स्यात् प्रवेदनम् । ऐकात्म्याद्भिन्नधर्मत्वे भेदोऽत्यन्तं प्रसज्यते त.स.६ख/८८.

gcig 'dres gyur

= {gcig tu 'dres par gyur pa/}

gcig ldog can

= {gcig gi ldog pa can/}

gcig bsdus

= {gcig tu bsdus pa/}

gcig bsdoms

= {gcig tu bsdoms pa/}

gcig nang gcig bsdus pa

= {gcig gi nang du gcig bsdus pa/}

gcig nas gcig

परम्परा — {skad cig ma gcig nas gcig} क्षणपरम्परा ल.अ.८२क/२९; अनेन षष्ठेन परम्परया परिपाचनम् सू.अ.१५८ख/४६.

gcig nas gcig tu

परम्परया म.व्यु.६४५०; पारम्पर्येण म.व्यु.६७२६.

gcig nas gcig tu rgyud de 'ongs pa

वि. परम्परागतः — स तादृशः परम्परागतोऽनादिकालिको धर्मताप्रतिलब्धः बो.भू.३ख/२.

gcig nas gcig tu brgyud pa

परम्परा — अथ भगवान् पूर्णस्य ब्राह्मणमहाशालस्य हेतुपरम्परां कर्मपरम्परां च ज्ञात्वा स्मितं प्राविरकार्षीत् अ.श.३ख/२; पारम्पर्यम् — सन्ततिदुःखमुत्तरत्र मृतस्य जन्मपारम्पर्येण यदुत्पद्यते बो.भू.१२९ख/१६७.

gcig nas rtog pa

एकावचारकः म.व्यु.७६१५; द्र. {gcig nas rtogs pa/}

gcig nas rtogs pa

पा. एकावचारकः, प्रभिद्यसांदर्शिकभेदः — तत्र प्रभिद्यसांदर्शिक एकावचारकादिभिः अभि.स.भा.८१ख/१११; एकावचारको नाम प्रश्नो येनैकं धर्मं परिशिष्टैः सह प्रत्येकं प्रश्नयित्वा तमपहाय द्वितीयं तेनान्यैश्च सह प्रश्नयति, इत्येवमेकैकस्यैव सर्वान् प्रश्नयति अभि.स.भा.११०क/१४८; म.व्यु.७६१५.

gcig gnas

= {gcig tu gnas pa/}

gcig pa

१. = {mtshungs pa} एकः — {don gcig pa} एकार्थः त.स.९०क/८१५; समानः — {mkhan po gcig pa} समानोपाध्यायः वि.सू.९ख/१०; तुल्यः — {don gcig} तुल्यार्थः अभि.स्फु.३२२ख/१२१२ २. = {dang po} प्रथमः — चतस्र ओषधयः…प्रथमा सर्ववर्णरसस्थानानुगता नाम, द्वितीया सर्वव्याधिप्रमोचनी नाम स.पु.५१ख/९१ ३. = {gcig pa nyid} एकत्वम् — एकत्वविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह, ‘या रूपस्य शून्यता न तद्रूपम्’ इति सू.अ.१८०क/७५; एकता — अभेद्यं वज्रमित्युक्तं सत्त्वं त्रिभवस्यैकता । अनया प्रज्ञया युक्त्या वज्रसत्त्व इति स्मृतः हे.त.२क/२; ऐक्यम् — तादात्म्ये सति हेतुफलयोरैक्यं प्रसक्तम् प्र.अ.१५०ख/१६१ ४. = {gcig pu} एकाकी — {nags 'dir bdag rang gcig pa} वनेऽस्मिन्नहमेकाकी अ.क.२४.१६९ ५. एकः — हस्तादिभेदेन बहुप्रकारः कायो यथैकः परिपालनीयः बो.अ.८.९१.

gcig pa nyid

१. एकत्वम् — एकत्वविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह, ‘या रूपस्य शून्यता न तद्रूपम्’ इति सू.अ.१८०क/७५ २. ऐक्यम् — ह्रीभावना प्रधाना स्वचित्ततो धर्मतोऽधिमोक्षाच्च । आशयतोऽपि विभुत्वादकल्पनादैक्यतश्चापि सू.अ.२२२क/१३०.

gcig pa nyid bkag pa

वि. निषिद्धैकत्वः — ये परस्परपरिहारस्थितरूपाः सर्वे तेऽनेन निषिद्धैकत्वाः न्या.टी.७८क/२०७; अनेनेति विरोधेन निषिद्धमेकत्वं येषामिति विग्रहः ध.प्र./२०७.

gcig pa nyid du rnam par rtog pa

पा. एकत्वविकल्पः, दशविधविकल्पेषु एकः — एकत्वविकल्पो यस्य प्रतिपक्षेणाह, ‘या रूपस्य शून्यता न तद्रूपम्’ इति सू.अ.१८०क/७५.

gcig pu

१. = {rkyang rkyang} एकः — {skye bo gcig pur yang dag skye/} {gcig pu nyid du rnam par lhung} एकः संजायते जन्तुरेक एव विपद्यते अ.क.२४.१६९; एककः— एकाकी त्वेक एककः अ.को.३.१.८०; एकाकी — आश्रमपदमभिगत एव महान्नाम वानर एकाकिना तपःक्षामशरीरेण प्रशमितः जा.मा.२६७/१५४; एकाकिनी — ददर्श एकाकिनीं तत्र भगिनीं कनकप्रभाम् अ.क.१०६.१४; केवलः — तेषामपि विवक्षायाः केवलाया विरुध्यते त.स.५६क/५४१ २. एकान्तम् — {gcig pu phangs} एकान्तकान्तम् श.बु. ८३.

gcig pu 'greng ba'i ltung byed

पा. एकस्थानप्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३४क/४३.

gcig pu ngo bo nyid

एकरूपत्वम् — ननु सत्येकरूपत्वे धर्मभेदो न सिद्ध्यति त.स.६३क/५९७.

gcig pu nyid

एकत्वम् — तस्माद् भिन्नेऽपि शब्दादौ एकत्वं सोऽध्यवस्यति त.स.९६क/८५८; ऐकात्म्यम् — सामान्यविशेषयोः । ऐकात्म्येऽपीक्ष्यते भेदलोकयात्रानुवर्त्तनम् त.स.६३क/५९७.

gcig pu 'dug pa

• पा. एकनिषद्या, प्रायश्चित्तिकभेदः — {gcig pu 'dug pa'i ltung byed} एकनिषद्या प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.३४क/४३ २. एकत्वम् — {gcig pu 'dug pa ni dga' bar bya dka'o} दुरभिरमम् एकत्वम् अ.श.२४८क/२२७.

gcig pu 'dug pa'i ltung byed

पा. एकनिषद्या प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.३४क/४३.

gcig pur dga' ba

एकारामता — तत्र कतमा शमथाक्षयता ? या चित्तस्य शान्तिरुपशान्तिः…एकारामता…अल्पेच्छता शि.स.६८ख/६७.

gcig pur rgyu

= {gcig pur rgyu ba/}

gcig pur rgyu ba

वि. एकचरः — उत्कुटस्थायिन एकचराणां कण्टकभस्मतृणशयनानाम् शि.स.१७८क/१७६.

gcig pur 'dzin pa

पा. एकत्वग्राहः, आत्मदर्शनभेदः — दशविध आत्माऽसद्ग्राहः स्कन्धादिषु प्रवर्तते…यदुत एकत्वग्राहः, हेतुत्वग्राहः, भोक्तृत्वग्राहः, कर्तृत्वग्राहः, स्वतन्त्रग्राहः, अधिपतित्वग्राहः, नित्यत्वग्राहः, सङ्क्लिष्टव्यवदानत्वग्राहः, योगित्वग्राहः, अमुक्तमुक्तत्वग्राहश्च म.भा.१३क/३.१५.

gcig phyi gcig

परम्परा — विविधाश्च सत्त्वेह अयं च अग्नि महन्तिका दुःखपरम्परा तु स.पु.३५क/५९.

gcig 'phags

= {gcig tu 'phags pa/}

gcig 'phros

= {gcig las 'phros pa/}

gcig byas

= {gcig tu byas pa/}

gcig byed

= {gcig tu byed pa/}

gcig byed pa

= {gcig tu byed pa/}

gcig ma yin pa

अनेकः — {gcig dang gcig ma yin pa} एकोऽनेकः वि.प्र.१४५क/१, पृ. ४४.

gcig min

= {gcig ma yin pa/}

gcig tshig

= {gcig gi tshig}

gcig gzhol

= {gcig gzhol ba/}

gcig gzhol ba

वि. एकनिष्ठः — बोधौ ध्यानैकनिष्ठं परमसुखगतं साधकं तर्जयन्ति वि.प्र.११२ख/१, पृ. १०.

gcig la gcig

अन्योऽन्यम् — अन्योन्यभक्षणभयं तिरश्चाम् अपगच्छतु बो.अ.१०.१७; इतरेतरम् — अनुमानेनैव सम्बन्धग्रहणे इतरेतराश्रयणदोषः प्र.अ. ५ख/७.

gcig la gcig rgyu

अन्योन्यकारणम् — परस्पराविनिर्भागात् सन्तत्यान्योऽन्यकारणम् । तेषामस्त्येव सम्बन्धः त.स.११२क/९७१.

gcig la gcig ltos

= {gcig la gcig ltos pa/}

gcig la gcig ltos pa

अन्योन्यापेक्षः — एकेन्द्रियज्ञानग्राह्यं लोचनादिप्रणिधानाभिमुखं वस्तुद्वयमन्योऽन्यापेक्षमेकज्ञानसंसर्गि कथ्यते न्या.टी.५०क/१०१.

gcig la gcig brten pa

अन्योन्याश्रयः — {gcig la gcig brten pa'i skyon} अन्योऽन्याश्रयदोषः त.स.३९ख/४०८; इतरेतराश्रयणम् — {gcig la gcig brten pa'i nyes pa} इतरेतराश्रयणदोषः प्र.अ.५ख/७.

gcig la gcig brten pa'i skyon

पा. अन्योन्याश्रयदोषः, दोषविशेषः — न ह्यन्यग्रहणं वस्तु भिन्नं वित्तावपेक्षते । अन्योऽन्याश्रयदोषोऽयं तस्मादस्मिन्निरास्पदः त.स.३९ख/४०८; द्र. {gcig la gcig brten pa'i nyes pa/}

gcig la gcig brten pa'i nyes pa

पा. इतरेतराश्रयणदोषः, दोषविशेषः — अनुमानेनैव सम्बन्धग्रहणे इतरेतराश्रयणदोषः प्र.अ.५ख/७; द्र. {gcig la gcig brten pa'i skyon/}

gcig la gcig med

= {gcig la gcig med pa/}

gcig la gcig med pa

पा. अन्योन्याभावः, अभावभेदः — {rta sogs ba lang la med pa gang /} {gcig la gcig med par brjod} गवि योऽश्वाद्यभावश्च सोऽन्योन्याभाव उच्यते त.प.३२३क/३६१; इतरेतराभावः — सर्वमेव हि जगदितरेतराभावादिस्वभावत्वादभावस्वभावम् त.प.२५९ख/९९०.

gcig la gcig za ba

अन्योन्यभक्षणम् — अन्योन्यभक्षणभयं तिरश्चाम् अपगच्छतु बो.अ.१०.१७.

gcig la bsnyen pa

एकाश्रयत्वम्, = {gzhi mthun pa} सामानाधिकरण्यम् — एकाश्रयत्वं सामानाधिकरण्यम् त.प.२४४ख/२०४.

gcig la ma grub pa

पा. अन्यतरासिद्धः, असिद्धहेत्वाभासभेदः म.व्यु.४४९४.

gcig las gcig

अन्योन्यः — {gcig gi rgyu las gcig byung ba} अन्योन्यहेतुकः बो.भू.३१ख/३६.

gcig las 'phros pa

१. एकोत्तरिकः — {gcig las 'phros pa'i bstod pa} एकोत्तरिकस्तवः क.त.११४१; २. • पा. एकोत्तरिका, आगमभेदः — {gcig las 'phros pa'i lung} एकोत्तरिकागमः म.व्यु.१४२१; अयं तावत् खुस्तिकया एकोत्तरिकया धर्मं देशयति वि.व.१८९ख/२.८६.

gcig las 'phros pa'i lung

पा. एकोत्तरिकागमः, आगमभेदः म.व्यु.१४२१.

gcig shos

= {cig shos/}

gcig lhag

पा. एकशेषः, समासभेदः — भेदाख्यानाय न द्वन्द्वो नैकशेषो न संकरः अ.को.१.१.४.

gcin

= {gci ba} मूत्रम् — नाहं वसा…गूथमूत्रमहं न च बो.अ.९.५९; प्रस्रावः — पानभोजनम् उच्चारप्रस्रावखेटशिंघाणकवान्तविरिक्तपूयरुधिरसंसृष्टं वा अभिदूषितं वा बो.भू.७२ख/८४.

gcin kha snyi ba'i nad

पा. प्रमेहः, रोगविशेषः — फलत्रिकं दारुनिशां विशालां मुस्तां च निष्क्वाथ्य निशां सकल्कम् । पिबेत् कषायं मधुसंयुतं च सर्वप्रमेहेषु समुत्थितेषु यो.श.१४; द्र. {gcin nad/} {gcin snyi/}

gcin snyi

पा. मेहः, रोगविशेषः — मुस्ता पर्पटकं ज्वरे…मेहेषु धात्रीनिशे यो.श.१०४; {'di la} ‘रक्तमेहः {khrag zag}’ ‘śukramehaḥ {khu zag}’ ‘madhumehaḥ {sbrang zag}’ {sogs kyi dbye ba yod} मि.को.५२ख; द्र. {gcin kha snyi ba'i nad/} {gcin nad/}

gcin nad

पा. प्रमेहः, रोगविशेषः म.व्यु.९५३९; मि.को.५२ख; द्र. {gcin kha snyi ba'i nad/} {gcin snyi/}

gcin sri

= {gcin sri ba/}

gcin sri ba

पा. १. मूत्रकृच्छ्रम्, रोगभेदः — एलाश्मभेदकशिलाजतुपिप्पलीनां चूर्णानि तण्डुलजलैः लुलितानि पीत्वा । यद्वा गुडेन सहितानि अवलिह्य सम्यक् आसन्नमृत्युरपि जीवति मूत्रकृच्छ्री यो.श.२०; कृच्छ्रम् — हरीतकीगोक्षुरराजवृक्षपाषाणभिद्धन्वयवासकानाम् । क्वाथं पिबेत् माक्षिकसंप्रयुक्तं कृच्छ्रे सदाहे सरुजे विबन्धे यो.श.२१; {rde'u gseg ma dang bcas gcin sri} सशर्करे साश्मनि मूत्रकृच्छ्रे यो.श.२० २. प्रदरः, स्त्रीरोगभेदः — मासाभ्यन्तरेण पूतिका वा भवन्ति दुर्गन्धकुणपसदृशाः महाप्रदररोगादिभिः म.मू.२८१क/४३९.

gcis

= {gcis shig gcis shig} क्रि. प्रस्रावं कुरु — पुत्र अत्रैव मया कर्परकः प्रवेशितः । तत्र प्रस्रावं कुरु वि.व.१६९क/२.१००.

gcu

१. = {gcu ba/} 2. = {gcu po/}

gcu po

वि. = {yon po/} {kyog po} जिह्मम् — अरालं वृजिनं जिह्ममूर्मिमत्कुञ्चितं नतम् । आविद्धं कुटिलं भुग्नं वेल्लितं वक्रमित्यपि अ.को.३.१.६९; मि.को. १८क ।

gcu ba

मोटनम् — लघूत्थानः शीघ्रमेवोत्तिष्ठेत् । न तु जृम्भिकां गात्रमोटनं कुर्वन्नालस्योपहितश्चिरेण बो.प.७५.

gcugs

= {gcugs pa/}

gcugs pa

• सं. १. = {mdza' gcugs} प्रणयः — क्षणयौवनरम्याणि प्रेमाणि प्रणयव्ययैः । न सत्यानि न नित्यानि न सुखानि शरीरिणाम् अ.क.१०.१२५; अ.क.१०१.२६; स्नेहः — अहो मे विस्मृतस्नेहः स गतः क्वापि दुर्जनः अ.क.१४.९२; हार्दम् — ज्ञातिना सर्वत्र हार्देन प्रार्थितः वि.सू.८०क/९७ २. = {yid ches pa} प्रत्ययः — धूर्तैर्मे वीतविश्वासः पिशुनैर्नृपतिः कृतः । प्रत्ययं नैति हृदये विदार्यापि प्रदर्शिते अ.क.२०.११; द्र. {yid gcugs pa} 3. अनुनयः — निषेधवाक्यालङ्कारजिज्ञासानुनये खलु अ.को.३.४.२५५; • भू.का.कृ. आप्तः म.व्यु.२७१६; विश्वस्तः — {yid gcugs pa} विश्वस्तमानसः म.व्यु.२७१७.

gcung

= {rjes skyes nu bo} अनुजः, कनिष्ठभ्राता — देवदत्तस्य बुद्धस्यैव महात्मने । अनिरुद्धो नामतो भिक्षुः अनुजोऽसौ म.मू.२९४क/४५६.

gcung po

= {gcung /}

gcus

= {gcus pa/}

gcus pa

भू.का.कृ. मोटितम् — दीर्घा कर्मलता नवेव सततं व्याप्ता पुराणैः फलैः…याकृष्टा परिवेष्टिता विघटिता प्रोत्पाटिता मोटिता निर्घृष्टा कणशः कृतापि कुशलैः नैव प्रयाति क्षयम् अ.क.५०.३३.

gcen

= {gcen po/}

gcen po

= {phu bo} अग्रजः, ज्येष्ठभ्राता श.को.३८८; छो.को.२३३.

gce'u

पा. नेत्रिका — पानं विचिकित्सायै धूपवर्त्तेः नेत्रिकयास्य सम्पत्तिः वि.सू.७७क/९४; द्र. {sman gce'u/}

gcer

१. = {gcer ba/} 2. = {gcer bu/}

gcer skyob

= {gos} चेलम्, वस्त्रम् — वस्त्रमाच्छादनं वासश्चेलं वसनमंशुकम् अ.को.२.६.११५.

gcer nyid

= {gcer bu nyid/}

gcer ba

वि. = {gcer bu} नग्नः, विवस्त्रः — बहूनि प्रेतशतसहस्राणि समागतानि क्षुत्पिपासाप्रपीडितानि नग्नानि निर्वसनानि ग.व्यू.२९२ख/१४.

gcer bu

• वि. १. नग्नः, विवस्त्रः — नग्नः कायः बो.अ.८.६८; नग्नोऽवासा दिगम्बरे अ.को.३.१.३७; अचेलः — {gcer bu la sbyin pa'i ltung byed} अचेलदाने प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४०क/५०; अचेलकः — प्रव्रजितस्याचेलकस्य काये कायसम्बन्धे वा वि.सू. ४०क/५० २. नग्ना, विवस्त्रस्त्री — नग्ना मुक्तकेशा शेषा भगवानिवाभरणभूषिता वि.प्र.७१ख/४.१३२; नग्निका — रात्रौ सा नग्निकागत्य म.मू.२८६ख/४४४; • पा. = {gcer bu pa} नग्नः, दिगम्बरः — सांख्या वैशेषिका नग्ना विप्राः पाशुपतास्तथा । असत्सद्दृष्टिपतिताः ल.अ.१८१ख/१४८.

gcer bu nyid

नाग्न्यम् — पलिगोधतदत्र(?) नाग्न्यमेकचीवरता चदे(चैत्य?)वन्दने पञ्चमण्डलकेन जङ्घप्रपीडनिकया च वि.सू.९३ख/११२.

gcer bu pa

१. नग्नः, दिगम्बरसन्न्यासी — बौद्धो वा भवतु…शैवो वा, अथ नग्नो भवतु परमहंसः वि.प्र.१७३क/३.१६९; निर्ग्रन्थः — निर्ग्रन्थश्रावकेण चटकं जीवन्तं गृहीत्वा भगवान् पृष्टः, ‘किमयं चटको जीवति न वा’ अभि.स्फु.३२२क/१२१२; र.वि.८९ख/२८ २. यवनकः — सिद्धान्तं ब्रह्म सौरं यम(व)नकं रोमकमिति वि.प्र.१७४क/१९९ ३. = {gcer bu nyid} नाग्न्यम् — केशमयनाग्न्यौलूकपक्षित्वसमादानम् वि.सू.६७ख/८४.

gcer bu pa gnyen gyi bu

ना. निर्ग्रन्थो ज्ञातपुत्रः, तीर्थिकशास्ता — तीर्थ्यायतनानि, तद्यथा पूरणः काश्यपः, मास्करी गोशालीपुत्रः, सञ्जयी वैरूटीपुत्रः, अजितः केशकम्बलः, ककुदः कात्यायनः, निर्ग्रन्थो ज्ञातपुत्रः अ.श.११३क/१०२; निर्ग्रन्थो ज्ञातिपुत्रः म.व्यु.३५५०.

gcer bu pa'i nyan thos

निर्ग्रन्थश्रावकः — {gcer bu pa'i nyan thos kyi bye'u bzung ba bzhin} निर्ग्रन्थश्रावकचाटकवत् अभि.स्फु.३२२क/१२१२.

gcer bu pa'i nyan thos kyi bye'u bzung ba bzhin

निर्ग्रन्थश्रावकचाटकवत् — निर्ग्रन्थश्रावकचाटकवदिति । निर्ग्रन्थश्रावकेण चटकं जीवन्तं गृहीत्वा भगवान् पृष्टः, ‘किमयं चटको जीवति न वा’ इति अभि.स्फु.३२२क/१२१२.

gcer bu byas

= {gcer bu byas pa/} {gcer bu byas nas} नग्नीकृत्य — नग्नीकृत्य महामुद्रां पूजयेद् योगवित् सदा हे.त.२९ख/९८.

gcer bu byas pa

वि. नग्नीकृतः — {gcer bu byas nas} नग्नीकृत्य हे.त.२९ख/९८.

gcer bu la sbyin pa'i ltung byed

पा. अचेलदाने प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४०क/५०.

gcer byas

= {gcer bu byas pa/}

gcer mo

वि. नग्नम् — {rnal 'byor ma'i 'khor lo gcer mo} योगिनीचक्रं नग्नम् वि.प्र.१५८ख/३.११९.

gces

= {gces pa/}

gces gtong

= {gces pa gtong ba/}

gces pa

• वि. १. = {phangs pa} प्रियः — सुधनो नाम पुत्रः पप्रच्छ तं प्रियः…कस्मादस्मानियं तात बाधते तप्तवालुका अ.क.६०.४; काम्यः — {gces pa sbyin pa} काम्यदानम् मि.को.४४क २. = {gtso bo/} {mchog} ज्येष्ठः — {brim par bya ba gces pa dang bar ma dang tha ma dag so sor bya'o} पृथक् चार्ये ज्येष्ठमध्यमकनीयसां करणम् वि.सू.३७ख/४७; प्रधानम् म.व्यु.२५२३; धुर्यः — तैः सत्पुरुषैः…पुरुषपुंगवैः पुरुषधुर्यैः अ.सा.२९४क/१६६; सारः — सर्वं विभवसारमन्तर्धापयामासान्यत्र रज्जुकुण्डलाद्दात्राच्चैकस्मात् जा.मा.४३/२५; {gces pa gtong ba} मुक्तासारः ग.व्यू.२७६ख/३५५; • सं. १. धुर् — {gces 'dzin pa} धूर्धरः अभि.को.८.४२; धुरः — तीव्रच्छन्देन बोधिसत्त्वेन भवितव्यम् अनिक्षिप्तधुरेण शि.स.१५१ख/१४६; द्र. {brtson pa} 2. बहुमानः — {sangs rgyas 'byung ba gces par bstan pa'i phyir} बुद्धोत्पादबहुमानसंजननार्थम् अ.श.५७क/४८; धाम — कृत्स्नस्य तन्त्रस्य गृहीतधाम्नः चिकित्सिताद् विप्रसृतस्य दूरम् । विदग्धवैद्यप्रतिपूजितस्य करिष्यते योगशतस्य बन्धः यो.श.१ ४. *सामर्थ्यम् — {shin tu gces pa} महासामर्थ्यम् शि.स.१५२क/१४७; पूर्वान्तकोट्यसत्कर्मलौकिककार्यप्रयुक्तः निष्प्रयोजनपरिष्यन्दसमन्वाहारेण प्रत्युत्पन्नप्रयोजनमहासामर्थ्यं विचिन्तयन् ग.व्यू.२८९क/३६८.

gces pa gtong

= {gces pa gtong ba/}

gces pa gtong ba

ना. मुक्तासारः, हैरण्यकः — गच्छ कुलपुत्र दक्षिणापथे । तत्र भरुकच्छं नाम नगरम् । तत्र मुक्तासारो नाम हैरण्यकः प्रतिवसति ग.व्यू.२७६ख/३५५.

gces pa sbyin pa

काम्यदानम् मि.को.४४क ।

gces pa mi 'dor ba

वि. अनिक्षिप्तधुरः — तीव्रच्छन्देन बोधिसत्त्वेन भवितव्यमनिक्षिप्तधुरेण शि.स.१५१ख/१४६.

gces par bstan pa

बहुमानसंजननम् — {sangs rgyas 'byung ba gces par bstan pa'i phyir} बुद्धोत्पादबहुमानसंजननार्थम् अ.श.५७क/४८.

gces par bya ba

मानः — उदारान् कामानुत्सृज्य निष्क्रामति सत्त्वानां बहुमानोत्पादनार्थम् बो.भू.१४३ख/१८४.

gces par byed pa

चित्रीकारः, माननापर्यायः म.व्यु.१७५९.

gces spras

आदरः — तस्मिन् धर्मे आदरमुखेन श्रद्धादिसंभारपरिपूरणात् अभि.स.भा.६८ख/९५.

gces spras byed pa

वि. बहुकरः म.व्यु.७०६२.

gces sbyin

= {gces pa sbyin pa/}

gces mi 'dor

= {gces pa mi 'dor ba/}

gces 'dzin

= {gces 'dzin pa/}

gces 'dzin pa

• क्रि. बहु मन्यते — एवंविधं कायमचौक्षराशिं रूपाभिमानी बहु मन्यते यः शि.स. १२९ख/१२५; • वि. धूर्धरः — गते हि शान्तिं परमां स्वयम्भुवि स्वयम्भुवः शासनधूर्धरेषु च । जगत्यनाथे गुणघातिभिर्मलैः निरङ्कुशं स्वैरमिहाद्य चर्यते अभि.को.८.४२.

gces su byed

= {gces su byed pa/}

gces su byed pa

वि. प्रधानः — अधिमुक्तिप्रधानो हि स्वसिद्धान्तात्परप्रवादिभिरपहर्तुं न शक्यते त्रि.भा. १५५क/५३.

gcog

= {gcog pa/} {gcog tu} भेत्तुम् — ऊरुं निर्मासं कृत्वा अस्थि भेत्तुं कुड्यमूलमुपसंक्रान्तम् अ.सा.४३६क/२४६.

gcog pa

• क्रि. (वर्त., भवि.; भू. {bcag pa/} विधौ {chogs}) पातयति — महान् वायुस्कन्धः समुदागतः वृक्षाग्रानपि पातयति । कुड्यानपि पर्वताग्रानपि पातयति शि.स.१३७ख/१३३; भिद्यते म.व्यु.५१८३; • सं. भेदः — तद्यथा कुलपुत्र कियत्परीत्तोऽपि वज्रधातुः सर्वमणिपाषाणभेदलक्षणः ग.व्यू.३२३ख/४०६; भङ्गः — आदिशब्देन जलसन्धारणजङ्घाभङ्गादिपरिग्रहः त.प.२२७ख/१७०.

gcog pa po

वि. भेत्ता, भेदकर्ता छो.को.२३४/रा.को.३.५४२.

gcong chen

= {gcong chen po} पा. यक्ष्मा, रोगविशेषः — पुमान् यक्ष्मा क्षयः शोषः अ.को.२.६.५१; राजयक्ष्मा म.व्यु.९५०२; मि.को.५२क ।

gcong chen po

= {gcong chen/}

gcong zhi'i chu

= {cong zhi'i chu} शैलोदकम् म.व्यु.५७८४; मि.को.६१ख ।

gcong rong

= ग्. {yang sa} श्वभ्रम् — जलं स्थलं स्थलं श्वभ्रं करोति कुपितः प्रभुः अ.क.६६.३८; दुर्गम् — स तया सार्धं महति गिरिदुर्गे समन्ततः शैलभित्तिपरिक्षिप्ते कूप इव न्यपतत् जा.मा.२८०/१६२; पल्वलम् — न श्वभ्रे पल्वले प्रपाते प्रपतेयम् श्रा.भू.५०ख/१२२.

gcod

= {gcod pa/}

gcod 'gyur

= {gcod par 'gyur/}

gcod rtogs

कुरुटु, गणनाविशेषः — अतोऽप्युत्तरि इङ्गा नाम, अतोऽप्युत्तरि कुरुटु नाम, अतोऽप्युत्तरि कुरुटावि नाम ल.वि.७६ख/१०३.

gcod rtogs ldan

कुरुटावि, गणनाविशेषः — अतोऽप्युत्तरि इङ्गा नाम, अतोऽप्युत्तरि कुरुटु नाम, अतोऽप्युत्तरि कुरुटावि नाम ल.वि.७६ख/१०३.

gcod pa

• क्रि. (वर्त.; भवि. {gcad pa/} भूत. {bcad pa/} विधौ {chod}) 1. छिनत्ति — संसारक्लेशबन्धनानि च्छिनत्ति स.पु.५३क/९३; सहजं कश्छिनत्त्यङ्गं बहिरङ्गधनाप्तये अ.क.५०.४३; परिच्छिनत्ति — समानकालभावित्वे रूपाद्येव ज्ञानं परिच्छिनत्ति, नेन्द्रियम् त.प.२५४ख/२२५; निकृन्तति म.व्यु.७१७६; कृष्यते — अस्यासत्यवती जिह्वा पश्य काकेन कृष्यते अ.क.२४.१०८; संच्छिद्यते म.व्यु.४९४५; खण्डयति — खण्डयत्यधरं गृध्रः कामीव मदनिर्भरः अ.क.२४. १०९ २. पिथति — पिथन्ति सर्वाक्षणापायदुर्गतिविनिपातद्वाराणि ग.व्यू.३२८ख/५१; पिधीयते — द्वितीयेन तदप्रवेशाय कपाटः पिधीयते अभि.स्फु.१७८ख/९२९ ३. प्रणयति — दोषानुरूपं प्रणयन्ति दण्डं…नृपाः जा.मा.४०६/२३७; • सं. १. छेदनम् — परबाधया चात्यर्थं बाध्यते यदुत परेषां वधबन्धनच्छेदनताडनकुत्सनतर्जनादिकया बो.भू.६क/४; उच्छित्तिः — यथा बीजत्वगुच्छित्तिरङ्कुरादिक्रमोदयात् र.वि.११०क/६९; पाटनम् — यत्नेन प्राप मूल्यांशं दारुपाटनकर्मणा अ.क.४०.७८; उत्कर्तनम् — यक्षास्तं राजानं स्वमांसोत्कर्तनपरम्…अभिवीक्ष्य जा.मा.८६/५१ २. समुच्छेदः, नाशः — कुशलमूलसमुच्छेदः अभि.स.भा.६क/६; समुच्छेदनम् — कुशलमूलसमुच्छेदनात् सू.अ.१९५ख/९६; उच्छेदनम् — काङ्क्षोच्छेदनो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३; परिच्छेदनम् — {'dzag pa gcod pa'i man ngag ces bya ba} स्रवपरिच्छेदन(नोपदेश)नाम क.त.२३९२; त्रोटनम् — {de bzhin gshegs pa thams cad kyi sgrib pa gcod pa} सर्वतथागतावरणत्रोटनम् दु.प.१८९/१८८ ३. = {rnam par gcod pa} विच्छेदः, व्यावृत्तिः — तत्रैव च ते शब्दाः तैस्तैर्भ्रान्तिकारणैः संसृष्टरूप इवाभाति यथासंकेतं विच्छेदाय व्याप्रियन्ते प्र.वृ.१८१-२/४१ ४. पिधानम्, कपाटपिधानम् — द्वाभ्यां चौरनिष्कासनकपाटपिधानवत् अभि.स्फु.१७८क/९२९ ५. लवनम्, शस्यादिछेदनम् मि.को.३६क ६. उत्तरपदम् : [1] संशयनिवारणार्थे : छेदः — {the tshom gcod pa} संशयच्छेदः सू.अ.२४७क/१६४; छेदनम् — {the tshom gcod pa} संशयच्छेदनम् सू.अ.१४३ख/२२; छित्तिः — {the tshom gcod pa} संशयच्छित्तिः द.भू.२७१ख/६२ [2] वधार्थे : वधः — {srog gcod pa} प्राणिवधः त.प.२९२ख/१०४८; घातः — {srog gcod pa} जीवघातः वि.प्र.२७४क/२.१००; अतिपातः — {srog gcod pa} प्राणातिपातः त.प.३१४ख/१०९६; निपातनम् — {srog gcod pa} प्राणनिपातनम् अ.क.३.९८; द्र. {srog gcod pa} [3] दण्डदानार्थे : दानम् — {chad pa gcod pa} दण्डदानम् त्रि.भा.१५९क/६५ [4] = {yongs su gcod pa} परिच्छेदः — {shes pa ni don gcod par byed pa yin pa'i phyir} अर्थपरिच्छेदकत्वाज्ज्ञानस्य त.प.२१७क/९०४ [5] विरत्यर्थे : प्रतिषेधः — {sha za ba gcod pa} मांसभक्षणप्रतिषेधः ल.अ.१५६ख/१०३ [6] सीमानिर्धारणार्थे : बन्धः — {mtshams gcod pa} सीमाबन्धः शि.स.७८ख/७७ [7] सन्ततिविच्छेदार्थे : छेदनम् — {gdung rgyun gcod par byed pa} वंशानुच्छेदनकरः म.मू. २४३क/२७२; {rgyun gcod par byed pa} समुच्छेदकः प्र.प. ४०-२/१०८; द्र. {rgyun gcod pa} । विइइ. व्यवधानार्थे : प्रतिबन्धः — {bar du gcod pa} अन्तरा प्रतिबन्धः वा.टी. ५४क/६; {bar du gcod pa} व्यवधानम् प्र.वृ.१७७-३/३२; द्र. {bar du gcod pa/} ।। • वि. छेत्ता — भिक्षवः संशयजाताः सर्वसंशयच्छेत्तारं बुद्धं भगवन्तं पृच्छन्ति वि.व.१६२ख/२.९६; छेदकः — वन्दमो विमतिछेदकं जिनम् रा.प.२२९ख/१२२; छेदिका — {rdo rje gcod pa} वज्रछेदिका क.त.३८१६; छित् — वादिदर्पच्छिदा पुत्र दिग्द्वीपजयिना त्वया अ.क.३९.६२; छेदिनी — {nyon mongs gcod pa} किलेशछेदनी ल.वि.३१क/४०; विच्छेदी — {the tshom thams cad gcod pa} सर्वसंशयविच्छेदी सू.अ.१६०ख/४९; पातिनी — सौजन्यतटपातिनी…श्रीतरङ्गिणी अ.क.४.१०७.

gcod pa na

कृ. छिद्यमानः — {lus gcod pa na} काये छिद्यमाने शि.स.१०५ख/१०४; विकर्त्यमानः — स च बोधिसत्त्वो विकर्त्यमानशरीरः अ.श.८८ख/७९.

gcod par

छेत्तुम् — कुठारिकशतैस्तस्मिन् पञ्चभिश्छेत्तुमुद्यते अ.क.३६.५२.

gcod pa po

वि. छेत्ता — छेत्ता त्वं संशयानां च च्छिन्दयास्माकं संशयम् सु.प्र.३७क/७०; छिन्नेऽग्रहस्तेऽपि तु तस्य नासीद्दुःखं तथा…छेत्तुर्यथागामि समीक्ष्य दुःखम् जा.मा.३३९/१९७.

gcod pan

= {cod pan/}

gcod par 'gyur

= {gcod 'gyur} क्रि. १. (वर्त.) छिन्दति — प्रज्ञासागरं कथं विशुध्यते येन छिन्दति जनेऽस्य संशयम् रा.प.२३१ख/१२४ २. (भवि.) [1] छेत्स्यति — तृष्णाबन्धनं छेत्स्यति ग.व्यू.३७७ख/८८; छेत्स्यते — सोऽस्माकं संशयं छेत्स्यते वि.व.१९९ख/१.७३ [2] पिथपयिष्यति — सर्वाक्षणद्वारकपाटानि पिथपयिष्यति ग.व्यू.३७७ख/८८.

gcod par 'gyur ba

= {gcod par 'gyur/}

gcod par byed

= {gcod par byed pa/}

gcod par byed pa

• क्रि. १. छिनत्ति — अष्टादशानां धातूनां कश्छिनत्ति, कश्छिद्यते अभि.भा.१३५ -१/९५; छेदयति — स्वकेशान् छेदयति स्वदन्तैः वि.प्र.१७८ख/३.१९१; छिद्यते — तस्यां सूक्ष्मायां प्राणे न प्रविष्टे सति ह्यमरणविषयः च्छिद्यते योगिभिश्च, अपि तु न च्छिद्यते मरणविषय इति वि.प्र. २४६क/२.६०; छेद्यते — छेद्यतेऽनेनेति छेदनम् त.प.२०ख/४८८ २. पिधीयते — विमुक्तिमार्गेण च विसंयोगप्राप्तिकपाटं पिधीयते अभि.स्फु.१७८ख/९२९; • सं. १. छेदना — {the tshom gcod par byed pa} छेदना संशयस्य सू.अ.२४०ख/१५५; • पा. = {yongs su gcod pa} परिच्छेदः, बोधः — यदि ज्ञानं प्रमाणम्, तदा तस्य मेयबोधे प्रमेयपरिच्छेदे स्वाभाविकी शक्तिः; अर्थपरिच्छेदकत्वाज्ज्ञानस्य त.प.२१७क/९०४; • पा. छेदकः, विनिश्चयमार्गभेदः — चत्वारो विनिश्चयमार्गा दूषकादयः…दूषकः…साधकः…छेदकः…बोधकः अभि.स.भा.१११ख/१५० {III}. = {gcod byed} वि. छेत्ता — तच्छेत्तृत्वे तथागतज्ञानकरुणयोः शक्तिरसिदृष्टान्तेनोपमिता र.वि.७८ख/९; छेदकः — न हि मोहात् खड्ग इति कृत्वा गृहीतेन येन केनचिच्छेदकेन परश्छेत्तुं शक्यते त.प.४०ख/५२९; परिच्छेदकः — {shes pa ni don gcod par byed pa yin pa'i phyir ro} अर्थपरिच्छेदकत्वाज्ज्ञानस्य त.प.२१७क/९०४; व्यवच्छेदकः — भेदश्च व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावेनावस्थानम् त.प.५४क/५५९; छेदनकरः — {gdung rgyun gcod par byed pa} वंशानुच्छेदनकरः म.मू.२४३क/२७२; उच्छेदी — शिरोयाचक एष त्वां ब्रह्मबन्धुरुपागतः । वध्योऽसौ जीवितोच्छेदी जगतो जीवितस्य ते अ.क.५.३८; छेदिकः — {the tshom gcod par byed pa'i phyir} संशयच्छेदिकत्वात् सू.अ.१८३क/७८; छेदनी — मुद्रेयं धर्मचक्रस्य सर्वसंसारछेदनी दु.प.१६३/१६२; छेदिनी — {srid pa'i mun pa gcod byed} भवतमश्छेदिनी अ.क.१७.५३.

gcod par byed par

परिच्छेत्तुम् — विधेर्विविधवैचित्र्यचित्रकर्मविधायिनः आश्चर्यरेखाविन्यासं कः परिच्छेत्तुमीश्वरः अ.क.४.१२.

gcod byed

१. = {so} दशनः, दन्तः — रदना दशना दन्ता रदाः अ.को.२.६.९१ २. = {ral gri} निस्त्रिंशः, खड्गः — खड्गे तु निस्त्रिंशचन्द्रहासासिरिष्टयः । कौक्षेयको मण्डलाग्रः करपालः कृपाणवत् अ.को. २.८.८९; ऋष्टिः मि.को.४६ख ३. = {na kha} खुरः, गन्धद्रव्यविशेषः मि.को.५९क ४. = {sug smel} त्रुटिः, सूक्ष्मैला मि.को.५४क ५. = {gcod par byed pa/}

gcod byed pa

= {gcod byed/} {gcod par byed pa/}

gcod sbyor

= {sdug bsngal} कृच्छ्रम्, दुःखम् — पीडा बाधा व्यथा दुःखमामनस्यं प्रसूतिजम् । स्यात् कष्टं कृच्छ्रमाभीलं त्रिष्वेषां भेद्यगामि यत् अ.को.१.११.४.

gcod ma

दनुः मि.को.७२ख ।

gcod mtshams

पा. = {ngal bso} यतिः, पदच्छेदः — {gcod mtshams nyams pa} यतिभ्रष्टः का.आ.३.१५२.

gcod mtshams nyams

= {gcod mtshams nyams pa/}

gcod mtshams nyams pa

पा. यतिभ्रष्टः — श्लोकेषु नियतस्थानं पदच्छेदं यतिं विदुः । तदपेतं यतिभ्रष्टम् का.आ.३.१५२; यतिभङ्गः — क्वचिद् वृत्ते यतिभङ्गः वि.प्र.१३१क/१. पृ.२९.

gcom bskyungs

• वि. लघुस्वनः — मौनी स तां प्राह लघुस्वनः अ.क.६७.४५; निःशब्दः — सशब्दपातं सहसा न पीठादीन् विनिक्षिपेत् । नास्फालयेत् कपाटं च स्यान्निःशब्दरुचिः सदा बो.अ.५.७२; • क्रि.वि. शनकैः — {gcom skyungs te smras pa} शनकैः उवाच जा.मा.२०८/१२१.

gcom bskyungs pa

= {gcom bskyungs/}

gcom bskyungs shing smra ba

वि. मन्दभाणी — न बोधिसत्त्वो लाभहेतोर्लाभनिदानं मन्दभाणी मृदुभाणी न प्रियभाणी भवति शि.स.१४८क/१४३.

gcom chung

= {gcom chung ba/}

gcom chung ngu

वि. विलम्बितम् — पादयोर्निपत्य करुणदीनविलम्बितैरक्षरैरेतमर्थं निवेदयामास वि.व. २१२क/१.८७;

gcom chung ngus

क्रि.वि. शनैः — बाष्पवेगोपरुध्यमानगद्गदकण्ठः श्वासविस्खलितलुलिताक्षरं शनैः इत्युवाच जा.मा.९९/५८.

gcom chung ba

वि. संकुचितम् — {tshig kyang ngo tsha zhing gcom chung ba} लज्जासंकुचिताक्षरम् जा.मा.२०९/१२१; अनोजस्कः — तथा ह्ययमनोजस्को नष्टहर्षोद्धवद्रवः । केवलार्तिबलः शब्दः श्रूयते रुदतामिव जा.मा.३५७/२०९.

gcor ba

वि. बहुप्रलापः — बहुबोल्लका इति बहुप्रलापाः अभि.स्फु.३२१ख/१२०९; ध्वांक्षः — ध्वांक्षो भवति मुखरः श्रा.भू./१८६.

gcol ba

परिभाषा म.व्यु.७०९०.

bcag

= {bcag pa/} {bcag ste/} {o nas} भङ्क्त्वा — राजपुत्रस्तमुत्क्षिप्य भङ्क्त्वा विक्षिप्य तं द्रुमम् अ.क.२४.५९.

bcag khru

रत्निः — हस्तो मुष्ट्या तु बद्धया । स रत्निः स्यादरत्निस्तु निष्कनिष्ठेन मुष्टिना अ.को. २.६.८६.

bcag pa

• क्रि. १. ( {'chag pa} इत्यस्याः भवि.) २. ( {gcog pa} इत्यस्याः भूत.) (?) (विधौ) भञ्जयेत् — तां साध्यकमण्डलुग्रीवां वेष्टयेत् । वेष्टयित्वा भञ्जयेत् हे.त.४क/८; • सं. १. छेदः — यथा शस्त्रादिभिश्छेदाज्जरया वा घटादयः । नङ्क्ष्यन्तीत्यवगम्यन्ते त.स.७८क/७२७ २. भङ्गः — {bka' bcag pa} आज्ञाभङ्गः अ.क.६३.३७ ३. चंक्रमः — न ससवेऽन्यत्र साङ्घिके तिष्ठेदाप्रासादपुष्करिणीद्वारकोष्ठकपरिषण्डचंक्रमस्थानवृक्षात् वि.सू.६२क/७८; • भू.का.कृ. भग्नः — {rked pa bcag pa} भग्नपृष्ठः अभि.स्फु.१०३क/७८५; स तेन हतविध्वस्तभग्नस्यन्दनकुञ्जरः । पलायनपरित्राणः प्रययौ हस्तिनापुरम् अ.क.३.११६; भिन्नः — {bcag pa nyid} भिन्नता वि.सू. ४७ख/६०.

bcag pa nyid

भिन्नता — नापृष्टाभिन्नतां देशनां प्रतिगृह्णीयात् वि.सू.४७ख/६०.

bcag par bya

क्रि. १. चंक्रमेत् — वज्रपदैः मण्डलमध्ये भूम्यां चङ्क्रमेत् वि.प्र.११२ख/३.३५; चंक्रम्येत नानवच्छिन्नमपरतः प्रावृत्यं चंक्रम्येत वि.सू.४२क/५३ २. = {bcag par bya ba/}

bcag par bya ba

• कृ. चंक्रमितव्यम् — यथापि तद्यत्र चंक्रमितव्यम्, यथा चंक्रमितव्यम्…येन न लोकगर्हितो भवति श्रा.भू.१६क/३८; आक्रमितव्यम् — {rkang pas bcag par mi bya'o} न…पादेनाक्रमितव्यम् वि.व.१४४क/१.३३; • सं. १. चंक्रमणम् — {bcag par mi bya} अचंक्रमणम् वि.सू.८७क/१०५ २. आकोटनम् म.व्यु.९२५७; {bcag byas nas} आकोटितं कृत्वा ल.अ.१८८क/१५९ ३. विहेठनम् — {bsgo ba bcag pa} आज्ञाविहेठनम् म.व्यु.८४३३.

bcag par mi bya

अचंक्रमणम् — यदपरिहाणिकातोऽन्यथाऽनेन सार्द्धमचंक्रमणम् वि.सू.८७क/१०५.

bcag byas

= {bcag byas nas} आकोटितं कृत्वा — सुरक्ताकोटितं कृत्वा उपरिष्टाद्विवर्णयेत् ल.अ.१८८क/१५९.

bcags

= {bcags pa/} = {bcags te} मर्दयित्वा — गोभिर्गर्दभादिभिर्मर्दयित्वा महान्तं राशिं निष्पादयित्वा का.व्यू.२१२ख/२७२.

bcags pa

क्रि. ( {'chag pa} इत्यस्याः भूत.) (?) १. (वर्त.) आक्रामति — {bcags na 'gal tshabs can du 'gyur ro} आक्रामति सातिसारो भवति वि.व.१४४क/१.३३ २. (भवि.) आक्रमिष्यति — भिक्षवः पद्भ्यामाक्रमिष्यन्ति वि.व.१४३ख/३२.

bcang

= {bcang ba/}

bcang ba

क्रि. ( {'chang ba} इत्यस्याः भवि.) (?) (विधौ) धारयेत् — शैलीकं मृन्मयं लोहं…पात्रार्थं धारयेद्योगी ल.अ.१७१क/१२९; • सं. धारणम् — {lhung bzed bcang ba} पात्रधारणम् श्रा.भू.६क/११.

bcang ba byas

= {bcang ba byas te} धारयित्वा — प्रेक्ष्य वन्दित्वा नमस्कृत्योद्गृह्य धारयित्वा वाचयित्वा अ.सा.७७ख/४३.

bcang bar bya

• क्रि. धारयेत् — न द्व्यङ्गुलाद् ऊर्ध्वमारण्यकः केशान् धारयेत् वि.सू.५ख/५ २. = {bcang bar bya ba/}

bcang bar bya ba

कृ. धारयितव्यम् — यथा च धारयितव्यम्, तदपि सम्यगेव प्रजानाति श्रा.भू.४८ख/११६; • सं. धारणम् — धारणमस्य वि.सू.७ख/८.

bcangs

= {bcangs pa/} = {bcangs te} पिण्डीकृत्य — ग्. {yog rnams bcangs te sbyin no} कल्पकारकानां पिण्डीकृत्य दानम् वि.सू.८०क/९७.

bcangs pa

• भू.का.कृ. धारितम् — यैश्च देवपुत्रैरियं प्रज्ञापारमिता नोद्गृहीता न धारिता न वाचिता अ.सा.४४क/२५; गृहीतम् — अस्ति मघी नामौषधिः । तया गृहीतया गन्धेनैव सर्वाशीविषाः पलायन्ते ग.व्यू.३१२ख/३९८; • सं. १. मुष्टिः — {bye ma bcangs pa bzhin} सिकतामुष्टिवत् शि.स. ४६क/४४ २. निपीडनम् — क्षेममुद्रां विजानीयाद् वामाङ्गुष्ठनिपीडनात् हे.त.७ख/२२.

bcad

= {bcad pa/} = {bcad de/} {o nas} छित्त्वा — गच्छत, धर्मपालस्य गलं छित्त्वा रुधिरं पाययतैनाम् अ.श.९२ख/८३; वस्त्राणि च्छित्त्वा वि.व.१२९ख/१. १९; आच्छिद्य — पुंसः पुराणादाच्छिद्य श्रीस्त्वया परिभुज्यते का.आ.२.३४२; उत्कृत्य — ददौ स्वदेहम् उत्कृत्य तस्मै मांसमसृग्वसाम् अ.क.३.७०; निष्कृष्य — चूडां निष्कृष्य खड्गेन स चिक्षेप नभःस्थले अ.क.२४.१७२; भित्त्वा — पदत्वेन भित्त्वा पठेत् त.प.२५२ख/९७८; पिधाय —द्वारं महत्या शिलया पिधायावस्थिता वि.व.१२४क/१.१२.

bcad skyes

= {sle tres} छिन्नरुहा, गुडूची मि.को. ५८ख ।

bcad du med

= {bcad du med pa/}

bcad du med pa

वि. अच्छिन्नम् — उभयमनास्रवे धातावद्वयमिति द्रष्टव्यमभिन्नमच्छिन्नम् र.वि.१०४ख/५६.

bcad pa

• क्रि. ( {gcod pa} इत्यस्याः भूत.) १. (भूत.) चिच्छेद — चिच्छेद तस्याशु स पाणिपादम् अ.क.३८.१३; चकर्त — चकर्त चरणौ तस्य अ.क.२९. ६४ *२. (वर्त.) छिनत्ति — {rtsa bcad do} तृणानि च्छिनत्ति अभि.भा.२१०-१/६८१; छिद्यति — कायश्छिद्यति खण्डशः रा.प.२३३ख/१२७; • सं. १. छेदः — ननु देहच्छेददाहादौ च कथं मरणादिदुःखाभावः प्र.अ.१०२क/११०; छेदनम् — {sen mo bcad pa} नखच्छेदनम् वि.सू.५ख/५; यच्च दुःखं वधबन्धनच्छेदनताडनप्रवासनाद्युपघातादुत्पद्यते बो.भू.१३१क/१६८; उच्छित्तिः वि.सू.३०ख/३९; विकर्तनम् — वधविकर्तनताडनपाटनैः जा.मा.३५२/२०६; प्रच्छेदः — उत्तरेष्वप्येतत् पञ्चप्रच्छेदोपसंहितम् वि.सू.४७ख/६०; व्यवच्छेदः म.व्यु.५१६८ २. उपच्छेदः, नाशः — अनयोरुभयोर्मातापित्रोरत्यन्तमूलोपच्छेदान्मातृपितृवधो भवति ल.अ.११०क/५७ ३. उपरोधः — {srog bcad na'o} जीवितोपरोधे वि.सू.१७क/१९ ४. बन्धः — {mtshams bcad pa la} सीमाबन्धे वि.सू.५७क/७२ ५. प्रतिक्षेपणम् — {bcad pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa} प्रतिक्षेपणसावद्यम् अभि.को.४.३४ ६. = {gcad pa} छेद्यम्, कलाभेदः म.व्यु.४९८८ ७. विधूनम् म.व्यु.६९८३; • भू.का.कृ. १. छिन्नम् — {sdong po bcad pa} छिन्नपादपः रा.प.२५१क/१५२; {'ching ba bcad pa} छिन्नबन्धनः अ.क.८९.५५; छिन्नं छातं लूनं कृत्तं दातं दितं छितं वृक्णम् अ.को.३.१.१०१; विच्छिन्नम् — अस्मद्दन्ताग्रविच्छिन्नाः…तृणाङ्कुराः जा.मा.५३/३२; कृत्तम् — कृत्तपादकरो नरः अ.क.३२.१४; उत्कृत्तम् — केशः क्लेश इवोत्कृत्तः अ.क.२४.१७३; निकृत्तम् — निकृत्तपाणिचरणः अ.क.२९. ६७; निष्कृत्तम् — मांसं शरीरनिष्कृत्तं रुधिरं च ययाचिरे अ.क.८०.९१; क्षतम् — शस्त्रैस्तीक्ष्णतरैः क्षतानि अ.क.५१.१; लूनम् — {mtshon gyis bcad pa} शस्त्रलूनः वि.सू.१६ख/१९; संमोहवेगाभिहता पपात क्षणं क्षितौ बाललतेव लूना अ.क.३.१६९; त्रुटितम् — दृश्यन्ते त्रुटितोज्झिताश्च बटुभिर्मौञ्ज्यः क्वचिन्मेखलाः ना.ना.२६५ख/१९; प्रतिच्छिन्नम् मि.को. ३३क २. अधिगतः, विषयीकृतः — {bcad pa'i yul can} अधिगतविषयम् न्या.टी.३८क/१९; अवच्छिन्नः — प्रथममपि हि चन्द्रादिज्ञानं तत्कालावच्छिन्नचन्द्रादिविषयं न भवति, हेतुभूतस्यैव विषयत्वात् त.प.२४३ख/२०४; विज्ञातः — {bcad pa'i don} विज्ञातार्थः त.स.४८क/४७४; अवरुद्धः — {mngon sum gyis ni bcad pa la} प्रत्यक्षेणावरुद्धे तु त.स.१८क/२०० ३. पिहितम् — {ngan song gi sgo rnams bcad pa} पिहितानि अपायद्वाराणि अ.श.१४०क/१२९; रुद्धम् — महाहेमकपाटाभ्यां रुद्धद्वारं विलोक्य अ.क.६.१४३; संवृतम् — संवृतेष्विवापायद्वारेषु जा.मा.७/३; बद्धम् — {sgo bcad} बद्धद्वारम् वि.सू.१२ख/१४ ४. उच्छिन्नः — अनुत्तरायां सम्यक्संबोधौ प्रणिधानमपरिगृह्य उच्छिन्नोऽस्मि बुद्धयानादिति वदेत् स.पु.१९क/२९; समुच्छिन्नः — यदा…अजातशत्रुणा…पिता…जीविताद् व्यवरोपितः…तदा भगवच्छासने सर्वदेयधर्माः समुच्छिन्नाः अ.श.१४७क/१३६ ५. निबद्धः — {dpya thang bcad} करप्रत्ययाश्च निबद्धाः वि.व.२११ख/१.८६ ६. प्रतिक्षिप्तः — प्रतिक्षिप्ताच्च बुद्धेन अभि.को.४.१२२ ७. क्षुण्णः — खुरक्षुण्णनागासृग्लोहितात् का.आ.१.७३.

bcad pa yin

क्रि. अवच्छिद्यते — नीले च परिच्छिद्यमाने ताद्रूप्यप्रच्युतिरवच्छिद्यते न्या.टी.७७क/२०३.

bcad pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa

पा. प्रतिक्षेपणसावद्यम् — प्रतिक्षेपणसावद्यान्मद्यादेवान्यगुप्तये अभि.को.४.३४

bcad pa'i don

विज्ञातार्थः — विज्ञातार्थाधिगन्तृत्वात् समार्त्तज्ञानसमं परम् त.स.४८क/४७४.

bcad pa'i yul can

वि. अधिगतविषयम् — अतोऽधिगतविषयमप्रमाणम् न्या.टी.३८क/१९.

bcad par bya

क्रि. छेदयेत् — {ljon pa bcad par bya'o} छेदयेत्…वृक्षम् वि.सू.३०क/३८.

bcad par bya ba

कृ. व्यवच्छेद्यम् — {bcad par bya ba dang gcod par byed pa'i ngo bo} व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावः त.प.५४क/५५९.

bcad par bya ba dang gcod par byed pa

व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकः — {bcad par bya ba dang gcod par byed pa'i ngo bo} व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावः त.प.५४क/५५९.

bcad par bya ba dang gcod par byed pa'i ngo bo

पा. व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावः — भेदश्च व्यवच्छेद्यव्यवच्छेदकभावेनावस्थानम् त.प.५४क/५५९.

bcad 'phro

= {khye'u kha} * खाणुः (स्थाणुः ?) मि.को. ३६क; म.व्यु.६९७०.

bcad bya

= {bcad par bya/} {bcad par bya ba/}

bcad bya gcod byed

= {bcad par bya ba dang gcod par byed pa/}

bcad med

= {bcad du med pa/}

bcad shes

पा. छेदज्ञा मि.को.९६क ।

bcab

= {bcab pa/}

bcab pa

प्रच्छादनम् — शाठ्यं स्वदोषप्रच्छादनोपायसंगृहीतं चेतसः कौटिल्यम् त्रि.भा.१६०क/६७; निगूहनम् — गुणसंवर्णनं नाम दोषाणां च निगूहनम् । प्रसिद्ध इति लोकस्य पण्यानां विक्रयक्रमः जा.मा.१८३/१०५.

bcab par bya

क्रि. प्रतिच्छादयेत् — {ltung ba bcab par mi bya'o} नापत्तिं प्रतिच्छादयेत् वि.सू.८४ख/१०२.

bcabs

= {bcabs pa/}

bcabs pa

सं. प्रतिच्छादः — असति प्रतिच्छाददोषे तद् रूढिः वि.सू.८५क/१०२; • भू.का.कृ. प्रतिच्छन्नम् — {bcabs pa nyid} प्रतिच्छन्नता वि.सू.८५क/१०२.; निगूढम् — परिप्रकाशेऽप्यनिगूढविस्तरे मयात्मदुःखे वचसा विदर्शिते जा.मा.१४०/८२.

bcabs pa nyid

प्रतिच्छन्नता — इयत्कालप्रतिच्छन्नतया वा सङ्घावशेषायाम् वि.सू.८५क/१०२.

bca'

= {bca' ba/}

bca' sga

शुण्ठी — शुण्ठीं समुस्तातिविषां गुडूचीं पिबेत् जलेन क्वथितां समांशाम् । मन्दानलत्वे सततामये च सामानुबन्धे ग्रहिणीगदे च यो.श.१६; म.व्यु.५७९३; विश्वम् — छिन्नोद्भवाम्बुधरधन्वयवासविश्वैः दुःस्पर्शपर्पटकमेघकिराततिक्तैः । मुस्ताटरूषकमहौषधधन्वयासैः क्वाथं पिबेदनिलपित्तकफज्वरेषु यो.श.६; नागरम् — हरीतकीनागरमुस्तचूर्णैः गुडेन मिश्रैः गुटिका विधेया । निवारयति आस्यविधारिता इयं श्वासं प्रवृद्धं प्रबलं च कासम् यो.श.३७; महौषधम् — चूर्णं समं रुचकहिङ्गुमहौषधानां उष्णाम्बुना कफसमीरणसंभवासु यो.श.२६.

bca' bcu

परिदश — तस्य ददाति राजा ग्रामोत्तमं परिदशा रुचिराः स्त्रियश्च जा.मा.३०४/१७७.

bca' ba

• क्रि. प्रकल्पयेत् — {gnas bca'o} वासं प्रकल्पयेत् ल.अ.१७१ख/१२९; • सं. १. = {kha zas} खाद्यम् — खाद्यमिह देहि पानकं भोजनं भूयः च वि.सू.४८क/६१; भक्ष्यम् — {bca' ba byed pa} भक्ष्यकारः मि.को.३९क; भक्षणम् — भोजनपानभक्षणादीनाम् म.मू.२८१ख/४४०; भोज्यम् — विचित्रे भक्ष्यभोज्यादिविधौ जा.मा.३६/२० २. प्रज्ञप्तिः — {bslab pa bca' ba'i thabs bde ba'i phyir} शिक्षाप्रज्ञप्तिसुखोपायत्वात् सू.अ.१८२ख/७८; {bslab pa'i gzhi bca' ba} शिक्षापदप्रज्ञप्तिः म.व्यु.९२०८; {mal bca' ba} शय्याप्रज्ञप्तिः वि.सू.९६क/११५; प्रज्ञापनम् म.व्यु.६४९५ ३. रोधः म.व्यु.५१८७; निबन्धः — {skyil mo krung bca' ba} पर्यङ्कनिबन्धा श्रा.भू.१६ख/३९; समायोजनम् — {de'i don du gdang bu bca'o} वंशस्य तदर्थं समायोजनम् वि.सू. ७०ख/८७ {III}. आविद्धम् — {rgya dang 'khrul 'khor 'di dag de lta de ltar bca' ste} इदं तथा तथा जालयन्त्रम् आविद्धम् ल.अ.१५६क/१०३.

bca' ba po

वि. लावकः — {dper na 'tshed pa yod pa bca' ba po bzhin no} यथा पाचकः लावक इति त.प.।

bca' ba byed pa

वि. भक्ष्यकारः मि.को.३९क ।

bca' bar bya

• क्रि. १. खादयेत् — {rtse mo nyid nas bca' bar bya} अग्रेणैव खादयेत् दु.प.२३३/२३२ २. गृह्णीत — {gnas bca' bar bya} निःश्रयं गृह्णीत वि.सू. ८क/९ ३. प्रज्ञपयिष्यामि — प्रहाणप्रतिजाग्रकस्याहं भिक्षोरासमुदाचारिकान् धर्मान् प्रज्ञपयिष्यामि वि.व. १८९ख/२.११२ {II}. = {bca' bar bya ba/}

bca' bar bya ba

कृ. खादनीयम् — निषण्णस्य । विप्रकृतमूलखादनीयाद्यामिषस्य वि.सू.३५क/४४; खादितव्यम् — यथा चाशितव्यं पातव्यं खादितव्यं स्वादितव्यम्, तदपि सम्यगेव प्रजानाति श्रा.भू.४९क/११७.

bcar

= {bcar ba/}

bcar te gnas par gyur

क्रि. प्रतिवसति स्म — स…वेदाध्ययननिमित्तं श्रुताभिजनाचारसम्पन्ने गुरौ प्रतिवसति स्म जा.मा.१३७/८०.

bcar ba

= {nye ba} सन्निधिः मि.को.१७ख ।

bcas

= {bcas pa/}

bcas pa

• क्रि. प्रज्ञाप्यते — व्यवस्थाप्यत इति प्रज्ञाप्यते, आख्यायत इत्यर्थः म.टी.१९१ख/७; • सं. १. प्रज्ञप्तिः — उत्पत्तिप्रज्ञप्त्यनुप्रज्ञप्तिप्रतिक्षेपाभ्यनुज्ञाभिज्ञत्वम् वि.सू.३ख/३; {bcas pa las} प्रज्ञप्तितः सू.अ.१६५क/५६ २. प्रतिक्षेपणम् — {bcas pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa} प्रतिक्षेपणसावद्यम् बो.भू.८८ख/११३ ३. साह्यम् — तस्माद् पूर्वकल्पेन तत्साह्ये प्रवृत्तिः वि.सू.७६क/९३; • भू.का.कृ. प्रज्ञप्तम् — परित्यक्तस्ववृत्तिकर्मान्तेभ्यः शिष्येभ्यो मोक्षार्थमभ्युपगतेभ्यो द्वयं प्रज्ञप्तं वृत्तिश्च कर्म च अभि.भा.९क/८९४; वैद्यप्रज्ञप्तैराहारैः वि.व.३५३ख/२.१५५; कारितम् — {khrims bcas} क्रियाकारश्च कारितः अ.श.१४७क/१३७; बद्धम् — {skyil mo krung bcas} बद्धपर्यङ्कः अ.क.४१.५८; अवरुद्धम्, = {yul du byas pa} विषयीकृतः त.प.२४२ख/२०१ {IV}. वि. सहितम् — मन्त्रबीजानि नानाव्यञ्जनसंयुक्तानि स्वरसहितानि वि.प्र.४६ख/४.४९; {bu dang bcas pa} पुत्रसहिता अ.क.३.८७; उपेतम् — {gsang sngags stobs dang bcas pa} मन्त्रबलोपेतः अ.क.६.९०; संयुक्तम् — नेमिनिर्यूहसंयुक्तम् दु.प.१९१/१९०; पुरःसरम् — {zhe sa dang bcas par smras pa} उपचारपुरःसरमुक्तः जा.मा.२३/१२ V. अव्य. सह — आनन्तर्यसमाधिश्च सह विप्रतिपत्तिभिः अभि.अ.१.१६; सार्धम् — {chos dang bcas} धर्मेण सार्धम् जा.मा.२२३/१३०; स, सहितार्थे पूर्वपदम् — {snying rjer bcas} सघृणः जा.मा.१३६/७९.

bcas pa dang ldan pa

पा. सहयोगः — {bcas pa dang ldan pa'i tshig bsdu ba} सहयोगसमासः अभि.भा.८९क/७६१.

bcas pa'i kha na ma tho ba

पा. प्रज्ञप्तिसावद्यम् — प्रज्ञप्तिसावद्येष्वपि प्रकृतिसावद्येष्विव तीव्रेण गौरवेण शिक्षणात् अभि.स.भा.५१ख/७१; प्रतिक्षेपणसावद्यम् — प्रतिक्षेपणसावद्यान्मद्यादेवान्यगुप्तये अभि.को.४. ३४.

bcas pa'i kha na ma tho ba dang bcas pa

प्रतिक्षेपणसावद्यः म.व्यु.७२४८.

bcas 'dzin ma

• महीधरित्री — धराधराम्भोधिमहीधरित्री अ.क.३.१५७.

bcing

= {bcing ba/}

bcing ba

बन्धः — {khu tshur bcing ba} मुष्टिबन्धः वि.प्र.१७३ख/३.१७०; प्रकृतिविमुक्तास्ते बुद्धश्रावकप्रत्येकबुद्धा बन्ध्यबन्धहेत्वभावात् ल.अ.११३क/५९; {mtshams bcing ba} सीमाबन्धः दु.प.२०१/२००; बन्धनम् — {sems can bcing bas bcings pa rnams} बन्धनबद्धान् सत्त्वान् बो.भू.१४ख/१६.

bcing bar bya

१. क्रि. बन्धयेत् — पुष्पं…बन्धयेन्मूर्धजम् हे.त.१८ख/५८; आबन्धयेत् — {cod pan bcing bar bya} मुकुटं चाबन्धयेत् वि.प्र.१५०क/३. ९६ २. = {bcing bar bya ba/}

bcing bar bya ba

= {bcing bya} बन्ध्यः — प्रकृतिविमुक्ताः ते बुद्धश्रावकप्रत्येकबुद्धा बन्ध्यबन्धहेत्वभावात् ल.अ.११३क/५९; {bcing bar bya ba dang bcing ba} बन्ध्यबन्धम् ल.अ.१०७क/५३; बन्धो बन्ध्यश्च बद्धश्च ल.अ.१६४क/११६.

bcing bas bcings pa

वि. बन्धनवद्धः — एषाम्…बन्धनबद्धानाम् का.व्यू.२१२ख/२७१.

bcing bya

= {bcing bar bya ba/}

bcings

= {bcings pa/} = {bcings nas} बद्ध्वा — शिरसि मौलिं बद्ध्वा वि.प्र.१५५क/३.१०४; बन्धयित्वा — बन्धयित्वा…नागपाशैः वि.प्र.४९ख/४.५३; वेष्टयित्वा — सुमेरुं त्रिगुणावृत्त्या वेष्टयित्वा व्यवस्थितौ अ.क.३३.५.

bcings gyur

= {bcings gyur pa/}

bcings gyur pa

भू.का.कृ. रुद्धः — {brtson ra dag tu bcings gyur pa} रुद्धाः कारागृहे अ.क.५२.२३.

bcings dang grol ba

बन्धमोक्षौ — एकाधिकरणावेतौ बन्धमोक्षौ तथा स्थितेः त.स.२०क/२१४.

bcings pa

• क्रि. बध्यति — बाला बध्यन्ति संज्ञया ल.अ.१७२ख/१३१; बध्यते — साश्रयाश्चित्तचैत्तास्तु बध्यन्तेऽत्र सबीजकाः सू.अ.२४५ख/१६२; • सं. १. बन्धनम् — विमुच्य बन्धनानि अ.क.३०.१७; आयातोऽहं हिरण्यार्थी बन्धुबन्धनमुक्तये अ.क.५२.३९; निबन्धनम् — {mdza' bas bcings pa la} स्नेहनिबन्धने अ.क.५९.१५९; उद्बन्धनम् — पाशेन उद्बन्धनम् अ.क.७९.२३; रोधः — ये रोधबन्धनगताः ल.वि.२६क/३०; संरोधः — बन्धुसंरोधदुखार्तः अ.क.५२.३८; विबन्धः — {bcings pa'i sdug bsngal las thar byed} विबन्धा दुःखमोचिताः दु.प.१६३/१६२ २. = {'khor ba} बन्धः, संसारः — अन्यथा न बन्धो न मोक्षः प्रसिद्ध्येत् म.भा.२ख/१.५; {bcings pa dang thar pa} बन्धमोक्षौ त.प.२४६ख/२०७ ३. बन्धः — {sargas bcings pa snyan ngag che} सर्गबन्धो महाकाव्यम् का.आ.१. १४; • भू.का.कृ. १. बद्धः — रज्ज्वा…बद्धा अभि.स्फु.२६३क/१०८०; {rdo bas bcings pa'i phug chen} शिलाबद्धा महागुहा अ.क.६.८९; {sems can bcing bas bcings pa rnams} बन्धनबद्धान् सत्त्वान् बो.भू.१४ख/१६; {mdza' bas bcings pa} स्नेहबद्धः अ.क.२८.५६; आबद्ध — जन्तुभिः सतताबद्धैर्बन्धुबन्धनरज्जुभिः अ.क.५२.२५; अवबद्धः — स्नेहावबद्धानि हि मानसानि प्राणात्ययं स्वं न विचिन्तयन्ति जा.मा.२४१/१३९; बन्धनबद्धः — बन्धनबद्धा विमुच्यन्ते अ.श.५८क/४९; प्रतिबद्धः — प्रेमानुबन्धप्रतिबद्धबुद्धिः अ.क.५९.८८; निबद्धः — भवसूत्रनिबद्धाः म.मू.३००क/४६७; सन्नद्धः — {chos don tshigs bcad kyis bcings pa} धर्मार्थगाथासन्नद्धम् अ.क.७.५१; निरुद्धः — निरुद्धः कर्मणा अ.क.२०.४४ २. = {dkris pa} वेष्टितम् — वेष्टितं स्याद्वलयितं संवीतं रुद्धमावृतम् अ.को.३.१.८८; शाटिकां कलशग्रीवावेष्टिताम् वि.प्र.१८२क/३.२०२.

bcings pa 'grol du 'jug pa'i spang ba

पा. बद्धस्य मोचने नैःसर्गिकः वि.सू.५१ख/६६.

bcings pa nyid

बन्धनता — अहो स्नेहोऽप्ययं तात तव बन्धनतां गतः अ.क.१४.८७.

bcings pa dang grol ba

= {bcings dang grol ba/}

bcings pa dang thar pa

पा. बन्धमोक्षौ त.प.२४६ख/२०७.

bcings pa dang rnam par grol ba

बन्धविमोक्षता — चित्तबन्धविमोक्षतां च…यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२५२क/४९.

bcings pa dang ma bcings pa la rnam par rtog pa

पा. बन्धाबन्धविकल्पः, परिकल्पितस्वभावभेदनयलक्षणभेदः — कतमत्परिकल्पितस्वभावप्रभेदनयलक्षणम् । यदुत अभिलापविकल्पोऽविधेयविकल्पः…सम्बन्धविकल्पो बन्धाबन्धविकल्पः ल.अ.१०६ख/५२.

bcings pa med

= {bcings pa med pa/}

bcings pa med pa

भू.का.कृ. अबद्धः — एकस्तु तस्य सौजन्यादबद्धोऽपि सुबद्धवत् अ.क.२८.५५.

bcings par gyur

= {bcings par gyur pa/}

bcings par gyur pa

भू.का.कृ. निबद्धः — {rgya'i zhags pas bcings par gyur} कूटपाशनिबद्धस्य अ.क.२८.६४.

bcib pa

{'chib pa} इत्यस्य भवि. ।

bcibs

= {bcibs pa/} {bcibs nas} उद्वाह्य — किमयं तपस्वी शण्ढमुद्वाह्य पुत्रं मृगयते हे.बि.१४३ -४/६९.

bcibs pa

१. क्रि. आरोहतु — {bdag gi rgyab tu bcibs la} आरोहतु मत्पृष्ठम् जा.मा.२९५/१७२; २. • भू.का.कृ. अभिरूढः — {shing rta la bcibs} रथाभिरूढः अ.श.१५७क/१४६.

bcir

= {bcir ba/}

bcir ba

भू.का.कृ. अवष्टब्धः त.प.।

bcil

= {bcil ba/} = {bcil te} प्रतिनुद्य — {khro ba'i stobs bcil te} प्रतिनुद्य क्रोधबलम् जा.मा.२२५/१३१.

bcil ba

भू.का.कृ. बाधितः — सर्वज्ञतायां प्रतिबाधितायां सद्धर्मः प्रतिबाधितो भवति अ.प्र.१६३ख/९२.

bcu

१. दश, संख्याविशेषः — दश कुशलाः कर्मपथा अ.सा.६७क/३७ २. दशकः — असम्मतादिदशकनिष्कर्षणपरम्परप्रणीतनिषद्यास्थानात् न प्रत्युद्धृतौ वि.सू.५१ख/६६; षष्ठं दशकम् म.व्यु.८४७४ ३. = {bcu ba/}

bcu dgu

एकोनविंशतिः, संख्याविशेषः — त्रिदश इति त्रयोदश । नवदिशा एकोनविंशतिः वि.प्र.२४२क/२.५२; ऊनविंशतिः मि.को.१९क ।

bcu 'gugs

= {sgron me} दशाकर्षः; दशाकर्षी, प्रदीपः छो.को.२३८/रा.को.२.६९६.

bcu gcig

एकादश, संख्याविशेषः — तत्समासत एकादशाकारं वेदितव्यम् बो.भू.७५ख/९७.

bcu gcig pa

वि. एकादशमः — {le'u bcu gcig pa} एकादशमः परिच्छेदः श.बु.१२३; एकादशी — तथा नाड्यो नवमी दशमी…शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र.२३४क/२.३४.

bcu gnyis

द्वादश, संख्याविशेषः — एवमहोरात्रेण षष्टिदण्डैर्द्वादश संक्रान्तयः वि.प्र.२४७क/२.६१; वि.सू.५२क/६६.

bcu gnyis bdag

= {nyi ma} द्वादशात्मा, सूर्यः अ.को. १.३.२८.

bcu gnyis bdag po

= {nyi ma} द्वादशात्मा, सूर्यः मि.को. ३१क ।

bcu gnyis pa

वि. द्वादशी — एवमस्थीनि एकादशी द्वादशी…एवं शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र. २३४क/२.३४.

bcu gnyis mig

= {gdong drug} द्वादशाक्षः, कार्तिकेयः छो.को.२३८/रा.को.२.७६५.

bcu gnyis mig ldan

= {gdong drug} द्वादशलोचन:, कार्तिकेयः ङ.को.३६/रा.को.२.७६५.

bcu gnyis 'od

= {bcu gnyis 'od 'phro/}

bcu gnyis 'od 'phro

= {phur bu} द्वादशार्चिः, वृहस्पतिः छो.को.२३८/रा.को.२.७६५.

bcu gnyis lo lon

वि. द्वादशाब्दा — द्वादशाब्दां सुकन्याम् वि.प्र.१५९क/३.१२०.

bcu drug

षोडश, संख्याविशेषः — ललाटकमले षोडशदले वि.प्र.२३९क/२.४६.

bcu drug gnyis kyi bdag nyid

वि. द्विषोडशात्मिका — कुलपटले याः ख्याता नाड्यो द्विषोडशात्मिकाः हे.त.१९ख/६२.

bcu drug pa

वि. षोडशी — एवं शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र.२३४क/२.३४.

bcu drug phyed phyed thig le 'chang

षोडशार्धार्धबिन्दुधृक् — बिन्दुयोग इति ख्यातः षोडशार्धार्धबिन्दुधृक् वि.प्र.६२क/४.११०.

bcu drug 'od ldan

= {gza' pa sangs} षोडशार्चिः, शुक्रग्रहः छो.को.२३८/रा.को.५.१९६.

bcu drug lon pa

वि. षोडशाब्दा — दिव्या पञ्चकुलोद्भवा । अथ वा…षोडशाब्दा हे.त.११ख/३४; षोडशाब्दिका — पाणिभ्यां तु समालिङ्ग्य प्रज्ञां वै षोडशाब्दिकाम् हे.त.१७क/५४.

bcu pa

वि. १. दशमः — तथा नाड्यो नवमी दशमी…एवं शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र. २३४क/२.३४ २. = {rgan ches pa} दशमी — वर्षीयान् दशमी ज्यायान् अ.को.२.६४३.

bcu po pa

वि. दशमी — {bcu po pa ni dang po yin} दशमी तु भवेत्प्रथमी ल.अ.१६६ख/१२१.

bcu ba

क्रि. गृह्णीयात् — {chu mi bcu bar ro} न…पानीयं गृह्णीयात् वि.सू.४९ख/६३.

bcu bar

सेक्तुम् — आरामं सेक्तुमारब्धः वि.व.१३३ख/१.२२.

bcu tshan

वि. दशकम् — किमर्थं तत्रैव दशकेऽर्हत्त्वस्य द्विग्रहणमकरिष्यत् अभि.भा.३४क/१०००.

bcu bzhi

१. चतुर्दश, संख्याविशेषः — चतुर्दशदलेषु चतुर्दश पदानि वि.प्र.२३६क/२.३७ २. चतुर्दशी, तिथिभेदः — {yi dwags zla phyed bcu bzhi dang} प्रेतपक्षे चतुर्दश्याम् हे.त.८ख/२४.

bcu bzhi ston

चातुर्दशिकम् मि.को.४०ख; म.व्यु.५७५९.

bcu bzhi pa

चतुर्दशी, तिथिविशेषः — चतुर्दश्याम् अष्टम्यां वा प्रभातकाले कलशादिकं संस्थाप्य हे.त. ४ख/१०; वि.प्र.२३४क/२.३४.

bcu las 'phros pa

ना. दशोत्तरम्, ग्रन्थः — दशोत्तरे चोक्तम् अभि.भा.३४क/१०००.

bcu gsum

त्रयोदश, संख्याविशेषः — त्रयोदशदिनम् वि.प्र.२४७क/२.६१.

bcu gsum pa

वि. त्रयोदशी — तथा मज्जा त्रयोदशी चतुर्दशी, एवं शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र.२३४क/२.३४.

bcug

= {bcug pa/} {bcug ste/} {o nas} प्रक्षिप्य — पात्रे प्रक्षिप्य अ.श.१३९ख/१२९; {khar bcug nas} मुखे प्रक्षिप्य गु.स.१०९क/४०; क्षिप्त्वा — कक्कोले बोलकं क्षिप्त्वा हे.त.२०ख/६६; प्रवेश्य — तथागतान् स्वहृदये प्रवेश्य वि.प्र.४६ख/४.४९; कारयित्वा — {rab tu 'byung bcug nas} प्रव्रज्यां कारयित्वा अ.क.१८.२०; आरोप्य — {shing rtar bcug nas} शकटे आरोप्य वि.व.१२८क/१.१७; धृत्वा — रत्नकुम्भे तदस्थीनि धृत्वा अ.क.२१.८५; {byed du bcug nas} कारयित्वा जा.मा.२३४/१३७; {nang du bcug nas} प्रवेश्य जा.मा.३०९/१८०.

bcug pa

• क्रि. ( {'jug pa} इत्यस्याः भूत.) १. (भूत.) कारयामास — {sgra sgrog tu bcug} घोषणां कारयामास जा.मा.२३४/१३७ *२. क्षिपति — ते यमपुरुषा नीत्वा कालसूत्रे महानरके क्षिपन्ति का.व्यू.२१६ख/२७६; प्रक्षिपति — तस्य भूय एव खादनीयार्थेन मुखे प्रक्षिपन्ति शि.स.४६ख/४४; प्रक्षिप्यते — सुवर्णं…यथा यथाग्नौ प्रक्षिप्यते बो.भू.१७१ख/२२६; • सं. प्रक्षेपः — {rdzas bcug pa tsam gyis} द्रव्यप्रक्षेपमात्रेण स.पु.५१क/९१; • भू.का.कृ. क्षिप्तम् — {khar bcug pa} क्षिप्ते…आस्ये श्रा.भू.३२क/७५; प्रक्षिप्तम् — {btson rar bcug pa} बन्धनागारेष्वपि प्रक्षिप्तस्य शि.स.१०२क/१०१; परिक्षिप्तम् — {'dam du bcug pa} कर्दमपरिक्षिप्तम् र.वि.१०१क/४९; प्रविष्टम् — प्रविष्टस्पर्शस्वीकृतौ वि.सू.१२ख/१४; प्रवेशितम् — सहप्रवेशितो वर्षसहस्रसञ्चितमपि तमोन्धकारं विधमति ग.व्यू.३१७ख/४०२; स्थापितम् — {de ni rgyal pos mdun na 'don du bcug} स राज्ञा पुरोहितः स्थापितः वि.व.२१०क/८४; प्रवर्तितम् — कुशले तेन प्रवर्तिताः सू.अ.२१०क/११३; निहितम् — {sa'i nang du bcug na} भूमौ निहितस्य वि.सू.७७ख/९४; अभिहतम् — तेनाभिहतः प्रेरितः त.प.१४२ख/७३७; कारितम् — {dril sgrogs su bcug pa} घण्टावघोषणं कारितम् वि.व.१३४ख/१.२३; {byed du bcug} कारितम् अ.क.९.२५; आप्तः म.व्यु.२७१६.

bcug pa can

उ.प. ओ वर्ती — दृष्टिबलाधानेन वर्तितुं शीलमस्येति दृष्टिबलाधानवर्ति अभि.स्फु.१०४ख/७८७.

bcug pa nyid

प्रक्षिप्तता — आख्यानं प्रक्षिप्ततायाम् वि.सू.१५क/१६; प्रविष्टता — मणेरस्य प्रविष्टता तदन्तः वि.सू.१३क/१४.

bcug par gyur

= {gcug par gyur pa/}

bcug par gyur pa

भू.का.कृ. प्रक्षिप्तम् — यथा चैकपरमाणुरजसि तन्महापुस्तं प्रक्षिप्तं भवेत् र.वि. ८५ख/२३; प्रवर्तितम् — अधिगते चार्थे प्रवर्तितः पुरुषः प्रापितश्चार्थः न्या.टी.३७ख/१९.

bcugs pa

क्रि. अवसज्जते — इह ते बाला अवसज्जन्ते किल्बिषकारिण इव शूलाग्रे ल.वि.१०३क/१४९.

bcud

सं. १. रसः — नाप्यशितपीतखादितस्वादितस्य सम्यग्रसपरिणामपुष्ट्यादि समासादयति ल.अ.१५४ख/१०१; यदा यदानन्दसुधारसेन्दुर्विवेश शास्ता निजराजधानीम् अ.क.६४.२ २. बृंहणम् — बृंहणं स्नपनं संवासनं संवर्धनं वर्णपरिशोधनं बलसंजननं प्रजानामि ग.व्यू.२०क/११७; संबृंहणम् लो.को.६७८; • वि. स्यन्दि — अमन्दानन्दसंदोहस्यन्दि चन्दनशीतलम् अ.क.७.३ *४. गर्भि — तैलं बलाक्वथनकल्कसुगन्धिगर्भिसिद्धम् यो.श. १०१; स्निग्धः यो.श.११५.

bcud kyi ma

= {lce} रसमातृका, जिह्वा छो.को.२३८/मो.को.८७०.

bcud kyi len

= {bcud len/}

bcud kyis len

= {bcud len/}

bcud kyis len pa

= {sman} रसायनम् मि.को.५३क; द्र. {bcud len/}

bcud kyis len ma 'grub pa

वि. अकृतरसायनः — पीनो देवदत्तोऽकृतरसायनो दिवा न भुङ्क्ते त.प.५४क/५५९.

bcud gang

= {gla sgang} दशपुरम् मि.को.५८ख ।

bcud brtul zhugs

= {bung ba} मधुव्रतः, भ्रमरः छो.को. २०४/रा.को.३.६०१.

bcud ldan

१. = {lha} सुरः, देवः अ.को.१.१.७ २. = {sa gzhi} रसा, पृथिवी अ.को.२.१.२.

bcud mi ldan

= {lha min} दैतेयः, असुरः — असुरा दैत्यदैतेयदनुजेन्द्रारिदानवाः । शुक्रशिष्या दितिसुताः पूर्वदेवाः सुरद्विषः अ.को.१.१.१२.

bcud 'og

= {sa 'og} रसातलम्, पातालम् — अधोभुवनपातालं बलिसद्म रसातलम् अ.को.१.९.१.

bcud rings

ना. = {mtho ris klung} सुरदीर्घिका, देवगङ्गा — मन्दाकिनी वियद्गङ्गा स्वर्णदी सुरदीर्घिका अ.को.१.१.५०.

bcud len

रसायनम् — रसरसायनादिशरीरसिद्धिसाधनस्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११६ख/१, पृ.१४; यत्र च देहपुष्टौ रसायनादेः प्रज्ञादेर्विशेषः प्र.अ.७५ख/८३.

bcum

• स्रस्तम् म.व्यु.७१२३; {smin ma bcum} भ्रूभङ्गः जा.मा.३३२/१९४; {bag yod cing brtun la bcum nas gnas} अप्रमत्त आतापी प्रहितात्मा व्यहार्षीत् अ.श. ११३ख/१०३.

bcus

= {bcus pa/}

bcus pa

• क्रि. ( {'chu ba} इत्यस्याः भूत.) (?) उद्धरति — {khron pa nas chu bcus} कूपात् पानीयमुद्धरति वि.व.१३३ख/२२; • सं. अवसेकः — न च क्षेत्रक्षीरावसेकादिसंस्कारविशेषवशाद् आसादितातिशयं सामान्यमेवैतामर्थक्रियां विचित्रां सम्पादयति त.प.२९२क/२९७; • भू.का.कृ. गृहीतम् — आसूर्योदयात् गृहीतोदपानयोः प्रत्यवेक्षितानुवृत्तिः वि.सू. ३९ख/४९; उद्धृतम् म.व्यु.७१४१; मि.को.३८ख ।

bcer

= {bcer ba/} = {bcer te} अवगुण्ठ्य — {sog mas bcer te me slabrar ro} पलालेन वावगुण्ठ्य आदीपनम् वि.सू.८क/८; चित्वा — {phung por bcer te} चितां चित्वा लो.को.६७९.

bcer ba

= {spungs pa} ।। • सं. निधानम् {brungs sam thum po byas te bcer ro} भारीकृत्य सूतं वा निधानम् वि.सू.७६ख/९३; • भू.का.कृ. समारोपणं कृतम् — अनेकैः प्राणिशतसहस्रैर्मृत्तिकापिण्डसमारोपणं कृतम् वि.व.१६१क/१.४९.

bcer bar bya

क्रि. *स्थलं कुर्यात् — {rtsig drung du bcer bar bya'o} कुड्यस्य वा स्थलं कुर्युः वि.सू.३२ख/४१.

bco brgyad

अष्टादश, संख्याविशेषः — {bco brgyad 'khyog} अष्टादशवक्रः अ.क.६.८७.

bco brgyad 'khyog

ना. अष्टादशवक्रः, पर्वतः — {bco brgyad 'khyog ces pa'i ri bo} अष्टादशवक्राख्यः पर्वतः अ.क.६.८७.

bco lnga

पञ्चदश, संख्याविशेषः — {bco lnga'i cha'i bdag nyid} पञ्चदशकलात्मकम् हे.त.२०क/६४.

bco lnga ston

पांचदशिकम् म.व्यु.५७६०.

bco lnga pa

१. वि. पञ्चदशी — एवं शुक्रं पञ्चदशी षोडशी कला वि.प्र.२३४क/२.३४ २. पञ्चदशी, तिथिभेदः — इह शुभकर्मणि शुक्लपञ्चम्यां दशम्यां पञ्चदश्यां विष्टिं वर्जयित्वा भूमिं शोधयेत् वि.प्र.१०७ख/३.२९.

bco lnga'i cha

पञ्चदशकला — {bco lnga'i cha'i bdag nyid} पञ्चदशकलात्मकम् हे.त.२०क/६४.

bco lnga'i cha'i bdag nyid

वि. पञ्चदशकलात्मकम् — बोधिचित्तं भवेच्चन्द्रं पञ्चदशकलात्मकम् हे.त.२०क/६४.

bcom

= {bcom pa/} {bcom ste/} {o nas/} {o zhing} हत्वा — तेन पान्थान् हत्वा भाण्डमासादितम् अ.श. २७७ख/२५४; भित्त्वा — यथा सुवर्णभाजनस्य भित्त्वाऽन्यथा क्रियमाणस्य संस्थानान्यथात्वं भवति अभि.भा.२३९ख/८०५; ध्वंसयित्वा वि.प्र.११७ख/; निहत्य — मानरिपुं निहत्य बो.अ.७.५९; निर्भिद्य — मिथः शिरांसि निर्भिद्य चक्रुः क्ष्मां शोणितोक्षिताम् अ.क.६७.२८; उपहत्य — ते स्वसन्तानानुपहत्य अ.सा.१५९ख/९०.

bcom ldan

१.= {bcom ldan 'das} भगवान्, शाक्यमुनिः — तत् किं भगवतो मूढैः सर्वज्ञत्वं न गम्यते त.स. १२८क/१०९९; बभाषे भगवान् प्राग्वृत्तं ज्ञानलोचनः अ.क.५०.१७ २. = {bcom ldan ma/} {bcom ldan 'das ma} भगवती — अस्पर्शा भगवती यस्मात् तस्माद् डोम्बी प्रकथ्यते हे.त.६ख/१८; {bcom ldan shes rab ma} भगवती प्रज्ञा हे.त.२१क/६६.

bcom ldan 'das

वि. १. = {bcom ldan} भगवान् — {bcom ldan 'das sred med kyi bu'i phyir} भगवतो नारायणस्यार्थे अ.श.२२क/१८ २. भगवान्, बुद्धः — सर्वमारबलमहासंग्रामावभङ्गाद् भगवान् बो.भू.५५क/६४; {bcom ldan 'das de bzhin gshegs pa dgra bcom pa yang dag par rjogs pa'i sangs rgyas} भगवांस्तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धः त.प.२६८ख/१००६.

bcom ldan 'das kyi chos ni legs par gsungs pa

स्वाख्यातो भगवतो धर्मः म.व्यु.१२९१.

bcom ldan 'das kyi nyan thos kyi dge 'dun legs par zhugs pa

सुप्रतिपन्नो भगवतः श्रावकसंघः म.व्यु.१११९.

bcom ldan 'das kyis legs par gsungs pa'i chos 'dul ba ni legs par bstan pa

स्वाख्यातो भगवतो धर्मविनयः सुप्रवेदितः म.व्यु.१२९८.

bcom ldan 'das kyi bstan pa

भगवच्छासनम्, बुद्धशासनम् — {bcom ldan 'das kyi bstan pa la sdang ba} भगवच्छासनविद्वेषी अ.श.४४क/३८.

bcom ldan 'das kyi gzugs can

वि. भगवद्रूपिणी — वज्रवाराही प्रज्ञा भगवद्रूपिणी हे.त.५ख/१४.

bcom ldan 'das kyi slob ma

भगवच्छ्रावकः — ततो भगवच्श्रावकेण हर्षोत्कण्ठजातेन…सत्योपयाचनं कृतम् अ.श.२७ख/२३.

bcom ldan 'das ma

वि. भगवती, प्रज्ञापारमिता — भगवतीं सेवयेत् प्राज्ञो योगिनीं भावयेद् व्रती हे.त. १४ख/४६; मि.को. ७८ख ।

bcom ldan ma

वि. भगवती — अभिवाञ्छितं प्रसिध्यतु भगवति युष्मत्प्रसादेन ना.ना.२६६क/२४; • ना. भगवती, ग्रन्थः —भगवत्यामप्युक्तम् शि.स. १०५ख/१०४.

bcom ldan shes rab ma

भगवती प्रज्ञा — सैव भगवती प्रज्ञा उत्पन्नक्रमयोगतः हे.त.२१क/६६.

bcom pa

• क्रि. ( {'joms pa} इत्यस्याः भूत.) (?) मुष्णाति — यो हि ग्राममेव मुष्णाति साधुजनसमवाये तस्य अरण्ये त्राणासम्भविनि का क्षमा प्र.अ.३५क/४०; • सं. १. उपघातः भिन्नान्योन्यलक्षणस्य स्कन्धसङ्घातस्यात्यन्तमूलोपघातात् सङ्घभेद इत्युच्यते ल.अ.११०क/५७; निर्घातः उत्पित्सुदोषनिर्घाताद् येऽपि दोषविरोधिनः प्र.वा.१.२८०; समुद्घातः अनुशयानामरिप्रख्याणां…अत्यन्तसमुद्घातादर्हद्वधो भवति ल.अ.११०क/५७; अभिघातः —प्रयत्नाभिघातविशेषापेक्षात् कर्मणो जायते त.प.२८५क/२८२; भङ्गः {bsam bcom} आशाभङ्गः अ.क.९२.२२; हानिः — आत्मीयबुद्धिहान्या त्यागो न तु विपर्यये प्र.वा.१. २२९; अपहारः — {sdig pa bcom pa} पापापहारः प्र.अ.१४८ख/१५९; प्रमाथः —पुरप्रमाथव्यथिते जने कोलाहलाकुले अ.क.२८.२१; प्रमथनम् {bdud bcom} मारप्रमथनम् र.वि.४.५७; विद्रावणम् — {bdud bcom pa} मारविद्रावणम् अ.क.२५.८५; भञ्जनम् —क्लेशादिमाराणां भञ्जनाद् भगवान् हे.त.६ख/१६; हरणम् — {sdig pa bcom pa} पापहरणम् प्र.अ.१४८ख/१५९; उत्पाटनम् — सूक्ष्मस्यावरणस्य भूमिषु गतस्य उत्पाटनाद् बुद्धता सू.अ.१५२ख/३७; म्लेच्छधर्मोत्पाटनम् वि.प्र.११५क/१, पृ.१३; *उपक्रमः — उपक्रमभेदिनश्च घटादयः अभि.स्फु.१६०ख/८९०; • पा. भगः मारक्लेशभञ्जनाद् भगः, सर्वज्ञैश्वर्यादिगुणसमूहः । स भगोऽस्यास्तीति भगवान् वि.प्र. ११९क/१, पृ.१७; भू.का.कृ. हतम् —हतमस्यान्धकारमनेन वेति हतान्धकारः अभि.भा.१२७-३/५; उपहतम् — उपेक्षोपहतत्वात् अभि.भा.७०क/११४३; आहतम् — {rmongs pas bcom pa} विमोहाहतम् अ.क.५३.४३; निहतम् म.व्यु.२६०८; अभिहतम् —वेतालाभिहतः अ.क.२१.६६; भिन्नम् — यत्र भिन्ने न तद्बुद्धिः अभि.को.६.४; निर्भिन्नम् —ज्ञानवज्रेण निर्भिन्नः अ.क.२७.४६; निर्घातितम् म.व्यु.६६०८; विदारितम् —विद्याविदारिताण्डकोषः अ.श.५१क/४४; विनष्टम् —आलोकैर्विनष्टतिमिरा इव अ.क.६.८; ध्वस्तम् —परागतरुराजीव वातैर्ध्वस्ता भटैश्चमूः का.आ.३.२७; स्रस्तं ध्वस्तं भ्रष्टं स्कन्नं पन्नं च्युतं गलितम् अ.को.३.१.१०२; मर्दितम् — मर्दितकण्टकानाम् अ.सा.१२०क/६९; क्षतम् — तेन सोऽप्यहं मनसि क्षतः का.आ.२.२५२; क्षपितम् — व्याधिना क्षपितः अ.सा.२५७क/१४५; लुप्तम् अद्य तु ज्ञानवैमल्यं मयाप्तं लुप्तसंवृति अ.क.१७.५२ {IV}. उ.प. ओ घ्नः —आपञ्चमप्रकारघ्नः अभि.भा.२१ख/९४६; ओ हा {gzugs kyi chags bcom} रूपरागहा अभि.अ.१.२५.

bcom pa ma

वि. भागवती — तत्र वसुमित्रा नाम भागवती प्रतिवसति ग.व्यू.६१ख/१५३.

bcom par gyur pa

भू.का.कृ. उपद्रुतः — न हि तावत् सुखमिति वेद्यते किञ्चिद् यावन्न दुःखान्तरेण उपद्रुतो भवति अ.सा.२४२.२/८८०

bcom par byas pa

= {bcom byas/}

bcom byas

भू.का.कृ. ध्वंसितः — पुण्यज्ञानबलेन तेन महता मारादयो ध्वंसिताः वि.प्र.८८ख/३.१.

bcom byas te

भङ्क्त्वा — भङ्क्त्वा प्रसभसंभोगे प्रदिशामि प्रगल्भताम् अ.क.८९.१५४.

bcom byas pa

= {bcom byas/}

bcom zhing phyir phyogs pa

वि. भग्नपृष्ठी — चित्तं नावलीयते…न भग्नपृष्ठीभवति अ.सा.६क/४.

bcom zin

भू.का.कृ. भिन्नः — भिन्नत्वादसौ न सर्वान् भिनत्ति अभि.स्फु.२००क/९६६.

bcom zin pa

= {bcom zin/}

bcom brlag

ना. मथुरा, नगरम् — शाणवासी पुरा भिक्षुर्गुणवान् गुरुशासनात् । जिनशासनमाधातुं मथुरां प्रस्थितः पुरीम्…अवाप्य मथुरापुरीम् । उरुमुण्डाभिधं शैलमारुरोह अ.क.७१.२; *मिथिला — इयं मिथिला नगरी अतीव रमणीया मैथिलस्य राज्ञः सुमित्रस्य निवासभूमिः ल.वि.१४ख/१६.

bcom brlag gi

माथुर्यः — {bcom brlag gi bram ze rnams kyis} माथुर्यैर्ब्राह्मणैः वि.व.१२७ख/१.१७.

bcol

= {bcol ba/} {bcol te} अध्येष्य — {bcol te sgrub pa'i snyan par smra ba} अध्येष्योपसंहृता प्रियवादिता बो.भू.११७क/१५१.

bcol te sgrub pa'i snyan par smra ba

पा. अध्येष्योपसंहृता प्रियवादिता, सर्वाकारायाः प्रियवादिताया भेदः — सर्वाकारा प्रियवादिता । सा षड्विधा सप्तविधा चैकध्यमभिसंक्षिप्य त्रयोदशविधा…परं प्रतिबलमध्येष्योपसंहृता प्रियवादिता बो.भू.११७क/१५१.

bcol ba

• क्रि. ( {'chol ba} इत्यस्याः भूत., भवि.) (?) अध्येषते — कथं परमध्येषते बो.भू.५०ख/५९; • सं. १. अध्येषणम् — अशक्तावध्येषणं प्रतिबलस्य वि.सू.८०ख/९७ २. = {gtams pa} न्यासः, उपनिधिः — उपनिधिर्न्यासः अ.को.२.९.८१; स्थापनम् — {bcol ba las len pa} स्थापनादन्वेषणम् त.प.२५०क/२१५; • भू.का.कृ. १. याचितम् — {ma bcol bar grogs su 'gro la bcol na lta ci smos} अयाचितोऽपि सहायीभावं गच्छति प्रागेव याचितः बो.भू.७९क/१०१; आयाचितम् — तेषु च तेष्वर्थकरणीयेषु परैरायाचितः सन् सहायीभावं गच्छति बो.भू.१३६क/१७५; अवलोकितम् — {bcol ba'i dge slong yod pa la yang de mi 'byung ngo} नावलोकितभिक्षौ वि.सू.३१क/३९ २. निहितम् — स्वयं निहितप्रत्यनुमार्गणम् त.प.२४६ख/२०७.

bcol bar bya

• क्रि. नियुञ्जीत — {mnos pa bcol bar bya'o} नियुञ्जीत ग्रहणे वि.सू.६७ख/८४; • सं. अध्येषणम् — अन्यस्याशक्तावध्येषणम् वि.सू. ६१क/७७.

bcol bar bya ba ma yin pa nyid

अनवलोक्यत्वम् — अलज्जिसान्तरजीर्णग्लानानुपसंपन्नानामनवलोक्यत्वमत्र वि.सू.३१ख/३९.

bcos

= {bcos pa/} {bcos nas} कारयित्वा — स तेनावतंसकं कारयित्वा तत्र स्तूपे आरोपितः अ.श. १६९क/१५७; प्रतिसंस्कार्य — प्रतिसंस्कार्य चित्रितः ग.व्यू.२२८ख/२१५.

bcos dka'

= {bcos dka' ba/}

bcos dka' ba

• वि. दुरासदः — तं मुनिवरं…दुरासदमभिज्वलन्तमिव तपःश्रिया जा.मा.३२७/१९१; दुष्प्रतिसंस्करः — {bcos dka' ba nyid} दुष्प्रतिसंस्करत्वम् वि.सू.२५ख/३१; • सं. दुरनुनेयता — तस्य राज्ञश्चण्डतां दुरनुनेयतां च जा.मा.३३५/१९५.

bcos dka' ba nyid

दुष्प्रतिसंस्करत्वम् — दुष्प्रतिसंस्करत्वे दानम् वि.सू.२५ख/३१.

bcos thabs

= {bcos pa'i thabs} प्रतीकारः — अचिन्तयत्प्रतीकारं बन्धुबन्धनदुःखितः अ.क.५२.२२; कुण्ठसर्वप्रतीकारः अ.क.४२.८; प्रतिक्रिया — {bcos thabs med pa} निष्प्रतिक्रियः अ.क.४२.९; निष्कृतिः — मातृवधक्रूरपातके नास्ति निष्कृतिः अ.क.८२.३०.

bcos thabs med

= {bcos thabs med pa/}

bcos thabs med pa

वि. निष्प्रतिक्रियः — अवर्षोपनिपातोऽयं प्रजानां निष्प्रतिक्रियः अ.क.४२.९; निष्प्रतीकारः — निष्प्रतीकारसंतापः अ.क.५२.४३.

bcos pa

• सं. १. प्रतिसंस्करणम् — {de bcos so} प्रतिसंस्करणमस्य वि.सू.९६क/११५; घटनम् — {khri'u yan lag chag pa bcos pa yang ngo} घटनं च भग्नं मञ्चाङ्गस्य वि.सू.९९क/११९ २. = {bcos thabs} प्रतीकारः — यद्यस्त्येव प्रतीकारो दौर्मनस्येन तत्र किम् शि.स. १०१क/१०० ३. प्रसाधनम् — प्रसाधनार्थं नियुक्तावुशीरस्य वि.सू.५३क/६८ ४. अनुशिष्टिः — नायमस्यानुशिष्टिकालः जा.मा.३७५/२१९; • वि. = {bcos ma} कृत्रिमम् — कृत्रिमेषु मृगेषु मृगसंज्ञी स्यात् बो.भू.१४८क/१९१; प्रतिरूपम् — तत्प्रतिरूपमात्रके तत्प्रतिबिम्बप्रतिभासमात्रके अधिमोक्षः प्रवृत्तः बो.भू. १४८ख/१९१; प्रतिरूपकम् — अस्ति तु तदस्य प्रतिरूपकम् बो.भू.१४९क/१९१; • भू.का.कृ. १. प्रतिसंस्कारितम् — प्रलुग्नस्तथागतविग्रहः…प्रतिसंस्कारितः ग.व्यू.२२८ख/२१५; संस्कृतम् मि.को. ८८क २. व्यस्तम् — {tshig bcos te 'brel} व्यस्तपदसम्बन्धः प्र.अ.१४क/१६.

bcos pa'i chang

मैरेयम्; मैरेयमद्यम्, मद्यविशेषः — आत्मना च सुरामैरेयमद्यप्रमादस्थानात् प्रतिविरतो भवति अ.प्र.२८६ख/१६१.

bcos pa'i thabs

= {bcos thabs/}

bcos pa'i phug pa

दरी मि.को.१४८क ।

bcos pa'i tshwa

शुक्तम् — तद्वच्छुक्तशुलुकदधिमण्डोदश्विन्मण्डकानि वि.सू.७५क/९२.

bcos par dka' ba

= {bcos dka' ba/}

bcos par bya

• क्रि. प्रतिसंस्कुर्वीत — खण्डफुल्लमुपगतो वासवस्तुनः प्रतिसंस्कुर्वीत वि.सू.६२क/७८; • सं. संस्करणम् — शयनासनस्यानयोरेवाह्नोः प्रत्यवेक्षणं संस्करणं निःसृतैः वि.सू.९६क/११५; अभिसंस्करणम् — वर्षकस्य वर्षोषितभिक्षुणीभिरभिसंस्करणम् वि.सू.६२क/७८.

bcos phug

= {bcos pa'i phug pa/}

bcos bu

वि. कृत्रिमम् — प्रतिबिम्बसमे तस्मिन् कृत्रिमे सत्यता कथम् बो.अ.९.१४५; {bcos bu'i ras} दूष्यम् शि.स.१८२क/१८२; द्र. {bcos pa/} {bcos ma/}

bcos bu'i ras

दूष्यम् — दूष्य अनेक मृदू सुखस्पर्शा संस्तरि मार्गि व्रजन्ति जिनानाम् शि.स.१८२क/१८२.

bcos ma

• वि. कृत्रिमम् — अभूतं सत्त्वदोषास्ते कृत्रिमागन्तुकत्वतः र.वि.११५क/७८; कृतकम् — कृतकमधुरोपचारवचनप्रच्छन्नतीक्ष्णदौरात्म्यानि च प्रायेण पेलवघृणानि शठानि मानुषहृदयानि जा.मा.२३८/१३८; • सं. १. पा. कृत्रिमः, उद्धारभेदः — द्विविध उद्धारः स्वयम्विवृत्तिः कृत्रिमश्च वि. सू.६६क/८३ २. प्रतिरूपम्; प्रतिरूपकम् — प्रतिरूपकभूतगुणविभागे द्वौ श्लोकौ सू.अ.२४३क/१५८ ३. शाठ्यम् — कपटोऽस्त्री व्याजदम्भोपधयश्छद्म कैतवे । कुसृतिर्निकृतिः शाठ्यम् अ.को.१.८.३०; निकृतिः मि.को.१२८क ४. कृत्या — कृत्यारूपमिव खल्विदमतिमनोहरमस्या दारिकाया रूपचातुर्यम् जा. मा.१४५/८५ ५. रचना — रचनागुणमात्रसत्कृतेषु ज्वलयत्येव परेष्वमर्षवह्निम् जा.मा.१५०/२५८.

bcos ma byed pa

क्रियावादी म.व्यु३७५२.

bcos ma ma yin pa

वि. अकृत्रिमः — स खलु पुनराशयोऽकृत्रिमः अकृतकत्वात् शि.स.१५७क/१५०; तस्मादकृत्रिमः शब्दो न कदाचिद् विनश्यति त.स.७७ख/७२६.

bcos ma min

= {bcos ma ma yin pa/}

bcos ma min pa

= {bcos ma ma yin pa/}

bcos ma'i ngag

कृत्रिमवाक्यम् — कर्तृकृत्रिमवाक्यानामुच्यते या त्वनादिता । अप्रमाणद्वयाधारा न सा प्रामाण्यसाधनी त.स.११५ख/१००३.

bcos ma'i gtam

उत्पाद्यकथा — वाचमिच्छामात्रवृत्तित्वादुत्पाद्यकथोपरचितेषु बाहुल्यसौन्दर्यादिधर्मपरिकल्पनवदिति यत्किञ्चिदेतत् त.प.२६२ख/२४१.

bcos min

= {bcos ma ma yin pa/}

bcos legs bya ba

प्रतिसंस्करणम् — न प्रतिसंस्करणमुपेक्षेत वि.सू.७ख/८.

bcos legs byas pa

भू.का.कृ. अभिसंस्कृतम्; • सं. अभिसंस्कारः — तदेव पुनर्लोहं पात्रीकृतं सन् महज्जातमुदके प्लवते तरति, तदभिसंस्कारगुणात् अभि.स्फु.१८७क/९४४.

bcos su mi btub pa

वि. निरङ्कुशः — अदृष्टतत्त्वैर्निरवग्रहैः निरङ्कुशैः कुतर्कापन्नैर्भवद्भिर्भगवतः शासनं ग्रन्थतश्चार्थतश्चाकुलं कृतम् अभि.स्फु.३११ख/११८७.

bcos su mi rung

= {bcos su mi rung ba/}

bcos su mi rung ba

वि. असाध्यम् — अनापत्तिरसाध्यरूपमकथ्यं दुर्वचसमाघातबहुलमध्युपेक्षतः बो.भू.९७क/१२३; प्रतिकर्तुमशक्तः — प्रतिकर्तुमशक्तस्य क्षमा का हि बलीयसि । विनयाचारधीरेषु क्षन्तव्यं किं च साधुषु जा.मा.४१४/२४२.

bcos su med

= {bcos su med pa/}

bcos su med pa

वि. निष्प्रतीकारः — उपस्थितं सहे सर्वं मौनमालम्ब्य केवलम् । अयं मे निष्प्रतीकारः सलिलादग्निरुत्थितः अ.क.१०५.१८.

bcos su yod

= {bcos su yod pa/}

bcos su yod pa

अस्ति प्रतिकारः — यद्यस्त्येव प्रतीकारो दौर्मनस्येन तत्र किम् । अथ नास्ति प्रतीकारो दौर्मनस्येन तत्र किम् बो.अ.६.१०.

bcos su yod min

वि. अचिकित्स्यः — नित्यत्वादचिकित्स्यस्य कस्तां क्षपयितुं क्षमः प्र.अ.१८३ख/१९८.

bcos su rung

= {bcos su rung ba/}

bcos su rung ba

वि. साध्यम् — {bcos su mi rung ba} असाध्यम् बो.भू.९७क/१२३; प्रतीकारः — अथ ते वाणिजका अस्त्यत्रापि किल प्रतीकारविधिरित्याशया…तूष्णींबभूवुः जा.मा.१६८/९७.

bcwa

= {bco/}

bcwa brgyad

= {bco brgyad} अष्टादश, संख्याविशेषः — इति अष्टादशचक्रनियमः वि.प्र.२३०क/२.२५.

bcwa brgyad pa

वि. अष्टादशम् — अष्टादशं भद्रपीठम् म.मू.२४५ख/२७६.

bcwa lnga

= {bco lnga} पञ्चदश, संख्याविशेषः — पञ्चदशदिनम् वि.प्र.२४७क/२.६१.

lcag

कशा, अश्वादेस्ताडनी — कशाभिरपि ताड्यमानस्य सुखसंज्ञैव प्रवर्तते शि.स.१०२क/१०१; {lcag gis bsnun pa} कशाघातः त.प.१८६क/८३३; प्रतोदः — {rta bzang po lcag gis bskul ba bzhin} प्रतोदसंचोदिता इव सदश्वाः जा.मा.१३८/८०.

lcag gis bsnun

= {lcag gis bsnun pa/}

lcag gis bsnun pa

कशाघातः — कर्णव्योमनि सम्प्राप्तः शक्तिं श्रोत्रे करोति चेत् । तत्कशाघातवत् कस्माच्छब्दवित्तौ न तद्गतिः त.स.९२क/८३३.

lcag lcag

शुश्चुकारम् — {lcag lcag mi bya} न शुश्चुकारम् म.व्यु.८५७८.

lcag lcig

१. सीमम्, संख्याविशेषः — {phyar phyur phyar phyur na lcag lcig go} तपरं तपराणां सीमम् ग.व्यू.३क/१०२ २. कक्षः — सर्वक्लेशकर्मकक्षनिर्दहनाय प्रत्युपस्थितः ग.व्यू.३८१ख/९१.

lcag pod

= {lcag phod/}

lcag phod

सूत्रम्, वेष्टनविशेषः — उरगसारचन्दनपादे सुवर्णसूत्रजालश्च्योते दिव्यचीवरप्रज्ञप्ते भद्रासने उपविष्टा धर्मं देशयति ग.व्यू.३८८ख/९६; लोठकम् — कुर्याद् वैशारद्याय धर्मपरिपृच्छायां भिक्षुः भिक्षुण्यामिषोपसंहारम् । अष्कुञ्चकपरट्टिकिलोठकमुरूचिकानाञ्च वि.सू.३३ख/४२; लोठका — कर्त्तने सूत्रस्य । अनापत्तिः लोठकाष्ठञ्चकस्यार्थे प्रतिगुप्ते प्रदेशे वि.सू.५३ख/६८; म.व्यु.८९९५; लोठिका — असंपत्तौ पट्टिकया लोठिकया मुरुचिकया वा रज्जुपाशेन वा नतुके वेष्टितेन ग्रीवायां बद्धा वि.सू.३९क/४९; *लोढकम् — निर्दोषं खोलापूलालेप्यकायष्कुञ्चकलोढकवप्ररुचिकार्थं तन्मात्राणाम् वि.सू.२६क/३२; *लोथकम् म.व्यु.८९९५.

lcag gzer bu can

प्रतोदयष्टिः — तेऽपि वलीवर्दा व्रणपूयोत्कीर्णैः प्रतोदयष्टिभिः क्षतविक्षतगात्रा मुहुर्मुहुर्वि(र्निः)श्वसन्तो वहन्ति वि.व.१५८क/१.४७.

lcags

१. लोहः — पतति सुतप्तलोहधरणीष्वशुभैः बहुशः बो.अ.७.४५; लोहोऽस्त्री शस्त्रकं तीक्ष्णं पिण्डं कालायसायसी । अश्मसारः अ.को.२.९.९८; अयः — शस्त्राणि केन नरके घटितानि प्रयत्नतः । तप्तायःकुट्टिमं केन कुतः बो.अ.५.७; आयसम् — आशीविषं प्रकुपितं ज्वलदायसं वा जा.मा.३८९/२२८ २. = {lcags sgrog} निगडः — {lcags su bcug pa'i skyes bu} निगडबद्धपुरुषः त.प.२३६क/१८६.

lcags kyi

अयोमयम् — {lcags kyi 'khor lo} अयोमयं चक्रम् अ.श.१०१ख/९१; आयसम् — {lcags kyi phur pa} आयस…कीलः जा.मा.३५१/२०६; {lcags kyi skyes pa gnyis} आयसौ पुरुषौ वि.व.२१३क/१.८८; लौही — {lcags kyi rdza chen} लौहीषु…कुम्भीषु जा.मा.३५१/२०६.

lcags kyi khrab

अयस्कञ्चुकः — अयस्कञ्चुकान्तर्गते पुरुषप्रत्ययो न प्रत्यक्षः वा.टी.७९क/३५.

lcags kyi mkhar

अयोमयं नगरम् — यावत्पुनरपि दक्षिणेन पथा गच्छन् पश्यत्ययोमयं नगरम् अ.श. १०१ख/९१.

lcags kyi 'khor lo

अयोमयं चक्रम् — मूर्ध्नि चास्य अयोमयं चक्रं भ्रमत्यादीप्तं प्रदीप्तं संप्रज्वलितमेकज्वालीभूतम् अ.श.१०१ख/९१; आयसं चक्रम् — आदीप्तमायसं चक्रं तव मूर्ध्नि भ्रमिष्यति अ.श.१०२क/९२.

lcags kyi 'khor lo can

पा. अयश्चक्री, चक्रवर्त्तिभेदः — सुवर्णरूप्यताम्रायश्चक्रिणः अभि.को.३.९५.

lcags kyi gar bu

अयस्पिण्डम् — {chu bsro ba'i phyir lcags kyi gar bu'o} पानीयतापनार्थमयस्पिण्डम् वि.सू. ७७क/९४; म.व्यु.९०३१.

lcags kyi gong bu

= {lcags gong} अयोगोलकः — संसर्गादविभागश्चेदयोगोलकवह्निवत् प्र.वा.२.२७७; अयोगोलकवह्न्यादेरनारब्धधूमादिकार्यस्य अपवरककुहरान्तर्गतस्य लिङ्गाभावान्नानुमानमुत्पद्यते त.प.२८९क/१०४०; अयोगुडः — साक्षादयोगुडाङ्गारवह्निवन्न च कार्यकृत् त.स.१२०ख/१०४२; संहतम् — {lcags kyi gong bu chung yang chu yi gting du 'bying 'gyur la} मज्जत्यधोऽल्पमपि वारिणि संहतं हि अभि.भा.२१क/९४३.

lcags kyi sgye

• पर्यङ्किका — स्थालीमामसीञ्च । अस्याः पर्यङ्किकाम् वि.सू.९७क/११७.

lcags kyi sgrog

= {lcags sgrog}

lcags kyi mchu

अयस्तुण्डः, नारकीयपक्षिविशेषः — {khwa lcags kyi mchu zhes bya ba} अयस्तुण्डनामानो वायसाः म.व्यु.४९४९; द्र. {lcags mchu/}

lcags kyi thag pa

= {lcags thag/}

lcags kyi thu lum

अयोगुडः, अयोगोलकः — तद्यथाऽयोगुडानां वायस्फालानां वा दीप्ताग्निसंप्रतप्तानां अयोघनेन हन्यमानानां अयःप्रपाटिकोत्पतति अभि.स्फु.१९२ख/९५४.

lcags kyi thur ma

अयःशलाका — अयःशलाकाकल्पा हि क्रमसङ्गमूर्त्तयः त.स.३क/४८.

lcags kyi tho ba

= {lcags tho} मुद्गरः — केचिन्मुद्गरवेगपिष्टशिरसः कूजन्ति शोकातुराः जा.मा.३५१/२०५; अयोघनः — अयोघने शैलशृङ्गे सीराङ्गे कूटमस्त्रियाम् अ.को.३.३.३७; प्रघणः श्री.को.१८४क ।

lcags kyi phur pa

अयस्कीलः — वानरः समुदानेतव्यः…अगदो विषघातकोऽयस्कीलास्त्रयो वीणा च वि.व.२१६क/१.९२.

lcags kyi bum pa

लोहकुम्भी, नरकगतपात्रविशेषः — ताश्च लोहकुम्भीः पश्येत् ग.व्यू.३३७ख/४१५.

lcags kyi tsha tsha

अयस्प्रपाटिका — तद्यथाऽयस्प्रपाटिका उत्पतन्त्येव निर्वायात् अभि.भा.१७०-५/४१२; म.व्यु.७०१४.

lcags kyi gzhong rings

अयोद्रोणिकः म.व्यु.९००९.

lcags kyi shing shal ma ri'i nags

अयःशल्मलीवनम्, नरके प्रदेशविशेषः म.व्यु.४९४१.

lcags kyi sil khrol

झल्लरी, वाद्ययन्त्रविशेषः — वादापिता झल्लरियोऽपि येहि जलमण्डका चर्पटमण्डका वा स.पु.२२क/३६; म.व्यु.५०१७.

lcags kyi sil khrol byed pa

झल्लः — न च तैः सार्धं संस्तवं करोति । न चण्डालान्…न नटनृत्तकान् न झल्लान् न मल्लान् स.पु.१०४क/१६६.

lcags kyu

१. अङ्कुशः — स्ववशगास्ते अङ्कुशमुक्तका इव गजेन्द्राः रा.प.२४१क/१३८; अङ्कुशोऽस्त्री सृणिः स्त्रियाम् अ.को.२.८.४१ २. बडिशम्, मत्स्यवेधनम् — बडिशं मत्स्यवेधनम् अ.को.१.१२.१७; •३. पा. अङ्कुशः, हस्तमुद्राविशेषः — तदेव अङ्कुशाकारं मध्यमाङ्गुलितर्जनी । मध्यमं पर्वमाश्लिष्य तर्जनी कारयेदङ्कुशम् । मूलमन्त्रप्रयुक्तोऽयमङ्कुशोऽयं प्रचोदितः म.मू.२४९ख/२८३; द्र. {lcags kyu'i phyag rgya/}

lcags kyu btang ba

वि. अङ्कुशमुक्तकः — {lcags kyu btang ba'i glang po'i dbang po 'dra} अङ्कुशमुक्तका इव गजेन्द्राः रा.प.२४१क/१३८.

lcags kyu bsnams pa can

वि. अङ्कुशधारी — अपायजहस्य च । श्वेतवर्णप्रभाज्वालो मुद्रा अङ्कुशधारिणः स.दु.१६८/१६७.

lcags kyu ma

अङ्कुशी ब.वि.१६९क ।

lcags kyu med

= {lcags kyu med pa/}

lcags kyu med pa

वि. निरङ्कुशः — यौवनस्थः स बभ्राम निरङ्कुश इव द्विपः अ.क.८२.५; स्वोत्प्रेक्षया निरङ्कुशया याज्ञिकैराजीविकार्थमेव…परिकल्पितः त.प.१६४क/७८२; अत्यङ्कुशः — कुशमाली समुद्रोऽयमत्यङ्कुश इव द्विपः जा.मा.१६५/९५.

lcags kyu'i rnam pa'i gzugs

वि. अङ्कुशाकारः — स्वबीजाद् रश्मिं निश्चार्य कृष्णदीप्तयाङ्कुशाकारया…बुद्धानाकृष्य हे.त.५ख/१४.

lcags kyu'i phyag rgya

पा. अङ्कुशमुद्रा, हस्तमुद्राविशेषः — अङ्कुशे वज्रमुष्टिबन्धस्तर्जनी मुष्ट्यूर्ध्वमङ्कुशाकारा वक्राऽत्यन्तमित्यङ्कुशमुद्रा वि.प्र.१७५ख/३. १७८; अङ्कुशी — वज्रमुद्रा । एतस्या एवाङ्गुलदक्षिणतर्जन्याकृष्टाङ्कुशी स.दु.१८७/१८६.

lcags kyus sgyur thabs

पा. अङ्कुशग्रहः, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते…बाहुव्यायामे अङ्कुशग्रहे…पत्रछेदे गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०क/१०८; अङ्कुशग्राहः — शिल्पस्थानकर्मस्थानानि तद्यथा हस्तिग्रीवायामश्वपृष्ठे…अङ्कुशग्राहे पाशग्राहे वि.व.६क/२.७६.

lcags kyus bsgyur thabs

= {lcags kyus sgyur thabs/}

lcags skam

= {lcags gzugs} सूर्मी, अयःप्रतिमा — सूर्मी स्थूणायःप्रतिमा अ.को.२.१०.३५.

lcags mkhan

= {lcags mgar ba} लोहकारः — नप्तृपुत्रा लोहकारादयः वि.प्र.१६३क/३.१२८.

lcags mkhan ma

पा. लोहकारी, योगिनी — चतुर्थपरिमण्डले कायस्थाने पूर्वे लोहकारी…ईशाने नापितिनीत्यष्टकम् वि.प्र.१६२क/३.१२६.

lcags mkhar

= {lcags kyi mkhar/}

lcags 'khor

= {lcags kyi 'khor lo/}

lcags 'khor lo

= {lcags kyi 'khor lo/}

lcags gong

= {lcags kyi gong bu/}

lcags mgar

= {lcags mgar ba/}

lcags mgar ba

= {lcags bzo ba} अयस्कारः, लोहकारः — लौकिकानि शिल्पकर्मस्थानान्यनेकविधानि…सुवर्णकारायस्कारमणिकारकर्मज्ञानप्रभृतीनि बो.भू.५७क/६८; लोहकारः म.व्यु.३७८७; लोहकारकः — व्योकारो लोहकारकः अ.को.२.१०.७.

lcags sgrog

= {lcags kyi sgrog} शृङ्खला — {'ching ba'i lcags kyi sgrog} बन्धनशृङ्खला अ.क.२४.१६१; {mdza' ba'i lcags sgrog} प्रीतिशृङ्खला अ.क.२८.६५; निगडः — मोहच्छिन्नो निबिडनिगडः खण्डिता दृष्टिशैलाः अ.क.८४.४१.

lcags sgrog gi phyag rgya

पा. शृङ्खलामुद्रा, हस्तमुद्राविशेषः — अङ्गुलीकमछिद्रं तथा तर्जन्यादिकं कृत्वा

lcags sgrog ma

ना. शृङ्खला, देवी — एवं क्रोधप्रासङ्गिकेन मारीची नीलदण्डो बाह्यकायमण्डले द्वारपालः पूर्वे समरसः…पश्चिमे शृङ्खलाऽनन्तवीर्यो महाबल इति समरसः वि.प्र.५१क/४.५९.

lcags sgrogs

= {lcags sgrog}

lcags mchu

लोहतुण्डः — {'phags pa lcags mchu zhes bya ba'i gzungs} आर्यलोहतुण्डनामधारणी क.त.७६१; अयोष्ठः — {'phags pa lcags mchu nag po} आर्यकृष्णायोष्ठः क.त.७६३; द्र. {lcags kyi mchu/}

lcags mchu nag po

ना. कृष्णायोष्ठः — {'phags pa lcags mchu nag po} आर्यकृष्णायोष्ठः क.त.७६३.

lcags gtun

द्रोणी, पात्रविशेषः — द्रोणीषु केचित् ज्वलनोज्ज्वलासु लौहैर्महद्भिर्मुसलैर्ज्वलद्भिः जा.मा.३४९/२०४.

lcags thag

१. शृङ्खला — तस्यामेव यक्षगुहायामुपयमानि कीलकानि शृङ्खलासमायुक्तानि का.व्यू.२१४क/२७३; शृङ्खलायास्तप्तोत्क्षेपार्थं तत्र लगनम् वि.सू. ७७क/९४; शृङ्खला अन्दुको निगडोऽस्त्री अ.को.२.८.४१; शृङ्खलिका — उत्तरस्य श्लक्ष्णशृङ्खलिकया वि.सू.३८ख/४८; शृङ्खलिकम् म.व्यु.९०३२; •२. पा. सङ्कला, मुद्राभेदः — आदौ पञ्चशिखा भवति महामुद्रा तु सा मता…चत्वारिंशं स एकं च सङ्कला परिकीर्तिता म.मू.२४६क/२७७.

lcags tho

= {lcags kyi tho ba/}

lcags dreg

शिंघाणम्, लोहमलम् — मण्डूरं शिंघाणमपि तन्मले अ.को.२.९.९८.

lcags mda'

१. नाराचः, आयसबाणः — कृतास्माभिर्नित्यं सुजनहृदये निर्दयतया वचोभिर्नाराचैर्विषपरिचितैः शल्यकलना अ.क.१९.२८; प्रक्ष्वेडनः — प्रक्ष्वेडनास्तु नाराचाः अ.को.२.८.८७; •२. पा. नाराचम्, हस्तमुद्राविशेषः — धनुर्मुद्रा स लक्ष्यते । तदेवमङ्गुलिं कुर्याद् दक्षिणाकरनिसृता । वामं तर्जनीं मुष्टौ निष्पीड्यन्ते तु पर्वणि । नाराचं मुद्रमित्युक्तः म.मू.२५१ख/२८६.

lcags rdul

लोहरजः, मानभेदः म.व्यु.८१९२; मि.को.२१ख ।

lcags rnon po

तीक्ष्णम् — तथा लोहानि सुवर्णरूप्यताम्रतीक्ष्णायस्कान्तानि वि.प्र.१४९ख/३.९६.

lcags pa

कर्मारः — {lcags pa'i brang} कर्मारपाटकम् हे.त.८क/२२.

lcags pa'i brang

ना. कर्मारपाटकम्, क्षेत्रम् — देवीकोटं तथा क्षेत्रं क्षेत्रं कर्मारपाटकम् हे.त.८क/२२.

lcags phye

= {lcags kyi phye ma} रजः — मुस्तोशीररजःयवासमरिचाः सिन्धूद्भवं…तुल्यं चूर्णितमायसे विनिहितं क्षौद्रान्वितं यो.श.५२.

lcags dmar

= {zangs} लोहितायसम्, ताम्रम् छो.को. २४१/वा.को.४८३६.

lcags rtse can

= {gtun shing} अयोऽग्रम्, मुसलम् मि.को. ३६ख ।

lcags zho

नाराची, नाराचाकृतिलौहतुला मि.को. २७ख ।

lcags bzhu ba

अयोगुडः — अयोगुडाङ्गारादिष्वग्निरेव गृह्यते, न धूमः अभि.स्फु.२८५ख/११२९.

lcags gzar

आयसदर्विका म.व्यु.९३४७.

lcags gzugs

अयःप्रतिमा — सूर्मी स्थूणायःप्रतिमा अ.को.२.१०.३५.

lcags bzang po

पुष्पलोहः — द्वादशारं पुष्पलोहमयं चक्रं कृत्वा म.मू.२०६ख/२२६.

lcags bzo ba

= {lcags mgar ba} व्योकारः, लोहकारकः — व्योकारो लोहकारकः अ.को.२.१०.७.

lcags ri

सालः — प्राकारो वरणः सालः अ.को.२.१.३; मि.को.१४०क ।

lcags las pa

= {lcags mgar} अयस्कारः, लोहकारः मि.को.२७क ।

lcags las byas

= {lcags las byas pa/}

lcags las byas pa

वि. लोहमयम् — बुद्धस्य लोहमयं स्तूपकरणम् वि.सू.९९क/१२०; अयोमयम्, ओ यी — स्फुटनं क्लेदश्च काष्ठस्य तस्मादयोमयीनाम् वि.सू.९५क/११३; आयसम् — द्वयमधिष्ठानिकमायसं मृन्मयञ्च वि.सू.२६ख/३३; लोहम् — शैलीकं मृन्मयं लोहं शाङ्खं वै स्फटिकमयम् । पात्रार्थं धारयेद् योगी परिपूर्णं च मागधम् ल.सू.१७१क/१२९.

lcags su bcug

= {lcags su bcug pa/}

lcags su bcug pa

वि. निगडबद्धः — {lcags su bcug pa'i skyes bu bkug na lcags bkug pa bzhin} निगडबद्धपुरुषाकर्षणे निगडाकर्षणवत् त.प.२४६क/२०६.

lcags srang

एषणिका, नाराचाकृतिलौहतुला; = {lcags zho} नाराची मि.को.२७ख ।

lcags sreg

तप्तायः — {lcags sreg sa gzhi} तप्तायःकुट्टिमम् बो.अ.५.७.

lcang ma

वेतसः म.व्यु.४२२१.

lcang lo

अलकः, भङ्गियुतः केशः — {lcang lo can} अलकवती ल.वि.१००ख/१४७; कुण्डलकः — एकैकरोमस्य रोमकूपे जातं नीलं कुण्डलकजातं प्रदक्षिणावर्तम् बो.भू.१९३क/२५९;

rngog ma lcang lor 'dug pa

मुञ्जकेशः — सर्वनीलं कृष्णशिरसं मुञ्जकेशं…बालाहको नामाश्वराजम् ल.वि.११क/१२.

lcang lo can

१. वि. जटिलः — शिखी शिखण्डी जटिलो जटी मौण्डी किरीटवान् । पञ्चाननः पञ्चशिखः पञ्चचीरकशेखरः वि.प्र.१५६क/३.१०५; २. • ना. अलका, कुवेरस्य राजधानी — वसतिरलका नाम यक्षेश्वराणाम् मे.दू.१४२क/१.७; अलकवती — चत्वारश्च महाराजानो अलकवतीं राजधानीं प्रविश्य ल.वि.१००ख/१४७; अलकावती (‘अडकावती’ इति पाठोऽपि) — अल(ड)कावत्यां राजधान्यां पुण्यकुसुमप्रभोद्यानवरे सुवर्णवर्णध्वजनाम्नि सप्तरत्नप्रभवने श्रीर्महादेवी प्रतिवसति स्म सु.प्र.३१ख/६१; *अटकावती म.व्यु.४२३७; *अटकवती मि.को. १३८ख ।

lcang lo can gyi pho brang gi mdo

ना. आटानाटि(टी)यसूत्रम्, ग्रन्थः क.त.३३.

lcang khris can

वि. वलितकः म.व्यु.६०३१.

lcam

= {lcam pa/}

lcam pa

सुवर्चला — ससम्प्रयोगा हि क्लेशा सुवर्चलावदनुत्पत्तिधर्मिणो विषयाभिमुखा एवावतिष्ठन्ते अभि.स्फु.११३क/८०३; यथा त्रिपक्षा सुवर्चला त्रिभिः पक्षैः फलं दधाति अभि.भा.२०६-१/६५८.

lcam pa'i lo ma

सौवर्चला — राज्ञीं वशीकर्तुकामः सौवर्चलां शतपुष्पां वाराहीं चैकतः कृत्वा जुहुयात् म.मू.२२४ख/२४४.

lci

= {lci ba/}

lci skam

= {lci ba skam mo} करीषः, ओ षम्, शुष्कगोमयम् — {lci skam gyi me} कर्षूः शि.स.४६क/४३; मि.को.११क ।

lci skam gyi me

कर्षूः, करीषाग्निः — एष स पापकर्ता तस्माच्छस्त्रसंकटान्मुक्तः कथमप्यङ्गारकषूर्लङ्घयित्वा शि.स.४६क/४३.

lci skam mo

= {lci skam/}

lci nyid

= {lci ba nyid/}

lci thun

वि. गोमयहारिकः — पशुपालका वा तृणहारिका वा काष्ठहारिका वा गोमयहारिका वा ल.वि.१२७क/१८७.

lci ba

• सं. = {ba lang gi lci ba} गोमयः, ओ यम्, गोविट् — लिप्तस्य गोमयमृदा वि.सू.७ख/८; अथ गोमयाद् उत्पद्यते शालूकः प्र.अ.३०-२/६६; गोशकृत् — न सवालुकेन गोशकृता वि.सू.७क/७; उच्चारः — {be'u rnams kyi lci ba} उच्चारं…वत्सकानाम् वि.सू.७६क/९३ {II}. = {yang ba ma yin pa} वि. गुरु — गुरुलाघवमूढत्वं तन्मे स्यादविचारतः बो.अ.७.२०; भारं…गुरुतरम् अ.क.८३.३१; गुरुकः — गुरुको वास्य कायो भवति श्रा.भू.३७क/८९; गरीयान् — मद्यपानादपि नैराश्यकृते बोधिसत्त्वे प्रतिघो गरीयान् शि.स. १४९ख/१४४; गरीयसी — बोधिसत्त्वस्य तेनैवं सर्वापत्तिर्गरीयसी बो.अ.४.८; गुर्वी — प्रतनुकामप्यापत्तिं नापद्यते…कुतः पुनर्गुर्वीम् बो.भू.९९क/१२६; • सं. = {lci ba nyid} गुरुता — पारावतेऽथ गुरुतां मांसे च लघुतां गते अ.क.५५.४५; गुरुत्वम् म.व्यु.१९०६; गौरवम् — लाघवं हि गौरवविरोधि प्र.अ.१४८ख/१५९.

lci ba skam mo

= {lci skam/}

lci ba nyid

१. गौरवम् — {yon tan dam pa'i lci ba nyid} सद्गुणगौरवम् अ.क.१५.२६; • पा. गुरुत्वम्, स्प्रष्टव्यभेदः — स्प्रष्टव्यमेकादशद्रव्यस्वभावम् । चत्वारि महाभूतानि, श्लक्ष्णत्वम्, कर्कशत्वम्, गुरुत्वम्, लघुत्वम्, शीतम्, जिघत्सा, पिपासा चेति अभि.भा.१२९-२/३५.

lci ba ma yin pa

= {lci min/}

lci ba'i chos

गुरुधर्मः — {lci ba'i chos las 'das pa las gyur pa} गुरुधर्मातिक्रमणगतम् वि.सू.५४क/७०.

lci ba'i chos las 'das pa las gyur pa

पा. गुरुधर्मातिक्रमणगतम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५४क/७०.

lci ba'i chos las 'das pa las gyur pa'i ltung byed

पा. गुरुधर्मातिक्रमणगते प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५४क/७०.

lci ma yin pa

= {lci min/}

lci min

वि. लघु, अगुरु — गुरुत्वात्पतने नास्ति व्योम्नः सन्धारणात्मता । लघवो न पतन्त्येव धारकः किङ्करिष्यति प्र.अ.२३१-४/५०२.

lci med

= {a ga ru} अगुरुः, वृक्षभेदः मि.को.५५क ।

lci yang

= {sgang bshong} गोलः मि.को.३३ख ।

lcid

• सं. १. भरः, भारः — तं मेघवृन्दमिव तोयभरावसन्नम् जा.मा.३१५/१८३ २. = {lcid nyid} गुरुत्वम् — नोपलक्ष्यं गुरुत्वं चेत् कुतस्तस्याधिकं गतिः प्र.अ.२५५-२/५५६; गौरवम् — भेदः स्याद् गौरवे तस्मात् पृथक् सह च तोलिते प्र.वा.४.१५८; • वि. गुर्वी — पुरुषभारगुर्व्या शिलया जा.मा.२८३/१६४

lcid kyis non

= {lcid kyis non pa/}

lcid kyis non pa

वि. भराक्रान्तः — एवमिदं यानपात्रं निर्घातभराक्रान्तं न च पार्श्वानि दास्यति जा.मा.१७०/९८.

lcid kyis dbab

• समवधार्य — {lus thams cad kyis ljid} ({lcid} ){kyis mi dbab} न सर्वकायं समवर्धाय म.व्यु.८५५७.

lcid nyid

गुरुत्वम् — गुरुत्वागतिवत् सर्वतद्गुणानुपलक्षणात् प्र.वा.४.१६१.

lcid gnon

= {ljid gnon} साद्यम् म.व्यु.७४८४.

lcug

= {lcug ma/}

lcug phran

लता मि.को.१४८ख ।

lcug ma

१. प्ररोहः — ऊर्णनाभ इवांशूनां चन्द्रकान्त इवाम्भसाम् । प्ररोहाणामिव प्लक्षः स हेतुः सर्वजन्मिनाम् त.प.१९०क/९६ २. = {lcug ma'i khrod} गुल्मः — स्थिरचलाश्च ये भावास्तृणगुल्मलतादयः हे.त. १०क/३०; गुल्मिनी — प्रतानिनी वीरुद् गुल्मिन्युलप इत्यपि अ.को.२.४.९ ३. = {'khri shing} लता — लतातालादिबुद्धीनामत्यर्थं लघु वर्त्तनम् त.स.४६क/४६०; वल्ली — {lcug bzang} सुवल्लिः जा.मा.१०१/६०; मि.को.५६क; लतावल्ली म.व्यु.४२३२.

lcug ma'i khrod

गुल्मः — क्रीडन्तौ वनगुल्मेषु न राज्यस्य स्मरिष्यसि जा.मा.१०१/६०.

lcug bzang

= {so ma rA dza} सुवल्लिः, सोमराजी मि.को. ५५ख ।

lce

१. जिह्वा [1] रसना — विद्युल्लतोद्भासुरलोलजिह्वा नीला भुजङ्गा इव जा.मा.१६१/९३; रसना — रसनादीन्द्रियसम्बन्धेनानुभूयमाना रसादयः त.प.२९२क/१०४७; • पा. इन्द्रियभेदः — चक्षुः श्रोत्रं च घ्राणञ्च जिह्वा कायो मनस्तथा…षडेतानीन्द्रियाणि हे.त.१८क/५६; • पा. बुद्धीन्द्रियभेदः — पञ्च बुद्धीन्द्रियाणि श्रोत्रत्वक्चक्षुर्जिह्वाघ्राणलक्षणानि त.प.१४७क/२१ [4] पा. आयतनभेदः — {lce'i skye mched} जिह्वायतनम् श्रा.भू.९७क/२४५ [5] पा. धातुभेदः — {lce'i khams} जिह्वाधातुः श्रा.भू.९७क/२४५ [6] पा. विज्ञानभेदः — {lce'i rnam par shes pa} जिह्वाविज्ञानम् वि.प्र.१८५क/५.४ २. = {me lce} शिखा, अग्निशिखा — आलिङ्गति पतङ्गोऽयं नरकाग्निशिखाम् अ.क.३१.३७ ३. सरस्वती — {bdag gi lce 'di nyid kyis go/} {snying po ci phyir blang mi bya} आत्तसारं करिष्यामि कथं नेमां सरस्वतीम् श.बु.६ ४. = {thog} विद्युत् — विद्युद्वर्षान् क्षिपन्तो वज्राशनिं प्रमुञ्चन्तः ल.वि.१५०ख/२२२; अशनिः — तत्र तीव्राशनिस्फोटनिष्पिष्टवृषकर्षकः । तेन ध्यानविलीनेन घनशब्दोऽपि न श्रुतः अ.क.७७.३; द्र. {lce dbab/} {lce 'bab/}

lce brgya pa'i kha

जिह्वाशतमुखम् — सर्वत्र जिह्वाशतमुखेन स्तोत्रोपहारमधिमुच्य स.दु.१४५/१४४.

lce chung

= {lce'u chung} लम्बिका, तालूर्ध्वसूक्ष्मजिह्वा — {lce dang lce chung dag la} जिह्वालम्बिकयोः वि.प्र.१०२ख/३.२३; घण्टिका — तन्मध्ये ॐकारम् । तस्योर्ध्वे घण्टिका स.उ.३१.२४.

lce gnyis

= {lce gnyis pa/}

lce gnyis pa

= {sbrul} द्विरसनः, सर्पः — क्रौर्येण ये द्विरसनाः…विषमुत्सृजन्ति अ.क.१०५.१; द्विजिह्वः — द्विजिह्वानां भुजङ्गानां कौटिल्यं वा किमद्भुतम् अ.क.१४.९३.

lce gnyis byed pa

वि. द्विजिह्विकः — आदिकर्मिका बोधिसत्त्वा द्विजिह्विका भवन्ति, अन्यथा निदर्शयन्ति शि.स.४०क/३८.

lce rten

व्यपदेशः म.व्यु.२८०५.

lce nad

जिह्वारोगः — नाप्यस्य जिह्वारोगो भवति, न मुखरोगो भवति स.पु.१३१क/२०७.

lce rnam par dag pa

जिह्वाविशुद्धिः — इमां चैवंरूपां चक्षुर्विशुद्धिं…जिह्वाविशुद्धिं…मनोविशुद्धिं च प्रतिलब्धवान् स.पु.१४१क/२२५.

lce rnam par sbyong ba

= {lce rnam sbyong ba/}

lce rnam sbyong

= {lce rnam sbyong ba/}

lce rnam sbyong ba

पा. जिह्वविशोधनि, रश्मिविशेषः — जिह्वविशोधनि मुञ्चति रश्मीन् शि.स.१८२क/१८१.

lce spyang

= {ce spyang} शृगालः — अहेतुवादादिविरूक्षवाशितं शृगालवत्तत्र विशेषलक्षणम् जा.मा.२७५/१६०.

lce spyang kha dmar

शिवा, वन्यपशुविशेषः — अशिवैः शिवारुतैः जा.मा.३७५/२१९.

ce spyang mo

शिवा, शृगालस्त्री — {ce spyang mo'i sgra} शिवारुतम् म.व्यु.५३२५.

ce spyang mo'i sgra

शिवारुतम् म.व्यु.५३२५.

lce dbab

अनलजिह्वः — {bcom ldan 'das phyag na rdo rje lce dbab kyi gsang ba'i yang bkol gyi sgrub pa'i thabs zhes bya ba} भगवद्वज्रपाण्यनलजिह्वगुह्यसंवेशसाधननाम क.त.२१८६.

lce 'bab

= {thog} अशनिः — त्रयस्तत्र भविष्यन्ति दुर्भिक्षमशनिभरम् । फलसस्यरसौजश्च न भवति सु.प्र.३८ख/७३; द्र. {lce dbab/}

lce sbyong

= {lce rnam sbyong ba/}

lce med

= {lce med pa/}

lce med pa

वि. अजिह्वकः, मूकः — अक्षणप्राप्तो भवति । जात्यन्धश्च जडश्चाजिह्वकश्च चण्डालश्च शि.स.४४ख/४२; विजिह्वकः — काणाश्च खञ्जाश्च विजिह्वकाश्च विरूपकाश्चैव भवन्ति रागात् शि.स.५०ख/४८.

lce rtsa

= {lce'i rtsa ba} जिह्वामूलम् छो.को.२४४/मो.को. ४२२.

lce bzhar

जिह्वानिर्लेखनिका — उपस्थापयेत् जिह्वानिर्लेखनिकाम् वि.सू.९क/९; जिह्वानिर्लेखनिकः म.व्यु.८९७४.

lcebs

= {lcebs pa/}

lcebs pa

आत्मवधः — {bdag ni mtshon gyis lcebs te btang} शस्त्रमाराधयिष्यामि अ.श.२५६क/२३५.

lce'i skye mched

पा. जिह्वायतनम्, आयतनभेदः — द्वादशायतनानि । चक्षुरायतनम्…जिह्वायतनम्…धर्मायतनं च श्रा.भू.९७क/२४५.

lce'i khams

पा. जिह्वाधातुः, धातुभेदः — अष्टादश धातवः । चक्षुर्धातुः…जिह्वाधातुः…विज्ञानधातुः श्रा.भू.९७क/२४५.

lce'i sgo

जिह्वामुखम् — वुकारनिष्पन्नं पद्मान्तकं शुक्लं जिह्वामुखेन निश्चार्य उत्तरे चन्द्रे स्थापयेत् वि.प्र.१०४क/३.२३.

lce'i 'dus te reg pa las byung ba

वि. जिह्वासंस्पर्शजा — {lce'i 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba} जिह्वासंस्पर्शजा वेदना अभि.भा.१३०-२/४८.

lce'i 'dus te reg pa las byung ba'i tshor ba

पा. जिह्वासंस्पर्शजा वेदना, वेदनास्कन्धभेदः — वेदनास्कन्धः…स पुनर्भिद्यमानः षड् वेदनाकायाः चक्षुःसंस्पर्शजा वेदना यावन्मनःसंस्पर्शजा वेदना अभि.भा.१३०-२/४८.

lce'i rnam par shes pa

पा. जिह्वाविज्ञानम् — चक्षुर्विज्ञानं श्रोत्रविज्ञानं घ्राणविज्ञानं जिह्वाविज्ञानं कायविज्ञानं मनोविज्ञानं…षड्विधम् वि.प्र.१८५क/५.४; समप्राप्ते तु विषये जिह्वाविज्ञानं पूर्वमुत्पद्यते, भोक्तुकामतावर्जितत्वात् सन्ततेः अभि.भा.१२९-३/३७.

lce'i rnam par shes pa'i khams

पा. जिह्वाविज्ञानधातुः, धातुभेदः — अष्टादश धातवः । चक्षुर्धातुः…जिह्वाविज्ञानधातुः…मनोविज्ञानधातुः श्रा.भू.९७क/२४५; चक्षुर्विज्ञानधातुर्यावन्मनोविज्ञानधातुर्मनोधातुश्च अभि.भा.१३०-४/५०.

lce'i dbang po

पा. जिह्वेन्द्रियम्, इन्द्रियभेदः — चक्षुरिन्द्रियं श्रोत्रेन्द्रियं घ्राणेन्द्रियं जिह्वेन्द्रियं कायेन्द्रियम् अभि.भा.८५क/११९९; रसनेन्द्रियम् — यथा रसनेन्द्रियसम्बन्धादन्येषां मद्यादिसंवित्तो दुःखाद्यनुभवः त.प.२९२क/१०४७.

lce'i rtsa ba

= {lce rtsa/}

lce'i sha za

जिह्वामिषभुक्, नारकीय पक्षिजातिविशेषः — जिह्वामिषभुजो नाम पक्षिणो ये जिह्वां विदार्य अभितोऽभितः प्रभक्षयन्ति शि.स.४५क/४२.

lce'u chung

= {lce chung /}

lces

= {lce yis/}

lces rnam par shes par bya ba

वि. जिह्वाविज्ञेयम् — एवं घ्राणजिह्वाकायविज्ञेयं वक्तव्यम् अभि.भा.८४क/११९६; द्र. {lces shes par bya ba/}

lces shes par bya ba

वि. जिह्वाविज्ञेयम् — {lces shes par bya ba'i ro rnams} जिह्वाविज्ञेयाः रसाः अ.श.१०३ख/९३; द्र. {lces rnam par shes par bya ba/}

lcog

१. शृङ्गम्, पर्वतशिखरम् — स सुमेरुं समासाद्य शृङ्गैरालिङ्गिताम्बरम् अ.क.३३.९; सानु — {lhun po gser gyi lcog la} मेरोः कनकसानुषु अ.क.४.५१ २. कोडकः म.व्यु.५५२९; *खोटकः मि.को.१४०क ३. टिट्टिभिका — पादोर्ध्वशायी टिट्टिभिका वि.प्र.१६७ख/३.१५१.

lcog lcog

शीर्ष्णी — सुमेरुशीर्ष्णीव समानकान्तौ सिंहासने रत्नमये न्यषीदत् अ.क.२२.५४.

lcogs pa

• सं. = {nus pa} बलम् — {ci lcogs pa} यथाबलम् बो.भू.१८ख/२०; *विस्पन्दः — स्वबुद्धिविस्पन्दसमाहितेन वा यशोनुकूलेन कुलोचितेन वा । समृद्धिमाकृष्य शुभेन कर्मणा जा.मा.४७/२७; • वि. प्रतिबलः — बोधिसत्त्वो विपाकफले व्यवस्थितः स्वयञ्च शक्तो भवति प्रतिबलः सत्त्वानां विचित्रप्रभूतार्थकरणे बो.भू.२०क/२२.

lcogs pa nyid

गम्यता — {lcogs pa nyid na de rdzogs so} गम्यतायां तत्पूरिः वि.सू.२६क/३२.

cha

व्यञ्जनषष्ठवर्णः • सं. १. = {cha shas} अंशः — एकांशा शमथविपश्यना यदा शमथं भावयति, विपश्यनां वा । उभयांशा यदा युगपदुभयं भावयति सू.अ.२२९क/१४०; भागः — {gter gyi drug cha phul} ददौ निधानषड्भागम् अ.क.४१.३८; तत्रोर्ध्वभागप्रकाशितमादित्यमात्मा पुरुषो न गृह्णाति त.प.१४८ख/७५०; अवयवः — {nam mkha' cha dang bcas pa yin na yang} अपि सावयवस्य नभसः त.प. १८८क/८३८; खण्डः, ओडम् — {cha lnga par bya'o} खण्डपञ्चकस्य करणम् वि.सू.९५क/११४; काण्डः, ओडम् — {cha gsum pa} त्रिकाण्डः अभि.भा.१७४-४/४४१; प्रत्यंशः — पिण्डपात्रादेकं प्रत्यंशं सब्रह्मचारिणां स्थापयति शि.स.७३क/७१ २. = {bag tsam} लवः — {rdul dang dri ma'i chas ma reg} रजोमललवास्पृष्टः अ.क.२४.३२; मूढाः स्पृशन्ति न विवेकलवं कदाचित् अ.क.५४.१५; लेशः — {cha las} लेशतः का.आ.२.२६५; मनाक् — यदि न विमलं शीलं पुंसां मनागपि खण्डितम् अ.क.५९. १३७; कणः — {rdul gyi cha} रजः कणः अ.क.१०.४९; कला — {de yis byang chub sems dpa'i 'byor pa'i char yang mi phod do} बोधिसत्त्वविभुत्वस्य तत्कलां नानुगच्छति सू.अ.१५७क/४३ ३. विभागः — स्फीतप्रभाभासितदिग्विभागां न्यग्रोधिनीं रत्नभुवं विवेश अ.क.२२.१९; संविभागः — अनुग्रहालोकनसंविभागैः … विदधे प्रसादम् अ.क.९३.८०; विवाहहर्षद्युतिसंविभागैर्विभूषणानीव दिशां दिशन्ती अ.क.१०८.९० ४. कला — {zla ba'i cha} इन्दुकला का.आ.३.१५; {zla ba'i cha} शशिनः कला अ.क.६४.२४७; लेखा — {zla ba'i cha} शशाङ्कलेखा अ.क.२२.३३ ५. कला — शिर उपरि कला, कलोपरि बिन्दुः, बिन्दूपरि नादोऽनाहताख्यः वि.प्र.१५८ख/१.७ ६. = {zung} छो.को. २४५; द.को.२२४ ०. कोटिः — सर्वारम्बणासङ्गकोटिप्रवेशेन ग.व्यू.३०५ख/२९; कलना — {cha las 'das pa} कलनातीतः वि.प्र.६२ख/४.११०; {cha las 'das pa po} कलनातीतः वि.प्र.१६०क/३.१२१; प्रदेशः — त एव तर्ह्यणीयांसः प्रदेशाः सन्तु परमाणवः त.प.११४ख/६८०; • पा. १. भागः — तस्माद्विभज्य राशेर्भागराशिना लब्धं फलं भवति वि.प्र.१७५क/१. २७ २. लेशः, अलङ्कारभेदः — {rgyu dang phra mo cha dag ni/} {tshig rnams dag gi rgyan gyi mchog} हेतुश्च सूक्ष्मलेशौ च वाचामुत्तमभूषणम् का.आ.२.२३२; • वि. = {cha 'dra ba} प्रतिरूपम् — {bdag gi cha ma yin no} न मे प्रतिरूपं स्यात् बो.भू. ९४क/११९; तुल्यम् — तस्मात्त्वं प्रतिकारापेक्षया न मत्तुल्यम् सू.अ.२१९क/१२५; • उ.प. भागिकम् — {de'i gsum cha ni lte ba} तस्य त्रिभागिका कर्णिका वि.प्र.३३क/४.८.

cha ga can

गण्डूषकम् — असम्बन्धनिमपट्टिकगण्डूषकपट्टिकपरिष्णण्डन (?) वि.सू.६५ख/८२.

cha sgeg

आटोपः — {cha sgeg dang ldan pa nyid kyis mi bya'o} नाटोपवता वि.सू.४३क/५४.

cha sgeg dang ldan pa

वि. आटोपवान् — {cha sgeg dang ldan pa nyid kyis mi bya'o} नाटोपवता वि.सू.४३क/५४.

cha can

वि. अंशवान् — न च तत्रासीदस्ति पश्चात्, न चांशवत् प्र.वृ१८४.५/५०; द्र. {cha shas can/}

cha gcig pa

वि. एकखण्डम् — एकखण्डं महानरकं दिव्यं मदनपूरितम् हे.त.२७क/८८.

cha bcu drug

षोडशकला — {cha bcu drug gi rnam par dbye ba'i mtshan nyid can} षोडशकलाविभागलक्षणम् वि.प्र.९३ख/३.५.

cha bcu drug dang ldan pa

वि. षोडशविभागिकम् — पातालमण्डलं षोडशविभागिकं कायवाक्चित्तमण्डलात्मकं षोडशशून्यताकरुणाविशुद्ध्या वि.प्र. ९३ख/३.५.

cha chung

(?) प्लवः — परेणापि तदुच्यमानं प्लवत एव, उपयोगाभावात् हे.बि.१३८-२/५५.

cha nyams

कुहूः, नष्टेन्दुकलामावस्या — अमावस्या…सा दृष्टेन्दुः सिनीवाली सा नष्टेन्दुकला कुहूः अ.को.१.४.९.

cha nyid

अंशित्वम् — पुद्गलशोऽत्रांशित्वं न सङ्घशः वि.सू.८९ख/१०७; भागत्वम् — यावांश्च कश्चन न्यायो नभोभागत्वकल्पने । दिग्भागेऽपि त.स.८०क/७४४.

cha gnyis

द्विभागः — {cha gnyis bsres pa'i spang ba} द्विभागनैस्सर्गिकः वि.सू.२५ख/३१.

cha gnyis ldan gyi dus

द्वापरयुगम्, युगभेदः म.व्यु.८२९५. {cha gnyis pa} = {nyis 'gyur gyi chad pa} द्विपाद्यम्, द्विगुणदण्डः मि.को.४४क ।

cha gnyis bsre ba

पा. द्विभागः म.व्यु.८३९८; द्र. {cha gnyis bsres pa'i spang ba/}

cha gnyis bsres pa'i spang ba

पा. द्विभागनैस्सर्गिकः, नैस्सर्गिकभेदः वि.सू.२५ख/३१.

cha mnyam

= {cha mnyam pa/}

cha mnyam nyid

= {cha mnyam pa nyid/}

cha mnyam pa

• वि. समांशम् — {cha mnyam pa nyid} समांशत्वम् वि.सू.२५ख/३१; सभागम् — {cha mnyam par spyad pa} सभागचरितः श्रा.भू./१८४; समम् — {cha mnyam par gyur pa} समप्राप्तः श्रा.भू.१६९; समभागम् — {cha mnyam par spyad pa} समभागचरितः श्रा.भू./१८४; • सं. साम्यम् — रागी विषमदोषोऽपि दृष्टः साम्येऽपि नापरः प्र.वा.१.१५५.

cha mnyam pa nyid

समांशत्वम् — समांशत्वमितरत्रावदातगोचरकानाम् वि.सू.२५ख/३१.

cha mnyam par gyur

= {cha mnyam par gyur pa/}

cha mnyam par gyur pa

पा. समप्राप्तः, पुद्गलभेदः — पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… तद्यथा मृद्विन्द्रियः… समप्राप्तः… उभयतोभागविमुक्तश्चेति श्रा.भू./१६९.

cha mnyam par spyad pa

पा. समभागचरितः, चरितप्रभेदेन पुद्गलभेदः — चरितप्रभेदेन सप्तानां पुद्गलानां व्यवस्थानम्…रागचरितः…समभागचरितः श्रा.भू./१८४.

cha gter

= {zla ba} कलानिधिः, चन्द्रः — हिमांशुश्चन्द्रमाश्चन्द्रः…कलानिधिः अ.को.१.३.१४.

cha stod

• वि. पूर्वम् — {nam gyi cha stod} पूर्वरात्रम् श्रा.भू./३६; पूर्वरात्रापररात्रं जागरिकानुयुक्तता श्रा.भू.६क/११; • द्र. {cha smad/}

cha mthun

= {cha mthun pa/}

cha mthun pa

सभागः — ज्ञेयवस्तुसभागं सविकल्पं प्रतिबिम्बम् श्रा.भू./१९३.

cha dang bcas

= {cha dang bcas pa/}

cha dang bcas pa

= {cha shas dang bcas pa} वि. सांशम् — मा भूदनंशस्य वस्तुन उत्तरकालं शक्त्याधानम्, सांशस्य कस्मान्न त.प.२१९ख/९०८; सावयवम् — {nam mkha' cha dang bcas pa yin na yang} अपि सावयवस्य नभसः त.प.१८८क/८३८.

cha dang mthun

= {cha dang mthun pa/}

cha dang mthun pa

उ.प. ओभागीयम् — {nges par 'byed pa'i cha dang mthun pa} निर्वेधभागीयम् अभि.स्फु.२९७क/११५२.

cha dang 'dra ba

= {cha 'dra ba/}

cha dang ldan pa

वि. कलापिनी — {rigs lnga'i cha dang ldan par bya zhing} पञ्चकुलकलापिनीं कृत्वा वि.प्र. १५७ख/३.११९.

cha 'dra

= {cha 'dra ba/}

cha 'dra ba

वि. प्रतिरूपम् — एवं च तत् स्फुटमुक्तं भवति यदि तच्च, तत्प्रतिरूपं चोच्यते न्या.टी.७२ख/१८९; सभागम् — {mtshams med pa dang cha 'dra ba} आनन्तर्यसभागानि अभि.को..४.१०७.

cha ldan

वि. सकलम् — {cha ldan yin yang cha ldan min} सकलोऽप्यसि निष्कलः का.आ.३.१८४.

cha ldan pa

= {cha ldan/}

cha ldan min

वि. निष्कलम् — {cha ldan yin yang cha ldan min} सकलोऽप्यसि निष्कलः का.आ.३.१८४.

cha spyad

= {cha byad} भाण्डम् — {rol mo'i cha spyad} तूर्यभाण्डाः ल.वि.२५क/२९.

cha phra ba

• वि. १. सूक्ष्मम् — {cha phra ba'i don la sems pa} सूक्ष्मार्थचिन्तकः बो.भू.१९५क/२६२ २. = {ser sna can} कृपणः — कदर्ये कृपणक्षुद्रकिंपचानमितंपचाः अ.को.३.१.४६; • पा. सूक्ष्मा, सत्पुरुषप्रज्ञाभेदः — सत्पुरुषप्रज्ञा । सा पञ्चविधा द्रष्टव्या … अपरः पर्यायः । सूक्ष्मा यथावद् भाविकतया ज्ञेयप्रवेशात् बो.भू.११४क/१४७.

cha ba

• सं. १. = {'gro ba} गमनम् — {nyi ma nub tu cha ba'i tshe} आदित्यास्तंगमनकाले ग.व्यू.१५९ख/२४३; प्रस्थानम् म.व्यु.६६५२ २. = {brgyan po} मण्डनम् म.व्यु.६००४ ३. = {sgeg} विलासः — {cha bas dbang po bzhin du 'gro ba} विलासेन्द्रगामिनी का.व्यू.२०२क/२५९; • भू.का.कृ. आरब्धम् — {chu khol du cha ba} पानीयमुत्क्वथितुमारब्धम् वि.व.२०५ख/१.७९.

cha bas dbang po bzhin du 'gro ba

ना. विलासेन्द्रगामिनी, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…विलासेन्द्रगामिनी नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९.

cha byad

१. = {cha lugs} वेशः — {mi'i cha byad du byas te} मनुष्यवेशमास्थाय वि.व.२०४ख/१.७९; बोधिसत्त्वाः…परहितहेतोरनेकरूपवेशधारिणो भवन्ति ल.अ.८३ख/३१; वेषः — मारः पापीयान् भिक्षुवेषेणोपसंक्रम्य अ.सा.२९२ख/१६५ २. आकृतिः — एकाराकृतिरूपे तु बुद्धरत्नकरण्डके हे.त.१५ख/४८; उपचितवासनानां सत्त्वानां देवादिसत्त्वनिकाये तदाकृतिप्रकृतिसादृश्येन समस्योदयस्य कारणम् अभि.स.भा.५३ख/७४; आकारः — विमानमण्डलं… रत्नोपलसंछन्नपर्वताकारमभिलिखेत् म.मू.१३४क/४४ ३. = {gzugs brnyan} प्रतिच्छाया — तदा सम्भाव्यते, अन्य एवायं वेदः प्रतिच्छायतां यात इति त.प.२५२ख/९७९ ४. = {cha spyad} भाण्डम् — {rol mo'i cha byad} वाद्यभाण्डम् ल.वि.१४८क/२१९.

cha byad du byas

= {cha byad du byas pa/} {cha byad du byas te} वेशमास्थाय — {mi'i cha byad du byas te} मनुष्यवेशम् आस्थाय वि.व.२०४ख/१.७९.

cha byad du byas pa

१. वि. वेषधारिणी — {bde sogs kyang tha ga pa'i chung ma'i cha byad du byas} शच्यपि…कुविन्दभाववेषधारिणी वि.व.१६४ख/५३; २. • भू.का.कृ. वेषं कृतम् — {cha byad 'di bzhin byas} कृतमिदं वेषम् म.व्यु.९२७७.

cha byad du 'dzin

= {cha byad du 'dzin pa/}

cha byad du 'dzin pa

वि. वेशधारी — बोधिसत्त्वाः…परहितहेतोरनेकरूपवेशधारिणो भवन्ति ल.अ.८३ख/३१.

cha byad byas

= {cha byad du byas pa/}

cha bral

= {cha shas dang bral ba/}

cha dbye

विभागः — {dus gsum cha dbye} कालत्रयविभागः श.बु.९०; द्र. {cha shas dbye ba/}

cha 'bul ba

• क्षितिमनुप्रदास्यामि — {chos bzhin du dpya'am cha 'bul ba} धार्मिकीक्षित(क्षिति)मनुप्रदास्यामः म.व्यु.७३०७.

cha mi mnyam

= {cha mi mnyam pa/}

cha mi mnyam pa

• वि. विषमम् — रागी विषमदोषोऽपि दृष्टः साम्येऽपि नापरः प्र.वा.१.१५५; • सं. वैषम्यम् — वैषम्यजेन दुःखेन रागस्यानुद्भवो यदि प्र.वा.१.१५४; = {cha mi snyoms pa/}

cha mi snyoms

= {cha mi snyoms pa/}

cha mi snyoms pa

वैषम्यम् — तथापि न तावता हेतुरसौ वैषम्यजदुःखप्रतिबद्धशक्तिकत्वात् प्र.अ.११४ख/१२२; = {cha mi mnyam pa/}

cha med

= {cha med pa/}

cha med gcig

ना. एकादशा, देवकुमारिका — पश्चिमेऽस्मिन् दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः अलम्बुशा मिश्रकेशी पुण्डरीका तथारुणा एकादशा नवमिका शीता कृष्णा च द्रौपदी ल.वि.१८६ख/२८४.

cha med pa

= {cha shas med pa} ।। • वि. अनंशम् — मा भूदनंशस्य वस्तुन उत्तरकालं शक्त्याधानम्, सांशस्य कस्मान्न भवति त.प.२१९ख/९०८; निरंशम् — तत्र न तावद् आद्यः, निरंशानामनेकेषामणूनां मूर्त्तानां ग्राहकस्य प्रत्ययस्याप्रतिवेदनात् त.प.११०ख/६७१; अनवयवम् — न हि क्वचिदनवयवमणुरूपं भासमानमालक्ष्यते ज्ञाने त.प.१२३ख/६९७; निरवयवम् — निरंशक इति निरवयवे वस्तुनि त.प.२०४ख/८७७; अकलम् — अकलः कलनातीतश्चतुर्थध्यानकोटिधृक् वि.प्र.६२ख/४.११०; बुद्धौ शब्दोऽकलः प्रतिभासत एव त.प.२०४क/८७६; निःकलम् — सहजकायो निःकलः सर्वगो व्यापी वि.प्र.२६७ख/२.८३; अविभागम् — अथाविभागमेवेदं ब्रह्मतत्त्वम् त.स.७क/९१; निर्भागम् — यदि हि निर्भागम्, तदा द्विरूपमित्येतद् व्याहतम् त.प.२१९क/१५५; निर्विभागम् त.प.२०८क/१३२; • सं. निर्विभागत्वम् — क्षणिकत्वेऽपि निर्विभागत्वान्न बिभर्त्तीति सम्बन्धनीयम् त.प.२०८क/१३२.

cha smad

वि. अपरम् — {nam gyi cha smad} अपररात्रम् श्रा.भू./३६; पूर्वरात्रापररात्रं जागरिकानुयुक्तता श्रा.भू.६क/११; द्र. । {cha stod/}

cha tsam

लवमात्रम् — स्कन्धमार इव इभस्तस्य क्षयाल्लवमात्रता चर्म वि.प्र.७१क/४.१३१; लेशतः — । {cha tsam yang} लेशतोऽपि त.प.१४४क/१७; स च आयस्य उपचयस्य लेशतोऽपि न संविद्यते बो.प./३१.

cha tsam nyid

लवमात्रता — स्कन्धमार इव इभस्तस्य क्षयाल्लवमात्रता चर्म वि.प्र.७१क/४.१३१.

cha tshogs

कलापः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७८०; *कषचम् म.व्यु.७९०८.

cha mdzes

ना. सुप्रतीकः, दिग्गजः — ऐरावतः पुण्डरीको वामनः कुमुदोऽञ्जनः । पुष्पदन्तः सार्वभौमः सुप्रतीकश्च दिग्गजाः अ.को.१.३.४.

cha lang

१. पा. तालः, गीतकालक्रियामानम् — तालः कालक्रियामानम् अ.को.१.८.९ २. तालः, वाद्ययन्त्रभेदः — वंशादिकं तु सुषिरं कांस्यतालादिकं घनम् अ.को.१.८.४.

cha lang gcig

एकतालः, समन्वितलयः — समन्वितलयस्त्वेकतालः अ.को.१.८.३.

cha las 'das

= {cha las 'das pa/}

cha las 'das pa

वि. कलनातीतः — अकलः कलनातीतश्चतुर्थध्यानकोटिधृक् । सूक्ष्मयोग इति ख्यातः वि.प्र.६२ख/४.११०; = {cha las 'das pa po/}

cha las 'das pa po

वि. कलनातीतः — अकलः कलनातीतश्चतुर्थध्यानकोटिधृक् वि.प्र.१६०क/३. १२१; = {cha las 'das pa/}

cha lugs

१. वेशः — सर्वस्मिन् सन्निपतिते सङ्घे कृतेदं वेशं निपत्य प्रगृहीताञ्जलिम् वि.सू.१क/१; वेषः — काषायविवर्णवासाः परित्यक्तगृहवेषविभ्रमः जा.मा.२१९/१२८; आसक्तकण्ठचीवरकत्वमेषां वेषः वि.सू.७९क/९६ २. विभूतिः — यया विभूत्या भगवत्सकाशमागतस्तयैव विभूत्या स्वभवनं गतः वि.व.१७२ख/२.१०३; आटोपः — {'khor lo sgyur ba'i cha lugs mdzad} चक्रवर्तिकृताटोपान् स.दु.१९१/१९०.

cha lugs ngan pa

विकृतः म.व्यु.६६६८.

cha lugs can

वि. वेषधारी — {dge spyong gi cha lugs can} श्रमणवेषधारी अ.श.२२६क/२०८; = {cha lugs su bsgyur ba/}

cha lugs mdzad

= {cha lugs mdzad pa/}

cha lugs mdzad pa

वि. कृताटोपः — {'khor lo sgyur ba'i cha lugs mdzad} चक्रवर्तिकृताटोपान् स.दु.१९१/१९०.

cha lugs su bsgyur ba

वि. वेषधारी — {bram ze'i cha lugs su bsgyur ba'i brgya byin} ब्राह्मणवेषधारी शक्रः जा.मा.१०/९; = {cha lugs can/}

cha shas

• सं. १. = {cha} अंशः — अंशेन जन्यजनकभावप्रसङ्ग इति चेत् हे.बि.१४१-३/६३; अंशकः — स्वल्पस्य दानकुसुमस्य फलांशकेन अ.क.१७.१; भागः — यथैव कदलीस्तम्भो न कश्चिद्भागशः कृतः बो.अ.९.७५; अवयवः — ननु च नायं प्रत्यस्तमितावयवार्थः संज्ञाशब्दः वा.टी.५५क/७; खण्डम् मि.को.१४३ख; अङ्गम् — सर्वाङ्गप्रतिषेधश्च नैव तस्मिन् विवक्षितः त.स.४४क/४४२; प्रतीकः श्री.को.१६८क २. = {bag tsam} लेशः — {rig pa'i cha yi cha shas} विद्यांशलेशः अ.क.३९.३०; परोपकारलेशेन याति संसारसारताम् अ.क.५१.२५; कणः — {nor gyi cha shas chung ngu'i lhag} तनुधनकणशेषः अ.क.३४.१ ३. = {sha} पिशितम्, मांसम् — पिशितं तरसं मांसं पललं क्रव्यमामिषम् अ.को.२.६.६३; • पा. १. कला [1] = {gnas sum cu} त्रिंशत् काष्ठाः — अष्टादश निमेषास्तु काष्ठा त्रिंशत्तु ताः कला अ.को.१.४.११ [2] निमित्तभेदः — स च निमित्तभेदेन दशविधो धूममरीचिखद्योतदीपज्वालाचन्द्रादित्यराहुकलाबिन्दुदर्शनभेदेन वि.प्र.६५ख/४.११५ २. अवयवः, वैशेषिकाणां मते पदार्थभेदः म.व्यु.४५३२ • ना. अंशः, प्रत्येकबुद्धः — गन्धमादनः…अंश उपांशः…वसुश्चेति । एतैश्चान्यैश्च प्रत्येकबुद्धकोटीनियुत– म.मू.९९क/९.

cha shas su

अवयवशः — यस्मिन्नवयवशो भिन्ने न तद्बुद्धिर्भवति तत् संवृतिसत् अभि.भा.७ख/८९०.

cha shas so so

प्रत्यंशम् ब.वि.१६५क ।

cha shas kyi yan lag

= {lag pa'i tshad} हस्तवालः — {cha shas kyi yan lag ces bya ba'i rab tu byed pa} हस्तवालनामप्रकरणम् क.त.३८४४.

cha shas can

वि. अङ्गी — अङ्गानां प्रतिषिद्धत्वादनिष्टेश्चाङ्गिनः पृथक् त.स.३७क/३८६; अवयवी — न च रूपादिव्यतिरेकेणापरः संयोगोऽवयवी च दृश्यत्वेनेष्टः त.प.१६९क/५७; द्र. {cha shas can/}

cha shas can gyi gzugs can

पा. अवयविरूपकम्, रूपकभेदः — {'dir ni gdong pa'i cha shas dag /rnam} {'gyur ma byas gdong pa nyid/} {pad mar bkod byas des na 'di/} {cha shas can gyi gzugs can no} अविकृत्य मुखाङ्गानि मुखमेवारविन्दताम् । आसीद्गमितमत्रेदमतोऽवयविरूपकम् का.आ.२.७३.

cha shas bcas

= {cha shas dang bcas pa/}

cha shas bcas pa

= {cha shas dang bcas pa/}

cha shas dang bcas

= {cha shas dang bcas pa/}

cha shas dang bcas pa

= {cha dang bcas pa} वि. सांशम् — सांशत्वेऽपि यथा वर्णाः क्रमेण प्रतिपादकाः त.स.९९क/८७७; सावयवम् — सावयवं च व्यक्तम् त.प.१४८ख/२३.

cha shas dang bcas pa nyid

सांशत्वम् — सांशत्वेऽपि यथा वर्णाः क्रमेण प्रतिपादकाः त.स.९९क/८७७.

cha shas dang ldan pa

= {cha dang ldan pa/}

cha shas dang cha shas can gyi mtshan nyid kyi 'brel ba

पा. अवयवावयविलक्षणसम्बन्धः म.व्यु.४५८४.

cha shas dang bral

= {cha shas dang bral ba/}

cha shas dang bral ba

= {cha shas med pa} निरंशत्वम् — दिग्विभागो निरंशत्वादाकाशं तेन नास्त्यणुः बो.अ.९.८७.

cha shas dbye ba

भागभेदः — व्यपेतभागभेदा हि भासेरन् परमाणवः त.स.७२क/६७२.

cha shas dbye ba dang bral ba

वि. व्यपेतभागभेदः — व्यपेतभागभेदा हि भासेरन् परमाणवः त.स.७२क/६७२; = {cha shas dbye ba med pa/}

cha shas dbye ba med pa

= {cha shas dbye ba dang bral ba} वि. अपेतभागभेदः — अपेतभागभेदश्च यः परैरणुरिष्यते त.स.७२ख/६८०.

cha shas med

= {cha shas med pa/}

cha shas med pa

= {cha med pa} वि. अनंशम् — अनंशस्य वस्तुनः त.स.१०३क/९०८; अनंशकम् — अनंशके द्रव्ये त.स.२३ख/२४८; निरंशम् — निरंश एव भावः त.प.२२७क/१६९; निरंशकम् — न हि क्रमेण युज्यते जातिव्यक्ती निरंशके त.स.९९क/८७७; निरवयवम् — निरवयवो हि शब्दः, अमूर्त्तत्वात् त.प.१४०क/७३१; अनवयवम् — आकाशमनवयवम् त.प.१४०क/७३२; अखण्डम् — अखण्ड एव हि शब्दः प्रतीयते त.प.१४०क/७३२; निर्भागम् — निर्भागस्येति । निरवयवो हि शब्दः, अमूर्त्तत्वात् त.प.१४०क/७३१; • सं. नैरंश्यम् — नैरंश्येनास्य किं वृत्तिः त.स.२४क/२५४; अभागवत्त्वम् — नभसोऽभागवत्त्वेऽपि नित्यतायामिदं समम् त.स.९४ख/८३८.

cha shas gzugs can

पा. अवयवरूपकम्, रूपकभेदः — {'dir ni rngul chu dog par byas/} {mchu yang yal 'dab nyid byas kyi/} {gdong ni rnam pa gzhan ma byas/} {de phyir cha shas gzugs can no} मञ्जरीकृत्य घर्माम्बु पल्लवीकृत्य चाधरम् । नान्यथा कृतमत्रास्यमतोऽवयवरूपकम् का.आ.२.७१.

cha gsum

वि. त्रिकाण्डकम् — स प्रतीत्यसमुत्पादो द्वादशाङ्गस्त्रिकाण्डकः अभि.को.३.२०.

cha bsags

= {ka lA pa} कलापः — {cha bsags kyi mdo} कलापसूत्रम् क.त.४२८३.

chag

= {chag pa/}

chag gang

मुष्टिः — पात्रे तस्य च चिक्षेप मुद्गमुष्टिं प्रसन्नधीः अ.क.४.११६.

chag grugs

वि. विक्षतम् — विक्षतं… गात्रम् जा.मा.२९३/१७१; छिन्नभिन्नम् — मणिमुक्ताजालानि च…छिन्नभिन्नपतितान्यपश्यत् ल.वि. १४८क/२१९.

chag sgo chen po

प्रद्वारम् — प्रतीहारैरधिष्ठितप्रद्वाराम् … राजपर्षदम् जा.मा.२६५/१५४.

chag chag

सेकः — सामन्तकस्य प्राणकानामनुकम्पया सम्मार्जनं सेकश्च वि.सू.८क/८.

chag chag btab

= {chag chag btab pa/}

chag chag btab pa

• क्रि. असिञ्चत् — तं पृथिवीप्रदेशं स्वरुधिरेण सर्वमसिञ्चत् अ.सा.४५५ख/२५८; सिषिचे — {mya ngan mchi mas sa gzhi thams cad chag chag btab} शोकाश्रुभिर्वसुमती सिषिचे समन्तात् जा.मा.२२/१२; • भू.का.कृ. सिक्तम् — {spyil bu de chag chag btab pa} सा कुटिका सिक्ता वि.व.१५१ख/२.९३; परिषिक्तम् — {tsan dan gyi chus chag chag btab pa} चन्दनवारिपरिषिक्तम् वि.व.२०७ख/१.८१; संमृष्टम् — सिक्तसंमृष्टरथ्यान्तरापणम् जा.मा.१४७/८५.

chag chag gdab

= {chag chag gdab pa/}

chag chag gdab pa

• क्रि. सिञ्चेयम् — इमं पृथिवीप्रदेशं रुधिरेण सिञ्चेयम् अ.सा.४५५ख/२५७; • सं. सेकः — तेषु उपयोगस्तद्यथा निर्मादनं भावनं रञ्जनं सेकः सम्मार्ग उपलेपः वि.सू.३८क/४८.

chag chag gdab par bya

कृ. सेक्तव्यम् — भिक्षुणा प्रहाणशाला सेक्तव्या वि.व.१८९ख/२.११२.

chag chag legs par btab

= {chag chag legs par btab pa/}

chag chag legs par btab pa

भू.का.कृ. सुसिक्तम् — तं च पृथिवीप्रदेशं सुसिक्तं सुमृष्टं च करिष्यामः अ.सा.४५५ख/२५७; सुसंसिक्तम् — नानागन्धोदकसुसंसिक्तम् सु.प्र.२४ख/४७; द्र. {chag chag legs par btab pa/}

chag chag legs par byas pa

सुसिक्तम् म.व्यु.५५९८.

chag dum

खण्डः ओडम् — {rdza'i chag dum zhig} खण्डमल्लकेन वि.व.१६८क/१.५७.

chag pa

• सं. भङ्गः — वर्द्धमानकभङ्गेन रुचकः क्रियते यदा त.स.६५क/६११; अवभङ्गः — वङ्कवटवर्त्तपरिहृतिकर्णयष्टिदण्डवंशावभङ्गकर्णधारवशाच्च तदर्थारूढौ प्रस्थानान्तरात् वि.सू.३४क/४३; उपरमः — यथा घटोपरमो न घटः, एवं स्कन्धोपरमो न स्कन्धो भवितुमर्हति अभि.को./६५; *पोच्चनम् — पोच्च(?प्र्ॐछ)नमृतकालानुरूपपानीयोपस्थापनम् वि.सू.८७ख/१०५; • भू.का.कृ. भग्नम् — {gdos pa chag pa} भग्नप्लवः अ.क.६.१२८; {yid kyi shing rta chag par gyur} अभूद्भग्नमनोरथा अ.क.३१.३९; भिन्नम् — यथोदभाजने भिन्ने चन्द्रबिम्बं न दृश्यते सू.अ.१५४ख/४०; भित्तम् — भित्तमपि वज्ररत्नं सर्वप्रतिविशिष्टं सुवर्णालङ्कारमभिभवति शि.स.७ख/९; रुग्णम् — रुग्णं भुग्ने अ.को.३.१.८९.

chag par gyur

= {chag par gyur pa/}

chag par gyur pa

भू.का.कृ. भग्नम् — {ril ba chag par gyur} कुण्डिका भग्ना वि.व.२८४ख/१.१०१.

chag po

भग्नभाण्डम् — यस्यैव भोजनं तस्यैव भग्नभाण्डभागिता प्र.अ.२६३.१/५७३.

chags

= {chags pa/}

chags skyed

= {zla ba} रागः, चन्द्रः छो.को.२४८/रा.को. ४.११०.

chags 'khri

रागलता, कामदेवपत्नी श.को.४०६; रा.को.५.११३.

chags gyur

= {chags par gyur pa/}

chags gyur pa

= {chags par gyur pa/}

chags can

= {chags pa can} ।। • वि. रागी — एकज्ञानान्वितो रागी प्रथमेऽनास्रवक्षणे अभि.स्फु.२५७क/१०६८; • सं. रागिता — हेतुज्ञानं प्रमाणाभं वचनाद् रागितादिवत् प्र.वा.३.१२.

chags can ma

कामिनी — वन्दायामपि कामिनी अ.को.३.३.११२.

chags bcas

= {chags pa dang bcas pa/}

chags bcas kyi bsgom pa

पा. सरागभावना — सरागभावना मार्गे तदूर्ध्वं सप्तभावना अभि.को.७. २२.

chags chags su bsgrubs pa

भू.का.कृ. अवक्षिप्तम् — {rngul cing dri ma chags chags su bsgrubs pa} स्वेदमलावक्षिप्तः म.व्यु.७०५५.

chags chen

= {'dod chags chen po} महारागः — महारागानुरागेन सहजानन्दस्वरूपतः हे.त.२४क/७८; द्र. {chags pa che/} {chags pa chen po/}

chags nyen

ऋणम् — अनृ व्णं करोति, यथा न पैतृकमृणं दाप्यते सू.अ.२४१ख/१५६.

chags nyen med par byed

क्रि. अनृणं करोति — अनृणं करोति यथा न पैतृकमृणं दाप्यते सू.अ.२४१क/१५५.

chags dang bcas

= {chags pa dang bcas pa/}

chags dang bcas pa

= {chags pa dang bcas pa/}

chags dang chags bral

रागारागम् — {chags dang chags bral rnam par 'dres pa} रागारागविमिश्रितम् हे.त. ११ख/३६; {chags dang chags bral rnam par spangs} रागारागविवर्जितम् हे.त.१७क/५४.

chags dang chags bral rnam par 'dres pa

वि. रागारागविमिश्रितम् — ज्ञानं…प्रज्ञोपायव्यतिमिश्रं रागारागविमिश्रितम् हे.त.११ख/३६.

chags dang chags bral rnam par spangs

वि. रागारागविवर्जितम् — विलक्षणं त्रिभ्योऽन्यत्र रागारागविवर्जितम् हे.त.१७क/५४.

chags dang bral

= {chags bral/}

chags dang bral ba

= {chags bral/}

chags dus

= {mtshan mo} तमी, रात्रिः मि.को.१३२ख ।

chags mdangs

रागः — {des kyang chags mdangs chags mdangs kyis/} {na chung dga' ba'i dga' ston dpal} स च रागस्य रागोऽपि यूनां रत्युत्सवश्रियः का.आ. २.१०६.

chags ldan

= {chags pa dang ldan pa} ।। • वि. १. कामी — सान्तःपुरः केलिसुखाय कामी तदाश्रमोपान्तमहीमवाप अ.क.३८.८; रागी — रागी कलिर्नाम स भूमिपालः अ.क.३८.९; सरागः — सरागं पादनलिनीन्यासैश्चक्रुस्तपोवनम् अ.क.२५.५३; स्नेहवान् — आत्मस्नेहवतो वृत्तिः शि.स.१४७क/१४१; सरसः — अनालोचितपर्यन्ताः प्रत्यग्रसरसादराः अ.क.६८.६३ २. = {chags ldan ma} रागिणी — धन्येयं नखसंपातैः क्वणन्ती रागिणी मुहुः । यातास्य वल्लकी पुण्यैरङ्कारोहणयोग्यताम् अ.क.३१.३०; स्पृहावती — याऽनुरूपे स्पृहावती सा तत्सापेक्षा वर्त्तते त.प.९७ख/६४६; • सं. रागिता — सम्वेदनाद् रागिता चेत्, स्त्रीमान् स्यात् प्र.अ.१४०ख/१५०.

chags ldan pa

= {chags ldan/}

chags ldan ma

वि.स्त्री. रक्ता — {chags ldan mas mdza' bo'i bgrod pa 'gog byed cing} प्रियप्रयाणं रुन्धत्या … रक्तया का.आ.२.१३९; रागिणी — तरुणं प्रेक्ष्य रागिण्यास्तस्याः कन्दर्पविप्लवे अ.क.८.६१.

chags sdang

१. = {chags pa dang zhe sdang} लोभद्वेषौ — {chags sdang gti mug med las skyes} अलोभद्वेषमोहजाः अभि.को.४.६९ २. = {'dod chags dang zhe sdang /}

chags pa

• क्रि. १. (अक.; अवि.) [1] रज्यते — सुखेन न रज्यते । दुःखेन न विरज्यते शि.स.१४७क/१४० [2] सज्जति — बालाः सज्जन्ति दुर्मेधा महापङ्के यथा गजाः ल.अ.१००ख/४७; सज्जते — अधिकसक्तिस्थानत्वात्पञ्चस्विन्द्रियेषु सत्त्वाख्या । तैस्तेषु वा सज्जत इति सत्त्वः म.टी.१९८क/१५ २. = {'chags pa} ({'chag pa} इत्यस्याः भूत.) लिप्यते — {dri ma rnams kyis mi chags pa} उपक्लेशैर्न लिप्यते ल.अ.१८९ख/१६१; संस्रक्ष्यति — {tshu rol gyi 'gram du ma chags} नापारिमे तीरे संस्रक्ष्यति वि.व.१४६ख/१.३५; • सं. १. अनुरागः — सर्वं कान्तानुरागेण कुमारः कर्तुमुद्ययौ अ.क.६४.३१६; प्रेम — {chags pas long ba rnams} प्रेमान्धानाम् अ.क.१०.६५; प्रणयः — मुनिर्मरीचिः प्रणयादुवाच अ.क.३.१७६; स्नेहः — {rang gi srog la chags pa} स्वजीविते स्नेहः सू.अ.२१७क/१२३; आसक्तिः प्र.अ.९४क/१०२; सक्तिः — {longs spyod la chags pa} भोगसक्तिः सू.अ.२०३क/१०५; सङ्गः — सङ्गः अभिलाषः त.प.१६२क/४५; अनुनयः — मोहानुनयविद्वेषैः कृतं पापमनेकधा बो.अ.२.३९; अनुनय आसङ्गः बो.प./३१; अनुरोधः — {chags dang khro mi mnga'} अनुरोधविरोधौ च न स्तः श.बु.४७; रतिः — यत्र यत्र रतिं याति मनः सुखविमोहितम् बो.अ.८. १८; अभिष्वङ्गः — रागः स्वदृष्टौ मानश्च । तस्यामभिष्वङ्गात्, तया चोन्नतिगमनात् अभि.भा.२३१-२/८२९ २. = {'dod chags} रागः — सर्वारम्बणरागदोषतिमिरव्याघातकर्त्रे नमः र.वि.१.९; संरागः — ययौ तद्रससंरागात्परां विस्मयविक्रियाम् जा.मा.३१४/१८३ ३. लोभः — {gzhan nor chung ma dag la chags pa} लोभः परद्रव्यपरिग्रहेषु जा.मा.८९/५३; नानाविचित्राणि रत्नानि दृष्ट्वा महांल्लोभ उत्पन्नः अ.श.१३क/१२; भवलाभलोभसत्कारपराङ्मुखः अ.श.५१क/४४; लिप्सा — {nor la chags pa} धनलिप्सा अ.क.६१.१० ४. = {'dod pa} इच्छा — तस्मात्प्राज्ञो न तामिच्छेदिच्छातो जायते भयम् बो.अ.८.१९; स्पृहा — लोकः किं परलोकधीः प्रकुरुते पुत्राय मिथ्यास्पृहा अ.क.८२.१; गर्धः — लाभसत्कारगर्धम् बो.भू.८६ख/११० ५. प्रसङ्गः, व्यसनम् — अपास्य… मदिराप्रसङ्गम् जा.मा.१८८/१०९; रसः — {rngon la chags pas} मृगयारसेन अ.क.२२.८२ ६. मदनः — पुंसां मदनदग्धानाम् अ.क.८७.२४; स्मरः — विनिवेद्यास्यै निजं स्मरपराभवम् अ.क.८७.२० ७. = {'khrig pa} रतिः, मैथुनम् — अन्धीकरोति प्रारम्भे रतिस्तत्कालकातरम् अ.क.१०.९१; द्र. {chags spyod} 8. = {zhen pa} अध्यवसानम् — कायप्रेम कायनिकेतः कायाध्यवसानम् शि.स.१०५क/१०३; आस्था म.व्यु.२२२०; मि.को.१२६ख; वासना — क्षणप्रतिश्रये काये पान्थानां निजवासना अ.क.८९.५० ९. = {'chags pa} उत्पत्तिः — {chags dang 'jig pa dag gis} उत्पत्तिप्रलयाभ्याम् हे.त.१५क/४८; बीजावरोपणशस्याभिवृद्धिफलोत्पत्तिक्रमवत् अभि.भा.१५ख/९२१; {'bras bu chags pa} फलोत्पत्तिः अभि.स्फु.१७४क/९२१; उत्पादः — {de nyid la ni chags pa med} उत्पादो नैव तत्त्वतः हे.त.१५क/४८; द्र. {skyon chags pa/} {rgyun chags pa/} {bu lon chags pa} 10. लेपः — रूपं न नित्यं नानित्यम्… व्योमाभं लेपवर्जितम् अभि.अ.३.१२; उपलेपः — {chags pa med pa} निरुपलेपः सु.प.३३ख/१२; अञ्जनम् — {chags pa med pa} निरञ्जनः ल.अ.६४क/१० ११. अवधानम् — {bsam gtan la chags phyed ni zum pa'i spyan} ध्यानावधानार्धनिमीलिताक्षम् अ.क.७.७० ०. कलना — तेऽपि प्रसक्तनिजकर्मलतावशेषे शेषाधिवासकलनां न परित्यजन्ति अ.क.८१.१६; पलिगोधः म.व्यु.६५२४; आस्वादः — रूपालम्बनविज्ञानप्रत्ययास्वादजनकत्वादपि… सर्वं मांसमभक्ष्यं बोधिसत्त्वस्य ल.अ.१५४ख/१०१; • पा. १. रागणम् — ग्रहणं रागणं चैव आकारनिश्चलं तथा । हेतुत्वञ्च फलत्वञ्च षड्भिश्चित्तसमुद्भवः गु.स.१५१क/१२५ २. = {'chags pa} विवर्तः — {'jig pa dang chags pa'i bskal pa} संवर्तविवर्तकल्पाम् अभि.स्फु.२६६क/१०८४; • भू.का.कृ. १. रक्तम् — पुरुष एकस्यां स्त्रियां रक्तः शेषास्वविरक्तः त.प.८०ख/६१४; मातापितरौ रक्तौ भवतः सन्निपतितौ माता कल्या भवति ऋतुमती गन्धर्वश्च प्रत्युपस्थितो भवति वि.व.३५३क/१५४; अनुरक्तम् — राजकन्यानुरक्तं माम् का.आ.२.२६३; अभिलग्नम् — नो बोधिसत्त्व भवते विषयाभिलग्नः रा.प.२४८क/१४८; संरक्तम् — गृहसंरक्तम् जा.मा.१९६/११४; निरतम् — {zhing las la chags} क्षेत्रकर्मनिरतः अ.क.६१.३; परोपकारनिरताः अ.क.३१.३८; लीनम् — {mdza' la chags pa} स्नेहलीनः अ.क.१०. ४९; निलीनम् — {bsam gtan la chags spyan ldan 'gyur} ध्याननिलीननयनोऽभवत् अ.क.८०.९८; {mnyes gshin gyis chags} वात्सल्यनिलीनम् अ.क.२२.५२; सक्तम् — धनसक्तमतीनां बो.अ.८.७९; आसक्तम् — {bsam gtan la chags} ध्यानासक्ताः अ.क.६६.२७; संसारभोगासक्तानाम् वि.प्र.१४१ख/१, पृ.४०; खलासक्ता स्वभावेन लक्ष्मीः अ.क.२४.३; संसक्तम् — चिन्ताशल्यं च संसक्तमन्तःपुरवधूजनः अ.क.६८.५६; अक्षरसंसक्तास्तत्त्वं नावेन्ति मामकम् ल.अ.१८५क/१५४; प्रसक्तम् — तत्सौजन्यप्रसक्ता मे नान्यत्र रमते मतिः अ.क.६८.४३; *निषक्तम् — एते दृष्टनिषक्तवायसशकृन्निष्ठीविनः पादपाः अ.क.२४.११०; गृद्धम् — मांसभोजगृद्धाणां रसतृष्णाप्रहाणाय धर्मं देशयाम ल.अ.१५२ख/१००; लुब्धम् — {nor la chags pa} धनलुब्धः वि.प्र.१०९ख/१,पृ.४; भक्तम् — तत्र प्रदीप्ताः कामरागेण कामसुखभक्ताः सू.अ.२१५क/१२०; लग्नम् — {thub pa'i mgrin par zas chags pa zhes brjod nas} कण्ठलग्नं मुनेर्भक्ष्यमित्युक्त्वा अ.क.८८.६७; उपायकौशल्यैस्तस्मिंस्तस्मिंल्लग्नान् सत्त्वान् प्रमोचयितुम् स.पु.१३क/२१; विलग्नम् — संशुष्कगात्रांस्त्रिभवे विलग्नान् स.पु.४९क/८७; निविष्टम् — हृदयं निविष्टम् जा.मा.१५०/८७; अभिनिविष्टम् — न च बालपृथग्जना अवबुध्यन्ते क्षणिकवादाभिनिविष्टाः क्षणिकाक्षणिकतामिमां सर्वधर्माणाम् ल.अ.१४९ख/९५; निबद्धम् — वनरामणीयकनिबद्धहृदयैः जा.मा.३५६/२०९; अध्यवसितम् — विवेके निश्रितः आलीनोऽध्यवसितोऽध्यवसायमापन्नः अ.सा.३४६क/१९५ २. विवृत्तम् — लोको विवृत्तोऽयं कल्पांस्तिष्ठति विंशतिम् अभि.को.३.९२ ३. उपात्तम् — {gzhan gyi bu lon chags pa la} उपात्तस्य परत ऋणस्य बो.भू.१३६क/१७५; • वि. १. रागी — मरणक्षणविज्ञानं स्वोपादेयोदयक्षमम् । रागिणो हीनसङ्गत्वात् पूर्वविज्ञानवत् तथा त.स.६९ख/६५२; अनुरागी — {lha yi rgyud mang la chags pas} दिव्यवीणानुरागिणा अ.क.१४.१०१; सङ्गी — दुःशीलो पापकर्मस्तु स्त्रीषु सङ्गी म.मू.१५७क/७२; व्यसनी — {'tshe med la chags pa} अहिंसाव्यसनिनः अ.क.३१.३८; अभिष्वङ्गी — सुताभिष्वङ्गिणः पुत्रमरणे दुःखसम्भवः प्र.अ.११२ख/१२०; उत्सुकः — {mdzes ma lta la chags pa} सुन्दरीदर्शनोत्सुकः अ.क.१०.६७; समुत्सुकः — {btsun mo la chags pa} जायासमुत्सुकः अ.क.१०.६; सक्तिका — न च सक्ता सक्तिका न क्षान्तिः सू.अ.२०३ख/१०५; कृपणः — कृपणैरिति सुखलोलैरनुदारचित्तैः सू.अ.२१३ख/११८ २. कामुकः — कामुके कमिताऽनुकः । कम्रः कामयिताऽभीकः कमनः कामनोऽभिकः अ.को.३.१.२१.

chags pa byed du

लोभयितुम् — लोभयितुं कुमारं नरेन्द्रकन्या पुनराजगाम अ.क.६५.६४.

chags pa can

= {chags can/}

chags pa che

= {chags chen} ।। • वि. महारागः — विरागादि महारागो विश्ववर्णोज्ज्वलप्रभः वि.प्र.१६०क/३.१२१; • द्र. {chags pa chen po/}

chags pa chen po

= {chags chen} महारागः — वंकारमहासुरत(सुख)महारागसहजपरमाक्षरबिन्दुतत्त्वज्ञानविशुद्धचित्तसंज्ञानां मध्ये वि.प्र.१३५ख/१, पृ.३४; द्र. {chags pa che/}

chags pa thams cad las rnam par grol ba

पा. सर्वसङ्गविमुक्तः, समाधिविशेषः — सर्वसङ्गविमुक्तो नाम समाधिः अ.सा.४३१क/२४३.

chags pa dang bcas

= {chags pa dang bcas pa/}

chags pa dang bcas pa

= {chags bcas/} {chags dang bcas} वि. १. सरागम् — {bsam gtan chags pa dang bcas} ध्यानं सरागम् वि.प्र.७३ख/४.१३८; {chags bcas kyi bsgom pa} सरागभावना अभि.को.७.२२; ससङ्गम् — {chags pa dang bcas pa nyid} ससङ्गता अ.सा.१७२क/९६ २. रागी — आर्यो रागी एकलिङ्गद्व्यमलवर्जितैः अभि.को.२.२१.

chags pa dang bcas pa nyid

ससङ्गता — एवं बोधिसत्त्वानां… ससङ्गता च असङ्गता च ख्याताः अ.सा.१७२क/९६.

chags pa dang ldan

= {chags ldan/}

chags pa dang ldan pa

= {chags ldan/}

chags pa dang bral

= {chags bral/}

chags pa dang bral ba

= {chags bral/}

chags pa dang bral ba ma yin pa

= {chags bral min pa} ।। • वि. अविरक्तम् — यथा पुरुष एकस्यां स्त्रियां रक्तः शेषास्वविरक्तः त.प.८०ख/६१४; • सं. अविरागः — परदारस्य सेवाऽविरागात् वि.प्र.६९ख/४.१२४.

chags pa spangs pa

= {chags spangs/}

chags pa ma mchis pa

वि. असङ्गः — {chags pa ma mchis pa nyid} असङ्गता अ.सा.१७२क/९६.

chags pa ma mchis pa nyid

असङ्गता — एवं बोधिसत्त्वानां… ससङ्गता च असङ्गता च ख्याताः अ.सा.१७२क/९६.

chags pa ma mchis pa'i ye shes

पा. असङ्गज्ञानम् — ये पुनर्भगवन् सत्त्वाः सर्वज्ञज्ञानं प्रार्थयन्ति, असङ्गज्ञानं स्वयंभूज्ञानमसमज्ञानमनुत्तरज्ञानं प्रार्थयन्ते सु.प.२२क/२.

chags pa mi mnga'

= {chags pa mi mnga' ba/}

chags pa mi mnga' ba

= {chags mi mnga'} ।। •१. वि. निरासङ्गः — अनाभोग निरासङ्ग अव्याघात समाहित । सदैव सर्वप्रश्नानां विसर्जक नमोऽस्तु ते सू.अ.२५७क/१७६; •२. ना. अनुनयविगतः, बोधिसत्त्वः — मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य…अनुनयविगतस्य ग.व्यू.२६८ख/३४७.

chags pa med

= {chags pa med pa/}

chags pa med pa

= {chags med} ।। • क्रि. विरज्यते — सुखेन न रज्यते, दुःखेन न विरज्यते शि.स.१४७क/१४०; • वि. अस्पृहम् — अस्पृहस्यापि ते मूर्तिः कुरुते कस्य न स्पृहाम् अ.क.१९.१२७; निःस्पृहम् — संभोगामृतनिःस्पृहः अ.क.८७.१४; औचित्यचारुचरितः प्रियः कस्य न निःस्पृहः अ.क.४८.३७; विनिस्नेहम् — स्वजीविते विनिस्नेहः अ.क.३.९०; निरासङ्गम् — निरपेक्षः सर्वप्रकारेण निरासङ्ग इत्यर्थः बो.प.३९; असङ्गम् — असङ्गज्ञानम् बो.भू.५२ख/६२; निरुपलेपम् — तेषामप्येषु धर्मेषु निरुपलेपेषु अगतिरविषयः सु.प.३३ख/१२; निरञ्जनम् — ते भोन्ति निरुपादाना इहामुत्र निरञ्जनाः ल.अ.६४क/१०; असक्तम् — असक्तं सर्वत्राप्रतिघपरुषस्पर्शविगतम् र.वि.११७ख/८४; अनिलयम् — स्वच्छन्दचार्यनिलयः प्रतिबद्धो न कस्यचित् बो.अ.८.८८; • सं. निःसङ्गता — करुणानिःसङ्गतायां श्लोकः सू.अ.२१७क/१२३; वैराग्यम् — तथा वैराग्यं रागितापि द्रष्टव्या प्र.अ.१००ख/१०८.

chags pa med pa'i sgo'i gzungs

पा. असङ्गमुखधारणी, धारणीविशेषः — नवमीं बोधिसत्त्वभूमिमनुप्राप्तः…अर्थवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति… असङ्गमुखधारणी… द.भू.२५६क/५२.

chags pa med pa'i sgor 'jug pa

पा. असङ्गमुखप्रवेशा, बोधिसत्त्वधारणीविशेषः म.व्यु.७५४.

chags pa med pa'i sgra

ना. असङ्गस्वरः, बोधिसत्त्वः — यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…असङ्गस्वरेण च ग.व्यू.२७६ख/३.

chags pa med pa'i stabs

पा. अरक्तगतिः, महापुरुषाणां गतिविशेषः — यासौ महापुरुषाणां गतिरनुच्चलितगतिः…अरक्तगतिः ल.वि.१३४क/१९९.

chags pa med pa'i dpal gyi rgyal po

ना. असङ्गश्रीराजः, बोधिसत्त्वः — उत्तरायां दिशि…रत्नवस्त्रावभासध्वजायां लोकधातौ धर्मधातुगगनश्रीवैरोचनस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रादसङ्गश्रीराजो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८३ख/८.

chags pa med pa'i blo

ना. असङ्गबुद्धिः, बोधिसत्त्वः — यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…असङ्गबुद्धिना च ग.व्यू.२७६ख/३.

chags pa med pa'i mig

ना. असङ्गनेत्रः, बोधिसत्त्वः — यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…असङ्गनेत्रेण च ग.व्यू.२७५क/२.

chags pa med pa'i mdzod

असङ्गकोशः लो.को. ६९४.

chags pa med pa'i gzungs

पा. असङ्गधारणी — {chags pa med pa'i gzungs dang ting nge 'dzin thob pa} असङ्गधारणीसमाधिप्रतिलब्धः मि.को.१०६क ।

chags pa med pa'i gzungs dang ting nge 'dzin thob pa

वि. असङ्गधारणीसमाधिप्रतिलब्धः मि.को.१०६क ।

chags pa med pa'i 'od

पा. असङ्गप्रभम् — असङ्गप्रभं च नाम चक्षुः प्रतिलेभे, येनाचिन्त्यां तथागतरूपकायपरिनिष्पत्तिभक्तिं व्यवलोकयति ग.व्यू.२५८ख/३४१.

chags pa med pa'i ye shes

असङ्गज्ञानम् — {chags pa med pa'i ye shes mngon sum} असङ्गज्ञानाभिमुखः द.भू.२२३ख/३४.

chags pa med pa'i ye shes mngon sum

पा. असङ्गज्ञानाभिमुखः, प्रज्ञापारमिताविहारविशेषः — असङ्गज्ञानाभिमुखो नाम प्रज्ञापारमिताविहारोऽभिमुखीभवति द.भू.२२३ख/३४.

chags pa med pa'i sems

ना. असङ्गचित्तः, बोधिसत्त्वः — पश्चिमायां दिशि सर्वगन्धप्रभासवत्यां लोकधातौ मेरुप्रदीपराजो नाम तथागतः… सार्धमसङ्गचित्तबोधिसत्त्वप्रमुखेन ग.व्यू.३४६ख/६५.

chags pa med par yongs su gtong ba

वि. निःसङ्गपरित्यागी — स च राजा श्राद्धः…सर्वपरित्यागी निःसङ्गपरित्यागी च महति त्यागे वर्तते अ.श. ८७ख/७८.

chags pa med mdzod

= {chags pa med pa'i mdzod/}

chags pa'i sku

रागमूर्तिः — सर्वकर्मणि हरित इतीषदसितरागमूर्तिरिति देवतानियमः वि.प्र.९८ख/३.१८; द्र. {chags pa'i gzugs/}

chags pa'i bskal pa

पा. विवर्तकल्पः — {'jig pa dang chags pa'i bskal pa} संवर्तविवर्तकल्पाम् अभि.स्फु.२६६क/१०८४.

chags pa'i rgyal po

रागराजः — {dpal chags pa'i rgyal po'i rgyud kyi rgyal po} श्रीरागराजतन्त्रराजः क.त. ४०५.

chags pa'i dra ba

लोभपञ्जरम् — मतिवेश्मनि लोभपञ्जरे यदि तिष्ठन्ति कुतः सुखं मम बो.अ.४. ३५.

chags pa'i gnas

वि. लोभनीयम् — लोभनीयानि मनोहराण्यामिषभूतानि रूपाणि जा.मा.२३७/१३८.

chags pa'i gzugs

वि. रागमूर्तिः — वश्ये ध्यानं सरागं देवता रक्तवर्णा रागमूर्तिः वि.प्र.७३ख/४.१३८; द्र. {chags pa'i sku/}

chags pa'i sems

= {chags sems/}

chags pa'i sems dang ldan

वि. रक्तचित्तः — न रक्तचित्तस्य हि मानुषस्य प्रज्ञायते शोभनकं शरीरम् शि.स.५०क/४७.

chags par gyur

= {chags par gyur pa/}

chags par gyur pa

I. भू.का.कृ. १. रक्तम् — {skyes pa chags par gyur pa shes} रक्तं पुरुषं जानाति वि.व.२०६ख/१.८१; संरक्तम् — ऋषिकुमारं दृष्ट्वा संरक्ता नृत्यति अ.श.२०२क/१८६ २. आसक्तम् — करासक्तविस्फारहारम् अ.क.५३.५६; • {II}. वि. व्यग्रम् — व्यग्रौ बभूवतुर्नित्यं शान्तिस्वस्तिककर्मसु अ.क.५.२३; आकलितम् — राज्ञो विषयसुखाकलितमतेः जा.मा.३४४/२००; प्रसङ्गिनी — क्षीणभृङ्गविहङ्गानां नलिनीनां प्रसङ्गिनी अ.क.१९.३५; लोभनीयम् — आमिषभूतमतिलोभनीयमिदं हि मे रूपम् जा.मा.३०२/१७६.

chags par bgyid

क्रि. रज्यति — परस्परं न जानन्ति…न रज्यन्ति, न विरज्यन्ति शि.स.१४६क/१४०.

chags par 'gyur

I. क्रि. १. रज्यते — सुखेन न रज्यते । दुःखेन न विरज्यते शि.स.१४६ख/१४० २. रज्येत — रज्येत द्विष्यान्मन्येत मुह्येदयोगविहिततो अभि.भा.४८ख/१०५७; • द्र. = {chags par 'gyur ba/}

chags par 'gyur ba

कृ. १. रञ्जनीयम् — सन्ति चक्षुर्विज्ञेयानि रूपाणि…कामोपसंहितानि रञ्जनीयानि अ.श.१०३ख/९३; रञ्जनीये वस्तुनि तीव्ररागः श्रा.भू./१७०; संरञ्जनीयम् — संरज(ञ्ज)नीयवस्तुसंरागं च करोति द.भू.२२१क/३२; संमोदनीयम् म.व्यु.२९४२ २. विवर्तमानम् — विवर्तमाने खलु पुनर्लोके समन्ताद् द्वात्रिंशत्पटला अभ्रघनाः संतिष्ठन्ते शि.स.१३६क/१३२.

chags par bya ba

कृ. रञ्जनीयम् — रागस्य रक्तस्य च संसर्गो नास्ति, रागस्य रञ्जनीयस्य च म.प्र.४०-५/११०.

chags par byed

= {chags par byed pa/}

chags par byed pa

• क्रि. स्पृहयति — आनिनाय स तां स्वैरं सदनं मदनातुरः । परिणामविरोधीनि स्पृहयन्ति मुमूर्षवः अ.क.६६.९१; रज्यते — अन्यदीयेन गन्धेन कस्मादन्यत्र रज्यते बो.अ.८.६७; • सं. १. विलोभनम् — भोज्याधिवासे भवतः करोति विलोभनं मोदकपात्रहस्ता अ.क.६५.४; रञ्जनम् — लोभः स्वभावो वेश्यानामौचित्यं जनरञ्जनम् अ.क.५०.९६; लोभनम् — बभार… सा भूषणं लोभनमेव पुंसाम् अ.क.५०.७७ २. = {zla ba} सोमः, चन्द्रः अ.को.१.३.१४ ३. = {khang khyim} सादनम्, निवासः मि.को.१३९ख ।

chags par ma gyur pa

वि. अरक्तम् — रक्तादरक्ताच्च । अरक्तया स्थूलम् वि.सू.५०ख/६४.

chags spangs

वि. अनासङ्गम् — अनाभोगमनासङ्गम्…प्रणिधिज्ञानमिष्यते अभि.अ.८.८.

chags spangs pa

= {chags spangs/}

chags spyod

= {'khrig pa} सुरतम्, मैथुनम् — वासनाबलमवलम्ब्यमाना हि सुरतादिव्यवहाराः प्र.अ.६३क/७१; निधुवनम् — व्यवायो ग्राम्यधर्मो मैथुनं निधुवनं रतम् अ.को.२.७.५७.

chags byed

= {chags par byed pa/}

chags byed pa

= {chags par byed pa/}

chags bral

= {chags dang bral ba/} {chags pa dang bral ba} ।। • सं. १. अरागः — रागः शुक्लपक्षः, तस्यान्तगा; अरागः कृष्णपक्षः, तस्याद्या वि.प्र.१६१ख/३.१२६; विरागः — स्नेहे दुःखसमाश्रयः । तथापि न विरागोऽत्र प्र.वा.१.२२७; विरक्तिः — प्रभोर्विरक्तिलिङ्गानि विलोक्यामात्यपुङ्गवः अ.क.२०.१०; यद्यपि क्वचिदपराधकारिणि जने विरक्तिः क्षणं तथाप्यसौ न सर्वथा विरक्तिः प्र.अ.१४४ख/१५४; अरतिः — तीव्रारतिसमुद्विग्नः स्वदेशगमनोत्सुकः अ.क.६७.१७; विषादः — सर्वं विषादास्पदतामुपैति अ.क.६८.९८; उद्वेगः — कुर्वन्ति कस्य नोद्वेगं श्मशानाग्निशिखा इव अ.क.२९.११ २. विरक्तः, बुद्धस्य नामपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… विरक्त इत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८ ३. वैराग्यम् — ज्ञानं वैराग्यमैश्वर्यमिति योऽपि दशाव्ययः । शङ्करः श्रूयते त.स.११६ख/१०११; तीव्रवैराग्यपरिपक्वाः…प्रव्रज्यायोगमासज्य अ.क.६.२८; विरागिता — विशिष्टसुखसङ्गात् स्यात् तद्विरुद्धं विरागिता प्र.अ.१४०क/१५०; • वि. विरक्तम् — {longs spyod las ni chags bral} भोगाद्विरक्तः अ.क.४१.४६; विरक्तः सर्वकामविषयेभ्यः र.वि.९६ख/४०; विरसम् — यद्वस्तु… गुणोज्झितं वा विरसक्रमं वा अ.क.२२.२५; निर्लोभम् — दुःखिताः परदुःखेषु निर्लोभा दुर्लभेषु च अ.क.३.७६; उद्विग्नम् — {yid ni chags bral} उद्विग्नमानसः अ.क.७९.२८; विषण्णम् — विषण्णधीः अ.क.६७.२०; वीतरागम् — वीतरागाणां च कामधात्वालम्बनानां दृष्टीनां समुदाचार उक्तः अभि.भा.२२३-३/७७१; • पा. विरागः — विरमेण विरागः स्यात्, सहजानन्दं शेषतः हे.त.९ख/२८; न रागो न विरागश्च मध्यमं नोपलभ्यते हे.त.१२क/३६.

chags bral can

वि. विरागी, ओगिणी — एतद् आकर्ण्य गणिका दुःखोद्वेगविरागिणी अ.क.७२.३७.

chags bral nyid

विरागिता — निरोधमार्गसत्याभ्यां संगृहीता विरागिता र.वि.१.११.

chags bral ba

= {chags bral/}

chags bral min

= {chags pa dang bral ba ma yin pa/}

chags bral min pa

= {chags pa dang bral ba ma yin pa/}

chags ma

वि.स्त्री. रक्ता — अत्र प्रतिषिध्यते । प्रियप्रयाणं साचिव्यं कुर्वत्येकान्तरक्तया का.आ.२. १४५.

chags ma gyur

= {chags par ma gyur pa/}

chags ma mchis pa

= {chags pa ma mchis pa/}

chags mi mnga'

= {chags pa mi mnga' ba/}

chags mi mnga' ba

= {chags pa mi mnga' ba/}

chags med

= {chags pa med pa/}

chags med rgyal mtshan

ना. असङ्गध्वजः, बोधिसत्त्वः — यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन…असङ्गध्वजेन च ग.व्यू.२७५क/२.

chags med dam pa'i ye shes

ना. असङ्गोत्तरज्ञानी, बोधिसत्त्वः — यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन…असङ्गोत्तरज्ञानिना च ग.व्यू.२७५क/१.

chags med pa

= {chags pa med pa/}

chags med mdzod

= {chags pa med pa'i mdzod/}

chags med 'od zer

असङ्गप्रभः लो.को.६९५.

chags zhen

• विशालः — {re ba'i chags zhen tshogs kyi lam} आशास्यस्य विशालजालसरणि अ.क.७.३७; *वसनः म.व्यु.७५३४.

chags las skyes

वि. लोभजम् — लोभजं कायवाक्कर्म अभि.को.४.८६.

chags shing

पा. यष्टिः — {gzhal ba'i phyir de'i tshad kyi chags shing bcang bar bya'o} मानार्थं तत्प्रमाणयष्टिधारणम् वि.सू.६९क/८६; शलाका — {de'i tshad kyi chags shing bcang bar bya'o} तत्प्रमाणशलाकाधारणम् वि.सू.६९क/८६.

chags shing bcang bar bya

यष्टिधारणम् — {gzhal ba'i phyir de'i tshad kyi chags shing bcang bar bya'o} मानार्थं तत्प्रमाणयष्टिधारणम् वि.सू.६९क/८६; शलाकाधारणम् — {de'i tshad kyi chags shing bcang bar bya'o} तत्प्रमाणशलाकाधारणम् वि.सू.६९क/८६.

chags su rung

= {chags su rung ba/}

chags su rung ba

वि. लोभनीयम् — स जानानः स्वस्य वपुषोऽतिलोभनीयताम् जा.मा.२९९/१७४.

chags sems

पा. = {brnab sems} अभिध्या — संभिन्नप्रलापाद् व्यावर्तयति । अभिध्याया विश्लेषयति ग.व्यू.२३क/१२०.

chags sems can

वि. अभिध्यालुः ग.व्यू.१९१क/२७३; = {chags sems dang ldan pa/}

chags sems dang ldan

= {chags sems dang ldan pa/}

chags sems dang ldan pa

वि. अभिध्यालम्बः — प्राणातिपातिनः…संभिन्नप्रलापिनोऽभिध्यालम्बाः ग.व्यू.२६क/१२३; अभिध्यालुः ग.व्यू.१९१क/२७३; = {chags sems can/}

chags sems med

= {chags sems med pa/}

chags sems med pa

वि. अनभिध्यालुः — अनभिध्यालुः खलु पुनर्भवति परस्वेषु द.भू.१८८ख/१६.

chags bslang

वि. लोभोत्थम् — परिष्कारलोभोत्थं चेत् अभि.को..४.८६.

chang

१. मद्यम् — मद्यादीनामन्ते माधुर्यशुक्तावत् अभि.स्फु.१५८ख/८८६; सुरा — सुरापूर्णं… कुम्भम् जा.मा.१८२/१०४; ससमयसुरया तर्पणं ते करोमि वि.प्र.१७७ख/३.१८६; सुरा हलिप्रिया हाला परिस्रुद् वरुणात्मजा । गन्धोत्तमाप्रसन्नेराकादम्बर्यः परिस्रुता । मदिरा कश्यम् अ.को.२.१०.३९; मदिरा — अपास्य … मदिराप्रसङ्गम् जा.मा.१८८/१०९; {chang 'dra'i mig ldan} मदिराक्षी का.आ.३.७९; कल्यम्, ओया — {chang 'tshong ma} कल्यपाली वि.व.१९९ख/१.७३; मधु — मधु विधुकरशीतं यैर्निपीतम् अ.क.४०.९२; मदः — {chang gnas} मदस्थानम् मि.को.३९ख; मदनम् — मदनं पाययेत्… स्वयं चैव पिबेत् हे.त.२०ख/६६; पानम् — {chang khang} पानागारम् वि.सू.५३ख/६८; आसवः — न धीर्मदविघूर्णिता विषयभोगरागासवैः अ.क.१०४. १४; मण्डः, ओडम् — {chang ma} मण्डहारकः अ.को.२. १०.१०; शुण्डा — {chang 'tshong ma} शौण्डिनी वि.प्र. १६२क/३.१२६ २. मदः, दानम् — {glang po'i chang} गजमदः अ.क.४०.९२; मदो दानम् अ.को.२.८.३७.

chang gi

सौरम् — मज्जन्त इव मत्तास्ते सौरे सरसि संप्रति का.आ.३.११३.

chang skyogs

चषकः, मद्यपानपात्रम् — चषकोऽस्त्री पानपात्रम् अ.को.२.१०.४३;

chang khang

पानागारम् — {chang khang byed du mi gzhug} न पानागारं वाहयेत् वि.सू.५३ख/६८; सुरालयः — सुराः सुरालये स्वैरं भ्रमन्ति दशनार्च्चिषा का.आ.३.११३; पानगोष्ठिका मि.को.४०क ।

chang khang byed du mi gzhug

न पानागारं वाहयेत् — न मद्यकर्म कुर्यात् । न पानागारं वाहयेत् वि.सू.५३ख/६८.

chang mkhan

= {chang byed mkhan} मण्डहारः मि.को.४०क; मण्डहारकः मि.को.४०क ।

chang gi rgya mtsho

ना. मद्यसमुद्रः, समुद्रः — शरीरे सप्त समुद्राः । तेषु क्षारसमुद्रो मूत्रम्, मद्यसमुद्रः प्रस्वेदः…मधुसमुद्रः शुक्रमिति वि.प्र.२३५क/२.३५; मद्यसागरः — क्षारो मद्याम्बुदुग्धा दधिघृतमधुराः सागरा सप्त वि.प्र.१६९ख/१८०.

chang gi nying khu

सुरामण्डः, सुराया अग्रभागः मि.को.४०क ।

chang gi btung ba

मदनपानम् — मध्याह्ने क्रूरचित्तेन किञ्चिन्मदनपानतः हे.त.२६क/८६; द्र. {chang 'thung ba/} {chang 'thungs pa/}

chang gi snod

= {chang snod/}

chang gi rim pa

= {chang gi lugs} मधुक्रमाः, मधुवाराः मि.को.४०क ।

chang gi las

मद्यकर्म — न मद्यकर्म कुर्यात् । न पानागारं वाहयेत् वि.सू.५३ख/६८.

chang gi lugs

मधुवाराः, मधुक्रमाः मि.को.३९ख; मि.को.४०क ।

chang gis ra ro

= {chang gis ra ro ba/}

chang gis ra ro ba

• सं. मद्यमदः — सहदर्शनाच्च तेषां योऽसौ मद्यमदः स प्रतिविगतः अ.श.८५क/७६; • वि. मद्यमदाक्षिप्तः — {chang gis ra ro ba rnams kyang sangs par gyur to} मद्यमदाक्षिप्ता विमदीभवन्ति अ.श.५८क/४९; मद्यमदमत्तः लो.को.६९६.

chang chung tsam

ईषत् — {chang chung tsam ser ba} ईषत् पिङ्गलः अभि.स्फु.२८६ख/११३१.

chang snyigs

= {sbang ma} मेदकः, जगलः मि.को.४०क ।

chang snyol ba

सन्धानः, ओनम् मि.को.४०क; द्र. {chang g}.{yos/}

chang 'thung

= {chang 'thung ba/}

chang 'thung ba

• सं. मद्यपानम्; मधुपानम् — उद्यानसलिलक्रीडामधुपानरतोत्सवैः का.आ.१.१६; मद्यप्रसङ्गः — मद्यप्रसङ्गादपवृत्ताभिलाषः जा.मा.१८७/१०८; • पा. १. मद्यपानम् — पञ्चविधस्य पापस्य प्राणातिपातादत्तादानकाममिथ्याचारमृषावादमद्यपानलक्षणस्याकरणेन अभि.स्फु.१९५क/९५७ २. मद्यपानम्, विभवनाशस्थानम् म.व्यु.२५०५; मि.को.१२८क ।

chang 'thungs pa

मद्यपानम् — {bag med ni chang 'thungs pas te} प्रमत्तो मद्यपानेन वि.प्र.९०ख/३.३; द्र. {chang 'thung ba/}

chang dang phub ma dang chu yongs su spangs pa

वि. सुरातुषोदकवर्जनः — सुरातुषोदकवर्जनैरेकत्रिपञ्चसप्तकुलभिक्षाग्रहणैः ल.वि.१२२ख/१८२.

chang 'dra'i mig ldan

वि. मदिराक्षी, मत्तलोचना — {chang 'dra'i mig ldan zur mig gi/} {mtshon gyis 'dod pa 'di rgyal te} मदनो मदिराक्षीणामपाङ्गास्त्रो जयेदयम् का.आ.३.७९; द्र. {chang mig ma/}

chang nad

सारणः श्री.को.१८४ख ।

chang gnas

मदस्थानम्, मदिरालयः मि.को.३९ख ।

chang snod

= {chang gi snod} मद्यपात्रम् — श्वेतदीप्तायाः प्रथमे हस्ते दुग्धपात्रम्…चतुर्थे मद्यपात्रम् वि.प्र.३७ख/४.१८; पानपात्रम् — चषकोऽस्त्री पानपात्रम् अ.को.२.१०.४३; चषकः श्री.को.१६६ख ।

chang pa

= {changs pa} मुष्टिः — तदेव हस्तौ निसृत्य मुष्टिं बध्वा म.मू.२५१ख/२८६; {chang pa na gnas pa'i rdzas} मुष्टिस्थं च द्रव्यम् त.प.२७०ख/१००९; {chang pa stong pa} रिक्तमुष्टिः लो.को.६९६.

chang pa lta bu

मुष्टिकम् — धारयेदस्यागृहकं नाडिकं मुष्टिकं वा वि.सू.६९ख/८६.

chang pa na gnas pa

वि. मुष्टिस्थम् — {chang pa na gnas pa'i rdzas} मुष्टिस्थं च द्रव्यम् त.प.२७०ख/१००९.

chang pag

= {chang spags/}

chang spags

= {chang zas} अवदंशः, सुरापानसमये चर्वणद्रव्यम् — सुरा…अवदंशस्तु भक्षणम् अ.को.२.१०.४०.

chang phabs

= {chang rtsi/}

chang phor

= {chang snod/}

chang bu

१. = {changs bu} पिण्डिका — {phabs kyi chang bu} किण्वपिण्डिका वि.सू.४६ख/५९ २. वृन्तम् — {ta la'i chang bu} तालवृन्तम् वि.सू.७१ख/८८; *वैभङ्गुकम् — {'dab ma'i chang bu dag} पत्रवैभङ्गुकानि वि.सू.४८ख/६२; *वैतुङ्गका — {lo ma'i chang bu} पत्रवैतुङ्गका वि.व. १८९ख/२.११२; *लोठकम् — स्वयं सेव्ये जतुलोठकस्यान्तरा धारणे वि.सू.५२ख/६७ ३. = {rdog po} अपूपः — {rdog po chang bu changs pa} पूपोऽपूपः पिष्टकः अ.को.२.९.४८ ४. *काचः — {dge slong mas chang bu'i snod bcang bar mi bya'o} न भिक्षुणी काचभाण्डं धारयेत् वि.सू.९७क/११७.

chang byed mkhan

= {chang mkhan/}

chang sbyor

= {chang sbyor ba/}

chang sbyor ba

= {chang snyol ba} अभिषवः, मद्यसन्धानम् मि.को.४०क ।

chang ma

= {chang tshong ma} मण्डहारकः, शौण्डिकः — शौण्डिको मण्डहारकः अ.को.२.१०.१०.

chang ma'i khyim

मदिरागृहम् — गञ्जा तु मदिरागृहम् अ.को.२.२.८.

chang mal

= {chang khang} पानम्, सुरागृहम् — शुण्डापानं मदस्थानम् अ.को.२.१०.४१.

chang mig ma

वि. मदिरेक्षणा, मत्तलोचना — वाग्भिः कृताभिसरणो मदिरेक्षणाभिः का.आ.३.१८७; द्र. {chang 'dra'i mig ldan/}

chang rtsi

= {phabs} नग्नहूः, किण्वम् — किण्वं पुंसि तु नग्नहूः अ.को.२.१०.४२.

chang tshang

= {chang khang} शुण्डा, सुरागृहम् — शुण्डापानं मदस्थानम् अ.को.२.१०.४१.

chang tshang spyod

= {pi pi ling} शौण्डी, पिप्पली मि.को. ५६क ।

chang tshong gi gnas

= {chang 'tshong gnas/}

chang tshong ba

= {chang 'tshong /} {o ba/}

chang tshong ma

= {chang ma} शौण्डिकः, मण्डहारकः — शौण्डिको मण्डहारकः अ.को.२.१०.१०; द्र. {chang 'tshong ma/}

chang 'tshong

१. शौण्डिकः म.व्यु.३७७८; कल्यपालः (कल्लवालः इति पाठः) म.व्यु.३७७९; मि.को.४०क; *शौण्डः — वर्जयेत् संस्तवं…चण्डालमुष्टिकैः शौण्डैस्तीर्थिकैश्चापि सर्वशः शि.स.३२क/३० २. = {chang 'tshong ma} कल्यपाली — तेन श्रान्तकायः कल(ल्य)पाल्यापणं दण्डिनमादाय प्रविष्टाः वि.व.१९९ख/१.७३.

chang 'tshong khyim

पानागारम्, मदिरालयः — पञ्च भिक्षोरगोचराः । घोषो वेशः पानागारं राजकुलं चण्डालकठिनमेव पञ्चमम् अभि.स.भा.५१ख/७१; कल्यपाल्यापणः — तेन श्रान्तकायाः कल(ल्य)पाल्यापणं दण्डिनमादाय प्रविष्टाः वि.व.१९९ख/१.७३; = {chang 'tshong gnas/} {chang 'tshong ma'i gnas/}

chang 'tshong gnas

पानागारम्, मदिरालयः — पञ्च भिक्षोरगोचराः… तद्यथा घोषो वेषं(शं) पानागारं राजकुलं चण्डालकठिनमेव पञ्चमम् श्रा.भू.१७क/४०; = {chang 'tshong khyim/} {chang 'tshong ma'i gnas/}

chang 'tshong ba

मद्यविक्रयः म.व्यु.२५०२; मि.को.१२८क ।

chang 'tshong ma

१. = {chang tshong ma} कल्यपाली — तस्याः कल(ल्य)पाल्याः पुत्रो जातः वि.व.१९९ख/१.७३; शौण्डिनी — द्वितीयपरिमण्डले चित्तचक्रस्थाने…पूर्वे कंशकारी… नैरृत्यां शौण्डिनी वि.प्र.१६२क/३.१२६ २. = {chang 'tshong} शौण्डिकः — शौण्डिकेनात्मजवधाद्दीक्षितं तुल्यनिग्रहम् अ.क.१७.४८.

chang 'tshong ma'i gnas

पानागारम्, मदिरालयः — न घोषवेशपानागारराजकुलचण्डालकठिनस्थतां भजेत वि.सू.९७ख/११७; = {chang 'tshong gnas/} {chang 'tshong khyim/}

chang zung

(= {changs zung} ) = {ral gri'i yu ba} त्सरुः — त्सरुः, खड्गमुष्टिः — खड्गादिमुष्टौ अ.को.२.८. ९०; द्र. {changs zung /}

chang rwa

आपानम्, पानगोष्ठिका — आपानं पानगोष्ठिका अ.को.२.१०.४२.

chang lhas

पानगोष्ठी मि.को.४०क; = {chang rwa/}

changs

= {changs pa/}

changs gcig

पिण्डिः, ओडी — {zan dron changs gcig} कुल्माषपिण्डिः जा.मा.३०/१६.

changs stong pa

रिक्तमुष्टिः म.व्यु.२८३१.

changs pa

१. मुष्टिः — {changs stong pa} रिक्तमुष्टिः म.व्यु.२८३१; द्र. {chang pa} 2. = {rdog po} पिष्टकः, पूपः — {rdog po chang bu changs pa} पूपोऽपूपः पिष्टकः अ.को. २.९.४८

changs zung

लस्तकः, धनुषो मध्यभागः मि.को.४७क; द्र. {chang zung /}

chad

= {chad pa/}

chad gyur

= {chad par gyur pa/}

chad gyur pa

= {chad par gyur pa/}

chad gcod

= {chad pa gcod pa/}

chad bcad

= {chad pa bcad pa/}

chad mtha'

= {chad pa'i mtha'/}

chad pa

• क्रि. ( {'chad pa} इत्यस्याः भूत.) (?) क्षीयते — एवंभूतेऽपि शब्दार्थे न किञ्चित् क्षीयते यदि प्र.अ.९१ख/९९; द्र. {chad pa yin/} ।। • सं. १. छेदः [1] विरामः — क्षणेऽस्मिन्नशनच्छेदान्मयि संत्यक्तजीविते अ.क.५५.१६; विच्छेदः — {dbugs chad pa} श्वासविच्छेदः वि.प्र.२४७ख/२.६१; विनिवृत्तिः — {re ba chad pa} आकांक्षा विनिवृत्तिः त.प.२३७ख/९४६; उपरमः — प्रवृत्त्युपरमः वा.न्या.१६१-५-२/१२६ २. = {'jig pa} छेदः, विनाशः — {rigs brgyud chad pa} वंशच्छेदः अ.क.६३.७; उच्छेदः — सजातीयक्षणसन्तानोच्छेदलक्षणो विनाशो यदि निर्हेतुकः स्यात् त.प.२३९क/१९३; समुच्छेदः — न ह्यस्माभिरत्यन्तसमुच्छेदो भावानाम् इष्टः त.प.१६३ख/७८१; उच्छित्तिः — नाशश्चतुर्विधो ज्ञेयः…पूतिर्विकृतिरुच्छित्तिरचिन्त्यनमनच्युतिः र.वि.११७क/८३; व्युच्छेदः — व्युच्छेदः विनाशः त.प.२११क/१३८; उत्सादः — {rigs chad pa} कुलोत्सादः त.प.२००क/८६७; उच्छेदता — न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपस्योच्छेदता वा शाश्वतता वा सु.प. ४१क/१९ ३. दण्डः — {nor gyi chad pa} धनदण्डः अ.क.५२.२०; राजा दण्डं वा प्रणयेत् जा.मा.१०९/६४; निग्रहः — वेश्यायास्तीव्रपापार्हमादिदेशोग्रनिग्रहम् अ.क.७२.२० ४. दण्डनम् — दण्डनताडनघातनधारणबन्धनहडिनिगडोपरोधैः राष्ट्रनिवासिनं त्रासयति वि.व.२०३क/१.७७; कारणा — पुरुषस्य पुरुषेण सह मैथुनविप्रतिपत्तेः अप्रमेयाः कारणाविशेषाः पठ्यन्ते शि.स.४८क/४५; यातना — एवमन्यनाशितास्वपि भिक्षुणीषु विप्रतिपन्नानां महानरकयातनाः पठ्यन्ते शि.स.४८क/४५ ५. अवधिः — वर्षशताद्यवधिरूपमर्यादाव्यवस्थैव परलोकः, पूर्वः इहेति वा व्यवस्थाप्यते त.प.९२क/६३७ ६. न्यूनता — {yi ge chad} वर्णानां न्यूनता का.आ.३.१५६ ०. परिच्छेदः — परिच्छेदफलत्वेन प्रवृत्तस्यान्तरस्य हि । कारणत्वं मतं ज्ञाने प्रमाणे तु फलं परम् त.स.४९ख/४९०; • पा. १. उच्छेदः [1] अन्यतरोऽन्तः — {chad pa'i mtha'} उच्छेदान्तः अभि.स्फु.९१क/७६६ [2] अन्यतरा दृष्टिः — {chad pa'i lta ba} उच्छेददृष्टिः त.स.६७ख/६३१ २. अवसादना — पञ्चावसादनाः । अनालापोऽनववाद उपस्थानधर्मामिषैरसंभोगः प्रारब्धकुशलपक्षसमुच्छेदो निःश्रयप्रतिप्रश्रम्भणञ्च वि.सू.८ख/९; • भू.का.कृ. छिन्नम् — {rtsa ba chad pas} छिन्नमूलत्वात् शि.स.१३३ख/१३०; उच्छिन्नम् — भवप्रवृत्त्युच्छिन्नहेतुत्वात् ल.अ.१४८क/९४; विच्छिन्नम् — विच्छिन्नमुक्ताहाराभैः जा.मा.२३४/१३७; समुच्छिन्नम् — समुच्छिन्नकुशलमूलः शि.स.४४क/४२; व्यवच्छिन्नम् — पूर्वकुशलमूलसंचोदितस्य…त्रिसंततिव्यवच्छिन्नदर्शनस्य ल.अ.५८ख/५; विलुप्तम् — {re ba chad pa} विलुप्ताशा अ.क.५५.१६; भग्नम् — {yid la re ba chad} भग्नमनोरथः अ.क.२५.५८; कृत्तम् — {skye bo'i 'dod pa mtha' dag chad par byas} जनः कृतः कृत्तसमस्तकामः अ.क.३.१५१; त्रुटितम् — कामश्रमत्रुटितनिर्मलशीलहारमुक्ताफलैः अ.क.८९.१४०; लूनम् — {chad nas yang 'byung ba} लूनपुनर्जातम् त.प. ०. संवृतम् — तस्य समनन्तरप्रविष्टस्य तद्द्वारं संवृतमभूत् ग.व्यू.३२५क/४०७; प्रणिहितम् — {bkol ba chad pa yan chad do} कृतप्राक्प्रणिहितात् वि.सू.४क/४; • वि. १. उच्छेदी — यो ह्युच्छेदी सन्तानः, तस्य चिरतरकालभाविफलप्रसवकाले सन्निधानाभावान्न कारणत्वमस्ति त.प.२५५ख/२२७ २. ऊनम् — प्रतिमासे पञ्चविंशति घटिका ऊनी भवन्ति वि.प्र.१८१ख/१. ३८; {chad pa dang lhag pa} ऊनाधिका वि.प्र.९७ख/३.१५.

chad pa gcod

= {chad pa gcod pa/}

chad pa gcod pa

दण्डदानम् — वर्तमानमपकारमागम्य यश्चेतस आघातः सत्त्वासत्त्वविषयो दण्डदानादिसंनिश्रयदानकर्मकश्च स क्रोधः त्रि.भा.१५९क/६५.

chad pa bcad

= {chad pa bcad pa/}

chad pa bcad pa

भू.का.कृ. दण्डितः — भिक्षवो दण्डिता अर्थदण्डेन बो.प.७८; द्र. {chad pas bcad pa/}

chad pa 'jal

क्रि. दण्डं दद्याम् — वरमहं दण्डं दद्याम् अ.श.२१४ख/१९७.

chad pa 'jal ba

= {chad pa 'jal/}

chad pa pa

सदण्डः म.व्यु.५२४४.

chad pa spang ba

= {chad pa yongs su spang ba/}

chad pa ma yin pa

अनुच्छेदः — {chad pa ma yin pa'i tshig} अनुच्छेदपदम् ल.अ.६७ख/१६; अनुच्छेदता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामनुच्छेदता अशाश्वतता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४१क/१९.

chad pa ma yin pa'i tshig

पा. अनुच्छेदपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — अष्टोत्तरपदशतम्…उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…उच्छेदपदम् अनुच्छेदपदम् ल.अ.६७ख/१६.

chad pa min pa

= {chad pa ma yin pa/}

chad pa med

= {chad pa med pa/}

chad pa med pa

वि. अनुच्छेदम् — अप्रमाणम्…अनुच्छेदमशाश्वतम्…तत्त्वम् ल.वि.२०३क/३०७; अनुपरतम् — ततोऽनुपरतसन्तानतैव प्राणिनामिति सिद्धः परलोकः प्र.अ.६५ख/७३.

chad pa yin

क्रि. विच्छिद्यते — औष्ण्यं धर्मः स च तत्र न विच्छिद्यते तारतम्येऽपि प्र.अ.१२१क/१२९.

chad pa yongs su spang ba

दण्डपरिहारः — इहामुत्र परित्राणं…दण्डपरिहारं…करोमि स.दु.२००/२०१.

chad pa la thug par byed

क्रि. निग्रहस्थानं प्रापयति — यदा शारिपुत्रः शारीकुक्षिमवक्रान्तः, तदा भ्रात्रा सह दीर्घनखेन विवादं कुर्वन्ती निग्रहस्थानं प्रापयति अ.श.२७८क/२५५.

chad pa'i lta ba

पा. उच्छेददृष्टिः, अन्यतरा दृष्टिः — उच्छेददृष्टिनाशाय चैवं शास्त्रा प्रकाशितम् त.स. ६७ख/६३१.

chad pa'i mtha'

पा. उच्छेदान्तः, अन्यतरोऽन्तः — एवमन्तग्राहदृष्टिः तेषामेव स्कन्धानां शाश्वतोच्छेदान्तग्रहणात् अभि.स्फु.९१क/७६६.

chad pa'i mthar 'dzin pa

उच्छेदान्तग्रहणम् — वस्तुनो ध्रुवदृष्टिरुच्छेददृष्टिर्वा अन्तग्राहदृष्टिः, शाश्वतोच्छेदान्तग्रहणात् अभि.भा.२२९ख/७७२.

chad pa'i bdag nyid

वि. उच्छेदात्मकम् — प्रलये…सर्वोच्छेदात्मके त.स.८३क/७६५.

chad pa'i bdag po

दण्डाधिपतिः — दण्डो देयो दण्डाधिपतिना वि.प्र.१८२ख/३.२०२.

chad pa'i 'du shes

परिभवसंज्ञा — {shas cher chad pa'i 'du shes skyes} महती परिभवसंज्ञा उत्पन्ना अ.श.२७८ख/२५६.

chad pa'i gnas

निग्रहस्थानम् मि.को.१००क; = {tshar bcad pa'i gnas/}

chad pa'i tshig

पा. उच्छेदपदम् — अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — अष्टोत्तरपदशतम्…उत्पादपदम् अनुत्पादपदम्…उच्छेदपदम् अनुच्छेदपदम् ल.अ.६७ख/१६.

chad pa'i tshul

दण्डनीतिः — {chad pa'i tshul gyi bstan bcos} दण्डनीतिशास्त्रम् शि.स.१०८क/१०६; द्र. {chad pa'i lugs/}

chad pa'i tshul gyi bstan bcos

पा. दण्डनीतिशास्त्रम्, शास्त्रभेदः — सार्थकानि शास्त्राणि शिक्षितव्यानि । अपार्थकानि परिवर्जयितव्यानि , तद्यथा लोकायतशास्त्राणि।दण्डनीतिशास्त्राणि…जम्भकविद्याशास्त्राणि शि.स.१०८क/१०६.

chad pa'i las

दण्डकर्म — अशयतापत्तिव्युत्थानेन दण्डकर्मतः वि.सू.८६क/१०३.

chad pa'i lugs

दण्डनीतिः, शास्त्रविशेषः अ.को. १.६.५; द्र. {chad pa'i tshul gyi bstan bcos} दण्डनीतिशास्त्रम् शि.स.१०८क/१०६.

chad par gyur

= {chad par gyur pa/}

chad par gyur pa

= {chad gyur} भू.का.कृ. छिन्नम् — इह छिन्ने सूत्रे सति गुरोः क्षतिर्भवति वि.प्र.१०८ख/३.३३; समुच्छिन्नम् — अस्माकं लाभसत्कारः सर्वेण सर्वं समुच्छिन्नः वि.व.२८०ख/१.९७; स्रस्तम् — {'dren pa'i thag pa chad gyur cing} स्रस्ताकर्षणरज्जवः अ.क.३९.५.

chad par 'gyur

क्रि. १. उच्छेदः प्राप्नुयात् — अशाश्वते सर्वेषामुच्छेदः प्राप्नुयात् अभि.भा.८९ख/१२१२ २. उच्छेत्स्यति म.व्यु.२५९२.

chad par lta ba

पा. १. उच्छेददृष्टिः, अन्यतरा दृष्टिः — कथमुच्छेददृष्टिः समारोपिका अभि.स्फु.९५ख/७७३; अहेतुवादपरिग्रहाच्छाश्वतदृष्टिर्भवति, कारणविनाशहेत्वभावादुच्छेददृष्टिर्भवति ल.अ.१२७क/७३ २. = {chad par smra ba} उच्छेदवादः — अपर उच्छेदवादकथाभिरेनं कामभोगप्रसङ्ग एव प्रतारयामास जा.मा.२६४/१५३.

chad par blta bar 'gyur ba

वि. उच्छेददृष्टिम् आपन्नः — इत्युच्छेददृष्टिमापन्नाः स्युर्विनेयाः त.प.८९ख/६३१.

chad par smra

= {chad par smra ba/}

chad par smra ba

पा. १. उच्छेदवादः — नित्यत्वे हि आत्मनः शाश्वतवादः स्यात्, अनित्यत्वे च उच्छेदवादप्रसङ्गः प्र.प.८८-५/२५१; ल.अ.७०क/१८ २. उच्छेदवादी — तमुच्छेदवादिनं स्मितपूर्वकमुवाच जा.मा.२७१/१५७; नास्तिकः — नास्तिकानां च सिद्धान्तः त.स.१०२क/८९८.

chad pas gcad

= {chad pas gcad pa/}

chad pas gcad cing tshar gcad par gsol

क्रि. क्रियतां दण्डनिग्रहः — देव अयं श्रेष्ठी अपराधिकः, क्रियतामस्य दण्डनिग्रहः अ.श.२७१ख/२४९.

chad pas gcad pa

कृ. निग्रहीतव्यम् म.व्यु.५३५८.

chad pas gcad par bya

क्रि. अवसादयेत् — न निःश्रितमवसादनार्ताना(?)वसादयेत् वि.सू.८ख/९.

chad pas gcod

= {chad pas gcod pa/}

chad pas gcod du 'jug

क्रि. दण्डापयति — ते क्षत्रियान्निश्रित्य श्रमणान् दण्डापयन्ति शि.स.४१क/३९.

chad pas gcod pa

• क्रि. निगृह्णाति — अनलो राजा… जनपदान् प्रशास्ति । निग्रहीतव्यान्निगृह्णाति ग.व्यू.२२ख/१२०; • सं. दण्डनम् — वधबन्धनदण्डनच्छेदनताडनादिसत्त्वोत्पीडा विवर्जिताः बो.भू. १८७ख/२४९; दण्डप्रहारः — काये दण्डप्रहारं वा दातुम् शि.स.४३ख/४१.

chad pas gcod par 'gyur

क्रि. निग्रहो भवति — धार्मिकानां च सत्त्वानां निग्रहो भवति ध्रुवम् सु.प्र.३८ख/७३.

chad pas bcad pa

• भू.का.कृ. निगृहीतम् — वादनिग्रहो येन वादी निगृहीत इत्युच्यते अभि.स.भा.११४क/१५३; अवसादितम् — अवसादितसंग्रहेऽन्यस्य स्थूलात्ययः वि.सू.८ख/९; • सं. १. निग्रहः — वादनिग्रहो येन वादी निगृहीत इत्युच्यते अभि.स. भा.११४क/१५३ २. दण्डकर्म — यथा चावसादनिका तथा दण्डकर्म वेदितव्यम् बो.भू.८१ख/१०४; अवसादनम् — {chad pas bcad par 'os pa} अवसादनार्हः वि.सू.८ख/९.

chad pas bcad pa'i thabs

पा. दण्डनीतिः — महापराधे यदि मृत्युशत्रौ न दण्डनीतिप्रवणा भवन्ति जा.मा.४०६/२३७; द्र. {chad pa'i tshul/} {chad pa'i lugs/}

chad pas bcad par bya

क्रि. अवसादयेत् — नानत्ते(नार्त्त)मवसादयेत् वि.सू.८ख/९.

chad pas bcad par 'os pa

वि. अवसादनार्हः — न निःश्रितमवसादनार्ता(र्हा)नावसादयेत् वि.सू.८ख/९.

chad pas cher gcod

क्रि. उत्तमेन दण्डेन समनुशासिष्यामि — यद्युत्थिता भवथ नोपवेष्टव्यम्, शीघ्रमागन्तव्यम्, अन्यथा व उत्तमेन दण्डेन समनुशासिष्यामि अ.श.२४०क/२२०.

chad byed pa

प्रतिबन्धः म.व्यु.६५०६.

chad min

= {chad pa ma yin pa/}

chad med

= {chad pa med pa/}

chad smra

= {chad par smra ba/}

chad tshul

= {chad pa'i tshul/}

chan

= {'bras chan} ओदनम् — ओदनानि निवेद्य यक्षाकर्षणं करिष्यामीति मनसि कृत्वा म.मू.२०९ख/२२९.

chan khu

= {'bras khu} विस्रावः मि.को.३७ख ।

chan gri

१. कृपाणी, कर्तरी — कृपाणी कर्तरी अ.को.२.१०.३३; मि.को.२६ख २. व्रश्चनः, पत्रपरशुः — व्रश्चनः पत्रपरशुः अ.को.२.१०.३२; {gser gtub byed lo ma lta bu'i gri'i ming} मि.को.२७ख ।

chan pa

कर्तरी — यथेयं कर्तरी तीक्ष्णा यथा गम्भीरगामिनी । सूची तथापरा प्रज्ञा अ.क.१८.१०; द्र. {chan gri/}

chab

= {chu} उदकम्, जलम् — सरित्कुञ्जाश्च सोदकाः जा.मा.१०२/६०; अम्भः श.बु.१५२; सलिलम् — सलिलं च महोदधीनाम् ल.वि.१५३क/२२७; पानीयम् — वयं… पूर्वकर्मापबाधेन पानीयं नासादयामः वि.व.१५३क/१.४१;

chab khung sa

प्रस्रावकुटिः, ओटी — प्रतिगृह्य साङ्गिकायां वर्चस्कुट्यां वा प्रस्रावकुट्यां प्रक्षेपयितव्या वि.व.३८०क/२.१७४; अशुचिकुटिः, ओटी — न काष्ठपादुकामारोहेदन्यत्रान्तर्गृहमशुचिकुट्यां च वि.सू.७४ख/९१; *गूथकठिल्लम् — उच्चारकृतं वा, प्रस्रावकृतम्वा…गूथकठिल्लम्वा श्रा.भू./२०३.

chab sgo

द्वारम् — विवृणु आर्य अस्य कूटागारस्य द्वारम् ग.व्यू.३२५क/४०७.

chab sgo ba

प्रतीहारः — प्रतीहारैरधिष्ठितप्रद्वाराम् जा.मा.२६५/१५४; दौवारिकः — निवेदिताभ्यागमनश्च दौवारिकैः जा.मा.२६५/१५४.

chab snod

= {chu snod} तिप्यकम् — इयं रज्जुरिदं तिप्यकम् । गृह्णातु पानीयं यथासुखम् वि.व.१३३ख/१.२२.

chab brom

• हिमगुडिका — भ्रुवोऽन्तरे चास्य ऊर्णा जाताभून्मृद्वी…शुद्धा प्रभास्वरा हिमगुडिकातुषारवर्णा ग.व्यू.२३४क/३११; द्र. {chu la chab brom chags pa'i yul du} पिण्डीभवञ्जने च जनपदे वि.सू.७४ख/९१.

chab mig

= {chu mig} प्रस्रवणम् — तस्य निम्नत्वाद् अल्पकृच्छ्रेण सर्वनद्यश्च सर्वप्रस्रवणानि च प्रपतन्ति शि.स.८५ख/८४.

chab tshod

= {chu tshod} नालिका — कार्यान्तरक्रमनिवेदनधृष्टशब्दा विद्वेषमुत्तुदति चेतसि नालिका मे जा.मा.१५०/८७.

chab 'og

विषयः — मया खलु देवस्य विषये सर्वग्रामनगरनिगमजनपदराष्ट्रराजधानीषु सत्त्वानां व्याधयः प्रशमिताः सु.प्र.५०क/१००; द्र. {chab 'og gi rgyal phran/}

chab 'og gi rgyal phran

राजमहामात्रः — तिसृणां परिषदां राज्ञां राजकुमाराणां राजमन्त्रिणां राजमहामात्राणाम् ल.वि.२ख/२; सामन्तराजा म.व्यु.३६७५.

chab srid

= {rgyal srid} राज्यम् — इदं देवस्य राज्यमृद्धं च स्फीतं च क्षेमं च सुभिक्षं च रमणीयं चाकीर्णबहुजनमनुष्यं च ल.वि.१०क/१२.

cham

= {cham pa/}

cham du 'debs pa

संवाहनम् म.व्यु.६७८३.

cham pa

पा. पीनसः, रोगभेदः — चव्याम्लवेतसकटुत्रयतिन्तिडीकतालीसजीरकतुगादहनैः समांशैः । चूर्णं गुडप्रमुदितं त्रिसुगन्धयुक्तं वैस्वर्यपीनसकफारुचिषु प्रशस्तम् यो.श.३१; प्रतिश्या, ओयः, ओयनम् यो.श. १०४; *प्रसेकः यो.श.१७.

char

१. = {cha ru} भागशः — भागशो व्यवकेरसंसर्गः वि.सू.४४क/५५; कलाम् — {char yang} कलामपि म.व्यु.५०८४; {khams gsum char na yang} धातुत्रयेऽपि अभि.भा.३२क/९९१; {dus gsum char du yang mi byed pa'i phyir} कालत्रयेऽप्यकरणात् त.प.२२३ख/९१६; {sde pa lnga char gyis kyang} पञ्चानामपि निकायानाम् वि.सू. ६३ख/८० २. = {char pa/}

char skya

= {kha ba} अवश्यायः, हिमम् — अवश्यायस्तु नीहारस्तुषारस्तुहिनं हिमम् । प्रालेयं मिहिका च अ.को.१.३.१८; तुषारः मि.को.१४४क ।

char khab

= {char gab/}

char khebs

= {char gab/}

char gab

वर्षस्थालकम् — विवर्षस्थालकस्य प्रत्येकबुद्धानाम् वि.सू.९९क/१२०; वर्षस्थाली — मणिरत्नं विपश्यिनः स्तूपवर्षस्थाल्यामुपरि निबद्धम् अ.श.१७९ख/१६६.

char gab med pa

वि. विवर्षस्थालकम् — विवर्षस्थालकस्य प्रत्येकबुद्धानाम् वि.सू.९९क/१२०.

char gyi rgyun

= {char rgyun/}

char gyis ma phog pa

वि. अनववृष्टम् वि.सू.४४क/५५.

char dga'

= {khug rta} वर्षप्रियः, चातकपक्षी छो.को. २५२/रा.को.४.२९५.

char 'gog

= {than chen} अवग्रहः — अवग्राहावग्रहौ समौ अ.को.१.३.११.

char rgyun

(= {char gyi rgyun/} {char pa'i rgyun}) ।। • सं. = {char chen} 1. वर्षधारा — {char gyi rgyun chen po 'bebs so} महावर्षधाराः प्रमुञ्चति सु.प.३४ख/१३; धारा — धाराशरैराच्छुरितोर्मिचक्रे महोदधावुत्पततीव रोषात् जा.मा.१६१/९३; धारासम्पातः मि.को.१४४क; •२. ना. वर्षधारः, नागः म.व्यु.३३४९.

char mngon par 'bab pas khyab pa

पा. अभिमुखप्रवर्षणप्रलम्बम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — षकारं परिकीर्तयतो अभिमुखप्रवर्षणप्रलम्बं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४क/३५३.

char bcug

उद्योजितः म.व्यु.७१७४.

char chu bskyabs pa

उदकत्राणम् — छादनञ्चोदकत्राणेन वि.सू.३३क/४१.

char chen

(= {char chen po}) = {drag char} महावृष्टिः — ततो रात्रेः प्रथमे यामे यदि कम्पः प्रजायते । महावृष्टिः प्रदृश्येत शिलापातनसंभवा म.मू.२००क/२१५; महावृष्टिमुत्सृजति सु.प.३४क/१३; आसारः मि.को.१४४क ।

char chen po

= {char chen/}

char gtogs pa

उ.प. अंशिकम् — {'chi ba'i char gtogs pa} मरणांशिकम् म.व्यु.५३४५; {skye ba'i char gtogs pa} उपपत्त्यंशिकम् म.व्यु.५३४६.

char bdag

= {char pa'i bdag po/}

char rdul

शीकरः मि.को.१४४क ।

char sdong bye'u

= {khug rta} स्तोकः, चातकपक्षी श्री.को.१६५क.

char pa

१. वर्षम्, वृष्टिः — वृष्टौ लोकधात्वंशे वत्सरे वर्षमस्त्रियाम् अ.को.३.३.२२४; वर्षा — स हि शीतवातवर्षाभिषेकैरात्मानं बाध्यमानं पश्यति अभि.भा.१७२-४/४२९; वृष्टिः — शीतोष्णवृष्टिवाताध्वव्याधिबन्धनताडनैः बो.अ.६.१६ २. वृष्टिः — {me tog gi char} पुष्पवृष्टिः अ.क.४०.१६१; {bdud rtsi'i char pa} सुधावृष्टिः अ.क.२८.४१; वर्षा — {mchi ma'i char} वाष्पवर्षा अ.क.४२.१०; {mtshon gyi char pa} शस्त्रवृष्टिः बो.अ.१०.९; वर्षम् — आर्याष्टाङ्गाम्बुवर्षं सुविपुलकरुणामेघगर्भाद्विमुक्तम् र.वि.१२४ख/१०५.

char pa mngon par 'bebs

क्रि. अभिवर्षति — अमृतं सोऽभिवर्षति अ.क.६०.१२; द्र {char 'bebs pa/}

char pa phab

= {char phab/}

char pa bab

= {char bab/}

char pa bab pa

= {char bab/}

char pa 'bebs

= {char 'bebs/}

char pa 'bebs pa

= {char 'bebs}

char pa'i rgyun

= {char rgyun/}

char pa'i bdag po

ना. वर्षाधिपतिः — चित्रसेनश्च गन्धर्वो जिनराजो जिनर्षभः । मणिकण्ठो नीलकण्ठश्च वर्षाधिपतिरेव च सु.प्र.४३ख/८६.

char sprin

१. घनः — प्रावृड्घनान्तरविनिश्चरतीव विद्युत् वि.व.२०९ख/१.८४; जीमूतः — सतोयजीमूतगभीरघोषम् अ.क.९३.६३; तोयधरः — शिलातलं तोयधराभिनीलम् जा.मा.२८३/१६४; वर्षुकाब्दः — शक्रो घातुकमत्तेभो वर्षुकाब्दो घनाघनः अ.को.३.३. ११०; अब्दः मि.को.८८ख २. वर्षबलाहकाः — वर्षबलाहकैर्देवपुत्रैर्गन्धोदकेन सिक्तमभूत् ल.वि. १३४ख/१९९;

char sprin 'dra

क्रि. जलदायते — {khyod kyi gsung ni 'dod chags kyi/} {rdul rab zhi mdzad char sprin 'dra} रागरेणुं प्रशमयद् वाक्यं ते जलदायते श.बु.७३.

char phab

= {char phab la} ।। • क्रि. वर्षमुत्सृजतु — अहो बत शक्रो देवेन्द्रो माहेन्द्रं वर्षमुत्सृजतु अ.श.३९क/३४ २. भू.का.कृ. वृष्टम् — {lhas char phab} देवो वृष्टः वि.व.१९४क/१.६९; प्रवर्षितम् — दिव्यानि च मान्दारवपुष्पाणि प्रवर्षितानि सु.प्र.५२ख/१०४; द्र. {char bab/} ।। •३. वि. वर्षी — {zla bas dug gi char phab bzhin} विषवर्षीव चन्द्रमाः अ.क.१९.९.

char phab pa

= {char phab/}

char bab

• भू.का.कृ. वृष्टम् — देवश्चेद् वृष्टो निष्पन्नाः शालयः बो.प.५०; अभिवृष्टम् — {sprin las char pa bab pas} मेघाभिवृष्टेन स.पु.४९क/८६; द्र. {char phab/} ।। • सं. अभिसंप्रवर्षणम् — स्तुतिमेघाभिसंप्रवर्षणतः र.वि.७६क/४.

char bab pa

= {char bab/}

char dbab par bgyi

क्रि. वर्षिष्यामि — कालेन कालं वर्षिष्यामः स.दु.१९९/१९८; वृष्टिमुत्सृजामि — सर्वपरराष्ट्राणि च विकालवृष्टिमुत्सृजामः स.दु.२०७/२०६; वर्षयिष्यामि — कालेन कालं वर्षयिष्यामः स.दु.२०७/२०६.

char 'bab

• क्रि. वर्षति — यदा देवो वर्षति अ.श.१२१क/१११; मन्त्रं विपरीतं जपेत् । वर्षन्ति हे.त.४क/८; प्रवर्षति — रत्नवर्षाणि च प्रवर्षन्ति का.व्यू.२०८क/२६६; वर्षं पतति — अङ्गारवर्षं पतति अ.श.१२१क/१११; *वर्षति स्म — कालेन देवा वर्षन्ति स्म ल.वि.४०ख/५३; • सं. १. वर्षा — शीतोष्णवर्षाद्युपसर्गदुःखे जा.मा.२९८/१७२; अन्तकालवर्षोपसर्गाद्यभिधायिनाम् त.प.१९८क/८६२; वृष्टिः — न चेद् वृष्टिर्वर्षाशङ्किता वा वि.सू.३२क/४० २. वर्षापनम् — {sprin gyi char 'bab pa'i don du} मेघवर्षापनाय वि.प्र.७२ख/४.१३६; वर्षायनम् — {char 'bab pa zhes bya ba'i cho ga} वर्षायनविधिः हे.त.४क/८ ३. = {dbyar kha} वर्षाः, वर्षर्तु — स्त्रियां प्रावृट् स्त्रियां भूम्नि वर्षाः अ.को.१.४.२०.

char 'bab mkhas pa

सुवृष्टिः म.व्यु.५३११.

char 'bab gyur

= {char 'bab par gyur/}

char 'bab 'gyur

= {char 'bab par 'gyur/}

char 'bab pa

= {char 'bab/}

char 'bab pa zhes bya ba'i cho ga

वर्षायनविधिः हे.त. ४क/८.

char 'bab mi mkhas pa

दुर्वृष्टिः म.व्यु.५३१२.

char 'bab par gyur

क्रि. अभिप्रवर्षति स्म — दिव्यानि च पुष्पाणि अभिप्रवर्षन्ति स्म ल.वि.४०ख/५३.

char 'bab par 'gyur

क्रि. वृष्टिर्भवति — पुष्पवृष्टिर्भवति हे.त.५ख/१४.

char 'babs

वि. वर्षी — चन्द्रोऽग्निवर्षी अ.क.४०.७९.

char 'bebs

• क्रि. वर्षति — वर्षतीवांजनं नभः का.आ.२.२२३; {lhas char pa 'bebs} देवो वर्षति वि.व. १९३ख/१.६८; प्रवर्षति — सद्धर्मसलिलं जिनः । जगत्कुशलसस्येषु निर्विकल्पं प्रवर्षति र.वि.४.४३; अभिप्रवर्षति — गुणान् वाक्यं तेऽभिप्रवर्षति श.बु. ७९; वर्षमभिवर्षति — सद्धर्मवर्षमभिवर्षति बुद्धमेघः र.वि.१२४ख/१०५; वारिधारा उत्सृजति — स्वकायादपि महावारिधारा उत्सृजति द.भू.१९९क/२१; उत्सृजति — {me tog gi char 'bebs so} पुष्पमुत्सृजन्ति अ.श.५८क/४९; • सं. १. वर्षणम् — यथेष्टं रत्नादिवर्षणात् अभि.स.भा.८०क/१०९; ज्वलनतपनवर्षणविद्योतनप्रातिहार्याणि कृत्वा वि.व.१२३ख/१.१२; प्रवर्षणम् — {bdud rtsi'i char 'bebs pas} अमृतप्रवर्षणैः स.दु.१५९/१५८; वृष्टिप्रवर्षणम् — धर्मवृष्टिप्रवर्षणम् अ.सा.१२१क/६९ २. वर्षम्, भारतवर्षम् मि.को.१३८क ३. = {nyi ma} मिहिरः, सूर्यः मि.को. ३१ख; • वि. = {char 'bebs pa} वर्षी — {dus dus su char 'bebs pa} कालवर्षी वि.व.१५४क/१.४२; {bdud rtsi'i char 'bebs pas} अमृतवर्षिणा अ.क.६०. २१; प्रवर्षणः — {chos kyi bdud rtsi'i char 'bebs pas} धर्मामृतप्रवर्षणैः स.दु.१५९/१५८; • ना. = {brgya byin} वृषा, इन्द्रः अ.को.१.१.३७.

char 'bebs pa

= {char 'bebs/}

char 'bebs par byed

क्रि. वर्षापयति — ततो यथाभिरुचितकाले वर्षापयति वि.प्र.७३क/४.१३६.

char ma

= {gnam sdod} देवमातृकः मि.को.३४ख ।

char ma ma yin pa

= {gnam sdod min pa} अदेवमातृकः मि.को.३४ख ।

char mi 'bab

= {char mi 'bab pa/}

char mi 'bab pa

• क्रि. न वर्षति — यदि न वर्षन्ति, तदा एतन्मन्त्रं विपरीतं जपेत् हे.त.३ख/८; • सं. अनावृष्टिः — नैमित्तिकैर्द्वादशवार्षिकी अनावृष्टिर्व्याकृता वि.व.१९३ख/१.६८; द्र. {char med/}

char med

अवृष्टिः, वर्षणाभावः — अवृष्टिहते काले शुष्कमूलफलोदके अ.क.१०४.९; अनावृष्टिः — तत्राप्यनावृष्टिः…जाता अ.क.६४.२०; अवर्षा — अवर्षोपनिपातोऽयम् अ.क.४२.९.

char med mu ge

दुर्भिक्षम् — मया…कृता वृष्टिः सुदुर्भिक्षा अ.क.१७.३६.

char zhod

= {char pa} वर्षम् मि.को.१४४क ।

char legs par 'bab pa

सुवृष्टिः — यज्ञविधिं सुवृष्टिहेतुं मन्यमानाः जा.मा.१२१/७०.

chal

उपस्नानम् — {snum gyis ni chal gyis so} स्नेहिनोपस्नानेन वि.सू.३२क/४०.

chal bar bkram pa

भू.का.कृ. अभिकीर्णम् — {me tog chal bar bkram pa} पुष्पाभिकीर्णः म.व्यु.६०५९; द्र. {chal bar gang ba/}

chal bar gang ba

भू.का.कृ. अभिकीर्णम् — अपराजितवज्रधरणीतलव्यूहः… अनेकरत्नपुष्पाभिकीर्णः ग.व्यू.२७८ख/५; द्र. {chal bar bkram pa/}

chas

१. = {cha lugs} वेषः — तुष्टपुष्टोज्ज्वलतरवेषपौरजानपदसंबाधराजमार्गम् जा.मा.१४७/८५; आकल्पः — मुनिकल्पसमाकल्पश्चरितं पुनरीदृशम् अ.क.२९.६०; व्यपदेशः — आचार्यव्यपदेशेन रत्नत्रयं विडम्बयित्वा वि.प्र.१५५क/१२९ २. = {yo byad} परिष्कारः — {lus la lus kyi chas} काये कायपरिष्कारः अ.क.३७.५ ३. = {cha yis} 4. = {chas pa/}

chas gyur

१. क्रि. प्रतस्थे — {phyag 'tshal nas ni chas gyur te} प्रतस्थे प्रणिपत्य अ.क.२३.२७; प्रतस्थे स्वगृहम् अ.क.१०.६७ २. भू.का.कृ. सन्नद्धः — {sa ni bsrung bar chas gyur} भुवनत्राणसन्नद्धः अ.क.४.२३; {bsgrub par chas gyur pa} सिद्धिसन्नद्धः अ.क.५२.६२.

chas gyur pa

= {chas gyur/}

chas chus med pa

• वि. अकुटिलम् — {tshul shing}… {chas chus med pa} शलाका… अकुटिला वि.सू. ९०ख/१०८.

chas pa

• क्रि. उपचक्रमे — {btung bar chas} पातुमुपचक्रमिरे जा.मा.८४/५०; इयेष — {mchongs par chas so} लङ्घयितुमियेष जा.मा.३१६/१८४; • सं. सम्भारः — सुतापरिणयारम्भसंभारः समवर्तत अ.क.१०८.८३; • पा. १. प्रस्थानम्, बोधिचित्तभेदः — बोधिचित्तं द्विविधम् । बोधिप्रणिधिचित्तं च बोधिप्रस्थानचित्तं च शि.स.७क/८ २. यानम्, षड्गुणेष्वेकः — संधिर्ना विग्रहो यानमासनं द्वैधमाश्रयः । षड्गुणाः अ.को.२.८.१८; • भू.का.कृ. सन्नद्धः — {de ni gdon par chas pa} तदुद्धरणसन्नद्धम् अ.क.३०.१४; प्रस्थितः — कश्चित्पुरुषो महाटवीं प्रस्थितः शि.स.४१क/५९; संप्रस्थितः — {de chas pa na rgyal po gso sbyong 'phags shi'o} स संप्रस्थित उपोषधश्च राजा कालगतः वि.व.१५६ख/१.४५; अभिसंप्रस्थितः — युद्धायाभिसंप्रस्थितः वि.व.२११क/१.८५; निर्गतः — {ri dwags 'chor du chas pa} मृगयानिर्गतः वि.व.२०९क/१.८३; • वि. सज्जः — पूजायां मूलघाते वा सज्जोऽहम् अ.क.६२.१८; {bdag gis chas dang rgyan ma tshar} नाहं सज्जप्रसाधना अ.क.५०.९७; अभिमुखः — {nags tshal nang du 'gro bar chas par gyur} वनप्रयाणाभिमुखो बभूव जा.मा.१७२/२९५; बद्धपरिकरः — {rnam par rgyal bar bya ba'i phyir chas} विजयाय बद्धपरिकरः शि.स.१०१ख/१०१; अनुबन्धी — {khengs ldan ma'i khengs pa 'joms chas pas} मनस्विनीमानवधानुबन्धी अ.क.५९.१८; द्र. {chas zhugs/}

chas par gyur

= {chas gyur/}

chas par gyur pa

= {chas gyur/}

chas byas

= {chas su byas pa/}

chas ma

वि.स्त्री. सन्नद्धा — {longs spyod la chas ma} सम्भोगसन्नद्धा अ.क.८२.२२.

chas zhugs

= {chas su zhugs pa} वि. सन्नद्धः — मन्त्रानुध्यानसन्नद्धः अ.क.६४.४२; {chas zhugs g}.{yog po dam pa bzhin} सद्भृत्या इव सन्नद्धाः अ.क.५०.३१; {gdug pa'i las la chas su zhugs par gyur} अभूत्…सन्नद्धः क्रूरकर्मणि अ.क.५५.४०; कृतपरिकरः — कृतपरिकरं स्वेदोऽङ्गारं पूर्धावति धावति वा.न्या.१५८-४/१०६; द्र. {chas pa/}

chas su byas

= {chas su byas pa/}

chas su byas pa

भू.का.कृ. सज्जीकृतम् — सज्जीकृतोऽयं कठिनः कुठारः अ.क.१०८.१११.

chas su zhugs

= {chas zhugs/}

chas su zhugs pa

= {chas zhugs/}

chig

= {gcig} एकः — {chig rim mo} एकपलाशिके वि.सू.७४क/९१.

chigs

• रसः — {nye bar bskyabs la chigs bcas pas} आपन्नत्राणसरसम् अ.क.५१.४२.

chings

१. = {chings shig} 2. समस्तपदे — {rked chings} चर्मपट्टः वि.सू.५२ख/६७; {brang chings} वेमपट्टः वि.सू. ५२ख/६७.

chings shig

क्रि. बध्नातु — गृह्णन्तु भवन्तः श्रमणान् शाक्यपुत्रीयान् हनन्तु बध्नन्तु प्रवासयन्तु वि.व.३२२क/२.१३३; बन्धत गृह्णत छिन्दत… नाशयतेमं श्रमणं गौतमम् ल.वि.१५०क/२२२; बध्नीयात् म.व्यु.५२४२.

chibs

= {chibs rta} तुरगः — दशसहस्र जाता हयाः कण्ठकस्य सखा तुरगवरप्रधान हेमप्रभा मञ्जुकेशा वराः ल.वि.५१क/६८; अश्वः — {chibs kyi bla} अश्वपतिः म.व्यु.३६९९; द्र. {chibs rta/}

chibs kyi bla

अश्वपतिः म.व्यु.३६९९.

chibs rta

हयः — दशसहस्र जाता हयाः कण्ठकस्य सखा ल.वि.५१क/६८; अश्वकः — इमे नावश्वकास्तात हस्तिका रथकाश्च मे जा.मा.१११/६५; द्र. {chibs/}

chu

• सं. १. उदकम्, जलम् — उत्पलपद्मकुमुदपुण्डरीकाणि जातानि, यैस्तदुदकं संछादितम् अ.सा.४२६क/२४०; अम्भः — हेमकुम्भसत्सौरभाम्भःप्रवराभिषिक्तः अ.क.२२.२७; वारि — पुष्करिणीशतसहस्राणि… अष्टाङ्गोपेतवारिणा परिपूर्णानि का.व्यू.२०३ख/२६१; जलम् — {chu skyes} जलजम् वि.प्र.१४५क/३.८६; पयः — {chu ni 'o ma bzhin du gyur} पयः पय इवाभवत् अ.क.२६.५; सलिलम् — नद्यां निरञ्जनाख्यायां विगाह्य सलिले स्थितः अ.क.२५.१२; तोयम् — मरीच्यां तोयकल्पना प्र.अ.३७-४/८२; पानीयम् — भगवांस्तृषितः पानीयमनुप्रयच्छ वि.व.१३१ख/१.२०; अम्बु — सदा प्रकृत्यसंक्लिष्टः शुद्धरत्नाम्बराम्बुवत् र.वि.१.३०; उदन् — {chu'i bum pa} उदकुम्भः वि.सू. ६ख/७; पुष्करम् मि.को.८८ख; कुशम् — {chur nyal} कुशेशयम् अ.को.१.१२.४०; द्रवः — {chu la rtse ba} द्रवहर्षणम् वि.सू.४४ख/५६; रसः मि.को.८८क; गौः श्री.को.१७२ख; धरुणः श्री.को.१८३ख; *धारा — {zhing nas zhing la 'jug pa'i chu} धारां क्षेत्रात्क्षेत्रप्रवर्तिताम् अ.क.४१.४९ २. = {chu klung} नदी — अनुपात्तमहाभूतहेतुको यथा वायुवनस्पतिनदीशब्दः अभि.भा. १२९-१/३४; शि.स.४८क/४५ ३. वारुण्यम्, दिग्भेदः — {chur phur bu'o} वारुण्ये बृहस्पतिः वि.प्र. २३५ख/२.३७ ४. आरोहः — {chu zheng} आरोहपरिणाहः बो.भू.३७ख/४३; आयामः — अधमकल्पमानं योजनमेकमायामव्यायामेन वि.प्र.१६९क/१.१५; • पा. १. आपः [1] महाभूतभेदः — आदिशब्दादापस्तेजो वायुरिति चत्वारि महाभूतानि बो.प.४१; पृथिव्यापस्तेजोवायुरिति तत्त्वानि प्र.अ.२४-३/५४ [2] वैशेषिकदर्शने द्रव्यपदार्थभेदः — पृथिव्यापस्तेजोवायुराकाशं कालो दिगात्मा मनः इति सूत्रात् त.प.२५७ख/२३१ २. उदकम्, लौकिकाभिषेकभेदः — उदकं मुकुटः पट्टं वज्रघण्टा महाव्रतं नाम अनुज्ञा कलशो गुह्यं प्रज्ञा ज्ञानमिति गर्भजानां लोकसंवृत्या दशाभिषेकाः वि.प्र.१२३क/४३; • ना. वरुणः, देवता — शक्रवायुवरुणादयः सुराः अ.क.६३.१.

chu chung bar gyur

अल्पसलिलं संवृत्तम् — यया नद्युदपानान्यल्पसलिलानि संवृत्तानि अ.श.१०४ख/९४.

chu la dbyug pa'i ri mo lta bu

जले दण्डरेखावत् — मृदुर्जले दण्डरेखावत् मैत्रीत्यागः क्षणमात्रं ततो निवर्तयति वि.प्र.१५४क/३.१०२.

chu klung

नदी — नदीसंतारणार्थम् वि.सू.३७क/४६; सरित् — स ददर्शाश्रमसरित्तीरे अ.क.६७.१६; ओघः — {chu klung chen pos khyer ba} महौघप्राप्तः द.भू.२४०क/४२; अपगा — {chu klung bdun} सप्तापगाः अ.क.६.६८; तरङ्गिणी — सप्त क्षारतरङ्गिणीः अ.क.६.८४; तटिनी — तटिनीतटे अ.क.७६.४; सिन्धुः उ.वृ.३७ख; *तटम् — सोऽयमितस्तटमितो व्याघ्र इति न्यायः प्र.अ.२६९-४/५८८.

chu klung brgal ba

नदीलङ्घनम् — {chu klung brgal ba'i dge 'dun lhag ma} नदीलङ्घने सङ्घावशेषः वि.सू.५१क/६४.

chu klung brgal ba'i dge 'dun lhag ma

पा. नदीलङ्घने सङ्घावशेषः, सङ्घावशेषभेदः वि.सू.५१क/६४.

chu klung skyes

नादेयी श.को.४१४/रा.को.२.८५९.

chu klung chen po

महानदी — पावकस्तटान्तसंसक्तजलां महानदीम् । प्रशान्तिमायाति जा.मा.३३०/१९२; महौघः — {chu klung chen pos khyer ba} महौघप्राप्तः द.भू.२४०क/४२.

chu klung chen pos khyer ba

वि. महौघप्राप्तः — पुरुषः सुप्तः स्वप्नान्तरगतो महौघप्राप्तमात्मानं संजानीते द.भू.२४०क/४२.

chu klung bdag

= {rgya mtsho} सरित्पतिः, समुद्रः अ.को.१. १२.१.

chu klung 'od srung

ना. नदीकाश्यपः, महाश्रावकः — आयुष्मता च आज्ञातकौण्डिन्येन… आयुष्मता च नदीकाश्यपेन… एभिश्चान्यैश्च महाश्रावकैः स.पु. २क/१; द्र. {chu klung 'od srung gi bu/}

chu klung 'od srung gi bu

ना. नदीकाश्यपः, महाश्रावकः — महाश्रावकसङ्घेन च सार्धम्… तद्यथा महाकाश्यपः नदीकाश्यपः म.मू.९९क/९; द्र. {chu klung 'od srung /}

chu skyar

१. बकः — अश्नाति मौनकृत् मत्स्यानेकपादव्रतो बकः अ.क.८.९; बको बिडालश्चौरश्च निःशब्दो निभृतश्चरन् बो.अ.५.७३; बलाकः त.स.२२क/२३४ २. कादम्बः, कलहंसः — कादम्बः कलहंसः अ.को.२.५.२३.

chu skyar gnas

कादम्बिनी — कादम्बिनी मेघमाला अ.को.१.३.८.

chu skyes

= {chu las skyes pa} ।। • सं. १. = {pad+ma} अब्जम्, पद्मम् — तद्वक्त्राब्जजितः अ.क.४८.२४; अम्बुजम् — अम्बुजासीनः शिशुः अ.क.९.२८; अम्भोजम् — अम्भोजदलसंस्तरः का.आ.२.१७४; जलजम् — जलजकुले पद्मकुले स्थितः वि.प्र.१४५क/३.८६; अम्भोरुहम् — निरालम्बनमेवेदमम्बराम्भोरुहादिषु त.स.१७क/१९१; सरोरुहम् — मीलयन्नेव वक्त्रेन्दुकान्त्या रागसरोरुहम् अ.क.१०.६३; पद्मम् — विबुधसरसि पद्मैः शोभिते अ.क.३६.१; राजीवम् — {chu skyes spyan ldan} राजीवनयना अ.क.३.१३७; सारसम् अ.को.१.१२.४१ २. अप्सरसः, देवयोनिभेदः — विद्याधराप्सरोयक्षरक्षोगन्धर्वकिन्नराः । पिशाचो गुह्यकः सिद्धो भूतोऽमी देवयोनयः अ.को.१.१.११ ३. = {zla ba} अब्जन्मा, चन्द्रः — यथानत्यर्जुनाब्जन्मसदृक्षाङ्को बलक्षगुः का.आ.१.४६ ४. = {glog} ऐरावती, विद्युत् अ.को.१.३.९ ५. जलजन्तुः, जलचरः — यादांसि जलजन्तवः अ.को.१.१०.२० ६. = {dung} जलजः, ओजम्, शङ्खः श्री.को.१७६ख ७. = {gla sgang} वानेयम्, कैवर्तीमुस्तकम् मि.को.५८ख; • ना. उदकः, राजकुमारः — उदकाख्यः स बालोऽभूत्… राजपुत्रः प्रवृद्धोऽपि अ.क.३७.२६; • वि. जलजम् — स्थलजा रत्नपर्वताः, जलजा रत्नपर्वताः शि.स.१५९ख/१५३.

chu skyes kyi skye gnas can

= {tshangs pa} अम्भोजयोनिः, ब्रह्मा — स्थितिनिर्माणसंहारहेतवो जगतामजाः । शम्भुनारायणाम्भोजयोनयः पालयन्तु वः का.आ.३.१४५.

chu skyes dkar

= {pad+ma dkar po} सिताम्भोजम्, शुक्लपद्मम् — पुण्डरीकं सिताम्भोजम् अ.को.१.१२.४२; पुण्डरीकम् श्री.को.१७०ख ।

chu skyes dkar po

= {chu skyes dkar/}

chu skyes mngal

= {tshangs pa} पद्मगर्भः, ब्रह्मा छो.को. २५६/रा.को.३.४१.

chu skyes sngon po

नीलोत्पलम्, नीलवर्णोत्पलम् छो.को. २५६/रा.को.२.९१७.

chu skyes can

= {glog} ऐरावती, विद्युत् मि.को.१४४ख ।

chu skyes can ma

ना. जलजवती, पत्रदेवी — ततो ब्रह्माण्याः पूर्वपत्रादौ सावित्री पद्मनेत्रा जलजवती…स्मृतिः वि.प्र.४१ख/४.३२; योगिनी — भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…ली जलजवत्याः वि.प्र.१३२ख/३.६४.

chu skyes bdag

= {chu lha} यादसांपतिः, वरुणः — प्रचेता वरुणः पाशी यादसांपतिरप्पतिः अ.को.१.१.६२.

chu skyes bdag po

= {chu skyes bdag/}

chu skyes ldan pa

वि. अब्जिनी — विकसितकमलाननाब्जिनी सा भवति हि संकुचिता दिनावसाने अ.क.२२.८३.

chu skyes mo

अप्सराः, देवयोनिविशेषः — विद्याधराप्सरोयक्षरक्षोगन्धर्वकिन्नराः । पिशाचो गुह्यकः सिद्धो भूतोऽमी देवयोनयः अ.को.१.१.११.

chu skyes dmar po

= {ut+pal dmar po} रक्तसरोरुहम्, रक्तोत्पलम् — रक्तसरोरुहे रक्तोत्पलं कोकनदम् अ.को.१.१२.४२.

chu skyes rtsa

= {chu skyes rtsa ba/}

chu skyes rtsa ba

करहाटः, पद्ममूलम् श्री.को.१७९क ।

chu skyes 'dzin

वि. अब्जधारी — साधनापटले टीका पुण्डरीकेन लिख्यते । मया निर्मितकायेन लोकेशेनाब्जधारिणा वि.प्र.२९क/४.१.

chu skyes shing

अम्बुजः — निचुलो हिज्जलोऽम्बुजः अ.को.२.४.६१.

chu skyob

१. = {sa gzhi} गोत्रा, पृथिवी अ.को.२.१.३; मि.को.१४६क २. = {khang thog} छदिः — पटलं छदिः अ.को.२.२.१४ । ३. = {khang khyim} उदवसितम्, गृहम् मि.को.१३९ख ।

chu bskol ba

क्वथितम् मि.को.६१ख ।

chu khang

= {chu'i khang pa} पानीयमण्डपः — कलशहस्तानां नागकन्यकानां चोदकं धारयन्तीनां पानीयमण्डपे वि.सू.९५ख/११४; प्रपा — प्रपा पानीयशालिका अ.को.२.२.७.

chu khams

= {chu'i khams/}

chu khung

उदकभ्रमः — अमुक्तत्वे चोदकभ्रमाणाम् वि.सू.३३क/४२.

chu khung gdod pa

उदकभ्रममोक्षः — वातायनमोक्षेष्टकास्तरदानोदकभ्रममोक्षद्वारकरणकवाटकटकदानम् वि.सू.३९ख/४९.

chu khur

= {sprin} वारिवाहः, मेघः अ.को.१.३.६.

chu mkhris

= {me} अप्पित्रम्, अग्निः अ.को.१.१.५७.

chu 'khor

भ्रमः — स्याद् आवर्तोऽम्भसां भ्रमः अ.को. १.१२.७.

chu 'khrungs

= {pad+ma} अम्भोरुहम्, पद्मम् अ.को.१.१२. ४१.

chu gos

• सं. = {chu'i gos} 1. जलांशुकम् — हरिपादः शिरोलग्नजह्नुकन्याजलांशुकः का.आ.२.८० २. ना. जलाम्बरः, श्रेष्ठिपुत्रः — जलवाहनस्य श्रेष्ठिदारकस्य जलाम्बुजगर्भा नाम भार्याऽभूत् । तस्याः…द्वौ दारकौ…एको जलाम्बरो नाम द्वितीयो जलगर्भो नाम सु.प्र.४९क/९८.

chu grang

पा. शीतोदकः, नरकभेदः — कालसूत्ररौरवोपपन्नेषु सत्त्वेषु, हाहे तपने प्रेतायने(प्रतपने) महानरके…शीतोदके महानरके का.व्यू.२०८ख/२६६.

chu grang ba

= {chu grang /}

chu gri

• सं. = {gri chung} कृपाणी — {brtse ba'i chu gris nges par bcad pa} कृपाकृपाणीनिर्लूनम् अ.क.३.१३२; शस्त्री — स्याच्छस्त्री चासिपुत्री च छुरिका चासिधेनुका अ.को.२.८.९२; • पा. छुरिका, हस्तचिह्नभेदः — अतिबलायाः छुरिका वि.प्र.१५९क/३.१५७.

chu gling

द्वीपम् — पर्वतेषु च रम्येषु द्वीपेषु विविधेषु च गु.स.१३५ख/९५; पुलिनम् म.व्यु.४१९०.

chu dgur bco brgyad

ना. अष्टादशवक्रः — अष्टादशवक्रो नाम ऋषीणामग्रपदः वि.व.१५क/२.८१.

chu dgon

= {chu'i dgon pa/}

chu 'gags

पा. = {chu nad} आनाहः — आनाहस्तु निबन्धः अ.को.२.८.५५; मूत्ररोधः मि.को.५२ख ।

chu 'gags pa

= {chu 'gags/}

chu 'gyed

= {sprin} जलमुक्, मेघः अ.को.१.३.७.

chu 'gram

= {chu'i 'gram} 1. तटम् — कूलं रोधश्च तीरं च प्रतीरं च तटं त्रिषु अ.को.१.१२.८; तीरम् — ततस्तीरस्य समीपमनुप्राप्ताः का.व्यू.२२२ख/२८५; वारिणस्तटम् — अन्तरीपं यदन्तर्वारिणस्तटम् अ.को. १.१२.८; तीरलेखम् — समन्ततोऽन्तर्हिततीरलेखमगाधमम्भोनिधिमध्यम् जा.मा.१६०/९३ २. उदकान्तः — अन्तर्निधिर्बहिर्निधिः उदकान्ते निधिः वि.व.१९८ख/१.७१; द्र. {chu 'gram gyi gter/}

chu 'gram gyi gter

पा. उदकान्ते निधिः — षट् प्रज्ञाप्रतिवेदनीयानि ज्ञातव्यानि अन्तर्निधिर्बहिर्निधिरन्तर्बहिनिधिः वृक्षाग्रे निधिः पर्वताग्रे निधिरुदकान्ते निधिः वि.व.१९८ख/१.७१.

chu rgal ba

नदीप्लवः — {bzhon pa dang chu rgal bar zhugs pa rnams kyi} याननदीप्लवारूढानाम् सू.अ.२३४ख/१४६.

chu rgyan

• सं. = {pad+ma} कमलम्, पद्मम् अ.को.१.१२.४०; • ना. = {dpal mo} कमला, लक्ष्मी — लक्ष्मी पद्मालया पद्मा कमला श्रीर्हरिप्रिया अ.को.१.१.१२.

chu rgyun

= {chu'i rgyun} 1. ओघः — ओघो वृन्देऽम्भसां रये अ.को.३.३.२७; अम्बुधारा — व्योमाम्बुधाराधौतस्य जगृहुस्तस्य देवताः अ.क.२४.१८; धारा — मुक्ता विमुक्ता इव तैर्विमुक्ता धारा निपेतुः प्रशशाम रेणुः जा.मा.१७५/१००; उदकधाराः म.व्यु.४१८७; औघः त्रि.भा.१७२क/७५; *नदी — तां लावण्यनदीं राजा नयनाञ्जलिना पपौ अ.क.२०.८३ २. निर्झरः — पुण्यसलिलामलनिर्झरेषु… तपोवनेषु अ.क.५६. २७; स्वैरनिर्झरझङ्कारकीर्णसंतोषशीकराः अ.क.३. १०८ ३. तरङ्गः — राजन् जरारोगहतेव न स्यात् तरङ्गलोला यदि जीववृत्तिः अ.क.२२.३४.

chu rgyus

स्नायुः — शुष्कास्थिस्नायुशेषाङ्गान् प्रेतान् दृष्ट्वा स विव्यथे अ.क.१९.२२.

chu sgong

काण्डः — {ston ka'i chu sgong mdog 'dra} शरत्काण्डसमप्रभः गु.स.११६क/५६.

chu sgra can

१. निर्झरः— वारिप्रवाहो निर्झरो झरः अ.को.२.३.५; मि.को.१४८क २. = {gla sgang} गोनर्दम् मि.को.५८ख ।

chu sgrogs

१. बलाकः, बकः — श्रेणीभूताः परिगणनया निर्दिशन्तो बलाकाः मे.दू.३४३क/१.२२ २. करम्बः मि.को.३७ख ३. = {nam mkha'/}

chu ngan

कुञ्जलम्, काञ्जिकम् मि.को.६०क ।

chu ngogs

= {chu'i ngogs} तीरम् — कूलं रोधश्च तीरं च प्रतीरं च तटं त्रिषु अ.को.१.१२.७; कूलम् — नौयानयात्रारूढाश्च… कूलमासाद्य रमन्तां सह बन्धुभिः बो.अ.१०.२४; गु.स.११ख/४६; तीर्थम् — तीर्थोपस्पर्शनं च ते च वादिवृषभाः पर्युपासिता भविष्यन्ति वि.व.११क/२.७९.

chu sngon

ना. नीलोदः १. समुद्रः — नीलोदनामाब्धी रक्ताक्षो यत्र राक्षसः अ.क.६.७३ २. पर्वतः — नीलोदनामाद्रिर्नीलग्रीवः क्षपाचरः । प्रदीप्तनेत्रो यत्र आस्ते रक्षसां पञ्चभिः शतैः अ.क.६.७४.

chu can

उत्सः, प्रस्रवणम् — उत्सः प्रस्रवणम् अ.को. २.३.५.

chu chags

परिश्रावणम् — {dge tshul la ni chu chags dang ril ba spyi blugs byin te} परिश्रावणकुण्डिके दत्त्वा…श्रामणेरस्य वि.सू.८ख/९.

chu chun

उदहारकः — संधारयन्निमं देहं शोभते उदहारकः अ.श.२२१क/२०४.

chu chen

महौघः — संतार मां शोकमहौघपारम् रा.प. २५२क/१५३; महाओघः — यथा क्षीणे महाओघे तरंगाणामसंभवः ल.अ.१०६क/५२; महाम्बु — चित्तं भ्रमते अलातवत्… चित्तं रोहयते(हरते) महाम्बुवत् बो.प.५२; महार्णवः प्र.को.१३.

chu 'chu ba

उदकाहरणम् — मृत्पिण्डदण्डचक्रादि घटो जन्मन्यपेक्षते । उदकाहरणे त्वस्य तदपेक्षा न विद्यते त.स.१०४क/९१७.

chu nyal

= {khron pa} जलाशयः, जलाधारः । स तु पुष्करिण्यादिः छो.को.२५८/रा.को.२.५२५.

chu nyung

= {khug rta} स्तोकः, चातकपक्षी छो.को.२५८/रा.को.५.४३५.

chu gter

= {chu'i gter} 1. = {rgya mtsho} अम्भोधिः, समुद्रः — आवर्ताभिधोऽम्भोधिः अ.क.६.७०; अम्भोनिधिः — अयमम्भोनिधिः कष्टङ्कालेन परिशोष्यते का.आ. २.२०९; अम्बुधिः — अनुलोमप्रतिलोमाभिधोऽम्बुधिः अ.क.६.६८; जलधिः — जगाहे जलधिम् अ.क.३१.११; जलनिधिः — जलनिधिकुलिशैः वि.प्र.६४ख/४.११३; अर्णवः — गोकर्णमर्णवतटे… समाययौ अ.क.१०८.१५६; उदधिः — मही महावराहेण लोहितादुद्धृतोदधेः का.आ.१.७४; सिन्धुः — सुधासिन्धुरिवापरः अ.क.२४.२; रत्नाकरः — रत्नाकरमेखला भूः अ.क.२२.९७ २. = {bzhi} जलधिः, चतस्रः — सरसजलधय इति षड्भिः सह चतस्रः वि.प्र.१५७क/३.११८.

chu gter che

= {chu gter chen po/}

chu gter chen po

महोदधिः — तत्राभूद् भूपतिर्भूरिगुणरत्नमहोदधिः अ.क.३.५; तस्योपरि वंकारेण महोदधिम् स.दु.१६१/१६०.

chu gtor

जलबलिः — {chu gtor gi cho ga} जलबलिविधिः क.त.३७७५.

chu rten

• तुवरः, कषायरसः — तुवरस्तु कषायोऽस्त्री अ.को.१.५.९.

chu stod

• सं. १. = {rgyu skar chu stod} पूर्वाषाढा, नक्षत्रभेदः — नक्षत्राणि अश्विनी… पूर्वाषाढा… रेवतीति सप्तविंशतिः वि.प्र.१७९ख/१.३६ २. आषाढः [1] = {chu stod zla ba} आषाढमासः — एवमग्निकोणात् परार्धखण्डे आषाढं करोति वि.प्र.१९३ख/१.६० [2] पलाशदण्डनाम — पालाशो दण्ड आषाढो व्रते अ.को.२.७.४५; • ना. गृहपतिः — तौ ब्राह्मणौ आषाढस्य गृहपतेः सकाशादष्टाङ्गसमन्वागतमुपवासमुपलभ्योपोषितौ अ.श.१६३क/१५१.

chu stod kyi zla ba

आषाढः, आषाढमासः — एवं टवर्गः ज्येष्ठाषाढयोः वि.प्र.५४ख/४.८५.

chu stod skyes

= {mig dmar} आषाढभवः, मङ्गलग्रहः छो.को.३५९/रा.को.१.१९५.

chu thigs

शीकरः, जलबिन्दुः — मारुतोद्भूतशीकराः का.आ.२.१०८; पृषत् — पृषन्ति बिन्दुपृषताः पुमांसो विप्रुषः स्त्रियाम् अ.को.१.१२.६.

chu thogs

वि. गृहीतपानीयः — प्रक्षालितपाणिपादो वा गृहीतपाणीयः प्रोञ्छितः…विहारं प्रविशेत् वि.सू.७१क/८८.

chu thob

= {zho zan} करम्भः, दधिसक्तुः मि.को.३७ख ।

chu 'thung

१. = {rta} पीतिः, अश्वः — घोटके पीतितुरगतुरंगाश्वतुरंगमाः अ.को.२.८.४३ २. = {'od zer} घृणिः, किरणः अ.को.१.३.३३.

chu 'thor

बिन्दुः, जलबिन्दुः — पृषन्ति बिन्दुपृषताः पुमांसो विप्रुषः स्त्रियाम् अ.को.१.१२.६.

chu 'thor gtam

अम्बूकृतम्, श्लेष्मकणनिर्गमसहितवाक्यम् — अम्बूकृतं सनिष्ठेवम् अ.को.१.६.२०.

chu 'thor snod

सेचनम्, सेकपात्रम् — सेकपात्रं तु सेचनम् अ.को.१.१२.१३.

chu dang 'grogs pa

पा. उदकसंवासम्, महामणिरत्नभेदः — उदकसंवासमणिरत्नावबद्धः कैवर्तः उदके न म्रियते ग.व्यू.३१३ख/३९९.

chu dang ldan pa

अनूपम्, जलबहुलदेशः — जलप्रायमनूपं स्यात् अ.को.१.१.१०.

chu dang mtshungs pa

अप्समः, बुद्धस्य नामपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…अप्सम इत्युच्यते ल.वि. २०४क/३०७.

chu dang zheng

= {chu zheng /}

chu dang zheng du ldan pa

वि. आरोहपरिणाहसम्पन्नः म.व्यु.२६८४.

chu dron

उष्णोदकम् — तेन नानागन्धपरिभावितमुष्णोदकं कृत्वा ते भिक्षवः स्नापिताः अ.श.२८६ख/२६३; म.व्यु.४१७९.

chu dron can gyi sgo

तप्तोदद्वारम् — ततोऽहं… तप्तोदद्वारेण राजगृहं महानगरं पिण्डाय प्राविक्षत् ल.वि. ११८क/१७५.

chu bdag

= {chu'i bdag po} ।। • सं. १. = {rgya mtsho} अपांपतिः, समुद्रः अ.को.१.१२.२; सरित्पतिः — सरित्पतेर्ध्वनिरयं दूरादपि श्रूयते जा.मा.१६६/९६ २. वरुणः, बुद्धस्य नामपर्यायः — केचित् महामते तथागतमिति मां संजानन्ति… वरुणमिति चैके संजानन्ति ल.अ.१३२क/७८ ३. वारुणम् — {chu bdag phyogs su ro langs pa} वेताली वारुणदिशि हे.त. ११क/३२; वारुणी — {chu bdag chu yi rnal 'byor ma} वारुण्यां वारियोगिनी हे.त.९क/२६ ; • ना. १. वरुणः, नागराजः — {klu'i rgyal po chen po chu bdag gis 'di skad ces gsol to} वरुणो महा(नाग)राजैवमाह स.दु.२०१/२०० २. = {chu lha} अप्पतिः, वरुणः — प्रचेता वरुणः पाशी यादसांपतिरप्पतिः अ.को.१.१.६२.

chu bdag skyes

= {chang} वरुणात्मजा, मदिरा अ.को. २.१०.३९.

chu mdo

= {chu bo'i mdo/}

chu 'dang

उदकप्रसादकम्, महामणिरत्नविशेषः — अस्ति उदकप्रसादकं महामणिरत्नम् । तद्वारिप्रक्षिप्तं सर्वकर्दमकालुष्यं प्रसादयति ग.व्यू.३१३ख/३९९.

chu 'dod

= {skom pa} उदन्या, पिपासा — उदन्या तु पिपासा तृट् तर्षः अ.को.२.९.५५.

chu 'dren

= {sprin} बलाहकः, मेघः श्री.को.१७१क ।

chu rdul

पा. अब्रजः, मानभेदः म.व्यु.८१९३; मि.को.२१ख ।

chu ldan

१. = {rgya mtsho} उदन्वान्, समुद्रः अ.को.१.१२.१ २. प्रस्रवणम्, उत्सः — उत्सः प्रस्रवणम् अ.को.२.३.५.

chu ldan ma

वारुणी — अस्तमस्तकपर्यस्तसमस्तार्कांशुसंस्तरा । पीनस्तनस्थिताताम्रकम्रवस्त्रेव वारुणी का.आ.१.८२.

chu na rgyu

= {chu na rgyu ba/}

chu na rgyu ba

• वि. जलचारी — बोधिचरिं चरमाणहु पूर्वं मत्स्य बभूव यदा जलचारी रा.प.२३९क/१३६; • सं. जलचरः, शङ्खः — प्रथमकरतले जलचर इति शङ्कः वि.प्र.३६ख/४.१४.

chu nang zhugs pa

वि. जलमग्नः — वृक्षादिर्जलमग्नः प्रतीयते त.स.९६क/८४६.

chu nad

निबन्धः, विण्मूत्रविष्टम्भनाम — आनाहस्तु निबन्धः अ.को.२.६.५५.

chu gnas

= {chu'i gnas/}

chu snod

१. जलपात्रम् — ये हि जलपात्रे जलं सूर्यं च पश्यन्ति त.प.१४८ख/७५०; तोयपात्रम् — शून्यतां तोयपात्राणि कूपा निर्जलतामपि अ.क.९४. १०; उदकस्थालकम् — उदकस्थालकपूरणम् वि.सू. ९क/१०; म.व्यु.८५९२; पानीयस्थालकम् — मृद्भाण्डेभ्यः पात्र…पानीयस्थालकानाम् वि.सू.७२ख/८९; विवेकः श्री.को.१६९क २. भृङ्गारः, स्वर्णघटितजलपात्रम् — हेमभृङ्गारव्यग्रपाणियुगाम् अ.क.८८.६५ ३. करकम्, कमण्डलुः — करकव्यग्रहस्तः अ.श.२ख/२ ४. कर्करी, गलन्तिका — कर्कर्यालुर्गलन्तिका अ.को.२.९.३१ ५. तिप्यकम् — ततो रज्जुं तिप्यकं च गोपायित्वा स्थितः वि.व.१३३ख/१.२२.

chu snod kyi gzhi

उदकभाण्डः म.व्यु.९०५३.

chu phor

पानीयस्थालकम् — नैतेऽर्हन्ति पानीयस्थालकमपि शि.स.५५ख/५३.

chu phran

कुनदी म.व्यु.४१६९; द्र. {chu bran/}

chu 'phel

उदश्वित्, अर्धजलयुक्तघोलम् मि.को. ३७ख ।

chu 'phyag pa

• अहारः — पञ्च पौरुषेयान् गृहीत्वाऽहारं नाविकं कैवर्तं कर्णधारं च अ.श.१००ख/९०.

chu 'phyang

कडम्बः, शाकनालिका मि.को.३९ख; कलम्बः मि.को.३९ख; द्र. {chu ba/}

chu ba

१. = {chu rgyus} वस्नसा, स्नायुः — वस्नसा स्नायुः स्त्रियां अ.को.२.६.६६ २. कलम्बः, शाकनालिका — शाकं… अस्य तु नालिका । कडम्बश्च कलम्बश्च अ.को.२.९.३५; द्र. {chu 'phyang} 3. नालम्, कमलदण्डः म.व्यु.६२२२; दण्डः — सर्वरत्नपद्मविचित्ररत्नपत्रमण्डलोर्ध्वदण्डाधःकेसरनिबद्धतूर्यसंघट्टितमधुरनिर्घोषालङ्काराः ग.व्यू.२८१क/६ ४. सेकः, सेचनम् — एताभ्यां श्लोकाभ्यां वृक्षमूलसेकादिसाधर्म्यं करुणावृक्षस्य दर्शयति सू.अ.१६ख/१२२ ०. *नहरूः म.व्यु.३९८९.

chu ba gtsang ma

ना. नालयुः, जनपदः — दक्षिणापथे समुद्रवेताल्यां नालयुर्नाम जनपदः । तत्र भीष्मोत्तरनिर्घोषो नाम ऋषिः प्रतिवसति ग.व्यू.३७५क/८५.

chu bal

जलकुन्तलः, शैवालम् छो.को.२६०/रा.को. २.५२२.

chu bur

• सं. = {chu'i chu bur} बुद्बुदः, जलविकारः — {chu'i chu bur ltar} उदकबुद्बुदवत् शि.स.१२९क/१२४; अ.क.२४.८६; बुद्बुदकः — ते च महामते उदकबुद्बुदका न मणयो नामणयो ग्रहणाग्रहणतः ल.अ.९२क/३८; • पा. अर्बुदम्, रोगभेदः — अक्षिष्वर्बुदं वा तिमिरं वा अक्षिरोगो वा पटलं वा भवेत् अ.सा.८७क/४९; विस्फोटः — राजापि तत्किल्बिषकालकूटविस्फोटसंघट्टविनष्टचेष्टः अ.क.३८.१९.

chu bur gyi rang bzhin bstan pa

बुद्बुदस्वभावनिर्देशः — बुद्बुददर्शी पुरुषो बुद्बुदस्वभावं च निर्दिशति, न च बुद्बुदस्वभावः संविद्यते, कुतः पुनर्बुद्बुदस्वभावनिर्देशो भविष्यति सु.प.४८ख/२६.

chu bur can

पा. अर्बुदः, शीतनरकभेदः — ताः संजीवं कालसूत्रं… अर्बुदं निरर्बुदमटटं हहवं हुहुवमुत्पलं पद्मं महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श.३ख/२.

chu bur mthong ba

वि. बुद्बुददर्शी — बुद्बुददर्शी पुरुषो बुद्बुदस्वभावं च निर्दिशति, न च बुद्बुदस्वभावः संविद्यते, कुतः पुनर्बुद्बुदस्वभावनिर्देशो भविष्यति सु.प.४८ख/२६.

chu bur rdol

पा. निरर्बुदः, शीतनरकभेदः — ताः संजीवं कालसूत्रं… अर्बुदं निरर्बुदमटटं हहवं हुहुवमुत्पलं पद्मं महापद्मं नरकान् गत्वा अ.श.३ख/२.

chu bur brdol ba

= {chu bur rdol/}

chu bo

= {gtsang po} नदी, सरित् — {chu bo sngon po} नीलनदी वि.प्र.१४२ख/१, पृ.४१; विससर्ज… सुधानदीम् अ.क.२१.४६; सरित् — सरित्प्रवाहसंरोधं विदधे विपुलद्रुमः अ.क.२४.५७; आपगा — भजन्ते तं महासत्त्वं महोदधिमिवापगाः अभि.अ.५.३६; निम्नगा — जगामोत्तीर्य निम्नगाम् अ.क.१४.१३४; तटिनी — सुधातटिनी अ.क.१०८.५७; वाहिनी — करुणामृतवाहिनी अ.क.९६.१७; प्रवाहिनी — यथा प्रतिष्ठा वनदेहिपर्वतप्रवाहिनीनां पृथिवी सू.अ.१९५क/९६; ओघः — हरन्तीत्योघाः अभि.भा.२३२-२/८३५; {bdud rtsi'i chu bo} अमृतौघाः अ.क.७.७६; क्लेशौघः बो.अ.९.१६३; कुल्या — {ri gzar chu bo} शैलकुल्या अ.क.५०.४५; *वारा — {chu bo'i ngogs kyi 'gram du} वारायास्तटान्ते अ.क.६२.८३.

chu bo sgyur ba

= {chu 'bab} जलोच्छ्वासः, प्रवृद्धजलनिर्गमाय कृतमार्गः — जलोच्छवासाः परीवाहाः अ.को. १.१२.१०.

chu bo sngon po

ना. नीलनदी, नदी — तथा नीलनद्युत्तरे रुह्य(रुह्म)विषयभाषया वि.प्र.१४२ख/१, पृ. ४१.

chu bo che

= {chu bo chen po/}

chu bo chen po

१. महानदी — मानुष्यं नावमासाद्य तर दुःखमहानदीम् बो.अ.७.१४; वि.प्र.११६क/१, पृ.१४; महौघः — महौघादात्मानमुत्तारयेत् ल.अ.१४०ख/८७ २. वैतरणी — अवलोकितेश्वरः…दशभ्यो हस्ताङ्गुलीभ्यो दश वैतरणीर्निष्क्रामयति का.व्यू.२०६क/२६३.

chu bo gnyis ldan

द्वीपः, अन्तरीपम् — द्वीपोऽस्त्रियामन्तरीपम् अ.को.१.१२.८.

chu bo dal 'bab

मन्दाकिनी, स्वर्गङ्गा — मन्दाकिनी वियद्गङ्गा स्वर्णदी सुरदीर्घिका अ.को.१.१.५०.

chu bo bzhi las rgal ba

चतुरोघोत्तीर्णः, बुद्धस्य नामपर्यायः — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितं यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… चतुरोघोत्तीर्ण इत्युच्यते ल.वि.२०५क/३०८; ल.वि.१७०क/२५५.

chu bo las brgal ba

ओघादुत्तीर्णः, तथागतस्य नामपर्यायः म.व्यु.४०३.

chu bo'i rgyun

१. नदीस्रोतः, नदीप्रवाहः — नदीस्रोतःप्रवाहेन हे.त.१०ख/३२ २. निर्झरः — ज्वालादेः… आदिशब्देन लूनपुनर्जातानां केशनखतृणादीनां निर्झरादीनां ग्रहणम् त.प.१३५ख/७२२; निर्झरधारा त.प.१३५ख/७२२.

chu bo'i gter

= {rgya mtsho} वारिधिः, समुद्रः — प्रवहणारूढः स समुत्तीर्य वारिधिम् अ.क.६.१२३.

chu bo'i mdo

सङ्गमः, नदीमेलकः ब.वि.१६२क ।

chu bo'i lha

ना. वरुणदेवः, तथागतः — तस्य परेण वरुणदेवो नाम तथागतोऽभूत् ग.व्यू.३६८ख/८२.

chu bor gyur pa

वि. नदीभूतः — {skom gyis gdungs pa rnams kyi ni chu bor gyur pa} तृषोपद्रुतानां नदीभूतः का.व्यू.२२०ख/२८२.

chu bor 'jug pa

जलप्रवेशः — अग्निजलप्रवेशादयश्च न हेतुः स्वर्गस्य अभि.भा.२३०क/७७३.

chu bos byin

ना. नदीदत्तः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.७२२.

chu byung

= {gla sgang} * पान्यम्, मुस्तकम् मि.को.५८ख ।

chu bran

कुनदी — उत्साः सरांसि कुनद्यश्च शुष्यन्ति शि.स.१३६ख/१३२; द्र. {chu phran/}

chu brub pa

नदीपूरः — {chu brub par snang ba las gong du char 'bab par rjes su dpag pa}( नदीपूरदर्शनादुपरिवृष्ट्यनुमानम्) मि.को.१०१ख ।

chu blud par brtsams pa

सन्तर्पयितुमारब्धः — {yi dwags rnams la chu blud par brtsams pa} प्रेतान् सन्तर्पयितुमारब्धः वि.व.१५३क/१.४१.

chu dbang

१. = {chu'i dbang po} जलेन्द्रः — चन्द्रगुप्तो भविष्यति जलेन्द्रयक्षसिद्धस्तु कारयेद् राज्यमकण्टकम् म.मू.३०७क/४७९ २. = {chu'i dbang /}

chu 'bab

• सं. १. वारिप्रवाहः, निर्झरः — वारिप्रवाहो निर्झरो झरः अ.को.२.३.५; प्रस्रवणम् — गिरिकन्दरे प्रस्रवणपुष्पफलकन्दसम्पन्ने अ.श.१०४ख/९४ २. स्रोतः, जलप्रवाहः — स्रोत इन्द्रिये निम्नगारये अ.को.३.३.२३३ ३. परीवाहः, प्रवृद्धजलनिर्गमाय कृतमार्गः — जलोच्छवासाः परीवाहाः अ.को.१.१२. १०; • ना. जलागमा, महानदी — जलागमा नाम महानदी सु.प्र.४९ख/९९.

chu 'bab pa

= {chu 'bab/}

chu 'bebs

• सं. = {sprin} मेघः, अभ्रम् अ.को.१.३.६; मि.को.१४ख; • ना. जलवाहनः, श्रेष्ठिपुत्रः — जलवाहनस्य श्रेष्ठिपुत्रस्य सु.प्र.४७क/९३.

chu 'byin

= {sprin} पयोदः, मेघः — पयोदानादसोत्कण्ठनीलकण्ठतुलां ययौ अ.क.४०.३२; जीमूतः मि.को.१४३ख; द्र. {chu sbyin/}

chu sbyin

= {sprin} वारिदः, मेघः अ.को.१.३.६; द्र. {chu 'byin/}

chu sbyor

= {'byar rtsi} गोपः, गन्धरसः मि.को.६१क ।

chu sbrul

जलव्यालः, अलगर्दः — अलगर्दो जलव्यालः अ.को.१.१०.२.

chu ma

• सं. = {chang} वारुणी, मदिरा — रागमादर्शयन्नेष वारुणीयोगवर्धितः का.आ.२.३१५; • ना. वारी, देवी — वज्रा गौरी च वारी च… खेचरीयोगात् स्तम्भनादि करेद् व्रती हे.त.४ख/१०.

chu mang

जलप्रायम्, जलबहुलदेशः — जलप्रायम् अनूपं स्यात् पुंसि कच्छस्तथाविधः अ.को.२.१.१०.

chu mangs

ना. तोयिका, प्रदेशः — अथ भगवांस्तोयिकामनुप्राप्तः वि.व.१५९ख/१.४८; द्र. {chu mangs dus ston can/}

chu mangs dus ston can

ना. तोयिकामहः, पर्वः — तस्मिन् प्रदेशे महः स्थापितः । तोयिकामहस्तोयिकामह इति संज्ञा संवृत्ता वि.व.१६२ख/१५१.

chu mi

दाशः, कैवर्तः — कैवर्ते दाशधीवरौ अ.को. १.१२.१६.

chu mig

उत्सः, प्रस्रवणम् — उत्ससरस्तडागादिषु अपां क्रमेण वृद्धिः शोषश्चोपलभ्यते सू.अ.२३५क/१४७; उद्भिदः म.व्यु.४१७६.

chu med

वि. अजलः — {chu med la chu 'dzin pa} अजले च जलग्राहः ल.अ.१२२क/६८; निर्जलः — निर्जलं घोरकान्तारम् अ.क.३२.१३; निरुदकः — निरुदकमप्रच्छायमनेकयोजनायामं कान्तारम् जा.मा.३६०/२११.

chu med pa

= {chu med/}

chu med pa'i tshig

पा. अजलपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — अष्टोत्तरपदशतम्… उत्पादपदम्, अनुत्पादपदम्… जलपदम्, अजलपदम् ल.अ.६८क/१७.

chu mo

वारुणी, ओषधिभेदः — वारुणीति रुदन्ती वि.प्र.१४९क/३.९६.

chu smad

• सं. उत्तराषाढा, नक्षत्रभेदः — नक्षत्राणि । अश्विनी…उत्तराषाढा… रेवतीति सप्तविंशतिः वि.प्र.१७९ख/१.३६; उत्तरा — {rgyu skar chu smad la} उत्तरे (?) नक्षत्रे अ.श.१२५क/११५; • ना. उत्तरः, श्रेष्ठिपुत्रः — ज्ञातयः ऊचुः यस्मादुत्तरे नक्षत्रे जातस्तस्माद्भवतु उत्तर इति नाम अ.श.१२६क/११६.

chu rtsal

प्लवः, प्लवनम् मि.को.५१क ।

chu tshags

परिश्रा(स्रा)वः — मुखपोचपरिश्रा(स्रा)वप्रत्यास्तरणचिलिमिलिकादीनाम् वि.सू.२३ख/२९; परिश्रा(स्रा)वणम् — सप्रयोजनं परिश्रा(स्रा)वणस्य अपि वि.सू.९क/१०.

chu tshags gru gsum

खल्लकः — खल्लकं ध(च)र्मकरकं मोचनपट्टकं वा वि.सू.३८ख/४९.

chu tshan

उष्णोदकम्, तप्तवारि — स्पृष्ट उष्णोदकेनापि सुकुमार प्रतप्यते बो.अ.७.१२.

chu tshim

कह्लारम्, श्वेतोत्पलम् — सौगन्धिकं तु कह्लारम् अ.को.१.१२.३७.

chu tshod

पा. = {chu srang drug cu} घटी, षष्टिः पाणिपलाः — श्वासषट्केन तनुजादीनां…एकं पाणिपलम्, षष्टिभिः पाणिपलैः घटी, घटीभिः षष्टिभिः दिनम् वि.प्र.१७२क/१.२४; घटिका — {chu srang drug cus chu tshod gcig tu 'gyur} षष्टिभिः पाणीपलैरेकघटिका भवति वि.प्र.२६५ख/२.७७; नाडी — {chu tshod drug cu ni nyin zhag ste nyin mtshan du 'gyur ro} षष्टिनाड्यो दिनमहोरात्रं स्यात् वि.प्र.२६५ख/२.७७; हे.त.३क/६; नाडिका वि.प्र.१७९ख/.

chu tshod kyi 'khor lo

पा. घटिकाचक्रम् — {chu tshod drug cu'i bdag nyid ni chu tshod kyi 'khor lo'o} षष्टिघटिकात्मकं घटिकाचक्रम् वि.प्र.२५३ख/२.६६; नाडीचक्रम् — अतः सार्द्धमासोनसप्तनवतिवर्षावध(धि)र्नाडीचक्रमारोहते, तदेव दिनमेकं भवति वि.प्र. २५४ख/२.६६.

chu mdzer ba

मांसकीलः म.व्यु.४०५६.

chu 'dzag pa

वि. स्यिन्दनी — {chu 'dzag pa'i sa la} स्यन्दिन्यां भुवि प्र.अ.१३५क/१४४.

chu 'dzin

१. = {sprin} जलधरः, मेघः — जलं जलधरोद्गीर्णम् का.आ.२.१०४; जलदः — {chu 'dzin bgrod pa} जलदागमः का.आ.२.१३३; वारिवाहः — पक्षानिलोत्सारितवारिवाहः अ.क.९३.६६; पयोधरः — पयोधरतटोत्संगलग्नसन्ध्यातपांशुका का.आ.१. ८४; तोयदः का.आ.२.१५८; अम्भोदः — किमयं शरदंभोदः किं वा हंसकदम्बकम् का.आ.२.१५८; अभ्रम् अ.को.१.३.६; घनः — नवघनद्युतिः का.आ. ३.२८; जीभूतः — श्यामलाः प्रावृषेण्याभिर्दिशो जीमूतपंक्तिभिः का.आ.२.९९ २. = {rgya mtsho} अब्धिः, समुद्रः अ.को.१.१२.१; जलधिः म.व्यु.४१६३ ३. = {chu 'dzin pa} उदकधारणम् — उदकधारणविशेषादिकार्यनिर्वर्त्तनसमर्थत्वात् वा.टी.७०ख/२५; अब्धारणम् — नाकृतितो युक्ता शक्तिरब्धारणादिषु त.स.९६क/८५९.

chu 'dzin skyes

इरंमदः, मेघज्योतिः — मेघज्योतिरिरंमदः अ.को.१.३.१०.

chu 'dzin glang

अभ्रमुवल्लभः, इन्द्रहस्ती — ऐरावतोऽभ्रमातङ्गैरावणाभ्रमुवल्लभाः अ.को.१.१.४७.

chu 'dzin bgrod ldan

जलदागमः, वर्षाकालः — दूरे प्रियतमः सोऽयमागतो जलदागमः का.आ.२.१३२; द्र. {chu 'dzin bgrod pa/}

chu 'dzin bgrod pa

जलदागमः, वर्षाकालः — कार्याक्षेपः स कायस्य मरणस्य निवर्त्तनात् । तत्कारणमुपन्यस्य दारुणं जलदागमम् का.आ.२.१३३; द्र. {chu 'dzin bgrod ldan/}

chu 'dzin pa

= {chu 'dzin/}

chu 'dzin ma

ना. अभ्रमुः, ऐरावतस्त्री — करिण्योऽभ्रमुकपिलापिङ्गलानुपमाः क्रमात् अ.को.१.३.४.

chu 'dzer ba

= {chu mdzer ba/}

chu rdza

आलुः, गलन्तिका — कर्कर्यालुर्गलन्तिका अ.को.२.९.३१.

chu rdzogs

= {gu gula'i shing} कुम्भम्, गुग्गुलुः मि.को.५५ख ।

chu zheng

आरोहपरिणाहः — नानारोहपरिणाहसंपन्नाः अ.सा.९०क/५१; बो.भू.३७ख/४३; आयामविस्तरः — त्रिसाहस्रमहासाहस्रलोकधात्वायामविस्तरप्रमाणं भवेत् र.वि.८५ख/२३.

chu zheng gab

= {chu zheng gab pa/}

chu zheng gab pa

वि. परिमण्डलम् — {n+ya gro d+ha ltar chu zheng gab pa} न्यग्रोधपरिमण्डलः अ.क.२४.३१.

chu gzhan gyi grangs yongs su spangs pa

पा. अन्यवारिसंख्यात्यजनः, महासमुद्रस्याकारभेदः — महासमुद्रो दशभिराकारैः संख्यां गच्छत्यसंहार्यतया… यदुत अनुपूर्वनिम्नतश्च मृतकुणपासंवासतश्च अन्यवारिसंख्यात्यजनतश्च द.भू.२७७ख/६६.

chu gzhi

जलाशयः, पुष्करिण्यादिः — विविधसस्यधरा च वसुंधरा सकमलामलनीलजलाशया जा.मा.१२८/७५.

chu gzhong

= {chu 'thor snod} सेकपात्रम् — सेकपात्रं तु सेचनम् अ.को.१.१२.१३.

chu zla

= {chu'i zla ba} उदकचन्द्रः — उदकचन्द्रबिम्बोपमाः समाधिसंनिश्रिता धर्माः सू.अ.१७०ख/६३; अप्राप्तिलक्षणं ज्ञानं स्वप्रत्यात्मार्यज्ञानगतिगोचरमप्रवेशानिर्गमत्वादुदकचन्द्रवज्जले ल.अ.११७ख/६४; दकचन्द्रः — वज्रसिंहाम्बरस्वच्छदकचन्द्रनिदर्शनम् र.वि.१२१ख/९६; जलचन्द्रः — इमे भोगाः जलचन्द्रस्वभावाः मरीचिसदृशा अनित्या अ.श.७३क/६३; वि.व.२०९ख/१.८४.

chu zla lta bu'i rang bzhin can

वि. जलचन्द्रस्वभावः — इमे भोगाः जलचन्द्रस्वभावाः मरीचिसदृशा अनित्या अ.श.७३क/६३.

chu zla me tog

माघ्यम्, कुन्दपुष्पम् — माध्यं कुन्दम् अ.को.२.४.७३.

chu rlabs

जलतरङ्गः — {chu rlabs kyi tshul} जलतरङ्गन्यायः प्र.अ.१८४ख/१९९; तरङ्गः — तरङ्गाङ्गुलिसंक्षिप्तैः कमलोत्पलरेणुभिरभ्यलंकृततीरान्तम् जा.मा.२३३/१३६; कल्लोलः — यस्याममलकल्लोलवाहिनी सुरवाहिनी अ.क.६.३२; ऊर्मिः म.व्यु.४१८२; वीचिः — क्षणक्षयिणि तारुण्ये जीविते वीचिचञ्चले अ.क.२९.५.

chu rlabs kyi tshul

जलतरङ्गन्यायः — तत्रालोको गतिधर्मा क्रमेण जलतरङ्गन्यायेन देशमाक्रमन् यदाऽन्धकारनिरन्तरमालोकक्षणं जनयति तदा न्या.टी.७६ख/१९९; जलतरङ्गन्यायेनागतेरव्यवहित एवेति चेत् प्र.अ.१८५ख/१९९.

chu la gar rtse

= {mya ngan med shing} कङ्केल्लिः, अशोकवृक्षः छो.को.२६४/रा.को.२.५.

chu la rgyu

= {chu la rgyu ba/}

chu la rgyu ba

१. जलचरः — खेचरभूचरजलचरान् प्राणिनः ल.अ.१५६क/१०३ २. हिण्डीरः, समुद्रफेनः — मारुतविघट्टितपद्मखण्डहिण्डीरमण्डनजलासु अ.क.५५.२०.

chu la chab brom chags pa

पिण्डीभवञ्जनः, जनपदः — {chu la chab brom chags pa'i yul du} पिण्डीभवञ्जने च जनपदे वि.सू.७४ख/९१.

chu la 'jug pa

= {chu'i bya rog} नीराविष्टः, जलकाकः — {chu la 'jug pa zhes pa chu'i bya rog} नीराविष्ट इति जलकाकः वि.प्र.१६७क/३.१५१.

chu la brdabs

जलमण्डकः (ओका ?), वाद्ययन्त्रभेदः — वादापिता झल्लरियोऽपि येहि जलमण्डका चर्पटमण्डका वा स.पु.२२क/३६.

chu la spyod

= {chu la spyod pa/}

chu la spyod pa

जलचरः, जलजन्तुः — अश्वादीनां भूचरजलचराणाम् वि.प्र.८२ख/४.१६९.

chu la rtse ba

द्रवहर्षणम् — {chu la rtse ba'i ltung byed} जलहर्षणे प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.४४ख/५६.

chu la rtse ba'i ltung byed

पा. द्रवहर्षणे प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.४४ख/५६.

chu la longs spyod pa

जलसम्भोगः — {chu la longs spyod pa'i ltung byed} जलसंभोगे प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५३क/६८.

chu la longs spyod pa'i ltung byed

पा. जलसम्भोगे प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५३क/६८.

chu la shing gi grib ma bzhin

वि. जलवृक्षच्छायासदृशः — जलवृक्षच्छायासदृशाः स्कन्ध विज्ञानपञ्चमाः । मायास्वप्नोपमं दृश्यं विज्ञप्त्या न विकल्पयेत् ल.अ.१५९क/१०७.

chu lag ma

वि.स्त्री. वारिहस्ता — वेताली वारिहस्ता च भैषज्यधर्त्री घस्मरी हे.त.५क/१२.

chu lam

अम्बुपथः मि.को.१४३क ।

chu las skyes

= {chu skyes/}

chu las skyes pa

= {chu skyes/}

chu las gyur pa

वि. औदकम् — औदकोपमे सूत्रे अभि.स.भा.१०६ख/१४३.

chu las chu bur 'byung ba

जलबुद्बुदकः — तद्यथा महामते देवे प्रवर्षति जलबुद्बुदकाः स्फटिकमणिसदृशाः ख्यायन्ते ल.अ.९२क/३८.

chu las 'tsho

= {chu las 'tsho ba/}

chu las 'tsho ba

वि. जलजीवी — कैवर्तादयो जलजीविनः ग.व्यू.३१३ख/३९९.

chu lud cig

क्रि. संतर्पय — {yi dwags rnams la chu lud cig} संतर्पय प्रेतान् वि.व.१५३क/१.४१.

chu lon

= {zam pa} सेतुः — सेतुश्च सूत्रे विरक्तिरुक्ता, दौःशील्यविबन्धत्वात् अभि.भा.१९४-१/५८३; {zam pa'ang zer snang} छो.को.२६५.

chu shing

• सं. १. कदली — कदलीव फलं विहाय याति क्षयमन्यत् कुशलं हि सर्वमेव बो.अ.१.१२; कदली वारणबुसा रम्भा मोचांशुमत्फला काष्ठीला अ.को. २.४.११३; रम्भा — {chu shing brla} रम्भोरुः का.आ.२. ३३४ २. = {klu shing} वरुणः, वृक्षविशेषः — वरुणो वरणः सेतुस्तिक्तशाकः कुमारकः अ.को.२.४.२५; • ना. रम्भा, अप्सरोविशेषः ङ.को.२२/रा.को.४.९६; द्र. {chu shing ma/}

chu shing gi snying po

कदलीस्कन्धः — अनित्याः खलु एते कामा… कदलीस्कन्धवद्दुर्बलाः ल.वि.१०६क/१५३; द्र. {chu shing gi phung po/}

chu shing gi phung po

कदलीस्कन्धः म.व्यु.२८२६.

chu shing gi 'bras bu

मोचम्, कदलीफलम् — मोचकोलाश्वत्थोदुम्बरपरुषकमृद्वीकखर्जूरपानानाम् वि. सू.७५क/९२.

chu shing ma

रम्भा ना. अप्सरोविशेषः छो.को. २६५/रा.को.४.९६; द्र. {chu shing} 2. वेश्या छो.को.२६५/रा.को.४.९६.

chu shing brla

वि. रम्भोरुः — मृणालबाहु रम्भोरु पद्मोत्पलमुखेक्षणम् । अपि ते रूपम् का.आ.२. ३३४.

chu shel

चन्द्रकान्तः, मणिभेदः — ऊर्णनाभ इवांशूनां चन्द्रकान्त इवाम्भसाम् । प्ररोहाणामिव प्लक्षः स हेतुः सर्वजन्मिनाम् त.प.१९०क/९६.

chu ser

लसीका, ब्रणक्लेदः — केशा रोमाणि… लसीका मज्जा श्रा.भू./२०३; लसिका — दन्तकेशनखा नाहं… लसिकापि वा बो.अ.९.५८; विस्रवः — {rma zhig pa'i chu ser gyis ni lus gsher bar gyur} प्रभिद्यमानव्रणविस्रवार्द्रगात्रः जा.मा.२८८/१६७.

chu so

१. = {'doms} वस्तिः, नाभेरधोभागः म.व्यु.३९९९ २. = {sta zur} श्रोणिः, कटिः म.व्यु.४००१ ३. = {gcin lam} मेढ्रम् — ऊर्णास्थानाद् मेढ्रान्तं पञ्चाशन्मात्रात्मकं कायमण्डलं कुर्यात् वि.प्र.१२७ख/३. ५४; {gcin lam gyi ming gzhan} द.को.२३३.

chu srang

पा. लिप्ता, पाणीपलम् — {dbugs 'jug pa dang 'byung ba drug gis chu srang gcig tu 'gyur} श्वासप्रश्वासैः षड्भिरेकलिप्ता भवति वि.प्र.२६५ख/२.७७; पाणीपलम् — {chu srang drug cus chu tshod gcig tu 'gyur} षष्टिभिः पाणीपलैरेकघटिका भवति वि.प्र.२६५ख/२.७७.

chu srang gi 'khor lo

पा. पाणीपलचक्रम् — {chu srang drug cu'i bdag nyid ni chu srang gi 'khor lo'o} षष्टिपाणीपलात्मकं पाणीपलचक्रम् वि.प्र.२५३ख/२.६६; लिप्ताचक्रम् — इह शरीरे श्वासचक्रं लिप्ताचक्रं घटिकाचक्रं दिनचक्रं यथा बाह्ये तथा देहेऽपि वि.प्र. २५४क/२.६६.

chu sri

पा. मेहः, रोगभेदः — व्याधिभेदा विद्रधिः स्त्री ज्वरमेहभगंदराः अ.को.१.६.५६.

chu srin

• सं. १. मकरः — कदाचिद् घोरमकरः क्षिप्त्वा जालं समुद्धृतः अ.क.३९.३; कुम्भीरः — मत्स्यकुम्भीरनक्रादिसंभारम् अ.क.३९.११; नक्रः — रागानन्तजले… नक्राकुले वि.प्र.१०९क/१, पृ.४ २. मकरबोधकपदांशः — {chu srin ma ka ra} मकरः अ.श.१००ख/९०; {chu srin 'dzin khri} ग्राहः शि.स.१५८ख/१५२; • पा. मकरः, मकरराशिः — दक्षिणे वृषभकर्कटकन्यावृश्चिकमकरमीनराशौ वि.प्र.२३७ख/२.४०; • ना. मकरः, नागराजा म.व्यु.३२३६.

chu srin gyi rgyal mtshan

पा. मकरध्वजः, ध्वजभेदः — चातुर्विध्यमस्य । सिंहध्वजो मकरध्वजो नागराजध्वजो वृषभध्वजः वि.सू.९९ख/१२०.

chu srin gyi 'pho ba

पा. मकरसंक्रान्तिः — अत्र माघे मकरसंक्रान्तौ तिथिभेदेन चन्द्रः, संक्रान्तिवारभेदेन सूर्यारोहणं ज्ञेयम् वि.प्र.२५७क/२.६८.

chu srin gyi so lta bu

मकरदन्तिका — साधु पट्टिकाकीलिकाथिग्गलिकामकरदन्तिकाभिः वि.सू.७ख/८.

chu srin rgyal mtshan

= {'dod lha} मकरध्वजः, कामदेवः अ.को.१.१.२७; द्र. {chu srin rgyal mtshan can/}

chu srin rgyal mtshan can

= {'dod lha} मकरध्वजः, कामदेवः — यूनां चोत्कण्ठयत्यद्य मानसम्मकरध्वजः का.आ.२.११७; द्र. {chu srin rgyal mtshan/}

chu srin can

पा. मकरः, निधिभेदः — महापद्मश्च पद्मश्च शङ्खो मकरकच्छपौ । मुकुन्दकुन्दनीलाश्च चर्चा(खर्व)श्च निधयो नव अ.को.१.१. ७४.

chu srin chen po

उदकराक्षसः — संसाराटवीकान्तारमार्गप्रपन्ना बतेमे सत्त्वाः…स्व(सत्)कायदृष्ट्युदकराक्षसगृहीताः शि.स.१५८ख/१५२.

chu srin bdag po

= {rgya mtsho} यादःपतिः, समुद्रः अ.को. १.१२.२.

chu srin gnas

= {rgya mtsho} मकरालयः, समुद्रः — तव कक्षां न यात्येव मलिनो मकरालयः का.आ.२.१८४; {rgya mtsho chu srin rnams kyi gnas} सागरो मकरालयः अ.श.१०ख/९; द्र. {chu srin 'byung gnas/}

chu srin bum pa'i mgo

कुम्भीरः, जलजन्तुविशेषः — नक्रस्तु कुम्भीरः अ.को.१.१२.२२.

chu srin byis pa gsod

शिशुमारः, जलजन्तुविशेषः — कुक्कुरपक्षिशृगालशिशुमारसर्पमर्कटाः षट् प्राणकाः अभि.स्फु.३१८क/१२००; वि.सू.३६ख/४६.

chu srin 'byung gnas

= {rgya mtsho} मकराकरः, समुद्रः — अस्मिन्नद्भुतसर्गे मकराकरजायमानमणिवर्गे अ.क.३.१; द्र. {chu srin gnas/}

chu srin ma ka ra

= {chu srin} मकरः, जलजन्तुविशेषः — यावद्वहन्तं मकरेण मत्स्यजातेनानयाद्वयसनमापादितम् अ.श.१००ख/९०.

chu srin mtshan pa

= {'dod lha} मकराङ्कः, कामदेवः छो.को.२६६/रा.को.३.५६२.

chu srin 'dzin khri

= {'dzin khri} ग्राहः, जलजन्तुविशेषः — संसारसागरे विविधाकुशलवितर्कग्राहाकुले शि.स.१५८ख/१५२; बो.भू.१००ख/९२.

chu srin rings

= {'dzin khri} अवहारः, जलजन्तुविशेषः — ग्राहोऽवहारः अ.को.१.१२.२२; द्र. {chu srin 'dzin khri/}

chu sri'i nad

पा. मूत्रकृच्छ्रम्, रोगभेदः — अश्मरी मूत्रकृच्छ्रम् अ.को.२.६.५६.

chu srubs

• लेखा — {chu srubs 'dren pa dag} लेखाकर्षकानाम् वि.सू.४४ख/५६.

chu srol

स्रोतः — {chu srol mig sman} स्रोतोञ्जनम् अ.को.२.९.१००.

chu srol mig sman

स्रोतोञ्जनम्, यमुनास्रोतोभवाञ्जनम् — स्रोतोञ्जनं तु सौवीरं कापोताञ्जनयामुने अ.को.२.९.१००; मि.को.६०ख ।

chu gsal

काञ्जिकम् मि.को.६०क ।

chu lha

ना. १. वरुणः [1] देवता — यमः कुबेरो वरुणः सहस्राक्षो भवानपि का.आ.२.३२८ [2] देवपुत्रः — शक्रो देवानामिन्द्रो ब्रह्मा च सहांपतिश्चन्द्रादित्यवायुवरुणादयो देवपुत्राः सन्निपतिताः का.व्यू. २००ख/२५८ [3] तथागतः — नमः शाक्यमुनये…नमो वरुणाय शि.स.९४ख/९४ [4] नागराजः — वरुणश्च नाम नागराजः ल.वि.१०१ख/१९८ २. तोयदेवता — तोयदेवता पद्महस्ता उत्पलहस्ता वा वि.प्र.७५ख/४.१४३.

chu lha ma

ना. वारुणी, महामातृविशेषः — येऽपि ते मातरा महामातरा… तद्यथा ब्रह्माणी माहेश्वरी…वारुणी…स्कन्दा चेति म.मू.१०६क/१४.

chu lha mo

वारुणी — {nyi ma'i 'od kyis dmar gyur pa'i/} {chu lha mo bzhin pA Ta la/} {dkar dmar gos can dri bzangs gnas/} {bdag gi dga' ma dga' bar bya} रमणी रमणीया मे पाटलापाटलांशुका । वारुणीवारुणीभूतसौरभा सौरभास्पदम् का.आ.३.१८.

chu lha'i phyogs

वारुणी, पश्चिमदिक् मि.को.१७क ।

chu lha'i blo gros gzhon nur gyur pa

ना. वरुणमतिः कुमारभूतः, बोधिसत्त्वः म.व्यु.६९४.

chu lha'i lha

ना. वरुणदेवः, तथागतः — नमः शाक्यमुनये… नमो वरुणदेवाय शि.स.९४ख/९४.

chug

= {chug cig/}

chug cig

• क्रि. ( {'jug pa} इत्यस्याः विध्यादौ) प्रवेशयस्व — {dkyil 'khor 'di nyid du chug cig} इहैव मण्डले प्रवेशयध्वम् स.दु.२२३/२२२; प्रक्षिप — अलातमस्मिन् प्रक्षिप्त वि.सू.२०ख/२४; दीयताम् — {lhung bzed 'dir chug cig} दीयतामस्मिन्पात्रे वि.व.१६७ख/१.५६; • णिच्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {las gang yin pa'ang byed du chug} कारयन्तु च कर्माणि बो.अ. ३.१४ ३. विध्यर्थे सहायकक्रिया — {de ltar yin chug dgag mi bya} तथाप्यस्तु न वार्यते त.स.११४क/९९०.

chug mod

क्रि. भवतु — {sgra la 'khrul pa med du chug mod/} {de lta na yang sgrub byed skyon dang ldan pa yin no} भवतु अव्यभिचारी शब्दस्तथापि दोषवत् साधनम् प्र.अ.४१ख/४७; {yin du chug mod/} {de lta na yang} भवतु नाम…तथापि त.प.१५६क/७६५; {snang du chug mod} अवभासतां नाम त.प.२०५ख/८७९.

chung

वि. अल्पम् — {nyes pa chung} अल्पात्ययः जा.मा.१९२/१११; अल्पकम् — नाल्पकं नाम दानमस्ति जा.मा.२८/१६; स्वल्पम् — {rtogs chung} स्वल्पावबोधाः सू.अ.१६१ख/५१; कृशम् — अर्थसिद्धिर्यस्माद्भवेदाकलुषा कृशा च जा.मा.२६२/१५२; मृदुः — कर्ममृद्वधिमात्रता अभि.को.४.११९; लघुः — अल्पे लघुः अ.को.३.३.२८; परीत्तम् — परीत्तं प्रभूतं वा कुशलपरिग्रहं कुशलोपचयं करोति बो.भू. १५क/१६; पेलवम् — {blo chung} पेलवमतिः जा.मा.१२२/७१; द्र. {chung ngu /} {chung ba/}

chung grogs

वयस्यः — मित्रसुहृद्वयस्यैश्च सह हसितक्रीडितरमितपरिचारितप्रतिविरमणतया बो.भू.१०४ख/१३४; {chung ngu nas 'grogs pa'i grogs po} छो.को.२६६.

chung ngu

• वि. अल्पम् — {'bad pa chung ngu} अल्पयत्नम् अभि.स्फु.९९क/७७७; {sbyin pa chung ngu} अल्पं दानम् शि.स.१५१ख/१४६; अल्पकम् — अल्पकमप्येतत् अभि.स्फु.१७४क/९२२; स्वल्पम् — आदिदेश स्वदेशार्हां स्वल्पविक्रयजीविकाम् अ.क.९२.१४; प्र.अ.६६ख/७४; स्वल्पिका — न सुगतपरिचर्या विद्यते स्वल्पिकापि जा.मा.२९/१६; लवम् — व्रणदुःखलवाद्भीतः बो.अ.५.२०; तनुः — {du ba chung ngu} तनुधूमः प्र.अ.८१ख/८९; लघुः — व्यालोकितेन लघुना का.आ.३.४३; मृदुः — मृदु दुःखम् अभि.भा.६क/८८४; मृदुकम् — मृदुकं च दुःखम् सू.अ.१३८क/१२; मृद्वी — हार्या मृद्वी सू.अ.१६२ख/५२; कृशम् — कृशे कवित्वेऽपि का.आ.१.१०५; मनाक् वा.टी. ६६ख/२१; स्तोकम् — स्तोकतमः अ.क.१०८.७०; परीत्तम् — परीत्तः शकलिकाग्निः अभि.स्फु.१९२ख/९५४; अणुकम् — अणुकाः शब्दाः बो.भू.४१ख/४८; इतरम् — नेतरार्थं त्यजेच्छ्रेष्ठाम् बो.अ.५.८३; इत्वरम् — {dus chung ngu zhig} इत्वरकालीनः श्रा.भू./२२०; अमहत् — {bu chung ngu} अमहतः पुत्रस्य वि.सू. ५२क/६६; कनीयः — मध्यम्वा कनीयो वा आधिष्ठानिकम्वा चीवरम् श्रा.भू.४८क/११५; कनिष्ठम् — ज्येष्ठान्याधिष्ठानिकानि । कनिष्ठानि वि.सू.२३ख/२८; धन्धम् — धन्धा इति मन्दाः अभि.स्फु.२२३ख/१००५; खुड्डकम् — तौ तस्मिन्नेवाकाशे महान्तौ भूत्वा खुड्डकौ भवतः स.पु.१७०ख/२५९; बालः — {byis pa chung ngu} बालदारकः शि.स.१२९ख/१२५; {byi la chung ngu} बालविडालः अ.क.४०.१३९; पोतः — {byi la chung ngu} मार्जारपोतः अ.क.४०१३०; बाल्यम् — {shes rab chung ngus} बाल्यप्रज्ञैः जा.मा.३४/१९; द्र. {chung /} {chung ba/} ।। • अव्य. कु, अल्पार्थे — {rnyed pa chung ngu} कुलाभकः वि.सू.६७ख/८४; पा. १. मृदुः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः अभि.भा. १९ख/९३८; {chung ngu dang 'bring dang chen po} मृदुमध्याधिमात्राः अभि.भा.२०१-१/६२७ २. खुद्दलिका, प्रहाणशालाभेदः — द्वे प्रहाणशाले । खुद्दलिका महन्तिका च । खुद्दलिका द्विलयनिका मध्ये सुरुङ्गा वि.व.१८६क/२.१०९ ३. परीत्ता, संज्ञास्कन्धभेदः म.व्यु.१९१८.

chung ngu dang 'bring dang chen po

मृदुमध्याधिमात्राः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…त्रिविधत्वात् नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः… अभि.भा.१९ख/९३८.

chung ngu dang 'bring dang chen po nyid

मृदुमध्याधिमात्रत्वम् अभि.भा.१९ख/९३८.

chung ngu gyur

वि. *प्रतनूभूतम् — प्रतनूभूतशोकक्लमा जा.मा.११६/६७.

chung ngu ba

वि. हीनः — अस्ति मे हीनः, नास्ति मे श्रेयान् अभि.भा.२३२क/७८२.

chung ngu yid la byed pa

पा. परीत्तमनस्कारः, मनस्कारभेदः — अष्टादशविधो मनस्कारः । धातुनियतः…परीत्तमनस्कारो विपुलमनस्कारश्च सू.अ.१६६क/५७.

chung ngu'i chung ngu

पा. मृदुमृदुः, मृदुभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…त्रिविधत्वात् नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः अभि.भा.१९ख/९३८.

chung ngu'i chen po

पा. मृद्वधिमात्रः, मृदुभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…त्रिविधत्वात् नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः…मृद्वधिमात्रः अभि.भा.१९ख/९३८.

chung ngu'i 'jig rten gyi khams

पा. क्षुद्रकलोकधातुः — क्षुद्रकलोकधातुपरमाणुरजःसमा बोधिसत्त्वाः स.पु.१२३क/१९६.

chung ngu'i 'bring

पा. मृदुमध्यः, मृदुभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…त्रिविधत्वात् नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः प्रकारः, मृदुमध्यः अभि.भा.१९ख/९३८.

chung ngur gyur pa

= {chung ngu gyur/}

chung ngur byas

= {chung ngur byas pa/}

chu+ung ngur byas pa

वि. अल्पीकृतम् — संकल्पाल्पीकृतनततनुः अ.क.५२.५०.

chung ngur byed pa

वि. परीत्तकारी — बोधिसत्त्वभावनायां परीत्तकारी भवति च्छिद्रकारी बो.भू.१६६ख/२२०.

chung ngur mang po 'jug par mdzad pa

अल्पबहुत्वप्रवेशः — आवृताकाशसुदूरक्षिप्रगमनाल्पबहुत्वप्रवेशवशित्वसम्पत् अभि.भा.५८क/१०९८.

chung nyid

अल्पत्वम् — बुद्धितीव्रत्वमन्दत्वे महत्त्वाल्पत्वकल्पना त.स.८१ख/७५२.

chung po grogs

= {chung grogs/}

chung ba

• वि. १. अल्पम् — {bsod nams chung ba} अल्पपुण्यः, {blo chung ba} अल्पबुद्धिकः, {stobs chung ba} अल्पबलः अ.सा.५९ख/९०; तनुः — {snying rje chung ba} तनुकारुण्यता जा.मा.२९९/१७४; प्रतनुः — कल्पवृक्षादरः पुंसां परं प्रतनुतां ययौ अ.क.३५.२५; कृशम् — दानस्यातिकृशस्य अ.क.४१.१; इत्वरम् — ते इत्वरकुशलमूलाः बो.प.७८; मन्दम् — {zhe sdang chung ba} मन्दद्वेषः प्र.अ.११४ख/१२२; {'gyod pa chung ba} मन्दकौकृत्यः श्रा.भू./४६; मृदु — मृदुप्रयोगत्वात् अभि.स्फु.२४०क/१०३९; मृदुका — मृदुका चास्य आहारसंज्ञा अ.सा.८२ख/४६; परीत्तम् — विपुलञ्च तद्बोधिसत्त्वस्य वात्सल्यं भवति सत्त्वेषु न परीत्तम् बो.भू.१६२ख/२१४; न्यूनम् — {mnyam pa'am chung ba} समं वा न्यूनं वा सू.अ.२१२क/११६; दभ्रम् म.व्यु.२७०६; मि.को.१८ख २. सूक्ष्मम् — {bug pa shin tu chung ba} सुसूक्ष्मविवराणि अ.क.४४.१४ ३. = {dman pa} क्षुल्लकः, नीचः अ.को.२.१०.१६; • सं. १. क्षामता — को वा स्वरस्योदात्तादेः क्षामतामन्यथात्वं कुर्वीत त.प.२५२ख/९७८ २. निर्ह्रासः — कारणस्य निर्ह्रासातिशयाभ्यां कार्यस्य निर्ह्रासातिशययोगदर्शनात् त.प.९४ख/६४२.

chung ba ma yin pa

वि. अनल्पः — अल्पानल्पप्रमाणभेदात् अभि.भा.५७ख/१०९६.

chung bar 'gyur ba

• वि. शिथिलः; • सं. शिथिलता — सततापकारप्रवर्तमानेष्वपि न कृपादयः शिथिलतां भजन्ते प्र.अ.८९ख/१०७.

chung byed

= {me} कृशानुः, अग्निः अ.को.१.१.५५; मि.को.१४५ख ।

chung ma

पत्नी — ब्राह्मणः पत्न्या परिचारकानयनार्थं … उपजगाम जा.मा.१०७/६३; भार्या — तस्य भार्या यौवनवती अ.श.६७क/५९; दाराः सू.अ.२०४ख/१०७; जाया — राजपुत्रस्तु जायायामभूद्विरलसङ्गमः अ.क.३२.१८; सहधर्मचारिणी जा.मा.२२२/१२९; कलत्रम् — धनपुत्रकलत्रादि लोके कस्य न वल्लभम् अ.क.२३.३३; स्त्री बो.अ.८.७६; वनिता — वनितोपगूहनवत् त.प.२५१ख/२१९; वल्लभा — तं गृहपतिं कालिका नाम वल्लभा उवाच अ.क.५०. ३७; कान्ता अ.क.५९.५७; परिग्रहः — लोभः परद्रव्यपरिग्रहेषु जा.मा.८९/५३; गृहाः — दारेषु च गृहाः अ.को.३.३.२३८; वधूः का.आ.१.९७; द्वितीया — परिष्वङ्गेनापीदानीं पुराणद्वितीयया वि.सू.१९क/२२; योषित् — स्वर्गस्त्री दैत्ययोषिद्वा न ह्येतन्मानुषं वपुः जा.मा.१४८/८६; योषिता अ.क.९.४०; क्षेत्रम् मि.को.८८ख; प्रजापती — तस्य प्रजापत्याः कुक्षिमवक्रान्तः अ.श.८ख/७.

chung ma snga ma

प्रथमपत्नी — ततोऽसौ प्रथमपत्नी ज्ञातिमध्ये शपथं कर्तुं प्रवृत्ता अ.श.१३३ख/१२३.

chung ma chen mo

अग्रमहिषी — भूतिर्नाम ब्राह्मणः, तस्याग्रमहिष्याः कुक्षावुपपन्नः अ.श.२५१ख/२३१.

chung ma dang khyo bo

दम्पती — दम्पती जम्पती जायापती भार्यापती च तौ अ.को.२.६.३८.

chung ma phyi ma

द्वितीयपत्नी — तया द्वितीयपत्न्या सर्वज्ञातीन् सन्निपात्य अ.श.१३३ख/१२३.

chung ma blang bar bgyi

क्रि. करिष्ये दारसंग्रहम् — दिव्यसंपदमासाद्य करिष्ये दारसंग्रहम् अ.क.३१.१०.

chung ma blangs

कलत्रमानीतम् — तेन सदृशात्कुलात् कलत्रमानीतम् वि.व.१६६ख/१.५५.

chung ma gsum can

• ना. त्र्यम्बकः, शङ्करः — नित्यानां तेन नो सन्ति परेष्टास्त्र्यम्बकादयः त.स.१२९ख/११०८; द्र. {spyan gsum pa/} {mig gsum pa/}

chung ma'i dam pa

अग्रमहिषी, प्रवरराजपत्नी — अग्रमहिषीं च मारिणीं (मालिनीं) शयनभ्रष्टां…शीर्षमभिपीडयन्तीमपश्यत् ल.वि.१४८क/२१९.

chung ma'i spun zla

श्यालः, पत्नीभ्राता — श्यालाः स्युर्भ्रातरः पत्न्याः अ.को.२.६.३२.

chung mar gyur pa nyid

पत्नीचरित्वम् — पत्नीचरितत्वेऽपि । ग्रहणं च तस्याः वि.सू.५२क/६६.

chung mar bcas

= {chung mar bcas pa/}

chung mar bcas pa

वि. सपत्नीकः — तारुण्यमत्तास्ते पित्रा सपत्नीकाः प्रवासिताः अ.क.३२.५.

chung mar byin

भार्यार्थे दत्ता — सा दारिका सर्वालङ्कारविभूषिता भार्यार्थे दत्ता गङ्गाय अ.श.२१४क/१९७.

chung mar byin pa

= {chung mar byin/}

chung tshad

अपकर्षः — {chung tshad ni sor gnyis} अपकर्षे द्वे (अङ्गुले) वि.सू.६९क/८६.

chung zad

= {cung zad/}

chung zad pa

ना. किंचनकः, नागराजः — किंचनको नागराजा म.व्यु.३२५९.

chung zad ser ba

वि. आपिङ्गलः — ईषत् पिङ्गल आपिङ्गलः अभि.स्फु.२८६ख/११३१.

chung gsum yod

• ना. त्र्यम्बकः म.व्यु.३१२४; द्र. {spyan gsum pa/} {mig gsum pa/}

chud

= {chud pa/}

chud pa

• सं. १. प्रवेशः — तस्यार्थतोऽस्मिन् समनुप्रवेशात् अभि.भा.१२७-४/१३ २. अर्पणम् — {gnya' shing bu ga ru/} {rus sbal mgrin pa chud pa ltar} युगच्छिद्रकूर्मग्रीवार्पणोपमम् श.बु.५; महार्णवयुगच्छिद्रकूर्मग्रीवार्पणोपमा बो.प.४ ३. = {khong du chud pa} अवबोधः — {chud par dka' ba} दुरवबोधः म.व्यु.२९१६; अनुबोधः — {chud par dka' ba} दुरनुबोधः म.व्यु.२९१७; • भू.का.कृ. गतम् — {'khor ba'i dra bar chud pa} संसारपञ्जरगतम् रा.प.२४७ख/१४७; {dbus su chud pa} मध्यगतम् गु.स.१०५ख/३२; प्रविष्टम् — {byang chub sems dpa' sa chen por chud pa rnams kyi} महाभूमिप्रविष्टानां बोधिसत्त्वानाम् बो.भू.७६ख/९८; पर्यापन्नम् — {lhung bzed du chud pa} पात्रपर्यापन्नम् शि.स.१६८क/१६६; विनयस्तम् — {sna bug tu chud pa'i me tog la sogs pa'i dri} नासिकापुटविन्यस्तकुसुमामोदम् त.प. ७ख/४६०; परिवर्तितम् — सिंहानां मुखे परिवर्तितस्यान्तो न प्रज्ञायते शि.स.४९क/४६.

chud par dka'

= {chud par dka' ba/}

chud par dka' ba

वि. दुरवबोधः म.व्यु.२९१६; दुरनुबोधः म.व्यु.२९१७.

chud par 'gyur

क्रि. प्रविशति — सा कथंचित् तस्य नारकस्य मुखे प्रविशति शि.स.४६ख/४४.

chud par bya ba

प्रवेशनम् — प्रवेशनार्थं व्रणपीडने वि.सू.१३ख/१५.

chud par byed pa

आवाहनम् — {chud par byed pa'i byed rgyu} आवाहनकारणम् अभि.स.भा.२६ख/३६.

chud par byed pa'i byed rgyu

पा. आवाहनकारणम्, कारणहेतुप्रभेदः — आवाहनकारणं तदानुकूल्येनाकर्षणात् अभि.स.भा.२६ख/३६.

chud ma za ba

= {chud mi za ba/}

chud mi za

= {chud mi za ba/}

chud mi za ba

• क्रि. न प्रणश्यति — न प्रणश्यन्ति कर्माणि अपि कल्पशतैरपि । सामग्रीं प्राप्य कालं च फलन्ति खलु देहिनाम् वि.व.१९२ख/१.६७; अ.श.३९ख/३४; • सं. अविप्रणाशः — कर्मणामविप्रणाशव्यवस्थानम् सू.अ.२५१ख/१७०; {rgyu dang 'bras bu chud mi za ba} कर्मफलाविप्रणाशः अभि.स.भा.२५क/३४; त्रिलक्षण एव शीलस्कन्धः…तद्यथा अविप्रणाशलक्षणः, स्वभावलक्षणः, स्वभावगुणलक्षणश्च श्रा.भू.१८क/४३.

chud mi gzan pa

= {chud mi za ba} अविप्रणाशः — छन्दाकारमाशयाकारं… अविप्रणाशाकारम् शि.स.१०७क/१०६.

chud mi gson

क्रि. न विप्रणाशयति — तान् धर्मान् स्मृतीन्द्रियेण न विप्रणाशयति शि.स.१७१क/१६८.

chud mi gson pa

= {chud mi gson/}

chud 'dza'

= {'chi ba} नाशः, मृत्युः — स्यात्पञ्चता कालधर्मो दिष्टान्तः प्रलयोऽत्ययः । अन्तो नाशो द्वयोर्मृत्युर्मरणं निधनोऽस्त्रियाम् अ.को.२.८.११६.

chud 'dza' ba

= {chud 'dza'/}

chud za ba

• सं. विप्रणाशः — तत् कायजीवितविप्रणाशभयभीतोऽपि न त्यजेत् बो.प.७७; नाशः — नाशानाशमुखम् । तत्र प्रणाशोऽप्रणाशस्तदुभयोपायस्तदुभयप्रभेदश्च प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०६क/१४३; संसीदना — का पुनः सुभूते बोधिसत्त्वस्य अन्तरा व्यध्वनि संसीदना अ.सा.२५५क/१४४; • वि. नाशी, ओशिनी — देहस्यैकस्य नामार्थे रोगभूतस्य नाशिनः जा.मा.३६०/२११; विनाशी, ओशिनी — देहे विनाशिन्यसुखास्पदे च जा.मा.८४/५०.

chud za ba dang chud mi za ba'i sgo

पा. नाशानाशमुखम्, व्याख्यामुखभेदः — चतुर्दश मुखानि व्याख्यायाः । व्याख्यासंग्रहमुखम्… नाशानाशमुखम् । तत्र प्रणाशोऽप्रणाशस्तदुभयोपायस्तदुभयप्रभेदश्च प्रदर्श्यते अभि.स.भा.१०६क/१४३.

chud zar 'gyur

क्रि. प्रणाशयति — न च प्रणाशयन्ति जातु भूयु वर्धते रतिः रा.प.३३२ख/१२५.

chud zos

= {chud zos pa/}

chud zos pa

• सं. नाशः — कर्तुरभावेन कृतनाशाकृताभ्यागमदोषप्रसङ्गात् त.प.२४६ख/२०८ • भू.का.कृ. १. प्रनष्टम् — निधयः प्रनष्टा भवन्ति बो.भू.७९ख/१०१ २. च्युतम्, स्रस्तम् अ.को.३.१.१०२.

chud gzan

= {chud gzan pa/}

chud gzan pa

• सं. नाशनम् — अस्वीकृतौ च गोपननाशनवधो (?) सङ्गादौ वियोजने वि.सू.१४क/१६; • भू.का.कृ. नष्टम् — नष्टानि नैव च यथा पुनरुद्भवन्ति जा.मा.२६४/१५३.

chud gzon

= {chud gzon pa/}

chud gzon pa

वि. वैनाशिकः — रूपादिकेषु धर्मेषु वस्तुमात्रमप्यपवदमानः सर्ववैनाशिकः प्रनष्टो भवति अस्माद्धर्मविनयात् बो.भू.२६ख/३१.

chud gsan

= {chud gsan pa/}

chud gsan pa

१ क्रि. हन्ति — द्रुरमाद्यथामं प्रचिनोति यः फलं स हन्ति बीजं न रसं च विन्दति जा. मा.२७६/१६१; •२ भू.का.कृ. नष्टम् — नष्टानि नैव च यथा पुनरुद्भवन्ति जा.मा.२७२/१५८.

chud gson

= {chud gson pa/}

chud gson pa

• क्रि. विप्रतिपादयति — ये च वैयावृत्यकराः… सांघिकं स्तौपिकञ्च प्रभूतं द्रव्यं विप्रतिपादयन्त्यनयेन बो.भू.९०क/११४; • सं. विप्रणाशः, नाशः — {byas pa chud gson pa} कृतविप्रणाशः त.प.१९२ख/१०१; उपमर्दः — अवेत्य को नाम गुणागुणान्तरं गुणोपमर्दं धनमूल्यतां नयेत् जा.मा.१४२/८२; नाशनम् — स्वयमन्यैर्वा बहूत्तमभोगनाशनोपेक्षा न कार्या शि.स.८१क/८०; • वि. विप्रलोपी — {sems can} ({gzhan} ) {gyi longs spyod chud gson pa} परसत्त्वभोगविप्रलोपिनाम् ग.व्यू.२४क/१२१.

chun

१. = {chun pa} 2. = {chun po/}

chun pa

१. कर्षकः, कृषिजीवी — कर्षकस्य मूतोडी पूर्णा नानाधान्यानां शालीनां व्रीहीणाम् शि.स.११९क/११६; कृषिप्रधानः — कृषिप्रधानान् पशुपालनोद्यतान् महीरुहान् पुष्पफलान्वितानिव । अपालयत् जा.मा.२७५/१६० २. हारकः — {chu chun} उदहारकः अ.श.२२१क/२०४.

chun po

दाम — {dar gyi chun po} चित्रपट्टदाम अ.सा. ४४३ख/२५०; {phreng ba'i chun po} माल्यदाम अ.सा. ४४४क/२५०; {dar gyi chun 'phyang dpyangs} आमुक्तपट्टदामकलाप वि.व.२१८ख/१.९६; पिण्डकः — {rtsa'i chun po} कक्षपिण्डकः वि.सू.३२ख/४१; वैभङ्गुकः — {lo ma'i chun po} पत्रवैभङ्गुकानाम् वि.सू.९४ख/११३; {me tog chun po} स्तवकः अ.क.१४.१०४.

chun ma

सपत्नी — प्रियोऽसि मे तुल्यवयाः कुमार मातुः सपत्नी तव नास्मि माता अ.क.५९.२९; अ.क.६६.७; *यवीयसी — {ma yi chun ma de yis rab smras pa} यवीयसी सा जननी जगाद अ.क.५९.२३.

chun mdzes can

= {glog} सौदामनी, विद्युत् मि.को. १४४ख; छो.को.२६७.

chun lag

= {ku ra ra} कुररः, पक्षिविशेषः — मृतम्… काकैः कुररैः खाद्यमानम् श्रा.भू.५१ख/१२३; सप्ताहमृता वा काकैः कुररैः खाद्यमाना श्रा.भू./२०६.

chub

= {chub pa/}

chub pa

• सं. = {kun chub pa} पर्यवाप्तिः — {thos pa chub pa} श्रुतपर्यवाप्तिः सू.अ.२०१ख/१०३ • वि. १. परिपूर्णम् — {chub par spyod pa} परिपूर्णकारी म.व्यु.१६१३; {ma chub par spyod pa} अपरिपूर्णकारी म.व्यु.१६१२ २. सखिला म.व्यु.४९५.

chub brngas na nang skye ba

• सायं लून(ने )काल्यं विवर्धते म.व्यु.५३१३.

chub par 'gyur

= {chub par 'gyur ba/}

chub par 'gyur ba

क्रि. उपनामयिष्यति — इतश्च सुवर्णप्रभासोत्तमात् सूत्रेन्द्रराजान्नानाविधानि पदव्यञ्जनान्युपनामयिष्यति सु.प्र.३१क/६०.

chub par spyod pa

वि. परिपूर्णकारी म.व्यु.१६१३.

chums

= {chums pa/}

chums pa

• सं. नियन्तिः — ये अनेकपर्यायेण कामरागं कामच्छन्दं कामालयं कामनियन्तिं कामाध्यवसानं विगर्हन्ति श्रा.भू.४२क/१०२; • वि. गृद्धः — रक्तः परिभुंक्ते सक्तः गृद्धो ग्रथितो मूर्छितोऽध्यवसितोऽध्यवसायमापन्नः श्रा.भू.३७क/८९; सक्तः म.व्यु.२१९२.

chu'i klung

= {chu klung /}

chu'i dkyil 'khor

पा. उदकमण्डलम् — दक्षिणदलेषु द्वादशदिनैरुदकमण्डलं त्यजति वि.प्र.२५२ख/२.६५; जलमण्डलम् — अग्निमण्डलम् । तदुपरि वकारो जलमण्डलम् वि.प्र.१५७क/१.५; उदकवलयः — उदकवलये नरकद्वयम् वि.प्र.१६६क/१. १०; तोयवलयः — वायुमण्डलाभ्यन्तरे वह्निमण्डलं वलयाकारम् । एवमग्निवलयमध्ये तोयवलयम्, तोयवलयमध्ये पृथ्वीवलयम् । तदेव स्थिरं धरणितलम् वि.प्र.१६६ख/१.११.

chu'i skye gnas

• पा. उदकयोनिः — {phyi rol du chu'i skye gnas srin bu'i rigs la sogs pa drod gsher las skyes pa} बाह्ये उदकयोनिः कृमिकुलादयः संस्वेदजाः वि.प्र.२३४ख/२.३४; जलयोनिः — संस्वेदजा कीटपतङ्गकृम्यादयो जलयोनिः वि.प्र.१५६क/१.४; • सं. = {me} कृपीटयोनिः, अग्निः अ.को.१.१.५४.

chu'i skye ba

पा. उदकजातिः, वस्तुजातिभेदः — पृथिवीजातिः…उदकजातिः स्वेदजाः…तेजोजातिः…वायुजातिः…चन्द्रजातिः…सूर्यजातिः…राहुजातिः…कालाग्निजातिर्नारकाः । एवमष्टधा जातिर्वस्तुरूपिणी वस्तुजातिः वि.प्र.४५ख/४.४७.

chu'i skye bo

उदकजन्तुः, जलजन्तुः — उदकजन्तुकेष्वपि अणुत्वाददृश्यारूपेषु प्रसङ्गः अभि.स्फु.२८७क/११३२.

chu'i khang pa

पानीयमण्डपः — कलशहस्तानां नागकन्यकानां चोदकं धारयन्तीनां पानीयमण्डपे वि.सू.९५ख/११४.

chu'i khams

पा. १. अब्धातुः, धातुभेदः — षड् धातवः । पृथिवीधातुरब्धातुस्तेजोधातुर्वायुधातुराकाशधातुर्विज्ञानधातुश्च श्रा.भू./२११; भूतानि पृथिवीधातुरप्तेजोवायुधातवः अभि.को.१.१२; अब्धातुकः हे.त.१६क/५० २. तोयधातुः — षट् कुलानीति । अक्षरसुखं ज्ञानधातुः, विज्ञानमाकाशधातुः, संस्कारो वायुधातुः, वेदना तेजोधातुः, संज्ञा तोयधातुः, रूपं पृथ्वीधातुरिति गर्भजानां सावरणानि; बुद्धानां निरावरणानि वि.प्र.१२१ख/१, पृ.२०.

chu'i khor yug

उदकवलयः — उदकवलयं प्रस्वेदेन वि.प्र.१८५क/५.३; द्र. {chu'i dkyil 'khor/}

chu'i 'khri shing

= {rba rlabs} जललता, तरङ्गः छो.को. २६३/रा.को.२.५२४.

chu'i gad mo

= {chu'i wu ba} जलहासः, समुद्रफेनः छो.को. २६३/रा.को.२.५२५.

chu'i gos

= {chu gos/}

chu'i glang mo

शुण्डा, अम्बुहस्तिनी श्री.को.१८०ख ।

chu'i dgon pa

पानीयकान्तारः — पानीयकान्तारमध्यगतेन…बोधिसत्त्वेन…नोत्त्रसितव्यं न संत्रसितव्यं न संत्रासमापत्तव्यम् शि.स.१८८ख/१८७.

chu'i 'gram

= {chu 'gram/}

chu'i rgya mtsho

ना. उदकसमुद्रः, सप्तसमुद्रेषु एकः — शरीरे सप्त समुद्राः । तेषु क्षारसमुद्रो मूत्रम्, मद्यसमुद्रः प्रस्वेदः, उदकसमुद्रः स्तुकः, दुग्धसमुद्रः स्त्रीणां दुग्धो नराणां श्लेष्मधातुः, दधिसमुद्रः शिरोमस्तिष्कम्, घृतसमुद्रो वसाः, मधुसमुद्रः शुक्रम् वि.प्र.२३५क/२. ३५; अम्बुसागरः — क्षारो मद्याम्बुदुग्धा दधिघृतमधुराः सागरा सप्त वि.प्र.१६९ख/१.१६

chu'i rgyud

जलपथः — सुदर्शनं भिक्षुं मार्गयमाणो जनपदव्यवचारेषु नगरव्यवचारेषु… जलपथव्यवचारेषु ग.व्यू.३९२ख/९९.

chu'i rgyun

= {chu rgyun/}

chu'i ngogs

= {chu ngogs/}

chu'i chu bur

= {chu bur/}

chu'i snying ldan

सरसी, सरः — कासारः सरसी सरः अ.को.१.१२.२८.

chu'i snying po

ना. जलगर्भः, श्रेष्ठिपुत्रः — जलवाहनस्य श्रेष्ठिदारकस्य जलाम्बुजगर्भा नाम भार्याऽभूत् । तस्याः… द्वौ दारकौ… एको जलाम्बरो नाम द्वितीयो जलगर्भो नाम सु.प्र.४९क/९८.

chu'i gter

= {chu gter/}

chu'i thigs

= {chu thigs/}

chu'i thigs pa

= {chu thigs/}

chu'i bdag

= {chu bdag/}

chu'i bdag po

= {chu bdag/}

chu'i nang rtse ba

जलक्रीडा — विरम्य जलक्रीडायाः सम्यक् पुरवरे स्वे रक्षाविधानं संदिश्य जा.मा.३१५/१८३; {chu'i rol rtsed/}

chu'i gnas

जलाशयः, पुष्करिण्यादिः — कुत्र नाम न विद्यन्ते तृणपर्णजलाशयाः जा.मा.६३/३७; अ.क.८८.६९.

chu'i rnal 'byor ma

ना. वारियोगिनी, योगिनी — इन्द्रे वज्रा यमे गौरी वारुण्यां वारियोगिनी हे.त.९क/२६.

chu'i snod

= {chu snod/}

chu'i pad+ma

पा. तोयकमलम् — शिरसि तोयकमले कमलकुलं भवति वि.प्र.२३१ख/२.२८.

chu'i pad+ma'i snying po

ना. जलाम्बुजगर्भा, जलवाहनस्य भार्या — जलवाहनस्य श्रेष्ठिदारकस्य जलाम्बुजगर्भा नाम भार्याऽभूत् । तस्याः…द्वौ दारकौ…एको जलाम्बरो नाम द्वितीयो जलगर्भो नाम सु.प्र.४९क/९८.

chu'i dpal

ना. वरुणश्रीः, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य…वरुणश्रियः…अभ्युच्चदेवस्य बोधिसत्त्वस्य ग.व्यू.२६८क/३४७.

chu'i spre'u

= {byis pa gsod} जलकपिः, शिशुमारः रा.को. २.५२२; = {sram} छो.को.२६३.

chu'i phag pa

जलशूकरः, कुम्भीरः छो.को.२६३/रा.को.२.५२५.

chu'i phung po

१. = {rgya mtsho} अम्बुराशिः, समुद्रः — अभिन्नवेलौ गम्भीरावम्बुराशिर्भवानपि का.आ.२. १८० २. जलराशिः — सागरनागराजमेघविसृष्टो महानप्स्कन्धो न सुकरोऽन्येन पृथिवीप्रदेशेन सोढुम् द.भू.२६७ख/६०.

chu'i phung po chen po

महानप्स्कन्धः — सागरनागराजमेघविसृष्टो महानप्स्कन्धो न सुकरोऽन्येन पृथिवीप्रदेशेन सोढुम् द.भू.२६७ख/६०.

chu'i bud shing

= {rta gdong me} जलेन्धनः, वाडवाग्निः छो.को.२६३/रा.को.२.५२६.

chu'i bya rog

जलकाकः, जलपक्षिविशेषः — नीराविष्ट इति जलकाकः वि.प्र.१६७क/३.१५१.

chu'i byi ba

जलाखुः, जलनकुलः छो.को.२६२/रा.को. २.५२५.

chu'i dbang

पा. तोयाभिषेकः, अभिषेकभेदः — इह तोयाभिषेको यः स वाय्वादिपञ्चधातुविशुद्धिः निरावरणता वि.प्र.१५२ख/३.९९; उदकाभिषेकः — वैरोचनेन उदकाभिषेकः वि.प्र.१५१क/३.९७.

chu'i dbang po

= {chu dbang /}

chu'i 'bab phyogs

अनुस्रोतः — {chu'i 'bab phyogs su 'gro ba} अनुस्रोतोगामी म.व्यु.२६५०.

chu'i 'bab phyogs su 'gro ba

वि. अनुस्रोतोगामी म.व्यु.२६५०; मि.को.१८ख ।

chu'i tshig

पा. जलपदम्, अष्टोत्तरशतपदान्तर्गतपदविशेषः — अष्टोत्तरपदशतम्… उत्पादपदम्, अनुत्पादपदम्… जलपदम्, अजलपदम् ल.अ.६८क/१७.

chu'i mdzod

= {rgya mtsho} जलनिधिः, समुद्रः छो.को.२६४/रा.को.२.५२३.

chu'i zhags pa

वरुणपाशः — बोधिचित्तं हि कुलपुत्र बीजभूतं सर्वबुद्धधर्माणाम्…वरुणपाशभूतं विनेयाकर्षणतया ग.व्यू.३११ख/३९८.

chu'i zhal ta pa

पानीयवारिकः — पानीयवारिकं प्रासादकवारिकमवलोक्य वि.सू.९३क/१११.

chu'i gzhi

जलाशयः, साधारणजलस्थाननाम — जलाशयो जलाधारः अ.को.१.१२.२६.

chu'i bzhon pa

= {sprin} बलाहकः, मेघः अ.को.१.३.६; वारिवाहकः मि.को.८५क ।

chu'i zad par

तोयकृत्स्नम् — इह देवताहृदये तोयमण्डलात् तोयबीजजनितं तोयकृत्स्नं निश्चार्याग्निमूर्ध्नि भावयेत् वि.प्र.७७ख/४.१५७.

chu'i zer ma

विप्रुषः, जलबिन्दुः — पृषन्ति बिन्दुपृषताः पुमांसौ विप्रुषः स्त्रियाम् अ.को.१.१२.६.

chu'i zla ba

= {chu zla/}

chu'i zlog phyogs

= {chu'i bzlog phyogs/}

chu'i bzlog phyogs

प्रतिस्रोतः — {chu'i bzlog phyogs su 'gro ba} प्रतिस्रोतगामी म.व्यु.२६५१; मि.को.१८ख ।

chu'i bzlog phyogs su 'gro ba

वि. प्रतिस्रोतोगामी म.व्यु.२६५१; मि.को.१८ख ।

chu'i yi ge

पा. तोयाक्षरम् — अपरे शत्रवः सर्वे वाय्वक्षरास्तोयाक्षराणाम्, स्वराणां स्वराः, व्यञ्जनानां व्यञ्जनानि वि.प्र.८०क/४.१६८.

chu'i rim pa

वीचिः, तरङ्गः — भङ्गस्तरङ्ग ऊर्मिर्वा स्त्रियां वीचिः अ.को.१.१२.५.

chu'i ro

= {tshwa} जलरसः, लवणम् छो.को.२६४/रा.को. २.५२४.

chu'i rol rtsed

सलिलक्रीडा, जलकेलिः — उद्यानसलिलक्रीडामधुपानरतोत्सवैः का.आ.१.१६; द्र. {chu'i nang rtse ba/}

chu'i lugs

पा. *आम्भिर्यम्, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते… बार्हस्पत्ये आम्भिर्ये आसुर्ये… गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८.

chu'i lo ma

वारिपर्णी — वारिपर्णी तु कुम्भिका अ.को.१.१२.३८.

chu'i shugs

ना. वरुणवेगा, किन्नरकन्या — अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि ।तद्यथा मनसा नाम किन्नरकन्या… वरुणवेगा नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.

chu'i sa bon

पा. तोयबीजम् — इह देवताहृदये तोयमण्डलात् तोयबीजजनितं तोयकृत्स्नं निश्चार्याग्निमूर्ध्नि भावयेत् वि.प्र.७७ख/४.१५७.

chu'i sems dpa'

ना. जलसत्त्वः, नृपः — मिथिलायां विदेहेषु जलसत्त्वाभिधो नृपः । अभूद् भुजभुजङ्गस्य विश्रान्तपृथिवीभरः अ.क.२०.२.

chu'i lha

= {chu lha/}

chur

१. = {chu la} 2. = {chur ba/}

chur khu

किलाटः, क्षीरविकृतिः मि.को.३७ख ।

chur 'gre

= {ma he} लुलापः, महिषः मि.को.८५ख; द्र. {chur 'dres/}

chur 'gro

= {mon lug bzang po} गुन्द्रा, भद्रमुस्तकः मि.को. ५८ख ।

chur nyal

सं. = {pad+ma} कुशेशयम्, पद्यम् अ.को.१.१२.४०; • ना. = {khyab 'jug} जलशयः, विष्णुः छो.को.२६७/रा.को.२.५२५.

chur 'dres

= {ma he} लुलापः, महिषः छो.को.२६७/रा.को.४.२२६; द्र. {chur 'gre/}

chur gnas

• वि. जलाश्रितः — {chur gnas srog chags} जलाश्रितप्राणिः सू.अ.१६१ख/५१; • सं. = {gla sgang} गोपुरम्, कैवर्त्तीमुस्तकम् मि.को.५८ख ।

chur gnas srog chags

जलाश्रितप्राणी, जलजन्तुः जलाश्रितप्राणितनूपभोग्या भवन्ति सू.अ.१६१ख/५१.

chur spyod bdag po

= {chu lha} यादसांपतिः, वरुणः छो.को.२६७/रा.को.४.३८.

chur ba

किलाटः, क्षीरविकृतिः म.व्यु.५६९१; मि.को.३७ख ।

chur bying

= {chur bying ba/}

chur bying ba

वि. जलमग्नः — अधोगतशाखादिश्च जलमग्नो वृक्षादिः प्रतीयते त.प.१९१ख/८४६.

chur mi lhung

= {ljon shing} तरुः, वृक्षः मि.को.१४८क ।

chur lhung

ना. पतञ्जलिः, आचार्यः म.व्यु.३४९८; मि.को.११२ख ।

chus

= {chu yis/}

chus khyab pa

पा. अप्कृत्स्नम्, — समाधिविशेषः — पृथिवीकृत्स्नं समाधिं समापद्येत, अप्कृत्स्नं वा तेजःकृत्स्नं वा… सर्वालम्बनकृत्स्नं वा समाधिं समापद्येत ग.व्यू.२९५क/१६.

chus gang dag byed

कपर्दः, शिवजटा — कपर्दोऽस्य (शिवस्य) जटाजूटः अ.को.१.१.३६.

chus bcus pa

सेकः — आत्मनो बहुमानोऽयं स्तुतिनिन्दादिसेकतः । वर्धते शि.स.१४७क/१४१.

chus 'jig pa

पा. अप्संवर्तनी, कल्पभेदः — दशदिशं च वातसंवर्तनीं तेजःसंवर्तनीमप्संवर्तनीमधितिष्ठति द.भू.२७१क/६२.

chus btab pa

वि. दकभिन्नम् — तद्वच्छुक्तशुलुकदधिमण्डोदश्विन्मण्डकानि दकभिन्नानि पट्टपरिस्रुतानि स्वच्छानि वि.सू.७५क/९२ सं. परिषेकः — को हि विद्वान् परिषेकसुखाणुकेन गण्डसुखमिति व्यवस्येत् अभि.भा.३ख/८७८; द्र. {chus gdab pa/}

chus dag par 'tshal ba

वि. उदकशुद्धिकः — उदकशुद्धिका मनुष्या स्नानसमुदाचाराः वि.व.३६९क/२.१६७.

chus gdab pa

परिषेकः — परिषेकसुखाणुकेनेति सुखं च तदणुकं च सुखाणुकम्, परिषेकेण सुखाणुकं परिषेकसुखाणुकम्, तेन अभि.स्फु.१५४क/८७८; द्र. {chus btab pa/}

chus 'phel

= {bad kan} कफः, श्लेष्मा मि.को.५२क ।

chus byin

ना. वरुणदत्तः, सत्पुरुषः — भद्रपालपूर्वंगमैश्च षोडशभिः सत्पुरुषैः सार्धम् । तद्यथा भद्रपालेन च…वरुणदत्तेन च स.पु.२क/२.

che

= {che ba/}

che ge mo

वि. अमुकम् — {sbyin bdag che ge mo zhig gis}… {dngos po che ge mo zhig} अमुकेन दानपतिना… अमुकं वस्तु शि.स.१४८क/१४३; असौ — {sems can che ge mo zhig las spong ngo zhes bya ba ni sems can nges pa'o} अमुष्मात् सत्त्वाद्विरमामीति सत्त्वनियमः अभि.भा. २०२-४/६३८; अमुकी — गृहीत्वा अमुकीं मुद्राम् हे.त.१४ख/४६.

che ge mo zhig na

अमुत्र — अमुत्राहमासं एवंनामा द.भू.२००क/२२.

che ge mo zhig

= {che ge mo/}

che rgyas

वि. महोदयः — {che rgyas yang dag rdzogs byang chub} संबोधिः महोदया अ.क.१७.५१.

che chung

= {che ba dang chung ba} वि. अल्पबहु — {stobs che chung gi yang phyir} बलाल्पबहुत्वाच्च अभि.भा.४६क/१०४८; स्थूलसूक्ष्मम् — स्थूलसूक्ष्मादिवद् भेदादेकत्वं नैव विद्यते त.स.९२ख/८४७; {chu che chung ji tsam} कियत्प्रभूतं पानीयम् वि.व.१९९ख/१.७३.

che mchog

वि. महत्तरम् — मिष्टान्नपानखाद्यञ्च मदनं बलं महत्तरम् हे.त.१७ख/५४; महापरमम् — {che mchog he ru ka} महापरमहेरुकः मि.को.६क ।

che mchog he ru ka

ना. महापरमहेरुकः, मण्डलनायको देवः मि.को.६क ।

che thang

वि. महान्, अतिप्रकर्षवान् — महत्स्वपि हि कृच्छ्रेषु न रसं चक्षुरीक्षते बो.अ.७.६१; अधिमात्रम् — अधिमात्रवेगत्वादोघाः अभि.स्फु.१३०क/८३५.

che phra

(?) मधुकरी — भ्रमद्भ्रमरमधुकरीगणोपकूजितानि जा.मा.२२१/१२९.

che ba

•I वि. महान् — महापारमितेयं कौशिक यदुत प्रज्ञापारमिता अ.सा.४०क/२३; {khyad par che} अन्तरं महत् का.आ.१.१०२; बृहत् — सिंहपूर्वार्धकायश्च बृहत्स्पष्टाङ्गविग्रहः अ.क.२४.३३; प्राज्यम् — {sku che} गात्रं प्राज्यम् अभि.अ.८१४; अधिमात्रम् — यदधिमात्रं ते लौकिकाग्रधर्माः अभि.स्फु.१६७ख/९०८; अनल्पम् — {sku bong tshod che ba} अनल्पप्रमाणः अभि.स्फु.२७३क/१०९६; समुद्धतम् — {nyon mongs pa'i nad tshogs shin tu che ba yin na} क्लेशगणोऽत्यन्तसमुद्धतोऽपि त.प.२९८क/१०५७; स्थूलम् वि.सू. १२क/१३; औदारिकम् म.व्यु.२६९१; विपुलम् — {gzi mdangs che bas} विपुलेन चौजसा जा.मा.५०/३०; {brtan pa'i yon tan che} विपुलधृतिगुणः जा.मा.१४८/८६; बहुलम् — {gti mug che ba} संमोहबहुला जा.मा.४११/२४१; प्रभूतम् — परीत्तं वा प्रभूतं वा कुशलपरिग्रहम् बो.भू.१५क/१६; अधिकम् — पाण्डुशुक्लाधिकानां न्यूनता श्यामस्य वि.सू.२७क/३३; अति — {brtson 'grus che} अतिवीर्यः वि.व.१२६क/१. १५; पृथु — {snying stobs che ba rnams la} पृथुसत्त्वानाम् अ.क.६२.६; पृथुवृद्धिवैपुल्यतां गच्छति बो.भू.६५ख/७७; उरुः — संसारोरुपरिश्रमस्य दधतः कामासवक्षीबतारोहम् अ.क.१०८.८; तारम् — {cho nge'i sgra dag ni shin tu che} तारतरं आक्रन्दनिस्वनम् अ.क.३०.१२; श्रेयः म.व्यु.२१०५; मि.को.१२४क • सं. १. विस्तरः — {skal ba che bas bde ba thob pa} सौभाग्यविस्तरसुखोपनतः जा.मा.१३२/७७ २. = {che ba nyid} महत्त्वम् — नाल्पकं नाम दानमस्ति विपाकमहत्त्वात् जा.मा.२८/१६; माहात्म्यम् — तत्प्रकृत्या गुणवतः परिपुष्टस्य च बोधिसत्त्वगोत्रस्य माहात्म्यं वेदितव्यम् सू.अ.१३८ख/१४ *३. उत्सदः — सांघिकश्च लाभ उत्सदो भवेत् शि.स.३६ख/३५; • पा. १. महत्, वैशेषिकदर्शने परिमाणभेदः — महद्दीर्घादिभेदेन परिमाणं यदुच्यते त.स.२५क/२६६; परिमाणम् । तच्चतुर्विधम् । महद्, अणु, दीर्घम्, ह्रस्वमिति त.प./२६६ २. महद्गतः, वायुभेदः — सन्ति बहिर्धा पूर्वे वायवः…सरजसः अरजसः परीत्ता महद्गता वायवः शि.स.१३७ख/१३३; • ना. वडिकः, श्रेष्ठिपुत्रः — भगवता वडिकस्य गृहपतेः पुत्रस्य तामवस्थां दृष्ट्वा सूर्यसहस्रातिरेकप्रभाः कनकवर्णा मरीचयः सृष्टाः अ.श.१९क/१५.

che ba nyid

माहात्म्यम्, महात्मता — बुद्धोत्पादस्य माहात्म्यसंजननार्थम् अ.श.४७क/४०; अधिमात्रता — एषां मृद्वधिमात्रत्वात् कर्ममृद्वधिमात्रता अभि.को. ४.११९.

che ba po

वि. महान् — अपरो महाचार्यपददानाय देशककरणाय वि.प्र.१५८ख/३.११९.

che ba'i nga rgyal

पा. अतिमानः, मानभेदः — कुलविज्ञानवित्तादिभिः सदृशात्त्यागशीलपौरुषादिभिः श्रेयानस्मि श्रेयसा वा कुलविद्यादिभिः सदृशोऽस्मि विज्ञानवित्तादिभिरित्ययमतिमानः त्रि.भा.१५८क/६२.

che ba'i bdag nyid

माहात्म्यम्, महात्मता — {sangs rgyas rnams kyi che ba'i bdag nyid} बुद्धानां माहात्म्यम् अभि.भा.५८क/१०९८; धैर्यमाहात्म्यलावण्यप्रमुखैस्त्वमुदन्वतः । गुणैस्तुल्योऽसि का.आ.२.१७८. {che ba'i bdag nyid can} वि. महात्मा — चौरं तस्करं प्रभूतानां प्राणिशतानां महात्मनां श्रावकप्रत्येकबुद्धबोधिसत्त्वानां वधायोद्यतम् बो.भू.८९क/११३.

che bar grags

= {che bar grags pa/}

che bar grags pa

वि. महेशाख्यः — पुत्रो जातोऽभिरूपो दर्शनीयः प्रासादिको महेशाख्यः कलविङ्कमनोज्ञभाणी दुन्दुभिस्वरनिर्घोषः अ.श.१८०ख/१६७. {che bar grags par 'gyur ba'i las} पा. महेशाख्यसंवर्तनीयं कर्म — नैवंविधानि महेशाख्यसंवर्तनीयानि कर्माणि कृतानि, यथा महामाया कृतवती अ.श.२०९ख/१९३.

che bar bgyi

क्रि. वृद्धिं करिष्यामि — प्राप्तराज्यस्य राजवृद्धिं करिष्यामः स.दु.२१३/२१२.

che bar mngon pa

पा. स्थूललक्षः, उदारभेदः — लोके हि द्विविध एवोदार उच्यते, यः स्थूललक्षः प्रत्युपकाराप्रार्थनश्च म.टी.२८९क/१५२.

che dbang

ना. बृहस्पतिः, सुराचार्यः — पाणिनिं शब्दनेतारमक्षपादो बृहस्पतिः । लोकायतप्रणेतारो ब्रह्मा गर्भो (गर्गो) भविष्यति ल.अ.१८९क/१६०.

che tshad

प्रकर्षः, प्रकर्षमानः — {de'i che tshad ni sor bzhi'o} अस्य प्रकर्षे चत्वार्यङ्गुलानि वि.सू.६९क/८६.

che zhing mtho ba

महाशालः — {bram ze che zhing mtho ba gang po zhes bya ba} संपूर्णो नाम ब्राह्मणमहाशालः अ.श. २क/१.

che zhe

= {sring mo} भगिनी — बोधिसत्त्वस्तद्भोजनं प्रतिगृह्य सुजातां ग्रामिकदुहितरमेतदवोचत्, इयं भगिनि सुवर्णपात्री । किं क्रियताम् ल.वि.१३२ख/१९६.

che bzhi

= {dpang po} साक्षी — अयं चात्र महाराज अमानुषः साक्षिनिर्देशो दृश्यताम् जा.मा.२६०/१५१.

che bzhi nyid

साक्षित्वम् — न यत्र साक्षित्वेन करणमापतेत् तत्रावस्थानं भजेत वि.सू.३१क/३९.

che bzhi smras pa

वि. साक्षिपृष्टमानम् म.व्यु.६९९३.

che long

वि. औदारिकम् — औदारिको हिमलश्चेलात् पूर्वं निर्धूयते, पश्चात् सूक्ष्मः अभि.भा. १९ख/९३८; स्थूलम् — यथास्थूलं भेद इति (रूपोपगा पञ्च, आरूप्यगश्चतुर्धान्यः इह निर्वायकोऽपरः इत्येवमादि अ.श.१८८क/९६३ सं. = {rtsing ba} स्थूलता — औदारिकतेति स्थूलता वस्तुमात्रपर्येणाकारत्वात् त्रि.भा.१६२क/७२.

ched

• सं. अधिकारः — महार्था आत्मपरहिताधिकारात् सू.अ.१३९क/१५; *आधिपतेयम् — {de'i ched kyi chos bshad pa'i phyir} तदधि(तदाधि ?)पतेयधर्मदेशनार्थम् सू.अ.१७७क/७१; • पा. समुद्देशः — आलम्बनं समुद्देशः सन्नाहप्रस्थितिक्रिये । सम्भाराश्च सनिर्याणाः सर्वाकारज्ञता मुनेः अभि.अ.१.७.

ched du

= {don du} 1. अर्थम् — {bzlog pa'i ched du} विनिवृत्त्यर्थम् प्र.वा.२.१०७; हेतोः — {ji skad bshad pa yi/} {bslab pa bsgrub pa'i ched du 'bad par bya} करोमि यत्नं यथोक्तशिक्षाप्रतिपत्तिहेतोः बो.अ.४.४८; कृते — कृते यस्य प्रयत्नोऽयं तज्जीवितमशाश्वतम् अ.क.५२. ११; उद्दिश्य — {de'i ched du gtsug lag khang lnga brgya brtsigs so} तानुद्दिश्य पञ्च विहारशतानि कारितानि वि.व.१२९क/१.१८ २. चतुर्थीविभक्त्यर्थे — {bstan pa'i ched du} ख्यापनाय प्र.वा.१७५-३/२७; {brdeg pa'i ched du} प्रहर्तुम् शि.स.१०१ख/१०१.

ched 'ga'

एकदा, एकस्मिन् काले — एकदा च सत्त्वेषु मिथ्यापि प्रतिपद्यते कायेन वाचा मनसा बो.भू.१६७क/२२१.

ched che

वि. कियत् — {dgos pa lta zhig ched che ci zhig mchis} प्रयोजनं नाम कियत्किमेव वा जा.मा.२५३/१४६.

ched cher byed

= {ched cher byed pa/}

ched cher byed pa

वि. गुरुकः — {byang chub sems dpa' sems dpa' chen po ni ming ched cher byed pa ma yin} बोधिसत्त्वो महासत्त्वो न नामगुरुको भवति अ.सा. २९३ख/१६५.

ched cher mi 'dzin pa

अगौरवम् — {dam chos ched cher mi 'dzin pa} सद्धर्मेऽगौरवम् म.भा.२.८.

ched cher 'dzin pa

• सं. गौरवम्, आदरः — {dam chos ched cher mi 'dzin pa} सद्धर्मेऽगौरवम् म.भा. २.८; कौतूहलम् — स कृतसंस्कारक्रमः… ज्ञानकौतूहलादकौसीद्याच्च… कलास्वाचार्यकं पदमवाप जा.मा.५/२; • वि. गुरुकः — धर्मसमादानगुरुकश्च भवति संपरायगुरुकः बो.भू.६क/४ ३. अस्थीकृत्य म.व्यु.१८०९; मि.को.१२३क ।

ched du bskyod cing 'gro ba

साभोगवाहनता — स एव समनन्तरमनुप्राप्तो महासमुद्रमनाभोगवाहनो वातमण्डलीप्रणीतो यदेकदिवसेन महासमुद्रे क्रमते, तत्सर्वसाभोगवाहनतया न शक्यं वर्षशतेनापि तावदप्रमेयमनुप्राप्तुम् द.भू.२४२क/४४.

ched du bskyod cing 'gro bar bya ba

वि. साभोगवाहनः — तद्यथापि नाम भो जिनपुत्र महासमुद्रगामी पोतोऽप्राप्तो महासमुद्रं साभोगवाहनो भवति द.भू.२४२क/४४; द्र. {ched du bskyod mi dgos pa/}

ched du bskyod mi dgos pa

वि. अनाभोगवाहनः — तद्यथापि नाम भो जिनपुत्र महासमुद्रगामी पोतोऽप्राप्तो महासमुद्रं साभोगवाहनो भवति । स एव समनन्तरमनुप्राप्तो महासमुद्रमनाभोगवाहनो वातमण्डलीप्रणीतो यदेकदिवसेन महासमुद्रे क्रमते, तत्सर्वसाभोगवाहनतया न शक्यं वर्षशतेनापि तावदप्रमेयमनुप्राप्तुम् द.भू.२४२क/४४.

ched du brjod

= {ched du brjod pa/}

ched du brjod pa

•I क्रि. १. (वर्त.) उदानयति — सोऽपि आत्तमनात्तमना उदानमुदानयति वि.व.३५३क/२.१५४ २. (भूत.) उदानयामास — {ched du brjod pa ched du brjod} उदानमुदानयामास सु.प्र.५१क/१०१; उदानयति स्म — {ched du brjod pa ched du brjod do} उदानमुदानयति स्म रा.प.२५१क/१५२; • {II} पा. उदानम्, द्वादशाङ्गप्रवचनेषु एकम् — उदानमुदानयति स्म ल.अ.५६ख/१; द्र. {ched du brjod pa'i sde/}

ched du brjod pa mdzad

क्रि. उदानयति स्म — उदानमुदानयति स्म ल.अ.५६ख/१; द्र. {ched du brjod pa/}

ched du brjod pa'i sde

पा. उदानम्, द्वादशाङ्गप्रवचनेषु एकम् — उदानं यदात्तमनस्केनोदाहृतम्, तद्यथा यदा इमे प्रादुर्भवन्ति धर्मा इत्येवमादि अभि.स. भा.६९क/९५; द्र. {ched du brjod pa/}

ched du brjod pa'i tshoms

उदानवर्गः क.त.४०९९, ३२६.

ched du bya ba

• सं. १. अधिकारः — तत्र शास्त्रज्ञतायाः पञ्च विद्यास्थानानि वस्तु…स्वपरार्थक्रिया अधिकारः सू.अ.२२३क/१३१; {ched du bya ba dam pa} अधिकारपरमता म.भा.२०क/५.३ २. आभोगः — {ched du bya ba thams cad dang bral} सर्वाभोगविगतः द.भू.२४०क/४२ • वि. साभोगम् — {ched du bya ba'i las} साभोगकर्म द.भू.२४२क/४४.

ched du bya ba dam pa

पा. अधिकारपरमता, परमायाः प्रतिपत्त्याः भेदः — द्वादशविधा परमा मता यदुत औदार्यपरमता, आयतत्वपरमता, अधिकारपरमता… निष्पत्तिपरमता च म.भा.२०क/५.३.

ched du bya ba'i las

साभोगकर्म — तन्न शक्यं पूर्वकेण साभोगकर्मणा कल्पशतसहस्रेणापि द.भू.२४२क/४४.

ched du byas pa

• वि. अधिकृतम् — तत् तर्ह्यनुमानमागमसिद्धं त्रैरूप्यं क्वाधिकृतम् न्या.टी. ८३ख/२२७ • सं. अधिकारः म.व्यु.७६३३.

ched du bstsags pa

भू.का.कृ. अभिसञ्चितम् — षडिमानि स्पर्शायतनानि पूर्वमभिसंस्कृतानि अभिसञ्चेतितानि(सञ्चितानि) पौराणं कर्म वेदितव्यम् अभि.स्फु.१४३क/८६१. {ched du bsam par bya ba} वि. सञ्चेतनीयम् — सञ्चेतनीयं कर्म कृत्वा किं प्रतिवेदयते इत्ययं विभज्यव्याकरणीयः प्रश्नः अभि.भा.२३८क/८०१; अभि.स्फु.१११ख/८०१.

chen chun

सपत्नी म.व्यु.३९०२.

chen po

•I वि. महान् — {gter chen po brgyad} अष्टौ महानिधानानि ल.वि.२१४क/३१७; {rgyal po chen po} महाराजः अ.सा.४४ख/२५; महती — महती तत्त्वदृष्टिः प्र.अ.३९क/४४; विशालम् — दौर्जन्यदुःसहविशालखलापकारैर्नैवाशये विकृतिरस्ति महाशयानाम् अ.क.२८.१; स्थूलम् — {tho ba chen po} स्थूलमुद्गरः अ.क.६७.२७; एवं पञ्चगजप्रमेहो देवो वर्षति । पञ्च अच्छिन्नधारः । पञ्च स्थूलबिन्दुकः शि.स.१३६ख/१३२; विपुलम् — {rdo ba chen po} विपुलां शिलाम् अ.क.१४.९०; {dpung chen} विपुलं बलम् अ.क.२५.५९; {bdag gi rtsom pa chen po 'di} विपुलोऽयं ममोद्यमः अ.क.४७.१८; प्राज्यम् — {rgyal srid chen po rab btang ste} प्राज्यं साम्राज्यमुत्सृज्य अ.क.१०८.११; पृथु — {nyin gung tshad pa chen po'i tshe} मध्याह्नपृथुसन्तापे अ.क.२४.९७; {bsod nams chon por ldan} पृथुपुण्यवान् अ.क.१६.२३; अकृशम् — {dmag tshogs chen po} बलम् अकृशम् जा.मा.३०/१६; उदारम् — {'od chen pos} उदारेणावभासेन अ.श.४७क/४०; बृहत् — सुखसंपत्तिलक्षणं फलं महत्, अन्यस्मात् कुशलाद् बृहत् बो.प.१२; बहु — {dga' ba chen po} बहुमानः अभि.स्फु.१६७ख/९०८; तीव्रम् — {gus pa chen po} तीव्रं गौरवम् बो.भू.६०ख/७३; भृशम् — श्वभिर्भृशबलैः शबलैरभिपत्य जा.मा.३५१/२०५; दीर्घम् — अशृणोद्दीर्घदुःखार्तिसूचकं रोदनध्वनिम् अ.क.४७.३१; घनम् — {sgra chen po rnams} घनाः शब्दाः बो.भू.४१क/४८; घनसुखदुःखशमोपलब्धये सू.अ.१३९क/१४; ज्येष्ठम् — त्रिपञ्चकानि स्वहस्तैः ज्येष्ठान्याधिष्ठानिकानि वि.सू.२३ख/२८; मुख्यम् — {blon po chen po} अमात्यमुख्यः जा.मा.२१/११; महीयान् — पूर्णेनोपार्जितं वित्तमक्लेशेन महीयसा अ.क.३६.१३; गरीयान् — न हि प्रत्यक्षार्थे परोपदेशो गरीयान् प्र.अ.६.३/१० • सं. १. पा. अधिमात्रः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं मृदुमध्याधिमात्रत्वेन त्रिविधत्वात् नव व्यवस्थाप्यन्ते अभि.भा. १९ख/९३८ २. अतिशयः — तन्न मे दानातिशयव्यवसाये विघ्नाय व्यायन्तुमर्हन्ति भवन्तः जा.मा.२०/११; • पा. १. महन्तिका, प्रहाणशालाभेदः — द्वे प्रहाणशाले । खुद्दलिका महन्तिका च । खुद्दलिका द्विलयनिका मध्ये सुरुङ्गा । महन्तिका दशलयनिका द्वादशलयनिका वा वि.व.१८६क/२.१०९ २. महान्, सांख्यदर्शने तत्त्वभेदः — प्रकृतेर्महांस्ततोऽहङ्कारस्तस्माद् गणश्च षोडशकः । तस्मादपि षोडशकात् पञ्चभ्यः पञ्च भूतानि । तत्र महानिति बुद्धेराख्या त.प.१४७क/२१ ३. महत्त्वम् — सप्तेमानि महत्त्वानि यैर्युक्तं बोधिसत्त्वानां यानं महायानमित्युच्यते… धर्ममहत्त्वम्… चित्तोत्पादमहत्त्वम्… अधिमुक्तिमहत्त्वम्…अध्याशयमहत्त्वम्… सम्भारमहत्त्वम्…कालमहत्त्वम्…समुदागममहत्त्वम् बो.भू.१५५ख/२०१; द्र. {chen po nyid/} ।। • ना. महान्, वैशालिकगणाग्रणीः — महान्नाम वैशालिकगणाग्रणीः । कन्यामाम्रवनात्प्राप कदलीस्कन्धनिर्गताम् अ.क.२०.४९.

chen po can

वि. महान् — सर्वागमप्रसिद्धानां शक्तेरतिशयो महान् प्र.अ.७-१/११.

chen po nyid

• सं. अधिमात्रत्वम् — भृशमिति रुच्यादीनामधिमात्रत्वं दर्शयति सू.अ.२४८ख/३०; महिमत्वम् — महदाश्रययोगाद्यस्मै सर्वं महिमत्वमायाति अ.क.१५.१; • पा. महत्त्वम् — सप्तविधमहत्त्वयोगान्महायानमित्युच्यते । आलम्बनमहत्त्वेन…प्रतिपत्तिमहत्त्वेन…ज्ञानमहत्त्वतो…वीर्यारम्भमहत्त्वेन…उपायकौशल्यमहत्त्वेन…समुदागममहत्त्वेन…बुद्धकर्ममहत्त्वेन सू.अ.२४७क/१६४; • द्र. {chen po/}

chen po stong pa nyid

पा. महाशून्यता १. शून्यताभेदः — षोडशविधा शून्यता । अध्यात्मशून्यता…महाशून्यता…अभावस्वभावशून्यता च म.भा.१.१७; म.व्यु.९३८ २. समाधिविशेषः — अभिमुख्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितस्य बोधिसत्त्वस्य अवतारशून्यता च नाम समाधिराजायते…महाशून्यता…विनिर्भागाविनिर्भागशून्यता नाम समाधिराजायते । तस्यैवंप्रमुखानि दश शून्यतासमाधिमुखशतसहस्राण्यामुखीभवन्ति द.भू.२२४क/३४.

chen po bstan pa

महाप्रदेशः — सूत्रविनयशिक्षा(म्) अनपेक्ष्य कालोपदेशमहाप्रदेशानपहाय शि.स.४१ख/३९.

chen po med pa

वि. अल्पम् — अल्पं हि कुमार जीवितं मनुष्याणाम् रा.प.२४४क/१४२.

chen po la 'os pa

वि. महार्हम् — {chen po la 'os pa'i ras zung} महार्हेण वस्त्रयुगेन वि.व.३१६क/१.१२९.

chen po'i chung ngu

पा. अधिमात्रमृदुः, अधिमात्रभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः…अधिमात्रमृदुः, अधिमात्रमध्यः, अधिमात्राधिमात्रश्च अभि.भा.१९ख/९३८.

chen po'i chen po

पा. अधिमात्राधिमात्रः, अधिमात्रभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः …अधिमात्रमृदुः, अधिमात्रमध्यः, अधिमात्राधिमात्रश्च अभि.भा.१९ख/९३८.

chen po'i bdag

ना. बृहस्पतिः, कश्चित् पुरुषः — अयमेव वरारामप्रदेशः…ददौ बृहस्पतिर्भूत्वा कनकाख्याय तायिने अ.क.२१.८१.

chen po'i bdag nyid

महिमा, माहात्म्यम् — अप्रमेयमहिमा कोऽपि प्रभावः सताम् अ.क.४७.५६.

chen po'i spyi

पा. महासामान्यम्, वैशेषिकदर्शने सामान्यभेदः म.व्यु.४६२९.

chen po'i 'bring

पा. अधिमात्रमध्यः, अधिमात्रभेदः — मृदुमध्याधिमात्रा हि त्रयो मूलप्रकाराः । तेषां पुनः प्रत्येकं…नव व्यवस्थाप्यन्ते । तद्यथा मृदुमृदुः…अधिमात्रमृदुः, अधिमात्रमध्यः, अधिमात्राधिमात्रश्च अभि.भा.१९ख/९३८.

chen po'i shes rab

वि. महाप्रज्ञः, श्रावकस्य म.व्यु.११०७.

chen por skye ba

पा. महत्त्वोपपत्तिः, बोधिसत्त्वानाम् उपपत्तिभेदः — समासतो बोधिसत्त्वानां पञ्चविधा उपपत्तिः…ईतिसंशमनी तत्सभागानुवर्तिनी महत्त्वोपपत्तिराधिपत्योपपत्तिश्चरमा चोपपत्तिः बो.भू.१८६क/२४७.

chen por gyur

= {chen por gyur pa/}

chen por gyur pa

= {cher gyur} ।। •१ भू.का.कृ. अभिवृद्धः — अस्मिन्नेवानन्द प्रदेशे उपोषधो नाम राजा जातः । अत्रैव चाभिवृद्धः वि.व.१५५ख/१.४४; •२ वि. महद्गतम् — महद्गतं कुशलम् अभि.भा.४६क/१०४८; महद्भूतम् — ज्ञात्वा शिष्यं महद्भूतम् हे.त.१७क/५४; •३ पा. महाङ्गता, संज्ञास्कन्धभेदः म.व्यु.१९१९.

chen ma

वि. ज्येष्ठम् — तस्य पित्रा त्रीण्यन्तःपुराणि व्यवस्थापितानि ज्येष्ठं मध्यं कनीयसम् वि.व.२०७ख/१.८२; ज्येष्ठकम् — (त्रीण्यन्तःपुराणि प्रत्युपस्थापि)तानि ज्येष्ठकं मध्यमं कनीयसम् वि.व. ३५४ख/२.१५५.

chen mo

वि.स्त्री. महती — {dbyangs can lha mo chen mo} सरस्वती महादेवी सु.प्र.२क/२; {mthu chen mo} महर्द्धिका वि.व.३६४क/२.१६३.

chen mor gyur

= {chen mor gyur pa/}

chen mor gyur pa

भू.का.कृ. महती संवृत्ता — यदा काशिसुन्दरी दारिका क्रमेण महती संवृत्ता अ.श.२०४क/१८८.

chem chem

• पा. अगर्जत्, भूकम्पभेदः — षड्विकारमष्टादशमहानिमित्तमभूत्…अगर्जत् प्रागर्जत् संप्रागर्जत् ल.वि.३०क/३९; अरणत् — इयं महापृथिवी…षड्विकारमकम्पत् प्राकम्पत् संप्राकम्पत् । अरणत् प्रारणत् संप्रारणत् ल.वि.१५६क/२३३; गर्जति — महान् भूमिचालोऽभूत्…लोकधातुः षड्विकारम्…गर्जति प्रगर्जति संप्रगर्जति अ.सा.४५१क/२५५; गर्जितः म.व्यु.३०१६; मि.को. ३४क; • सं. नेमम्, संख्याविशेषः — {byang bying byang bying na chem chem mo} यामं यामानां नेमम् ग.व्यू.३क/१०२.

cher

= {chen por} ।। • वि. महत् — {cher 'os} महार्हम् सू.अ.१४१ख/१८; अति — {bdag gi lus 'di cher ma snad} गात्रं मे नातिविक्षतम् जा.मा.२९४/१७१; उच्चम् — अत्युच्चवेधकारित्वादतीव वेधनीयम् बो.प.८; • अव्य. सु — {cher gsal} सुव्यक्तम् प्र.वा.२.४१३.

cher bkres

वि. बहुभुक् — बहुभुग्विश्रुतः सोऽथ विपुलैः संघभोजनैः…न क्वचित्तृप्तिमाययौ अ.क.८९.३५.

cher bkres pa

= {cher bkres/}

cher skye

क्रि. वर्धते — तत्र पद्ममतिप्रमाणं जातम् । तद्दिवसे दिवसे वर्धते न तु फुल्लति अ.श.६३ख/५५.

cher skye ba

= {cher skye/}

cher skyes

भू.का.कृ. महान् संवृत्तः — {gang gi tshe cher skyes te lo lnga'am drug lon pa} यदा महान् संवृत्तः पञ्चवर्षः षड्वर्षो वा अ.श.९ख/८.

cher skyes pa

= {cher skyes/}

cher gyur

= {chen por gyur pa/}

cher grags pa

वि. महायशाः — दक्षिणापथवेदल्यां भिक्षुः श्रीमान् महायशाः । नागाह्वयः स नाम्ना ल.अ.१६५ख/११८.

cher sgrogs

ना. महानिर्नादी, नागः म.व्यु.३३३९.

cher 'jigs

= {cher 'jigs pa/}

cher 'jigs pa

वि. महाभीमम् — वामं रक्तं महाभीमं मूर्धास्यं विकरालिनम् हे.त.२३ख/७८.

cher btab

वि. अवगाढम् — क्वाथं पिबेत् शर्करया अवगाढम् यो.श.११. {cher 'phel ba} एधितम् मि.को.१४६ख ।

cher byung

= {cher byung ba/}

cher byung ba

ना. महासंभवा, लोकधातुः — भीष्मगर्जितस्वरराजो नाम तथागतः…लोक उदपादि…विनिर्भोगे कल्पे महासंभवायां लोकधातौ स.पु. १३९ख/२२४.

cher 'byung ba

= {cher byung ba/}

cher bstsags pa

= {cher bsags pa} उपचिततरम् म.व्यु.७४४७.

cher bsags pa

उपचिततरम् म.व्यु.७४४७; द्र. {cher bstsags pa/}

ches

• अव्य. = {shin tu} अति — {dgyes ches nas} अतिहर्षात् जा.मा.१९/१०; {ches gzu lums} अतिसाहसम् त.प.२५७ख/९८७; सुतराम् — अत एव अनित्यभूतपक्षेऽप्येतदाचार्यीयं दूषणं सुतरां श्लिष्यति त.प.९८क/६४६ २. वि. महत् — {ches rmongs pa nyid} महामौर्ख्यम् त.प.३२२क/१११२; {ches phra ba} महासूक्ष्मम् हे.त.२९ख/१००; • प्र. १. तरप्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {ches ring ba} दूरतरम् अ.सा. ६९ख/३८; {ches che ba} अधिमात्रतरम् अभि.भा.२२ख/९५०; {ches phra ba} सूक्ष्मतरम् अभि.भा.७९ख/११७७; {ches chung ba} मृदुतरम् अभि.भा.२२ख/९५०; {ches sdug pa} प्रियतरम् सू.अ.१४२क/१९; {ches khyad par du 'phags pa} विशिष्टतरम् अभि.भा.५२ख/१०७१ २. ईयसुन्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {ches legs pa} साधीयः अभि.स्फु.१३०क/८३५; {ches nyung ba} अल्पीयः अभि.स्फु.१८७ख/९४५ ३. इष्ठन्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {ches gzhon} कनिष्ठः अ.को.३.३.४१; {ches yang ba} लघिष्ठः मि.को.८४क ।

ches khyad par du 'phags pa

वि. १. विशिष्टतरम् — लोकोत्तरमार्गसामर्थ्यात् संवृतिज्ञानं भाव्यते यद्व्युत्थितः सत्यालम्बनं विशिष्टतरं लौकिकं ज्ञानं सम्मुखीकरोति अभि.भा.५२ख/१०७१; प्रतिविशिष्टतरम् — अयं बुद्धो भगवान् सर्वदेवप्रतिविशिष्टतरः अ.श.१३क/११ २. प्रतिविशिष्टः — धर्मता खलु बुद्धानां भगवतां… दशशतवशवर्तिप्रतिविशिष्टानाम् अ.श.१०क/९; बह्वन्तरविशिष्टः — युक्तस्तावद् बह्वन्तरविशिष्टादल्पान्तरहीनोऽस्मीत्यूनमानः, उन्नतिस्थानत्वात् अभि.भा. २३२ख/७८३;

ches grung po

वि. पटीयान् मि.को.८४क ।

ches mgyogs pa

वि. क्षिप्रतरम् म.व्यु.६८५०.

ches 'gyangs pa

= {ches thag ring ba} दवीयान् मि.को. १७ख ।

ches bgres

वि. महल्लकः — तत्र महल्लकमहल्लिकाः शाक्या एवमाहुः ल.वि.५४क/७२.

ches ngang gis 'byung

= {ches ngang gis 'byung ba/}

ches ngang gis 'byung ba

वि. वाहितरम् — उपपद्यपरिनिर्वायिणस्तु वाहितरोऽधिमात्रतरश्च मार्गः, मृदुतराश्चानुशयाः अभि.भा.२२ख/९५०.

ches bcar ba

= {shin tu nye ba} अन्तमः, अन्तिकतमः मि.को.१७ख ।

ches chung

= {ches chung ba/}

ches chung ba

वि. मृदुतरम् — उपपद्यपरिनिर्वायिणस्तु वाहितरोऽधिमात्रतरश्च मार्गः, मृदुतराश्चानुशयाः अभि.भा.२२ख/९५०.

ches che

= {ches che ba/}

ches che ba

वि. अधिमात्रतरम् — उपपद्यपरिनिर्वायिणस्तु वाहितरोऽधिमात्रतरश्च मार्गः, मृदुतराश्चानुशयाः अभि.भा.२२ख/९५०; बहुतरम् — तद् द्विगुणं नारायणमित्यपरे । यथा तु बहुतरं तथा योज्यम् अभि.भा.५६ख/१०९०.

ches che ba nyid

अधिमात्रत्वम् — कस्मादियं महाकरुणेत्युच्यते… अधिमात्रत्वेन ततोऽधिमात्रतराभावात् अभि.भा.५७क/१०९४.

ches cher

प्र. तमप्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {ches cher tshos pa} पक्वतमम् अभि.भा.१९५-५/५७२.

ches mchog gyur

= {ches mchog tu gyur pa/}

ches mchog tu gyur pa

वि. उत्कृष्टतरम् — उत्कृष्टतरत्वात्तु नामान्तरम्, चलकुशलमूलमूर्धत्वात् मूर्धानः अभि.भा.१३क/९०८.

ches nyung

= {ches nyung ngu /} {ches nyung ba/}

ches nyung ngu

वि. अल्पीयः, अल्पतरम् — जन्म तु कदाचिदल्पीयः स्यात् अभि.भा.२१ख/९४५; द्र. {ches nyung ba/}

ches nyung ba

वि. अल्पीयः, अल्पतरम् — जन्म तु कदाचिदल्पीयः स्यात् । यदीहैव परिनिर्वायादन्तराभवे उपपद्य वा अभि.स्फु.१८७ख/९४५; द्र. {ches nyung ngu /}

ches nye

= {ches nye ba/}

ches nye ba

वि. आसन्नतरम् — सत्यदर्शनासन्नतरत्वमसत्यन्तराये अभि.भा.१५क/९१९.

ches nye ba nyid

आसन्नतरत्वम् — सत्यदर्शनासन्नतरत्वमसत्यन्तराये अभि.भा.१५क/९१९.

ches blta na sdug

= {ches blta na sdug pa/}

ches blta na sdug pa

वि. दर्शनीयतरम् — तस्माद् अप्यष्टावप्सरसो निर्गताः अभिरूपतरा दर्शनीयतराः प्रासादिकतराः अ.श.१००ख/९०.

ches thag ring

= {ches thag ring ba/}

ches thag ring ba

वि. = {ches 'gyangs pa} दविष्ठः मि.को.१७ख ।

ches dang

= {ches dang ba/}

ches dang po

प्रथमतरम् — प्रथमतरं चाक्षबुद्धिः उत्पद्यमानाऽनुगुणमनस्कारसापेक्षैवोत्पद्यते त.प.९८ख/६४७.

ches dang ba

वि. अच्छतरम् — यतो नाच्छतरं चेत्, भवाग्रमेवारूप्यं स्यात्; समापत्तिवत्तदुपपत्तिविशेषात् अभि.भा.६७क/११३२.

ches sdig pa

वि. पापिष्ठः मि.को.८४क; पापीयान् मि.को.८४क ।

ches sdig pa mo

वि.स्त्री. पापीयसी मि.को.८४क ।

ches sdug

= {ches sdug pa/}

ches sdug pa

वि. प्रियतरम् — यस्य पर एव प्रियतरो नात्मा, परार्थं स्वशरीरजीविते निरपेक्षत्वात् सू.अ.१४२क/१९.

ches pa

द्र. {yid ches pa/}

ches phan pa

वि. उपकारकतरम् — वितर्कविचाराभ्यां स्मृतिप्रज्ञयोरुपकारकतरत्वात् अभि.भा. ७०ख/११४६.

ches phra

= {ches phra ba/}

ches phra ba

वि. १. सूक्ष्मतरम् — तत् पुनः सूक्ष्मतरं कृत्वा निरोधं समापद्यन्ते अभि.भा.७९ख/११७७ २. महासूक्ष्मम् — {ye shes 'di ni ches phra} इदं ज्ञानं महासूक्ष्मम् हे.त.२९ख/१००.

ches mang

= {ches mang ba/}

ches mang po

= {ches mang ba/}

ches mang ba

वि. बहुतरम् — अथ पुनः पर्यायेण स्त्रीचित्ताद् बहुविधं चित्तमुत्पन्नं बहुतरमासन्नतरं वा अभि.भा.९२ख/१२२१; स प्रणिधानमात्रेण बहुतरं सम्यक्संबुद्धसकाशाद्धर्ममुखालोकं संप्रतीच्छति द.भू.२५६ख/५२.

ches myur ba

वि. क्षिप्रतरम् म.व्यु.६८५०.

ches rmongs pa

वि. महामूर्खः — {ches rmongs pa nyid} महामौर्ख्यम् त.प.३२२क/१११२.

ches rmongs pa nyid

महामौर्ख्यम् — उद्धतेन चेतसा ब्रुवता स्फुटतरमात्मन एव प्रकटितमिह विद्वज्जनसदसि महामौर्ख्यम् त.प.३२२क/१११२.

ches mdzes pa

वि. प्रासादिकतरम् — तस्माद् अप्यष्टावप्सरसो निर्गताः अभिरूपतरा दर्शनीयतराः प्रासादिकतराः अ.श.१००ख/९०.

ches gzhon

वि. कनिष्ठः, अतियुवा — कनिष्ठोऽतियुवाल्पयोः अ.को.३.३.४१.

ches gzhon pa

= {ches gzhon pa/}

ches gzu lums

अतिसाहसम् — तदप्यतिसाहसम्, इन्द्रियानपेक्षस्यापि विपर्ययज्ञानस्योत्पत्तिप्रसङ्गात् त.प. २५७ख/९८७.

ches gzugs bzang

वि. अभिरूपतरम् — तस्माद् अप्यष्टावप्सरसो निर्गताः अभिरूपतरा दर्शनीयतराः प्रासादिकतराः अ.श.१००ख/९०.

ches gzugs bzang po

= {ches gzugs bzang /} {ches yang ba} वि. लघिष्ठः, लघीयान् मि.को. ८४क । {ches yang ba mo} वि.स्त्री. लघीयसी मि.को.८४क । {ches yongs su smin pa} वि. परिपक्वतरम् — जन्मान्तरपरिवासेनेन्द्रियाणां परिपक्वतरत्वात् अभि.भा.२४ख/९५९.

ches rab gsal ba

वि. स्फुटतरम् — {dka' 'grel ches rab gsal ba rab tu brtsam par bya} स्फुटतरा प्रारभ्यते पञ्जिका त.प.१३३ख/१.

ches ring

• वि. दूरतरम् — अन्यतीर्थाः… दूराद्दूरतरं भगवन्तं प्रदक्षिणीकृत्य… निष्क्रान्ताः अ.सा.६९ख/३८; • पा. प्लुतः, स्वरभेदः — आनुपूर्वी च वर्णानां ह्रस्वदीर्घप्लुताश्च ये । कालस्य प्रविभागास्ते ज्ञायन्ते ध्वन्युपाधयः त.स.८३ख/७७१.

ches ring ba

= {ches ring /}

ches legs

= {ches legs pa/}

ches legs pa

वि. साधीयः — एवं तु साधीयः स्यादिति । एवं तु साधुतरं स्यादित्याचार्यः अभि.स्फु.१३०क/८३५; साधुतरम् — एवं तु साधुतरं स्यादित्याचार्यः अभि.स्फु.१३०क/८३५.

ches shin tu

अव्य. अतितराम् — यथा केचिद् उपलभ्यन्तेऽतितरामभ्यस्तनैर्घृण्या अकारणमेव परव्यसनाभिरामाः परदुःखसुखिनः त.प.२९७क/१०५६; सुतराम् — न च क्वचिदर्हत्त्वमुत्पादयितव्यमुक्तम्…अथोत्पादनमर्हतीति, अन्यत् सुतरामर्हति अभि.भा. ३४ख/१०००.

ches shin tu nye ba

प्रत्यासत्तिः — तेषामेव च प्रत्यासत्तितारतम्यादिभेदात् पौर्वापर्यम् प्र.वृ.१७२-२/२१.

ches lhag pa

वि. अतिक्रान्ततरम् — यस्मादुपायादन्य उपाय उत्तरि अतिक्रान्ततरश्च प्रणीततरश्च नास्ति बो.भू.१४३ख/१८४.

cho ga

१. विधिः, शास्त्रोक्तं विधानम् — वज्रध्वजस्थविधिना मानं त्वारभ्य भावयेत् बो.अ.७.४६; {mchod sbyin gyi cho ga} यज्ञविधिः जा.मा.१२१/७०; कल्पे विधिक्रमौ अ.को.२.७.३९; विधानम् — यथोक्ततन्त्रानुसारानुक्रमेण विधानेन प्रत्यहं…प्रभातकाल उत्पत्तिक्रमेण भावयमानो भावयेत् स.दु.१३१/१३०; संवरसमादानविधानम् बो.भू.८५क/१०७; कल्पः — त्वदीये मञ्जुश्रीः कल्पराजे…महासूत्रवररत्नपटलविसरे म.मू.२३७ख/२६२ २. = {spyod tshul} आचारः — {'dul ba dang mi 'gal ba'i cho ga dang ldan pa} विनयानुत्क्रान्तेन चाचारेण समन्वागतः श्रा.भू./३८; निरवद्यं स्रा(श्रा)द्धस्य प्रधानस्य च तुष्टिभावनायामाचारानुश्रावणम् वि.सू.६१क/७७; {cho ga phun sum tshogs pa} आचारसम्पत्तिः बो.भू.५३ख/६३; चारित्रम् — {cho ga nyams pa} अचारित्रः रा.प.२५६क/१५९ ३. उपचारः, उपक्रमः — {cho ga shin tu 'jam po yis/} {nad chen dpag med gso bar mdzad} मधुरेणोपचारेण चिकित्सति महातुरान् बो.अ.७.२४ ४. प्रयोगः — ह्रदस्य चतसृषु दिक्षु खदिरकीलकान्निखन्य नानारङ्गैः सूत्रैर्वेष्टयित्वा मन्त्रानावर्तयिष्यति… यदा तेनायमेवंरूपः प्रयोगः कृतो भवति तदा ह्रदमध्यात्क्वथमानं पानीयमुत्थास्यति वि.व.२०५क/१.७९ ५. तन्त्रम्, शास्त्रम् — लिपिशास्त्रमुद्रासंख्यागणनानिक्षेपादीनि नानाधातुतन्त्रचिकित्सातन्त्राणि द.भू.२१४ख/२९ ६. संविधानम् — कृतव्यायामा वयं स्नात्रसंविधानं करिष्यामो, यदुत शुचिना तोयेन गात्राणि प्रक्षालयिष्यामः श्रा.भू.३६क/८७ ०. = {thabs} औपयिकम् म.व्यु.६३३९.

cho ga ji bzhin

यथाविधि — समिधाश्च गन्धाक्ताः तावद् यथाविधि होतव्याः दु.प.२४५/२४४.

cho ga mkhan

वि. विधिज्ञः — काव्यकराः कविराज भवन्ती ते…वैद्यविशारद शास्त्रविधिज्ञाः शि.स. १७७ख/१७६; द्र. {cho ga mkhyen/} {cho ga shes pa/}

cho ga mkhyen

वि. विधिज्ञः — {rab zhi dul ba'i cho ga mkhyen} प्रशमदमविधिज्ञः अ.श.२११ख/१९५; द्र. {cho ga shes pa/} {cho ga mkhan/}

cho ga nyams pa

वि. विधिभ्रष्टः — अयोगविहितं क्लिष्टं विधिभ्रष्टं च केचन अभि.को..४.९४; आचारविपन्नः — एवं दृष्टिविपन्नाचारविपन्नाजीवविपन्नपुद्गलविवर्जनतया शि.स.३४ख/३३; अचारित्रः — अह्रीका अनपत्रपा अचारित्रा असद्धर्मप्रसृताः…बोधिचित्तविरहिताः रा.प.२५६क/१५९.

cho ga dang ldan pa'i khrus

जेन्ताकस्नात्रम् — ततः प्रसादजातेन श्वोभक्तेन जेन्ताकस्नात्रेण चोपनिमन्त्रितः सार्धं भिक्षुसंघेन अ.श.१३७ख/१२६.

cho ga dang ldan pa'i khrus byas pa

जेन्ताकस्नात्रेण स्नापितः — यत्तेन भिक्षवो जेन्ताकस्नात्रेण स्नापिताः, तेनास्यैवंविधो रूपविशेषः संवृत्तः अ.श.२८६ख/२६३.

cho ga dang ldan pa'i khrus la spyan drangs

जेन्ताकस्नात्रेणोपनिमन्त्रितः — तेन काश्यपप्रमुखाणि पञ्च भिक्षुशतानि जेन्ताकस्नात्रेणोपनिमन्त्रितानि अ.श. २८६ख/२६३.

cho ga dang spyod yul la gnas pa

वि. आचारगोचरप्रतिष्ठितः — कथं च मञ्जुश्रीर्बोधिसत्त्वो महासत्त्व आचारगोचरप्रतिष्ठितो भवति स.पु.१०३ख/१६६.

cho ga pa

= {cho ga mkhan/} {cho ga phun sum tshogs pa} ।। • पा. आचारसम्पत्तिः, अप्रतिसमसंपत्तेर्भेदः — तथागतो निरुत्तराभिरप्रतिसमाभिश्चतसृभिः संपत्तिभिः समन्वागतः शीलसंपत्त्या दृष्टिसंपत्त्या आचारसंपत्त्या आजीवसंपत्त्या बो.भू. ५३ख/६३; आचारसम्पत् — य एभिराकारैः सम्पन्न आचार इयमुच्यते आचारसम्पत् श्रा.भू.१७क/४०; • वि. आचारसम्पन्नः — स तथा प्रव्रजितः शीलवान् विहरति, प्रातिमोक्षसंवरसंवृतः आचारगोचरसम्पन्नः श्रा.भू.५क/९; चारित्रसम्पन्नः म.व्यु.१६३०; मि.को.१२२ख ।

cho ga ma byas

= {cho ga ma byas pa/}

cho ga ma byas pa

वि. अनुपनीतः — {'di ni cho ga ma byas kyang /} {bla ma dag las rig byed bklags} असावनुपनीतोऽपि वेदानधिजगे गुरोः का.आ.३.१७८.

cho ga ma yin pa

१. अनाचारः — अकुर्वाणस्यास्यागारिकतीर्थिकध्वजधारणतीर्थ्यसेवानाचारचरणान्यशिक्षणञ्च वि.सू.८४ख/१०१ २. अविधिः — संपन्नत्वं ज्ञप्तिश्रुतावस्य नाविधिर्भव्यरूपे प्रतिनिधिना दूतेन प्रव्राजनम् वि.सू.८४क/१०१.

cho ga zhib mo

कल्पः म.व्यु.४२४९; विधानम् मि.को. ११क ।

cho ga la gnas

= {cho ga la gnas pa/}

cho ga la gnas pa

वि. आचारस्थः म.व्यु.२३५५; मि.को.१२३ख ।

cho ga shes pa

वि. विधिज्ञः — {cho ga shes pas de bris nas/} {lha yi tshogs ni spyan drangs te} लिखितव्यं विधिज्ञो देवगणमाकर्षयेत् दु.प.२४५/२४४; द्र. {cho ga mkhyen/} {cho ga mkhan/}

cho ga'i ngang tshul can

वि. आचारशीलः म.व्यु.२३५४; मि.को.१२३ख ।

cho ga'i gtso bo

विधिमुख्यः — {thams cad gdug par gzhug pa ste/} {cho ga'i gtso bos dgag par bya} दुष्टावतारणे सर्वं विधिमुख्यात् प्रसि(प्रतिषि)ध्यति हे.त.८ख/२४.

cho ga'i zas za

वि. विचिताशी — धर्माधर्मनिराशङ्कः सर्वाशी सुखमेधते । धर्म्या तु वृत्तिमन्विच्छन् विचिताशीह दुःखितः जा.मा.१७७/१०२.

cho ga'i zas za ba

= {cho ga'i zas za/}

cho nge

प्रलापः — दुःखसंतप्तः प्रलापमुखराननः अ.क.४०.१११; आक्रन्दः — तस्य तारतरं श्रुत्वा दीर्घमाक्रन्दनिस्वनम् अ.क.३०.१२; आर्तनादः — तानार्तनादिनस्तीव्रमर्मच्छेदव्यथातुरान् अ.क.९६.५; आर्तस्वरः — {cho nges 'debs pa} आर्तस्वरं क्रन्दति म.व्यु.४९५१; आक्रन्दनम् — {cho nge btab} आक्रन्दनं चकार जा.मा.२१०/१२२; संक्रन्दनम् — स तीव्रवैशसक्लेशव्यथितः पार्थिवः परम् । नमो बुद्धाय बुद्धायेत्यार्तसंक्रन्दनं व्यधात् अ.क.४४.१६; रोदनम् — अशृणोद् दीर्घदुःखार्तिसूचकं रोदनध्वनिम् अ.क.४७.३१; रुदितम् — क्रन्दितं रुदितं क्रुष्टम् अ.को. १.८.३५.

cho nge can

वि. प्रलापी, आर्तनादी — चिन्तासंततसंतापतीव्रतृष्णाप्रलापिनाम् । राज्यज्वरजुषां नैषां मोहमूर्च्छा निवर्तते अ.क.२९.१४; द्र. {cho nge ldan pa/}

cho nge btab

= {cho nge btab pa/}

cho nge btab pa

क्रि. आक्रन्दनं चकार — तदुपश्रुत्य गृहजनः परिजनवर्गश्च शोकदुःखावेगाद् आक्रन्दनं चकार जा.मा.२१०/१२२.

cho nge bton

क्रि. चुक्रोश — सा तं पिधायांशुकपल्लवेन चुक्रोश तारं करुणस्वरेण अ.क.१०८. ११५; द्र. {cho nge byas/}

cho nge 'don pa

सं. आक्रन्दितम् — आक्रन्दितशब्दः जा.मा.१०३/६१ वि. प्रलापी, ओपिनी — शिशुप्रदानवृत्तान्तं श्रुत्वैवाभूत्प्रलापिनी अ.क.२३. ३५; द्र. {cho nge smra ba/}

cho nge 'don pa'i sgra

आक्रन्दितशब्दः — महतो जनकायस्याक्रन्दितशब्देन जा.मा.१०३/६१.

cho nge ldan

= {cho nge ldan pa/}

cho nge ldan pa

वि. आर्तनादी — तानार्तनादिनस्तीव्रमर्मच्छेदव्यथातुरान् अ.क.९६.५; आक्रन्दी — स तैर्ग्रीवामुखारब्धमांसग्रासाग्रकर्षणैः । आक्रन्दिरुधिरक्षीरैर्भक्ष्यमाणः क्षयं ययौ अ.क.१९.४९; प्रलापी — द्रष्टुं शक्नोमि नृपतिं कथं पुत्रप्रलापिनम् अ.क.२४. १७५; द्र. {cho nge can/}

cho nge byas

क्रि. चुक्रोश — स चुक्रोश भृशं बाष्पविगलद्गद्गदस्वरः अ.क.१०८.१५८; द्र. {cho nge bton/}

cho nge smra

= {cho nge smra ba/}

cho nge smra ba

वि. प्रलापी — देहत्यागोद्यतस्याथ तस्य तृष्णाप्रलापिनः । उपाध्यायेन सलिलं दत्तम् अ.क.९४.११; अ.क.५९.१५०; विप्रलापिनी — श्रमणैर्मे हृतः पुत्र इति सा विप्रलापिनी अ.क.३९.९८; द्र. {cho nge 'don pa/}

cho nge'i sgra

आर्तनादः — विदारितान्तःकरणं प्रजानां वियोगदुःखोद्भवमार्तनादम् अ.क.३.१५५.

cho nges grags pa

आक्रन्दः — आकर्ण्य करुणाक्रन्दं कुररीकूजितोपमम् अ.क.३.१२८.

cho nges sgrogs

कृ. क्रन्दत् — क्रन्दत्कन्दरगह्वरो जलनिधेरास्फालितो वीचिभिः… सेव्योऽयं मलयाचलः ना.ना.२६५क/१६.

cho nges 'debs pa

क्रि. आर्तस्वरं क्रन्दति म.व्यु.४९५१.

cho nges 'debs par byed

= {cho nges 'debs par byed pa/}

cho nges 'debs par byed pa

क्रि. क्रन्दति — स तं निदानं शोचति क्लाम्यति परिदेवते उरस्ताडयति क्रन्दति श्रा.भू.३३क/७८.

cho 'phrul

• पा. १. प्रतिहार्यम्, प्रातिहार्यम् — त्रीणि प्रातिहार्याणि यथाक्रमम् ऋद्ध्यादेशनानुशासनप्रातिहार्याणि अभि.भा.२६८-५/१११४; ऋद्धिविषयाभिज्ञा ऋद्धिप्रतिहार्यम् । चेतःपर्यायाभिज्ञा आदेशनाप्रतिहार्यम् । ईदृशं ते चित्तमिति । आस्रवक्षयाभिज्ञा अनुशासनप्रातिहार्यम् अभि.स्फु.२८१क/१११४; {'phags pa rab tu zhi ba rnam par nges pa'i cho 'phrul gyi ting nge 'dzin zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यप्रशान्तविनिश्चयप्रातिहार्यसमाधिनाम महायानसूत्रम् क.त.१२९ २. विकुर्वितम् — कायविकुर्वितेन दशदिगशेषलोकधातुस्फरणमृद्धिप्रातिहार्यमिति सूचितम् र.वि.१२४क/१०४; • वि. प्रातिहारकः — आदौ तावत्तं पटं गृह्य प्रातिहारकपक्षे अन्ये वा शुक्लेऽहनि म.मू.१४१क/५२.

cho 'phrul gsum

त्रीणि प्रातिहार्याणि : १ {rdzu 'phrul gyi cho 'phrul} ऋद्धिप्रातिहार्यम्, २ {kun tu brjod pa'i cho 'phrul} आदेशनाप्रातिहार्यम्, ३ {rjes su bstan pa'i cho 'phrul} अनुशासनप्रातिहार्यम् अभि.भा.२६८-५/१११४.

cho 'phrul chen po

पा. महाप्रातिहार्यम् — निर्दोषमसम्पत्तौ चैत्यान्तरे तल्लाभस्य परिणमनमुत्सृज्य बोधिधर्मचक्रमहाप्रातिहार्यदेवावतरणानाम् वि.सू.२८ख/३६.

cho 'phrul ston

= {cho 'phrul ston pa/}

cho 'phrul ston pa

पा. प्रातिहार्यसंदर्शनः, समाधिविशेषः — तद्यथापि नाम कुलपुत्र आकारकरो नाम समाधिः…प्रातिहार्यसंदर्शनो नाम समाधिः…एभिः कुलपुत्र अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः समाधिभिः समन्वागतः का.व्यू.२२२क/२८४.

cho 'phrul bstan pa

प्रातिहार्यदर्शनम् — ततः प्रातिहार्यदर्शनात्पूर्णः प्रसादजातो मूलनिकृत्त इव द्रुमः…भगवतः पादयोर्निपत्य अ.श.३क/२.

cho 'phrul gsum dang ldan pa

त्रिप्रातिहार्यसम्पन्नः, तथागतस्य पर्यायः म.व्यु.७२.

cho 'phrul gsum ldan

= {cho 'phrul gsum dang ldan pa/}

cho 'brang

१. गोत्रम् — गोत्रसंपन्नं च तत्कुलं भवति ल.वि.१५क/१६; {rigs dang rus pa dang cho 'brang} कुलजात्योश्च गोत्रस्य अभि.अ.१.७० २. जननम्, वंशः — सन्ततिर्गोत्रजननकुलान्यभिजनान्वयौ । वंशोऽन्ववायः सन्तानः अ.को.२.७.१ ०. उपधा — भयधर्मोपधाशुद्धः प्रतिमुक्तः स भूभुजा । दानसत्रमविच्छिन्नम् अकरोदखिलार्थिनाम् अ.क.३५.२४.

cho ma

विसरम्, संख्याविशेषः — {ya gangs ya gangs na cho ma'o} संक्रमं संक्रमाणां विसरम् ग.व्यू.३क/१०३; *संक्रमः — न सत्त्वसंक्रमस्य, न सत्त्वविसरस्य ग.व्यू.३७०क/८२.

cho rigs

कुलम् — इमे तावच्छाक्याः कुलरूपयौवनवन्तः अ.श.२४४ख/२२४; कुलवंशः — चापलमिव खल्विदमनुवर्तितं भदन्तेनानपेक्ष्य कुलवंशम् अस्मिन् वयसि प्रव्रजता जा.मा.१९१/११०; अन्वयः — अदृष्टपूर्वान्वयशीलभक्तिषु क्षतेषु भाग्यैरपरिश्रुतेष्वपि जा.मा.३६६/२१४; अभिजनः — बोधिसत्त्वभूतः किलायं भगवान्… उदाराभिजनवान्… श्रेष्ठी बभूव जा.मा.३५/२०.

cho rigs can

वि. अभिजनशाली, ओलिनी — तस्य सत्यवती नाम जायाभिजनशालिनी अ.क.९.४.

cho lo

१. = {rgyan po} द्यूतः, द्यूतक्रीडा — द्यूतं सावद्यभोज्यं… म्लेच्छधर्मं न कुर्यादित्युपपापकानि पञ्च वि.प्र.१४८क/३.९४; पणः श्री.को.१८२ख २. देवनः, पाशकः — अक्षास्तु देवनाः पाशकाश्च ते अ.को. २.१०.४५; अक्षः — नलो नाम राजा बभूव । स किलाक्षहृदयानभिज्ञतया सकलमेव राज्यं द्यूतेन हारयामास त.प.२६५ख/१००१.

cho lo mkhan

धूर्तः, द्यूतकारः मि.को.४२ख; द्र. {cho lo rgyan po/}

cho lo rgyan po

= {rgyan po pa} धूर्तः, द्यूतकारः — धूर्तोऽक्षदेवी कितवोऽक्षधूर्तो द्यूतकृत्समाः अ.को.२.१०.४३.

cho lo 'gyed pa

= {cho los rtse ba/}

cho lo pa

= {cho lo rgyan po/}

cho lo rtse ba

= {cho los rtse ba/}

cho lo'i skugs

दुरोदरम्, पणः — दुरोदरो द्यूतकाये पणे द्यूते दुरोदरम् अ.को.३.३.१७१.

cho lo'i skugs la shor bar gyur

क्रि. द्यूतेन हारयामास — नलो नाम राजा बभूव । स किलाक्षहृदयानभिज्ञतया सकलमेव राज्यं द्यूतेन हारयामास त.प.२६६क/१००१.

cho lo'i don

अक्षहृदयम् — {cho lo'i don shes} अक्षहृदयज्ञः त.प.२६६क/१००१; द्र. {cho lo'i dor thabs/}

cho lo'i don shes

वि. अक्षहृदयज्ञः — ऋतुपर्णश्चाक्षहृदयज्ञः, नाश्वहृदयवेदी त.प.२६६क/१००१; अक्षहृदयाभिज्ञः — नलस्त्वश्वहृदयज्ञः, नाक्षहृदयाभिज्ञः त.प.२६६क/१००१; द्र. {cho lo'i dor shes/}

cho lo'i dor thabs

वि. अक्षहृदयम् — नलो नाम राजा बभूव । स किलाक्षहृदयानभिज्ञतया सकलमेव राज्यं द्यूतेन हारयामास त.प.२६५ख/१००१; द्र. {cho lo'i don/}

cho lo'i dor shes

वि. अक्षहृदयज्ञः — नलर्तुपर्णयोश्चासावश्वाक्षहृदयज्ञयोः त.स.११५ख/१००१; द्र. {cho lo'i don shes/}

cho lo'i rtsed mo

अक्षक्रीडा, कलाविशेषः — एवं लङ्घिते… अक्षक्रीडायां काव्यकरणे… गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८; द्र. {cho los rtse ba/}

cho lo'i sa bon

= {'gron bu} द्यूतबीजम्, कपर्दकः छो.को.२७०/रा.को.२.७५७.

cho los rtse ba

• सं. अक्षक्रीडा, द्यूतक्रीडा मि.को.४२ख; द्र. {cho lo'i rtsed mo/} ।। • व. अक्षक्रीडः म.व्यु.७३४५.

cho los rtses pa

कृ. अक्षैः क्रीडितवान् — सोऽपरेण पुरुषेण सार्धमक्षैः क्रीडितवान् अ.श.११०ख/१००.

chog

= {chog pa/}

chog gam mi chog

बलाबलम् — तेषां च सत्त्वानां बलाबलं संलक्ष्य यावदर्थं प्रतिगृहीतव्यानि बो.भू. ८९क/११३.

chog pa

• सं. १. = {tshim pa} तोषः — यद्यद्वैतेन तोषोऽस्ति मुक्त एवासि सर्वथा प्र.अ.५०क/५७; संतोषः — {shing tog rnams kyis 'tsho ba chog par 'dzin} फलैः संतोषवृत्तिं बिभरांचकार जा.मा.४१६/२४५; तुष्टिः — न परीत्तया परिणामनया तुष्टिर्मन्तव्या शि.स.१५५ख/१४९; तृप्तिः — प्रयत्नलभ्या यदयत्ननाशिनी न तृप्तिसौख्याय कुतः प्रशान्तये जा.मा.८७/५२ २. तुष्टता — प्रमादोऽल्पश्रुतत्वं च श्रुतचिन्ताल्पतुष्टता । शममात्राभिमानश्च तथाऽपरिजयो मतः सू.अ.१६२ख/५३; • वि. तुष्टः — स न शीलसंवरमात्रकेण तुष्टो भवति बो.भू.७६ख/९८; सन्तुष्टः — न श्रुतमात्रसंतुष्टैर्भवितव्यम् ल.अ.१४४क/९१; • अव्य. पर्याप्तम् — अस्खलद्गतिप्रत्ययविषयो हि मुख्यस्तदपरस्तु गौण इति किं न पर्याप्तम् प्र.अ.८९क/९६; आप्तम् — {ji tsam gyis chog pa bza' bar bya'o} भुञ्जीत यावदाप्तम् वि.सू.३५क/४४; अलम् — {shin tu spros pas chog go} अलमतिप्रसङ्गेन प्र.अ.१८ख/२१.

chog par gyis

= {chog par gyis shig}

chog par gyis shig

क्रि. तृप्य — तृप्यत भिक्षवः सर्वभवोपपत्तिभ्यः, तृप्यत सर्वभवोपपत्त्युपकरणेभ्यः अ.श.२५५ख/२३४.

chog par mi 'dzin

= {chog par mi 'dzin pa/}

chog par mi 'dzin pa

वि. असन्तुष्टः — इह बोधिसत्त्वस्तेनापि विहारेण गम्भीरेणासंतुष्ट उत्तरिज्ञानविशेषतामनुगच्छन् बो.भू.१८३क/२४१.

chog par 'dzin pa

• सं. १. संतुष्टिः — {thos pa tsam gyis chog par 'dzin pa spong bar byed de} श्रुतमात्रसंतुष्टिप्रहाणाय सू.अ.१८६ख/८३ २. = {chog par 'dzin pa nyid} संतुष्टत्वम् — एषिकायाः श्रुतमात्रसंतुष्टत्वम् अल्पचिन्तासंतुष्टत्वं च सू.अ.१६२ख/५३; • वि. सन्तुष्टः — इहधार्मिकः श्रुतचिन्तामात्रसंतुष्टः अभि. स.भा.१०५ख/१४२.

chog par 'dzin pa'i gnyen po yid la byed pa bsgom pa

पा. संतुष्टिप्रातिपक्षिकमनस्कारभावनः, भावनाकारविशेषः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च… तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः । अशुभाकारभावनः… संतुष्टिप्रातिपक्षिकमनस्कारभावनो यदा च्छन्दं जनयति सू.अ.१६७क/५८.

chog mi mkhyen pa

वि. अतृप्तः — अतृप्तोऽहं भिक्षवो पुण्यैः अ.श.९३ख/८४; द्र. {chog mi shes pa/}

chog mi 'dzin

= {chog par mi 'dzin pa/}

chog mi shes

= {chog mi shes pa/}

chog mi shes pa

• क्रि. न तृप्तिं गच्छति — न चासौ पुण्यमयैः संस्कारैस्तृप्तिं गच्छति अ.श.९४क/८४; • सं. १. असन्तोषः — नास्ति नास्तीत्यसंतोषाद् य एव धनिनां जपः । पुनर्भवे भवेत् को वा स एव प्रशमो यदि अ.क.९.७६ २. = {chog mi shes pa nyid} असंतुष्टिता — अभिध्या… असंतुष्टितां च महेच्छतां च द.भू.१९०ख/१७; • पा. अतुष्टिः — लब्धे भूयःस्पृहाऽतुष्टिः अभि.को.६.६; तद्व्याख्या — लब्धेषु किल प्रणीतेषु चीवरादिषु भूयस्कामता असन्तुष्टिः अभि.भा./८९२; असन्तुष्टिः — बोधिसत्त्वो महेच्छतामसन्तुष्टिं लाभसत्कारगर्धमुत्पन्नम् अधिवासयति सापत्तिको भवति बो.भू.८६ख/११०; • वि. १. अतृप्तः — {me ltar chog mi shes pa} अनल इवातृप्तः ल.अ.८२क/२९; अवितृप्तः — यथा श्वा दुःखार्तः सततमवितृप्तः क्षुधितकः सू.अ.१६३क/५३ २. असन्तुष्टः — तत्र कतमा असंतुष्टप्रयोगता । असंतुष्टो भवति कुशलकुशलैर्धर्मै श्रा.भू.१५३ख/३९४ ३. अतृप्तिजनकः — स महात्मा… कर्मान्तानुष्ठानपरिग्रहश्रममतृप्तिजनकं कृशास्वादं गार्हस्थ्यम् अवेत्य जा.मा.६१/३६.

chog mi shes pa'i brtson 'grus

पा. असंतुष्टिवीर्यम्, वीर्यभेदः — असंतुष्टिवीर्यमल्पेनाधिगमेनासंतुष्टितः सू.अ.२०८ख/११२.

chog 'dzin

= {chog par 'dzin pa/}

chog shes

= {chog shes pa/}

chog shes bdag nyid

वि. तुष्ट्यात्मकः — तेषां तुष्ट्यात्मकास्त्रयः अभि.को.६.७; तद्व्याख्या — संतुष्टिस्वभावाः । चीवरपिण्डपातशयनासनसन्तुष्टयः अभि.भा./८९३.

chog shes pa

• सं. संतोषः — अथ बोधिसत्त्वः… सात्मीभूतसंतोषः शक्रमुवाच जा.मा.६६/३९; • पा. तुष्टिः — वनाशाऽल्पेच्छता तुष्टिर्धूतसंलेखसेवनम् अभि.अ.१.५४; सन्तुष्टिः — सा न सन्तुष्टिस्वभावेति कथं चतुर्थोऽप्ययमार्यवंशो भवत्यलोभस्वभावः अभि.स्फु.१६१ख/८९३; • वि. संतुष्टः — अल्पमात्रसंतुष्टस्य सू.अ.१८५ख/८१.

chongs

क्रि. ( {'chang ba} इत्यस्याः विधौ) = {chongs shig} धारयतु — ते इतः पुस्तकात्प्रज्ञापारमितां पश्यन्तु…धारयन्तु पर्यवाप्नुवन्तु अ.प्र.७९क/४४.

chongs shig

= {chongs/}

chod

• क्रि. ( {gcod pa} इत्यस्याः विधौ) = {chod cig} 1. छिन्द — {lce chod cig} जिह्वां छिन्दत वि.व.२००ख/१.७४; केचिदाहुः…छिन्दत…नाशयतेमं श्रमणं गौतमम् ल.वि.१५०क/२२२; प्रच्छिद्यताम् — वेत्रलतेयं च न्यग्रोधशाखा शराभ्यां युगपत्प्रच्छिद्येताम् जा.मा.३१८/१८५; अर्धापय — {lag pa chod cig} हस्तावर्धापयत वि.व.२०१क/१.१७५; *त्रुट ब.वि. १६४ख २. पिथय — {sgo rnams chod la} द्वाराणि पिथयत ल.वि.११३क/१६५; पिधीयताम् — {sgo chod cig} पिध्वी(?)तां द्वारम् वि.सू.७१क/८८; • = {chod pa/}

chod cig

= {chod/}

chod pa

• क्रि. क्षण्यते — आस्वादसंज्ञिनो बालाः क्षण्यन्ते मधुदिग्धाभिरिव क्षुरधाराभिर्बालजातीयाः ल.वि.१०३ख/१५०; • सं. १. व्यवधानम् — मूर्च्छादीत्यादिशब्देन व्यवधानपराङ्मुखाद्यवस्था गृह्यन्ते त.प.६३ख/५७९; प्र.वा.२.३१० २. = {sgrib pa} आवरणम् — चित्तमनोविज्ञानभयभीतो नीवरणावरणपर्युत्थानभयभीतः शि.स.१११क/१०९; निवरणम् म.व्यु.६५११ ३. कर्तनम् — {sha chod pa} मांसकर्तनम् बो.प.६५; उपच्छेदः — गम्भीरो बतायं मया धर्मोऽधिगतः… शमथधर्मोपच्छेदः ल.वि.१८७ख/२८६ ४. पिधानम् — दूरासन्नादिभेदेन व्यक्ताव्यक्तं न युज्यते । तत् स्यादालोकभेदाच्चेत् तत्पिधानापिधानयोः प्र.वा. २.४०८; • भू.का.कृ. व्यवहितम् — चोदना हि भूतं भवन्तं भविष्यन्तं सूक्ष्मं व्यवहितं विप्रकृष्टम् त.प.१३१ख/७१३; एवं तर्ह्यतीतानागतमन्योन्यं वर्त्तमानव्यवहितत्वाद् दूरम् अभि.भा.२५५-४/८५९; त.प.१३१ख/७१३; विच्छिन्नम् — सा मतिर्नामपर्यन्तक्षणिकज्ञानमिश्रणात् । विच्छिन्नाभेति तच्चित्रम् प्र.वा.२.१३७; अन्तरितम् — निर्वेधभागीयावस्थायां हि पेलववस्त्रान्तरितानीवोपलक्ष्यन्ते सत्यानि म.टी. २७७क/१३५; तिरोगतम् — {rtsig pas chod pa} तिरःकुश्र्ड्यगतः शि.स.४८ख/४६; अवनद्धम् — {mi shes pa'i mun pas chod pa} अज्ञानतमोऽवनद्धे ग.व्यू.१६३क/२४५.

chod pa nyid

अन्तरितत्वम् — जलान्तरितत्वं गन्तव्यस्य वि.सू.२२ख/२७.

chod pa med

= {chod pa med pa/}

chod pa med pa

• सं. अव्यवधानम् — अव्यवधाने च साधकतमत्वमिति प्रतिपादयिष्यते प्र.अ.२०क/२३; • वि. अव्यवहितम् — अथानुपहतस्य इन्द्रियस्य विषयस्य चाव्यवहितस्य कथं न विज्ञानजनकत्वम् प्र.अ.७८क/८५; पञ्चभिर्व्यवधानेऽपि भात्यव्यवहितेव या । सा मतिः प्र.वा.२.१३६.

chod med

= {chod pa med pa/}

chobs

क्रि. ( {'chab pa} इत्यस्याः विधौ) = {chobs shig} गोपय — गोपयत श्रावकयानकथाम्… इयमादिकर्मिकस्य बोधिसत्त्वस्य चतुर्थी मूलापत्तिः शि.स. ४०क/३८.

chobs shig

= {chobs/}

chom

क्रि. ( {'joms pa} इत्यस्याः विधौ) विध्वंसय — {chom chom} विध्वंसयत विनाशयत जा.मा.३१६/१८३; विनाशय — {chom chom} विध्वंसयत विनाशयत जा.मा.३१६/१८३.

chom rkun

१. = {rkun ma} चौरः — {sems kyi chom rkun} चित्तचौरः अ.क.१०.४६; चौरेकागारिकस्तेनदस्युतस्करमोषकाः । प्रतिरोधिपरास्कन्दिपाटच्चरमलिम्लुचाः अ.को.२.१०.२४; तस्करः — {chom rkun tshogs} तस्करगणः अ.क.६.५; क्लेशतस्करसंघोऽयमवतारगवेषकः बो.अ.५.२८; आखनिकः श्री.को.१७०क; हारकः श्री.को.१६९ख; द्र. {chom rkun pa/} {chom po} 2. चौर्यम् — आर्यकात्यायनः पापं ज्ञात्वा मां चौर्यकामुकम् अ.क.१९.७८; अभिहारोऽभियोगे च चौर्ये सन्नहनेऽपि च अ.को.३.३.१६८ ३. ना. = {chom rkun ma} चौरी, देवी — गौरी चौरी वेताली च घस्मरी पुक्कसी तथा… अष्टमी डोम्बिनी मता हे.त.९क/२६.

chom rkun tshogs

तस्करगणः — तं दृष्ट्वा तस्करगणः सालाटव्यामचिन्तयत् अ.क.६.५

chom rkun bgyid pa

वि. अपहारी, अपहरणकर्ता — {khyod ni rngan 'then bgyid la skul/} {chom rkun bgyid pa tshar yang gcod} स्थायिनां त्वं परिक्षेप्ता विनियन्तापहारिणाम् श.बु.१०२.

chom rkun pa

= {rkun ma} चौरः — चौरोऽयमित्यसमसाहसकम्पमानः क्ष्माभृत्सभां नगररक्षिजनेन नीतः अ.क.५३.५५; दस्युः — सार्थार्थहरणोन्मुक्ता ददृशुः दस्यवः पथि अ.क.६.४९; हर्ता — न हर्तुर्दानपतिचित्तेन प्रतिग्रहे दोषः वि.सू.१६ख/१९; द्र. {chom rkun/} {chom po}

chom rkun ma

• सं. चोरी — नो जाने कतमेन सा मम पथा चोरी प्रविष्टा मनः अ.क.१०८.४६; चोरीव सा मन्मथपार्थिवेन प्रमाथिना प्रव्यथिता प्रसह्य अ.क.५९.४३; • ना. चौरी, देवी — मन्थमन्थानयोगेन चौरिका निःसृता पुनः । निःसृत्य दक्षिणे द्वारे चौरी सा द्वारपालिका हे.त.२४क/७८; चौरिका — मन्थमन्थानयोगेन चौरिका निःसृता पुनः । निःसृत्य दक्षिणे द्वारे चौरी सा द्वारपालिका हे.त.२४क/७८.

chom po

= {rkun ma} चोरः — आभिर्बाला लुप्यन्ते चोरसंघेनेव सार्थः ल.वि.१०३ख/१५०; चौरः — चौरं तस्करं… बोधिसत्त्वानां वधायोद्यतम् वो.भू.८९क/११३; तस्करः — बतेमे सत्त्वाः… स्कन्धवधकतस्कराभिघातिताः द.भू.१९२क/१८; द्र. {chom rkun/} {chom rkun pa/}

chom pos phrogs pa

मुषितः, परिमुषितः — लब्ध्वापि च बहूंल्लाभान् चिरं भुक्त्वा सुखान्यपि । रिक्तहस्तश्च नग्नश्च यास्यामि मुषितो यथा बो.अ.६.५९.

choms

क्रि. ( {'joms pa} इत्यस्याः विधौ) मथ ब.वि. १७०ख; म्रुट ब.वि.१६४ख; (?) क्षीयते — {gang gis dgra bo mi choms} क्षीयते न यया शत्रुः अ.क.२८.८.

chol

= {chol ba/}

chol ba

= {'chol ba} संकरः — तदयं लिङ्गसंकरात् कथमनिश्चिन्वन् प्रतिपद्येत प्र.वा.१९४-२/७३.

chol zangs

१. = {mchil ma'i snod} प्रतिग्राहः, पतद्ग्रहः — प्रतिग्राहः पतद्ग्रहः अ.को.२.६.१३९ २. पिठरः — यथा आकाशस्यानवयवस्यापि संयोगिपदार्थभेदाद् घटाकाशम्, पिठराकाशमिति भेदो भवति त.प. १४५क/७४१ ०. कठिल्लः — उपस्थापयेत् कठिल्लं मृण्मयम् वि.सू.७क/७; कठिल्लकः — {khri'u dang chol zangs yan chad do} आपादकठिल्लकात् वि.सू. ६१क/७७; बहुश्लेष्मणः । नायुक्तत्वं विजनस्य लपने कठिल्लकस्योपरि वि.सू.९क/९.

chos

• सं. धर्मः (निर्वचनम् — स्वलक्षणधारणाद् धर्मः अभि.भा./१२) १. = {yod pa thams cad} सत्तामात्रे — सास्रवाऽनास्रवा धर्माः अभि.को.१२७-५/१६; {'dus byas kyi chos} संस्कृतधर्मः द.भू.२५१ख/४९; {'dus ma byas kyi chos} असंस्कृतधर्मः द.भू.२५१ख/४९; {chos thams cad rang bzhin med pa} सर्वधर्मनिःस्वभावता बो.प. १; सर्वधर्मा अनात्मानः वि.व.१५१ख/१.४० २. = {gsung rab} बुद्धवचनम् — {chos dkon mchog} धर्मरत्नम् अ.सा.४३७ख/२४७; द्विविधो धर्मः । देशनाधर्मोऽधिगमधर्मश्च र.वि.८४क/१८; {chos kyi phung po brgyad khri bzhi stong} चतुरशीतिधर्मस्कन्धसहस्राणि अ.सा.६७ख/३७ ३. = {myang 'das} निर्वाणम् — {de yis thugs su chud pa'i chos/} {'khor ba'i 'jigs pa sel ba dang} तैश्चाप्यधिगतं धर्मं संसारभयनाशनम् बो.अ.२.४९; तद्व्याख्या — धर्मं निर्वाणम् बो.प./३३ ४. (पु., नपु.) = {bsod nams} पुण्यम् — स्याद्धर्ममस्त्रियां पुण्यश्रेयसी सुकृतं वृषः अ.को.१.४.२४; {rgyal po chos ni mdor bshad na/} {sems can rnams la snying rje bskyed} दयां सत्त्वेषु मन्येऽहं धर्मं संक्षेपतो नृप जा.मा.३१०/१८०; वृषः — {nyams med yin yang chos gcod min}…{bde byed yin yang lag 'gro med} अच्युतोऽप्यवृषोच्छेदी…शंकरोऽप्यभुजङ्गवान् का.आ.२.३१९ ५. कर्तव्यम् — {rgyal rigs kyi chos} क्षत्रधर्मः जा.मा.२५८/१५०; {mi'i chos} मनुष्यधर्मः वि.सू.३०क/३७ ६. = {tshe} जन्म — {mthong ba'i chos la myong bar 'gyur ba'i las} दृष्टधर्मवेदनीयं कर्म अभि.स.भा.४९ख/६९ • पा. धर्मः १. वस्तुनो धर्मः — {phyogs kyi chos bstan pa} पक्षधर्मोपदर्शनम् त.प. २३३ख/९३७; पक्षधर्मस्तदंशेन व्याप्तो हेतुः प्र.वा. ३.१; {bsgrub par bya ba'i chos} साध्यधर्मः त.स.७०क/६५७; {sgrub par byed pa'i chos} साधनधर्मः वा.टी.५८क/१४ २. = {yid yul} मनोविषयः — {chos kyi skye mched} धर्मायतनम् श्रा.भू.९७ख/२४६ ३. आवरणभेदः — {chos kyi sgrib pa} धर्मावरणम् ल.अ.१५१ख/९८ ४. पुरुषार्थभेदः — त्रिवर्गो धर्मकामार्थैश्चतुर्वर्गः समोक्षकैः अ.को.२.७.५७ • ना. धर्मः १. तथागतः — एवमधस्तायां दिशि सिंहो नाम तथागतः… धर्मो नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७ २. आचार्यः — सोमगुप्तेति नाम्नासौ सोमवंशसमुद्भवः… परिनिर्वास्ये अभिषिच्य महामतिम् । मतिर्दास्यति धर्माय धर्मो दास्यति मेखलाय । मेखलः शिष्यो दौर्बल्यात् कल्पान्ते नाशयिष्यति ल.अ.१८८ख/१६०.

chos kyi

१. धर्मस्य — {chos kyi bgo skal 'dzin pa} धर्मस्य दायाद्यधरः स.पु.८२ख/१३९ २. समस्तपदे — {chos kyi rgyal po} धर्मराजः वि.व.१५४क/१.४२ ३. धार्मिकः — ये ते लाभाः स्तौपिकसंसृष्टा वा धार्मिकसंसृष्टा वा साङ्गिकसंसृष्टा वा शि.स.१४८ख/१४३.

chos rnam pa gnyis

द्विविधो धर्मः : १ {bstan pa'i chos} देशनाधर्मः, २ {rtogs pa'i chos} अधिगमधर्मः र.वि.८४क/१८;

chos shig

क्रि. ( {'cha' ba} इत्यस्याः विधौ) क्रियताम् — {khrims chos shig} क्रियतां क्रियाकारः अ.श.४६ख/४०; *सज्जीभवतु — भगवानाह, (तत्रास्माभिर्गन्तव्यम्, सज्जीभवन्तु भिक्षवः अ.श.२ख/२.

chos so

• अलम् — (न वै पाकेनान्य एव) कश्चित् पाचको नामाभिधीयते… तदेव पाचकत्वेनापीति अलमप्रतिष्ठितैर्मिथ्याविकल्पैः प्र.वृ.१७२-५/२२.

chos kun

सर्वधर्माः — {chos kun sdom gcig pa} सर्वधर्मैकसंवरः हे.त.२९क/९६; {chos kun pha rol phyin} सर्वधर्मपारगः रा.प.२३२ख/१२५.

chos kun gyi pha rol tu phyin pa

= {chos kun pha rol phyin/}

chos kun dga'

= {chos kyi kun dga' ba/}

chos kun sdom gcig

= {chos kun sdom gcig pa/}

chos kun sdom gcig pa

वि. सर्वधर्मैकसंवरः, वज्रसत्त्वस्य — {de nas chos kun sdom cig pa'i/} {rdo rje sems dpa' zhes byas gsungs} अथातो वज्रसत्त्वाख्यः सर्वधर्मैकसंवरः हे.त.२९क/९६.

chos kun pha rol phyin

= {chos kun pha rol phyin pa/}

chos kun pha rol phyin pa

वि. सर्वधर्मपारगः, बोधिसत्त्वस्य — लाभिनो भवन्ति धारणीषु ते सदा महायशाः… असङ्गमेव तेषु ज्ञानं सर्वधर्मपारगाः रा.प.२३२ख/१२५; द्र. {chos kun pha rol gshegs pa/}

chos kun pha rol gshegs pa

वि. सर्वधर्मपारगः — {chos kun dbang gi pha rol gshegs pa} सर्वधर्मवशिपारगः रा.प.२३०ख/१२३.

chos kun dbang gi pha rol gshegs pa

वि. सर्वधर्मवशिपारगः, तथागतस्य — स्तुत्य लोकप्रवरं महामुनिं सर्वधर्मवशिपारगं जिनम् रा.प.२३०ख/१२३; द्र. {chos kun pha rol phyin pa/}

chos kun 'byung ba

पा. धर्मसमुदयः — बोधिसत्त्वाः … इमं धर्मसमुदयमारभ्य तेषां तथागतानां पुरस्तात् महाधर्मवृष्टिमुत्सृजन्ति सु.प.३४क/१३.

chos kyi kun dga' ba

पा. धर्मारामः — {chos kyi kun dga' ba la mos pa} धर्मारामाभिरतः स.पु.११५ख/१८५; द्र. {chos kyi dga' ba/}

chos kyi kun dga' ba la mos pa

वि. धर्मारामाभिरतः, बोधिसत्त्वस्य — एते कुलपुत्रा धर्मारामाभिरता बुद्धज्ञानेऽभियुक्ताः स.पु.११५ख/१८५.

chos kyi dkyil 'khor

पा. धर्ममण्डलम् — {chos kyi dkyil 'khor rnam par dpyod pa rnam par 'byed pa} धर्ममण्डलविचारविचयम् ग.व्यू.२७४ख/३५३.

chos kyi dkyil 'khor gyi 'od rab tu snang ba'i gtsug phud

ना. धर्ममण्डलावभासप्रभचूडः, तथागतः — तस्यानन्तरं (धर्म भो.पा.)मण्डलावभासप्रभचूडो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३क/२३६.

chos kyi dkyil 'khor na bun sprin

ना. धर्ममण्डलपटलमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्ममण्डलपटलमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi dkyil 'khor rnam par dpyod pa rnam par 'byed pa

पा. धर्ममण्डलविचारविचयम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — धकारं परिकीर्तयतो धर्ममण्डलविचारविचयं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४ख/३५३.

chos kyi dkyil 'khor rnam par sangs rgyas pa'i dpal gyi zla ba

ना. धर्ममण्डलविबुद्धश्रीचन्द्रः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्ममण्डलविबुद्धश्रीचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.

chos kyi dkyil 'khor dpal gyi ri bo snang ba'i 'od

ना. धर्ममण्डलश्रीशिखराभप्रभः, तथागतः — तस्य अनन्तरं धर्ममण्डलश्रीशिखराभप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.

chos kyi sku

= {chos sku/}

chos kyi sku mnga'

= {chos kyi sku mnga' ba/}

chos kyi sku mnga' ba

वि. सधर्मकायः, तथागतस्य — {bde gshegs chos kyi sku mnga' sras bcas dang} सुगतान् ससुतान् सधर्मकायान् बो.अ.१.१.

chos kyi sku mnga' mdzad pa

= {chos kyi sku la mnga' mdzad pa/}

chos kyi sku yongs su 'grub pa

पा. धर्मकायपरिनिष्पत्तिः — त्रिभिः कारणैः साम्यं सर्वबुद्धानाम् । पूर्वपुण्यज्ञानसंभारसमुदागमतः, धर्मकायपरिनिष्पत्तितः, अर्थचर्यया च लोकस्य अभि.भा.५७ख/१०९६.

chos kyi sku la mnga' mdzad pa

वि. धर्मकायवशवर्ती, तथागतस्य — बुद्धसुतभूमिमतिक्रम्य प्रत्यात्मार्यधर्मगतिगमनत्वात्तथागतो धर्मकायवशवर्ती भविष्यति धर्मनैरात्म्यदर्शनात् ल.अ.८२ख/३०.

chos kyi sku la dbang byed pa

• वि. धर्मकायवशवर्ती, द्र. {chos kyi sku la mnga' mdzad pa/} ।। • सं. धर्मकायवशवर्तिता — {chos kyi sku bsam gyis mi khyab pa la dbang byed pa} अचिन्त्यधर्मकायवशवर्तिता ल.अ.१०९क/५५.

chos kyi sku bsam gyis mi khyab pa la dbang byed pa

पा. अचिन्त्यधर्मकायवशवर्तिता — पुनरपि लोकोत्तरानास्रवधातुपर्यापन्नान् संभारान् परिपूर्य अचिन्त्यधर्मकायवशवर्तितां प्रतिलप्स्यन्ते ल.अ.१०९क/५५.

chos kyi sku'i snying po

पा. धर्मधातुगर्भः — स खल्वेष तथागतगर्भो यथा धर्मधातुगर्भस्तथा सत्कायदृष्टिपतितानामगोचर इत्युक्तम्, दृष्टिप्रतिपक्षत्वाद्धर्मधातोः र.वि.११४क/७६.

chos kyi skye mched

पा. धर्मायतनम्, आयतनभेदः — द्वादशायतनानि । चक्षुरायतनम्, रूपायतनम्… मन आयतनम्, धर्मायतनं च श्रा.भू.९७ख/२४६; वेदनासंज्ञासंस्कारस्कन्धाः आयतनधातुव्यवस्थायाम्, धर्मायतनधात्वाख्याः सहाविज्ञप्त्यसंस्कृतैः । इत्येतानि सप्त द्रव्याणि धर्मायतनं धर्मधातुश्चेत्याख्यायन्ते अभि.भा.१३०-४/५०.

chos kyi skye mched pa

वि. धर्मायतनिकम् — {chos kyi skye mched pa'i gzugs} धर्मायतनिकं रूपम् सू.अ.२३५क/१४७.

chos kyi skye mched pa'i gzugs

पा. धर्मायतनिकं रूपम्, अर्थभेदः — षड्विधश्चार्थः । वर्णगन्धरसस्पर्शशब्दा धर्मायतनिकं च रूपम् सू.अ.२३५क/१४७.

chos kyi khams

पा. धर्मधातुः १. धातुभेदः — अष्टादश धातवः । चक्षुर्धातू रूपधातुश्चक्षुर्विज्ञानधातुः… मनोधातुर्धर्मधातुर्मनोविज्ञानधातुः श्रा.भू.९७क/२४५; वेदनासंज्ञासंस्कारस्कन्धाः आयतनधातुव्यवस्थायाम्, धर्मायतनधात्वाख्याः सहाविज्ञप्त्यसंस्कृतैः । इत्येतानि सप्त द्रव्याणि धर्मायतनं धर्मधातुश्चेत्याख्यायन्ते अभि.भा.१३०-४/५० २. विषयभेदः — षड् विषयाः । रूपं शब्दस्तथा गन्धो रसः स्पर्शस्तथैव च । धर्मधातुस्वभावश्च षडेते विषया मताः हे.त.१८क/५६ ३. = {byang chub kyi sems khams} बोधिचित्तधातुः — अम्बरे पञ्चात्मकरसधातौ… धर्मधातोर्बोधिचित्तधातोरुत्पत्तिर्भवति वि.प्र.२२८क/२. २०.

chos kyi khams kyi mthar thug

= {chos kyi khams kyi mthar thug pa/}

chos kyi khams kyi mthar thug pa

पा. धर्मधातुनिष्ठा, निष्ठापदभेदः — तानि च महाप्रणिधानानि दशभिर्निष्ठापदैरभिनिर्हरति… यदुत सत्त्वधातुनिष्ठया च…धर्मधातुनिष्ठया च…लोकवर्तनीधर्मवर्तनीज्ञानवर्तनीधातुनिष्ठया च द.भू.१७९ख/११.

chos kyi khams kyi rdo rje ma

ना. धर्मधातुवज्रा, विषयदेवी — एवमाकाशधातुजन्या धर्मधातुवज्रा पश्चिमद्वारस्य वामे वज्रपाणिवत् संस्थानतः वि.प्र.३९क/४.२०.

chos kyi khams kyi sprul pa

पा. धर्मधातुनिर्माणम् — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या उत्तरि सत्त्वकायनिर्माणं च यथाभूतं प्रजानाति…धर्मधातुनिर्माणं च द.भू.२६५ख/५८.

chos kyi khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa

पा. धर्मधातुविचारणालोकप्रवेशः, धर्मालोकप्रवेशभेदः — स दशभिर्धर्मालोकप्रवेशैराक्रमति… यदुत सत्त्वधातुविचारणालोकप्रवेशेन च…धर्मधातुविचारणालोकप्रवेशेन च…माहात्म्याशयाधिमुक्तिधातुविचारणालोकप्रवेशेन (च) द.भू.२०४क/२४.

chos kyi khams ma

पा. धर्मधातुः, दूतीनां कुलभेदः — इदानीं दूतीनां धर्मधात्वादिकुलमुच्यते । दिव्येत्यादिना । इह दिव्या धर्मधातुः…नागिनी स्पर्शवज्रा वि.प्र.१६६क/३.१४५.

chos kyi khams yang dag par bsgrub pa

पा. धर्मधातुसमुदागमः — अस्यां धर्ममेघायां बोधिसत्त्वभूमौ प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वो धर्मधातुसमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५क/५७.

chos kyi khyad par

पा. १. धर्मविशेषाः, आवेणिकबुद्धधर्मभेदः — दशबलैश्चतुर्वैशारद्यैरष्टदशैरपि धर्मविशेषैः । बुद्धमहात्म तु सूचयमानाः बुद्धगुणेभि करोन्ति जगार्थम् शि.स.१७७ख/१७६ २. धर्मविशेषः — {chos kyi khyad par phyin ci log tu sgrub par byed pa} धर्मविशेषविपरीतसाधनः न्या.प्र.५.

chos kyi khyad par phyin ci log tu sgrub par byed pa

पा. धर्मविशेषविपरीतसाधनः, विरुद्धहेत्वाभासभेदः न्या. प्र.५.

chos kyi khri

धर्मासनम् लो.को.७२४; द्र. {chos kyi stan/}

chos kyi 'khor lo

पा. धर्मचक्रम् १. बुद्धोपदिष्टधर्मः — {lan gsum du bzlas te chos kyi 'khor lo rnam pa bcu gnyis su bskor ba} त्रिपरिवर्तद्वादशाकारधर्मचक्रप्रवर्तनम् म.व्यु.१३०९ २. दर्शनमार्गः — धर्मचक्रं तु दृङ्मार्गः अभि.को.६.५४; किं स्वमतमेतद् वैभाषिकाणां दर्शनमार्गो धर्मचक्रमिति, आहोस्विद् आगमतः अभि.स्फु.२०९ख/९८३ ३. हृच्चक्रम् — इह कुम्भैरष्टभिः धूमादिभिः सार्धमष्टारं हृच्चक्रं शुद्धं तदेव धर्मचक्रम् वि.प्र.५८क/४.१०१; निर्माणचक्रे पद्मं चतुःषष्टिदलम् । धर्मचक्रे अष्टदलम् हे.त.३क/४ ३. हस्तमुद्राविशेषः — उभौ हस्तौ समायुक्तौ मध्यमाङ्गुलिमुच्छ्रितौ । संकोच्यानामिकाङ्गुष्ठौ कन्यसौ सूचिमाश्रितौ । उभौ तर्जनिसंश्लिष्टौ मध्यपर्वाग्रकुञ्चितौ । मध्यमौ सूचिसमौ न्यस्तौ चक्राकारसमुद्भवौ । एतत्तु धर्मचक्रम् म.मू.२५४क/२९१.

chos kyi 'khor lo skor ba

पा. धर्मचक्रप्रवर्तनम् — तथा अभिसंबुद्धानां च धर्मचक्रप्रवर्तनं द्रक्ष्यति अ.सा.८१ख/४५; • वि. धर्मचक्रप्रवर्तकः — अवैवर्त्यधर्मचक्रप्रवर्तकैर्बहुबुद्धशतपर्युपासितैः स.पु. २क/१; द्र. {chos kyi 'khor lo bskor ba/}

chos kyi 'khor lo bskor ba

• पा. धर्मचक्रप्रवर्तनम् — बोधिसत्त्वः… तथागतधर्मचक्रप्रवर्तनवृषभतां चानुक्रममाणः… नवमीं बोधिसत्त्वभूमिम् आक्रमति द.भू.२५१ख/४९; {lan gsum du bzlas te chos kyi 'khor lo rnam pa bcu gnyis su bskor ba} त्रिपरिवर्तद्वादशाकारधर्मचक्रप्रवर्तनम् म.व्यु.१३०९; द्र. {chos kyi 'khor lo skor ba/} {chos kyi 'khor lo rab tu bskor ba/} {chos kyi 'khor lo chen po bskor ba/} ।। • वि. धर्मचक्रप्रवर्ती, तथागतस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…धर्मचक्रप्रवर्तीत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.

chos kyi 'khor lo bskor ba phra ba la 'jug pa'i ye shes

पा. धर्मचक्रप्रवर्तनसूक्ष्मप्रवेशज्ञानम्, सूक्ष्मप्रवेशज्ञानभेदः — यानीमानि तथागतानाम्…सूक्ष्मप्रवेशज्ञानानि यदुत चर्यासूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा…धर्मचक्रप्रवर्तनसूक्ष्मप्रवेशज्ञानं वा द.भू.२६६क/५८.

chos kyi 'khor lo bskor mdzad pa

वि. धर्मचक्रप्रवर्तकः, तथागतस्य — नमस्ते शाक्यसिंहाय धर्मचक्रप्रवर्तकः । त्रैधातुकं जगत्सर्वं शोधयेत्सर्वदुर्गतिम् स.दु.१५९/१५८.

chos kyi 'khor lo chen po

महाधर्मचक्रम् — {chos kyi 'khor lo chen po bskor ba} महाधर्मचक्रप्रवर्तनम् द.भू.१७७क/१०; द्र. {chos kyi 'khor lo/}

chos kyi 'khor lo chen po bskor ba

पा. महाधर्मचक्रप्रवर्तनम्, बुद्धकृत्यविशेषः — तुषितभवनवासम् आदिं कृत्वा च्यवनासंक्रमणगर्भस्थिति…महाधर्मचक्रप्रवर्तनमहापरिनिर्वाणोपसंक्रमणाय द.भू.१७७क/१०; द्र. {chos kyi 'khor lo bskor ba/}

chos kyi 'khor lo tha mi dad pa'i snying po

पा. धर्मचक्रासंभेदगर्भम्, प्रज्ञापारमितामुखभेदः — ढकारं परिकीर्तयतो धर्मचक्रसंभेदगर्भं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७५ख/३५४.

chos kyi 'khor lo sprul pa kun tu snang ba'i dbyangs

ना. धर्मचक्रनिर्माणसमन्तप्रतिभासनिर्घोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं तस्मिन्नेव लोकधातौ ब्रह्मेन्द्रभूतेन धर्मचक्रनिर्माणसमन्तप्रतिभासनिर्घोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९८क/२७८.

chos kyi 'khor lo zla bas 'phags pa'i dpal

ना. धर्मचक्रचन्द्रोद्गतश्रीः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मचक्रचन्द्रोद्गतश्रीर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi 'khor lo rab tu bskor ba

पा. धर्मचक्रप्रवर्तनम् — यच्च धर्मचक्रप्रवर्तनम्, धर्मोल्काप्रग्रहणम्, धर्मभेरीसंप्रताडनम् अ.सा.१२१क/६९; द्र. {chos kyi 'khor lo bskor ba/}

chos kyi 'khor lo rab tu bskor ba'i stobs

पा. धर्मचक्रप्रवर्तनबलम्, दशबोधिसत्त्वबलेषु एकम् — आशयबलम्…धर्मचक्रप्रवर्तनबलम् म.व्यु.७६९.

chos kyi 'khor lo rab tu 'bar ba'i gzi brjid rgyal po

ना. धर्मचक्रज्वलनतेजोराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मचक्रज्वलनतेजो(राजः भो.पा.) नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.

chos kyi 'khor lo la gnas pa

वि. धर्मचक्रस्थः, तथागतस्य — मुनिभिरतीतवर्तमानैः प्रोक्तमेवात्र लोके धर्मचक्रस्थैः वि.प्र.२७२ख/२.९६.

chos kyi 'khor lo legs par bskor ba

वि. सुप्रवर्तितधर्मचक्रः, तथागतस्य — भगवान् सर्वधर्मसमताभिसंबुद्धः सुप्रवर्तितधर्मचक्रोऽनन्तशिष्यगणसुविनीतः र.वि.७५ख/३.

chos kyi 'khor lo'i sgra nam mkha'i sprin gyi sgron ma rgyal po

ना. धर्मचक्रनिर्घोषगगनमेघप्रदीपराजः, तथागतः — तेषां…दशानां बुद्धसहस्राणां प्रथमकल्पिको धर्मचक्रनिर्घोषगगन(मेघ भो.को.)प्रदीपराजो नाम तथागतः …लोक उदपादि ग.व्यू.१९०ख/२७२.

chos kyi 'khor lo'i phyag rgya

धर्मचक्रमुद्रा, तथागतस्य मुद्राविशेषः — तर्जन्यङ्गुष्ठयोगो वामे दक्षिणकरेऽपि कटक इह भवेद् वामवलयनखमेलापके दक्षिणनखमेलापके देशनायोगेन मध्यमादेः प्रसारः, अनामिकायाः कनिष्ठायाः किञ्चिदूर्ध्वमिति हृदयप्रदेशे धर्मचक्रमुद्रा वि.प्र.१७४क/३.१७२.

chos kyi 'khor lo'i 'od kyi dbyangs

ना. धर्मचक्रप्रभनिर्घोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मचक्रप्रभनिर्घोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi 'khor lo'i 'od rab tu bsgrags pa'i rgyal po

ना. धर्मचक्रप्रभनिर्घोषराजः, तथागतः — संतुषितदेवराजभूतेन धर्मचक्रप्रभनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.

chos kyi 'khor lo'i ye shes kun tu snang ba'i rgyal po

ना. धर्मचक्रसमन्तज्ञानावभासराजः, तथागतः — दक्षिणपश्चिमायां दिशि… मणिसूर्यप्रतिभासगर्भाया लोकधातोर्धर्मचन्द्रसमन्तज्ञानावभासराजस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात् ग.व्यू.२८५ख/९.

chos kyi 'khor los sprul pa'i 'od

ना. धर्मचक्रनिर्माणप्रभा, भिक्षुणी — {kho mo ni de'i tshe de'i dus na dge slong ma chos kyi 'khor los sprul ba'i 'od ces bya bar gyur te/} {de ltar kho mos de bzhin gshegs pa chos rgya mtsho thams cad kyi dbyangs 'od kyi rgyal po'i bstan pa yang yongs su bzung ngo} अहं सा तेन कालेन तेन समयेन धर्मचक्रनिर्माणप्रभा नाम भिक्षुण्यभूवम् । मया तत्तस्य सर्वधर्मसागरनिर्घोषप्रभराज्ञस्तथागतस्य शासनं संधारितम् ग.व्यू.१५५ख/२३८ धर्मचक्रनिर्माणप्रभा नाम भिक्षुण्यभूत् । तस्यैव विमलचक्रभानुप्रभस्य चक्रवर्तिनो दुहिता भिक्षुणीशतसहस्रपरिवारा ग.व्यू.१५२ख/२३६.

chos kyi gaN+Di

पा. धर्मगण्डी — ईशे धर्मशङ्खः शुक्लः, नैरृत्ये धर्मगण्डी रक्ता वि.प्र.३७क/४.१६.

chos kyi gar gyi rgyud rgya chen po ston pa la zhugs pa

वि. विपुलधर्मनाटकदर्शनप्रविष्टः, तथागतस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते… विपुलधर्मनाटकदर्शनप्रविष्ट इत्युच्यते ल.वि.२०५ख/३०९.

chos kyi grags

= {chos kyi grags pa/}

chos kyi grags pa

= {chos grags} ना. धर्मकीर्तिः, वार्त्तिककारः — ननु चाचार्यधर्मकीर्त्तिना त.प.१२१ख/६९३; {chos kyi grags dpal} श्रीधर्मकीर्तिः प्र.अ.२९५-२/६४८.

chos kyi gru

धर्मनौः — आशयेन हि सदाभियुक्तका बोधिमार्गाविवर्त्यमानसाः…तारणार्थं भवतो…धर्मनावं समुदानयन्ति रा.प.२३२क/१२५.

chos kyi gru chen po

महाधर्मनौः — {dam pa'i chos kyi gru chen po mya ngan las 'das pa'i grong khrer du 'gro ba} महाधर्मनावं निर्वाणपुरगामिनीम् लो.को.७२४.

chos kyi grong khyer rab tu snang ba'i dpal

ना. धर्मनगरप्रभश्रीः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मनगरप्रभश्रीर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३८.

chos kyi dga' ba

= {chos dga'/}

chos kyi dga' ba la dga' zhing mos pa

• वि. धर्मारामरतिरतः; • पा. धर्मारामरतिरतता — तत्र कतमो धर्मसंभारयोगः? येयमल्पार्थता अल्पकृत्यता…धर्मारामरतिरतता…कर्मविपाकानुद्धुरता शि.स.१०७ख/१०६.

chos kyi dga' ba'i zas

पा. धर्मप्रीत्याहारः, आहारभेदः — तस्मिन् बुद्धक्षेत्रे तेषां सत्त्वानां द्वौ आहारौ भविष्यतः…धर्मप्रीत्याहारो ध्यानप्रीत्याहारश्च स.पु.७६ख/१२९.

chos kyi dga' bas dga' bar gnas pa

• वि. धर्मारामाभिरतः; • सं. धर्मारामाभिरतता — स श्रद्धाधिपतेयतया प्रसादबहुलतया…धर्मारामाभिरततया द.भू.१७६ख/९.

chos kyi bgo skal

धर्मदायः — {chos kyi bgo skal la spyod pa} धर्मदायादः स.पु.२५क/४४; धर्मदायाद्यम् — {chos kyi bgo skal 'dzin pa} धर्मस्य दायाद्यधरः स.पु.८२ख/१३९.

chos kyi bgo skal 'dzin

= {chos kyi bgo skal 'dzin pa/}

chos kyi bgo skal 'dzin pa

वि. धर्मदायाद्यधरः, धर्मस्य दायाद्यधरः — ममैष पुत्रो धर्मस्य दायाद्यधरो महर्षिः स.पु.८२ख/१३९; द्र. {chos kyi bgo skal la spyod pa/}

chos kyi bgo skal la spyod pa

वि. धर्मदायादः — अद्याहं भगवन् भगवतः पुत्रो ज्येष्ठ औरसो मुखतो जातो धर्मजो धर्मनिर्मितो धर्मदायादो धर्मनिर्वृत्तः स.पु.२५क/४४.

chos kyi rgya

पा. धर्ममुद्रा — इय शारिपुत्रा मम धर्ममुद्रा या पश्चिमे कालि मयाद्य भाषिता स.पु.३७क/६४; द्र. {chos kyi phyag rgya/} {chos kyi 'khor lo'i phyag rgya/}

chos kyi rgya mtsho

= {chos rgya mtsho/}

chos kyi rgyal po

• वि. धर्मराजः — राजा अभूत्…धार्मिको धर्मराजः सप्तरत्नसमन्वागतः ग.व्यू.११९ख/२०७; धार्मिको धर्मराजो धर्मेण राज्यं कारयति वि.व.१५४क/१.४२; • सं. धर्मराजः १. = {sangs rgyas} बुद्धः — धर्मराजेन शान्त्यर्थं मुद्रेयं संप्रभाषितम् (? ता) म.मू.२५४क/२९१; अध्येषकोऽहं तव धर्मराज ल.वि.१८९क/२८८ २. = {gshin rje} यमः — ब्रह्मविष्णुमहेश्वरचन्द्रादित्यवायुवरुणाग्नयो यमश्च धर्मराजोऽन्ये च चत्वारो महाराजानः का.व्यू.२३६ख/२९९ ३. धर्मराजत्वम् — त्रैधातुकं जगत्सर्वं धर्मराजत्वं प्राप्यते स.दु.१५९/१५८; • पा. धर्मराजः, समाधिविशेषः — तद्यथापि नाम कुलपुत्र आकारकरो नाम समाधिः… धर्मधरो (धर्मराजो) नाम समाधिः का.व्यू.२२१ख/२८४.

chos kyi rgyal po chos dang ldan pa

धार्मिको धर्मराजः म.व्यु.३६१८.

chos kyi rgyal po bla na med pa

वि. अनुत्तरो धर्मराजः, बुद्धस्य — भगवान्नाम भदन्त अनुत्तरो धर्मराजो व्यसनगतानां सत्त्वानां परित्राता अ.श.२४ख/२०.

chos kyi rgyal po'i thabs

( {thang ka}){chags pa med pa'i rgyal mtshan} पा. असङ्गपट्टधर्मराजध्वजः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति… असङ्गपट्टधर्मराजध्वजेन च बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.

chos kyi rgyal po'i pho brang rab tu snang ba

ना. धर्मराजभवनप्रतिभासः, बोधिमण्डः — धर्मार्चिनगरमेघायां लोकधातौ मध्यमा विचित्रध्वजा नाम चातुर्द्वीपिकाऽभूत् । तस्या मध्ये समन्तरत्नकुसुमप्रभा नाम राजधान्यभूत् । तस्या राजधान्या नातिदूरे धर्मराजभवनप्रतिभासो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.१५२क/२३५.

chos kyi rgyal po'i sras

वि. धर्मराजपुत्रः, श्रावकस्य म.व्यु.१०९०.

chos kyi rgyal mtshan

• सं. धर्मध्वजः, सद्धर्मस्य ध्वजरूपं चीवरादिवस्तु — दाने श्रमणचीवरस्यागारिकाय अवगुंठनार्थम् । (इति) धर्मध्वजानादरगतम् (ओते प्रायश्चित्तिकम्) वि.सू.५३ख/६९; • ना. धर्मध्वजः, तथागतः — एवमधस्तायां दिशि सिंहो नाम तथागतः…धर्मध्वजो नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७.

chos kyi rgyal mtshan la mi gus pa'i ltung byed

पा. धर्मध्वजानादरगते प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः — दाने श्रमणचीवरस्यागारिकायावगुंठनार्थम् । (इति) धर्मध्वजानादरगतम् (ओते प्रायश्चित्तिकम्) वि.सू.५३ख/६९.

chos kyi rgyus rnam par dbye ba ma 'dres pa mkhas pa

पा. धर्मज्ञानविभक्त्यसंभेदकौशल्यम् — पुनरपरं धर्मप्रतिसंविदा धर्मज्ञानविभक्त्यसंभेदकौशल्यं प्रजानाति द.भू.२५५क/५१.

chos kyi sgo

= {chos sgo} ।। • पा. धर्ममुखः (ओम् ?) — {chos kyi sgo brgya rnam par 'byed pa} धर्ममुखशतं च प्रविचिनोति द.भू.१८५ख/१४; धर्मामुखा कोटिसहस्र नेके प्रकाशयिष्यन्ति अनागतेऽध्वे । उपदर्शयन्तो इममेकयानं स.पु.२२ख/३७; {chos kyi sgo snang ba} धर्ममुखालोकः द.भू.२५६ख/५२; {chos kyi sgo'i rgyud} धर्ममुखपरिवर्तः द.भू.२७८ख/६७; • सं. धर्मद्वारः (ओम् ?)— {chos kyi sgo'i dbyangs mang po'i mdzod} ( धर्म)द्वारस्वरप्रभूतकोशः ग.व्यू.१५६क/२३८.

chos kyi sgo snang ba

पा. धर्ममुखालोकः — स प्रणिधानमात्रेण बहुतरं सम्यक्संबुद्धसकाशाद् धर्ममुखालोकं संप्रतीच्छति द.भू.२५६ख/५२.

chos kyi sgo'i rgyud

पा. धर्ममुखपरिवर्तः — अयं खलु पुनर्भो जिनपुत्र बोधिसत्त्वचर्यासमुदानयनः सर्वाकारसर्वज्ञज्ञानगुणसंचयो धर्ममुखपरिवर्तो नानवरोपितकुशलमूलानां सत्त्वानां श्रवणावभासमागमिष्यति द.भू.२७८ख/६७.

chos kyi sgo'i dbyangs mang po'i mdzod

ना. धर्मद्वारस्वरप्रभूतकोशः, तथागतः — तस्यानन्तरं (धर्म) द्वारस्वरप्रभूतकोशो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३८.

chos kyi sgra

धर्मशब्दः — विविधाः शब्दा निश्चरन्ति … तद्यथा हस्तिशब्दा वा… धर्मशब्दा वा अधर्मशब्दा वा स.पु.१३३क/२११; धर्मरुतम् — आकाङ्क्षन् सर्वरुतनिर्घोषेषु धर्मरुतमधितिष्ठति द.भू.२५६ख/५२; धर्मध्वनिः — पक्षिभ्यः सर्ववृक्षेभ्यो रश्मिभ्यो गगनादपि । धर्मध्वनिरविश्रामं श्रूयतां सर्वदेहिभिः बो.अ.१०.३७.

chos kyi sgra chen po rab tu sgrog pa

महाधर्मनिर्नादनम् — धर्ममेघायां बोधिसत्त्वभूमौ प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वः … महाधर्मनिर्नादनं नमुचिपर्षद्विद्रावणम् द.भू.२६९क/६१.

chos kyi sgrib pa

पा. धर्मावरणम्, आवरणभेदः — ज्ञेयावरणम्… क्लेशावरणम्…धर्मावरणविनिर्मुक्तिः पुनरालयविज्ञानवासनाविनिवृत्तेः विशुध्यति ल.अ.१५१ख/९८.

chos kyi sgron ma

धर्मदीपः — {chos kyi sgron ma mdzad pa} धर्मदीपंकरः का.व्यू.२०५ख/२६३; धर्मप्रदीपः — {chos kyi sgron ma ye shes kyi rnam par gnon pa'i seng ge} धर्मप्रदीपविक्रमज्ञानसिंहः ग.व्यू.१४२ख/२२७; धर्मोल्का — {chos kyi sgron ma rab tu 'bar ba'i dpal gyi zla ba} धर्मोल्काज्वलनश्रीचन्द्रः ग.व्यू.१५४क/२३७.

chos kyi sgron ma spyan

धर्मप्रदीपाक्ष (क्षः ?) लो.को. ७२५.

chos kyi sgron ma mdzad pa

वि. धर्मदीपंकरः, अवलोकितेश्वरस्य — नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय महेश्वराय … धर्मदीपंकराय का.व्यू.२०५ख/२६३.

chos kyi sgron ma ye shes kyi rnam par gnon pa

( {o'i seng ge}) ना. धर्मप्रदीपविक्रमज्ञानसिंहः, तथागतः — तस्यानन्तरं तत्रैव बोधिमण्डे धर्मप्रदीपविक्रमज्ञानसिंहो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१४२ख/२२७.

chos kyi sgron ma rab tu 'bar ba'i dpal gyi zla ba

ना. धर्मोल्काज्वलनश्रीचन्द्रः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मोल्काज्वलनश्रीचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.

chos kyi sgron ma rin chen bla re'i dbyangs

ना. धर्मोल्कारत्नवितानघोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मोल्कारत्नवितानघोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.

chos kyi sgron me

= {chos kyi sgron ma/}

chos kyi sgron me'i gdugs

धर्मप्रदीपच्छत्र (त्रः ?) लो.को.७२५.

chos kyi sgron me'i spyan

= {chos kyi sgron ma'i spyan/}

chos kyi ngang tshul

ना. धर्मशीलः, गृहपतिः — क्षेमंकराख्यः सुगतः क्षेमवत्यामभूत्पुरि । तस्य काले गृहपतिर्धर्मशीलाभिधोऽभवत् अ.क.८९.६३.

chos kyi ngo bo nyid rtogs pa khong du chud pa'i yid kyi lus

धर्मस्वभावावबोधमनोमयः कायः, मनोमयकायभेदः — त्रिप्रकारो महामते कायो मनोमयः… यदुत समाधिसुखसमापत्तिमनोमयो धर्मस्वभावावबोधमनोमयो निकायसहजसंस्कारक्रियामनोमयश्च ल.अ.१०९ख/५६.

chos kyi dngos nyid phyag rgya

पा. धर्मस्वभावमुद्रा — शाक्यसिंहो भाषिष्यते धर्मस्वभावमुद्राम् स.पु.१२ख/२०.

chos kyi mnga' bdag

वि. धर्मेश्वरः, तथागतस्य — ज्ञानोदधिं शुद्धमहानुभावं धर्मेश्वरं सर्वविदं मुनीशम्… श्रयध्वम् ल.वि.३क/२.

chos kyi rnga chen

पा. धर्मभेरी, हस्तमुद्राविशेषः — तदेव उच्छ्रितौ हस्तौ अङ्गुल्यग्रौ सुकुञ्चितौ । सर्वैरङ्गुलिभिर्मुक्ता विरला केशसंभवा । भेरी तं विदुर्बुद्धा धर्मभेरीति उच्छ्रितौ म.मू.२५३क/२८९.

chos kyi cod pan

धर्मपट्टः — {chos kyi cod pan bcings pa} धर्मपट्टावबद्धः म.व्यु.७०५८.

chos kyi cod pan bcings pa

वि. धर्मपट्टावबद्धः म.व्यु.७०५८.

chos kyi char chen po

महाधर्मवृष्टिः — एवमेव आनन्द तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्य महाधर्मवृष्टिमुत्सृजतः सु.प.३४क/१३.

chos kyi mchog

= {chos mchog/}

chos kyi rje

वि. धर्मस्वामी, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते… धर्मस्वामीत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; {chos kyi rje bcom ldan 'das kyis} धर्मस्वामिना हि भगवता अभि.भा.८ख/८९४.

chos kyi rjes 'brang ba

= {chos kyi rjes su 'brang ba/}

chos kyi rjes su lta ba

वि. धर्मानुदर्शी — {chos la chos kyi rjes su lta ba} धर्मेषु धर्मानुदर्शी द.भू.२०५क/२४.

chos kyi rjes su mthun pa'i chos

धर्मानुधर्मः — {chos kyi rjes su mthun pa'i chos la zhugs pa} धर्मानुधर्मप्रतिपन्नः ल.वि.१८०ख/२७४.

chos kyi rjes su mthun pa'i chos kyi nan tan

धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिः म.व्यु.१८०१; मि.को.१२३क ।

chos kyi rjes su mthun pa'i chos la zhugs pa

वि. धर्मानुधर्मप्रतिपन्नः, श्रावकस्य — स्थविरा भिक्षवः …दान्ताः…धर्मानुधर्मप्रतिपन्नाः ल.वि.१८०ख/२७४.

chos kyi rjes su 'brang ba

पा. धर्मानुसारी, पुद्गलभेदः — पुद्गलाः अष्टाविंशतिः… तद्यथा मृद्विन्द्रियः … धर्मानुसारी…उभयतोभागविमुक्तश्च श्रा.भू./१६९; मृदुतीक्ष्णेन्द्रियौ तेषु श्रद्धाधर्मानुसारिणौ अभि.को.६.२९; मृद्विन्द्रियस्तेषु वर्तमानः श्रद्धानुसारीति उच्यते, तीक्ष्णेन्द्रियो धर्मानुसारीति अभि.भा./९३३.

chos kyi nyi ma dpal gyi sprin

ना. धर्मभास्करश्रीमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मभास्करश्रीमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३क/२३६.

chos kyi nyi ma'i dkyil 'khor ye shes kyi sgron ma

ना. धर्मादित्यज्ञानमण्डलप्रदीपः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मादित्यज्ञानमण्डलप्रदीपो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos kyi nyi ma'i sprin rab tu snang ba

ना. धर्मसूर्यमेघप्रदीपः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मसूर्यमेघप्रदीपो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi nyi ma'i gzi brjid

ना. धर्मसूर्यतेजाः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन… धर्मसूर्यतेजसा च ग.व्यू.२७५क/२.

chos kyi rnyed pa

धर्मलाभः — {chos kyi rnyed pas chog par 'dzin pa} धर्मलाभसन्तुष्टः म.व्यु.२३७२.

chos kyi rnyed pas chog par 'dzin pa

वि. धर्मलाभसन्तुष्टः म.व्यु.२३७२; मि.को.१२३ख ।

chos kyi tog

ना. धर्मकेतुः १. तथागतः — तद्यथा भगवता पद्मोत्तरेण च धर्मकेतुना… कनकमुनिना च काश्यपेन च तथागतेन ल.वि.४क/४ २. देवपुत्रः — षोडश च बोधिमण्डपरिपालका देवपुत्राः । तद्यथा उत्खली च नाम देवपुत्रः…धर्मकेतुश्च ल.वि.१३७क/२०२.

chos kyi gtam

धर्म्या कथा — {chos kyi gtam gyis yang dag par bstan} धर्म्यया कथया संदर्शयति अ.श.४८क/४१.

chos kyi gting slebs

वि. पर्यवगाढधर्मा — अथ दीर्घनखः परिव्राजको दृष्टधर्मा… पर्यवगाढधर्मा… भगवन्तमिदमवोचत् अ.श.२८२क/२५८.

chos kyi gter

पा. धर्मनिधिः, महाप्रतिभाननिधिभेदः मि.को.११९क ।

chos kyi stan

पा. धर्मासनम् — सर्वधर्मशून्यताप्रवेशः खलु पुनर्भैषज्यराज तथागतस्य धर्मासनम् स.पु.८७ख/१४७; द्र. {chos kyi gdan/}

chos kyi stobs

धर्मबलम् — {chos kyi stobs kyi dpa' ba'i rgyal mtshan} धर्मबलशूरध्वजः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi stobs kyi dpa' ba'i rgyal mtshan

ना. धर्मबलशूरध्वजः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मबलशूल(शूर)ध्वजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi stobs kyi dpal brtsegs pa

ना. धर्मबलश्रीकूटः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मबलश्रीकूटो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.

chos kyi bstan bcos

पा. धर्मशास्त्रम्, धर्मसंहिता — तद्यथा गौतमादयो धर्मशास्त्राणां प्रणेतार इति न्या.टी.८९ख/२४७.

chos kyi thugs

पा. धर्मचित्तम्, तत्त्वभेदः — षोडश तत्त्वानि… निर्माणकायः…धर्मकायो धर्मवाक् धर्मचित्तं धर्मज्ञानम्…सहजज्ञानम् वि.प्र.१२३क/१, पृ.२०.

chos kyi mtha'

पा. धर्मकोटिः — निरामिषं तदा स्थाप्य शान्तिमाप्नोति निर्वृतिम् । धर्मकोटिं परित्यज्य भूतकोटिं तु संविशेत् म.मू.२९१ख/४५२.

chos kyi mthu rtsal

धर्मविक्रामी लो.को.७२६.

chos kyi dam pa

= {chos dam pa/}

chos kyi dung

पा. १. धर्मशङ्खः — एवं तासां पृष्ठत ईशे धर्मशङ्खः शुक्लः, नैरृत्ये धर्मगण्डी रक्ता वि.प्र. ३७क/४.१६ २. धर्मशङ्खम्, हस्तमुद्राविशेषः — तदेव हस्तौ विन्यस्तौ अञ्जली सुप्रयोजितौ । उभौ तर्जन्य(यौ) संकोच्य कुण्डलाकारशोभनौ । अङ्गुष्ठं ते अधः कृत्वा अङ्गुष्ठौ नामितौ उभौ । प्रविष्टौ मध्यपुटान्तस्थौ शङ्खं भवति शोभनम् । एतद्धर्मशङ्खं वै वरमुद्रं प्रकाशितम् म.मू.२५२क/२८७.

chos kyi de kho na nyid

पा. धर्मतत्त्वम् — {chos kyi de kho na nyid shes pa} धर्मतत्त्वज्ञानम् अभि.भा.१६ख/९२४; द्र. {chos kyi de nyid/}

chos kyi de kho na nyid shes pa

पा. धर्मतत्त्वज्ञानम् — प्रथमतो धर्मतत्त्वज्ञानाद्धर्मज्ञानम् अभि.भा.१६ख/९२४.

chos kyi de nyid

पा. धर्मतत्त्वम् — तदेवं धर्मतत्त्वस्य देशके मुनिसत्तमे । अपश्यतः स्वयं धर्ममिति कः स्वस्थधीर्वदेत् त.स.१२७ख/१०९६; द्र. {chos kyi de kho na nyid/}

chos kyi dra ba rnam par sangs rgyas pa'i dpal gyi zla ba

ना. धर्मजालविबुद्धश्रीचन्द्रः, तथागतः — तस्य अनन्तरं धर्मजालविबुद्धश्रीचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.

chos kyi gdan

= {chos gdan/}

chos kyi gdan chen po

= {chos gdan chen po/}

chos kyi gdugs

धर्मच्छत्र (त्रम् ?) लो.को.७२६.

chos kyi bdag nyid

वि. धर्मात्मा — धर्मशीलोऽपि धर्मात्मा तेषां दास्यति तं धनम् म.मू.३०६ख/४७८.

chos kyi bdag nyid can

वि. धर्मात्मकः, धर्मात्मा — तथा हि धर्मात्मको नाम भूत्वा देवमेकान्तेन कारुण्यप्रवृत्तौ ह्रीदैन्ये च समनुशास्ति जा.मा.२५८/१५०.

chos kyi bdag po

वि. धर्मस्वामी, बुद्धस्य — बुद्धा भगवन्तः…धर्मेश्वरा धर्मस्वामिनः शि.स.१७३ख/१७१.

chos kyi bdag med

= {chos la bdag med pa/}

chos kyi 'du shes

धर्मसंज्ञा — स तस्यां दुर्लभधर्मसंज्ञायां संमोहबहुलायामपि तिर्यग्गतौ वर्तमानः पटुविज्ञानत्वान्न धर्मचर्यानिरुद्योगमतिर्बभूव जा.मा.४११/२४१.

chos kyi rdo rje ma

धर्मवज्री — ततो वज्रोष्णीषादितथागतैः सत्त्ववज्रीरत्नवज्रीधर्मवज्रीकर्मवज्रीं स्फारयित्वा समाण्डलेयदेवताश्रीशाक्यराजप्रमुखवज्रावेशपर्यन्तम् अभिषेकं दद्यात् स.दु.१७५/१७४.

chos kyi sde

ना. धर्मसेनः, नृपः ब.अ.१५.

chos kyi sdong po ri bo gzi brjid

ना. धर्मद्रुमपर्वततेजाः, तथागतः — तया मे तस्य भगवतो धर्मद्रुमपर्वततेजसस्तथागतस्य धर्मचक्रप्रवर्तनविकुर्वितं दृष्ट्वा सर्वजगत्संदर्शनसमतावभासविषयो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४२क/२२६.

chos kyi brda

पा. धर्मसङ्केतः — धर्मसङ्केत एवायं तस्मिंस्तदिदमुच्यते । सङ्केताच्च पृथग्भूतो न जातो न निरुध्यते ल.अ.१६६क/११९.

chos kyi nam mkha' sgrib pa med pa'i 'od

ना. अनावरणधर्मगगनप्रभः, तथागतः — तस्यानन्तरम् अनावरणधर्मगगनप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३८.

chos kyi nam mkha' mngon 'phags rgyal po

ना. धर्मगगनाभ्युद्गतराजः, तथागतः — मया चानन्देन चानुत्तरायां सम्यक्संबोधौ चित्तमुत्पादितं धर्मगगनाभ्युद्गतराजस्य तथागतस्य… संमुखम् स.पु.८१ख/१३८.

chos kyi nam mkha' la dpal shin tu 'phags pa'i rgyal po

ना. धर्मगगनाभ्युद्गतश्रीराजः, तथागतः — धर्मचक्रनिर्घोषगगनमेघप्रदीपराजस्य तथागतस्य परिनिर्वृतस्यानन्तरं धर्मगगनाभ्युद्गतश्रीराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.

chos kyi nam mkha' la seng ge'i 'od shin tu mdzes pa

ना. धर्मगगनकान्तसिंहप्रभः, तथागतः — तस्य अनन्तरं धर्मगगनकान्तसिंहप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५ख/२३८.

chos kyi nor can

वि. धर्मधनः, बुद्धस्य — धर्मधरा(ना) धर्माहाराः…यावदसेचकदर्शना बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१.

chos kyi nor bu

मणिधर्मा लो.को.७२७।.

chos kyi gnas

= {chos gnas/}

chos kyi gnas nyid

= {chos gnas pa nyid/}

chos kyi rnam grangs

धर्मपर्यायः — देशयतु मे भगवान् चित्तमनोमनोविज्ञानपञ्चधर्मस्वभावलक्षणकुसुमधर्मपर्यायम् ल.अ.७२क/२०.

chos kyi rnam 'phrul

= {chos rnam 'phrul/}

chos kyi snang ba

= {chos snang ba/}

chos kyi snang ba chen po

= {chos snang ba chen po/}

chos kyi snang ba dang 'od dang sprin chen po

पा. महाधर्मावभासालोकमेघः — अप्रमेयाणां तथागतानां सकाशादेकक्षणलवमुहूर्तेन धर्मधातुत्र्यध्वकोशं नाम महाधर्मावभासालोकमेघं सहते द.भू.२६८ख/६०.

chos kyi snod gyur pa

वि. धर्मपात्रम्, धर्मभाजनम् — {rgya chen chos kyi snod gyur pa/} {dman pa'i chos la sbyar mi bya} नोदारधर्मपात्रं च हीने धर्मे नियोजयेत् बो.अ. ५.९०.

chos kyi snod du gyur pa

= {chos kyi snod gyur pa/}

chos kyi pad mo rnam par snang bas rnam par sangs rgyas pa'i dpal

ना. धर्मपद्मवैरोचनविबुद्धकेतुः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मपद्मवैरोचनविबुद्धकेतुः नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३२.

chos kyi pad mo dpal gyi dkyil 'khor

ना. धर्मपद्मश्रीमण्डला, शरीरकायिकदेवता — तत्र धर्मपद्मश्रीकुशला (मण्डला) शरीरकायिकदेवता ह्रीश्रीमञ्जरिप्रभावाऽपरिमाणदेवतागणपरिवृता मायाया देव्या वर्णमुदीरयमाणा ग.व्यू.२५८क/३४०.

chos kyi pad mo rab tu rgyas pa'i dpal gyi sprin

ना. धर्मपद्मप्रफुल्लितश्रीमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मपद्मप्रफुल्लितश्रीमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.

chos kyi dpal

ना. १. धर्मश्रीः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मश्रिया च ग.व्यू.२७६क/३ २. धर्मकेतुः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मकेतुना च ग.व्यू.२७६क/२; द्र. {chos kyi tog}

chos kyi dpe

पा. धर्मोपमा, उपमाभेदः — {mdzes ma khyod kyi lag mthil ni/} {chu skyes bzhin du cung zad dmar/} {zhes pa chos dpe dngos su ni/} {mtshungs pa'i chos dag bstan phyir ro} अम्भोरुहमिवाताम्रं मुग्धे करतलन्तव । इति धर्मोपमा साक्षात्तुल्यधर्मप्रकाशनात् का.आ.२.१५.

chos kyi spun

धर्मभ्राता — इदं स्याद्वचनीयः । शृणु एवंनामन् कुलपुत्र धर्मभ्रातरिति वा बोधिसत्त्वोऽसि बोधौ च कृतप्रणिधानः बो.भू.८३क/१०५.

chos kyi spyan

पा. धर्मचक्षुः, चक्षुर्भेदः — तत्र दर्शनं चक्षुः पञ्चविधं मांसचक्षुः, दिव्यं चक्षुः, आर्यं प्रज्ञाचक्षुः, धर्मचक्षुः, बुद्धचक्षुश्च सू.अ.२२७क/१३७.

chos kyi sprin

पा. धर्ममेघा, दशमी बोधिसत्त्वभूमिः — दश बोधिसत्त्वभूमयः… प्रमुदिता… धर्ममेघा च नाम बोधिसत्त्वभूमिः द.भू.१७०क/३.

chos kyi sprin gyi rgyal mtshan sgron ma

ना. धर्ममेघध्वजप्रदीपः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्ममेघध्वजप्रदीपो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३७.

chos kyi sprin sgra'i rgyal po

ना. धर्ममेघनिर्घोषराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं तत्रैव बोधिमण्डे धर्ममेघनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१४२ख/२२६.

chos kyi sprin chen po

पा. महाधर्ममेघः — सः…बुद्धानां भगवतां सकाशाद्…अप्रमाणान् महाधर्मावभासान् महाधर्मालोकान् महाधर्ममेघान् सहते संप्रतीच्छति स्वीकरोति संधारयति द.भू.२६७ख/५९.

chos kyi sprin snyan pa rnam par grags pa'i

( {rgyal po}) ना. धर्ममेघविघुष्टकीर्तिराजः, तथागतः — तस्य अनन्तरं धर्ममेघविघुष्टकीर्तिराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi sprin thams cad yongs su 'dzin pa

पा. सर्वधर्ममेघसंप्रतीच्छनम्, धारणीमण्डलविशेषः — अहम्…दशभिर्धारणीमण्डलपरिवर्तसहस्रैः सत्त्वानां धर्मं देशयामि…यदुत सर्वधर्मसमुद्रसमवसरणेन च…सर्वधर्ममेघसंप्रतीच्छनेन च ग.व्यू.१५०क/२३४.

chos kyi sprin la dmigs pas rim pas mi dmigs pa'i gnas

पा. धर्ममेघावलम्बानुपूर्वानभिलम्भनिलयम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — इमानि प्रज्ञापारमितामुखानि संगायताम् । यदुत शान्तिगर्भं…धर्ममेघावलम्बानुपूर्वा(न)भिलम्भनिलयं च नाम प्रज्ञापारमितामुखम् ग.व्यू.१७ख/११४.

chos kyi sprin shin tu sdug pa'i 'od

ना. धर्ममेघोद्गतप्रभासः, बोधिमण्डः — तेन चेह समयेन सूर्यगात्रप्रवरो नाम तथागतः…तस्य खलु पुनर्गन्धाङ्कुरशिखरप्रभमेघस्योद्यानस्यानन्तरे धर्ममेघोद्गतप्रभासो नाम बोधिमण्डोऽभूत् ग.व्यू.२३६ख/३१३.

chos kyi sprul pa

= {chos kyis sprul ba/}

chos kyi phung po

पा. धर्मस्कन्ध: — {chos kyi phung po stong phrag brgyad cu rtsa bzhi} चतुरशीतिसहस्रधर्मस्कन्धः वि.प्र.११६ख/१, पृ.१४.

chos kyi phung po brgyad khri bzhi stong

चतुरशीतिधर्मस्कन्धसहस्राणि — दश कुशलाः कर्मपथा लोके प्रभाव्यन्ते, चत्वारि ध्यानानि…संक्षेपेण चतुरशीतिधर्मस्कन्धसहस्राणि लोके प्रभाव्यन्ते अ.सा.६७ख/३७; चतुरशीतिसहस्रधर्मस्कन्धदेशनास्वभावतयाऽवस्थितः वि.प्र.११६ख/१, पृ.१४.

chos kyi phyag rgya

पा. धर्ममुद्रा, मुद्राभेदः — गुह्यमुद्रा…दिव्यमुद्रा… कर्ममुद्रा…द्वीन्द्रियसंयोगे समसुखैर्धर्ममुद्रोच्यते वि.प्र.१६५क/३.१३९; धर्ममुद्रां भावयेत्कण्ठे पद्मेन्दुमण्डले स.दु.१५३/१५२; {'phags pa chos kyi phyag rgya zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यधर्ममुद्रा नाम महायानसूत्रम् क.त.२०३; द्र. {chos kyi rgya/} {chos kyi 'khor lo'i phyag rgya/}

chos kyi 'phags pa

= {chos kyis 'phags pa/}

chos kyi bar du gcod pa

धर्मान्तरायः म.व्यु.६५२६.

chos kyi byang chub

ना. धर्मबोधिः, उपासकः — अस्ति मद्वेश्मनिकटे धर्मबोधिरुपासकः । हेतूत्तमं क्लेशकाले स्तौति शास्तारमेव अ.क.८१.१०.

chos kyi byin gyi rlabs

पा. धर्माधिष्ठानम् — सर्वबुद्धाधिष्ठानं च…धर्माधिष्ठानं च…ज्ञानाधिष्ठानं च प्रजानाति द.भू.२६६क/५८.

chos kyi bye brag

धर्मप्रभेदः — पुनरपरं धर्मप्रतिसंविदा धर्मप्रभेदं प्रजानाति द.भू.२५५क/५१.

chos kyi blo

= {chos blo/}

chos kyi blo gros

ना. धर्ममतिः १. राजकुमारः — चन्द्रसूर्यप्रदीपस्य तथागतस्य…अनभिनिष्क्रान्तगृहावासस्य अष्टौ पुत्रा अभूवन् । तद्यथा मतिः…सुमतिः…धर्ममतिश्च नाम राजकुमारोऽभूत् स.पु. ८ख/१२ २. बोधिवृक्षदेवता — धर्मरुचिश्च नामा बोधिवृक्षदेवता धर्मकाय(म)श्च धर्ममतिश्च धर्मचारी च, एते चत्वारो बोधिवृक्षदेवतास्तथागतस्य चरणयोः निपत्यैवमाहुः ल.वि.१९२ख/२९३.

chos kyi blo gros zla ba

ना. धर्ममतिचन्द्रा, राजभार्या — तस्य सुधर्मतीर्थस्य राज्ञो धर्ममतिचन्द्रा नाम भार्याऽभूत् ग.व्यू.८७ख/१७८.

chos kyi dbang bskur ba chen po thob pa

वि. महाधर्माभिषेकप्राप्तः, बोधिसत्त्वस्य — यत्र स्थितो बोधिसत्त्वः…महाधर्माभिषेकप्राप्त एकजातिप्रतिबद्धो वा भवति चरमभविको वा बो.भू.१६६क/२२०.

chos kyi dbang po'i rgyal po

ना. धर्मेन्द्रराजः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन…धर्मेन्द्रराजेन च ग.व्यू.२७६क/३.

chos kyi dbang phyug

• सं. धर्मेश्वरः, बुद्धस्य पर्यायः — धर्मप्रिया धर्मधरा धर्माहारा धर्मभिषजो धर्मेश्वरा धर्मस्वामिनः…बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१; • ना. धर्मेश्वरः, देवपुत्रः — षोडश च बोधिमण्डपरिपालका देवपुत्राः । तद्यथा उत्खली च नाम देवपुत्रः…धर्मेश्वरश्च ल.वि.१३७क/२०२.

chos kyi dbang phyug rgyal po

ना. धर्मेश्वरराजः, नृपः — ज्ञानवैरोचनप्रमुखेन श्रावककोटीशतेन ज्ञानसूर्यतेजःप्रमुखेन च बोधिसत्त्वकोटीशतसहस्रेण सार्धं मणिध्वजव्यूहराजमहोद्यानधरणिप्रविष्टो राज्ञा धर्मेश्वरराजेन अभिनिमन्त्रितः ग.व्यू.१८क/११५.

chos kyi dbyig ri bo snang ba'i phung po

ना. धर्मधनशिखराभस्कन्धः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मधनशिखराभस्कन्धो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४क/२३७.

chos kyi dbyings

= {stong pa nyid} धर्मधातुः, शून्यता — तथता भूतकोटिश्चानिमित्तं परमार्थता । धर्मधातुश्च पर्यायाः शून्यतायाः समासतः म.भा.१.१५; बुद्धत्वे समचित्तता तद्धर्मधातोरात्मन्यभेदप्रतिबोधात् सू.अ.१४ख/१७.

chos kyi dbyings kun tu rgyas pa'i dbyangs

ना. सर्वधर्मधातुस्फरणघोषः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…सर्वधर्मधातुस्फरणघोषेण च ग.व्यू.२७६क/३.

chos kyi dbyings kun nas brgyan pa

पा. समन्तधर्मधातुव्यूहः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति ग.व्यू.३०४ख/२८.

chos kyi dbyings kyi snying po

पा. धर्मधातुगर्भः, बोधिसत्त्वविमोक्षविशेषः — इमां (धर्ममेघां) बोधिसत्त्वभूमिमनुगतोऽचिन्त्यं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते…धर्मधातुगर्भं च नाम…अशेषविषयगमं च नाम बोधिसत्त्वविमोक्षं प्रतिलभते द.भू.२६७क/५९; {'phags pa chos kyi dbyings kyi snying po'i rnam par 'grel pa} आर्यधर्मधातुगर्भविवरणम् क.त.४१०१.

chos kyi dbyings kyi bdag nyid

वि. धर्मधात्वात्मकम् — {dang por ro ni rnam bsgoms pa/} {chos kyi dbyings kyi bdag nyid} प्रथमं भावयेन्मृतकं धर्मधात्वात्मकम् हे.त.५क/१२.

chos kyi dbyings kyi dmigs pa

पा. धर्मधात्वालम्बनम्, आलम्बनभेदः — द्वादशविधमालम्बनम् । यदुत धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्, धर्मधात्वालम्बनम्…प्रकर्षालम्बनञ्च म.भा.२६क/ ५-२८.

chos kyi dbyings kyi smon lam gyi gzhi rab tu rtogs pa

ना. धर्मधातुप्रणिधितलनिर्भेदः, बोधिसत्त्वः — अक्षयबुद्धवंशनिर्देशाया लोकधातोः समन्तज्ञानमण्डलप्रतिभासनिर्घोषस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद्धर्मधातुप्रणिधितलनिर्भेदो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८८क/११.

chos kyi dbyings kyi tshul thams cad kyi klong gi snying po

पा. सर्वधर्मधातुनयावर्तगर्भः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…सर्वधर्मधातुनयावर्तगर्भेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.

chos kyi dbyings kyi tshul yongs su 'khyil ba'i snying po

पा. धर्मधातुनयावर्तगर्भः, विमोक्षविशेषः — तया च मे रश्म्या समनन्तरस्पृष्टया धर्मधातुनयावर्तगर्भो नाम विमोक्षः प्रतिलब्धः ग.व्यू.३१क/२१७.

chos kyi dbyings kyi gzhi

धर्मधातुतलम् — {chos kyi dbyings kyi gzhi thams cad shes pa'i bye brag} सर्वधर्मधातुतलज्ञानभेदः ग.व्यू.१३०क/२१६.

chos kyi dbyings kyi gzhi tha mi dad pa'i ye shes snang ba

पा. धर्मधातुतलासंभेदज्ञानालोकः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…धर्मधातुतलासंभेदज्ञानालोकेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०४ख/२८.

chos kyi dbyings kyi gzhi thams cad kyi sgor 'jug pa

पा. सर्वधर्मधातुतलप्रमुखप्रवेशः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…सर्वधर्मधातुतलप्रमुख(मुख)प्रवेशेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/३०.

chos kyi dbyings kyi gzhi thams cad shes pa'i bye brag

ना. सर्वधर्मधातुतलज्ञानभेदः, सूत्रान्तः — सर्वधर्मसमुद्राभ्युद्गतवेगराजो नाम तथागतः…तेन च मे सर्वधर्मधातुतलज्ञानभेदो नाम सूत्रान्तः संप्रकाशितः पञ्चसूत्रान्तशतपरिवारः ग.व्यू.१३०क/२१६.

chos kyi dbyings kyi gzhi yang dag par 'dres pa

पा. धर्मधातुतलसंभेदम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — पकारं परिकीर्तयतो धर्मधातुतलसंभेदं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७४क/३५३.

chos kyi dbyings kyi yul gyi blo gros zla ba

ना. धर्मधातुविषयमतिचन्द्रः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मधातुविषयमतिचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२४९ख/३३१.

chos kyi dbyings kyi ye shes

पा. धर्मधातुज्ञानम् — {chos kyi dbyings kyi ye shes sgron ma} धर्मधातुज्ञानप्रदीपः ग.व्यू.२८२ख/७.

chos kyi dbyings kyi ye shes sgron ma

ना. धर्मधातुज्ञानप्रदीपः, तथागतः — मणिसुमेरुविरोचनध्वजप्रदीपाया लोकधातोर्धर्मधातुज्ञानप्रदीपस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रात्समन्तश्रीसमुद्गतराजो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८२ख/७.

chos kyi dbyings kyi rang bzhin dbyer med pa bstan pa

धर्मधातुप्रकृत्यसंभेदनिर्देशः — {'phags pa chos kyi dbyings kyi rang bzhin dbyer med pa bstan pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यधर्मधातुप्रकृत्यसंभेदनिर्देशनाममहायानसूत्रम् क.त.५२.

chos kyi dbyings kyi seng ge'i 'od

ना. धर्मधातुसिंहप्रभः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मधातुसिंहप्रभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.

chos kyi dbyings kyis klas pa

वि. धर्मधातुपरमम् — चित्तमुत्पद्यते बोधिसत्त्वानां महाकरुणापूर्वंगमं…धर्मधातुपरमम् द.भू.१७५क/८..

chos kyi dbyings kyis klas par yangs pa

वि. धर्मधातुविपुलम् — सुविनिश्चितमिदं भवन्तो जिनपुत्रा बोधिसत्त्वप्रणिधानमसंभिन्नमनवलोक्यं धर्मधातुविपुलं…सर्वसत्त्वधातुपरित्राणम् द.भू.१६९ख/३.

chos kyi dbyings kyis gtugs pa

वि. धर्मधातुपर्यन्तः मि.को.४क ।

chos kyi dbyings rgya mtsho'i tshul

ना. (?) धर्मधातुसागरनयप्रभः, सूत्रान्तविशेषः — रत्नशिखरार्चिःपर्वतप्रदीपो नाम तथागत उत्पन्नः…तेन च मे धर्मधातुसागरनयप्रभो नाम सूत्रान्तः संप्रकाशितो दशबुद्धक्षेत्रपरमाणुरजःसमसूत्रान्तपरिवारः ग.व्यू.१३०ख/२१६.

chos kyi dbyings gcig gi tshul gyi ngo bo nyid la 'jug pa

पा. धर्मधात्वेकनयस्वभावावतारता — धर्मधातु(एक)नयस्वभावावतारतां च बुद्धानां भगवताम् अवकल्पयमानः रा.प.२२९क/१२१.

chos kyi dbyings chags pa med pa

पा. असङ्गधर्मधातुः — {chos kyi dbyings chags pa med pa'i lam du zhugs pa} असङ्गधर्मधातुपथावतीर्णः द.भू.२४६ख/४७.

chos kyi dbyings chags pa med pa'i lam du zhugs pa

वि. असङ्गधर्मधातुपथावतीर्णः, बोधिसत्त्वस्य — स एवं ज्ञानभूम्यनुगतः…असङ्गधर्मधातुपथावतीर्णः …बोधिसत्त्वचर्यां चरति द.भू.२४६ख/४७.

chos kyi dbyings rtogs pa

पा. धर्मधातुप्रतिवेधः, प्रतिवेधप्रायोगिकभेदः — प्रतिवेधप्रायोगिकः…एकादशविधो वेदितव्यः । आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः…धर्मधातुप्रतिवेधतः…व्यवस्थापितधर्मप्रतिवेधतश्च सू.अ.१६७ख/५९.

chos kyi dbyings thams cad rgyan gcig tu khong du chud par 'jug pa

पा. सर्वधर्मधात्वेकव्यूहानुगमप्रवेशः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…सर्वधर्मधात्वेकव्यूहानुगमप्रवेशेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/३०.

chos kyi dbyings thams cad du thogs pa med par sgra sgrog pas rgyas par 'gengs pa'i zla ba

पा. सर्वधर्मधात्वसङ्गनिगर्जनस्फरणचन्द्रः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…सर्वधर्मधात्व(स) ङ्गनिगर्जनस्फरणचन्द्रेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.

chos kyi dbyings thams cad du zhing 'byams klas pa bsgrub pa yongs su ston pa'i byin gyi rlabs

पा. सर्वधर्मधातुक्षेत्रप्रसरनिर्वृतिसंदर्शनाधिष्ठानः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…सर्वधर्मधातुक्षेत्रप्रसरनिर्वृतिसंदर्शनाधिष्ठानेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५ख/२९.

chos kyi dbyings thams cad du song ba'i sku dang ldan pa

वि. सर्वधर्मधातुप्रसृतकायः, तथागतस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…सर्वधर्मधातुप्रसृतकाय इत्युच्यते ल.वि.२०४क/३०७.

chos kyi dbyings dus gsum gyi mdzod

पा. धर्मधातुत्र्यध्वकोशः, महाधर्मावभासालोकमेघविशेषः — बोधिसत्त्वः…तथागतस्य सकाशाद्धर्मधातुत्र्यध्वकोशं नाम महाधर्मावभासालोकमेघं सहते द.भू.२६९क/६०.

chos kyi dbyings 'dres pa med pa

पा. धर्मधात्वसंभेदः, परमार्थपर्यायः म.व्यु.१७२२.

chos kyi dbyings nam mkha' kun nas snang ba'i cod pan

ना. समन्तधर्मधातुगगनप्रतिभासमुकुटः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…समन्तधर्मधातुगगनप्रतिभासमुकुटेन च ग.व्यू.२७५ख/२.

chos kyi dbyings nam mkha'i dpal rnam par snang ba

ना. धर्मधातुगगनश्रीवैरोचनः, तथागतः — रत्नवस्त्रावभासध्वजायां लोकधातौ धर्मधातुगगनश्रीवैरोचनस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्रादसङ्गश्रीराजो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८३ख/८.

chos kyi dbyings nam mkha'i gzugs brnyan gyi sprin

पा. धर्मधातुगगनप्रतिभासमेघः, लोकधातुसमुद्रविशेषः — सागरपरमाणुरजःसमानां लोकधातुसमुद्राणां परेण धर्मधातुगगनप्रतिभासमेघनाम्नि लोकधातुसमुद्रे ग.व्यू.२४८क/३२९.

chos kyi dbyings gnas pa

पा. धर्मधातुस्थितिता — हिरण्यरजतमुक्ताकरवन्महामते धर्मधातुस्थितिता, उत्पादाद्वा तथागतानामनुत्पादाद्वा तथागतानां स्थितैव एषां धर्माणां धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता ल.अ.११२क/५८.

chos kyi dbyings rnam par dag pa

पा. धर्मधातुविशुद्धिः, ज्ञानभेदः — पञ्च ज्ञानानि । धर्मधातुविशुद्धिः, आदर्शज्ञानम्…कृत्यानुष्ठानज्ञानम् म.व्यु.११०.

chos kyi dbyings rnam par phye ba la 'jug pa

पा. धर्मधातुविभक्तिप्रवेशः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — एवंज्ञानानुगतस्य बोधिसत्त्वस्याभिषेकभूमिसमापन्नस्य विमलो नाम समाधिरामुखीभवति । धर्मधातुविभक्तिप्रवेशश्च नाम…बोधिसत्त्वसमाधिरामुखीभवति द.भू.२६१ख/५५.

chos kyi dbyings snang ba'i blo gros cod pan

ना. धर्मधातुप्रतिभासमतिमुकुटः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मधातुप्रतिभासमणि(मति) मुकुटेन च ग.व्यू.२७५ख/२.

chos kyi dbyings sprul pas brgyan par byed pa'i snying po

पा. धर्मधातुनिर्माणव्यूहगर्भम्, बोधिसत्त्वजन्मभेदः — दशेमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वजन्मानि यैः समन्वागता बोधिसत्त्वा जाता भवन्ति तथागतकुलेषु…धर्मधातुनिर्माणव्यूहगर्भं नाम नवमं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०२ख/२८५.

chos kyi dbyings dbyer med pa

पा. धर्मधात्वसंभेदः, परमार्थपर्यायः म.व्यु.१७२२.

chos kyi dbyings ma lus pa thams cad kyi gnas kyi pad mo'i tshal rab tu rgyas pa

पा. निरवशेषसर्वधर्मधातुपदनलिनीप्रतिबुद्धः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…निरवशेषसर्वधर्मधातुपद्म(पद)नलिनीप्रतिबुद्धेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७ख/२९.

chos kyi dbyings tshul gcig gis chos thams cad tshul gcig par rnam par dgod pa'i 'od

पा. एकनयधर्मधातुसर्वधर्मैकनयव्यूहप्रभः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिना अवतरन्ति…एकनयधर्मधातुसर्वधर्मैकनयव्यूहप्रभेण बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७ख/३०.

chos kyi dbyings 'od 'phro zhing rnam par snang bar byung ba'i blo gros

ना. धर्मधात्वर्चिर्वैरोचनसंभवमतिः, बोधिसत्त्वः — रत्नसिंहावभासज्वलनायां लोकधातौ धर्मधातुविद्योतितरश्मिर्नाम तथागतः…सार्धं धर्मधात्वर्चिर्वैरोचनसंभवमतिबोधिसत्त्वपूर्वंगमेन ग.व्यू.३४७क/६६.

chos kyi dbyings 'od zer mtha' yas pas yongs su brgyan pa'i chos kyi rgyal po

ना. अनन्तरश्मिधर्मधातुसमलंकृतधर्मराजः, तथागतः — चक्रविचित्रे लोकधातावनन्तरश्मिधर्मधातुसमलंकृतधर्मराजो नाम तथागतो लोके उदपादि ग.व्यू.१८क/११५.

chos kyi dbyings yongs su sbyangs pa

पा. धर्मधातुपरिकर्मः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — सोऽस्यां सप्तम्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते…धर्मधातुपरिकर्मं च द.भू.२३३ख/३९.

chos kyi dbyings yongs su srung ba

ना. धर्मधातुपरिरक्षिणी, किन्नरकन्या — अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा मनसा नाम किन्नरकन्या…धर्मधातुपरिरक्षिणी नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०३क/२६०.

chos kyi dbyings rab tu phye ba'i ye shes

पा. धर्मधातुप्रभेदज्ञानम् — स खलु पुनर्भो जिनपुत्र बोधिसत्त्व एवंज्ञानानुगतो बुद्धैर्भगवद्भिस्त्र्यध्वज्ञानं च संश्राव्यते । धर्मधातुप्रभेदज्ञानं च द.भू.२७४क/६४.

chos kyi dbyings la mkhas pa

वि. धर्मधातुकुशलः, श्रावकस्य म.व्यु.१०८९.

chos kyi dbyings la shin tu gnas par snang ba

वि. धर्मधातुसुव्यवस्थितावभासम् — महारत्नराजपद्मं प्रादुर्भवति सर्वाकाररत्नप्रत्यर्पितं…धर्मधातुसुव्यवस्थितावभासम् द.भू.२६२क/५५.

chos kyi dbyings las nges par 'byung ba

पा. धर्मधातुनिर्गतः, समाधिविशेषः — {chos kyi dbyings las nges par 'byung ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} धर्मधातुनिर्गतो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४२.

chos kyi dbyings su nges pa

पा. धर्मधातुनियतः, समाधिविशेषः — {chos kyi dbyings su nges pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} धर्मधातुनियतो नाम समाधिः अ.सा. ४३०ख/२४२; म.व्यु.५१४.

chos kyi dbyings su shin tu 'phrul ba'i smon lam zla ba

ना. धर्मधातुसुनिर्मितप्रणिधिचन्द्रः, बोधिसत्त्वः — सर्वमहापृथिवीराजमणिरश्मिजालप्रमुक्ताया लोकधातोरनिलम्भचक्षुषस्तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद् धर्मधातुसुनिर्मितप्रणिधिचन्द्रो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८४क/८.

chos kyi dbyings gsung gi dbang phyug gi dkyil 'khor

पा. धर्मधातुवागीश्वरमण्डलम् — चैत्रपूर्णिमायां श्रीधान्यकटके धर्मधातुवागीश्वरमण्डलं षोडशकलाविभागलक्षणम् वि.प्र.९३ख/३.५.

chos kyi 'byung gnas

धर्माकरः — {dge ba'i chos kyi 'byung gnas} शुभधर्माकरः म.व्यु.६६.

chos kyi sbyin bdag

वि. धर्मदानपतिः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…धर्मदानपतिरित्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; धर्मप्रिया धर्मधरा धर्माहारा धर्मभिषजो धर्मेश्वरा धर्मस्वामिनो धर्मदानपतयः…बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१.

chos kyi sbyin pa

= {chos sbyin/}

chos kyi mig

पा. धर्मचक्षुः, चक्षुर्भेदः — अस्मिन् खलु धर्मपर्याये भाष्यमाणे सुभद्रस्य परिव्राजकस्य विरजो विगतमलं धर्मेषु धर्मचक्षुरुत्पन्नम् अ.श. ११३क/१०३.

chos kyi me tog dpal gyi rgyal mtshan gyi sprin

ना. धर्मकुसुमकेतुध्वजमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मकुसुमकेतुध्वजमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos kyi sman

= {chos sman/}

chos kyi sman can

वि. धर्मभिषक्, बुद्धस्य — धर्मप्रिया धर्मधरा धर्माहारा धर्मभिषजो धर्मेश्वरा धर्मस्वामिनो धर्मदानपतयः…बुद्धा भगवन्तः शि.स. १७३ख/१७१.

chos kyi gtsug lag

धर्मशास्त्रम् — प्रदानशीलादिसुकृतप्रतिपत्तिविमुखः संरूढपरिभवबुद्धिर्धार्मिकेषु अश्रद्धारूक्षमतिर्धर्मशास्त्रेषु जा.मा.३४३/२००.

chos kyi tshig

= {chos tshig/}

chos kyi tshul

= {chos tshul} ।। • सं. १. धर्ममार्गः — रूढः सतामेष हि धर्ममार्गः प्रागेव रुच्यं च हितं च यत्स्यात् जा.मा.२१५/१२५; वृत्तम् — अन्योन्यहिंसाप्रणयं नियच्छन् परस्परप्रेम विवर्धयंश्च…विस्मारयामास स मत्स्यवृत्तम् जा.मा.१७२/९९ २. धर्मनेत्री — प्रकाशिता मे इय धर्मनेत्री आचक्षितो धर्मस्वभाव यादृशः स.पु. ११ख/१७; • पा. धर्मनयः — द्विप्रकारो महामते अतीतानागतप्रत्युत्पन्नानां तथागतानाम्…धर्मनयो यदुत देशनानयश्च सिद्धान्तप्रत्यवस्थाननयश्च ल.अ.१२३ख/७०; चित्तस्वभावनयधर्मविधिं नैरात्म्यं दृष्टिविगतं ह्यमलम् । प्रत्यात्मवेद्यगतिसूचनकं देशेहि नायक इह धर्मनयम् ल.अ.५६ख/१.

chos kyi tshul khong du chud pa tshad med pa

पा. अप्रमाणधर्मनयानुबोधः — इमां (अचलां) पुनर्भूमिं समारूढस्य बोधिसत्त्वस्य अप्रमाणकायविभक्तितो बोधिसत्त्वचर्याबलं समुदागच्छति…अप्रमाणधर्मकाया (धर्मनया)नुबोधतः द.भू.२४१ख/४४.

chos kyi tshul gyi char chen po

पा. महाधर्मनयवृष्टिः — ये च तथागतस्य ज्येष्ठपुत्रा बोधिसत्त्वाः…गम्भीरधर्मनयनिर्जाताः, ते इमां महाधर्मनयवृष्टिं तथागतस्य प्रसहन्ते सु.प.३४ख/१३.

chos kyi tshul thams cad la mkhas pa

वि. सर्वधर्मनयकुशलः, बोधिसत्त्वस्य — अनादिकर्मिकाश्च ते बोधिसत्त्वा भविष्यन्ति…सर्वधर्मनयकुशला मार्दवाः स्मृतिमन्तः स.पु.२७क/४८.

chos kyi tshul zab mo dpal gyi zla ba

ना. धर्मनयगम्भीरश्रीचन्द्रः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मनयगम्भीरश्रीचन्द्रो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos kyi tshul la nges par rtogs par gzhag pa'i sbyor ba'i tshul mngon du gyur pa 'byung ba'i snying po

पा. (?) धर्मनयनिध्यप्तिप्रयोगाभिमुखसंभवगर्भम्, बोधिसत्त्वजन्मभेदः — दशेमानि कुलपुत्र बोधिसत्त्वजन्मानि यैः समन्वागता बोधिसत्त्वा जाता भवन्ति तथागतकुलेषु…धर्मनयनिध्यप्तिप्रयोगाभिमुखसंभवगर्भं नाम तृतीयं बोधिसत्त्वजन्म ग.व्यू.२०२ख/२८५.

chos kyi tshul shing

पा. धर्मशलाका, शलाकाभेदः — अजिह्मावङ्काकुटिलसुवर्णसुगन्धस्पर्शवत्त्वे धर्मशलाकास्विह वि.सू.९०ख/१०८.

chos kyi tshogs

• वि. धर्मराशिः, बुद्धस्य — पुण्योदधिं रत्ननिधिं धर्मराशिं गुणाकरम् । ये त्वां सत्त्वा नमस्यन्ति तेभ्योऽपि सुकृतं नमः श.बु.१४९; • सं. धर्मसम्भारः — {chos kyi tshogs su sbyor ba} धर्मसम्भारयोगः शि.स.१०७ख/१०६.

chos kyi tshogs su sbyor ba

पा. धर्मसम्भारयोगः — यश्च धर्मसंभारयोगः, स एवास्य ज्ञानसम्भारो भवति । तत्र कतमो धर्मसंभारयोगः ? येयमल्पार्थता अल्पकृत्यता…धर्मारामरतिरतता…कर्मविपाकानुद्धुरता शि.स.१०७ख/१०६.

chos kyi mdzod

= {chos mdzod/}

chos kyi zhing

वि. धर्मक्षेत्रम् — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणो धर्मचिन्तको धर्मक्षेत्रं धर्मधरः…सदाशुक्लकारी शि.स.१७४ख/१७२.

chos kyi gzhal med khang gi dbyangs kyi rgyan

ना. धर्मविमाननिर्घोषराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मविमाननिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.

chos kyi gzhung

धर्मग्रन्थः — {las kyi rnam par 'gyur ba zhes bya ba'i chos kyi gzhung} कर्मविभङ्गनामधर्मग्रन्थः क.त.३३९.

chos kyi zas

पा. धर्माहारः, आहारभेदः — धर्माहारा हि महामते मम श्रावकाः प्रत्येकबुद्धा बोधिसत्त्वाश्च नामिषाहाराः ल.अ.१५६ख/१०४.

chos kyi zas can

वि. धर्माहारः, बुद्धस्य — धर्मप्रिया धर्मधरा धर्माहारा धर्मभिषजो धर्मेश्वरा धर्मस्वामिनः…बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१.

chos kyi zla ba

धर्मचन्द्रः लो.को.७२९.

chos kyi gzungs

पा. धर्मधारणी, बोधिसत्त्वानां धारणीविशेषः — कतमा बोधिसत्त्वानां धारणी ? समासतश्चतुर्विधा द्रष्टव्या । धर्मधारणी, अर्थधारणी, मन्त्रधारणी, बोधिसत्त्वक्षान्तिलाभाय च धारणी बो.भू.१४३ख/१८५.

chos kyi bzod pa

= {chos bzod/}

chos kyi 'od

• ना. धर्मप्रभः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मप्रभेण च ग.व्यू.२७५ख/२; • सं. १. धर्मालोकः — {chos kyi 'od chen po} महाधर्मालोकः द.भू.२६७ख/५९ २. धर्मप्रभासः लो.को.७२९.

chos kyi 'od chen po

पा. महाधर्मालोकः — सः…बुद्धानां भगवतां सकाशाद्…अप्रमाणान् महाधर्मावभासान् महाधर्मालोकान् महाधर्ममेघान् सहते संप्रतीच्छति स्वीकरोति संधारयति द.भू.२६७ख/५९.

chos kyi 'od 'phro ba dang ldan pa'i

( {gzi brjid kyi} ) {rgyal po} ना. धर्मार्चिष्मत्तेजोराजः, बोधिसत्त्वः — गन्धमेघव्यूहध्वजाया लोकधातोर्नागेश्वरराजस्य तथागतस्य बुद्धक्षेत्राद्धर्मार्चिष्मत्तेजोराजो नाम बोधिसत्त्वः ग.व्यू.२८५क/९.

chos kyi 'od 'phro ri bo dpal gyi rgyal po

ना. धर्मार्चिःपर्वतकेतुराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मार्चिःपर्वतकेतुराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos kyi yul gru

ना. धर्मग्रामः, ग्रामः — दक्षिणापथे धर्मग्रामे शिवराग्रो नाम ब्राह्मणः प्रतिवसति ग.व्यू.२७८क/३५८.

chos kyi ye shes

पा. धर्मज्ञानम्, तत्त्वभेदः — षोडश तत्त्वानि…निर्माणकायः…सम्भोगकायः…धर्मकायो धर्मवाक् धर्मचित्तं धर्मज्ञानम्…सहजज्ञानम् वि.प्र.१२३क/१, पृ.२०.

chos kyi ye shes yang dag par 'byung ba kun tu snang ba'i snying po

ना. धर्मज्ञानसंभवसमन्तप्रतिभासगर्भः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मज्ञानसंभवसमन्तप्रतिभासगर्भो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos kyi rang gi ngo bo phyin ci log tu bsgrub pa

= {chos kyi rang bzhin phyin ci log tu sgrub par byed pa/}

chos kyi rang bzhin

धर्मस्वरूपम् — {chos kyi rang bzhin phyin ci log tu sgrub par byed pa} धर्मस्वरूपविपरीतसाधनः न्या.प्र./५; धर्मस्वभावः — {chos kyi rang bzhin nges par rtogs pa} धर्मस्वभावनिध्यप्तिः ग.व्यू.३०ख/१२७.

chos kyi rang bzhin nges par rtogs pa

पा. धर्मस्वभावनिध्यप्तिः — महामैत्रीध्वजायां बोधिसत्त्वचर्यायां स्थित्वा धर्मेण राज्यमनुशासयामि…धर्मस्वभावनिध्यप्तौ सत्त्वान् प्रतिष्ठापयामि ग.व्यू.३०ख/१२७.

chos kyi rang bzhin phyag rgya

पा. धर्मस्वभावमुद्रा — पुरस्कृतः प्राणिशतैरनेकैर्देशेमिमां धर्मस्वभावमुद्राम् स.पु.२०ख/३२.

chos kyi rang bzhin phyin ci log tu sgrub par byed pa

पा. धर्मस्वरूपविपरीतसाधनः, विरुद्धहेत्वाभासः — धर्मस्वरूपविपरीतसाधनो यथा नित्यः शब्दः, कृतकत्वात्, प्रयत्नानन्तरीयकत्वात् न्या.प्र./५.

chos kyi ri bo rgyal mtshan sprin

ना. धर्मशिखरध्वजमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मशिखरध्वजमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५५क/२३८.

chos kyi ro

धर्मरसः — बहवस्तृणशय्यासु हित्वा शय्यां हिरण्यमयीम् । अशेरत सुखं धीरास्तृप्ता धर्मरसस्य ते श.बु.१२६; धर्मपरितृषितस्य धर्मरसेन संतर्पय मे त्वम् का.व्यू.२३६ख/२९९.

chos kyi lugs

= {chos lugs/}

chos kyi lus

पा. १. धर्मकायः — स सत्त्वकायं च प्रजानाति । क्षेत्रकायं च…धर्मकायं च…आकाशकायं च प्रजानाति द.भू.२४४क/४५ २. धर्मकायता — स सत्त्वकायानां कर्मकायतां च प्रजानाति…धर्मकायतां च प्रजानाति द.भू.२४५क/४५.

chos kyi longs spyod

पा. धर्मसम्भोगः — भिन्ना देवमनुष्याणामुपभोगेषु वृत्तयः । धर्मसम्भोगसामान्यात् त्वय्यसंभेदमागताः श.बु.१०९.

chos kyi shing rta la 'jug pa

पा. धर्मरथाभिरूढः, समाधिविशेषः — यः…इमां षडक्षरीं महाविद्यां जपेत्, स इमान् समाधीन् प्रतिलभते । तद्यथा मणिधरो नाम समाधिः…धर्मरथाभिरूढो नाम समाधिः का.व्यू.२३५क/२९७.

chos kyi shugs thob

= {chos kyi shugs thob pa/}

chos kyi shugs thob pa

वि. धर्मवेगप्राप्तः — राजगृहनिवासिनश्च पौरा धर्मवेगप्राप्ता राजानमुपसंक्रम्य एवमूचुः अ.श.४८क/४१.

chos kyi bshes gnyen

धर्ममित्रः लो.को.७२९.

chos kyi gsung

पा. धर्मवाक्, तत्त्वभेदः — षोडश तत्त्वानि…निर्माणकायः…सम्भोगकायः…धर्मकायो धर्मवाक् धर्मचित्तं धर्मज्ञानम्…सहजज्ञानम् वि.प्र.१२३क/१, पृ. २०.

chos kyi lha

धर्मदेवः ब.अ.९४९.

chos kyis skom pa

वि. धर्मपरितृषितः — धर्मपरितृषितस्य धर्मरसेन संतर्पय मे त्वम् का.व्यू.२३६ख/२९९.

chos kyis grub pa

वि. धर्मनिर्वृतः — अद्याहं भगवन् भगवतः पुत्रो ज्येष्ठ औरसो मुखतो जातो धर्मजो धर्मनिर्मितो धर्मदायादो धर्मनिर्वृतः स.पु.२५क/४४.

chos kyis rjes 'brang ba

= {chos kyi rjes su 'brang ba/}

chos kyis rjes su 'brang ba

= {chos kyi rjes su 'brang ba/}

chos kyis mtho ba

ना. धर्मोच्चयः, महाप्रासादः — धर्मोच्चयो नाम महाप्रासादो यत्र निषद्य बोधिसत्त्वः तुषितेभ्यो देवेभ्यो धर्मं देशयति स्म ल.वि.९ख/११.

chos kyis bsdu ba

पा. धर्मसंग्रहः — यदप्यन्यत् संग्रहवस्तुद्वयमुक्तं भगवता आमिषसंग्रहो धर्मसंग्रहश्च । ताभ्यामेतान्येव चत्वारि संग्रहवस्तूनि संगृहीतानि सू.अ.२१०/११४.

chos kyis sprul ba

वि. धर्मनिर्मितः — अद्याहं भगवन् भगवतः पुत्रो ज्येष्ठ औरसो मुखतो जातो धर्मजो धर्मनिर्मितो धर्मदायादो धर्मनिर्वृतः स.पु.२५क/४४.

chos kyis phongs par gyur pa

वि. धर्मव्यसनसंवर्तनीयः म.व्यु.६९५६.

chos kyis 'phags pa

= {chos 'phags/}

chos kyis 'phags pa'i nam mkha'i dbang phyug

ना. धर्मोद्गतनभेश्वरः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मोद्गतनभेश्वरो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.

chos kyis 'phyongs par 'gyur ba

= {chos kyis phongs par gyur pa/}

chos kyis byin

ना. धर्मदिन्ना, भिक्षुणी मि.को. १०९क; द्र. {chos sbyin/}

chos kyis dbang bsgyur ba rab tu thob pa

वि. धर्माधिपत्यप्रतिलब्धः — यस्यां (विमलायां) प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वो भूयस्त्वेन राजा भवति चक्रवर्ती चतुर्द्वीपाधिपतिधर्माधिपत्यप्रतिलब्धः द.भू.१९३क/१८.

chos kyis sbyin

= {chos sbyin/}

chos kyis yongs su bskyang ba

वि. धर्मानुरक्षी — योऽस्यां (प्रमुदितायां) प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वो भूयस्त्वेन जम्बूद्वीपेश्वरो भवति…धर्मानुरक्षी कृती प्रभुः द.भू.१८४ख/१४.

chos dkar

= {chos dkar po/}

chos dkar po

शुक्लधर्मः — तत्र भवन्तो जिनपुत्राः सूपचितकुशलमूलानां…सुपरिपिण्डितशुक्लधर्माणां…सत्त्वानां बोधाय चित्तमुत्पाद्यते द.भू.१७४ख/ ८; शुद्धधर्मः — लौकिकं कुशलं समापत्तिद्रव्यं शुद्धकमुच्यतेऽलोभादिशुद्धधर्मयोगात् अभि.भा.६८ख/११३९.

chos dkar po yongs su rdzogs pa

वि. परिपूर्णशुक्लधर्मः, श्रावकस्य म.व्यु.१११७.

chos dkar po shin tu bsdus pa

वि. सुपरिपिण्डितशुक्लधर्मः — तत्र भवन्तो जिनपुत्राः सूपचितकुशलमूलानां…सुपरिपिण्डितशुक्लधर्माणां…सत्त्वानां बोधाय चित्तमुत्पाद्यते द.भू.१७४ख/८.

chos dkar po shin tu rdzogs pa

वि. सुपरिपूर्णशुक्लधर्मः, बोधिसत्त्वस्य — बोधिसत्त्वः…सुपरिपूर्णशुक्लधर्मः…सर्वाकारसर्वज्ञज्ञानाभिषेकभूमिप्राप्त इत्युच्यते द.भू.२६१ख/५५.

chos dkon mchog

पा. धर्मरत्नम्, त्रिषु रत्नेष्वेकम् — तस्मादिदमपि धर्मरत्नमिहाभिप्रेतं भवेत्, रत्नत्रयस्य ह्ययं स्वभाव उक्तः अभि.स्फु.२३४ख/१०२५.

chos sku

= {chos kyi sku} ।। • पा. धर्मकायः, बुद्धस्य कायभेदः — नानित्यो नापि नित्यो यो नैको नानेकलक्षणः । न भावो नाप्यभावोऽसौ धर्मकायो निराश्रयः वि.प्र.२९क/४.१; मायास्वप्नस्वभावस्य धर्मकायस्य कः स्तवः । भावानां निःस्वभावानां योऽनुत्पादः स संभवः ल.अ.६४क/१०; • सं. धर्मशरीरम् — बोधिसत्त्वः…राजानमाबभाषे…अपि धर्मशरीरमव्रणं ते विपुलैरुच्छ्वसितीव वाक्प्रदानैः जा.मा.२४९/१४३.

chos sku mnga' mdzad

= {chos kyi sku la mnga' mdzad pa/}

chos sku dbang byed

= {chos kyi sku la dbang byed pa/}

chos sku yongs grub

= {chos kyi sku yongs su grub pa/}

chos skyes

= {chos las skyes pa/}

chos skyong

• सं. धर्मपालः, धर्मरक्षकः — {chos skyong thams cad pa'i gtor ma'i cho ga} सर्वधर्मपालबलिविधिः क.त. ३७७०; • ना. धर्मपालः १. आचार्यः म.व्यु.२३८२; मि.को.११२ख ३. राजपुत्रः — वाराणस्यां नगर्यां ब्रह्मदत्तो नाम राजा राज्यं कारयति…तस्य च राज्ञो दुर्मतिः नाम देवी…एकपुत्रश्च धर्मपालो नाम्ना तस्या एव दुर्मत्याः सकाशाज्जातः अ.श.९२क/८२.

chos skyob

ना. धर्मत्रातः, आचार्यः — यावता कैश्चिद् धर्मत्रातप्रभृतिभिर्बौद्धैरपि कालत्रयावस्थितो भाव इष्टः त.प.८०ख/६१४.

chos khams

= {chos kyi khams/}

chos khyad par

= {chos kyi khyad par/}

chos khrims

धर्मशास्त्रम् म.व्यु.७०९५; मि.को.४३ख ।

chos mkhyen

= {chos mkhyen pa/}

chos mkhyen pa

• सं. धर्मज्ञानम् — {chos mkhyen pa la nem nur med pa} निष्काङ्क्षधर्मज्ञानः म.व्यु.३६४; • वि. धर्मज्ञः, बुद्धस्य — धर्मज्ञ नयज्ञ पुद्गलज्ञ त्वां वन्दे षडभिज्ञ सर्वदैव वि.व.१२७क/१.१७.

chos mkhyen pa la nem nur med pa

वि. निष्काङ्क्षधर्मज्ञानः, बुद्धस्य म.व्यु.३६४.

chos 'khor

= {chos kyi 'khor lo/}

chos 'khor bskor ba

= {chos kyi 'khor lo bskor ba/}

chos 'khor lo

= {chos kyi 'khor lo/}

chos gus

= {chos la gus pa/}

chos gos

चीवरम् — भुञ्जीत मध्यमां मात्रां त्रिचीवरबहिस्त्यजेत् बो.अ.५.८५; सन्तुष्टिस्वभावाः । चीवरपिण्डपातशयनासनसन्तुष्टयः अभि.भा.२२४-२/८९३.

chos gos kyi grwa nas zungs shig

गृहाण चीवरकर्णिकम् लो.को.७३०.

chos gos kyi sgrog

चीवरकरण्डकम् म.व्यु.९३७९.

chos gos kyi sgrog ma

= {chos gos kyi sgrog}

chos gos kyi gtur bu

चीवरवृषिका म.व्यु.९००५.

chos gos kyi snod

चीवरभाण्डिका म.व्यु.९३७८.

chos gos kyi sprog

= {chos gos kyi sgrog}

chos gos kyi tshal bu

• चीवरश्रोणी (ओश्रेणी ?) म.व्यु.९१९०.

chos gos sprugs

{chos gos sprugs pa/}

chos gos sprugs pa

वि. प्रस्फोटितचीवरः — प्रस्फोटितचीवरोऽध्वगः वि.सू.७१क/८८.

chos gos byas

= {chos gos byas pa/}

chos gos byas pa

वि. कृतचीवरः — त्रैमास्यात्ययेन कृतचीवरो निष्ठितचीवरः स पात्रचीवरमादाय भिक्षुसभेन सार्धम् रा.प.२२९ख/१२२; द्र. {chos gos mdzad pa/}

chos gos mdzad

= {chos gos mdzad pa/}

chos gos mdzad pa

वि. कृतचीवरः — ततो भगवान्…कृतचीवरो निष्ठितचीवरः समादाय पात्रचीवरं जनपदचारिकां प्रक्रान्तः अ.श.१५३क/१४२; द्र. {chos gos byas pa/}

chos gos zin

= {chos gos zin pa/}

chos gos zin pa

वि. निष्ठितचीवरः — ततो भगवान्…कृतचीवरो निष्ठितचीवरः समादाय पात्रचीवरं जनपदचारिकां प्रक्रान्तः अ.श.१५३क/१४२.

chos gos zlum por bgo ba

परिमण्डलं चीवरम् म.व्यु.८५३४.

chos gos sra brkyang

कठिनम् — आस्त्रीणी(?)रन् कठिनम् वि.सू.६६क/८२; {chos gos sra brkyang gi gzhi} कठिनवस्तु वि.सू.६६ख/८३.

chos gos sra brkyang gi gzhi

पा. कठिनवस्तु — इति कठिनवस्तु वि.सू.६६ख/८३.

chos gos sra brkyang gi gzhi zhu ba la sogs pa'i skabs

कठिनवस्तुनि पृच्छागतम् वि.सू.६७क/८३.

chos gos gsum

पा. १. त्रिचीवरम् : १ {snam sbyar} संघाटिका, २ {bla gos} उत्तरासंगः, ३ {mthang gos} अंतर्वासः श्रा.भू.६७क/१५९; स स्वयमेनं त्रिचीवरमधिष्ठापयेत् वि.सू.२ख/२ २. = {chos gos gsum pa/}

chos gos gsum pa

पा. त्रैचीवरिकः, द्वादशविधधूतगुणेषु एकः — त्रिभिश्च चीवरैर्यापयति संघाटिका वा, उत्तरासंगेन, अंतर्वासेन च । त्रयाणां चीवराणामतिरेकमुत्तरं न धारयत्येवं त्रैचीवरिको भवति श्रा.भू.६७क/१५९; स चेत् त्रैचीवरिको भविष्यति अ.सा.३४०क/१९२.

chos gos ha cang 'jol ba ma yin pa

नात्यपकृष्टम् ((नात्युपकृष्टम् इति पाठः) म.व्यु.८५२७.

chos gos ha cang rtsengs pa ma yin pa

नात्युत्कृष्टम् म.व्यु.८५२६.

chos gos ha cang brdzes pa ma yin pa

= {chos gos ha cang rtsengs pa ma yin pa/}

chos grags

= {chos kyi grags pa/}

chos gru

= {chos kyi gru/}

chos grogs byed

= {chung ma} सहधर्मचारिणी, पत्नी — अपराधविवर्जितां त्यजन्ननुकूलां सहधर्मचारिणीम् जा.मा.२०९/१२२.

chos dga'

• वि. = {chos la dga' ba} धर्मरतः — येन येनैव चाङ्गेन सत्त्वो धर्मरतो भवेत् । दर्शेन्ति हि क्रियाः सर्वा महोपायसुशिक्षिताः शि.स.१७५ख/१७४; धर्मारामः — धर्मारामो धर्मरतो धर्मप्रतिशरणो धर्मनिम्नो धर्मप्रवणो धर्मप्राग्भारो धर्मपरायणो धर्मलयनो धर्मत्राणो धर्मानुधर्मचारी द.भू.१९७क/२०; • सं. = {chos kyi dga' ba} धर्मारामः — {chos kyi dga' ba la dga' zhing mos pa} धर्मारामरतिरतता शि.स.१०७ख/१०६; द्र. {chos kyi kun dga' ba} धर्मारामः स.पु.११५ख/१८५; धर्मप्रीतिः — {chos kyi dga' ba'i zas} धर्मप्रीत्याहारः स.पु.७६ख/१२९; • ना. १. धर्मप्रियः, गन्धर्वराजः — अनेकानि च गन्धर्वराजशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा दुन्दुभिस्वरश्च गन्धर्वराजः…धर्मप्रियश्च गन्धर्वराजः का.व्यू.२०१क/२५८ २. धर्मरतिः, मारपुत्रः — मारस्य पापीयसः पुत्रसहस्रम्…दक्षिणे धर्मरतिराह ल.वि.१५३ख/२२८ ३. धर्मप्रिया, नागकन्या — अनेकानि च नागकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा विभूषणधरा नाम नागकन्या…धर्मपीठा(प्रिया) नाम नागकन्या का.व्यू.२०१ख/२५९.

chos dga'i zas

= {chos kyi dga' ba'i zas/}

chos dgyes

= {chos la dgyes pa/}

chos 'gog pa

पा. धर्माक्षेपः, आक्षेपभेदः — {gang phyir de ltar 'dod ldan gyis/} {de dang 'gal ba'i las kyis ni/} {bud med lus 'di 'jam pa dag 'gog pa 'di ni chos 'gog pa'o} धर्माक्षेपोयमाक्षिप्तमङ्गनागात्रमार्दवम् । कामुकेन यदत्रैवं कर्मणा तद्विरोधिना का.आ.२.१२७.

chos rgya

= {chos kyi rgya/}

chos rgya chen po la mos pa yang dag par 'byung ba'i gzi brjid

ना. विपुलधर्माधिमुक्तिसंभवतेजः, तथागतः — तेषां खलु कुलपुत्र षष्टेर्बुद्धकोटीनियुतशतसहस्राणां सर्वपश्चिमो विपुलधर्माधिमुक्तिसंभवतेजो नाम तथागत उत्पन्नोऽभूत् ग.व्यू.२५०ख/३३२.

chos rgya mtsho

= {chos kyi rgya mtsho} धर्मसागरः — {chos rgya mtsho thams cad kyi gsung gi rgyal po} सर्वधर्मसागरनिर्घोषराजः ग.व्यू.१४२ख/२२६; {'phags pa chos kyi rgya mtsho zhes bya ba'i gzungs} आर्यधर्मसागरनामधारणी क.त.६५४; धर्मसमुद्रः — {chos rgya mtsho'i snying po} धर्मसमुद्रगर्भः ग.व्यू.२७५क/२.

chos rgya mtsho thams cad kyi sgron ma

पा. सर्वधर्मसागरप्रदीपः, समाधिविशेषः — तत्रैव बोधिमण्डे धर्ममेघनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः । तस्य मे सहदर्शनेन (सर्व)धर्मसागरप्रदीपो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४२ख/२२६.

chos rgya mtsho thams cad kyi dbyangs 'od kyi rgyal po

ना. सर्वधर्मसागरनिर्घोषप्रभराजः, तथागतः — धर्मार्चिनगरमेघायां लोकधातौ मध्यमा विचित्रध्वजा नाम चातुर्द्वीपिकाभूत् । तस्य मध्ये समन्तरत्नकुसुमप्रभा नाम राजधान्यभूत् । तस्याः…नातिदूरे धर्मराजभवनप्रतिभासो नाम बोधिमण्डोऽभूत् । तत्र बोधिमण्डे सर्वधर्मसागरनिर्घोषप्रभराजो नाम तथागत उदपादि ग.व्यू.१५२क/२३५.

chos rgya mtsho thams cad kyi gsung gi rgyal po

ना. सर्वधर्मसागरनिर्घोषराजः, तथागतः — तत्रैव बोधिमण्डे सर्वधर्मसागरनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१४२ख/२२६.

chos rgya mtsho thams cad kyis mngon par 'phags pa'i shugs kyi rgyal po

ना. सर्वधर्मसमुद्राभ्युद्गतवेगराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं सर्वधर्मसमुद्राभ्युद्गतवेगराजो नाम तथागतो लोक उदपादि ग.व्यू.१३०क/२१६.

chos rgya mtsho thams cad yang dag par 'du ba

पा. सर्वधर्मसमुद्रसमवसरणम्, धारणीमण्डलविशेषः — अहम्…दशभिर्धारणीमण्डलपरिवर्तसहस्रैः सत्त्वानां धर्मं देशयामि…यदुत सर्वधर्मसमुद्रसमवसरणेन च नाम्ना धारणीमण्डलेन ग.व्यू.१५०क/२३४.

chos rgya mtsho shin tu bstan pa'i dbyang

ना. धर्मसागरनिर्देशघोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्म१५३ख/२३६.

chos rgya mtsho'i nga ro rab tu sgrog pa'i 'od

ना. धर्मसागरनिर्नादनिर्घोषप्रभः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मसागरनिर्नादनिर्घोषो (ओप्रभो) नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५४ख/२३८.

chos rgya mtsho'i snying po

ना. धर्मसमुद्रगर्भः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मसमुद्रगर्भेण च ग.व्यू.२७५क/२.

chos rgya mtsho'i pad mo

ना. धर्मसागरपद्मः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मसागरपद्मो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.

chos rgya mtsho'i 'brug sgra sgrog pa'i dbyangs

ना. धर्मसागरनिगर्जितघोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मसागरनिगर्जितघोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०क/३३१.

chos rgya mtsho'i tshul thams cad la 'jug pa

पा. सर्वधर्मसागरनयप्रवेशा, प्रज्ञापारमिताविशेषः — सर्वधर्मसागरनयप्रवेशां च नाम प्रज्ञापारमितां प्रत्यलभत ग.व्यू.१५२ख/२३६.

chos rgyal

= {chos kyi rgyal po/}

chos rgyal mya ngan med

= {chos rgyal mya ngan med pa/}

chos rgyal mya ngan med pa

ना. धर्माशोकः — इह कश्चित्पूर्वं पञ्चानन्तर्यकारी पश्चात् पुण्यकर्ता भवति, चण्डाशोको धर्माशोकवत् वि.प्र.१५१ख/३.९७.

chos rgyal sras

= {chos kyi rgyal po'i sras/}

chos sgo

= {chos kyi sgo/}

chos sgra

= {chos kyi sgra/}

chos sgrib

= {chos kyi sgrib pa/}

chos sgrogs

= {chos sgrogs pa/}

chos sgrogs pa

धर्मकथिकः, धर्ममाणकः — अमी भिक्षवस्त्रिपिटा धर्मकथिका युक्तमुक्तप्रतिभानाः वि.व.१३९ख/२.८६.

chos sgron

= {chos kyi sgron ma/}

chos sgron gdugs

धर्मप्रदीपाक्ष (ओक्षः ?)) लो.को. ७३३.

chos sgron spyan

धर्मप्रदीपाक्ष (ओक्षः ?) लो.को.७३३.

chos ngan

= {chos ngan pa/}

chos ngan pa

कुधर्मः, कुत्सितः धर्मः — कोटिग्रामनिवासिनां राजानः…म्लेच्छादिकुधर्मविध्वंसकाः वि.प्र.१२४क/१, पृ.२२.

chos nges brtags

= {chos nges par brtags pa/}

chos nges par brtags pa

पा. धर्मनिध्यप्तिः — {chos nges par brtags pa la shin tu mos pa} धर्मनिध्यप्तिपरमः ग.व्यू.३०क/१२५.

chos nges sems

= {chos la nges par sems pa/}

chos mnga' bdag

= {chos kyi mnga' bdag/}

chos mngon

= {chos mngon pa/}

chos mngon rtogs

= {chos mngon par rtogs pa/}

chos mngon pa

• पा. १. अभिधर्मः, पिटकत्रयेषु एकम् — पिटकत्रयं सूत्रविनयाभिधर्माः सू.अ.१६४क/५५; कोऽयमभिधर्मो नाम ? प्रज्ञाऽमला सानुचराऽभिधर्मः तत्प्राप्तये यापि च यच्च शास्त्रम् अभि.भा.१२७-५/११ २. = {chos la mngon pa} धर्माभिमुखः, समाधिविशेषः — {chos la mngon pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} धर्माभिमुखो नाम समाधिः का.व्यू.२४४क/३०५; • ना. धर्माभिमुखा, अप्सरसः — अनेकाश्चाप्सरसःशतसहस्राः सन्निपतिताः । तद्यथा तिलोत्तमा नामाप्सरसा…धर्माभिमुखा नामाप्सरसा का.व्यू.२०१क/२५९.

chos mngon pa pa

१. आभिधर्मिकः — यद्याभिधर्मिकः स्कन्धप्रज्ञप्तिमपेक्षते, स आह अभि.भा.१३१-४/६१ २. आभिधर्मिकाः, षट्पादाभिधर्ममात्रपाठीनाः — आभिधर्मिका आहुरिति षट्पादाभिधर्ममात्रपाठीनाः अभि.स्फु.१११क/७९९; आभिधार्मिकाः — {chos mngon pa pa nyi 'og pa} बाह्याभिधार्मिकाः अभि.भा.५५क/१०८२.

chos mngon pa pa nyi 'og pa

बाह्याभिधार्मिकाः — बाह्याभिधार्मिकाणां षड् भावनाः अभि.भा.५५क/१०८२.

chos mngon pa'i sde snod

पा. अभिधर्मपिटकम्, त्रिषु पिटकेष्वेकम् — निदानं सोत्पत्तिकशिक्षाप्रज्ञप्तिभाषितसंगृहीतं विनयपिटकम्…उपदेश उभयत्र श्रावकयाने महायाने चाभिधर्मपिटकम् अभि.स.भा.६९ख/९६.

chos mngon par rtogs pa

पा. धर्माभिसमयः, अभिसमयव्यवस्थानभेदः — अभिसमयव्यवस्थानं दशविधम् । धर्माभिसमयः…बोधिसत्त्वाभिसमयः स.पु.१२३क/१९६.

chos rnga chen

= {chos kyi rnga chen/}

chos lnga

धर्मपञ्चकम् — चित्तं मनश्च विज्ञानं स्वभावं धर्मपञ्चकम् । नैरात्म्यं द्वितीयं शुद्धं प्रभाषन्ते विनायकाः ल.अ.७६क/२४; पञ्चधर्मम् — {chos lnga'i rang bzhin gyi mtshan nyid rab tu 'byed pa} पञ्चधर्मस्वभावलक्षणप्रविचयः ल.अ.८२क/२९.

chos lnga'i rang bzhin gyi mtshan nyid rab tu 'byed pa

पा. पञ्चधर्मस्वभावलक्षणप्रविचयः — एष महामते पञ्चधर्मस्वभावलक्षणप्रविचयो नाम धर्मपर्यायः प्रत्यात्मार्यज्ञानगतिगोचरः ल.अ.८२क/२९.

chos can

• वि. १. धर्मी — {chos can 'gog} धर्म्याक्षेपः का.आ.२.१२९.; धर्मिणी — {'gog pa'i chos can} निरोधधर्मिणी अ.श.२८०ख/२५७; ग्राह्यधर्मिणी प्रकृतिः वि.प्र.२३३ख/२.३२; धर्मकः — {'jig pa'i chos can} नाशधर्मकः बो.भू.१०४क/१३३ २. धार्मिकः — यदा राज्ञा अजातशत्रुणा…पिता धार्मिको धर्मराजो जीविताद्व्यपरोपितः अ.श.४४क/३८; • पा. धर्मी — पक्षो धर्मी, अवयवे समुदायोपचारात् हे.बि.१३७/५२.

chos can gyi khyad par phyin ci log tu sgrub par byed pa

पा. धर्मिविशेषविपरीतसाधनः, विरुद्धहेत्वाभासभेदः न्या.प्र./५.

chos can gyi khyad par phyin ci log tu bsgrub pa

= {chos can gyi khyad par phyin ci log tu sgrub par byed pa/}

chos can 'gog

पा. धर्म्याक्षेपः, आक्षेपभेदः — * {gang 'dir gzugs can ma ngo mtshar/} {brjod par 'dod pas 'od ces pa'i/} {chos 'di khas blangs chos can dag 'gog 'di khas blangs chos can dag} धर्म्याक्षेपोयमाक्षिप्तो धर्मीधर्मं प्रभाह्वयम् । अनुज्ञायात्र तद्रूपमत्याश्चर्यं विवक्षता का.आ.२.१२९.

chos can nyid

धर्मिता — अन्यधर्मसमावेशे प्राप्ता तत्र च धर्मिता त.स.२२ख/२४०; धर्मित्वम् — द्रव्यादेरपि धर्मित्वमस्मादेव च सम्मतम् त.स.२२ख/२४०; धर्मकत्वम् — नानुक्तिस्तद्वत्त्वस्य तद्वद्धर्मकत्वोक्तेः वि.सू.१८क/२१.

chos can du byed

क्रि. धर्मिणं करोति — तद्गृहाङ्गणदेशं भित्तिपरिक्षिप्तं भित्तिपर्यन्तपरिक्षिप्तेन चालोकात्मना धूमविविक्तेनाकाशदेशेन सह धर्मिणं करोति न्या.टी.५५ख/१२६.

chos can rang gi ngo bo phyin ci log tu bsgrub pa

= {chos can rang bzhin phyin ci log tu sgrub par byed pa/}

chos gcig gi tshig gi lam la nges pa'i ngag gi rab tu 'byed pa

पा. एकधर्मवाक्पथनिरुक्तिपदप्रभेदः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — एकधर्मवाक्पथनिरुक्तिपदप्रभेदेन बोधिसत्त्वसमाधिना ते बोधिसत्त्वास्तान् भगवतो वैरोचनस्य बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति ग.व्यू.३०६क/२९.

chos can rang bzhin phyin ci log tu sgrub par byed pa

पा. धर्मिस्वरूपविपरीतसाधनः, विरुद्धहेत्वाभासभेदः — धर्मिस्वरूपविपरीतसाधनो यथा । न द्रव्यं न कर्म न गुणो भावः, एकद्रव्यवत्त्वात् गुणकर्मसु च भावात्; सामान्यविशेषवत् न्या.प्र./५.

chos gcig la chos thams cad yongs su 'du bar ston pa

पा. एकधर्मसर्वधर्मसमवसरणनिर्देशः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…एकधर्मसर्वधर्मसमवसरणनिर्देशेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६क/२९.

chos chen

ना. महाधर्मः, किन्नरराजः — चतुर्भिश्च किन्नरराजैः सार्धं बहुकिन्नरकोटीशतसहस्रपरिवारैः । तद्यथा द्रुमेण च किन्नरराजेन, महाधर्मेण च किन्नरराजेन स.पु.३क/२.

chos mchog

• सं. १. अग्रधर्मः, सद्धर्मः — प्रभाषते तज्जिन अग्रधर्मान् परिपूर्ण सो अन्तरकल्प षष्टिम् स.पु.११ख/१७ २. अग्रधर्मता — अध्यात्मशून्यताद्याभी रूपादेरपरिग्रहात् । क्षान्ती रूपाद्यनुत्पादाद्याकारैरग्रधर्मता अभि.अ.२.१०; • ना. धर्मोत्तरः, आचार्यः — आचार्यधर्मोत्तरविरचितायां न्यायबिन्दुटीकायां तृतीयः परिच्छेदः समाप्तः न्या.टी.९१ख/२५६.

chos mchog tu gdags pa

पा. धर्मे अग्रप्रज्ञप्तिः, अग्रप्रज्ञप्तिभेदः — तिस्र इमा…अग्रप्रज्ञप्तयः…बुद्धे अग्रप्रज्ञप्तिः, धर्मे, सङ्घे अग्रप्रज्ञप्तिः अ.श.२७ख/२४.

chos mchog dam pa

प्रवराग्रधर्मः, सद्धर्मः — यं चैव सो भाषति लोकनाथो एकासनस्थः प्रवराग्रधर्मम् । तं सर्वमाधारयि यो जिनात्मजः स.पु.११ख/१७.

chos mchog pa

धर्मोत्तरीयाः, निकायभेदः ब.अ.२७.

chos 'chad pa

अध्यापनम्, विद्यादानम् — यावद् अध्यापनपरिश्रमस्यानृण्यं ते गच्छामः जा.मा.१३९/८१.

chos ji lta ba bzhin du rnam par 'byed pa

पा. यथार्थविचयः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — सोऽस्यां सप्तम्यां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन् सुविचितविचयं च नाम बोधिसत्त्वसमाधिं समापद्यते…सर्वा(यथा)र्थविचयं च द.भू.२३३क/३९.

chos rje

= {chos kyi rje/}

chos rjes lta

= {chos kyi rjes su lta ba/}

chos rjes dran

= {chos rjes su dran pa/}

chos rjes 'brang

= {chos kyi rjes su 'brang ba/}

chos rjes su dran pa

पा. धर्मानुस्मृतिः, अनुस्मृतिभेदः — षडनुस्मृतयः । बुद्धानुस्मृतिः, धर्मानुस्मृतिः…देवतानुस्मृतिः म.व्यु.११५०; पुनर्बुद्धानुस्मृतिं सततसमितं भावयति परेषाञ्च समादापयति धर्मानुस्मृतिं संघानुस्मृतिं यावद्देवतानुस्मृतिम् बो.भू.१३९ख/१७९.

chos brjod

= {chos brjod pa/}

chos brjod pa

धर्मकथिकः, पुद्गलभेदः — आदिग्रहणादयं प्रयुक्तः, स्रोतापन्नः…धर्मकथिकः…भोगी परार्थकृदिति म.टी.२८३ख/१४४; {chos brjod pa'i mchog} अग् रयो धर्मकथिकानाम् स.पु.७६क/१२९.

chos nyan pa

= {chos mnyan pa/}

chos nyid

• सं. = {rang bzhin} धर्मता, प्रकृतिः — धर्मतेति धर्माणां स्वभावः अभि.स्फु.१२०ख/८१८; धर्माणां…उपदेशमन्तरेण ध्यानोत्पत्तावानुगुण्यं धर्मता, प्रकृतिः । स्वभावतेत्यर्थः अभि.स्फु.३१०ख/११८५; स्थितिः — {de yi chos nyid rang bzhin grub pa yin} निसर्गसिद्धैव हि तस्य सा स्थितिः जा.मा.३०२/१७५; व्यवस्थितिः — {snying stobs can gyi chos nyid yid du 'ong} व्यवस्थितिः सत्त्ववतां मनोज्ञा जा.मा.३३०/१९३; धर्मत्वम् — सन्तानार्थञ्चापरिनिर्वाणधर्मत्वात् प्र.अ.१ख/३; • पा. = {stong pa nyid} धर्मता, शून्यता — तथता…धर्मधातुश्च पर्यायाः शून्यतायाः…अन्येऽपि पर्याया इहानुक्ताः प्रवचनादुपधार्याः । तद्यथा अद्वयता, अविकल्पधातुः, धर्मता…असंस्कृतं, निर्वाणादि म.टी. २१३ख/३९;

chos nyid kyi gzugs

पा. धर्मतारूपम्, रूपभेदः — त्रिविधं रूपम् । परिकल्पितं रूपम्…विकल्पितं रूपम्…धर्मतारूपम्, यो रूपस्य परिनिष्पन्नः स्वभावः म.भा.१३ख/३-१६.

chos nyid kyi rigs pa

पा. धर्मतायुक्तिः, युक्तिभेदः — चतसृभिर्युक्तिभिरुपपरीक्षते…अपेक्षायुक्त्या, कार्यकारणयुक्त्या, उपपत्तिसाधनयुक्त्या, धर्मतायुक्त्या श्रा.भू.६०क/१४१; युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानं चतुर्विधम् । अपेक्षायुक्तिः, कार्यकारणयुक्तिः, उपपत्तिसाधनयुक्तिः, धर्मतायुक्तिश्च सू.अ.२४५क/१६१; धर्मतान्यायः मि.को.११८क ।

chos nyid kyi sangs rgyas

पा. धर्मताबुद्धः — धर्मताबुद्धो युगपन्निष्यन्दनिर्माणकिरणैर्विराजते ल.अ.७७क/२५; द्र. {chos sangs rgyas/}

chos nyid kyis rnyed pa

वि. धर्मताप्रतिलाभिकम् म.व्यु.६९८२; द्र. {chos nyid kyis 'thob pa/}

chos nyid kyis thob pa

• सं. धर्मताप्रतिलम्भः म.व्यु.६९८०; • पा. धर्मतोपगता, प्रव्रज्याभेदः — आदानलब्धा प्रव्रज्या धर्मतोपगता परा । निदर्शिका च प्रव्रज्या धीमतां सर्वभूमिषु…त्रिविधा प्रव्रज्या वेदितव्या । समादानलब्धा, धर्मतालब्धा, निदर्शिका च सू.अ.२५०ख/१६८.

chos nyid kyis 'thob pa

वि. धर्मताप्रतिलम्भिकम् — धर्मताप्रतिलम्भिकं तु भिक्षुलिंगं प्रतिलभते अभि.भा.२१क/९४२.

chos nyid mkhyen

= {chos nyid mkhyen pa/}

chos nyid mkhyen pa

धर्मज्ञत्वम् — ये त्वविच्छिन्नमूलत्वाद् धर्मज्ञत्वेऽहते सति । सर्वज्ञान् पुरुषानाहुः त.स.१२१क/१०४६; द्र. {chos nyid shes pa/}

chos nyid gzugs

= {chos nyid kyi gzugs/}

chos nyid bzang

= {chos nyid bzang ba/}

chos nyid bzang ba

सुधर्मता — अमितामितेषु सुसमाप्तितां गता । सुगतिं गतेष्वपि अहो सुधर्मता स.दु.१७५/१७४.

chos nyid rigs pa

= {chos nyid kyi rigs pa/}

chos nyid shes

= {chos nyid shes pa/}

chos nyid shes pa

धर्मज्ञत्वम् — येऽपि विच्छिन्नमूलत्वाद् धर्मज्ञत्वे हते सति । सर्वज्ञान् पुरुषानाहुः त.स.११४ख/९९४; = {chos nyid mkhyen pa/}

chos nyid sangs rgyas

= {chos nyid kyi sangs rgyas/}

chos nye bar 'dogs pa

= {chos su nye bar 'dogs pa/}

chos mnyan pa

धर्मश्रवणम् — नाकृते निर्हारसत्करणधर्मश्रवणदक्षिणादेशनेऽधितिष्ठेयुः वि.सू.६८क/८५.

chos mnyan par don gnyer ba

= {chos mnyan par don du gnyer ba/}

chos mnyan par don du gnyer ba

वि. धर्मश्रवणार्थिकः — रात्रिंदिवं धर्मश्रवणार्थिको धर्मकामातृप्ताप्रतिप्रस्रब्धो बुद्धधर्मपर्येष्टिहेतोः द.भू.१९७क/२०.

chos mnyam nyid

= {chos mnyam pa nyid/}

chos mnyam pa nyid

पा. धर्मसमता — योऽयं भवन्तो जिनपुत्रो बोधिसत्त्वः पञ्चम्यां बोधिसत्त्वभूमौ सुपरिपूर्णमार्गः षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिमवतरति । स दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति द.भू.२१९क/३१; इह बोधिसत्त्वेन पूर्वमेव सत्यप्रतिसंयुक्ते अधिप्रज्ञविहारे दश धर्मसमताः प्रतिलब्धा भवन्ति बो.भू.१७८क/२३४.

chos mnyam pa nyid bcu

दश धर्मसमताः : १ {chos thams cad mtshan ma med pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मानिमित्तसमता, २ {chos thams cad mtshan nyid med pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मालक्षणसमता, ३ {chos thams cad mi skye ba mnyam pa nyid} सर्वधर्मानुत्पादसमता, ४ {chos thams cad ma byung ba mnyam pa nyid} सर्वधर्माजातसमता, ५ {chos thams cad dben pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मविविक्तसमता, ६ {chos thams cad snga nas rnam par dag pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मादिविशुद्धिसमता, ७ {chos thams cad spros pa med pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मनिष्प्रपञ्चसमता, ८ {chos thams cad blang ba med pa dang dor ba med pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मानाव्यूहानिर्व्यूहसमता, ९ {chos thams cad sgyu ma dang rmi lam dang mig yor dang sgra brnyan dang chu'i zla ba dang gzugs brnyan dang sprul ba dang mtshungs pa mnyam pa nyid} सर्वधर्ममायास्वप्नप्रतिभासप्रतिश्रुत्कोदकचन्द्रप्रतिबिम्बनिर्माणसमता, १० {chos thams cad dngos po yod pa dang dngos po med pa dang gnyis ka ma yin pa mnyam pa nyid} सर्वधर्मभावाभावाद्वयसमता द.भू.२१९क/३१.

chos rnyed

= {chos rnyed pa/}

chos rnyed pa

वि. प्राप्तधर्मा — सुभद्रः परिव्राजको दृष्टधर्मा प्राप्तधर्मा पर्यवगाढधर्मा…येनायुष्मानानन्दस्तेनाञ्जलिं प्रणम्य अ.श.११३क/१०३; द्र. {chos kyi rnyed pa/}

chos gter

= {chos kyi gter/}

chos rtogs

= {chos rtogs pa/}

chos rtogs pa

वि. विदितधर्मा — दीर्घनखः परिव्राजको दृष्टधर्मा प्राप्तधर्मा विदितधर्मा…येन भगवांस्तेनाञ्जलिं प्रणम्य अ.श.२८२क/२५८.

chos ston pa

वि. धर्मदेशकः — सुविनिश्चितधर्मदेशको निर्विचिकित्सधर्मदेशकः परिशुद्धधर्मदेशकश्चाभूत् स.पु.७६क/१२८; द्र. {chos ston par byed pa/}

chos ston par byed pa

वि. धर्मदेशकः — धर्मदेशकः शिष्यकर्ता भवति वि.प्र.१५५ख/३.१०५; द्र. {chos ston pa}

chos ston byed

= {chos ston par byed pa/}

chos stobs

= {chos kyi stobs/}

chos brtags pa

धर्मप्रज्ञप्तिः — {chos brtags pa rnam par gzhag pa'i dmigs pa} धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम् म.भा.२६क/५.२८.

chos brtags pa rnam par gzhag pa'i dmigs pa

पा. धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्, आलम्बनभेदः — द्वादशविधमालम्बनम् । यदुत धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानालम्बनम्…प्रकर्षालम्बनञ्च म.भा.२६क/५.२८.

chos bstan

= {chos bstan pa/}

chos bstan pa

• क्रि. धर्मं वक्ष्यामि — अहं ते धर्मं वक्ष्यामि अ.श.९६क/८६; • कृ. १. धर्मो देशितः — स्थविरोपगुप्तेनास्य धर्मो देशितः अ.श.२८५ख/२६२; धर्मदेशना कृता — यावद्भगवता तदधिष्ठाना तथाविधा धर्मदेशना कृता अ.श.१२५क/११५ २. धर्मदेशनां कृतवान् — ततो भगवांस्तत्प्रासादमन्तर्धाप्य अनित्यताप्रतिसंयुक्तां तादृशीं धर्मदेशनां कृतवान् अ.श.३६ख/३२.

chos tha dad pa yang dag par shes pa

पा. धर्मप्रतिसंवित्, प्रतिसंविद्भेदः — चतस्रो बोधिसत्त्वप्रतिसंविदोऽनुप्रवर्तन्ते…यदुत धर्मप्रतिसंवित्, अर्थप्रतिसंवित्, निरुक्तिप्रतिसंवित्, प्रतिभानप्रतिसंवित् द.भू.२५४ख/५१.

chos tha dad yang dag shes

= {chos tha dad pa yang dag par shes pa/}

chos thams cad

सर्वधर्माः — {chos thams cad mnyam pa nyid} सर्वधर्मसमता स.पु.५१क/९१; {chos thams cad brjod du med pa stong pa nyid} सर्वधर्मनिरभिलाप्यशून्यता ल.अ.८४ख/३१.

chos thams cad ni kun nas nyon mongs pa can ma yin pa

असंक्लिष्टाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६७.

chos thams cad ni gang zag med pa

निःपुद्गलाः सर्वधर्माः म.व्यु.१५८.

chos thams cad ni 'gro ba med pa

अगतिकाः सर्वधर्माः म.व्यु.१७२.

chos thams cad ni nga yir byar med pa

अममाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६२.

chos thams cad ni dngos po med pa

अवस्तुकाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६४.

chos thams cad ni mngon par 'du byed pa med pa

अनभिसंस्काराः सर्वधर्माः म.व्यु.१७३.

chos thams cad ni 'chi 'pho ba med cing ma skyes pa

अच्युतानुत्पन्नाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६६.

chos thams cad ni gti mug dang bral ba

विगतमोहाः सर्वधर्माः म.व्यु.१७०. {chos thams cad ni stong pa} शून्याः सर्वधर्माः म.व्यु.१७५.

chos thams cad ni bdag po med pa

अस्वामिकाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६३.

chos thams cad ni bdag med pa

नैरात्म्याः सर्वधर्माः म.व्यु.१५५.

chos thams cad ni 'dod chags dang bral ba

विगतरागाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६८.

chos thams cad ni gnas med pa

अनिकेताः सर्वधर्माः म.व्यु.१६०.

chos thams cad ni spros pa med pa

अप्रपञ्चाः सर्वधर्माः म.व्यु.१७४.

chos thams cad ni ma skyes pa

अजाताः सर्वधर्माः म.व्यु.१६५.

chos thams cad ni smon pa med pa

अप्रणिहिताः सर्वधर्माः म.व्यु.१७७.

chos thams cad ni mtshan ma med pa

अनिमित्ताः सर्वधर्माः म.व्यु.१७६.

chos thams cad ni zhe sdang dang bral ba

विगतद्वेषाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६९.

chos thams cad ni gzhi med pa

अनालयाः सर्वधर्माः म.व्यु.१६१. {chos thams cad ni 'ong ba med pa} अनागतिकाः सर्वधर्माः म.व्यु.१७१.

chos thams cad ni rang bzhin med pa

अभावाः सर्वधर्माः म.व्यु.१५९.

chos thams cad ni sems can med pa

निःसत्त्वाः सर्वधर्माः म.व्यु.१५६.

chos thams cad ni srog med pa

निर्जीवाः सर्वधर्माः म.व्यु.१५७.

chos thams cad kyi nga ro'i gdugs kyi dkyil 'khor rab tu sgrog pa

ना. सर्वधर्मनिर्नादच्छत्रमण्डलनिर्घोषः, नृपः — राज्ञः खलु पुनः सर्वधर्मनिर्नादच्छत्रमण्डलनिर्घोषस्य पञ्चामात्यशतान्यभूवन् ग.व्यू.१६६ख/२४९.

chos thams cad kyi ngo bo nyid mi dmigs pa

पा. सर्वधर्मस्वभावानुपलब्धिः, समाधिविशेषः — सर्वधर्मस्वभावानुपलब्धिर्नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad kyi ngo bo nyid la lta ba

पा. सर्वधर्मस्वभावव्यवलोकनः, समाधिविशेषः — सर्वधर्मस्वभावव्यवलोकनो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad kyi ngo bo nyid shes pa las nges par 'byung ba

पा. सर्वधर्मस्वभावज्ञाननिर्गमः, समाधिविशेषः — सर्वधर्मस्वभावज्ञाननिर्गमो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad kyi mnyam pa nyid

= {chos thams cad mnyam pa nyid/}

chos thams cad kyi mnyam pa nyid la gnas pa

वि. सर्वधर्मसमताविहारी, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इति उच्यते…सर्वधर्मसमताविहारीत्युच्यते ल.वि.२०४ख/३०८.

chos thams cad kyi dam pa'i pha rol tu phyin pa

वि. सर्वधर्मपरमपारमिप्राप्तः, बोधिसत्त्वस्य — बोधिसत्त्वानां…सर्वधर्मपरमपारमिप्राप्तानां सर्वसंशयच्छेदनकुशलानाम् सु.प.२२क/३; द्र. {chos thams cad kyi dam pa'i pha rol tu byon pa/}

chos thams cad kyi dam pa'i pha rol tu byon pa

वि. सर्वधर्मपरमपारमिप्राप्तः, बुद्धस्य — अथ खलु भगवान्…सर्वधर्मपरमपारमिप्राप्तः पर्षद्गतो धर्मं देशयति स्म आदौ कल्याणं मध्ये कल्याणं पर्यवसाने कल्याणम् रा.प.२२८क/१२०; द्र. {chos thams cad kyi dam pa'i pha rol tu phyin pa/}

chos thams cad kyi don gyi rig pa

पा. सर्वधर्मार्थगतिः — सर्वधर्मार्थगतिं च तथागतो व्यवलोकयति स.पु.४६ख/८४.

chos thams cad kyi don dam par 'jug pa'i ye shes

पा. सर्वधर्मपरमार्थावतारज्ञानम् — इह बोधिसत्त्वेन प्रथमेऽनन्तरे विहारे दशाकारं सर्वधर्मपरमार्थावतारज्ञानं प्रतिलब्धं भवति बो.भू.१८१ख/२३९.

chos thams cad kyi don rnam par 'byed pa'i sgron ma

पा. सर्वधर्मार्थविवरणप्रदीपः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…सर्वधर्मार्थविवरणप्रदीपेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६ख/२९.

chos thams cad kyi gnas la rten pa'i byin gyi rlabs

पा. (?) सर्वधर्मपदप्रतिष्ठानाधिष्ठानाधिष्ठितः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रान् अवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…सर्वधर्मपदप्रतिष्ठानाधिष्ठानाधिष्ठितेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०५क/२८.

chos thams cad kyi sprin yongs su 'dzin pa'i rgya mtsho brtan pa'i snying po

पा. सर्वधर्ममेघसंधारणदृढसागरगर्भम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — घकारं परिकीर्तयतः सर्वधर्ममेघसंधारणदृढसागरगर्भं नाम प्रज्ञापारमितामुखमवक्रान्तम् ग.व्यू.२७५क/३५४.

chos thams cad kyi phyag rgya

पा. सर्वधर्ममुद्रा, समाधिविशेषः — {chos thams cad kyi phyag rgya zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्ममुद्रा नाम समाधिः म.व्यु.५१२.

chos thams cad kyi dbang phyug

वि. सर्वधर्मेश्वरः, तथागतस्य म.व्यु.३३.

chos thams cad kyi 'byor pa rgya mtsho

पा. सर्वधर्मविभवसमुद्रः, समाधिविशेषः — {chos thams cad kyi 'byor pa rgya mtsho zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मविभवसमुद्रो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.

chos thams cad kyi 'byor pa'i phyag rgya

पा. सर्वधर्मविभवमुद्रा, समाधिविशेषः — {chos thams cad kyi 'byor pa'i phyag rgya zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मविभवमुद्रा नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.

chos thams cad kyi 'brug sgra bsgrags pa'i rgyal po

ना. सर्वधर्मनिगर्जितराजः, तथागतः — तस्यानन्तरं तस्मिन्नेव लोकधातावसुरेन्द्रभूतेन सर्वधर्मनिगर्जितराजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१९७ख/२७८.

chos thams cad kyi brtson 'grus drag po'i rgyal mtshan

ना. सर्वधर्मवीर्यवेगध्वजः, तथागतः — तस्यानन्तरं सर्वधर्मवीर्यवेगध्वजो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos thams cad kyi tshig rab tu phye ba'i sgra

पा. सर्वधर्मपदप्रभेदरुतम् — आकाङ्क्षन् एकाक्षररुतात् सर्वधर्मपदप्रभेदरुतं निश्चारयति द.भू.२५६ख/५३.

chos thams cad kyi tshig rab tu 'byed pa

पा. सर्वधर्मपदप्रभेदनः, समाधिविशेषः — {chos thams cad kyi tshig rab tu 'byed pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मपदप्रभेदनो नाम समाधिः म.व्यु.५७०.

chos thams cad kyi tshul rgya mtsho

पा. सर्वधर्मनयसागरम्, प्रज्ञापारमितामुखविशेषः — सर्वधर्मनयसागरं च नाम प्रज्ञापारमितामुखम् ग.व्यू.१७ख/११४.

chos thams cad kyi yum

पा. सर्वधर्ममातृका, धारणीविशेषः — {'phags ma chos thams cad kyi yum zhes bya ba'i gzungs} आर्यसर्वधर्ममातृका नाम धारणी क.त.५७३.

chos thams cad kyi yon tan gyi khyad par

पा. सर्वधर्मगुणविशेषता — कतमैर्भगवन् धर्मैः समन्वागतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सत्त्व(सर्व)धर्मगुणविशेषतामनुप्राप्नोति रा.प.२३१क/१२४.

chos thams cad kyi rang bzhin rnam par 'byed pa

पा. सर्वधर्मस्वभावविचयः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — अभिषेकभूमिसमापन्नस्य विमलो नाम समाधिः आमुखीभवति…सर्वधर्मस्वभावविचयश्च नाम द.भू.२६१ख/५५.

chos thams cad kyi rang bzhin mtshan nyid yongs su shes pas rab tu 'byed pa

पा. सर्वधर्मस्वभावलक्षणपरिज्ञाप्रभेदः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…सर्वधर्मस्वभावलक्षणा(ण)परिज्ञाप्रभेदेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६क/२९.

chos thams cad kyi sa yang dag pa 'phel bar byed pa'i gnas

पा. सर्वधर्मभूमिसंवर्धनस्थानः, समाधिविशेषः — तत्रैव बोधिमण्डे सर्वधर्मसागरनिर्घोषराजो नाम तथागत आरागितः । तस्य मे सहदर्शनेन सर्वधर्मभूमिसंवर्धनस्थानो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४२ख/२२६.

chos thams cad mkhyen pa

१. पा. सर्वधर्माभिसंबोधिः — {chos thams cad mkhyen pa la mi 'jigs pa} सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम् म.व्यु.१३१; = {chos thams cad mngon par rdzogs par byang chub pa} 2. वि. सर्वधर्मज्ञः — प्रधानपुरुषार्थज्ञः सर्वधर्मज्ञ एव वा । तस्यानुपगमे न स्याद् वेदप्रामाण्यम् त.स.११९क/१०२६.

chos thams cad mkhyen pa la mi 'jigs pa

पा. सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम्, तथागतस्य वैशारद्यभेदः — चत्वारि तथागतस्य वैशारद्यानि । सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम्…सर्वसंपदधिगमाय नैर्याणिकप्रतिपत्तथात्ववैशारद्यं (च) म.व्यु.१३१.

chos thams cad 'gyur ba med par mthong ba

पा. सर्वधर्मनिर्विकारदर्शी, समाधिविशेषः — {chos thams cad 'gyur ba med par mthong ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मनिर्विकारदर्शी नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad sgyu ma dang rmi lam dang mig yor dang sgra brnyan dang chu'i zla ba dang gzugs brnyan dang sprul ba dang mtshungs pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्ममायास्वप्नप्रतिभासप्रतिश्रुत्कोदकचन्द्रप्रतिबिम्बनिर्माणसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्ममायास्वप्नप्रतिभासप्रतिश्रुत्कोदकचन्द्रप्रतिबिम्बनिर्माणसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad dngos po yod pa dang dngos po med pa dang gnyis ka ma yin pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मभावाभावाद्वयसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मभावाभावाद्वयसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad mngon par rdzogs par byang chub pa

पा. सर्वधर्माभिसंबोधिः — {chos thams cad mngon par rdzogs par byang chub pa la mi 'jigs pa} सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम् म.व्यु.१३१.

chos thams cad mngon par rdzogs par byang chub pa la mi 'jigs pa

पा. सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम्, तथागतस्य वैशारद्यभेदः — चत्वारि तथागतस्य वैशारद्यानि । सर्वधर्माभिसंबोधिवैशारद्यम्…सर्वसंपदधिगमाय नैर्याणिकप्रतिपत्तथात्ववैशारद्यं (च) म.व्यु.१३१.

chos thams cad snga nas rnam par dag pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मादिविशुद्धिसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मादिविशुद्धिसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad 'jug pa

पा. सर्वधर्मप्रवेशनः, समाधिविशेषः — {chos thams cad 'jug pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मप्रवेशनो नाम समाधिः का.व्यू. २३५क/२९७.

chos thams cad brjod du med pa stong pa nyid

पा. सर्वधर्मनिरभिलाप्यशून्यता, शून्यताभेदः — संक्षेपेण सप्तविधा शून्यता । यदुत लक्षणशून्यता…सर्वधर्मनिरभिलाप्यशून्यता…इतरेतरशून्यता च ल.अ.८४ख/३१.

chos thams cad mnyam pa nyid

• सं. सर्वधर्मसमता — {chos thams cad mnyam pa nyid du khong du chud pa'i phyir} सर्वधर्मसमतावबोधात् स.पु.५१क/९१; {chos thams cad kyi mnyam pa nyid la gnas pa} सर्वधर्मसमताविहारी ल.वि.२०४ख/३०८; • पा. सर्वधर्मसमता, समाधिविशेषः — {chos thams cad mnyam pa nyid ces bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मसमता नाम समाधिः म.व्यु.५६६.

chos thams cad mnyam pa nyid kyi ye shes kyi phyag rgya

पा. सर्वधर्मसमताज्ञानमुद्रा म.व्यु.४३०१.

chos thams cad ting nge 'dzin gyi 'od kyi dbyangs

ना. सर्वधर्मसमाधिप्रभघोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं सर्वधर्मसमाधिप्रभघोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.

chos thams cad stong pa

= {chos thams cad stong pa nyid/}

chos thams cad stong pa nyid

पा. सर्वधर्मशून्यता, शून्यताभेदः — षोडशविधा शून्यता । अध्यात्मशून्यता…सर्वधर्मशून्यता…अभावस्वभावशून्यता च म.भा.१.१७; अष्टादश शून्यता । अध्यात्मशून्यता…सर्वधर्मशून्यता…अभावस्वभावशून्यता म.व्यु.९४६.

chos thams cad tha dad pa med pa

पा. सर्वधर्मनिर्नानात्वः, समाधिविशेषः — {chos thams cad tha dad pa med pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मनिर्नानात्वो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad bdag gi dngos po mi bsgrub pa

पा. सर्वधर्मात्मभावानभिनिर्हारः, समाधिविशेषः — {chos thams cad bdag gi dngos po mi bsgrub pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मात्मभावा(न)भिनिर्हारो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad bdag med pa nyid

सर्वधर्मानात्मत्वम् लो.को.७३८.

chos thams cad bde bas non pa

( {mnan pa} ?) पा. सर्वधर्मसुखाक्रान्तः, समाधिविशेषः — अस्ति भगवन् सर्वधर्मसुखाक्रान्तो नाम समाधिः, यस्य समाधेः प्रतिलम्भाद् बोधिसत्त्वः सर्वारम्बणवस्तुषु सुखामेव वेदनां वेदयते, नादुःखासुखाम् शि.स.१०१ख/१०१.

chos thams cad rnam par phye ba la 'jug cing shin tu brtag pa yang dag par bsgrub pa

पा. (?) सर्वधर्मप्रवेशविभक्तिनिस्तीर्णसमुदागमः — धर्ममेघायां बोधिसत्त्वभूमौ प्रतिष्ठितो बोधिसत्त्वो धर्मधातुसमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति…समासतः सर्वधर्मप्रवेशविभक्तिनिस्तीर्णसमुदागमं च यथाभूतं प्रजानाति द.भू.२६५ख/५८.

chos thams cad rnam par bsal ba

पा. सर्वधर्मविधूननः, समाधिविशेषः — {chos thams cad rnam par bsal ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मविधूननो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad snang bar byed pa

पा. सर्वधर्मावभासकरः, समाधिविशेषः — {chos thams cad snang bar byed pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मावभासकरो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad spros pa med pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मनिष्प्रपञ्चसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मनिष्प्रपञ्चसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad byin gyis rlob pa

पा. सर्वधर्माधिष्ठानम्, धारणीमण्डलविशेषः — अहम्…दशभिर्धारणीमण्डलपरिवर्तसहस्रैः सत्त्वानां धर्मं देशयामि…यदुत सर्वधर्मसमुद्रसमवसरणेन च…सर्वधर्माधिष्ठानेन च ग.व्यू.१५०क/२३४.

chos thams cad bye brag med par lta ba

पा. सर्वधर्मनिर्विशेषदर्शी, समाधिविशेषः — {chos thams cad bye brag med par lta ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मनिर्विशेषदर्शी नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.

chos thams cad blang ba med pa dang dor ba med pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मानाव्यूहानिर्व्यूहसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मानाव्यूहानिर्व्यूहसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad dben pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मविविक्तसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मविविक्तसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad ma byung ba mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्माजातसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्माजातसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad mi skye ba mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मानुत्पादसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मानुत्पादसमतया च द.भू.२१९क/३१

chos thams cad mi dmigs pa

पा. सर्वधर्मानुपलब्धिः, समाधिविशेषः — {chos thams cad mi dmigs pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मानुपलब्धिर्नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad mi shes pa sel ba

पा. सर्वधर्माज्ञानविध्वंसनः, समाधिविशेषः — {chos thams cad mi shes pa sel ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्म(र्मा) ज्ञानविध्वंसनो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad mun pa dang bral ba

पा. सर्वधर्मतमोपगतः, समाधिविशेषः — {chos thams cad mun pa dang bral ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मतमोपगतो नाम समाधिः अ.सा.४२९ख/२४२.

chos thams cad mtshan nyid med pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मालक्षणसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मालक्षणसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad mtshan ma dang bral ba

पा. सर्वधर्मनिमित्तापगतः, समाधिविशेषः — {chos thams cad mtshan ma dang bral ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मनिमित्तापगतो नाम समाधिः अ.सा.४३१क/२४३.

chos thams cad mtshan ma med pa mnyam pa nyid

पा. सर्वधर्मानिमित्तसमता, धर्मसमताभेदः — स (षष्ठीं बोधिसत्त्वभूमिं) दशभिर्धर्मसमताभिरवतरति…यदुत सर्वधर्मानिमित्तसमतया च…सर्वधर्मभावाभावाद्वयसमतया च द.भू.२१९क/३१.

chos thams cad 'dzin pa

पा. सर्वधर्मधारणता — कतमैर्भगवन् धर्मैः समन्वागतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सत्त्वधर्मगुणविशेषतामनुप्राप्नोति…सर्वधर्मधारणतां च क्षिप्रं च सर्वज्ञतामनुप्राप्नोति रा.प.२३१क/१२४.

chos thams cad rdzogs pa chen po byang chub kyi sems kun byed rgyal po

सर्वधर्ममहाशान्तिबोधिचित्तकुलय“कल्य) राजः क.त.८२८.

chos thams cad yang dag pa ji lta ba bzhin du khong du chud pa

सर्वधर्मयथावदवबोधः — तच्च अनावरणज्ञानविमोक्षस्थानं नान्यत्र सर्वधर्मयथावदवबोधात् द.भू.१९७क/१९.

chos thams cad yang dag par 'du ba rgya mtsho'i phyag rgya

पा. सर्वधर्मसमवसरणसागरमुद्रा, समाधिविशेषः — {chos thams cad yang dag par 'du ba rgya mtsho'i phyag rgya zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मसमवसरणसागरमुद्रा नाम समाधिः म.व्यु.५२७.

chos thams cad yul dang bral ba

पा. सर्वधर्मविषयापगतः, समाधिविशेषः — {chos thams cad yul dang bral ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मविषयापगतो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.

chos thams cad rang bzhin med pa

पा. सर्वधर्मनिःस्वभावता — प्रशस्तं सर्वधर्मनिःस्वभावतातत्त्वं गता अधिगताः सुगताः बो.प.१.

chos thams cad rab tu sgrog pa'i rgyal po

ना. सर्वधर्मनिगर्जितराजः, तथागतः — तस्याः पद्मप्रभाया राजधान्याः पूर्वेण शमथश्रीसंभवे महावनषण्डे सर्वधर्मनिगर्जितराजो नाम तथागतः सर्वव्यूहप्रभामणिराजशरीरे सर्वबुद्धविकुर्वितप्रभवे महाबोधिवृक्षेऽनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः ग.व्यू.८७ख/१७८.

chos thams cad rab tu 'thad pa

पा. सर्वधर्मोपपन्नः, समाधिविशेषः — ज्ञानालोकमुखमायूहत्या निर्यूहत्याः सर्वधर्मोपपन्नो नाम समाधिराजायते ग.व्यू.६०ख/१५२.

chos thams cad la sgrib pa mi mnga' ba

( {'i ye shes la} ) {ra gzigs pa} वि. सर्वधर्मानावरणज्ञानदर्शी, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…सर्वधर्मानावरणज्ञानदर्शीत्युच्यते ल.वि.२०५ख/३०९.

chos thams cad la sgrib pa med pa'i mtha'

पा. सर्वधर्मानावरणकोटिः, समाधिविशेषः — {chos thams cad la sgrib pa med pa'i mtha' zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मानावरणकोटिर्नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.

chos thams cad la sgrib pa med pa'i ye shes can

वि. सर्वधर्मानावरणज्ञानी मि.को.१०६क ।

chos thams cad la nges par 'bigs pa

पा. सर्वधर्मनिर्वेधकः, समाधिविशेषः — {chos thams cad la nges par 'bigs pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मनिर्वेधको नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.

chos thams cad la mnga' mdzad pa

वि. सर्वधर्मवशवर्ती — को नु खल्वत्र हेतुः, कः प्रत्ययो यद्भगवान् सर्वधर्मवशवर्ती महाहासं स्मितपूर्वकं हसति ल.अ.६०ख/६.

chos thams cad la mngon par 'khyil ba'i shugs drag po

पा. (?) सर्वधर्माभिमुखावर्तवेगम्, धारणीमण्डलविशेषः — अहम्…दशभिर्धारणीमण्डलपरिवर्तसहस्रैः सत्त्वानां धर्मं देशयामि…यदुत सर्वधर्मसमुद्रसमवसरणेन च नाम्ना धारणीमण्डलेन…सर्वधर्माभिमुखावर्तवेगेन च धारणीमण्डलेन ग.व्यू.१५०ख/२३४.

chos thams cad la 'jug pa'i phyag rgya

पा. सर्वधर्मप्रवेशमुद्रा, समाधिविशेषः — {chos thams cad la 'jug pa'i phyag rgya zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मप्रवेशमुद्रा नाम समाधिः म.व्यु.५१७.

chos thams cad la 'jug par byed pa'i tshig

पा. सर्वधर्मप्रविशनपदम् — दुर्लभं षडक्षरिमहाविद्याराज्ञ्या असमवज्रपदम्…सर्वधर्मप्रविशनपदम् का.व्यू. २३७क/२९९.

chos thams cad la mnyam pa nyid kyi rjes su song ba

वि. सर्वधर्मेषु समतानुगता — या बोधिसत्त्वानां…प्रज्ञा परमप्रशमप्रत्युपस्थाना निर्विकल्पा सर्वप्रपञ्चापगता…सर्वधर्मेषु समतानुगता बो.भू.११३ख/१४६.

chos thams cad la bde bas non pa

( {mnan pa} ?) पा. सर्वधर्मसुखाक्रान्तः, समाधिविशेषः — स तस्य कर्मणो विपाकेन सर्वधर्मसुखाक्रान्तं नाम समाधिं प्रतिलभते शि.स.१०२ख/१०२.

chos thams cad la rdo rje'i seng ge ltar rab tu gnas pa

पा. सर्वधर्मवज्रसिंहप्रतिष्ठानः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…सर्वधर्मवज्रसिंहप्रतिष्ठानेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०७क/२९.

chos thams cad la rnam par blta ba

पा. सर्वधर्मविपश्यनः, समाधिविशेषः — {chos thams cad la rnam par blta ba zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मविपश्यनो नाम समाधिः अ.सा.४३०क/२४२.

chos thams cad la dbang sgyur ba

वि. सर्वधर्मवशवर्ती, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…सर्वधर्मवशवर्तीत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.

chos thams cad la dbang po'i rgyan rab tu snang ba

पा. सर्वधर्मेनिद्रयव्यूहप्रभासः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — तान् बुद्धविकुर्वितसमुद्रानवतरन्ति नानासमाध्यवतारैः । यदुत समन्तधर्मधातुव्यूहेन बोधिसत्त्वसमाधिनावतरन्ति…सर्वधर्मेन्द्रियव्यूहप्रभासेन बोधिसत्त्वसमाधिना ग.व्यू.३०६ख/२९.

chos thams cad la dbang phyug gi pha rol tu phyin pa

पा. सर्वधर्मैश्वर्यपारमिता — या च सर्वधर्मैश्वर्यपारमिता अ.सा.१२०ख/६९.

chos thams cad la rab rib med pa'i don gyi sgron ma

पा. सर्वधर्मवितिमिरार्थप्रदीपा, धारणीविशेषः — तस्यां च पर्षदि जम्बुद्वीपपरमाणुरजःसमानां बोधिसत्त्वानां सर्वधर्मवितिमिरार्थप्रदीपाया धारण्याः प्रतिलम्भोऽभूत् ग.व्यू.२४५क/३२८.

chos thams cad la lhag pa'i bsam pa thob pa

वि. सर्वधर्माध्याशयप्राप्तः, बुद्धस्य — सर्वधर्मार्थवशिताप्राप्तः सर्वधर्माध्याशयप्राप्तः…तथागतः स.पु.४७क/८४.

chos thams cad la lhun gyis grub pas dbang byed pa

पा. सर्वधर्मानाभोगवशवर्तिता — सर्वबुद्धज्ञानाभिषेकगतिः अनधिष्ठापदपरिग्रहः सर्वधर्मानाभोगवशवर्तिता धर्म इत्युच्यते ल.अ.१२७क/७३.

chos thams cad las mngon par 'phags pa

पा. सर्वधर्माभ्युद्गतः, समाधिविशेषः — {chos thams cad las mngon par 'phags pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्माभ्युद्गतो नाम समाधिः अ.सा.४३०ख/२४३.

chos thams cad las 'das pa

पा. सर्वधर्मातिक्रमणः, समाधिविशेषः — {chos thams cad las 'das pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मातिक्रमणो नाम समाधिः म.व्यु.५८८.

chos thams cad las shin tu 'phags pa

पा. सर्वधर्मोद्गतः, समाधिविशेषः — {chos thams cad las shin tu 'phags pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} सर्वधर्मोद्गतो नाम समाधिः म.व्यु.५११.

chos thams cad len pa med pa

पा. सर्वधर्मानुपादानः, बोधिसत्त्वसमाधिविशेषः — सर्वधर्मा ह्यनुपगता अनुपात्ताः । अयमुच्यते सर्वधर्मानुपादानो नाम समाधिर्बोधिसत्त्वस्य अ.सा.११ख/७.

chos thams cad shes par bya ba'i bzo mngon par shes pa dang ldan pa

पा. सर्वधर्मज्ञानशिल्पाभिज्ञावान्, बोधिसत्त्वज्ञानालोकविशेषः — अहं कुलपुत्र सर्वधर्मज्ञानशिल्पाभिज्ञावन्तं बोधिसत्त्वज्ञानालोकं जानामि ग.व्यू.५क/१०४.

chos thos

= {chos thos pa/}

chos thos pa

वि. प्राप्तधर्मा — अथ दीर्घनखः परिव्राजको दृष्टधर्मा प्राप्तधर्मा विदितधर्मा…भगवन्तम् इदमवोचत् अ.श.२८२क/२५८.

chos mthu bo che'i dpal

ना. धर्मनारायणकेतुः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मनारायणकेतुर्नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.२५०ख/३३१.

chos mthun

= {chos mthun pa/}

chos mthun nyid

= {chos mthun pa nyid/}

chos mthun pa

• वि. १. सधर्मा — समानो धर्मोऽस्य सोऽयं सधर्मा न्या.टी.६१ख/१५२ २. सहधार्मिकः — यथा चंक्रम्यते येन न लोकगर्हितो भवति, न सतां…सहधार्मिकाणां…अवंद्यो भवति श्रा.भू.१६ख/३८; सहधर्मिका — सः…सहधर्मिका नित्यानुबद्धा अपि देवता आयाचते वि.व.२०६ख/१.८० ३. धार्मिकः — धार्मिकैश्च धर्मलब्धैः स्वैश्चीवरपिण्डपातशयनासनग्लानप्रत्ययभैषज्यपरिष्कारैः साधारणपरिभोगी च भवति अप्रतिगुप्तभोजी बो.भू.८०क/१०२; धर्म्यम् — इह बोधिसत्त्वो मनापां सत्यां धर्म्याञ्चार्थोपसंहिताञ्च सत्त्वेषु वाचमुदाहरति बो.भू.११५ख/१४९; • सं. = {chos mthun pa nyid} साधर्म्यम् — दृष्टान्तधर्मिणा सह साध्यधर्मिणः सादृश्यं हेतुकृतं साधर्म्यमुच्यते न्या.टी.६१ख/१५२; तत्राप्येतद् द्वयं वाच्यं न तु साधर्म्यमात्रकम् त.स.१०६ख/९३१.

chos mthun pa can

• वि. साधर्म्यवान् — {chos mthun pa can gyi sbyor ba} साधर्म्यवान् प्रयोगः न्या.टी.६३क/१५६; द्र. {chos mthun pa nyid can/} ।। • सं. साधर्म्यम् — तस्य द्विधा प्रयोगः । साधर्म्येण एकः, वैर्ध्येणापरः हे.बि.१३८-२/५५; द्र. {chos mthun pa/} {chos mthun pa nyid/}

chos mthun pa nyid

साधर्म्यम् — समानो धर्मोऽस्य सोऽयं सधर्मा । तस्य भावः साधर्म्यम् न्या.टी.६१ख/१५२; अनन्तोपायजन्याश्च समाख्यायोगसंविदः । साधर्म्यमनपेक्ष्यापि जायन्ते नरपादिषु त.स.५८क/५५६; द्र. {chos mthun pa/} {chos mthun pa can/}

chos mthun pa nyid can

वि. साधर्म्यवान् — {chos mthun pa nyid can gyi sbyor ba} साधर्म्यवत्प्रयोगः न्या.टी.६८क/१७५; साधर्म्यवद्वैधर्म्यवच्चेति न्या.टी.६१ख/१५२; द्र. {chos mthun pa can/}

chos mthun pa nyid can gyi sbyor ba

पा. साधर्म्यवत्प्रयोगः, प्रयोगभेदः — यथा साधर्म्यवत्प्रयोगे तथा वैधर्म्यवत्प्रयोगेऽपि न्या.टी.६८क/१७५.

chos mthun pa pa

वि. सहधार्मिकः — सहधार्मिकस्य बोधिसत्त्वस्य वो.भू.८२क/१०५.

chos mthun pa'i dpe

= {chos dang mthun pa'i dpe} पा. साधर्म्यदृष्टान्तः, दृष्टान्तभेदः — व्याप्तेश्च साधकं प्रमाणं साधर्म्यदृष्टान्ते दर्शनीयम् न्या.टी.८६ख/२३७; अभावश्च साधर्म्यदृष्टान्तत्वेनोपन्यस्तः त.प.२६क/४९८.

chos mthun dpe

= {chos mthun pa'i dpe/}

chos mthong

= {chos mthong ba/}

chos mthong ba

वि. दृष्टधर्मा, श्रावकस्य — अथ सुभद्रः परिव्राजको दृष्टधर्मा प्राप्तधर्मा…आनन्दम् इदमवोचत् अ.श.११३क/१०३; म.व्यु.१११८.

chos dang gang zag bdag med pa

पा. धर्मपुद्गलनैरात्म्यम् — धर्मपुद्गलनैरात्म्यं क्लेशज्ञेयं च ते सदा । विशुद्धमनिमित्तेन प्रज्ञया कृपया च ते ल.अ.१५९क/१०७.

chos dang bcas pa

धर्मसंहिता, मन्वादिप्रणीतधर्मशास्त्रम् — स्मृतिस्तु धर्मसंहिता अ.को.१.६.६.

chos dang chos can gyi dngos po

पा. धर्मधर्मिभावः — विनैव सम्बन्धं धर्मधर्मिभावो भविष्यतीति चेत् त.प.२६२क/२४०.

chos dang chos can gyi spyi

धर्मधर्मिसमुदायः; धर्मिधर्मसमुदायः — साध्यशब्दोऽत्रानित्यत्वादिधर्ममात्रस्य वाचकः, अवयवसमुदायोपचारात् । न तु साध्यधर्मिधर्मसमुदायस्य वा.टी.५५क/७.

chos dang chos min

धर्माधर्मम्, ओर्मौ — तस्यानवयवत्वाच्च न धर्माधर्मसंस्कृतः त.स.७९क/७३२; {chos dang chos min dbang byas} ({min}) धर्माधर्मावशीकृतम् त.स.८०क/७४१.

chos dang rjes su mthun pa

अनुधर्मः — {chos dang rjes su mthun par spyod pa} अनुधर्मचारी म.व्यु.११२३; मि.को.११२क ।

chos dang rjes su mthun pa'i chos la zhugs pa

वि. धर्मानुधर्मप्रतिपन्नः, श्रावकस्य म.व्यु.११२४.

chos dang rjes su mthun par spyod pa

वि. अनुधर्मचारी, श्रावकस्य म.व्यु.११२३; मि.को.११२क ।

chos dang gnyer ba'i chos la nan tan du bya ba

पा. धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिः — एवं मीमांसते, धर्मानुधर्मप्रतिपत्त्या इमे बुद्धधर्मा अनुगन्तव्या न केवलं वाक्कर्मपरिशुद्ध्या द.भू.१९८क/२०; द्र. {chos dang gnyer ba'i chos la nan tan byed pa/}

chos dang gnyer ba'i chos la nan tan byed pa

पा. धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिः — दुर्लभो बुद्धोत्पादः, दुर्लभा अविकलेन्द्रियता…दुर्लभा धर्मानुधर्मप्रतिपत्तिः ग.व्यू.३८१ख/९०; द्र. {chos dang gnyer ba'i chos la nan tan du bya ba/}

chos dang gnyer ba'i chos la mngon par brtson pa

वि. धर्मानुधर्मचारी — धर्मारामो धर्मरतो धर्मप्रतिशरणः…धर्मानुधर्मचारी द.भू.१९७क/२०.

chos dang mthun

= {chos mthun pa/}

chos dang mthun pa

= {chos mthun pa/}

chos dang mthun pa nyid

= {chos mthun pa nyid/}

chos dang mthun pa'i dpe

= {chos mthun pa'i dpe/}

chos dang ldan

= {chos ldan/}

chos dang ldan pa

= {chos ldan/}

chos dang ldan pa ma yin

= {chos dang ldan pa ma yin pa/}

chos dang ldan pa ma yin pa

वि. अधार्मिकः — अधार्मिका भविष्यन्ति दक्षिणीयाः सु.प्र.३८ख/७३.

chos dang ldan pa'i rgyal po

धर्मराजः — यदा राज्ञा अजातशत्रुणा…पिता धार्मिको धर्मराजो जीविताद् व्यपरोपितः अ.श.४४क/३८.

chos dang ldan pa'i gzungs

पा. धर्मवतीधारणी, धारणीविशेषः — अर्थवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति । धर्मवती(धारणीप्रतिलब्धश्च भवति) द.भू.२५६क/५२.

chos dang ldan pa'i gzungs rab tu thob pa

वि. धर्मवतीधारणीप्रतिलब्धः — बोधिसत्त्वो नवमीं बोधिसत्त्वभूमिमनुप्राप्तः…अर्थवतीधारणीप्रतिलब्धश्च भवति । धर्मवती…ज्ञानाभिनिर्हारवती…विचित्रार्थकोश(धारणीप्रतिलब्धश्च भवति) द.भू.२५६क/५२.

chos dang mi mthun pa

= {chos mi mthun pa/}

chos dang mi mthun pa nyid

= {chos mi mthun pa nyid/}

chos dang mi mthun pa'i dpe

= {chos mi mthun pa'i dpe/}

chos dang mi ldan

= {chos mi ldan pa/}

chos dang mi ldan pa

= {chos mi ldan pa/}

chos dam pa

• सं. वरधर्मः — {chos dam pa'i phyag rgya} वरधर्ममुद्रा म.व्यु.५६५; • वि. = {chos kyi dam pa} धर्मोत्तमः — {chos kyi dam pa skye dgu rnams la zhi byed pa} धर्मोत्तमः शान्तिकरः प्रजानाम् म.व्यु.९५६६.

chos dam pa'i phyag rgya

पा. वरधर्ममुद्रा, समाधिविशेषः — {chos dam pa'i phyag rgya zhes bya ba'i ting nge 'dzin} वरधर्ममुद्रा नाम समाधिः म.व्यु.५६५.

chos dung

= {chos kyi dung/}

chos don du gnyer

= {chos don du gnyer ba/}

chos don du gnyer ba

१. वि. धर्मार्थिकः म.व्यु.२३५०; मि.को.१२३ख २. पा. धर्मार्थिकता, धर्मालोकमुखविशेषः — धर्मार्थिकता धर्मालोकमुखम् अर्थप्रतिशरणतायै संवर्तते ल.वि.२०ख/२४.

chos dran nyer gzhag

= {chos dran pa nye bar gzhag pa/}

chos dran pa nye bar gzhag pa

पा. १. धर्मस्मृत्युपस्थानम्, स्मृत्युपस्थानभेदः — सम्भिन्नालम्बने धर्मस्मृत्युपस्थाने स्थितस्तान् कायादीन् सर्वानभिसमस्य चतुर्भिराकारैः पश्यति, अनित्यतः, दुःखतः, शून्यतः, अनात्मतश्च अभि.भा.१२ख/९०७ २. धर्मानुस्मृत्युपस्थानम् — कायानुस्मृत्युपस्थानं लोचना, वेदनानुस्मृत्युपस्थानं पाण्डरा…चित्तानुस्मृत्युपस्थानं मामकी, धर्मानुस्मृत्युपस्थानं तारा वि.प्र.१७२क/३. १६७.

chos dri ma med pa'i ri bo ye shes kyi rtse mo'i 'od

ना. विमलधर्मपर्वतज्ञानशिखराभः, तथागतः — तस्य च मया तथागतस्यानन्तरं विमलधर्मपर्वतज्ञानशिखराभो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३क/२३६.

chos gdags pa

पा. धर्मप्रज्ञप्तिः — {chos gdags pa rnam par gzhag pa} धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम् बो.भू.१५३क/१९८.

chos gdags pa rnam par gzhag pa

पा. धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, बोधिसत्त्वानां प्रज्ञप्तिव्यवस्थानभेदः — चत्वारीमानि बोधिसत्त्वानां प्रज्ञप्तिव्यवस्थानानि…धर्मप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, सत्यप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, युक्तिप्रज्ञप्तिव्यवस्थानम्, यानप्रज्ञप्तिव्यवस्थानञ्च बो.भू.१५३क/१९८.

chos gdan

= {chos kyi gdan} धर्मासनम् — {chos gdan bzhugs} धर्मासनस्थः स.पु.१०ख/१५; {chos kyi gdan chen po} महाधर्मासनम् स.पु.९क/१३; द्र. {chos kyi stan/}

chos gdan chen po

महाधर्मासनम् — तस्मिन्नेव महाधर्मासने पर्यङ्कमाभुज्य अनन्तनिर्देशप्रतिष्ठानं नाम समाधिं समापन्नोऽभूत् स.पु.९क/१३.

chos gdan bzhugs

वि. धर्मासनस्थः — अनन्तनिर्देशवरं समाधिं धर्मासनस्थो मुनिश्रेष्ठ ध्यायी स.पु.१०ख/१५.

chos bdag

= {chos kyi bdag po/}

chos bdag nyid

= {chos kyi bdag nyid/}

chos bdag med pa

= {chos la bdag med pa/}

chos bdag med par shes pa

= {chos la bdag med par shes pa/}

chos bdud rtsi'i khu ba

धर्मामृतरसः लो.को.७४१.

chos 'di

पा. इहधर्मः — {chos 'di pa} इहधार्मिकः अभि.स.भा.१४ख/१८; इदन्धर्मः — {chos 'di pa} इदन्धर्मा अभि.भा.१०ख/८९९.

chos 'di pa

= {sangs rgyas pa} इहधार्मिकः, बौद्धः — बाह्यकः पृथग्जनः स्वभूमिकानेव विजानातीति । इहधार्मिकस्तु कश्चित्पूर्वश्रुतपरिभावनावशादूर्ध्वभूमिकानप्यालंबते तदुत्पादनार्थम् अभि.स.भा.१४ख/१८; इदन्धर्मा — तत्त्वमनस्कारश्चैषा इदन्धर्माणामेव अभि.भा.१०ख/८९९; तद्व्याख्या — अयं धर्मो बुद्ध एषामिति इदन्धर्माणः, तेषामेव । बौद्धानामित्यर्थः अभि.स्फु./८९९; इदन्धर्मकः — {chos 'di pa ma yin pa} अनेदन्धर्मकः वि.सू.३५क/४४.

chos 'di pa ma yin pa

= {phyi rol pa} अनेदन्धर्मकः, बाह्यकः — अनेदन्धर्मकः सगृहिस्वामिकः सर्वपाषण्डिक आवसथः वि.सू.३५क/४४.

chos 'di min pa

= {chos 'di pa ma yin pa/}

chos 'dun

= {chos la 'dun pa/}

chos 'dul

= {chos 'dul ba/}

chos 'dul ba

पा. धर्मविनयः — अयं भदन्त सुभद्रपरिव्राजक आकाङ्क्षते स्वाख्याते धर्मविनये प्रव्रज्यामुपसंपदं भिक्षुभावम् अ.श.११३ख/१०३; यो ह्यस्मिन् धर्मविनये अप्रमत्तश्चरिष्यति अ.श.४क /३.

chos 'dod

• वि. धर्मकामः — राक्षसस्यापि महामते तथागतानामिमां धर्मसुधर्मतामुपश्रुत्य अपगतरक्षभावाः कृपालवा भवन्ति मांसभक्षणविनिवृत्ताः, किमुत धर्मकामा जनाः ल.अ.१५३ख/१००; धर्माभिलाषी — ननु धर्माभिलाषी भवान्, अहं ते धर्मं वक्ष्यामि अ.श.९६क/८६; धर्माभिलाषिणी — वाराणस्यामन्यतमा श्रेष्ठिदुहिता । सा धर्माभिलाषिणी अ.श.१२९क/११९; धर्मार्थिकः म.व्यु.२३५०; • ना. १. धर्मकामः [1] बोधिवृक्षदेवता — अथ खलु भिक्षवो धर्मरुचिश्च नामा बोधिवृक्षदेवता धर्मकाय(म)श्च धर्ममतिश्च धर्मचारी च ल.वि.१९२ख/२९३ [2] मारपुत्रः — मारस्य पापीयसः पुत्रसहस्रम्…दक्षिणे धर्मकाम आह ल.वि. १५३क/२२७ २. धर्मकाङ्क्षिणी, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…धर्मकाङ्क्षिणी नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९; • पा. धर्मकामता, धर्मालोकमुखविशेषः — धर्मकामता धर्मालोकमुखं लोकप्रतिलम्भाय संवर्तते ल.वि.२०ख/२४.

chos 'dod pa

= {chos 'dod/}

chos rdo rje ma

= {chos kyi rdo rje ma/}

chos ldan

= {chos dang ldan pa} वि. १. धर्मवान् — तेभ्यः समानकालस्तु पटो नैव प्रसिद्ध्यति । विभिन्नकर्तृसामर्थ्यपरिमाणादिधर्मवान् त.स.२२ख/२४२; धर्मवती — {chos dang ldan pa'i gzungs} धर्मवतीधारणी द.भू.२५६क/५२; धर्मा — यथाऽभिहितधर्माण इमे मतिदयादयः त.स.१२४ख/१०७९; {'grib pa'i chos dang ldan pa} अपचयधर्माणः त.स.१२४ख/१०७८; धर्मयोगी — {shes bya nyid la sogs pa'i chos dang ldan pa} ज्ञेयत्वादिधर्मयोगिनः त.प.३११क/१०८४ २. धार्मिकः — धार्मिकः…मनस्वी बहुशुक्रश्च जायते द्वेषलक्षितः म.मू.१८२ख/११२; धर्मात्मकः — जम्बूद्वीपे तथास्माकं पुत्रो धर्मात्मको नृपः । धर्मेण शास्यते राष्ट्रम् सु.प्र.३९ख/७५; धर्मिष्ठः — धर्मिष्ठा नित्यशूराश्च बहुमानाभिरताः सदा म.मू.१८२ख/१११; धर्मधनः — स राज्यं राजमानश्रीः कृत्वा धर्मधनश्चिरम् । तनुं तत्याज कालेन अ.क.५१.१९ ३. धार्मिकः, बोधिसत्त्वस्य — बोधिसत्त्वः…कृपालुश्च महापुण्य ईश्वरो धार्मिकस्तथा सू.अ.२४९क/१६६ ४. धर्म्यम् — {chos dang ldan pa'i gtam gyis} धर्म्यया कथया वि.व.१३४ख/१.२३; प्रियाणि धर्म्याणि सुभाषितानि जा.मा.३७०/२१७; धर्म्यं बोधिसत्त्वप्रतिमाकरणम् वि.सू.९९ख/१२१; धार्मिकः — उत्पन्नं धार्मिकं लाभं प्रतिगृह्णीत वि.सू.१०ख/११.

chos ldan chos kyi rgyal po

धार्मिको धर्मराजा (ओजः) म.व्यु.३६१८.

chos ldan pa

= {chos ldan/}

chos ldan rab 'byor dbyangs

ना. धार्मिकसुभूतिघोषः, आचार्यः ।

chos sdang

= {chos la sdang ba/}

chos sdud

= {chos sdud pa/}

chos sdud pa

धर्मसंग्रहः — किं कारणं लोकायतिकविचित्रमन्त्रप्रतिभानं सेव्यमानस्यामिषसंग्रहो भवति न धर्मसंग्रहः ल.अ.१२७क/७३.

chos brda

= {chos kyi brda/}

chos gnas

• पा. = {chos kyi gnas} धर्मस्थितिः — {chos gnas pa nyid} धर्मस्थितिता ल.अ.१४२क/८८;

chos kyi gnas nyid

धर्मस्थितिता ल.अ.११२क/५८; • वि. = {chos la gnas pa} धर्मविहारी — सूत्रे भगवता समस्तेन श्रुतचिन्ताभावनाविहारेण धर्मविहारी भवति, नान्यतरप्रयोगमात्रेणेति संदर्शितम् अभि.स.भा.७२ख/१०१.

chos gnas pa

= {chos gnas/} {chos gnas pa nyid} पा. धर्मस्थितिता, परमार्थपर्यायः — उत्पादाद्वा तथागतानामनुत्पादाद्वा स्थितैषा धर्मता धर्मनियामता धर्मस्थितिता ल.अ.१४२क/८८; म.व्यु.१७१९; उत्पादाद्वा तथागतानामनुत्पादाद्वा तथागतानां स्थितैवैषां धर्माणां धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता ल.अ.११२क/५८.

chos gnas med pa'i sgron ma

पा. अनालयधर्मप्रदीपः, सूत्रान्तविशेषः — तेन च मे अनालयधर्मप्रदीपो नाम सूत्रान्तः संप्रकाशितः षष्टिसूत्रान्तसहस्रपरिवारः ग.व्यू.१३०ख/२१६.

chos rnam par phye ba

धर्मविभक्तिः, ओता — {chos rnam par phye ba tshad med pa} अप्रमाणधर्मविभक्तिता द.भू.२४१क/४३.

chos rnam par phye ba tshad med pa

पा. अप्रमाणधर्मविभक्तिता — अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र प्रेक्षस्व तावद्दशसु दिक्षु अप्रमाणक्षेत्रतां च अप्रमाणसत्त्वतां च अप्रमाणधर्मविभक्तितां च द.भू.२४१क/४३.

chos rnam par 'phrul ba

= {chos rnam 'phrul/}

chos rnam par 'phrul ba'i shugs kyi rgyal mtshan dpal

ना. धर्मविकुर्वितवेगध्वजश्रीः, तथागतः — तत्रैव बोधिमण्डे धर्मविकुर्वितवेगध्वजश्रीर्नाम तथागत आरागितः । तस्य मे सहदर्शनेन त्र्यध्वतथागतसंप्रस्थानावभासगर्भो नाम समाधिः प्रतिलब्धः ग.व्यू.१४२ख/२२७.

chos rnam par 'byed pa

पा. धर्मप्रविचयः — {chos rnam par 'byed pa yang dag byang chub kyi yan lag} धर्मप्रविचयसम्बोध्यङ्गम् अभि.भा.३८ख/१०१७.

chos rnam par 'byed pa yang dag byang chub kyi yan lag

पा. धर्मप्रविचयसम्बोध्यङ्गम्, बोध्यङ्गभेदः — स्मृत्युपस्थानानि धर्मप्रविचयसम्बोध्यङ्गं सम्यग्दृष्टिश्च प्रज्ञैव अभि.भा.३८ख/१०१७.

chos rnam par gzhag pa rtogs pa

पा. व्यवस्थापितधर्मप्रतिवेधः, प्रतिवेधप्रायोगिकभेदः — प्रतिवेधप्रायोगिकश्च । स पुनरेकादशविधो वेदितव्यः । आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः…व्यवस्थापितधर्मप्रतिवेधतश्च सू.अ.१६८क/५९.

chos rnam 'phrul

पा. १. = {chos rnam par 'phrul ba} धर्मविकुर्वितम् — {chos rnam par 'phrul ba'i shugs kyi rgyal mtshan dpal} धर्मविकुर्वितवेगध्वजश्रीः ग.व्यू.१४२ख/२२७ २. = {chos kyi rnam 'phrul} धर्मविकुर्वणी, रश्मिविशेषः — {chos kyi rnam 'phrul 'od zer grub par gyur} धर्मविकुर्वणि(णी) रश्मि निवृत्ता शि.स.१७९ख/१७८.

chos rnam 'byed

= {chos rnam par 'byed pa/}

chos rnam sbyong ba

पा. धर्मविशोधनी, रश्मिविशेषः — धर्मविशोधनि मुञ्चति रश्मीन् सर्वत रोमत चिन्तिय धर्मान् शि.स.१८२ख/१८२.

chos snang ba

• पा. धर्मालोकः — अपि तु खलु पुनः कुलपुत्र एकस्त्वेष आलोको योऽयं सर्वधर्मनिर्विकल्पालोकः । ईदृशास्तु कुलपुत्र धर्मालोकास्तथागतानामपर्यन्तगता अपर्यन्तकृता अपर्यन्तबद्धा द.भू.२४१क/४३; {chos snang ba la 'jug pa} धर्मालोकप्रवेशः द.भू.२०४क/२४; • सं. धर्मावभासः — तथा हि तस्यां समाधिबलेनाप्रमाणधर्मपर्येषणधारणात् महान्तं धर्मावभासं परेषां करोति सू.अ.२५५क/१७४; धर्माभासः — चित्तमात्रमेव द्वयप्रतिभासमिष्यते ग्राह्यप्रतिभासं ग्राहकप्रतिभासं च । तथा रागादिक्लेशाभासं तदेव इष्यते । श्रद्धादिकुशलधर्माभासं वा सू.अ.१७२क/६४; द्र. {chos snang ba chen po/}

chos snang ba chen po

पा. महाधर्मावभासः — सः…बुद्धानां भगवतां सकाशाद्…अप्रमाणान् महाधर्मावभासान् महाधर्मालोकान् महाधर्ममेघान् सहते संप्रतीच्छति स्वीकरोति संधारयति द.भू.२६७ख/५९.

chos snang ba la 'jug pa

पा. धर्मालोकप्रवेशः — योऽयं भवन्तो जिनपुत्रो बोधिसत्त्वस्तृतीयायां बोधिसत्त्वभूमौ सुपरिशुद्धलोकश्चतुर्थीं बोधिसत्त्वभूमिम् आक्रमति, स दशभिर्धर्मालोकप्रवेशैराक्रमति द.भू.२०४क/२४.

chos snang ba la 'jug pa bcu

दश धर्मालोकप्रवेशाः : १ {sems can gyi khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} सत्त्वधातुविचारणालोकप्रवेशः, २ {'jig rten gyi khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} लोकधातुविचारणालोकप्रवेशः, ३ {chos kyi khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} धर्मधातुविचारणालोकप्रवेशः, ४ {nam mkha'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} आकाशधातुविचारणालोकप्रवेशः, ५ {rnam par shes pa'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} विज्ञानधातुविचारणालोकप्रवेशः, ६ {'dod pa'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} कामधातुविचारणालोकप्रवेशः, ७ {gzugs kyi khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} रूपधातुविचारणालोकप्रवेशः, ८ {gzugs med pa'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} आरूप्यधातुविचारणालोकप्रवेशः, ९ {bsam pa dang mos pa yangs pa'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} उदाराशयाधिमुक्तिधातुविचारणालोकप्रवेशः, १० {bdag nyid che ba'i bsam pa dang mos pa'i khams rnam par dpyad pa snang ba la 'jug pa} माहात्म्याशयाधिमुक्तिधातुविचारणालोकप्रवेशः द.भू.२०४क/२४.

chos snang ba'i sgo

पा. धर्मालोकमुखम् — अष्टोत्तरमिदं मार्षा धर्मालोकमुखं शतं यदवश्यं बोधिसत्त्वेन च्यवनकालसमये देवपर्षदि संप्रकाशयितव्यम् …यदुत श्रद्धा मार्षा धर्मालोकमुखम्…प्रसादः…प्रामोद्यं…प्रीतिः…कायसंवरः…वाक्संवरः…मनःसंवरः…बुद्धानुस्मृति…धर्मानुस्मृति…संघानुस्मृति…त्यागानुस्मृति…शीलानुस्मृति…मैत्री…करुणा…मुदिता…उपेक्षा…अनित्यप्रत्यवेक्षा…दुःखप्रत्यवेक्षा…अनात्मप्रत्यवेक्षा…शान्तप्रत्यवेक्षा…ह्री…अपत्राप्यं…सत्यं… भूतं…धर्मचरणं…त्रिशरणगमनं…कृतज्ञता…कृतवेदिता…आत्मज्ञता…सत्त्वज्ञता…धर्मज्ञता…कालज्ञता…निहतमानता…अप्रतिहतचित्तता…अनुपनाहः…अधिमुक्ति…अशुभप्रत्यवेक्षा…अव्यापादः…अमोहः…धर्मार्थिकता…धर्मकामता…श्रुतपर्येष्टि…सम्यक्प्रयोग…नामरूपपरिज्ञा…हेतुदृष्टिसमुद्घाति…अनुनयप्रतिघप्रहाणं…स्कन्धकौशल्यं…धातुसमता…आयतनापकर्षणं…अनुत्पादक्षान्ति…कायगतानुस्मृति…वेदनागतानुस्मृति…चित्तगतानुस्मृति…धर्मगतानुस्मृति…चत्वारि सम्यक्प्रहाणानि…चत्वार ऋद्धिपादाः…श्रद्धेन्द्रियं…वीर्येन्द्रियं…स्मृतीन्द्रियं…समाधीन्द्रियं…प्रज्ञेन्द्रियं…श्रद्धाबलं…वीर्यबलं…स्मृतिबलं…समाधिबलं…प्रज्ञाबलं…स्मृतिसंबोध्यङ्गं…धर्मप्रविचयसंबोध्यङ्गं…वीर्यसंबोध्यङ्गं…प्रीतिसंबोध्यङ्गं…प्रस्रब्धिसंबोध्यङ्गं…समाधिसंबोध्यङ्गं…उपेक्षासंबोध्यङ्गं…सम्यग्दृष्टि…सम्यक्सङ्कल्पः…सम्यग्वाक्…सम्यक्कर्मान्तः…सम्यगाजीवः…सम्यग्व्यायामः…सम्यक्स्मृति…सम्यक्समाधि…बोधिचित्तं…आशयः…अध्याशयः…प्रयोगः…दानपारमिता…शीलपारमिता…क्षान्तिपारमिता…वीर्यपारमिता…ध्यानपारमिता…प्रज्ञापारमिता…उपायकौशलं…चत्वारि संग्रहवस्तूनि…सत्त्वपरिपाकः…सद्धर्मपरिग्रहः…पुण्यसंभारः…ज्ञानसंभारः…शमथसंभारः…विदर्शनासंभारः…प्रतिसंविदवतारः…प्रतिशरणावतारः…धारणीप्रतिलम्भः …प्रतिभानप्रतिलम्भः…आनुलोमिकधर्मक्षान्ति…अनुत्पत्तिकधर्मक्षान्ति…अवैवर्तिकभूमि…भूमेर्भूमिसंक्रान्तिज्ञानं…अभिषेकभूमि धर्मालोकमुखम् ल.वि.१९ख/२३.

chos snang ba'i sgra

ना. धर्मावभासस्वरः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मावभासस्वरेण च ग.व्यू.२७६ख/३.

chos snub

= {dmangs rigs} वृषलः, शूद्रः — शूद्राश्चावरवर्णाश्च वृषलाश्च जघन्यजाः अ.को.२.१०.१.

chos snod gyur

= {chos kyi snod gyur pa/}

chos spyod yod

= {chos spyod yod pa/}

chos spyod pa

• वि. धर्मचारी — धर्मचारी सुखं शेते अस्मिंल्लोके परत्र च अ.श.१०८ख/९८; तस्याप्यनन्तरे राजा शूरसेनः प्रकथ्यते । विघुष्टो धर्मचारी च शासनेऽस्मिन् सदा हितः म.मू.३०६क/४७७; धर्मचरणः — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणो धर्मचिन्तकः…सदाशुक्लकारी शि.स.१७४ख/१७२; धार्मिकः — धार्मिकेष्वश्रद्धा जा.मा.३४३/२००; • सं. १. पा. धर्मचर्या — धर्मचर्यां दशात्मिकाम् अभि.अ.१.३; म.व्यु.९०२; धर्मचरितम् — सा पुनर्मनसिकारप्रतिपत्तिर्दशभिर्धर्मचरितैः परिगृहीता वेदितव्या म.भा.२१क/१५७; • ना. धर्मचारी १. बोधिवृक्षदेवता — धर्मरुचिश्च नामा बोधिवृक्षदेवता धर्मकाय(म)श्च धर्ममतिश्च धर्मचारी च, एते चत्वारो बोधिवृक्षदेवतास्तथागतस्य चरणयोः निपत्य एवमाहुः ल.वि.१९२ख/२९३ २. देवपुत्रः — धर्मचारी देवपुत्र आह, अहं विकृतमन्तःपुरमुपदर्शयिष्यामि ल.वि.१०१ख/१४७.

chos spyod pa rnam pa bcu

दशधा धर्मचरितम् : १ {yi ge 'bri ba} लेखना, २ {mchod pa} पूजना, ३ {sbyin pa} दानम्, ४ {nyan pa} श्रवणम्, ५ {klog pa} वाचनम्, ६ {'dzin pa} उद्ग्रहणम्, ७ {rab tu ston pa} प्रकाशना, ८ {kha 'don byed pa} स्वाध्यायनम्, ९ {sems pa} चिन्तना, १० {sgom pa} भावना म.भा.२१क/१५७; म.व्यु.९०२.

chos 'phags

= {chos kyis 'phags pa} ।। • पा. धर्मोद्गतः, समाधिविशेषः — {chos kyis 'phags pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} धर्मोद्गतो नाम समाधिः म.व्यु.५६८; • ना. धर्मोद्गतः १. तथागतः — तद्यथा सुबाहुः सुरत्नः…धर्मोद्गतः…विश्वभुक् विपश्चि शाक्यमुनिश्चेति म.मू. ९३क/५ २. बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…धर्मोद्गतेन च ग.व्यू.२७६क/३; तत्र च धर्मोद्गतो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः सपरिवारोऽष्टषष्ट्या स्त्रीसहस्रैः सार्धं पञ्चभिः कामगुणैः समर्पितः समन्वङ्गीभूतः क्रीडति रमते परिचारयति अ.सा.४२७क/२४१; सु.प्र.३२ख/६३.

chos 'phags kyi snying po

ना. धर्मोद्गतगर्भः, तथागतः — तद्यथा सुबाहुः सुरत्नः…धर्मोद्गतगर्भः…विश्वभुक् विपश्चि शाक्यमुनिश्चेति म.मू.९३ख/५.

chos bab

= {chos la bab pa/}

chos byin

= {chos kyis byin/}

chos byung

= {chos las basbung ba/}

chos byed

वि. धार्मिकः — यो हि यागमनुतिष्ठति तं जनाः धार्मिक इति समाचक्षते त.प.१३०ख/७१२; द्र. {chos can/} {chos ldan/}

chos blo

पा. = {chos shes pa} धर्मधीः, धर्मज्ञानम् — धर्मधीगोचरो नव अभि.को.७.१६; तद्व्याख्या — धर्मज्ञानस्य नव ज्ञानान्यालम्बनम्, अन्यत्रान्वयज्ञानात् अभि.भा./१०६५.

chos dbyings

= {chos kyi dbyings/}

chos dbyings shin tu rnam dag ma

पा. सुविशुद्धधर्मधातुः — {chos dbyings shin tu rnam dag ma/} {de nyid dkyil 'khor bdag po nga}*/ {de nyid rnal 'byor bdag med ma} सुविशुद्धधर्मधातुः सैवाहं मण्डलाधिपः । सैव नैरात्म्ययोगिनी हे.त.२१क/६८.

chos 'bab

= {chos la 'bab pa/}

chos 'bar ba'i 'od 'phro rgya mtsho'i dbyangs

ना. धर्मज्वलनार्चिःसागरघोषः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मज्वलनार्चिःसागरघोषो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५६क/२३९.

chos 'byung

• पा. = {rnam pa thams cad kyi stong pa nyid} धर्मोदयः, सर्वाकारशून्यता — तथा एकाररहस्यपद्मधर्मोदयखधातुमहासुखावाससिंहासनभगगुह्यसंज्ञानां मध्ये नैका एकारसंज्ञा प्रधाना, सर्वासां सर्वाकारशून्यताप्रतिपादकत्वात् वि.प्र.१३५ख/१, पृ.३४; {chos 'byung las skyes} धर्मोदयोद्भवम् हे.त.८ख/२४; • सं. धर्मतो निर्गतः, बोधिसत्त्वपर्यायः म.व्यु.६४२.

chos 'byung zhi ba

= {chos kyi 'byung gnas zhi ba} ना. धर्माकरशान्तिः, आचार्यः ब.अ.७६४.

chos 'byung las skyes

वि. धर्मोदयोद्भवम् — {chos 'byung las skyes 'khor lo nyid/} {'phar ma gnyis dag skyon med pa} धर्मोदयोद्भवं चक्रं द्विपुटं (हि) निरामयम् हे.त.८ख/२४.

chos sbas

ना. धर्मगुप्तः, आचार्यः ब.अ.८०१.

chos sbas pa

धर्मगुप्तिकाः, निकायभेदः ब.अ.२८.

chos sbyin

• पा. = {chos kyi sbyin pa} 1. धर्मदानम् — कथं धर्मदानं दातव्यम् शि.स.१९०क/१८८; धर्मदानं यथाभूतं सूत्राद्यक्लिष्टदेशना अभि.को.४.१२५; तद्व्याख्या — सूत्रादीनां यथाभूतमक्लिष्टदेशना धर्मदानम् अभि.भा./७५२; विंशतिरिमे मैत्रेय आनुशंसा निरामिषदाने, यो लाभसत्कारमप्रतिकाङ्क्षन् धर्मदानं ददाति शि.स.१८९क/१८७ २. धर्मदक्षिणा — तेन तस्य धर्मदक्षिणा उपनामिता का.व्यू.२१६क/२७५; • ना. १. धर्मंददा, गन्धर्वकन्या — अनेकानि च गन्धर्वकन्याशतसहस्राणि सन्निपतितानि । तद्यथा प्रियमुखा नाम गन्धर्वकन्या…धर्मंददा नाम गन्धर्वकन्या का.व्यू.२०२क/२५९ २. = {chos kyis sbyin} धर्मदिन्ना, श्राविका म.व्यु.१०७३; द्र. {chos kyis byin/} 0. धर्मदः; धर्मदत्तः लो.को.७४३.

chos sbyin ma

धर्मदत्ता, श्राविका ब.अ.३३.

chos ma mchis pa

अधर्मः, धर्मप्रतिपक्षः — धर्मा एव प्रहातव्याः प्रागेवाधर्माः । तत्कथं भगवन् धर्मद्वयं प्रहाणं भवति? के चाधर्मा धर्माः ल.अ.६२क/७.

chos ma 'dres pa

पा. आवेणिकधर्मः — {byang chub sems dpa'i chos ma 'dres pa bco brgyad} अष्टादश आवेणिकबोधिसत्त्वधर्माः म.व्यु.७८६.

chos ma 'dres pa bco brgyad

अष्टादश आवेणिकधर्माः : १ {nye bar ma bstan pa'i sbyin pa can rnams} अनुपदिष्टदानाः, २ {nye bar ma bstan pa'i tshul khrims can rnams} अनुपदिष्टशीलाः, ३ {nye bar ma bstan pa'i bzod pa can rnams} अनुपदिष्टक्षान्तयः, ४ {nye bar ma bstan pa'i brtson 'grus can rnams} अनुपदिष्टवीर्याः, ५ {nye bar ma bstan pa'i bsam gtan can rnams} अनुपदिष्टध्यानाः, ६ {nye bar ma bstan pa'i shes rab can rnams} अनुपदिष्टप्रज्ञाः, ७ {bsdu ba'i dngos pos sems can thams cad sdud pa rnams} संग्रहवस्तुसर्वसत्त्वसंग्राहकाः, ८ {yongs su bsngo ba'i cho ga shes pa rnams} परिणामनविधिज्ञाः, ९ {thabs mkhas pas sems can thams cad kyi spyod pa'i dbang gis theg pa'i mchog gis 'byung ba bstan pa rnams} उपायकौशल्यसर्वसत्त्वचरिताधिपत्यपरमयाननिर्याणसंदर्शकाः, १० {theg chen las ma nyams pa rnams} महायानाच्युताः, ११ {'khor ba dang mya ngan las 'das pa'i sgo ston pa rnams} संसारनिर्वाणमुखसंदर्शकाः, १२ {zung dang snrel zhi'i rgyud la mkhas pa rnams} यमकव्यत्यस्ताहारकुशलाः, १३ {ye shes kyi sngon du 'gro bas mngon par 'du mi byed cing kha na ma tho ba med par tshe rabs thams cad du mngon du zhugs pa rnams} ज्ञानपूर्वंगमानभिसंस्कारनिरवद्यसर्वजन्माभिमुखप्रवृत्ताः, १४ {lus dang ngag dang yid kyi las kyi mtha' dge ba bcu dang ldan pa rnams} दशकुशलोपेतकायवाक्मनस्कर्मान्ताः, १५ {sdug bsngal gyi phung po thams cad bzod pa'i lus len pas sems can gyi khams thams cad yongs su mi gtong ba rnams} सर्वदुःखस्कन्धसहानात्मो(सहादेहो)पादानसर्वसत्त्वधात्वपरित्यागिनः, १६ {'gro ba thams cad mngon par dga' bar ston pa rnams} सर्वजगदभिरुचिसंदर्शकाः, १७ {byis pa dang nyan thos mi bzad pa ji snyed cig gi nang na yang dge ba mang po'i rin po che'i shing dpag bsam ltar brtan pa'i thams cad mkhyen pa nyid kyi sems yongs su ma nyams pa rnams} कियत्कृच्छ्रबालश्रावकमध्यशुभव्यूह(शुभबहु)रत्नकल्पवृक्षदृढसर्वज्ञताचित्तासंप्रमुषिताः, १८ {chos thams cad kyi thabs sbyin pas dbang bskur ba thob par bya ba'i phyir sangs rgyas kyi chos btsal ba bstan pa las phyir mi ldog pa rnams} सर्वधर्मपट्टावबद्धाभिषेकप्राप्तिबुद्धधर्मपर्येष्टिसंदर्शनानिवृत्ताः म.व्यु.७८६.

chos ma yin pa

= {chos min/}

chos ma yin pa'i sgra

अधर्मशब्दः — ये त्रिसाहस्रमहासाहस्रायां लोकधातौ विविधाः शब्दा निश्चरन्ति…तद्यथा हस्तिशब्दा वा…धर्मशब्दा वा अधर्मशब्दा वा…तथागतशब्दा वा स.पु.१३३क/२११.

chos ma yin pa 'dod pa

वि. अधर्मकामः म.व्यु.२४६३; मि.को.१२७ख ।

chos ma yin pa'i phyogs dang mthun pa

वि. अधर्मपक्ष्यम् — भूम्यन्तरस्थध्वस्तभिक्षुणीदूषकाधर्मपक्ष्य नानासंवासिकानन्तर्यच्छयितसमापन्नव्यग्रान्यचित्तपृष्ठाभिमुखान्तर्गतगृहभक्ताग्रस्थवर्जम् वि.सू.९२क/११०.

chos ma yin pa'i tshul shing

पा. अधर्मशलाका, शलाकाभेदः — तथा चेदधर्मशलाकाधिक्यसंपत्तिं मन्येत, न छन्दानुप्रदानेन सामग्र्ये(यं) चारयेत् वि.सू. ९१क/१०९.

chos ma yin par smra ba

वि. अधर्मवादी — कर्मणः कृतावधर्मवादिभिरन्तःसीम्नि पृथक् तद्भेदोऽतद्द(?)चित्तेन वि.सू.८९ख/१०७.

chos ma lags pa

अधर्मः — स्वाम्यर्थं भक्तिवशेन चरतो मम तावदत्र क एवाधर्मावकाशः स्याद् जा.मा.१५५/९०.

chos mi 'gyur ba

पा. धर्मनियामता, परमार्थपर्यायः — उत्पादाद्वा तथागतानामनुत्पादाद्वा तथागतानां स्थितैवैषां धर्माणां धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता ल.अ.११२क/५८; द्र. {chos mi 'gyur ba nyid/}

chos mi 'gyur ba nyid

पा. धर्मनियामता, परमार्थपर्यायः — एवमेव महामते यन्मया तैश्च तथागतैरधिगतम्, स्थितैवैषा धर्मता धर्मस्थितिता धर्मनियामता तथता भूतता सत्यता ल.अ.११२२ख/५९; म.व्यु.१७१४; द्र. {chos mi 'gyur ba/}

chos mi brjed pa'i rnam pa bsgom pa

पा. धर्मासंप्रमोषाकारभावनः, ओना, भावनाकारविशेषः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च…तत्र सप्तत्रिंशदाकारभावनः । अशुभाकारभावनः…धर्मासंप्रमोषाकारभावनः…अनिमित्तस्थित्याश्रयपरिवृत्त्याकारभावनश्च सू.अ.१६७क/५८.

chos mi mthun pa

• वि. विधर्मा — विसदृशो धर्मोऽस्य विधर्मा न्या.टी.६१ख/१५२; • पा. = {chos mi mthun pa nyid} वैधर्म्यम्, वैधर्म्यदृष्टान्तः — यस्य यद्रूपं व्यवस्थितौ निमित्तं नास्ति, न तत् तथा प्रेक्षावद्भिर्व्यवहर्तृभिर्व्यवस्थाप्यते, तद्यथा अविद्यमानगोप्रज्ञप्तिनिमित्तभूतककुदादिसमुदायः कर्को गोत्वेन…वैधर्म्येण शाबलेयबाहुलेयादयः त.प.८क/४६१; यस्य तु वैधर्म्यमभिधेयं तद् वैधर्म्यवत् न्या.टी.६१ख/१५२.

chos mi mthun pa can

पा. १. वैधर्म्यवत्, दृष्टान्तभेदः म.व्यु.४४३१ २. वैधर्म्यम्, प्रयोगभेदः — सर्वोपसंहारेण व्याप्तिप्रदर्शनलक्षणौ साधर्म्यवैधर्म्यप्रयोगौ उक्तौ हे.बि.१३८-२/५५.

chos mi mthun pa nyid

पा. वैधर्म्यम्, प्रयोगभेदः — विसदृशो धर्मोऽस्य विधर्मा । विधर्मणो भावो वैधर्म्यम्…असादृश्यं च हेतुकृतं वैधर्म्यमुच्यते न्या.टी.६१ख/१५२.

chos mi mthun pa nyid can

पा. वैधर्म्यवत्, प्रयोगभेदः — यस्य तु वैधर्म्यमभिधेयं तद् वैधर्म्यवत् । यथा यन्नित्यं तदकृतकं दृष्टं यथाकाशम् । शब्दस्तु कृतक इति न्या.टी.६१ख/१५२.

chos mi mthun pa nyid can gyi sbyor ba

पा. वैधर्म्यवत्प्रयोगः — यथा साधर्म्यवत्प्रयोगे तथा वैधर्म्यवत्प्रयोगेऽपि सामर्थ्यादेव नेह सद्व्यवहारविषयोऽस्ति घट इति भवति न्या.टी.६८ख/१७५.

chos mi mthun pa'i dpe

पा. वैधर्म्यदृष्टान्तः, दृष्टान्तभेदः — वैधर्म्यदृष्टान्तस्तु प्रसिद्धे तत्कार्यत्वे कारणाभावे कार्याभावप्रतिपत्त्यर्थम् न्या.टी.८६ख/२३८; त.प.२५ख/४९८.

chos mi mthun pa'i dpe ltar snang ba

पा. वैधर्म्येण दृष्टान्ताभासः — वैधर्म्येणापि दृष्टान्ताभासः पञ्चप्रकारः । तद्यथा साध्याव्यावृत्तः, साधनाव्यावृत्तः, उभयाव्यावृत्तः, अव्यतिरेकः, विपरीतव्यतिरेकश्च न्या.प्र./६.

chos mi ldan

= {chos mi ldan pa/}

chos mi ldan pa

वि. अधार्मिकः — अधार्मिको ह्ययं राजा सु.प्र.३८क/७२; अधार्मिकान् पापरतान्…हनेत् कृपया मन्त्री स.दु.२१९/२१८.

chos mig

= {chos kyi mig/}

chos min

= {chos ma yin pa} ।। • सं. अधर्मः १. पापम् — आत्मनीव दया स्याच्चेत्स्वजने वा यथा जने । कस्य नाम भवेच्चित्तमधर्मप्रणयाशिवम् जा.मा.३१०/१८०; अधर्मरागरक्तानाम् ग.व्यू.१९१क/२७३; अनाचारः — अथ ते तापसाः परस्परमीदृशमनाचारमसंभावयन्तस्तत्पीडया च समुपजातसंवेगाः कष्टं कष्टमित्युक्त्वा व्रीडावनतवदनाः समतिष्ठन्त जा.मा.२०१/११६ २. धर्मप्रतिपक्षः — नित्यत्वाद् अनपेक्षत्वाद् धर्माधर्मावशीकृतम् । सदैव च नभःश्रोत्रं सर्वाभोग्यं प्रसज्यते त.स.९४ख/८३७; • पा. अधर्मः, वैशेषिकदर्शने गुणपदार्थभेदः म.व्यु.४६१७; • वि. अधर्म्यम्— अधर्म्यमेवं बलिमुद्धरन्नृपः क्षिणोति देशं न च तेन नन्दति जा.मा.२७६/१६१.

chos min skyes

= {chos min las skyes pa/}

chos min 'dod pa

वि. अधर्मकामः — अधर्मकामस्य कुतोऽस्ति बोधिः यथैव चान्धस्य पथि प्रकाशनम् रा.प.२४३ख/१४२.

chos min las skyes

= {chos min las skyes pa/}

chos min las skyes pa

वि. अधर्मजः — तस्माद् आलोकवद् वेदे सर्वलौकिकचक्षुषि । उलूकवत् प्रतीघातः किलान्येषामधर्मजः त.स.८५ख/७८६.

chos med pa

अधर्मः — अस्ति लङ्काधिपते धर्माधर्मयोः प्रतिविभागो विकल्पलक्षणत्वात् ल.अ.६२ख/८.

chos dmigs

= {chos la dmigs pa/}

chos sman

= {pho ba ris} धर्मपत्तनम्, मरिचम् — वेल्लजम् । मरीचं कोलकं कृष्णमूषणं धर्मपत्तनम् अ.को.२.९.३६.

chos smra

= {chos smra ba/}

chos smra ba

वि. १. धर्मभाणकः — धर्मे गौरवमुपस्थाप्य धर्मभाणके पुद्गले गौरवमुपस्थाप्य…अवमन्यनासंक्लेशविगतः शृणोति बो.भू.६२ख/७४; धर्मदेशकः — न च कश्चिद्धर्मदेशक उपलभ्यते । ततः स राजा धर्महेतोरुत्कण्ठति परितप्यति अ.श. ९५ख/८६; धार्मकथिकः — ये धार्मकथिका भिक्षवो भविष्यन्ति, तेषां प्रतीहारधर्मता कर्तव्या शि.स.३६ख/३५ २. धर्मवादी — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणो धर्मचिन्तकः…सदाशुक्लकारी शि.स.१७४ख/१७२; संभिन्नप्रलापात्प्रतिविरतः खलु पुनर्भवति सुपरिहार्यवचनः कालवादी भूतवादी अर्थवादी धर्मवादी न्यायवादी विनयवादी द.भू.१८८ख/१६.

chos smra ba po

वि. धर्मभाणकः — एवं धर्मभाणकस्य धर्मदेशना प्रज्ञापारमितानिर्जातत्वात्पूज्या अ.सा.८८क/५०; द्र. {chos smra ba/}

chos smra ba'i tshul dang ldan pa

वि. धर्मभाणकगतिमुपगतः — स धर्मभाणकगतिमुपगतोऽप्रमाणज्ञानानुगतेन कौशल्येन चतुःप्रतिसंविदभिनिर्हृतया बोधिसत्त्ववाचा धर्मं देशयति द.भू.२५४क/५१.

chos btsal ba

धर्मपर्येष्टिः — रात्रिंदिवं धर्मश्रवणार्थिको धर्मकामातृप्ताप्रतिप्रस्रब्धो बुद्धधर्मपर्येष्टिहेतोः द.भू.१९७क/२०.

chos tshig

= {chos kyi tshig/}

chos tshul

= {chos kyi tshul/}

chos tshogs

= {chos kyi tshogs/}

chos tshol ba

• वि. धर्मगवेषी — धर्मदुर्भिक्षय द्योतितु धर्मो धर्मगवेषिण पूरित आशा शि.स.१८१क/१८०; • सं. १. धर्मपर्येषणा — {chos tshol ba la mngon par brtson pa} धर्मपर्येषणाभियुक्तः द.भू.१९७क/२० २. धर्मपर्येष्टिता — कतमो धर्मसंभारयोगः ? येयमल्पार्थता अल्पकृत्यता…लोकोत्तरधर्मपर्येष्टिता शि.स.१०८क/१०६.

chos tshol ba la mngon par brtson pa

वि. वि. धर्मपर्येषणाभियुक्तः — स एवं बुद्धधर्मपर्येषणाभियुक्तो नास्ति तत्किंचिद् द्रव्यवित्तजातं वा…यावत्सर्वाङ्गप्रत्यङ्गपरित्यागो वा यन्न परित्यजति द.भू.१९७क/२०.

chos mtshungs

= {chos mtshungs pa/}

chos mtshungs pa

• वि. सधर्मा — अन्ये त्वीशसधर्माणं पुरुषं लोककारणम् । कल्पयन्ति त.स.७ख/९६; • सं. १. साधर्म्यम् — रत्नसाधर्म्यमस्य दर्शयन्नाह त.प.३०२ख/१०६३; तासां यथाक्रमं त्रिभिरेकेन च कारणेन चतुर्विधमादित्यसाधर्म्यं परिदीपितम् र.वि.१०६क/५८; • पा. धर्मसमता, समताभेदः — कतमां चतुर्विधां समतां संधाय ? यदुत अक्षरसमतां वाक्समतां धर्मसमतां कायसमतां च ल.अ.१११ख/५८.

chos mtshungs ma

= {chung ma} सधर्मिणी, पत्नी — अगस्त्यः…मैत्रावरुणिरस्यैव लोपामुद्रा सधर्मिणी अ.को.१.३.२०.

chos 'tshong ba

धर्मपणः — {chos 'tshong ba'i ltung byed} धर्मपणे प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५२क/६७; धर्मपणनम् म.व्यु.९४३०. {chos 'tshong ba'i ltung byed} पा. धर्मपणे प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५२क/६७.

chos mdzod

= {chos kyi mdzod} पा. धर्मकोशः — त्वं ह्यत्र साक्षी मम धर्मकोशे यथाहु भाषिष्यि हिताय प्राणिनाम् स.पु.११ख/१७; धर्मगञ्जः — अमिताभमूर्ते शिरसा नमामि…धर्मगञ्जपरिपालनकराय का.व्यू.२१५ख/२७५.

chos mdzod 'dzin pa

वि. धर्मकोशधरः — निर्वृतौ च स्थिति धर्म यादृशी यादृशी च जिनधातुपूजना । धर्मकोशधर तत्र यादृशा तान् प्रजानसि नरोत्तमाखिलान् रा.प.२३०क/१२३.

chos 'dzin

= {chos 'dzin pa/} {chos 'dzin pa} ।। • वि. धर्मधरः — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणो धर्मचिन्तको धर्मक्षेत्रं धर्मधरः…सदाशुक्लकारी शि.स.१७४ख/१७२; नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय…धर्मधराय का.व्यू.२४२ख/३०४; धर्मधारकः — आरोचयामि अहु भिक्षुसंघे आनन्दभद्रो मम धर्मधारकः स.पु.८१ख/१३७; धर्मचरः — ते तु अजीविक धर्मचराणां उत्तरिकाण अनुत्तरिकाणाम् शि.स.१७८क/१७६; • पा. १. धर्मग्राहः — स्वबीजग्राह्यसम्बन्धादात्मग्राहः प्रहीयते । चित्तकल्पावतारेण धर्मग्राहः प्रहीयते ल.अ.१७४क/१३४ २. धर्मधरः, समाधिविशेषः — {chos 'dzin pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} धर्मधरो नाम समाधिः का.व्यू.२३८ख/३००; • ना. धर्मधरः १. तथागतः — एवम् अधस्तायां दिशि सिंहो नाम तथागतः…धर्मधरो नाम तथागतः सु.व्यू.१९९क/२५७ २. बोधिसत्त्वः — धर्मधरेण च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन का. व्यू.२००ख/२५८ ३. किन्नरराजः — चतुर्भिश्च किन्नरराजैः सार्धं बहुकिन्नरकोटीशतसहस्रपरिवारैः । तद्यथा द्रुमेण च किन्नरराजेन…धर्मधरेण च किन्नरराजेन स.पु.३क/२.

chos gzhol

= {chos la gzhol ba/}

chos bzhin gcod pa

धर्माधिकरणम् म.व्यु.३६९६; धर्माधिकारः म.व्यु.३६९६; द्र. {chos bzhin spyod pa/}

chos bzhin du

धर्मेण — {chos bzhin du rgyal po byed do} धर्मेण राज्यं कारयति अ.श.६३ख/५५.

chos bzhin spyod pa

धर्माधिकरणम् म.व्यु.३६९६; धर्माधिकारः म.व्यु.३६९६; द्र. {chos bzhin gcod pa/}

chos bzhin byed

= {chos bzhin byed pa/}

chos bzhin byed pa

वि. धार्मिकः, धर्मशीलः — देवो वर्षतु कालेन सस्यसंपत्तिरस्तु च । स्फीतो भवतु लोकश्च राजा भवतु धार्मिकः बो.अ.१०.३९; द्र. {chos can/} {chos ldan/}

chos zab mo

गम्भीरधर्मः — {chos zab mo la bzod pa thob pa} गम्भीरधर्मक्षान्तिप्रतिलाभः रा.प.२३२ख/१२५; सूक्ष्मधर्मः — न बाह्यानाम्, उपदेशाभावात् । स्वयं च सूक्ष्मधर्मानभिसम्बोधात् अभि.भा.१०ख/८९९.

chos zab mo la mos pa

वि. गम्भीरधर्माधिमुक्तः — स्थापयित्वा आयुष्मन्नानन्द दृष्टसत्यं श्रावकयानीयं (बोधिसत्त्वयानीयं) च कल्याणमित्रोपस्तब्धं गम्भीरधर्माधिमुक्तम् सु.प.३३ख/१२.

chos zab mo la bzod pa thob pa

पा. गम्भीरधर्मक्षान्तिप्रतिलाभः, बोधिसत्त्वानामाश्वासप्रतिलाभधर्मभेदः — चत्वार इमे राष्ट्रपाल बोधिसत्त्वानामाश्वासप्रतिलाभा धर्माः…धारणीप्रतिलाभः कल्याणमित्रप्रतिलाभः गम्भीरधर्मक्षान्तिप्रतिलाभः परिशुद्धशीलसमाचारता रा.प.२३२ख/१२५.

chos zab mo la bzod pa'i pha rol tu son pa

वि. गम्भीरधर्मक्षान्तिपारमिगतः मि.को.१०६ख ।

chos zab mo'i dpal rgya mtshos yang dag par 'byung ba'i 'od

ना. गम्भीरधर्मश्रीसमुद्रसंभवप्रभः, तथागतः — तस्यानन्तरं गम्भीरधर्मश्रीसमुद्र(संभव)प्रभो नाम तथागत उत्पन्नः ग.व्यू.१३०क/२१६.

chos zab mo'i tshul las nges par skyes pa

वि. गम्भीरधर्मनयनिर्जातः — ये च तथागतस्य ज्येष्ठपुत्रा बोधिसत्त्वा महासत्त्वाः कृतकुशलमूला उदाराशया गम्भीरधर्मनयनिर्जाताः, ते इमां महाधर्मनयवृष्टिं तथागतस्य प्रसहन्ते सु.प.३४ख/१३.

chos zab mo'i 'od byed pa

पा. गम्भीरधर्मप्रभाकरः, समाधिविशेषः — {chos zab mo'i 'od byed pa zhes bya ba'i ting nge 'dzin} गम्भीरधर्मप्रभाकरो नाम समाधिः अ.सा.४३१क/२४३.

chos zla

धर्मचन्द्रः लो.को.७४५.

chos bzang

ना. १. सुधर्मा, देवसभा — तस्मिंश्च काले शक्रो देवेन्द्रः सुधर्मायां देवसभायां देवगणस्य मध्ये बुद्धस्य वर्णं भाषते अ.श.१४४ख/१३४; तद्यथापि नाम भगवन् सुधर्मायां देवसभायामहं यस्मिन् समये दिव्ये स्वके आसने निषण्णो भवामि, तदा मम देवपुत्रा उपस्थानायागच्छन्ति अ.सा.८५/४८ २. सुधर्मः [1] तथागतः — तद्यथा सुबाहुः, सुरत्नः, सुव्रतः, सुनेत्रः, सुरतः, सुधर्मः…विश्वभुक्, विपश्चिः, शाक्यमुनिश्चेति म.मू.९३क/५ [2] किन्नरराजः — चतुर्भिश्च किन्नरराजैः सार्धं बहुकिन्नरकोटीशतसहस्रपरिवारैः । तद्यथा द्रुमेण च किन्नरराजेन…सुधर्मेण च किन्नरराजेन स.पु.३क/२ ३. सुधर्मा, काचित् स्त्री — दैवात्तस्याम् अपुत्रायां पुत्रार्थी पृथिवीपतिः । सुधर्मां नाम वैदेहीम् उपयेमे तयार्थितः अ.क.६६.६; • ना. सौधर्मः, अरूपभवः — सौधर्मशब्देन अरूपभवमुच्यते वि.प्र.१६७ख/१.१४.

chos bzang bskal pa

= {mtho ris kyi sa} सौधर्मकल्पः, स्वर्गभूमिः — सौधर्मशब्देन अरूपभवमुच्यते । कल्पमिति यस्मिन् कल्पायुर्देवा वसन्ति, तत् स्थानं सौधर्मकल्पमिति स्वर्गभूमिः वि.प्र.१६७ख/१.१४.

chos bzang po

सुधर्मम् — धर्मोच्चयो नाम महाप्रासादो यत्र निषद्य बोधिसत्त्वस्तुषितेभ्यो देवेभ्यो धर्मं देशयति स्म, तं बोधिसत्त्वोऽभिरोहति स्म, अभिरुह्य च सुधर्मे सिंहासने निषीदति स्म ल.वि.९क/११.

chos bzangs

सुधर्मता — अहार्यता परिपाकमारभ्य श्लोकः । सुधर्मतायुक्तिविचारणाशयो विशेषलाभः परपक्षदूषणम् । पुनः सदा मारनिरन्तरायता अहार्यतायाः परिपाकलक्षणम् सू.अ.१५०क/३२; द्र. {chos bzang /}

chos bzod

= {chos shes pa'i bzod pa} पा. धर्मक्षान्तिः, धर्मज्ञानक्षान्तिः — धर्मक्षान्तिषु वैराग्ये चानन्तर्यपथाष्टके । या चेतना अभि.को..४.६१; तद्व्याख्या — दर्शनमार्गे चतसृषु धर्मज्ञानक्षान्तिषु कामवैराग्ये चाष्टास्वानन्तर्यमार्गेषु या चेतना अभि.भा./६७१; लौकिकेभ्योऽग्रधर्मेभ्यो धर्मक्षान्तिरनास्रवा अभि.को.६.२५; लौकिकाग्रधर्मानन्तरम् अनास्रवधर्मज्ञानक्षान्तिरुत्पद्यते अभि.भा.१६क/९२२; एवं बोधिसत्त्वा बोधिचित्तान्युत्पाद्य अनुत्पत्तिकीं धर्मक्षान्तिं प्रतिलभ्य अनुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्यन्ते स.पु.५२ख/९२.

chos 'od

धर्मप्रभासः लो.को.७४५.

chos yang dag par sdud pa

धर्मसङ्गीतिः — {'phags pa chos yang dag par sdud pa zhes bya ba theg pa chen po'i mdo} आर्यधर्मसङ्गीतिनाममहायानसूत्रम् क.त.२३८; म.व्यु.१३४६; द्र. {chos yang dag par bsdu ba/}

chos yang dag par bsdu ba

धर्मसङ्गीतिः — यदा भगवान् परिनिर्वृतः, तदा आयुष्मान् महाकाश्यपः पञ्चशतपरिवारो मगधेषु जनपदचारिकां चरन् धर्मसंगीतिं कर्तुकामः अ.श.२८६क/२६३; द्र. {chos yang dag par sdud pa/}

chos yang dag par bsdu bar 'dod pa

धर्मसङ्गीतिं कर्तुकामः अ.श.२८६क/२६३.

chos yang dag par len pa

धर्मसमादानम् — {chos yang dag par len pa bzhi} चत्वारि धर्मसमादानानि म.व्यु.१५६०.

chos yang dag par len pa bzhi

चत्वारि धर्मसमादानानि : १ {da ltar byung ba la bde ba la phyi ma la rnam par smin pa sdug bsngal ba} प्रत्युत्पन्नसुखमायत्यां दुःखविपाकम्, २ {da ltar byung ba la sdug bsngal ba la phyi ma la rnam par smin pa bde ba} प्रत्युत्पन्नदुःखमायत्यां सुखविपाकम्, ३ {da ltar byung ba la bde ba la phyi ma la rnam par smin pa bde ba} प्रत्युत्पन्नसुखमायत्यां सुखविपाकम्, ४ {da ltar byung ba la sdug bsngal ba la phyi ma la rnam par smin pa sdug bsngal ba} प्रत्युत्पन्नदुःखमायत्यां दुःखविपाकम् म.व्यु.१५६०.

chos yongs su tshol ba

धर्मपर्येष्टिः — धर्मपर्येष्टिभेदे द्वौ श्लोकौ सू.अ.१७९ख/७४; द्र. महायानसूत्रालंकारे (धर्मपर्येष्ट्यधिकारः।

chos yongs su 'dzin pa

पा. धर्मपरिग्रहः — सप्तविधो धर्मपरिग्रहः । रत्नत्रयपूजोपस्थानं गुरुपूजोपस्थानं धर्माणामुद्ग्रहणमुद्गृहीतानां परेषां विस्तरेण देशना विस्तरेण स्वरेण स्वाध्यायक्रिया एकाकिनो रहोगतस्य सम्यक् चिन्तना तुलना उपपरीक्षणा योगमनसिकारसंगृहीता शमथविपश्यना भावना च बो.भू.१०४क/१३३.

chos rab brjod pa

पा. धर्मप्रभावनी, रश्मिविशेषः — धर्मप्रभावनि(नी) रश्मि प्रमुञ्ची ताय प्रभाय संचोदित सत्त्वा । धर्म पठन्ति शृण्वन्ति लिखन्ती धर्मरती रत ते सद भोन्ति शि.स.१८०ख/१८०.

chos rab tu brjod pa

= {chos rab brjod pa/}

chos rab tu rnam par 'byed pa

पा. धर्मप्रविचयः, बोध्यङ्गभेदः म.व्यु.९९०; धर्मविचयः — अकालस्तस्मिन् समये धर्मविचयवीर्यप्रीतिसम्बोध्यङ्गानां भावनायाः अभि.भा.४७क/१०५१; द्र. {chos rab tu rnam par 'byed pa yang dag byang chub kyi yan lag/}

chos rab tu rnam par 'byed pa yang dag byang chub kyi yan lag

पा. धर्मप्रविचयसंबोध्यङ्गम्, संबोध्यङ्गभेदः — सप्तबोध्यङ्गानां मध्ये…स्मृतिसंबोध्यङ्गं शब्दवज्रा । धर्मप्रविचयसंबोध्यङ्गं स्पर्शवज्रा वि.प्र.१७२क/३.१६७.

chos rab tu rnam par 'byed pas rnam par dbye ba bstan pa la mkhas pa

वि. धर्मप्रविचयविभक्तिनिर्देशकुशलः, बोधिसत्त्वस्य म.व्यु.८४६.

chos rab tu snang ba

ना. धर्मप्रभासः, तथागतः — धर्मप्रभासो नाम तथागतोऽर्हन् सम्यक्संबुद्धो लोके भविष्यति स.पु.७६ख/१२९.

chos rab mu stegs

ना. सुधर्मतीर्थः, नृपः — रत्नश्रीसंभवा नाम लोकधातुः…तस्यां…रत्नचन्द्रप्रदीपप्रभा नाम मध्यमा चातुर्द्वीपिका । तस्यां पद्मप्रभा नाम राजधानी । तत्र राजधान्यां सुधर्मतीर्थो नाम राजाऽभूत् धार्मिकः…सप्तरत्नसमन्वागतः ग.व्यू.८७ख/१७८.

chos rin po che

पा. धर्मरत्नम् — पूर्वकैरपि तथागतैः…सम्यक्संबोधिरभिसंबुद्धा, धर्मरत्नं च प्रतिलब्धम् अ.सा.४३७ख/२४७.

chos rin po che chen po bsags pa

वि. महाधर्मरत्नसंनिचया — तद्यथापि नाम शारद्वतीपुत्र समुद्रो महासागरः सर्वरत्नसंनिचयोऽप्रमेयरत्नभरितो महारत्नपरिपूर्णः, एवमेव प्रज्ञापारमिता सर्वधर्मरत्नसंनिचया महाधर्मरत्नसंनिचया अप्रमेयधर्मरत्नसंनिचया सु.प.५४क/३०.

chos rin po che thams cad bsags pa

वि. सर्वधर्मरत्नसंनिचया — तद्यथापि नाम शारद्वतीपुत्र समुद्रो महासागरः सर्वरत्नसंनिचयोऽप्रमेयरत्नभरितो महारत्नपरिपूर्णः, एवमेव प्रज्ञापारमिता सर्वधर्मरत्नसंनिचया महाधर्मरत्नसंनिचया अप्रमेयधर्मरत्नसंनिचया सु.प.५४क/३०.

chos rin po che dpag tu med pa bsags pa

वि. अप्रमेयधर्मरत्नसंनिचया — तद्यथापि नाम शारद्वतीपुत्र समुद्रो महासागरः सर्वरत्नसंनिचयोऽप्रमेयरत्नभरितो महारत्नपरिपूर्णः, एवमेव प्रज्ञापारमिता सर्वधर्मरत्नसंनिचया महाधर्मरत्नसंनिचया अप्रमेयधर्मरत्नसंनिचया सु.प.५४क/३०.

chos rin po che'i 'byung gnas

वि. धर्मरत्नाकरः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्म चक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…धर्मरत्नाकर इत्युच्यते ल.वि.२०४क/३०७.

chos rin po che'i me tog dpal gyi sprin

ना. धर्मरत्नकुसुमश्रीमेघः, तथागतः — तस्यानन्तरं धर्मरत्नकुसुमश्रीमेघो नाम तथागत आरागितः ग.व्यू.१५३ख/२३७.

chos la gus

= {chos la gus pa/}

chos la gus pa

वि. धर्मकामः — अयं बुद्धो भगवान्…कारुणिको महाधर्मकामः प्रजावत्सलः अ.श.१३क/११; सद्धर्मगौरवः — {sangs rgyas bcom ldan 'das rnams ni chos la gus pa} सद्धर्मगौरवा हि बुद्धा भगवन्तः अ.श.१०७क/९७.

chos la dga'

= {chos dga'/}

chos la dga' ba

= {chos dga'/}

chos la dgyes pa

वि. धर्मप्रियः, अवलोकितेश्वरस्य — नमोऽस्त्ववलोकितेश्वराय महेश्वराय…धर्मप्रियाय का.व्यू.२०५क/२६२.

chos la nges par sems pa

पा. धर्मनिध्यानम् — {chos la nges par sems pa'i bzod pa} धर्मनिध्यानक्षान्तिः शि.स.१००ख/१००; {chos la nges par sems pa la mos pa'i bzod pa} धर्मनिध्यानाधिमोक्षक्षान्तिः बो.भू. १०२क/१३०.

chos la nges par sems pa la mos pa'i bzod pa

पा. धर्मनिध्यानाधिमोक्षक्षान्तिः, क्षान्त्या अवान्तरभेदः — कतमा बोधिसत्त्वस्य सर्वा क्षान्तिः? सा द्विविधा द्रष्टव्या, गृहिपक्षाश्रिता, प्रव्रजितपक्षाश्रिता च । सा पुनरुभयपक्षाश्रितापि त्रिविधा वेदितव्या; परापकारमर्षणाक्षान्तिः, दुःखाधिवासनाक्षान्तिः, धर्मनिध्यानाधिमोक्षक्षान्तिश्च बो.भू.१०२क/१३०; द्र. {chos la nges par sems pa'i bzod pa/}

chos la nges par sems pa'i bzod pa

पा. धर्मनिध्यानक्षान्तिः, क्षान्तिभेदः — तत्र क्षान्तिस्त्रिविधा धर्मसंगीतिसूत्रेऽभिहिता; दुःखाधिवासनक्षान्तिः, धर्मनिध्यानक्षान्तिः, परापकारमर्षणक्षान्तिश्च शि.स. १००ख/१००; द्र. {chos la nges par sems pa la mos pa'i bzod pa/}

chos la mngon pa

= {chos mngon pa/}

chos la brtan zhing mi phyed par shin tu rten pa

ना. धर्मदृढाभेद्यसुनिलम्भः, गरुडेन्द्रः म.व्यु.३४०९.

chos la bdag med

= {chos la bdag med pa/}

chos la bdag med pa

पा. धर्मनैरात्म्यम्, नैरात्म्यभेदः — धर्मपुद्गलनैरात्म्यं क्लेशज्ञेयं च ते सदा । विशुद्धमनिमित्तेन प्रज्ञया कृपया च ते ल.अ.१५९क/१०७; {chos la bdag med pa la dmigs pa} धर्मनैरात्म्यालम्बनः सू.अ.१६६ख/५८.

chos la bdag med pa rtogs pa

पा. धर्मनैरात्म्यप्रतिवेधः, प्रतिवेधप्रायोगिकभेदः — प्रतिवेधप्रायोगिकश्च । स पुनरेकादशविधो वेदितव्यः । आगन्तुकत्वप्रतिवेधतः…धर्मनैरात्म्यप्रतिवेधतः…व्यवस्थापितधर्मप्रतिवेधतश्च सू.अ.१६७ख/५९.

chos la bdag med pa la mkhas pa

वि. धर्मनैरात्म्यकुशलः — चित्तमनोमनोविज्ञानपञ्चधर्मस्वभावरहितान् महामते सर्वधर्मान् विभावयन् बोधिसत्त्वो महासत्त्वो धर्मनैरात्म्यकुशलो भवति ल.अ.८२ख/३०.

chos la bdag med pa la dmigs pa

पा. धर्मनैरात्म्यालम्बनः, विभिन्नालम्बनभेदः — विभिन्नालम्बनः सप्तविधो नामालम्बनः पदालम्बनो व्यञ्जनालम्बनः पुद्गलनैरात्म्यालम्बनो धर्मनैरात्म्यालम्बनो रूपिधर्मालम्बनोऽरूपिधर्मालम्बनश्च सू.अ.१६६ख/५८.

chos la bdag med pa'i rnam pa bsgom pa

पा. धर्मनैरात्म्याकारभावनः, ओना, भावनाकारविशेषः — भावनाकारप्रविष्टश्चतुराकारभावनः सप्तत्रिंशदाकारभावनश्च…तत्र चतुराकारभावनः; पुद्गलनैरात्म्याकारभावनः, धर्मनैरात्म्याकारभावनः, दर्शनाकारभावनः, ज्ञानाकारभावनश्च सू.अ.१६७क/५८.

chos la bdag med par shes pa

पा. धर्मनैरात्म्यज्ञानम् — तत्र महामते धर्मनैरात्म्यज्ञानं कतमत् ? यदुत स्कन्धधात्वायतनानां परिकल्पितलक्षणस्वभावावबोधः ल.अ.८२क/२९.

chos la bdag med legs bsgoms pa

वि. स्वभ्यस्तधर्मनैरात्म्यः, ओया — स्वभ्यस्तधर्मनैरात्म्या यस्येयं देशनाऽमला । साधिता सर्वशास्त्रेण सर्वमानैरबाधिता त.स.१३२ख/११२९.

chos la 'dun pa

पा. धर्मच्छन्दः — यस्त्विहस्थस्तां भूमिं प्रार्थयते । (अ)कुशलोऽसौ धर्मच्छन्दः विपक्षभूतौ च निर्वाणमार्गौ तदालम्बनानां क्लेशानामूर्ध्वा च भूमिरधराणाम् अभि.भा.२३५ख/७९३.

chos la sdang

= {chos la sdang ba/}

chos la sdang ba

वि. धर्मद्विट् — धर्मद्विषः सद अनार्याः शासनदूषका गुणविहीनाः । श्रुत्वा च धर्ममिमं शान्तं नैष जिनोक्त इत्यभिवदन्ति रा.प.२४०क/१३७.

chos la gnas pa

= {chos gnas/}

chos la spyod

= {chos spyod pa/}

chos la spyod pa

= {chos spyod pa/}

chos la spro ba

वि. धर्मरतः — धर्मारामो धर्मरतो धर्मप्रतिशरणो धर्मनिम्नः…धर्मानुधर्मचारी द.भू.१९७क/२०.

chos la bab pa

पा. धर्मप्राग्भारता, धर्मसंभारयोगभेदः — कतमो धर्मसंभारयोगः ? येयमल्पार्थता अल्पकृत्यता…धर्मप्राग्भारता शि.स.१०७ख/१०६; द्र. {chos la 'bab pa/}

chos la dbang ba

पा. धर्मवशिता, वशिताभेदः — बोधिसत्त्वानां वशिताभिः…तद्यथा आयुर्वशितया…धर्मवशितया यथार्हं यावत् सर्वसत्त्वानामन्यान्यैर्नामपदव्यञ्जनकायैः सूत्रादीन् धर्मान् व्यवस्थाप्य युगपच्चित्तपरितोषणे समर्था भवन्ति अभि.स.भा.५३क/७३.

chos la 'bab pa

• वि. धर्मप्रवणः, ओणा — सर्वा च सा पर्षद् बुद्धनिम्ना धर्मप्रवणा संघप्राग्भारा व्यवस्थिता अ.श.३५क/३०; • पा. धर्मप्रवणता, धर्मसंभारयोगभेदः — कतमो धर्मसंभारयोगः ? येयम् अल्पार्थता अल्पकृत्यता…धर्मप्रवणता शि.स.१०७ख/१०६; द्र. {chos la bab pa/}

chos la dmigs pa

पा. धर्मावलम्बिनी, करुणाभेदः — करुणा त्रिधा । सत्त्वावलम्बिनी, धर्मावलम्बिनी, अनवलम्बिनी च वि.प्र.१२३क/१, पृ.२१.

chos la gzhol

= {chos la gzhol ba/}

chos la gzhol ba

• वि. धर्मनिम्नः — धर्मारामो धर्मरतो धर्मप्रतिशरणो धर्मनिम्नो धर्मप्रवणः द.भू.१९७क/२०; धर्मपरायणः — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणः…सदा धर्मपरायणः शि.स.१७४ख/१७२; धर्मप्रियः — धर्मप्रिया धर्मधराः…बुद्धा भगवन्तः शि.स.१७३ख/१७१; • पा. धर्मनिम्नता, धर्मसंभारयोगभेदः — कतमो धर्मसंभारयोगः ? येयम् अल्पार्थता अल्पकृत्यता…धर्मनिम्नता शि.स.१०७ख/१०६.

chos la bzod pa

= {chos bzod/}

chos la sems pa

धर्मचिन्ता — {sems kyi glang chen myos pa ni/} {chos la sems pa'i ka chen la/} {ji ltar btags pa mi 'chor bar/} {de ltar 'bad pa kun gyis brtag} निरूप्यः सर्वयत्नेन चित्तमत्तद्विपस्तथा । धर्मचिन्तामहास्तम्भे यथा बद्धो न मुच्यते बो.अ.५.४०.

chos la song ba'i dran pa

पा. धर्मगतानुस्मृतिः, धर्मालोकमुखविशेषः — धर्मगतानुस्मृति धर्मालोकमुखं वितिमिरज्ञानतायै संवर्तते ल.वि.२१क/२४.

chos las skyes pa

वि. धर्मजः, बोधिसत्त्वस्य — अद्याहं भगवन् भगवतः पुत्रो ज्येष्ठ औरसो मुखतो जातो धर्मजो धर्मनिर्मितो धर्मदायादो धर्मनिर्वृत्तः स.पु.२५क/४४.

chos las nyams pa

वि. नष्टधर्मः — यस्येमे शारिपुत्र चत्वारो धर्माः संविद्यन्ते, स पण्डितैर्ज्ञातव्यः, (कुहको बतायम्, लपको बतायम्, नष्टधर्मो बतायम् शि.स.१५क/१६.

chos las byung

= {chos las byung ba/}

chos las byung ba

• वि. धर्मान्वयः — {chos las byung ba'i dad pa} धर्मान्वयः प्रसादः वि.व.१२४ख/१.१३; • पा. १. धर्मसंभवः, श्रावकभेदः — श्रावकस्त्रिविधो मह्यं निर्मितः प्रणिधानजः । रागद्वेषविसंयुक्तः श्रावको धर्मसंभवः ल.अ.१७०क/१२७ २. धर्मतोनिर्गतः, बोधिसत्त्वस्य पर्यायः म.व्यु.६४२.

chos las 'byung ba

= {chos 'byung /}

chos lugs

१. आचरितम् — मातृविवाह इत्यादि । मातृविवाह उचित आचरितो यस्मिन् देशे स तथा वा.टी.६३क/१७; मर्यादा — अब्ध्यम्बुविकृतौ वेला कालमर्यादयोरपि अ.को.३.३.१९८ २. नीतिः, अष्टादशविद्यास्थानेषु एकम् म.व्यु.४९६०; मि.को.२८ख ३. व्यवहारः — अक्षमिन्द्रिये । ना द्यूतङ्गे कर्षचक्रे व्यवहारे कलिद्रुमे अ.को.३.३.२२२.

chos len

ना. धर्मिलः, कश्चिच्चरमभविकसत्त्वः — तद्यथा नारकाणामुत्तरकौरवाणां दर्शनमार्गमैत्रीनिरोधासंज्ञिसमापत्तिसमापन्नानां राजर्षिजिनदूतजिनादिष्टधर्मिलोत्तरगङ्गिलश्रेष्ठिपुत्रयशःकुमारजीवकादीनां सर्वेषां चरमभविकानाम् अभि.भा./२५२; धर्मिलादयः पूर्वयोगविद्भयः आगमितव्याः अभि.स्फु./२५२.

chos log pa

मिथ्याधर्मः — {chos log pas dkris pa} मिथ्याधर्मपरीतः म.व्यु.२४४३; मि.को.१२७ख ।

chos log pas dkris pa

वि. मिथ्याधर्मपरीतः म.व्यु.२४४३; मि.को.१२७ख ।

chos shes

= {chos shes pa/}

chos shes nyid

धर्मज्ञत्वम् — धर्मज्ञत्वनिषेधश्चेत् केवलोऽत्रोपयुज्यते । सर्वमन्यद् विजानानः पुरुषः केन वार्यते त.स.११४क/९८८.

chos shes pa

• पा. १. धर्मज्ञानम्, ज्ञानभेदः — दश ज्ञानानि भवन्ति यदुत धर्मज्ञानम्, अन्वयज्ञानम्…अनुत्पादज्ञानं च अभि.भा.४४ख/१०४० २. धर्मज्ञानम्, अनास्रवज्ञानभेदः — अनास्रवं ज्ञानं द्विधा भिद्यते; धर्मज्ञानम्, अन्वयज्ञानं च अभि.भा.४३क/१०३५ ३. धर्मज्ञता, धर्मालोकमुखविशेषः — धर्मज्ञता धर्मालोकमुखं ज्ञानतापरिपूर्त्यै संवर्तते ल.वि. २०ख/२३; • वि. धर्मज्ञः — अर्थज्ञः सर्वधर्माणां वेत्ति कोलसमानताम् । श्रुततुष्टिप्रहाणाय धर्मज्ञस्तेन कथ्यते सू.अ.१८६ख/८३.

chos shes pa'i phyogs dang mthun pa

वि. धर्मज्ञानपक्षः — मार्गालम्बनानां कामावचराणां षड्भूमिको धर्मज्ञानपक्षो मार्गः सर्व एवालम्बनम् अभि.भा.२३४ख/७९०; धर्मज्ञानपक्ष्यम् — धर्मज्ञानपक्ष्यं परचित्तज्ञानमन्वयज्ञानपक्ष्यं चित्तं न जानाति अभि.भा.४४क/१०३८.

chos shes pa'i bzod pa

पा. धर्मज्ञानक्षान्तिः — लौकिकाग्रधर्मानन्तरमनास्रवधर्मज्ञानक्षान्तिरुत्पद्यते । कस्मिन्नालम्बने? कामदुःखे, कामावचरदुःखमस्या आलम्बनम् । सेयं दुःखे धर्मज्ञानक्षान्तिरित्युच्यते अभि.भा.१६क/९२२; {sdug bsngal la chos shes pa'i bzod pa} दुःखे धर्मज्ञानक्षान्तिः अभि.स.भा.५६क/७७.

chos shes bzod pa

= {chos shes pa'i bzod pa/}

chos bshad pa

धर्मदेशना — ततो भगवता तस्या आशयानुशयं धातुं प्रकृतिं च ज्ञात्वा तादृशी…धर्मदेशना कृता वि.व.१३२क/१.२०.

chos sangs rgyas

पा. धर्मबुद्धः — धर्मबुद्धो भवेद् बुद्धः शेषा वै तस्य निर्मिताः ल.अ.१७३क/१३२; द्र. {chos nyid kyi sangs rgyas/}

chos su nye bar 'dogs pa

पा. धर्मोपचारः, उपचारभेदः — आत्मा धर्माश्चोपचर्यन्त इत्यात्मधर्मोपचारः । स पुनरात्मप्रज्ञप्तिर्धर्मप्रज्ञप्तिश्च त्रि.भा. १४७क/२८.

chos su nyer 'dogs

= {chos su nye bar 'dogs pa/}

chos su brdar btags pa

पा. धर्मसङ्केतः — न हि परमार्थतः कश्चित् कर्त्ता कर्म वास्ति, अन्यत्र धर्मसङ्केतादिति समुदायार्थः त.प.२५१ख/२१९; द्र. {chos su brdar brtags pa/}

chos su brdar brtags pa

• पा. धर्मसङ्केतः — तत्रायं धर्मसङ्केतः यदुत अस्मिन् सतीदं भवति, अस्य उत्पादादिदमुत्पद्यते त.प.२५०क/२१५; द्र. {chos su brdar btags pa/}

chos su snang ba

= {chos snang ba/}

chos su smra ba

= {chos smra ba/}

chos su 'dzin pa

= {chos 'dzin pa/}

chos sems

धर्मचिन्ता — {chos sems pa} धर्मचिन्तकः शि.स.१७४ख/१७२; उपाधिः — उपाधिर्ना धर्मचिन्ता अ.को.१.८.२८.

chos sems pa

वि. धर्मचिन्तकः — संघो हि धर्मवादी धर्मचरणो धर्मचिन्तको धर्मक्षेत्रं…सदा शुक्लकारी शि.स.१७४ख/१७२.

chos so so yang dag par rig pa

पा. धर्मप्रतिसंवित्, प्रतिसंविद्भेदः — धर्माणां पर्यायज्ञानमारभ्य बोधिसत्त्वस्य धर्मप्रतिसंवित्…अर्थप्रतिसंवित्…निरुक्तिप्रतिसंवित्…प्रतिभानप्रतिसंवित् बो.भू.११४ख/१४७.

chos so sor yang dag par rig pa

= {chos so so yang dag par rig pa/}

chos srung sde

धर्मगुप्ताः, निकायभेदः म.व्यु.९०८१.

chos sred

ना. धर्मरुचिः १. भिक्षुः — भगवानपि तं प्राह नासौ यक्षो न राक्षसः । एष धर्मरुचिर्नाम भिक्षुरर्हत्त्वमेष्यति अ.क.८९.४४ २. बोधिवृक्षदेवता — धर्मरुचिश्च नामा बोधिवृक्षदेवता धर्मकाय(म)श्च धर्ममतिश्च धर्मचारी च, एते चत्वारो बोधिवृक्षदेवतास्तथागतस्य चरणयोः निपत्यैवमाहुः ल.वि. १९२ख/२९३.

mchad ka

= {mchad pa/}

mchad pa

मृतगृहम् म.व्यु.७१०४; मि.को.१४२क; {bang so lta bu} छो.को.२७५; {dur khrod dam dur sa'i ming} द.को.२३९.

mchan

= {mchan khung /}

mchan khug

१. कच्छपुटः, ओटम् — {sman gzhug pa'i phyir mchan khug bcang bar bya'o} धारयेत् कच्छपुटं भैषज्यनिधानाय वि.सू.७६ख/९३ २. = {mchan khung} कक्षः, बाहुमूलम् छो.को.२७५/रा.को.२.३; {mchan khung dang 'dra} बो.को.८४४.

mchan khung

कक्षः, भुजमूलम् — कायो न पादौ न जङ्घा…न कक्षौ बो.अ.९.८०; तद्व्याख्या — न कक्षौ, भुजमूले अपि न कायः बो.प./२३२; द्वे पार्श्वे द्वे कक्षे द्वौ स्तनौ अभिसमस्य षडनुव्यञ्जनानि भवन्ति बो.भू.१९३ख/२६०; {mchan khung gi sbyor ba} कक्षपुटः (ओटम् ?) क.त.१६०९; बाहुमूले उभे कक्षौ अ.को.२.६.७९.

mchan khung gi dri ma

कक्षमलम् — कर्णमलं नासिकामलम् अक्षिमलं जिह्वामलं गुदमलं भगमलं लिङ्गमलं कक्षमलं सर्वाङ्गमलम्…इति समयाष्टकम् आसुरीणाम् वि.प्र.१७०क/३.१६१.

mchan khung du skyes

= {mchan khung du skyes pa/}

mchan khung du skyes pa

वि. कक्षसम्भूतः — तेषु खेचराः शिरोरुहाः, भूचराः कक्षसम्भूताः, पातालवासिनो भगलिङ्गसम्भूताः वि.प्र.२३५ख/२.३५.

mchan khung dri ma

= {mchan khung gi dri ma/}

mchan bu

= {slob ma} अन्तेवासी, शिष्यः — तद्यथा कुलपुत्र यः शिक्षितस्येष्वस्त्रान्तेवासिन इष्वस्त्रज्ञाने कृताभ्यासस्य शिल्पस्थानयोगबलविशेषः, स सर्वशिक्षितस्य इष्वस्त्राचार्यस्य न संविद्यते ग.व्यू.३१९क/४०३.

mchi

= {mchi ba/}

mchi gu

शिलापुत्रकः, शिलापुत्रः — शिलापुत्रकस्य शरीरमिति न भेदव्यवहारा भेदमन्तरेणापि दृश्यन्ते प्र.अ.९-३/१७; वा.टी.७३ख/२९. {rang 'thag gi yas rdo} बो.को.८४५.

mchi gu'i lus

शिलापुत्रकस्य शरीरम् — शिलापुत्रकस्य शरीरं रूपस्य स्वभाव इत्यत्रापि शिलापुत्रकरूपयोः शरीरस्वभावव्यवच्छेदकत्वमस्तीति भेदः तयोरपि ततः प्रसज्जते, न च भवति वा.टी.७३ख/२९; शिलासुतः प्र.अ.१०५क/११३.

mchi ba

• क्रि. (वर्त., भवि.) १. गच्छति — {bdag nyid mchi'o} अहमेव गच्छामि वि.व.१७९क/१.६०; तेनार्थेन बोधिसत्त्वो महासत्त्व इति संख्यां गच्छति अ.सा.१७क/१०; याति — पूज कृत्व सुगतानुरूपतो धर्म श्रुत्व विरजं महामुनेः । यान्ति क्षेत्र स्वक हृष्टमानसा रा.प.२२९ख/१२२; {skyabs su mchi} शरणं यामि बो.अ.२.४८; प्रयाति — प्रयाति तत्र तु स्वैरी यत्र मृत्योरगोचरः श.बु.८९; व्रजति — अन्यं च देशं व्रजि सो सुदूरम् स.पु.४४क/७६; उपैति — आराधनायाद्य तथागतानां सर्वात्मना दास्यमुपैमि लोके बो.अ.६.१२५ २. आगच्छति — कदा भगवन्नागच्छति अवलोकितेश्वरो बोधिसत्त्वो महासत्त्वः का.व्यू.२०६क/२६३; उपसंक्रामति — अन्ये चानेकबोधिसत्त्वकोटीनियुतशतसहस्राणि तव पूजाकर्मण उपसंक्रामन्ति का.व्यू.२३६ख/२९९; • सं. = {'gro ba} गमनम् — त्राणार्थं शरणार्थम् । गमनं तदाज्ञापरिपालनम् बो.प.२९; क्रमः — प्राप्तक्रमोऽयं विधिरत्र तेन यास्यामि नाप्रीत्यभितप्तचित्तः जा.मा.२६१/१५१; उपसंक्रमणम् लो.को.७४७.

mchi bar bgyi

क्रि. (भवि.) १. गमिष्यामि — स कथयति, (देव गमिष्यामि वि.व.२१०ख/१.८५ २. उपसंक्रमिष्यति — अयं…ग्रामे वा नगरे वा…गिरिकन्दरे वा राजकुले वोपसंक्रमिष्यति सु.प्र.३३क/६४ ३. (?) उपैमि — परिग्रहं मे कुरुताग्रसत्त्वा युष्मासु दासत्वमुपैमि भक्त्या बो.अ.२.८.

mchi bar 'gyur

क्रि. १. याति — येन यान्ति सुगतिं च कर्मणा जानसे सुकृतदुष्कृतं जगे रा.प. २३०क/१२२ २. उपसंक्रमेत् — धर्मासनगतानामन्तिकमुपसंक्रमेयुः सु.प्र.३३ख/६५;

mchi ma

= {mig chu} अश्रु, नेत्राम्बु — शोकाश्रुभिर्वसुमती सिषिचे समन्तात् जा.मा.२२/१२; अश्रु नेत्राम्बु रोदनं चास्रमस्रु च अ.को.२.६.९३; अस्रम् — सा रोदिति…स्थूलास्रबिन्दुभिः अ.क.८९.१४०; ऊचे सार्थपतिः सास्रः अ.क.८१.११; बाष्पम् — अथ कुमारौ वियोगदुःखातिभारव्यथितहृदयौ पितरमभिप्रणम्य बाष्पोपरुध्यमाननयनावूचतुः जा.मा.११०/६४.

mchi ma blags te

अश्रूणि वर्षयन् — एवमुक्तो राजा प्रसेनजित् कोसलः प्रारोदीद् अश्रूणि वर्षयन् वि.व.१६९ख/१.५८.

mchi ma dang bcas pa

वि. साश्रु — श्रीगुप्तं साश्रुनेत्रं…दृष्ट्वा बभाषे भगवान्…विषादं मा कृथाः साधो न वयं विमुखास्त्वयि अ.क.८.४२.

mchi ma dang ldan

= {mchi ma ldan pa/}

mchi ma ldan pa

वि. साश्रु — स युवा वार्यमाणोऽपि पित्रा…जननी साश्रुनयना…दूरद्वीपान्तरं ययौ अ.क.१९.८.

mchi ma 'byung ba

अश्रुपातः — तत्र प्रसन्नचित्तः संप्रहर्षयति मनसा, कायेन रोमहर्षाश्रुपातगात्रकम्पादिकमनुभवन् बो.प.३७.

mchi ma 'dzag pa

पा. अश्रु, सात्त्विकभावभेदः — {sAt+t+wi kaH yid byed can/} {de'i dbye ba/} {stam b+haH rengs pa} …{ashruHmchi ma 'dzag pa/} {pra la yaH nyams pa brgyad do} मि.को.३०ख ।

mchi ma'i chu

बाष्पाम्बु — {zla ba chu shel rdo dag ni/} {mchi ma'i chu yis dran pa 'di} एतद् बाष्पाम्बुना सिक्तं चन्द्रकान्तशिलातलम् ना.ना.२७२क/६७.

mchi mar bcas

= {mchi mar bcas pa/}

mchi mar bcas pa

वि. सबाष्पम् — भूपालम् अभ्येत्य सबाष्पचक्षुर्मुनिर्मरीचिः प्रणयादुवाच अ.क.३.१७६.

mchi mas brnang

= {mchi mas brnang ba/}

mchi mas brnang ba

वि. साश्रुकण्ठः — ततो राजा अजातशत्रुः कदम्बपुष्पवदाहृष्टरोमकूपः साश्रुकण्ठो रुदन्मुख उदानमुदानयति अ.श.२७६ख/२५४; द्र. {mchi mas brnangs pa/}

mchi mas brnangs

= {mchi mas brnangs pa/}

mchi mas brnangs pa

वि. बाष्पगद्गदकण्ठः, ओठा — सा पश्यति स्म बोधिसत्त्वं शुष्कगात्रम् । कालगतमिव दृष्ट्वा बाष्पगद्गदकण्ठा रोदितुमारब्धा ल.वि.१२५क/१८५; साश्रुकण्ठः, ओठा — माता पिता च तव संस्थितसाश्रुकण्ठाः किं दुःख नास्ति करुणा च जने तवास्मिन् रा.प.२४७ख/१४७.

mchi lags

क्रि. गच्छामि — {skyabs su mchi lags kyis} शरणं गच्छामः वि.व.१५२क/१.४०; द्र. {mchi ba/}

mchig

निशादाशिला म.व्यु.७५१५; {rang 'thag gi rdo gtun gyi gzhi'am 'og rdo} छो.को.२३३.

mchig gu

१. निशादापुत्रः म.व्यु.७५१६; मि.को.३८ *२. = {mchig dang mchig gu} निशादापुत्रकम् — धारयेत् संघो निषदां (निशादा)पुत्रकम् वि.सू.९७क/११६.

mching

= {dbus} मध्यम् — {rgya mtsho mching rnam mngal} सागरकुक्षिः का.व्यू.२०१ख/२५९; {rgya mtsho mching rnam ltar zab pa} सागरगम्भीरा का.व्यू.२०१ख/२५९.

mching bu

काचः, मणिविशेषः — {nor bu mching bu} काचमणिः वि.सू.४३क/५४; काचः क्षारः अ.को. २.९.९९.

mchid

१. = {bka' lung} आज्ञा — अनाथपिण्डदेन गृहपतिना आज्ञा दत्ता, (मा तावत्तीर्थ्यानां प्रवेशं दास्यसि यावद् बुद्धप्रमुखेन भिक्षुसंघेन परिभुक्तम् वि.व.१६३ख/१.५२ २. = {bka' mchid} उदन्तः, कथा मि.को.६२ख ३. अवधारणा, निश्चयः — बोधिसत्त्व उवाच, (बह्वन्तरायो महाराज बहूपद्रवप्रत्यर्थिकत्वाल्लोकसंनिवेश इति न शक्यमेतदवधारणया प्रतिज्ञातुमागमिष्यामीति जा.मा.२६२/१५२.

mchid thabs su bgyis pa

छन्दः — यत्खलु देवो जानीयात्, विजिताविनः कुमारस्य च्छन्देनायं राजकोशो विलुप्यते । अस्माकमपि सर्वेषां जीविते संशयः ग.व्यू.१९२ख/२७४.

mchin

= {mchin pa/}

mchin ka

= {mchin kha/}

mchin kha

घूमलः, कृष्णलोहितवर्णः मि.को.१४क; {mchin pa'i kha dog gam/} {dmar smug} बो.को.८४६.

mchin dgra

प्लीहशत्रुः, रोहितकः — रोही रोहितकः प्लीहशत्रुर्दाडिमपुष्पकः अ.को.२.४.४९.

mchin mdog

= {mchin kha/}

mchin pa

प्लीहा, गुल्मः — सन्ति अस्मिन् काये केशा रोमाणि…हृदयं प्लीहा क्लोमकः वि.व. १८४ख/१०९; प्लीहकम् — तद्यथा केशा रोमाणि…हृदयं प्लीहकं क्लोमं…प्रस्रावः श्रा.भू./२०३; गुल्मः — गुल्मस्तु प्लीहा अ.को.२.६.६६; *कालजम् — एवं नैवेद्यं शान्तौ दुग्धभक्तम्, पुष्टौ दधिभक्तम्, मारणे कालजम्, उच्चाटने मांसम् वि.प्र.१००क/३.२०.

mchin pa bzlog pa

प्लीहसंवर्तकः, नारकीयपक्षिभेदः — तद्यथा अग्निशिखाचरा नाम पक्षिणो ये…नारकेयाणां कपालं भित्त्वा रुधिरं पिबन्ति…आमाशयादाः, प्लीहसंवर्तकाः, अन्त्रविवरखादिनः शि.स.४५क/४३.

mchil

१. = {mchil ba} 2. = {mchil ma/}

mchil gtam

सनिष्ठीवम्, निष्ठीवसहितवचनम् — अम्बूकृतं सनिष्ठीवम् अ.को.१.६.२०.

mchil pa

= {mchil ba/}

mchil ba

१. = {bye'u} चटकः, कलविङ्कपक्षी — चटकः कलविङ्कः स्यात्तस्य स्त्री चटका अ.को.२.५. १८ २. प्रा. = {lcags khyu} बडिशम् — रोगो भिक्षवः कामा गण्डः शल्यमघमघमूलमामिषबडिशं मृत्युः शि.स.४८ख/४६; {nyon mongs nya pas btab pa yi/} {mchil ba 'di ni mi bzad gze}* एतद्धि बडिशं घोरं क्लेशबाडिशिकार्पितम् बो.अ.६.८९.

mchil ba'i mgo can

= {pi pi ling rtsa} चटकाशिरः, पिप्पलीमूलम् मि.को.६१ख ।

mchil ma

= {kha chu'am bad kan} खेटः — पानभोजनमुच्चारप्रस्रावखेटशिंघाणकवान्तविरिक्तपूयरुधिरसंसृष्टं वाभिदूषितम् बो.भू.७२ख/८४; दन्तकाष्ठस्य खेटस्य विसर्जनमपावृतम् बो.अ.५.९१; श्लेष्मा — {mchil ma'i snod} श्लेष्मकटाहकम् वि.सू.८१क/९८; लाला — तस्य कबडंकार आहारः…लालाविसरविक्लिन्नश्च भवति श्रा.भू.३२क/७५; स्यन्दिनी — सृणिका स्यन्दिनी लाला अ.को.२.६.६७; कफः — सिङ्घाणककफा लालाः श्लेष्मणि(माणः) क्लिन्नमस्तकाः शि.स.५१क/४८.

mchil ma 'dor ba

कफोत्सर्जनम् — वदनगतकफोत्सर्जनेच्छा वैष्णवीजन्या वि.प्र.४५क/४.४४.

mchil ma'i thal ba

खेटपिण्डः म.व्यु.२८३४; खेटपिण्डनम् भा.क्र.१.१८८.

mchil ma'i snod

खेटकटाहकम् — स्थापयेत् खेटकट(आ)हकम् वि.सू.५९ख/७५; श्लेष्मकटाहकम् — चतुर्णामपि श्लेष्मकट(आह)क(आनां) स्थापनम् वि.सू. ८१क/९८; पतद्ग्रहः — प्रतिग्राहः पतद्ग्रहः अ.को.२.६.१३९.

mchil lham

उपानत् — सोपानत्काश्चंक्रमन्ते, शब्दं कुर्वन्ति । भगवानाह, (न सोपानत्केन चंक्रमितव्यम् वि.व.१८८क/२.१११; पादुका — त्यक्त्वा स सरितस्तीरे महार्हे रत्नपादुके । दत्तावगाहामुत्तीर्य तां परं पारमाप्तवान् अ.क.६२.७८.

mchil lham phyis

= {mchil lham phyis pa/}

mchil lham phyis pa

वि. प्रोञ्छितोपानत्कः — प्रक्षालितपाणिपादो वा…पोच्चितोपानके (प्रोञ्छितोपानत्कः) स्त्रिचीवरं प्रावृत्य शान्तेर्यापथो विहारं प्रविशेत् वि.सू.७१क/८८.

mchis

= {mchis pa/} {mchis na}= {yod na} 1. क्रि. भवेत् — यदि कश्चित्संसारप्रतिपन्नो भवेत्, स निर्वाणं पर्येषते शि.स.१४३ख/१३७ २. सति — तद्यथा भगवन् जीवितेन्द्रिये सति अन्येषामिन्द्रियाणां प्रवृत्तिर्भवति शि.स.१५८क/१५१; सत्याम् — एवमेव भगवन् महाकरुणायां सत्यामन्येषां बोधिकराणां धर्माणां प्रवृत्तिर्भवति शि.स.१५८क/१५१.

mchis nas

उपसंक्रम्य — उपसंक्रम्य चेमं सुवर्णप्रभासोत्तमं सूत्रेन्द्रराजं शृणुयुः सु.प्र.३४क/६५; उपसंक्रमित्वा — उपसंक्रमित्वा तानि प्रसन्नचित्तानि …तान् धर्मभाणकानध्येषयेयुः सु.प्र.३३ख/६५.

mchis pa

• क्रि. १. ( {mchi ba} इत्यस्याः भूत.) समागच्छति स्म — कुत इमे रश्मयः समागच्छन्ति स्म का.व्यू.२०४क/२६१ २. अस्ति — {'jig rten pha rol mchis so} अस्ति परलोकः जा.मा.३४५/२०१; {mchod pa'i nor gzhan bdag la cang ma mchis} पूजार्थम् अन्यन्मम नास्ति किंचित् बो.अ.२.७; अहं च अन्ये च बोधिसत्त्वा महासत्त्वा नास्त्यस्तिविकल्पवर्जिताः ल.अ.८४क/३१; वर्तते — तत्र सन्देहो मे वर्तते किं गीतं नाट्यं च किम् हे.त.१९ख/६२ ३. = {'dug pa} प्रतिवसति — यस्मिन् भदन्त आवासे एको भिक्षुः प्रतिवसति तेन तदेव पोषधे पञ्चदश्यां कथं प्रतिपत्तव्यम् वि.व.२१३क/२.१२४; अ.श.१३९क/१२८; अमुष्मिन्नुद्याने महानाशीविषः कृष्णसर्पो दृष्टिविषः प्रतिवसति अ.श.१३९क/१२८; तिष्ठति लो.को. ७४९; अवतिष्ठते — यत्खल्वार्यपुत्र जानीयाः ममात्र प्रथमगर्भोऽवतिष्ठते अ.श.२५४ख/२३४; • सं. = {'ong ba} आगमनम् — सति त्वागमनकारणसाकल्येऽपि नाम पुनर्भवन्तं पश्येम जा.मा.२६२/१५२; • भू.का.कृ. १. = {song ba} गतः — तस्य सर्वबुद्धधर्माः करतलगता भवन्ति शि.स.१५७ख/१५१; प्रयातः — उत्पथप्रयातानां सत्त्वानां मार्गावतारणी भगवन् प्रज्ञापारमिता अ.सा.१५२क/८६; प्रक्रान्तः — {stan las langs te mchis so} उत्थायासनेभ्यः प्रक्रान्तानि लो.को.७४९ २. = {'ongs pa} आगतः — {khyod la spyan slong slad du 'dir mchis so} त्वां याचितुं चक्षुः इहागतोऽस्मि जा.मा.१८/९; अभ्युपेतः — {rgan po ring nas mi mthong bzhin du mchis} दूरादपश्यन् स्थविरोऽभ्युपेतः जा.मा.१७/९; अनुप्राप्तः — तौ हंसवर्यौ…देवस्य सरः शोभयितुमिवानुप्राप्तौ जा.मा.२४०/१३९ ३. = {gnas pa} स्थितः — {'di na mchis pa 'gum par nges ma mchis} नैकान्तिको मृत्युरिह स्थितस्य जा.मा.२४१/१३९; अवस्थितः — न खल्वहं…गुरुदुःखैः एवमवस्थितः, किं त्वसंभवादुपाध्यायप्रदर्शितस्य क्रमस्य जा.मा.१४१/८२; सन्निषण्णः — सो चापि आढ्यः पुरुषः…सिंहासने संनिषण्णः स.पु.४४क/७७; • वि. १. = {yod pa} सत् — {mchis pa dang ma mchis par lta ba'i rnam par rtog pa dang bral ba} सदसद्दृष्टिविकल्परहितः ल.अ.८७ख/३५ २. उ.प. स्थः — {chab na mchis pa} जलस्थम् ल.वि.१७२क/२५९.

mchis pa dang ma mchis par lta ba'i rnam par rtog pa dang bral ba

वि. सदसद्दृष्टिविकल्परहितः — देशयतु मे भगवान् हेतुप्रत्ययलक्षणं सर्वधर्माणाम्, येन हेतुप्रत्ययलक्षणावबोधेनाहं चान्ये च बोधिसत्त्वा महासत्त्वा सदसद्दृष्टिविकल्परहिताः सर्वभावनाक्रमं युगपदुत्पत्तिं न कल्पयेयुः ल.अ.८७ख/३५.

mchis par 'gyur

क्रि. भविष्यति — देवताराधनं कुरु, पुत्रस्ते भविष्यति वि.व.२०६ख/१.८०.

mchis brang

= {chung ma} पत्नी — तेन स गृहपतिः सपत्नीकः शरणगमनशिक्षापदेषु प्रतिष्ठापितः वि.व.१४१क/२.८७; भार्या — तस्यैव च सा भार्या, किरीटवत्सस्य दुहिता, उन्मादयन्ती नाम जा.मा.१४९/८६.

mchis 'brang

= {mchis brang /}

mchis 'brang ma

= {mchis brang /}

mchis ma lags

क्रि. न विद्यते — नैवंविधं क्षेत्रं त्रिषु लोकेषु विद्यते श.बु.१३३.

mchis mal

= {mal cha} शयनम्, शय्या — सखिभिः सदा परिवृता सुख मोदयेयं पुष्पाभिकीर्णशयने मृदुके सुगन्धे ल.वि.२५ख/३०.

mchu

• सं. १. = {kha'i mchu} ओष्ठः — अज्ञात्वा दर्पमुखरैरयथा बहुवादिभिः । भवद्भिः स्थूलदन्तोष्ठैर्व्याख्या मम विसूदिता अ.क.३९.९४; अधरः — दृष्टिर्लोलाधरो रागी भ्रूर्वक्रा कठिनौ स्तनौ । दृश्यते नैव निर्दोषः स्त्रीणामवयवेष्वपि अ.क.१४.७३ २. = {bya'i mchu} चञ्चुः — चञ्चुना काकेन स्पृष्टतायां सामन्तकस्य वि.सू.३६ख/४६; चञ्चुः…खगाधिपस्य ना.ना.२८४क/१५६; तुण्डम् — उच्चैर्गतिविहंगोऽस्य दक्षिणं नयनं शनैः । उत्पाट्योत्पाट्य तुण्डेन प्रोत्ससर्ज पुनः पुनः अ.क.५१.२३; वदनाग्रम् — प्रविश्य चास्य गलमूलं तत्तिर्यगवस्थितमस्थिशकलं वदनाग्रेणाभिहृत्य जा.मा.४१८/२४६; मुखतुण्डकम् — गृध्रवेशमात्मानमभिनिर्माय राज्ञः शिबेः सकाशमुपसंक्रम्य मुखतुण्डकेन अक्ष्युत्पाटयितुं प्रवृत्तः अ.श.९४ख/८५ ३. = {thab khung gi mchu} ओष्ठः — कुण्डार्द्धमाना खानिः…कुण्डद्वादशभागिकमोष्ठम् वि.प्र.९६क/३.११ ४. = {mchu'i zla ba} माघः, माघमासः — चैत्रादयो मासाः…मेरोः पश्चिमे दशमे खण्डे माघं करोति वि.प्र.१९३ख/१.६० ५. मघी, औषधिविशेषः — अस्ति मघी नामौषधिः । तया गृहीतया गन्धेनैव सर्वाशीविषाः पलायन्ते ग.व्यू.३१२क/३९८ ६. आरोहः — तुल्यारोहपरीणाहौ समानौ वयसा च नौ । विद्धि निष्क्रय इत्यस्य न तेऽहं लाभहानये जा.मा.२४५/१४१; {mchu dang zheng du ldan pa} आरोहपरिणाहसंपन्नः म.व्यु.२६८४; द्र. {mchur/} ।। • ना. १. = {rgyu skar mchu} मघा [1] नक्षत्रम् — अष्टाविंशत् ऋक्षाणि भवन्ति…प्रथमशलाकायां रोहिणी…सप्तम्यां मघा वि.प्र.२३६क/२.३७ [2] यक्षिणी — एवं शरो यक्षो वनो यक्षः आलिकावेन्दा मघा यक्षिणी विनीता वि.व.१२९क/१.१८.

mchu gnyis dang rkan tshogs

ताल्वोष्ठपुटसंयोगः — ताल्वोष्ठपुटसंयोगाद्विकल्पेनावधार्यते । वाचा प्रवर्तते नृण्णां शुकस्येव विकल्पना ल.अ.१६५ख/११८.

mchu skyes

१. औष्ठ्यः, ओष्ठस्थानीयः वर्णः वि.प्र. ८१क; द्र. {mchu las byung ba} 2. = {gza' pa sangs} मघाभवः, शुक्रग्रहः छो.को.२७७/रा.को.३.५६४.

mchu sgros

= {mchu} अधरः, ओष्ठः — तस्याः पल्लवपेशलद्युतिमुषा शोणाधरेणार्दितं नूनं प्राप्य पराजयं वनमहीं बिम्बं समालम्बते अ.क.४८.२४.

mchu chad pa

वि. छिन्नोष्ठः — छिन्नकर्णा वा, छिन्ननासा वा, छिन्नौष्ठा वा…अङ्गविकलाः वि.प्र.१६४ख/३.१३८.

mchu mthug po

वि. स्थूलोष्ठः — स्तम्भने खर्वा वृत्तोच्छ्रयेण तुल्याः षोडशाङ्गुलाश्चतुरङ्गुलग्रीवाः षडङ्गुलास्याः स्थूलोष्ठा अङ्गुष्ठद्वयेनेति कलशनियमः वि.प्र.९६ख/३.१३.

mchu dag sbyor

क्रि. चुम्बति — कलक्वणितगर्भेण कण्ठेनाघूर्णितेक्षणः । पारावतः परिक्षिप्य रिरंसुश्चुम्बति प्रियाम् का.आ.२.१०.

mchu dang zheng du ldan pa

वि. आरोहपरिणाहसम्पन्नः म.व्यु.२६८४; मि.को.१८ख ।

mchu nang du song ba

वि. अभ्यन्तरोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु.१३१क/२०७.

mchu gnag pa

वि. कृष्णोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७.

mchu 'phyang

• वि. लम्बोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७; • सं. = {rnga mong} लम्बोष्ठः, उष्ट्रः छो.को.२७७/रा.को.४.२०७.

mchu bim ba ltar dmar ba

वि. बिम्बोष्ठी म.व्यु.५२१०.

mchu sbrang

कीटः, पतङ्गः — पतत्कीटकृतेयं मे वेदना त.स.५०ख/४९७; कीटकः — पतत्कीटकृतेयं मे वेदनेत्यवसीयते । पतत्कीटकसंस्पर्शप्रतिलब्धोदयत्वतः त.स.५०ख/४९७.

mchu mi sdug pa

वि. बीभत्सोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७.

mchu med

वि. अनोष्ठकः — अनोष्ठकाश्च चित्राङ्गा अतिवृद्धा अतिबालकाः…मार्गच्छिन्नाश्च ये नराः वि.सू.४ख/४.

mchu dmar

वि. रक्तौष्ठम् — तनुमध्यं पृथुश्रोणि रक्तौष्ठमसितेक्षणम् । नतनाभि वपुः स्त्रीणां कं न हन्त्युन्नतस्तनम् का.आ.२.३३३.

mchu zla

= {mchu'i zla ba/}

mchu yo ba

वि. वङ्कोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७.

mchu ring

= {mchu ring ba/}

mchu ring ba

दीर्घतुण्डकः — उलूकैः काकगृध्रैश्च शृगालैर्दीर्घतुण्डकैः । भक्षितम् गु.स.१२९क/८४.

mchu las skyes pa

= {mchu skyes/}

mchu las byung

= {mchu las byung ba/}

mchu las byung ba

वि. औष्ठ्यः, ओष्ठस्थानीयः वर्णः — इह देहमध्ये पृथिव्यादिकं समस्तं ज्ञातव्यं स्वस्ववर्णैरिति । दन्त्यवर्णैः पृथ्वी ज्ञातव्या, औष्ठ्यैः स्तोत्रम् वि.प्र.२२२ख/२.२.

mchu log pa

• वि. प्रसारितोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७.

mchu sho re

वि. खण्डोष्ठः — न लम्बोष्ठो भवति, नाभ्यन्तरोष्ठो न प्रसारितोष्ठो न खण्डोष्ठो न वङ्कोष्ठो न कृष्णोष्ठो न बीभत्सोष्ठो भवति स.पु. १३१क/२०७.

mchu'i zla ba

= {mchu zla} माघः, माघमासः — एवं टवर्गः ज्येष्ठाषाढयोः…कवर्गः माघफाल्गुनयोः वि.प्र.५४ख/४.८५.

mchur

आयामः — {mchur} ({ram} ) {zheng du'am srid} ( {du} ) म.व्यु.२६८०; मि.को.१८ख; द्र. {mchu/}

mche dug

= {sbrul} आशीविषः, सर्पः — सर्पः…आशीविषो विषधरश्चक्री व्यालः सरीसृपः अ.को. १.१०.४.

mche ba

• सं. १. दंष्ट्रा, दन्तविशेषः — सर्वार्थसिद्धस्य कुमारस्य कायेऽशीत्यनुव्यञ्जनानि…तद्यथा तुङ्गनखः…तीक्ष्णदंष्ट्रः ल.वि.५८क/७५ २. दंष्ट्रा — दृष्टिदंष्ट्रावभेदं च भ्रंशं चापेक्ष्य कर्मणाम् । देशयन्ति जिना धर्मं व्याघ्रीपोतापहारवत् । आत्मास्तित्वं ह्युपगतो भिन्नः स्याद् दृष्टिदंष्ट्रया । भ्रंशं कुशलपोतस्य कुर्यादप्राप्य संवृतिम् अभि.भा./१२११; तद्व्याख्या — दृष्टिरेव दंष्ट्रा…दृष्टिदंष्ट्रया सत्कायदृष्टिलक्षणया अभि.स्फु.३२१ख/१२११ ३. विषाणम्, हस्तिदन्तः — विषाणयुग्मं तदिदं मधुप्रभं सदर्पचिह्नं तटरेणुनारुणम् जा.मा.३६६/२१४; रदः — {mche ba gnyis pa} द्विरदः अ.को.२.८.३४; दन्तः — {phyogs kyi glang chen mche ba} दिङ्नागदन्तः जा.मा.१३२/७७ ४. = {so} दशनः, दन्तः — अपरे श्वभिर्भृशबलैः शबलैरभिपत्य तीक्ष्णदशनैः जा.मा.३५१/२०५; • पा. दंष्ट्रम्, हस्तमुद्राविशेषः — उत्पलं तु ततो बध्वा अनामिकाङ्गुलिभिस्तदा । अधस्तादङ्गुष्ठयोर्मध्ये विन्यस्तं चाप्रदर्शितम् । एतद्दंष्ट्रमिति प्रोक्तम् म.मू.१५१ख/२८६.

mche ba dkar ba

पा. शुक्लदंष्ट्रः, ओता, अनुव्यञ्जनविशेषः म.व्यु.३२३.

mche ba can

= {glang po che} दन्ती, हस्ती छो.को.२७८/रा.को.२.६८४.

mche ba gcig

= {mche ba gcig pa/}

mche ba gcig pa

= {tshogs bdag} एकदन्तः, गणेशः — विनायको विघ्नराजद्वैमातुरगणाधिपाः । अप्येकदन्तहेरम्बलम्बोदरगजाननाः अ.को.१,१,३९.

mche ba 'jigs su rung ba

वि. विकरालदंष्ट्रः — {mche ba 'jigs su rung zhing mi sdug pa} विकरालविकृतदंष्ट्रः म.व्यु.४३८५.

mche ba 'jigs su rung zhing mi sdug pa

विकरालविकृतदंष्ट्रः म.व्यु.४३८५.

mche ba gnyis pa

= {glang po che} द्विरदः, गजः — दन्ती दन्तावलो हस्ती द्विरदोऽनेकपो द्विपः अ.को.२.८.३४.

mche ba mnyam pa

पा. समदंष्ट्रः, ओता, अनुव्यञ्जनविशेषः म.व्यु.३२४.

mche ba stong ldan

सहस्रदंष्ट्रः, मत्स्यभेदः — सहस्रदंष्ट्रः पाठीनः अ.को.१.१२.१८.

mche ba stobs dang ldan pa

= {glang po che} दन्तावलः, गजः — दन्ती दन्तावलो हस्ती द्विरदोऽनेकपो द्विपः अ.को.२.८.३४.

mche ba stobs ldan

= {mche ba stobs dang ldan pa/}

mche ba dug can

= {mche dug/}

mche ba dug pa

वि. दंष्ट्रविषः — अयं पृष्टिविषः …एषोऽपि श्वासविषः…एषोऽपि स्पर्शविषः । अहमेको दंष्ट्रविषः वि.व.१४५क/२.८९; द्र. {mche dug/}

mche ba drug pa

वि. षड्दन्तः — योऽसौ षड्दन्तमात्मानमवदातद्विपात्मकम् । स्वप्ने प्रदर्श्य सञ्जातः त.स.१२८क/१०९९.

mche ba rno ba

पा. तीक्ष्णदंष्ट्रः, ओता, अनुव्यञ्जनविशेषः — संविद्यन्ते खलु पुनर्महाराज सर्वार्थसिद्धस्य कुमारस्य कायेऽशीत्यनुव्यञ्जनानि…तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः…तीक्ष्णदंष्ट्रश्च ल.वि.५८क/७५; द्र. {mche ba rnon po/}

mche ba rnon po

वि. तीक्ष्णदंष्ट्रः — ललदसिरसनः तीक्ष्णदंष्ट्रस्त्रिनेत्रः…असुरेन्द्रः वि.प्र.७९ख/४.१६३; द्र. {mche ba rno ba/}

mche ba rnon po gtsigs pa

वि. तीक्ष्णदंष्ट्राकरालः, क्रोधेन्द्रस्य — क्रोधेन्द्रं…तीक्ष्णदंष्ट्राकरालम् वि.प्र.१७२ख/४.१३४.

mche ba phyed gtsigs pa

वि. अर्धदंष्ट्राकरालः — भीमकायं प्रहसितवदनं चार्धदंष्ट्राकरालं…वज्रवेगम् वि.प्र.४९ख/४.५२.

mche ba byin gyis phra ba

पा. अनुपूर्वदंष्ट्रः, ओता, अनुव्यञ्जनविशेषः — संविद्यन्ते खलु पुनर्महाराज सर्वार्थसिद्धस्य कुमारस्य कायेऽशीत्यनुव्यञ्जनानि…तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः…अनुपूर्वदंष्ट्रश्च ल.वि.५८क/७५.

mche ba gtsigs pa

= {mche gtsigs/}

mche ba gtsigs ma

ना. कराली, योगिनी — इह दक्षिणे वाराह्या अग्रतो हृ कङ्काल्याः, पृष्ठे हृ कराल्याः वि.प्र.१३२क/३.६४.

mche ba zlum pa

पा. वृत्तदंष्ट्रः, ओता, अनुव्यञ्जनविशेषः — संविद्यन्ते खलु पुनर्महाराज सर्वार्थसिद्धस्य कुमारस्य कायेऽशीत्यनुव्यञ्जनानि…तद्यथा तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः…वृत्तदंष्ट्रश्च ल.वि.५८क/७५; म.व्यु.३२१.

mche ba bzang

ना. सुदंष्ट्रः, राजकुमारः — चरता च पुरा जगदर्थे मद्रि पतिव्रत त्यक्त सपुत्रा । दुहिताप्यनपेक्ष्यदसंघ आसि नृपात्मजो यद सुदंष्ट्रः रा.प. २३७ख/१३४.

mche ba bzang po

= {mche ba bzang/}

mche ba bzang mo

ना. सुदंष्ट्रा, किन्नरकन्या — अनेकानि च किन्नरकन्याशतसहस्राणि संनिपतितानि । तद्यथा मनसा नाम किन्नरकन्या…सुदंष्ट्रा नाम किन्नरकन्या का.व्यू.२०२ख/२६०.

mche ba'i sde

ना. दंष्ट्रसेनः, आचार्यः म.व्यु.३५०७; मि.को.११३क ।

mche ba'i phyag rgya

दंष्ट्रामुद्रा, हस्तचिह्नमुद्रा — तथा दंष्ट्रायां मुष्टिबन्धो ह्युभयकरतलेऽर्धचन्द्राकारे कनिष्ठे सव्यावसव्यमुखे दर्शयेत् । एवं दंष्ट्रामुद्रेति दक्षिणहस्तचिह्नमुद्रा वि.प्र.१७५ख/३.१७९.

mche bar ldan pa

विषाणवान् — अतिवाक्यमथो तितिक्षसे परुषं पापजनैरुदीरितम् । समराग्रगतो विषाणवान् भृशमुक्तानिव कुञ्जरः शरान् वि.व. १२६ख/१.१५.

mche gtsigs

वि. करालः — {mche ba gtsigs ma} कराली वि.प्र.१३२क/३.६४; दन्तुरः — करालो दन्तुरे तुङ्गे अ.को.३.३.२०५.

mched

१. = {spun zla} भ्राता — तच्छ्रुत्वा सुमतिस्तूर्णं स्वप्नव्याकरणोत्सुकः । सहैव मतिना भ्रात्रा ययौ द्वीपवतीं पुरीम् अ.क.८९.९३; = {pha ma gcig pa'i spun zla} बो.को.८५० २. = {mched pa/}

mched pa

• सं. = {rgyas pa'am 'phel ba} विपुलता — एवं तानि बीजानि वृद्धिं विरूठिं विपुलतामापद्यन्ते अभि.स्फु.१५८ख/८८७; वृद्धिः — {snang ba mched pa} आलोकवृद्धिः म.व्यु.८९९; • भू.का.कृ. प्रसारितम् म.व्यु.६८४०.

mched par byed

= {mched par byed pa/}

mched par byed pa

= {rgyas par byed pa} क्रि. तनोति — बन्धनार्थं च स्फरति (इति) बन्धनकार्यं व्याप्नोति, तनोतीत्यर्थः अभि.स्फु.८८ख/७६०; विस्तृणोति म.व्यु.५१७७; स्फुरते — चक्षुषा स्फुरते रूपं विवृद्धिं याति कल्पनात् ल.अ.१६५ख/११८.

mched par byed pa

= {mched par byed/}

mched zla

= {spun zla/}

mcher pa

यकृत् — सन्ति अस्मिन् काये केशा रोमाणि…पक्वाशय औदर्यकं यकृत् वि.व.१८४ख/२.१०९; कालखण्डम् — कालखण्डयकृती तु समे इमे अ.को.२.६.६६.

mcher ba

= {mcher pa/}

mchog

• वि. १. = {rab} उत्तमम् — {tha dang 'bring dang mchog chos nyid} निकृष्टमध्योत्तमधर्मता सू.अ.१४३ख/२१; {skyes bu mchog} उत्तमपुरुषः म.व्यु.४७३६ २. = {khyad 'phags} उत्तमम् — {skyes bu mchog} पुरुषोत्तमः अ.क.४८.७३; परम् — {'jig rten rnams la bsod nams rten gyi mchog} लोकस्य पुण्यानि परा प्रतिष्ठा जा.मा.५२/३१; परमम् — {nyer zhi mchog la gnas} परमोपशमस्थः श.बु.६२; {mchog tu mi sdug pa} परमबीभत्सः अ.श.१३४ख/१२४; अग्रम् — तस्मादग्रे याने इहाग्रशरणार्थः सू.अ.१३४ख/९; {mchog tu lta ba} अग्रदृष्टिः अभि.स्फु.१०४क/७८६; {mchog tu gdags pa} अग्रप्रज्ञप्तिः अ.श.२७ख/२४; अग्र्यम् — भगवान् सर्वसत्त्वानामग्र्यः अ.श.२७ख/२३; अग्रणीः — {shes rab ldan pa rnams kyi mchog} प्रज्ञावतामग्रणीः अ.क.१८.२५; वरम् — {rgyan mchog} अलङ्कारवरः बो.अ.२.१३; वर्यम् — {mi mchog} मनुष्यवर्यः जा.मा.२९६/१७२; श्रेष्ठम् — {byang chub mchog} बोधिः श्रेष्ठा सू.अ.२६७ख/१६४; प्रवरम् — प्रवरोऽहमितः वि.व.१२६ख/१. १६; उत्कृष्टम् — हीनोत्कृष्टेषु धर्मेषु बो.अ.५.८९; वरिष्ठम् — बुद्धयानम्…वरिष्ठम् स.पु.३६ख/६३; विशिष्टम् — विशिष्टं प्रामोद्यम् सू.अ.१३०क/२; उदग्रम् — उदग्रा सामग्री अ.क.५३.१६; समुदग्रम् — {rigs mchog} समुदग्रगोत्रम् सू.अ.१३९क/१४; प्रष्ठम् म.व्यु.२५३४; प्रेष्ठम् — {rab gnas yongs su gnas pa rnams kyi mchog} प्रेष्ठः प्रतिष्ठापरिनिष्ठितानां अ.क.९३.७०; श्रेयः — {mchog gi lam ni thob par gyur} श्रेयः पन्थानमाप्तवान् अ.क.२१.३६; विदग्धम् — {mchog gi blo} विदग्धधीः अ.क.८.६८; सारम् — सर्वं विभवसारमन्तर्धापयामास जा.मा.४३/२५; तारम् — {do shal mchog} तारहारः अ.क.५०.७६; उरु — गुणैरुरुं तं स रुरुं ददर्श जा.मा.३०६/१७८; भव्यम् — भव्यमूर्त्तिः अ.क.५९.१०; आत्यन्तिकम् — नात्यन्तिकेऽप्यात्मसुखे जा.मा.१०/५; आद्यम् — {sman gyi mchog} आद्यमौषधम् अ.क.५०.४० ३. = {dam pa} सत् — {skye bo mchog} सज्जनः जा.मा.३५३/२०७; {yon tan mchog} सद्गुणः अ.क.५९.४०; {'bras bu}…{mchog gam mchog min} फलं सदसद्वा का.आ.२.३४५; शिष्टः — {mchog rnams kyis rjes su bstan} शिष्टानुशिष्टानाम् का.आ.१.३; सत्तमम् — {mchog ste ches bzang ba} सत्तमः शोभनतमः त.प.३१५क/१०९६; ४. = {lha'i} दिव्यम् — {mchog gi phyag rgya} दिव्यमुद्रा वि.प्र.१६५क/३.१३९; {mchog gi dbang po} दिव्येन्द्रियम् वि.प्र.२२९ख/२.२३; {mchog gi dri} दिव्यगन्धः वि.प्र.१६३क/३.१२९; {skye tshal mchog} दिव्योद्यानम् अ.क.१४.१०५; {sman mchog} दिव्यौषधिः अ.क.३२.१९ ५. = {skal bzang} धन्यः — मुखपद्माद् भगवतो धन्यः प्राप्नोति वाङ्मधु अ.क.७.३३; • सं. १. प्रकर्षः, काष्ठा — वृद्धिप्रकर्षो हि वृद्धिकाष्ठा अभि.भा.६०ख/११०६; {mchog tu gyur pa} प्रकर्षगतम् अभि.स्फु.१८४क/९४०; उत्कर्षः — पूर्वोत्तरविश्रयतः…हीनोत्कर्षस्थानात् सू.अ.१९८क/९९ २. वरः, अभीप्सिते — वृणीष्व कुलपुत्र वरम् । कियद्रूपं ते वरं दास्यामि अ.सा.४३८क/२४७; {mchog sbyin pa} वरप्रदानम् जा.मा.६६/३८; {mchog ster ba} वरदः वि.प्र.६४ख/४.११३; {mchog sbyin gyi phyag rgya} वरदमुद्रा वि.प्र.१७३ख/३.१७१ ३. अग्रत्वम् — शुभस्य तन्निमित्तत्वात्गोत्राग्रत्वं विधीयते सू.अ.१३७क/११; • पा. परम्, वैशेषिकदर्शने सामान्यभेदः — सामान्यं द्विविधम्, परमपरं च । परं सत्ताख्यम् त.प.२९०क/२९२; • अव्य. १. सु — {mchog gi yum} सुमाता वि.प्र.१६२ख/३.१२७; {slob ma mchog} सुशिष्यः जा.मा.३५३/२०७; सम् — {mchog tu bzhed pa} समीहितम् अ.क.३५.१९; परा — {mchog tu 'dzin pa} परामर्शः अभि.भा.२२८क/७६५; प्र — {mchog sems} प्रचेताः अ.को.१.१.६२; {mchog dga'} प्रामोद्यम् बो.भू.१६९क/२२३; परि — {mchog tu bskul ba} परिप्रेरणम् अ.क.४०.२७; अधि — {mchog gi rgyal po} अधिराजः वि.प्र. १२९ख/१, पृ.२८; अति — {mchog byams} अतिवत्सला सू.अ.१८९क/८६ २. वरम् — {slong ba nyid bas shi ba mchog} अर्थित्वान्मरणं वरम् अ.क.४८.५१; • उ.प. ऋषभः — {mi mchog} नरर्षभः जा.मा.३०६/१७८; • तमप्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {'dod pa'i mchog} समीहिततमम् अ.क.४८.४३; • द्र. {mchog tu/}

mchog tu

• अव्य. परमम् — {mchog tu zhim pa} परमस्वादुः जा.मा.३१२/१८२; {mchog tu mi bzad pa} परमदारुणा अ.क.४२.६; अतिशयम् — {mchog tu reg par gyur} स्पृशत्यतिशयम् अ.क.५३.२२; अतीव — अत्युच्चवेधकारित्वादतीव वेधनीयम् बो.प.८; अत्यन्तम् — {mchog tu mdzes pa rab tu ster} अत्यन्तकान्तिप्रदम् अ.क.९.१; नितान्तम् — चिन्तया ताम्यति धीर्नितान्तम् अ.क.६५.५४; उत्तरम् — करोति सहकारस्य कलिकोत्कलिकोत्तरम् । मन्मनः का.आ.३. ११; प्रभूतम् — {mchog tu ni sred ldan byed do} प्रभूतोत्कं करोति का.आ.३.११८; प्रगुणम् — प्रगुणमवधानं विदधति अ.क.५३.१६; गाढम् — {mchog tu 'khyud par gyur} गाढमालिङ्ग्यते अ.क.२३.२१; भृशम् — {mchog tu dga' bar gyur} भृशं ननन्दुः अ.क.२१.८६; प्रौढम् — {de dag mchog tu mdza' bar gyur} प्रीतिः प्रौढा तयोरभूत् अ.क.१४.१०८; अग्रतः — दशेमे धर्मा बोधिसत्त्वानां प्रधानसम्मता यान् बोधिसत्त्वा अग्रतो धारयन्ति बो.भू.१५२ख/१९७; उच्चैः — {mchog tu mdzes shing} उच्चैर्भ्राजमानः अ.क.४२.२३; • वि. परम् — {khro bas mchog tu khro ba'i dug ni 'phel bar 'gyur} क्रुधा परक्रोधविषं विवर्धते अ.क.६८.८८; परमम् — {nor rnams la ni skyes bu mchog tu 'bad} अर्थेषु पुंसां परमः प्रयत्नः अ.क.५९.५३ ३. (प्रत्य.) तमप्-प्रत्ययत्वेन प्रयोगः — {mchog tu 'dod pa} अभिप्रेततमम् वि.सू.२७क/३४; {mchog tu mdzes pa} दृश्यतमम् र.वि.१.१११; {mchog tu khyad par can} विशिष्टतमम् श्रा.भू.६ख/१५.

mchog slongs shig

वरं वृणीषु — वृणीष्व कुलपुत्र वरम् । कियद्रूपं ते वरं दास्यामि ?…अन्यं वरं वृणीषु अ.सा.४३८क/२४७.

mchog gi dga'

= {mchog dga'/}

mchog gi dga' ba

= {mchog dga'/}

mchog gi dga' ba'i bde bas gang ba

वि. परमानन्दसुखापूर्णः — ततस्तान् बोधिचित्तरश्मिभिः स्पृष्टान् सर्वसत्त्वान्…देवतास्वरूपान् प्रज्ञोपायात्मकान् परमानन्दसुखपूर्णान् भावयेत् वि.प्र.४६ख/४.४९.

mchog gi rgyal po

अधिराजः — हे महाराजाधिराज…श्रीशाक्यकुलतिलक, परमकारुणिक, करुणां कुरुष्व वि.प्र.१२९ख/१, पृ.२८.

mchog gi rgyal ba

परमजिनः — {mchog gi rgyal ba'i bdag po} परमजिनपतिः वि.प्र.५२ख/४.७५.

mchog gi rgyal ba'i bdag po

ना. परमजिनपतिः, कालचक्रः — एवमन्योन्यं कायभावौ । परमजिनपतिर्ज्ञानस्कन्धः । विश्वमाता ज्ञानधातुः वि.प्र.५२ख/४.७५.

mchog gi sgrol ma

ना. अग्रतारा, देवी — {mchog gi sgrol ma ral pa gcig pa'i man ngag gi sgrub thabs} अग्रतारैकजट्युपदेशसाधनम् क.त.१७३५.

mchog gi dngos grub

परमसिद्धिः मि.को.१३क ।

mchog gi cha

पा. = {srog gi nus pa} परकला, प्राणशक्तिः — नाभ्यब्जे सूर्यपत्रे भ्रमति परकला प्राणशक्तिः वि.प्र.२३६ख/२.३८.

mchog gi chos

उत्कृष्टधर्मः — {mchog gi chos brgyad} अष्टौ उत्कृष्टधर्माः ल.वि.२१३ख/३१६; द्र.— {mchog gi chos brgyad} अष्टौ उत्कृष्टधर्माः : १. {gzugs mchog} उत्कृष्टरूपम्, २. {stobs mchog} उत्कृष्टबलम्, ३. ग्. {yog 'khor mchog} उत्कृष्टपरिवारः, ४. {spobs pa mchog} उत्कृष्टप्रतिभानम्, ५. {'byung ba mchog} उत्कृष्टनैष्क्रम्यम्, ६. {sems yongs su dag pa mchog} उत्कृष्टचित्तपरिशुद्धिः, ७. {ting nge 'dzin phun sum tshogs pa mchog} उत्कृष्टसमाधिसंपदम्, ८. {shes rab kyi snang ba mchog} उत्कृष्टप्रज्ञावभासः ल.वि.२१३ख/३१६.

mchog gi dang po'i sangs rgyas

पा. = {dang po'i sangs rgyas} परमादिबुद्धः, आदिबुद्धः — नमः श्रीकालचक्राय…बुद्धानां जनकस्त्रिकायसहितस्त्रैकाल्यसंवेदकः सर्वज्ञः परमादिबुद्धभगवान् वन्दे तमेवाद्वयम् वि.प्र.१०७ख/१, पृ.१; वि.प्र.२९क/४.१.

mchog gi dri

१. दिव्यगन्धः — {mchog gi dri yis rjes su byugs pa} दिव्यगन्धानुलिप्ता वि.प्र.१६३क/३.१२९ २. दिव्यगन्धा — {mchog gi dri ni bram ze'i rigs} दिव्यगन्धा ब्राह्मणी जातिः वि.प्र.९५क/३.७.

mchog gi bde ba

पा. परमसुखम् — {mchog gi bde ba'i go 'phang} परमसुखपदम् वि.प्र.६८क/४.१२१; {mchog gi bde ba'i gnas} परमसुखपदम् वि.प्र.९०ख/३.३

mchog gi bde ba'i go 'phang

परमसुखपदम् १. पा. = {thar pa'am/} {myang 'das} मोक्षः — जन्तुरालयविज्ञानधर्मी भ्रमति…षड्गतौ कर्मपाशैर्निबद्धः…न याति मोक्षं परमसुखपदम् वि.प्र.२७१ख/२.९४ २. शून्यताबिम्बः — अथ योगबलेनोष्णीषं भेदयित्वा प्राणो व्रजन् योगिना परमसुखपदे शून्यताबिम्बे योजनीयो वै एकान्तम् वि.प्र.६८क/४.१२१; द्र. {mchog gi bde ba'i gnas/}

mchog gi bde ba'i gnas

पा. परमसुखपदम् — परमसुखपदे नष्टचित्तो न सिक्त इति अभिषेकं विना तन्त्रदेशक इति वर्जनीयः वि.प्र.९०ख/३.३; द्र. {mchog gi bde ba'i go 'phang /}

mchog gi bde byed

वि. परमसुखकरम् — एवम् अविद्यादीनां जनकं परमसुखकरं ज्ञानवज्रं चतुर्थम् वि.प्र.१२८ख/३.५६.

mchog gi gnas skabs

पा. अधिमात्रा, मात्राभेदः — त्रिमात्रा इति…इह बोधिचित्तस्य अक्षरगतिर्मृदुमात्रा, स्पन्दगतिर्मध्यमात्रा, निःस्पन्दगतिरधिमात्रा वि.प्र.६६ख/४.११७.

mchog gi pad 'dab

वरकमलदलम् — वरकमलदले दक्षिणे रक्तदीप्ता, उत्तरे श्वेतदीप्ता, पश्चिमे पीतदीप्ता भवति कुलवशात् वि.प्र.५०क/४.५४.

mchog gi dpal

ना. प्रवरश्रीः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…प्रवरश्रिया च ग.व्यू.२७६क/३.

mchog gi spyod pa

अग्रचर्या — {mchog gi spyod pa'i smon lam} अग्रचर्याप्रणिधानम् क.त.१०९७; ४३९६.

mchog gi phyag rgya

पा. दिव्यमुद्रा — इह समयमेलापके चतुर्धा संज्ञा । आदौ या प्रज्ञा स्त्री, सा गुह्यमुद्रोच्यते । श्रीनरो योगी, उपायो दिव्यमुद्रा भवति समये…कर्ममुद्रा…धर्ममुद्रा वि.प्र.१६५क/३.१३९; वि.प्र.३१क/४.४.

mchog gi bu lon

उत्तमर्णः मि.को.४२क ।

mchog gi dbang po

पा. दिव्येन्द्रियम्, कर्मेन्द्रियभेदः — वागिन्द्रियम्…पाणीन्द्रियम्…पादेन्द्रियम् …पाय्विन्द्रियम्…गुह्येन्द्रियम्…षोडशवर्षान्ते ज्ञानधातौ दिव्येन्द्रियं भवतीति षट्कर्मेन्द्रियनियमः वि.प्र.२२९ख/२.२३.

mchog gi dbang po'i rgyal po

ना. प्रवरेन्द्रराजः, बोधिसत्त्वः — समन्तभद्रमञ्जुश्रीबोधिसत्त्वपूर्वंगमैः । यदुत ज्ञानोत्तरज्ञानिना च बोधिसत्त्वेन महासत्त्वेन…प्रवरेन्द्रराजेन च ग.व्यू.२७६ख/३.

mchog gi dbang po'i tog

ना. वरेन्द्रकेतुः, नृपः लो.को.७५४.

mchog gi dbang phyug

परमेश्वरः — {mchog gi dbang phyug ma} परमेश्वरी वि.प्र.१४९क/३.९६.

mchog gi dbang phyug ma

परमेश्वरी, औषधिविशेषः — {mchog gi dbang phyug ma ni de ba dA li} परमेश्वरी देवदाली वि.प्र.१४९क/३.९६.

mchog gi rma byas 'gro ma

ना. वरशिखिगमना, मण्डलनायिका — तथा कौमार्याः पूर्वपत्रादौ पद्मा, अनङ्गा, कुमारी, मृगपतिगमना…। अब्जपत्रे वरशिखिगमना नायिका यत्र राजन् वि.प्र.४१ख/४.३१.

mchog gi sman

पा. दिव्यौषधी, हस्तचिह्नविशेषः — श्वेतदीप्तायाः प्रथमे हस्ते दुग्धपात्रम्, द्वितीयेऽम्बुपात्रम्, तृतीये दिव्यौषधी, चतुर्थे मद्यपात्रम् वि.प्र. ३७ख/४.१८.

mchog gi zung

ना. अग्रयुगः, महाश्रावकः — तेन ते महाश्रावकाः अग्रयुगभद्रयुगप्रमुखास्तं तथागतविकुर्वितं न पश्यन्ति ग.व्यू.२९१ख/१३.

mchog gi yum

सुमाता — ततः संचारे प्रज्ञामाता मध्ये गणनायिका सा सुमातेति डोम्बी चण्डाली चेति वि.प्र.१६२ख/३.१२७.

mchog gi rin chen ma

ना. रत्नोत्तमा म.व्यु.४२९३; मि.को.७क ।

mchog gi gser ldan ma

ना. वरकनकवती, योगिनी — इदानीं भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…वरकनकवत्या लि वि.प्र.१३२ख/३.६४.

mchog gi bsam pa

पा. अग्र्याशयः, अध्याशयभेदः — अध्याशया बोधिसत्त्वस्य समासतः पञ्चदश वेदितव्याः…अग्र्याशयो वृत्ताशय पारमिताशयः…सहजश्चाशयः । तत्र यो बुद्धधर्मसंघरत्नेषु बोधिसत्त्वस्याध्याशयः सोऽग्र्याशय इत्युच्यते बो.भू.१६२ख/२१५.

mchog gyur

= {mchog tu gyur pa/}

mchog gyur pa

= {mchog tu gyur pa/}

mchog dga'

= {mchog tu dga' ba} ।। • सं. प्रामोद्यम् — स च तथाभूतोऽवेत्य प्रसादप्राप्तः प्रामोद्यबहुलो भवति बो.भू.१६९क/२२३; • पा. १. परमानन्दः, आनन्दभेदः — चत्वार आनन्दाः, आनन्दः परमानन्दो विरमानन्दः सहजानन्दश्च हे.त.३क/४; प्रज्ञालिङ्गनादिना द्वितीयः परमानन्द इति वि.प्र.१६०क/३.१२१ २. परमरतिः, परमा प्रज्ञा — परमरतौ न च भाव न भावक । न च विग्रह न च ग्राह्य न ग्राहक…मित्र न शत्रु । निस्तरङ्ग सहजाख्यविचित्रम् हे.त.१२ख/३८; तद्व्याख्या — परमरतिः परमा प्रज्ञा यो.र.१३४; परा रतिः — एकानेकवियोगोऽसौ क्षणादेका परा रतिः । स्वसंवेद्यमिदं ज्ञानम् हे.त.१०ख/३०; • वि. परमरम्यम् — इदं शासनं गुणनिधानं सर्वगुणाकरं परमरम्यम् रा.प. २४१ख/१३९.

mchog dga' skyes

= {mchog tu dga' ba skyes pa/}

mchog dga' grags pa

प्रामोद्यकीर्तिः लो.को.७५४.

mchog dga' sngon 'gro

= {mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba/}

mchog dga' ba

= {mchog dga'/}

mchog dga'i rgyal po

प्रामोद्यराजः लो.को.७५४.

mchog can

पा. वरीयान्, योगभेदः — विष्कम्भः प्रीतिः आयुष्मान्…वरीयान्…ऐन्द्रः वैधृतिरिति सप्तविंशतिः योगाः वि.प्र.१७९ख/२२१.

mchog chen

वि. महोत्तमः — तद्बाह्येऽपि लिखेत् सत्त्वान् मैत्रेयादीन् महोत्तमान् दु.प.३१/२३०.

mchog nyal

निखर्वम्, संख्याविशेषः म.व्यु.८०६२.

mchog nyid

अग्रता — सर्वसत्त्वाग्रताचित्तप्रहाणाधिगमत्रये अभि.अ.१.४३; अग्रत्वम् — अनेन गोत्रस्य अस्तित्वमग्रत्वं स्वभावः…द्विधौपम्यं चेत्येष प्रभेदः संगृहीतः सू.अ.१३७ख/११; श्रेष्ठत्वम् — सर्वलौकिकश्रेष्ठत्वमग्रधर्माणां गम्यते अभि.स्फु.१६९ख/९१२.

mchog tu bkrabs pa

वि. श्रेयान् म.व्यु.२७५३.

mchog tu bskul

= {mchog tu bskul ba/}

mchog tu bskul ba

परिप्रेरणम्, सर्वतोभावेन प्रेरणम् — सन्मार्गे विनियोजनम्…स्थिरसुखप्राप्तौ परिप्रेरणम् अ.क.४०.२७.

mchog tu gyur

= {mchog tu gyur pa/}

mchog tu gyur pa

= {mchog gyur} ।। • वि. प्रकर्षगतम् — तस्मादेभिः कारणैः सर्वफलप्राप्येव स्रोतापन्न इत्युच्यते नाष्टमकः । प्रकर्षगते तथा वचनम् अभि.स्फु.१८४क/९४०; उत्कृष्टम् — उद्भूता उत्कृष्टा वृत्तिरेषामिति उद्भूतवृतयः अभि.स्फु.३११क/११८५; प्रकृष्टम् — अत एव तथागता अनुत्तरं पुण्यक्षेत्रम् उच्यन्ते, अबन्ध्येष्टप्रकृष्टाशुस्वन्तफलत्वात् अभि.भा. ५८ख/१०९९; परमम् — ईदृक् च परमं तत्त्वं जानन्ति कवयो यदि त.स.१२१क/१०४९; अतिशायि — यस्मादनर्घमिदं सर्वातिशायि लौकिकलोकोत्तरसंपत्तिनिदानभूतत्वात् बो.प.९; अग्रणीः — पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां पत्नी पाञ्चालकन्यका । सतीनामग्रणीश्चासीत् का.आ.३.१८५; • सं. उत्कर्षः — {legs byas mchog tu gyur pa} सुकृतोत्कर्षः अ.क.४६.३३; अग्रभावः — न मानो न परामर्शो शान्तशुद्ध्यग्रभावतः अभि.को.५.१६.

mchog tu dga'

= {mchog dga'/}

mchog tu dga' ba

= {mchog dga'/}

mchog tu dga' ba skyes

= {mchog tu dga' ba skyes pa/}

mchog tu dga' ba skyes pa

वि. प्रामोद्यजातः — धर्मश्रवणात् प्रीतिप्रामोद्यजातो राजा यक्षमेतदुवाच अ.श.९६क/८६.

mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba

प्रामोद्यपूर्वकः — {mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba'i chos} प्रामोद्यपूर्वका धर्माः म.व्यु.१५८५; मि.को.१२०क ।

mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba'i chos

पा. प्रामोद्यपूर्वका धर्माः — {mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba'i chos dgu} नव प्रामोद्यपूर्वका धर्माः म.व्यु.१५८५; मि.को.१२०क ।

mchog tu dga' ba sngon du 'gro ba'i chos dgu

नव प्रामोद्यपूर्वका धर्माः : १ {rab tu dga' ba las dga' ba skye'o} प्रमुदितस्य प्रीतिर्जायते, २ {yid dga' ba'i lus shin tu sbyangs par gyur to} प्रीतिमनसः कायः प्रस्रभ्यते, ३ {lus shin tu sbyangs pas bde ba myong bar byed do} प्रस्रब्धकायः सुखं वेदयति, ४ {bde bar gyur pa'i sems mnyam par 'jog go} सुखितस्य चित्तं समाधीयते, ५ {sems mnyam par bzhag na yang dag pa ji lta ba bzhin du rab tu shes so/} /{yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong ngo} समाहितचित्तो यथाभूतं प्रजानाति, यथाभूतं पश्यति, ६ {yang dag pa ji lta ba bzhin du mthong ba skyo bar 'gyur ro} यथाभूतदर्शी निर्विद्यते, ७ {skyo na 'dod chags dang bral bar 'gyur ro} निर्विण्णो विरज्यते, ८ {'dod chags dang bral nas rnam par grol bar 'gyur ro} विरक्तो विमुच्यते, ९ {rnam par grol na bdag rnam par grol lo snyam pa'i ye shes mthong ba 'byung ngo} विमुक्तस्य विमुक्तोऽस्मीति ज्ञानदर्शनं भवति म.व्यु.१५८५; मि.को.१२०क ।

mchog tu dga' ba'i rgyal po

ना. प्रामोद्यराजः, बोधिसत्त्वः — प्रामोद्यराजो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्वस्तस्यामेव पर्षदि सन्निपतितोऽभूत् रा.प.२२८क/१२०.

mchog tu dga' ba'i dngos po

पा. प्रामोद्यवस्तु — निरोधमार्गक्षान्तिज्ञानैः क्लेशान् प्रजहत्, प्रामोद्यवस्त्वालम्बनत्वात् अभि.भा.४२ख/१०३२.

mchog tu dga' ba'i rang gzhin can

वि. परमानन्दस्वभावकः — चन्द्रालिकालिमार्तण्डं बीजं मध्यगतं भवेत् । स एव सत्त्व इत्याहुः परमानन्दस्वभावकः हे.त.५क/१२.

mchog tu dga' ba'i rigs

पा. परमानन्दकुलम् — {mchog tu dga' ba'i rigs las byung ba} परमानन्दकुलोद्भवम् हे.त.१६ख/५२.

mchog tu dga' ba'i rigs las byung ba

वि. परमानन्दकुलोद्भवम् — दशगङ्गानदीवालुकातुल्या एककुलेषु तथागतसंघाः । संघकुलेषु (हि) अनेककुलानि…तत्र कुलेषु चासंख्यकुलानि परमानन्दकुलोद्भवानि हे.त.१६ख/५२.

mchog tu dga' bar mdzad pa

= {mchog tu dga' mdzad/}

mchog tu dga' mdzad

वि. परमप्रीतिकरः — त्वं वैद्यराज त्रिमलान्तकरो वन्दामि ते परमप्रीतिकर रा.प.२५२क/१५४.

mchog tu dge ba

परमकल्याणम् — {mchog tu dge ba'i bsam pa can} परमकल्याणाशयः बो.भू.१६२क/२१४.

mchog tu dge ba'i bsam pa can

वि. परमकल्याणाशयः, बोधिसत्त्वस्य — सप्ताकारं बोधिसत्त्वानां सत्त्वेषु वात्सल्यं प्रवर्तते, येन वात्सल्येनोपेता बोधिसत्त्वाः कल्याणाशयाः परमकल्याणाशया इत्युच्यन्ते बो.भू.१६२क/२१४.

mchog tu bgyid

= {mchog tu bgyid pa/}

mchog tu bgyid pa

वि. अग्रकरी — अग्रकरी भगवन् प्रज्ञापारमिता बोधिपक्षाणां धर्माणाम् अ.सा. १५२क/८६.

mchog tu mgyogs ma

ना. परमत्वरिता, योगिनी — इदानीं भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यन्ते…परमत्वरिताया वृ वि.प्र.१३२क/३.६४.

mchog tu 'gyur ba med pa

पा. परमाक्षरः — श्रीवज्री सहजानन्दः परमाक्षरः । विश्वमाता सर्वाकारशून्यताज्ञानं त्र्यध्वदर्शनम् वि.प्र.६०ख/४.१०६.

mchog tu 'gro ba

= ग्. {yo ba'am/} {rgyu ba} जङ्गमः, चरः मि.को.१३७ख ।

mchog tu ngo mtshar gyur

= {mchog tu ngo mtshar bar gyur pa/}

mchog tu ngo mtshar bar gyur pa

वि. परमविस्मयमापन्ना — लोचना…अहोमुखा च । एवं प्रमुखाः सुमेरुपरमाणुरजःसमा योगिन्यः परमविस्मयमापन्नाः । एतां भारतीं श्रुत्वा मूर्च्छिताः हे.त.२१ख/७०.

mchog tu chen po nyid

पा. परममहत्त्वम्, वैशेषिकदर्शने परिमाणविशेषः — महद् द्विविधम्, नित्यमनित्यं च । नित्यमाकाशकालदिगात्मसु परममहत्त्वम् त.प.२७६क/२६६; महत्त्वं द्विविधम् अवान्तरमहत्त्वं परममहत्त्वं च न्या.को.६४९.

mchog tu mchod 'os

वि. वरार्हः, तथागतस्य म.व्यु.५१.

mchog tu 'jigs byed

वि. परमभयकरः — {mchog tu 'jigs byed ma} परमभयकरा वि.प्र.१५७क/३.११८.

mchog tu 'jigs byed ma

वि.स्त्री. परमभयकरा — ततो विंशतिवर्षादूर्ध्वं मुद्रा परमभयकरा क्रोधभूताऽसुरांशा वि.प्र.१५७क/३.११८.

mchog tu lta ba

= {mchog lta} पा. = {lta ba mchog tu 'dzin pa} अग्रदृष्टिः, दृष्टिपरामर्शः — यत्र वस्तुनि पञ्चोपादानस्कन्धलक्षणेऽग्रदृष्टिर्दृष्टिपरामर्शः, शुद्धिदृष्टिश्च शीलव्रतपरामर्शः; तत्र प्रार्थना तृष्णालक्षणा अभि.स्फु.१०४क/७८६.

mchog tu thogs

= {mchog tu thogs pa/}

mchog tu thogs na lan bdun pa

पा. सप्तकृत्वः परमः — सप्तकसामान्यात्तु सप्तकृत्वः परम उक्तः । सप्तस्थानकौशलसप्तपर्णवदिति वैभाषिकाः अभि.भा. २०ख/९४०.

mchog tu thogs na lan bdun pa nyid

सप्तकृत्वः परमत्वम् — अकनिष्ठभवाग्रपरमत्वं तु परेण गत्यभावाद्, यथा सप्तकृत्वः परमत्वं स्रोतापन्नस्य अभि.भा.२३क/९५३.

mchog tu thogs pa

= {rab tu thogs pa} परमम् — सप्तकृत्वः परमं जन्मास्येति सप्तकृत्वो जन्मप्रकर्षणा अस्य अभि.स्फु.१८३ख/९३९.

mchog tu gdags pa

पा. अग्रप्रज्ञप्तिः — तिस्र इमा ब्राह्मणगृहपतयोऽग्रप्रज्ञप्तयः…बुद्धेऽग्रप्रज्ञप्तिः, धर्मे, संघेऽग्रप्रज्ञप्तिः अ.श.२७ख/२४.

mchog tu gdags pa gsum

तिस्रोऽग्रप्रज्ञप्तयः : १ {sangs rgyas mchog tu gdags pa} बुद्धेऽग्रप्रज्ञप्तिः, २. {chos mchog tu gdags pa} धर्मेऽग्रप्रज्ञप्तिः, ३ {dge 'dun mchog tu gdags pa} संघेऽग्रप्रज्ञप्तिः अ.श.२७ख/२४.

mchog tu bde

= {mchog tu bde ba/}

mchog tu bde ba

= {mchog bde} 1. परमक्षेमम् — निर्वाणं हि सर्वदुःखव्युपशमः । ततः परमक्षेमत्वात् परमार्थेन कुशलम्, आरोग्यवत् अभि.भा.१९६-१/५९७; परमसौख्यम् — तस्माद् बुद्धो न भावः स्यादभावरूपोऽपि नैव सः । भुजमुखाकाररूपी चारूपी परमसौख्यतः हे.त.१५ख/५० २. = {mchog bde} शम्बरः, मृगभेदः — कृष्णसाररुरुन्यङ्कुरङ्कुशम्बररौहिषाः । गोकर्णपृषतैणर्श्यरोहिताश्चमरो मृगाः अ.को.२.५.१० ३. = {nad med pa} परमसुखम्, आरोग्यम् मि.को.६२ख ।

mchog tu bsdu ba

• ज्यायान् म.व्यु.२७५४.

mchog tu rnam par rgyal ma

ना. परमविजया, योगिनी — भीमादीनां चतुःषष्टियोगिनीनां बीजानि कमलदलेषूच्यते…तत्र वैष्णव्या अग्रत क्षि श्रियः । पृष्ठे क्षी परमविजयायाः वि.प्र.१३२क/३.६३.

mchog tu dpa' ba'i lag pa

ना. अग्रवीरबाहुः, यक्षः म.व्यु.३३७३.

mchog tu byung ba

वि. उत्कृष्टः म.व्यु.२५२५; प्रकृष्टः म.व्यु.२५२६.

mchog tu mi 'gyur ba

पा. परमाक्षरः — तथा वंकारमहासुरत(सुख)महारागसहजपरमाक्षरबिन्दुतत्त्वज्ञानविशुद्धचित्तसंज्ञानां मध्ये नैका वंकारसंज्ञा प्रधाना, सर्वासां महामुद्रासहजानन्दाक्षरसुखप्रतिपादकत्वात् वि.प्र.१३५ख/१, पृ.३४.

mchog tu mi sdug

= {mchog tu mi sdug pa/}

mchog tu mi sdug pa

वि. परमबीभत्सः — तथाप्यसौ स्नेहपाशानुबद्धाभ्यां परमबीभत्सोऽपि मातृपितृभ्यां संवर्धितः अ.श.१३४ख/१२४.

mchog tu mdzes par gshegs pa

= {mchog tu mdzes gshegs/}

mchog tu mdzes gshegs

लडिताग्रगामी लो.को. ७५५.

mchog tu 'dzin

= {mchog tu 'dzin pa/}

mchog tu 'dzin pa

= {mchog 'dzin} परामर्शः, अग्रग्राहः — {lta ba mchog tu 'dzin pa} दृष्टिपरामर्शः अभि.भा.२२८क/७६५; हीने चाग्रग्राहो दृष्टिपरामर्शः अभि.भा. २३५क/७९२; आमर्शः — (आमर्शः इति वर्तते । शीलव्रतपरामर्शाद् दृष्टिपरामर्शः प्रवर्तते अभि.भा. २३१-२/८२९; आमर्शनम् — द्रव्यामर्शनसामान्याद् दृष्टिः संयोजनान्तरम् अभि.को.५.४१; अग्रग्राहः — हीने चाग्रग्राहो दृष्टिपरामर्शः अभि.भा.२३५क/७९२; अग्रतो ग्रहणम् — किं हीनम् ? सर्वं सास्रवम्…तस्याग्रतो ग्रहणं दृष्टिपरामर्शः अभि.भा.२३०क/७७३.

mchog tu 'dzin pa med pa

वि. अपरामृष्टम् — अपरामृष्टं दानं कतमत् ? न हि बोधिसत्त्वो दृष्ट्या एवं दानं परामृशति, (नास्ति वाऽस्य दानस्य फलम् । हिंसादानेन वा पुनर्धर्मो भवति इति बो.भू.१००ख/९३.

mchog tu 'dzin pa'i lta ba

अग्रदृष्टिः — हीने अग्रदृष्टिर्दृष्टिपरामर्शः अभि.भा.२३०क/७७३.

mchog tu 'dzin par byed

क्रि. परामृशति — यथापीहैकत्यः शीलं वा व्रतम्वा दृष्ट्या परामृशति श्रा.भू.२१क/५०.

mchog tu bzhed pa

समीहितम् — इत्युक्तप्रतिषेधोऽपि स राज्ञा सचिवः कृतः । अतिक्रामति को नाम प्रभविष्णोः समीहितम् अ.क.३५.१९.

mchog tu yid du 'thad pa

वि. वि. परममनोज्ञः म.व्यु.२७२२.

mchog tu rab tu zhi ba

परमप्रशमः — {mchog tu rab tu zhi bar nye bar gnas pa} परमप्रशमप्रत्युपस्थाना बो.भू.११३ख/१४६.

mchog tu rab tu zhi bar nye bar gnas pa

वि. परमप्रशमप्रत्युपस्थाना — या बोधिसत्त्वानां…प्रज्ञा, परमप्रशमप्रत्युपस्थाना निर्विकल्पा सर्वप्रपञ्चगता बो.भू.११३ख/१४६.

mchog tu le lo che ba

वि. परमकुसीदः — यदा महान् संवृत्तः पञ्चवर्षः षड्वर्षो वा, तदा कुसीदः संवृत्तः परमकुसीदः अ.श.९ख/८.

mchog tu shin tu gsang ba

वि. परमगुह्यतमम् — शृणु मञ्जुश्रीः त्वदीयमुद्रातन्त्रं सरहस्यं परमगुह्यतममप्रकाश्यमश्राद्धसत्त्वतथागतशासनेऽनभिप्रसन्नम् म.मू.२४३क/२७२.

mchog tu gsung ba

ज्येष्ठवादी लो.को.७५५.

mchog lta

= {mchog tu lta ba/}

mchog ster

= {mchog ster ba/}

mchog ster ba

वि. वरदः ओदा — {lha rnams mchog ster bar 'gyur} देवता वरदा भवन्ति वि.प्र.६४ख/४. ११३.

mchog thob

= {mchog thob pa/}

mchog thob pa

वि. वरलब्धः, ओधा — {mchog thob pa yi bud med gang /} {rtog pa thams cad yang dag spangs} वरलब्धा यतो (या हि) नारी सर्वसङ्कल्पवर्जिता हे.त. १५क/४६.

mchog thob pa'i rig sngags

ना. अग्रविद्यामन्त्रम्, ग्रन्थः क.त.७४२.

mchog dang mchog min mkhyen

वि. परापरज्ञः, बुद्धस्य — धर्मज्ञ नयज्ञ पुद्गलज्ञ त्वां वन्दे षडभिज्ञ सर्वदैव । क्षेत्रज्ञ मुने परापरज्ञ त्वां वन्दे शिरसा नयानयज्ञ वि.व.१२७क/१.१७.

mchog dang ldan pa

= {mchog ldan/}

mchog dam pa

वि. वराग्रम् — पूर्वे च स भगवान्…बोधिमण्डवराग्रगत एव सर्वां मारसेनां प्राभञ्जीत् स.पु.६०क/१०५; अग्रोत्तमम् — {'phags pa ting nge 'dzin mchog dam pa} आर्यसमाध्यग्रोत्तमः क.त. १३७.

mchog don 'os

वि. वरार्हः, तथागतस्य म.व्यु.५१.

mchog bdag

परमात्मा — प्रधानं परमात्मा धीः प्रज्ञानं बुद्धिचिह्नयोः अ.को.३.३.१२२.

mchog bde

= {mchog tu bde ba/}

mchog ldan

• सं. १. = {gur gum} वरम्, कुङ्कुमम् — काश्मीरजन्माग्निशिखं वरं बाह्लीकपीतने । रक्तसंकोचपिशुनं धीरं लोहितचन्दनम् अ.को.२.६.१२४; मि.को.५४क २. सवरः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७८५ ३. अग्रता — {ro bro ba ni mchog dang ldan pa} रसरसाग्रता म.व्यु.२४५; • वि. १. वरेण्यम् — {mchog ldan mchog sbyin gtso bo ste/} {skyabs kyi dam pa skyabs su 'os} वरेण्यो वरदश्श्रेष्ठः शरण्यः शरणोत्तमः ना.स.९२ २. = {mchog dang ldan pa} वरोपेतम् — {rnam pa thams cad kyi mchog dang ldan pa} सर्वाकारवरोपेता म.व्यु.५०४.

mchog ldan pa

= {mchog ldan/}

mchog gnas

१. = {zangs} वरिष्ठम्, ताम्रकम् — ताम्रकम् । शुल्बं म्लेच्छमुखं द्व्यष्टवरिष्ठोदुम्बराणि च अ.को.२.९.९७ २. = {tshangs pa} परमेष्ठी, ब्रह्मा — ब्रह्मात्मभूः सुरज्येष्ठः परमेष्ठी पितामहः अ.को. १.१.१६ ३. नागम्, सीसकम् श्री.को.१७२ख ४. ना. वसिष्ठः, ऋषिः मि.को.३३क ।

mchog spyod

= {mchog gi spyod pa/}

mchog phyin

वि. परंगतः — आर्यदर्शनसंपन्ना यथाभूतगतिंगताः । संज्ञाविवर्तकुशला विज्ञाने च परंगताः ल.अ.१७८क/१४१.

mchog sbyin

• सं. १. = {sangs rgyas} वरदः, बुद्धस्य पर्यायः म.व्यु.५२ २. वरदानम् — {mchog sbyin nyid} वरदानता स.दु.१७७/१७६; {mchog sbyin pa la sogs pa sbyin par 'gyur ro} वरदानादिकं ददाति वि.प्र. ६६ख/४.११८ ३. = {dngul chu} पारदः, सूतः — चपलो रसः सूतश्च पारदे अ.को. २.९.९९; अशोकम् श्री.को.१६५क; • पा. वरदम्, हस्तमुद्राविशेषः — तदेव हस्तं निक्षिप्य त्यज्य मुष्ट्यायताङ्गुलिम् । प्रसारिता कराकारं वरदं मुद्रमुच्यते म.मू.२५४ख/२९१; • ना. = {chu lha} वरुणः, देवता — प्रचेता वरुणः पाशी यादसांपतिरप्पतिः अ.को.१.१.६२; • वि. वरदः — {lag pa mchog sbyin gyi mthe bong gis} करेण वरदेनाङ्गुष्ठेन वि.प्र.१३९क/३.७५; द्वेषः स्त्रीणां सदा स्यादशुभफलवशात् येषु तेषां समस्तं सौभाग्यं वर्णरूपसुखवरदपदं ध्यायतां योगिनीनाम् वि.प्र.११२ख/१, पृ.१०.

mchog sbyin gyi phyag rgya

पा. वरदमुद्रा, तथागतस्य मुद्राविशेषः — इदानीं जिनपतेर्मुद्रोच्यते…पूर्वं पर्यङ्कं कृत्वा तत्र पर्यङ्के वामहस्तो भवत्युत्तानको दक्षिणो भुविगतो दक्षिणजानुदेशाद् भूस्पर्शं यावत् । एवं भूस्पर्शाऽक्षोभ्यमुद्रेति । अपि च तेनैव क्रमेण किन्तु उत्तानको दक्षिणकरो रत्नपाणेर्वरदमुद्रेति वि.प्र.१७३ख/३.१७१.

mchog sbyin sgrol ma

ना. वरदतारा, देवी — {mchog sbyin sgrol ma'i sgrub thabs} वरदतारासाधनम् क.त.३४८४.

mchog sbyin nyid

वरदानता — समयाग्रसिद्धिवरदा ददतु मे । वरदानता सुगतितांगता सदा स.दु.१७७/१७६.

mchog sbyin pa

= {mchog sbyin/}

mchog sbyin ma

वि.स्त्री. वरदा ब.वि.१६७ख ।

mchog ma

१. अटनि, ओनी, धनुरग्रभागः मि.को.४७क २. उत्तमः लो.को.७५५.

mchog ma yin pa

• वि. अवरम् — {dbang po mchog dang mchog ma yin pa mkhyen pa'i stobs} इन्द्रियवरावरज्ञानबलम् म.व्यु.१२४; असत् — {mchog min las} असत्कर्म वि.प्र.९२क/३.३; • पा. अपरम्, वैशेषिकदर्शने सामान्यभेदः — सामान्यं द्विविधम्, परमपरं च । परं सत्ताख्यम्…अपरं तु द्रव्यत्वगुणत्वकर्मत्वादिलक्षणम् त.प.२९०ख/२९२.

mchog min

= {mchog ma yin pa/}

mchog min las

असत्कर्म — आसनदानसमुत्थानमर्थक्रियादिगौरवम् । सर्वमेतद् व्रती कुर्यात् त्यक्त्वाऽसत्कर्मवन्दनाम् वि.प्र.९२क/३.३.

mchog stsol

वि. वरदः — प्रज्ञप्तमासनं भगवन् निषीद ज्येष्ठ श्रेष्ठ नृणां वरद वरिष्ठ सु.प्र.५३ख/१०६.

mchog tshogs

अग्रगणः — समाधिविक्रीडितमप्रमेयं संदर्शयत्यग्रगणस्य मध्ये सू.अ.१४७ख/२८.

mchog 'dzin

= {mchog tu 'dzin pa/}

mchog gzugs can

वि. वररूपिणी — स्वमातुः भगिनी चैव स्वभार्या वररूपिणी वि.प्र.१५८क/३. ११९.

mchog yal

पद्मम्, संख्याविशेषः — {zhung zung zhung zung na mchog yal lo} उत्पलमुत्पलानां पद्मम् ग.व्यू.३ख/१०३; द्र. {mchog yas/}

mchog yas

१. पद्मः, संख्याविशेषः म.व्यु.७७९८; पद्मम् म.व्यु.७९२७; द्र. {mchog yal} *2. प्रवरः म.व्यु.७७०६; प्रवरम् म.व्यु.७८३२.

mchog rab

वि. प्रवरम् — शुक्लधर्मप्रवरगुणयुता सू.अ.१५४क/३९.

mchog la gnas

= {mchog gnas/}

mchog la gnas pa

= {mchog gnas/}

mchog lam

वि. प्राध्वम् मि.को.६८क ।

mchog sems

ना. = {chu lha} प्रचेताः, वरुणः — प्रचेता वरुणः पाशी यादसांपतिरप्पतिः अ.को.१.१. ६२.

mchog sred

ना. वररुचिः, आचार्यः म.व्यु.३४९६; स्त्रीकृतेन दोषेण मृत्युं प्राप्स्यन्ति मानवाः । वररुचिर्नाम विख्यात अतिरागी अभूत् तदा म.मू.३०६ख/४७८.

mchong

= {mchong ba/}

mchong 'gro

= {sbal pa} प्लवङ्गमः, भेकः ( मण्डूकः) छो.को.२७९/रा.को.३.३७६.

mchong rgal

उपमर्दः — तया अमोघपाशपाशितया ह्रदे महानुपमर्दः कृतो विभीषणश्च शब्दो निश्चारितः वि.व.२०८ख/१.८३.

mchong spyod

क्रि. उत्स्रक्ष्यति — सप्ताहोरात्राणि खदिरकाष्ठैरग्निखदां तापयित्वा तत्र यद्यात्मानम् उत्स्रक्ष्यसि, ततस्तेऽहं पुनर्गाथां वक्ष्यामि अ.श.१०८ख/९८.

mchong ba

• क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; {mchongs pa} भूत., {mchongs} विधौ) (?) प्रपतेयम् — यन्न्वहमित एव प्रासादात् प्राङ्मुखः प्रपतेयम्, मा मे द्वारेण निष्क्रमतो ज्ञाति संघोऽन्तरायं कुर्यात् रा.प.२५०ख/१५२; • सं. १. लङ्घनम् — प्लवनं लङ्घनं चैव तरूणां च अभिरोहणम् म.मू.१८२क/१११; बले यत्ने च सति लङ्घनं भवति, न तु लङ्घने सति त.प.३०९क/१०८०; प्लवनम् — न जवनप्लवने कुर्यात् वि.सू.४४क/५५; उत्प्लवनम् — यदि नाम केचित्…हस्तमात्रव्योमोत्प्लवनासमर्थाः पश्चादभ्यासक्रमेण…दशहस्तान्तरगगनविलङ्घिनो जाताः त.प.२६५ख/१००० २. प्रपातः — तथा स्वर्गकामानां (सत्त्वानां) मिथ्याप्रयुक्तानामग्निप्रवेशतटप्रपातानशनस्थानादिभिः सम्यग्ध्यानं…व्यपदिशति बो.भू.१३९क/१७९; उत्सर्गः — प्रपातोत्सर्गोद्बन्धादौ मरणार्थेऽनुष्ठाने वि.सू.१८क/२० ३. उल्लङ्घिका — {mi mchong} नोल्लङ्घिकया म.व्यु.८५४७; • वि. = {mchong ba po} विलङ्घी — हस्तमात्रव्योमोत्प्लवनासमर्थाः पश्चादभ्यासक्रमेण…दशहस्तान्तरगगनविलङ्घिनो जाताः त.प.२६५ख/१०००.

mchong bar

उत्पतितुम् — तथापि न ते योजनम् एकमपि खगपथमुत्पतितुं समर्थाः प्रयत्नशतेनापि भवन्ति त.प.२६५ख/१०००; प्रक्षेप्तुम् — स पात्रचीवरं गृहीत्वा आत्मानं महासमुद्रे प्रक्षेप्तुमारब्धः वि.व.१४४क/८८.

mchong bar bya

क्रि. प्लवेत — नैतान् गृहीत्वा धावेत्, न जवेत, न प्लवेत, न वाट्टां (वाटं) लंघयेत वि.सू.५७ख/७२; लंघयेत — नैतान् गृहीत्वा धावेत्…न वाट्टां (वाटं) लंघयेत वि.सू.५७ख/७२.

mchong bar byed

= {mchong bar byed pa/}

mchong bar byed pa

क्रि. उत्पतति — यथा च राजहंसशावः…पश्चात्…समुपजातपक्षो जलधेरपि पारमुत्पतति त.प.३०९ख/१०८१.

mchongs

• क्रि. ( {mchong ba} इत्यस्याः विधौ) = {mchongs shig} प्रपत — ग्. {yang sar mchongs shig} प्रपाते प्रपत वि.व.१६९ख/२.१०१; • = {mchongs pa/}

mchongs pa

• क्रि. ( {mchong ba} इत्यस्याः भूत.) प्रापतत् — सुधनः श्रेष्ठिदारकस्तं क्षुरधाराचितं पर्वतप्रपातमार्गमभिरुह्य तत्र महाग्निस्कन्धे प्रापतत् ग.व्यू.३८७क/९४; • सं. १. लङ्घनम् — यदि बलयत्नाभ्यामेव लङ्घनं भवति, न लङ्घनात् त.प. ३०९क/१०८०; प्रस्कन्दनम् — अनेकप्रस्कन्दनक्रमप्राप्यमपि तं गिरितटं स महासत्त्वः स्ववीर्यातिशयात् खग इवाधिरुरोह जा.मा.३१६/१८४; • पा. लङ्घितम्, कलाभेदः — तदनन्तरं लङ्घिते प्लविते जविते सर्वत्र बोधिसत्त्व एव विशिष्यते स्म ल.वि. ७८क/१०५; • कृ. १. पतितम् — इत्युक्त्वा बोधिसत्त्वस्तस्यामग्निखदायां पतितः अ.श.१०९क/९९; निपतितम् — अहं समासन्ने वह्नौ निपतितः स्वयम् अ.क.१०४.१८ २. उत्सृष्टवान् — ततः प्रासादादात्मानमुत्सृष्टवान् रा.प.२५०ख/१५२ ३. (?) विलंघ्यम् — शिलावर्तस्तथा कूपो विलंघ्यस्ते षष्टिहस्तकः वि.व.२१३क/१.८८.

mchongs pa dang chu bskol ba bzhin

लंघनोदकतापवत् — अभ्यासेन विशेषेऽपि लंघनोदकतापवत् । स्वभावातिक्रमो मा भूदिति चेत् (प्र.वा.) प्र.अ.८९क/१०६.

mchongs shig

= {mchongs/}

mchod

१. क्रि. (विधौ) अर्चयेत् — {me tog nag pos ni mchod} कृष्णपुष्पेणार्चयेत् हे.त.३ख/६ २. = {mchod pa/}

mchod nas

अभ्यर्च्य — संघं यथावदभ्यर्च्य प्रणिधानमकारि तैः अ.क.४१.३५; पूजयित्वा — {brtul zhugs can gyis mchod nas btung} पूजयित्वा पिबेद् व्रती हे.त.१९क/६०.

mchod gyur

= {mchod gyur pa/}

mchod gyur pa

भू.का.कृ. महितम्, पूजितम् — {ngag gi dbang pos mchod gyur pa/} {phul byung zhes bya brjod pa 'di} वागीशमहितामुक्तिमिमामतिशयाह्वयाम् का.आ. २.२१७.

mchod chab

= {yon chab} अर्घ्यम्, अर्घार्थजलम् — अर्घ्यमर्घार्थे अ.को.२.७.३३.

mchod chen

= {dga' ston} महः, उत्सवः — क्षण उद्धर्षो मह उद्धव उत्सवः अ.को.१.८.३८.

mchod rten

१. स्तूपः — अस्मिन् रत्नमयोद्याने पुण्यराशिसमुन्नतम् । स्तूपमस्तु प्रशास्तुस्तु सत्त्वसंतारणोचितम् अ.क.५.७१; चैत्यः, ओम् — वाराणस्यां पुरा सम्यक्संबुद्धे काश्यपाभिधे । निर्वाणधातौ…परिनिर्वृते । कृकिनामनृपश्चैत्यं तस्य रत्नैरकारयत् अ.क.१९.१३३ २. चैत्यम्, आयतनम् — चैत्यमायतनं तुल्ये अ.को.२.२.७.

mchod rten rnam gnyis

द्विविधः स्तूपः : १ {gtsang khang can nyid} सहगतत्वम्, २ {ka ba lta bu nyid} स्तम्भभूतता वि.सू.९९क/११९.

mchod rten gyi

वि. स्तौपिकम् — अनापत्तिः सांघिकं स्तौपिकं संभावयतः बो.भू.८८क/१११.

mchod rten gyi sgrub pa'i cho ga

चैत्यसाधनविधिः — {mchod rten gyi sgrub pa'i cho ga mdor bsdus pa} चैत्यसाधनविधिपिण्डितम् क.त.२६०५.

mchod rten gyi cho ga

स्तूपविधिः — {mchod rten gyi cho ga zhes bya ba} स्तूपविधिनाम क.त.१२५९.

mchod rten sgrub pa'i cho ga

चैत्यसाधनविधिः क.त. २६५२.

mchod rten sgrub pa'i cho ga'i rim pa

चैत्यसाधनविधिक्रमः — {mchod rten sgrub pa'i cho ga'i rim pa zhes bya ba} चैत्यसाधनविधिक्रमनाम क.त.३१०४.

mchod rten bsgrub pa'i cho ga

चैत्यसिद्धिविधिः — {mchod rten bsgrub pa'i cho ga mdor bsdus pa} चैत्यसिद्धिविधिपिण्डीकृतम् क.त.१९२७.

mchod rten gyi 'khor sa

स्तूपाङ्गणम् — अन्यतमो दरिद्रपुरुषः स्तूपाङ्गणं प्रविष्टः…स्तूपः संमृष्टो निर्माल्यं चापनीतम् अ.श.१७३ख/१६०; चैत्याङ्गनम् — उत्थायैवासौ काल्यमवलोकयेद् विहारं चैत्याङ्गनं च वि.सू.९२ख/१११.

mchod rten gyi char khab

स्तूपवर्षस्थाली — तन्मणिरत्नं विपश्यिनः स्तूपवर्षस्थाल्यामुपरि निबद्धम् अ.श.१७९ख/१६६.

mchod rten gyi 'jig pa

= {mchod rten 'jig pa/}

mchod rten gyi nyid

स्तौपिकत्वम् — सांघिकता स्तौपिकत्वे चास्य वि.सू.३४ख/४४.

mchod rten gyi dus ston

स्तूपमहः — राज्ञा बन्धुमता भगवतः शरीरे शरीरपूजां कृत्वा समन्तयोजनः स्तूपश्चतूरत्नमयः प्रतिष्ठापितः क्रोशमुच्चयत्वेन । स्तूपमहश्च प्रज्ञप्तः अ.श.१६९क/१५७; तत्र स्तूपमहे वर्तमाने महाजनकायेन नृत्यता गायता च स्तूपं पांसुना मलिनीकृतम् अ.श.१७५ख/१६२.

mchod rten gyi nang gi dkyil 'khor

चैत्यगर्भमण्डलम् — तेन चैत्यबाह्ये नक्षत्रविभक्तेन चैत्यगर्भमण्डलं श्रीमा (म) न्नक्षत्रमण्डलमिति वि.प्र.९३ख/३.५.

mchod rten gyi gzugs

स्तूपबिम्बम् — न च त्वया क्वचित् प्रदेशे स्तूपबिम्बानि प्रदक्षिणीकृतानि का.व्यू. २१६ख/२७६.

mchod rten 'jig pa

पा. स्तूपभेदनम्, उपानन्तर्यविशेषः — दूषणं मातुरर्हन्त्या नियतिस्थस्य मारणम् । बोधिसत्त्वस्य शैक्षस्य सङ्घायद्वारहारिका । आनन्तर्यसभागानि पञ्चमं स्तूपभेदनम् अभि.को.४.१०७; म.व्यु.२३३४.

mchod rten nor

= {mchod rten gyi nor} स्तौपिकं वित्तम् — स्तौपिकं सांघिकं ह्यपि च वित्तं पौद्गलिकं च रा.प.२४०ख/१३८.

mchod rten pa

चैत्यकाः, निकायभेदः ब.अ.२७, २८.

mchod rten ri

ना. चैत्यगिरिः, स्थानम् ब.अ.२२.

mchod rten la phyag bya ba

चैत्याभिवन्दनम् — न पिण्डपातचर्याभोजनचैत्याभिवन्दनसामीचीकरणं संघसन्निपाताववादधर्मश्रवणानुभवनान्यस्यां व्यापृतौ सांघाट्याः वि.सू.७०ख/८७.

mchod rten las ltung ba byung ba

पा. स्तूपापत्तिः, आपतितिभेदः — पञ्चानन्तर्यसमन्वागतापत्तिः…स्त्र्यापत्तिः, दारिकापत्तिः, हस्तापत्तिः, स्तूपापत्तिः, संघापत्तिः शि.स.९४ख/९४.

mchod rten shing

= {byang chub shing} चैत्यवृक्षः; चैत्यद्रुः, अश्वत्थवृक्षः ( बोधिवृक्षः) छो.को.२८०/रा.को.२. ४६२.

mchod ston

१. भोजनम् — {dge 'dun gyi mchod ston} सङ्घस्य भोजनम् अ.क.८९.४०; {dge 'dun mchod ston} सङ्घभोजनम् अ.क.८९.३८; {mchod ston gyi zhal ta byed pa la zhugs so} उद्युक्तो भोजनं प्रतिजागरितुम् अ.श.११४ख/११४; भोज्यम् — {gsal rgyal gyis ni bcom ldan gyi/} {mchod ston lhag par gnas par byas} प्रसेनजित् भगवतश्चक्रे भोज्याधिवासनाम् अ.क.१७.१२; भोगः — गत्वा चकार भगवान् गृहे भोगपरिग्रहम् अ.क.८४.१६ २. = {mchod pa'i dga' ston/}

mchod ston byed pa

भोजनम् — ज्ञातीनामप्यारोचितम्, भवद्भिरागन्तव्यं तत्र ज्ञातिभोजने अ.श.११४ख/११४.

mchod ldan

= {mchod pa dang ldan pa} 1. कृ. पूज्यम् लो.को.७५८; पूज्यमानम् — इत्येवं पूज्यमानस्य तस्य नित्यादरैः सुरैः । षडिन्द्रः प्रणयौ कालस्त्रिदिवे वसतः सतः अ.क.४.३७ २. वि. अभिपूजी — महोपधिभिः ध्रुवं सत्क्रिया (यया) चात्यर्थं पूजनात् महदुपधिध्रुवसत्क्रियाभिपूजी वेदितव्यः सू.अ.२२०क/१२७.

mchod sdong

१. यष्टिः, ध्वजाद्यर्थम् — तद्यथा नाम निर्यातनविहारप्रतिष्ठापनशयनासनदान …चैत्यप्रतिष्ठापनयष्टिध्वजारोपण…ग्लानप्रश्वसनेषु भिक्षोः वि.सू.६३क/७९ २. स्तम्भः — यथा गारुडिकः स्तम्भं साधयित्वा विनश्यति बो.अ.९.३७; तद्व्याख्या — स्तम्भं काष्ठमयं वाऽन्यद्वा बो.प.२०० ३. यूपः, यज्ञस्तम्भः — स स्वैरेव विषह्य यज्ञपशुतामापादितः कर्मभिर्यूपाबद्धतनुर्विषादकृपणः शुष्यञ्जनैर्द्रक्ष्यते जा.मा.१२६/७३; मखेषु यूपखण्डेऽपि स्वरुः अ.को. ३.३.१६७; स्थूणा — भवति हि तदर्थे तच्छब्दः । तद्यथा इन्द्रार्था स्थूणेन्द्रशब्दवाच्या प्र.अ.१०८क/११६.

mchod gnas

• सं. चैत्यम्, देवालयः — बहवः शरणं यान्ति पर्वतांश्च वनानि च । आरामान् चैत्यवृक्षांश्च मनुष्या भयतर्जिताः अभि.भा.२०१-३/६३०; • वि. = {mchod 'os} पूज्यम् लो.को.७५८.

mchod pa

• क्रि. (सक.; अवि.) १. (वर्त.) पूज्यते — स्थितिमात्रमिदं पूज्यः पूज्यते यत्फलार्थिभिः अ.क.६२.२३; संपूज्यते — लोके संपूज्यते दाता, दाता देवेषु पूज्यते वि.व.१९४ख/१.७०; महीयते — तस्य यद्धनुस्तदेव तर्हि देवकुले गन्धमाल्यैर्महीयते ल.वि. ७९ख/१०७; उपासते — गतस्पृहान् । उपासते प्राञ्जलयः श्रावकानपि ते सुराः श.बु.१११ २. (भवि.) पूजयिष्यति — एवं प्रत्येकबुद्धकथां श्रोष्यति पूजयिष्यति महायानकथां च शि.स.५४क/५२; अर्चयिष्यते — भक्त्या स्वकाव्यकुसुमाञ्जलिनार्चयिष्ये जा.मा.७/३ ३. (भूत.) अपूजयत् — भोज्यरत्नाम्बरैर्गेहे भिक्षुसंघमपूजयत् अ.क.८२.२३; • सं. १. पूजा — तत्र बोधिसत्त्वस्य तथागतेषु तथागतपूजा कतमा बो.भू.१२३क/१५९; पूजनम् — पूज्यस्य पूजनं कार्यम् अ.क.८८.५१; अर्चनम् — आश्चर्यचर्यारुचिरः प्रभावः फलांशलेशः सुगतार्चनस्य अ.क.७३.१; अर्चना — रत्नत्रयार्चनासक्तः अ.क.६९.३०; अर्चा — कालेन तस्य देहान्ते रुचिरार्चाविधायिना मया अ.क.७१.११; अपचितिः — न कालेन कालं यथारूपामपचितिं कर्ता भवति श्रा.भू./१८८; सपर्या — {gsar 'ongs mchod pa} अतिथीनां सपर्या अ.को.२.७.१४; उपचारः — {me tog} ({dang bdug spos dang mar me} ) {la sogs pa'i mchod pa rnam pa lngas} पुष्पधूपदीपानां पञ्चोपचारेण हे.त.४ख/१०; उपहारः — {glu yi mchod pa las} गीतोपहारतः हे.त. २४क/७८ २. मानः — न स्नेहेन न दानेन न मानेन गुणेन वा । अयं निष्कारणरिपुः निजतामेति दुर्जनः अ.क.६६.६९; इयं दुर्जीविकास्माकं…क्रियते गुणमान्यानां मानम्लानिः अ.क.३९.६५; • पा. १. पूजना, पूजाविशेषः — वन्दना पूजना पापदेशना …पुण्यपरिणामनेत्येवं सप्तविधां पूजां कृत्वा वि.प्र. ३१ख/४-५ २. पूजना, धर्मचर्याभेदः — कतमद् दशधा धर्मचरितम् ? लेखना पूजना दानं श्रवणं…चिन्तना भावना च तत् म.भा.२१क/५.९; म.व्यु.९०४; • भू.का.कृ. पूजितम् — कस्मात्…अपूजितेषु पूज्येषु बुसार्हः पूजितः त्वया अ.क.१९.१००; संपूजितम् — पुष्पैश्च गन्धैश्च तथैव वाद्यैः संपूजिता नरमरुयक्षराक्षसैः स.पु.७क/१०; अर्चितम् — छत्रध्वजादिसंभारैः स्तूपं चक्रे सदाऽर्चितम् अ.क.४०.१८९; अभ्यर्चितम् — देवेन्द्रवत् प्राञ्जलिभिर्जनौघैरभ्यर्चितः जा.मा.२९२/१७०; महितम् — त्रिभुवनमहितः वि.प्र.१०८ख/१, पृ.३; मानितम् — प्रत्युद्गतेन प्रणयान्मानितः स महीभूजा अ.क.१०७.६; • वि. पूजकः — {chos la mchod pa} धर्मपूजकः शि.स.१७४ख/१७२.

mchod pa rnam pa gnyis

द्विधा पूजा : १ {zang zing gi mchod pa} आमिषपूजा, २ {sgrub pa'i mchod pa} प्रतिपत्तिपूजा ।

mchod pa rnam pa bdun

सप्तविधा पूजा : १ {phyag 'tshal ba} वन्दना, २ {mchod pa} पूजना, ३ {sdig pa bshags pa} पापदेशना, ४ {bsod nams la rjes su yi rang ba} पुण्यानुमोदना, ५ {de bzhin gshegs pa rnams la bskul ba} तथागतानामध्येषणा, ६ {gsol ba gdab pa} याचना, ७ {bsod nams yongs su bsngo ba} पुण्यपरिणामना वि.प्र.३१ख/४.५;

mchod pa rnam pa brgyad

अष्टविधा पूजा : १ {mchod yon} अर्घ्यम्, २ {zhabs bsil} पाद्यम्, ३ {me tog} पुष्पम्, ४ {bdug spos}, 5 {mar me} दीपः, ६ {dri chab} गन्धोदकम्, ७ {zhal zas} नैवेद्यम्, ८ {rol mo} वाद्यम् । {mchod pa rnam pa nyi shu} विंशतिप्रकारा पूजा स.दु.१४५/१४४.

mchod pa bgyid

= {mchod pa bgyid pa/}

mchod pa bgyid pa

• क्रि. पूजयति — देवाः…भगवन्तं पूजयन्ति अ.श.४८क/४१; • वि. पूजयिता, पूजकः — अस्य सुवर्णप्रभासोत्तमस्य सूत्रेन्द्रराजस्य श्रोतृणां मातापितृणां पूजयितृणां चारक्षां करिष्यामः सु.प्र.१७ख/३९.

mchod pa mngon par bsgrub pa

पूजाभिनिर्हारः — अनेकानि बुद्धकोटीनयुतशतसहस्राणि सत्करोति गुरूकरोति मानयति पूजयति सर्वाकारपूजाभिनिर्हारं चोपसंहरति द.भू.२४७क/४७.

mchod pa mngon par bsgrub pa'i rnam pa thams cad

सर्वाकारपूजाभिनिर्हारः — अनेकानि बुद्धकोटीनयुतशतसहस्राणि सत्करोति गुरूकरोति मानयति पूजयति सर्वाकारपूजाभिनिर्हारं चोपसंहरति द.भू.२४७क/४७.

mchod pa chen po

महापूजा — प्रमुदितायां बोधिसत्त्वभूमौ स्थितः सन्…महापूजोपस्थानाय प्रथमं महाप्रणिधानमभिनिर्हरति द.भू.१७७क/१०.

mchod pa dang ldan pa

= {mchod ldan/}

mchod pa bya

= {mchod pa bya ba/}

mchod pa bya ba

• सं. पूजनम् लो.को.७५९; • कृ. संपूजनीयम् — संपूजनीयस्तु हितस्य वक्ता वाक्प्रग्रहेण प्रतिपन्मयेन जा.मा.१८८/१०८; पूजा कर्तव्या लो.को.७५९.

mchod pa byas

= {mchod byas/} {mchod pa byas nas} अर्चयित्वा — ततो वज्रगन्धादिभिर्मन्त्रपदैर्गन्धादिद्रव्यैः मण्डलभूमिमर्चयित्वा वज्रभूमिमावाहयेत् वि.प्र.११२ख/३.३५; पूजयित्वा — प्रज्ञापारमितां पूर्वं पूजयित्वा येन धर्मोद्गतः…तेनोपसंक्रम्य अ.सा.४४४ख/२५०; मानयित्वा — आचार्योऽयं मम शमगुणव्यक्तसूक्तोपदेष्टा पूजार्होऽसाविति कृतनतिर्मानयित्वात्यजत्तम् अ.क.५३.५६.

mchod pa byas pa

= {mchod byas/}

mchod pa byed

= {mchod byed/}

mchod pa byed pa

= {mchod byed/}

mchod pa byed par 'gyur

क्रि. पूजति — ते…नित्यं पूजन्ति धर्मस्तूपमचिन्तियम् सु.प्र.४२ख/८५.

mchod pa byed par shog

करोतु पूजाम् लो.को.७५९.

mchod pa'i gnas

= {mchod gnas/}

mchod pa'i sprin

• सं. पूजामेघः — पूजामेघैः अनन्तैश्च पूजयन्तु जगद्गुरुम् बो.अ.१०.३८; नानापूजामेघैः पूजयित्वा शतसहस्रं प्रदक्षिणीकृत्य शिरसा वन्दित्वा स.दु.१२१/१२२; द्र. {mchod pa'i sprin chen po/} ।। • पा. पूजामेघा, धारणीविशेषः — {mchod pa'i sprin zhes bya ba'i gzungs} पूजामेघनामधारणी क.त.५३८.

mchod pa'i sprin chen po

महापूजामेघः — सप्त तालान् गगनेऽभ्युद्गम्य महापूजामेघानभिप्रवृष्य तूर्यतालावचराणि निर्नाद्य ल.अ.६१ख/७; द्र. {mchod pa'i sprin/}

mchod pa'i byin gyi rlabs

पा. पूजाधिष्ठानम् — स एवंज्ञानानुगतया बुद्ध्या उत्तरि सत्त्वकायनिर्माणं च यथाभूतं प्रजानाति…प्रणिधानाधिष्ठानं च…पूजाधिष्ठानं च…चर्याधिष्ठानं च द.भू.२६६क/५८.

mchod pa'i tshangs pa

ना. अर्चितब्रह्मा, बोधिसत्त्वः — यथा च मैत्रेयस्य बोधिसत्त्वस्य, तथा सिंहस्य…अर्चितब्रह्मणः ग.व्यू.२६९क/३४८.

mchod pa'i gzhal med khang

पूजाविमानम् — भवन्तु संघातमहीधराश्च पूजाविमानाः सुगतप्रपूर्णाः बो.अ. १०.८.

mchod pa'i 'os

वि. पूजार्हः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…पूजार्ह इत्युच्यते ल.वि.२०४क/३०८.

mchod pa'i yo byad

पूजोपकरणम् — अतो गृह्णन्तु नाथा इदमुक्तं पूजोपकरणं मया निर्यातितम् बो.प. २४; पूजोपहारः — सर्वमात्मनिर्यातनाप्रभृतिपूजोपहारं निर्यात्य बो.प.२४; पूजापरिष्कारः म.व्यु.६१०७.

mchod pa'i lha mo

पा. पूजादेवी — ततश्चन्द्रमण्डले द्वादशपूजादेवीनां बीजाक्षराणि ध्यायात् वि.प्र.३१क/४.४.

mchod par bgyi

कृ. पूजयितव्यम् — अवश्यमयं सुवर्णप्रभासोत्तमः सूत्रेन्द्रराजः सत्कृत्य श्रोतव्यः सत्कर्तव्यो गुरूकर्तव्यो मानयितव्यः पूजयितव्यः सु.प्र.३४क/६५.

mchod par 'gyur

क्रि. पूजयिष्यति — अनभियुक्ता अनभियुक्तान् पूजयिष्यन्ति, शठाः शठान् पूजयिष्यन्ति रा.प.२४२क/१४०.

mchod par bya

• क्रि. १. पूजयेत् — पञ्चोपहारादिना पूजयेत् स.दु.१४७/१४६; अर्चयेत् — ततः…बाह्ये कृतमण्डले नायकादीनर्चयेत् वि.प्र.१४३क/३.८४; यजेत् — सर्वनाम्नि फ्कारमादौ यजेत् कायवज्रेण वि.प्र.८०क/४.१६७ २. पूज्यते — पूज्यन्ते तत्र मातरः हे.त.२६ख/८८; संपूज्यते — रूपवज्रादिभिः संपूज्यते हे.त.५ख/१४ ३. पूजयिष्यामि — शास्तारं सत्करिष्यामो गुरूकरिष्यामो मानयिष्यामः पूजयिष्यामः अ.श.५क/४; • द्र. {mchod par bya ba/}

mchod par bya ba

= {mchod bya} ।। • कृ. १. पूज्यम् — {mchod par byed pa dang mchod par bya ba dang mchod pa} पूजकपूज्यपूजा(नुपलम्भतः) सू.अ.२११क/११५; सः…पूज्योऽभूत् अ.क.३६.३०; पूजनीयम् — सोऽप्यस्माकं वन्दनीयः पूजनीयो माननीयः वि.प्र.१४२ख/१, पृ,४१; पूजयितव्यम् — सत्कर्तव्यं च सत्कुर्यात्…पूजयितव्यं च पूजयेत् अ.सा.३२५क/१८४ २. याज्यम् — चित्तभेदेन भाव्यः, वाग्भेदेन याज्यः (जाप्यः ?), कायभेदेन जाप्य (याज्यः ?) इति नियमः वि.प्र.८०क/४.१६७; • पा. महिमा, सांख्यदर्शने म.व्यु.४५५९; मि.को.१००ख ।

mchod par byas

= {mchod byas/}

mchod par byas pa

= {mchod byas/}

mchod par byed

= {mchod byed/}

mchod par byed pa

= {mchod byed/}

mchod par 'os

= {mchod 'os/}

mchod par 'os pa

= {mchod 'os/}

mchod par 'os pas mchod pa

पूज्यपूजितम् मि.को.९क ।

mchod phyir thogs

= {mchod phyir thogs pa/}

mchod phyir thogs pa

यज्ञोपवीतम् — आर्यावलोकितेश्वरः…श्वेतयज्ञोपवीतः म.मू.१३४क/४३; षण्मुद्रा वज्रिणो भवन्ति, चक्री कुण्डलं कण्ठिका रुचकं मेखला भस्मयज्ञोपवीतमिति वि.प्र.२४३क/२.५३; पवित्रम् — भस्मकेशपवित्रञ्च योगी बिभर्ति चर्यया हे.त.७क/२०.

mchod bya

= {mchod par bya ba/}

mchod byas

= {mchod pa} ({ora} ){byas pa} ।। • कृ. १. पूजितम् — सर्वलोकस्य चात्यर्थं सत्कृतो गुरूकृतो मानितः पूजितोऽर्हत्संमतः वि.व.१४५ख/१.३३; शृणुत देवगणस्य…वन्दितस्य पूजितस्य फलविपाकञ्च स.दु.२२१/२२०; प्रतिपूजितम् — प्राप्तं सुभाषितधनं प्रतिपूजितोऽर्थी प्रीतिं मनश्च गमितं भवतः प्रभावात् जा.मा.३८५/२२५; महितम् म.व्यु.६१३६ २. अभ्यर्चितवान् — राज्ञः प्रसेनजितः निवेद्य भगवन्तं…शतसाहस्रेण वस्त्रेणाच्छाद्य सर्वपुष्पमाल्यैरभ्यर्चितवान् अ.श.१९ख/१६; • ना. महितः, शुद्धावासकायिको देवपुत्रः — प्रशान्तायामीश्वरश्च नाम शुद्धावासकायिको देवपुत्रः…महितश्च प्रशान्तश्च ल.वि.३ख/३.

mchod byed

• क्रि. १. (वर्त.) पूजयति — अथ च सत्कुर्वन्ति…पूजयन्ति च माम् ल.अ.१३२ख/७८; तत्र यद्बोधिसत्त्वः साक्षात् तथागतरूपकायमेव पूजयति बो.भू.१२३ख/१५९; पूज्यते — सब्रह्मकाणि भिक्षवस्तानि कुलानि येषु कुलेषु मातापितरौ सम्यङ् मान्येते, सम्यक् पूज्येते अ.श.९७क/८७; भूमिलाभं विनाऽऽचार्यो गृहस्थः पूज्यते यदा व.प्र.९१क/३.३; पूजां प्रकरोति — अनेन बलिना यदि सर्वभूतान् पूजां प्रकुर्वन्ति शुभाय योगिनः हे.त.२३क/७४; पूजां प्रयोजयति — यत्पुनर्बोधिसत्त्वः असम्मुखीभूते तथागते तथागतचैत्ये वा तथागतचित्तमभिसंस्कृत्य पूजां प्रयोजयति बो.भू.१२३ख/१६०; अभ्यर्चयति — दीपधूपगन्धमाल्यविलेपनैरभ्यर्चयति अ.श.२१ख/१८; अभ्यर्चनं करोति — तत्र चान्तःपुरेऽन्तःपुरिका दीपधूपपुष्पगन्धमाल्यविलेपनैरभ्यर्चनं कुर्वन्ति अ.श.१४७क/१३६ २. (भवि.) पूजयिष्यति — यः कश्चिन्मार्षा इमं ललितविस्तरं धर्मपर्यायं पुस्तकलिखितं कृत्वा धारयिष्यति सत्करिष्यति गुरुकरिष्यति मानयिष्यति पूजयिष्यति ल.वि.२१४क/३१७; • सं. १. = {sa gzhi} मही, पृथिवी मि.को.१४६क; द्र. {mchod byed ma} 2. = {rtsa ku sha} दर्भः, कुशः मि.को.५९ ३. अर्घः श्री.को.१७४ख; • वि. पूजकः — {mchod par byed pa dang mchod par bya ba dang mchod pa} पूजकपूज्यपूजा (नुपलम्भतः) सू.अ.२११क/११५; त्रिरत्नपूजकाः म.मू. २४३क/२७२; पूजयिता लो.को.७५९; • ना. = {brgya byin} मघवा, इन्द्रः — इन्द्रो मरुत्वान्मघवा बिडौजाः पाकशासनः अ.को.१.१.४२.

mchod byed pa

= {mchod byed/}

mchod byed ma

= {sa gzhi} मही, पृथिवी — भूर्भूमिरचलानन्ता रसा विश्वंभरा स्थिरा…गोत्रा कुः पृथिवी पृथ्वी क्ष्माऽवनिर्मेदिनी मही अ.को.२.१.३.

mchod sbyin

• सं. १. यज्ञः — यच्च धर्मचक्रप्रवर्तनम्…धर्मयज्ञयजनम् अ.सा.१२१क/६९; यागः —अपायदुःखसम्भूतिर्यागात् प्राणिवधान्वितात् त.स.८७/७९६; क्रतुः — वेदप्रसिद्धैः क्रतुभिः जा.मा.१२२/७१; मखः — मखशतैः कीर्तिं दिवं चाप्नुयात् जा.मा.२१/११; मेधः —इच्छामि पुरुषमेधसहस्रेण यष्टुम् जा.मा.१२४/७२; सत्त्रम् — अमरासवसंपूर्णमहिंसासत्रदीक्षितः अ.क.३.८; अध्वरः —संस्तरौ प्रस्तराध्वरौ अ.को.३.३.१६१; आज्ञाऽऽह्वानाऽध्वरा हवाः अ.को. ३.३.२०७; इज्या — जपव्रतेज्याविधिना तपःश्रमैर्जनोऽयमन्विच्छति दर्शनं मम जा.मा.७०/४२; इष्टिः — वैश्वानरीमिष्टिम् का.आ.३. १७७; इष्टम् — नास्ति दत्तम्, नास्तीष्टम्, नास्ति हुतम्…इत्येवमादि यावन्न सन्ति लोकेऽर्हन्तः अभि.भा.२१२-३/६९४; यजिः — यजते पचतीत्यत्र भावना न प्रतीयते । यज्यर्थादतिरेकेन तस्या वाक्यार्थता कुतः प्र.अ.१५ख/१७; यजनम् — बभूव लक्षणा नाम पत्नी तस्य सुलक्षणा । प्रजासंरक्षणार्हस्य यजनस्येव दक्षिणा अ.क.६६.५ २. यजुः, यजुर्वेदः — वेदाः ऋग्यजुःसामसंज्ञकाः त.प.२६२क/९९४; • ना. १. यज्ञदत्तः, कश्चित्पुरुषः — क्रियते कटो देवदत्तयज्ञदत्ताभ्यामिति महदसमंजसत्वं स्यात् प्र.अ.९-१/१६ २. = {lus ngan} यक्षः, कुबेरः — कुबेरस्त्र्यम्बकसखो यक्षराड् गुह्यकेश्वरः…यक्षैकपिङ्गैलविलश्रीदपुण्यजनेश्वराः अ.को.१.१.७१.

mchod sbyin skyes bu

= {khyab 'jug} यज्ञपुरुषः, विष्णुः छो.को.२८०/रा.को.४.८.

mchod sbyin 'khor lor byed pa

यायजूकः, पुनःपुनः यागकर्ता म.व्यु.२८४७.

mchod sbyin gyi cho ga

यज्ञकल्पः — एवं लङ्घिते…यज्ञकल्पे ज्योतिषे सांख्ये योगे…गन्धयुक्तौ । इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु ल.वि.८०ख/१०८; यज्ञविधिः — इति प्रजानां हितमात्मनश्च यशस्करं यज्ञविधिं जुषस्व जा.मा.१२२/७१.

mchod sbyin gyi stegs bu

वेदी — विवाहकाले संप्राप्ते प्रत्युपस्थिते राजकुमारे अनेकजनशतसहाये वेदीमध्यगतायां ब्राह्मणेन पुरोहितेन लाजाघृतसर्पिषानुप्रदत्ताः अ.श.२१२क/१९५.

mchod sbyin gyi bdag po

• वि. यज्ञस्वामी, बुद्धस्य — दुर्लभास्ते यज्ञस्वामिनो ये महायज्ञं प्रतिज्ञाय उत्तारयन्ति शि.स.१०क/१०; द्र. {mchod sbyin rje/} ।। • सं. = {zla ba} यज्वनाम्पतिः, चन्द्रः छो.को.२८१/रा.को.४.१०.

mchod sbyin gyi 'dun khang

यज्ञवाटः, यज्ञस्थानम् — स कल्यमेवोत्थाय यज्ञवाटं प्रविश्य अन्नमन्नार्थिभ्यः प्रयच्छति अ.श.९४क/८४; द्र. {mchod sbyin gyi 'dun sa/} {mchod sbyin gyi gnas/}

mchod sbyin gyi 'dun sa

यज्ञवाटः, यज्ञस्थानम् — आगच्छतु भगवान् यज्ञं मे अनुभवितुं यज्ञवाटम् अ.श.२ख/१; द्र. {mchod sbyin gyi 'dun khang /} {mchod sbyin gyi gnas/}

mchod sbyin gyi gnas

यज्ञवाटः, यज्ञस्थानम् — तस्या रतिव्यूहाया राजधान्या उत्तरेण पूर्वयज्ञवाटप्रकृतं सूर्यप्रभं नाम महोद्यानम् ग.व्यू.१९३क/२७४; यज्ञवाटानि मापयित्वा दानानि दत्तानि पुण्यानि कृतानि वि.व.१९२क/१.६७; आयतनम् — चैत्यमायतनं तुल्ये अ.को.२.२.७; द्र. {mchod sbyin gyi 'dun sa/} {mchod sbyin gyi 'dun khang /}

mchod sbyin gyi bya ba

यजिक्रिया — यजिक्रियापि द्रव्यस्य विशेषादपरा न हि । सामानाधिकरण्येन देवदत्ततया गतिः प्र.अ.१५ख/१७.

mchod sbyin gyi me

पा. आहवनीयः, अग्निभेदः — वैश्वानरस्त्रिविधः; दक्षिणाग्निः, गार्हपत्यः, आहवनीयः । दक्षिणाग्निरत्र विद्युत्, गार्हपत्यः सूर्यः, आहवनीयः क्रव्यादः वि.प्र.१३९क/३.७५.

mchod sbyin gyi zhing

यज्ञक्षेत्रम्, यज्ञभूमिः — यज्ञक्षेत्रं क्षितिपतेस्तौ समाजग्मतुर्द्विजौ अ.क.८९.८१; क्रतुक्षेत्रम् — श्वश्र्वा दत्तं समादाय बद्ध्वा मूर्ध्नि शिखामणिम् । नृपाहृता क्रतुक्षेत्रं गत्वा व्योम व्यगाहत अ.क.६४.१९३;

mchod sbyin gyi yal ga

पा. यजुःशाखा, ब्राह्मणीभेदः — सप्तधा ब्राह्मणी द्विजधर्मतः, ऋक्शाखा यजुःशाखा सामशाखा अथर्वणशाखा वानप्रस्थपत्नी यतिपत्नी मुक्तपत्नीति वि.प्र.१६३ख/३.१३१.

mchod sbyin gyi rig byed

पा. यजुर्वेदः, वेदविशेषः — ऋग्वेदे यजुर्वेदे अथर्ववेदे सामवेदे…षट्कर्मनिरतो ब्राह्मणः संवृत्तः वि.व.१३ख/२.८१.

mchod sbyin dgra bo

= {lha ma yin} यज्ञारिः, राक्षसः छो.को.२८०/रा.को.४.८.

mchod sbyin brgya pa

ना. = {brgya byin} शतक्रतुः, इन्द्रः — शतक्रतुसमादिष्टैर्यक्षैः सूकररूपिभिः । उत्पाटिते शरवणे समे व्युप्तं तिलाढकम् अ.क.६४.३२०; अ.क.४.८८; शतमन्युः अ.को.१.१.४३; मघवा — जानामि त्वां प्रकृतिपुरुषं कामरूपं मघोनः मे.दू.१४१ख/१.६; आखण्डलः — धनुःखण्डमाखण्डलस्य मे.दू.१४२ख/१.१५.

mchod sbyin nga ro

यज्ञस्वरः लो.को.७६०.

mchod sbyin can

१. *यज्ञटः — एतावत् कुमारिलेन उक्तं पूर्वपक्षीकृतम् । साम्प्रतं सामटयज्ञटयोः मतेन पुनरपि सर्वज्ञदूषणमाह त.प.२७६क/१०२० २. क्रतुः, ऋषिः मि.को.३३क ।

mchod sbyin chen po

महायज्ञः — पाठो होमश्चातिथीनां सपर्या तर्पणं बलिः । एते पञ्च महायज्ञा ब्रह्मयज्ञादिनामकाः अ.को.२.७.१४; तद्व्याख्या — एते पञ्च महाफलयज्ञत्वात् महायज्ञाः, क्रमेण ब्रह्मयज्ञदेवयज्ञमनुष्ययज्ञपितृयज्ञभूतयज्ञाः भवन्ति अ.पा. ४५८.

mchod sbyin cho ga

= {mchod sbyin gyi cho ga/}

mchod sbyin mchod pa

यज्ञं यजितम् — मयाऽज्ञानेन यज्ञं यजितम् । यदा मया च भगवन् तैर्थिकदृष्टिपर्यापन्नेन…यज्ञं यजता महादानसमुच्छ्रयं कर्तुम् आरब्धम् का.व्यू.२१३क/२७२.

mchod sbyin 'joms

= {mchod sbyin 'joms pa/}

mchod sbyin 'joms pa

= {lha chen} क्रतुध्वंसी, महादेवः — शम्भुरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः…गङ्गाधरोऽन्धकरिपुः क्रतुध्वंसी वृषध्वजः अ.को.१.१.३५.

mchod sbyin rje

वि. यज्ञस्वामी, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…यज्ञस्वामीत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; द्र. {mchod sbyin gyi bdag po/}

mchod sbyin nyams su len pa

यागमनुतिष्ठति — यो हि यागमनुतिष्ठति तं जनाः धार्मिक इति समाचक्षते त.प.१३०ख/७१२.

mchod sbyin rta

ययुः, अश्वमेधीयाश्वः — ययुः अश्वोऽश्वमेधीयः अ.को.२.८.४५.

mchod sbyin bdag

= {mchod sbyin gyi bdag po/}

mchod sbyin bdag po

= {mchod sbyin gyi bdag po/}

mchod sbyin ldan

= {mchod sbyin ldan pa/}

mchod sbyin ldan pa

यजमानः, यष्टा — यष्टा च यजमानः अ.को.२.७.८; द्र. {mchod sbyin pa/} {mchod sbyin byed pa/} {mchod sbyin byed po/}

mchod sbyin gnas

= {mchod sbyin gyi gnas/}

mchod sbyin pa

याज्ञिकः, यज्ञकर्ता — समयात् पुरुषाणां हि गुणवृद्ध्यादिवन्मतिः । निष्कारणोऽपि सन्नर्थो याज्ञिकैः परिकल्पितः त.स.८५क/७८२; यथा हि याज्ञिको जातः, वैयाकरणो जात इत्युच्यते अभि.भा.१८०-३/१२०८; द्र. {mchod sbyin ldan/} {mchod sbyin byed pa/} {mchod sbyin byed po/}

mchod sbyin spos

= {spos dkar} यक्षधूपः, अरालः — यक्षधूपः सर्जरसोऽरालसर्वरसावपि अ.को.२.६. १२७.

mchod sbyin phyugs

= {rta} यज्ञपशुः, घोटकः छो.को. २८१/रा.को.४.८.

mchod sbyin bal ka

ना. यज्ञवल्कः, आचार्यः — कात्यायनः सूत्रकर्ता यज्ञवल्कस्तथैव च । भुढुकज्योतिषाद्यानि भविष्यन्ति कलौ युगे ल.अ.१८९क/१६०.

mchod sbyin byas

= {mchod sbyin byas pa/}

mchod sbyin byas pa

१. वि. यष्टयज्ञः (इष्टयज्ञः) — भिक्षवो बोधिसत्त्वः पूर्वान्तत एव सुविदितसंसारदोषः…त्यागशूरो यष्ट(इष्ट)यज्ञः ल.वि.९२क/१३१ २. भू.का.कृ. यष्टः डिष्टः) म.व्यु.२८५१; {mchod sbyin legs par byas} सुयष्टः (स्विष्टः) म.व्यु.२८५२; यज्ञो यष्टः (यज्ञ इष्टः) — अस्मिन्नानन्द सुवर्णप्रस्थे बोधिसत्त्वेन बहुसुवर्णको यज्ञो यष्टः (यज्ञ इष्टः) वि.व.१५६क/१.४४.

mchod sbyin byung

= {mchod sbyin las byung ba/}

mchod sbyin byed

= {mchod sbyin byed pa/}

mchod sbyin byed du 'jug pa

याजनम्, षट्कर्मभेदः — सः…याजने यजने अध्ययने अध्यापने दाने प्रतिग्रहे षट्कर्मनिरतो ब्राह्मणः संवृत्तः वि.व.१३ख/२.८१; म.व्यु.५०६७.

mchod sbyin byed pa

• क्रि. यजति — ननु च किं करोति देवदत्तः ? पचति यजतीति प्रश्नोत्तरदर्शनात् प्र.अ.१५ख/१७; यागं करोति — करोति यागं स्वव्यापारं निष्पादयति यागनिष्पत्तिं निर्वर्त्तयति प्र.अ.१५क/१७; आयजते — श्रूयते हि पुराकाले पिष्टमयः पशुर्येनायजन्त यज्वान इति त.प.२४९ख/९७३; • सं. यजनम्, षट्कर्मभेदः याजने यजने अध्ययने अध्यापने दाने प्रतिग्रहे षट्कर्मनिरतो ब्राह्मणः संवृत्तः वि.व.१३ख/२.८१; • वि. याज्ञिकः, यज्ञकर्ता — व्यवहारस्तु याज्ञिकानाममूलक एव ततोऽन्धपरम्परैव परम् प्र.अ.१०७क/११५; यज्वा — षष्टिः पुरसहस्राणि तस्य यज्ञेषु यज्वनः…प्रापुः अ.क.१७.३४; उपहा — उपहा उदकं चूषति तृणानि छिनत्ति उपैति मातरमुत स्वगोत्राम् इत्यादि । उपहेति यजमानः त.प.२१३क/८९६; यजमानः — उपहेति यजमानः त.प.२१३क/८९६; द्र. {mchod sbyin pa/} {mchod sbyin byed po/} {mchod sbyin ldan/}

mchod sbyin byed pa'i ngang tshul can

यायजूकः, इज्याशीलः — मुक्तत्यागः प्रततपाणिर्व्यवसर्गरतो यायजूकस्त्यागसंपन्नो दानसंविभागरत इत्येभिः पदैः यथाक्रममनिश्रितदानतादयो वेदितव्याः अभि.स.भा.५१क/७१; द्र. {mchod sbyin mang byas/}

mchod sbyin byed po

= {mchod sbyin byed pa} यज्वा, यज्ञकर्ता — यज्वानः कीर्तितिलकास्तस्य पुण्यविभूषणाः । यज्ञधूमलताभङ्गैर्बभुर्लोलालकाः श्रियः अ.क.५.१४; द्र. {mchod sbyin pa/} {mchod sbyin byed pa/} {mchod sbyin ldan/}

mchod sbyin sbyin pa

यज्ञयजनम् — यच्च धर्मचक्रप्रवर्तनम्…धर्मयज्ञयजनम्, धर्मदानेन सर्वसत्त्वसंतर्पणम् अ.सा.१२१क/६९.

mchod sbyin mang byas

इज्याशीलः, पुनःपुनर्यज्ञकर्ता — इज्याशीलो यायजूकः अ.को.२.७.८; द्र. {mchod sbyin 'khor lor byed pa/} {mchod sbyin byed pa'i ngang tshul can/}

mchod sbyin me

= {mchod sbyin gyi me/}

mchod sbyin zhing

= {mchod sbyin gyi zhing/}

mchod sbyin za

= {lha} क्रतुभुक्, देवता छो.को.२८१/रा.को.२.२१३; द्र. {mchod sbyin zas/}

mchod sbyin zas

= {lha} क्रतुभुक्, देवः — अमरा निर्जरा देवास्त्रिदशा विबुधाः सुराः…बर्हिर्मुखाः क्रतुभुजो गीर्वाणा दानवारयः अ.को.१.१.९; द्र. {mchod sbyin za/}

mchod sbyin bzang po

भद्रयज्ञः लो.को.७६१; सुयज्ञः लो.को.७६१.

mchod sbyin 'os

= {mchod sbyin la 'os pa/}

mchod sbyin yan lag

यज्ञाङ्गः, उदुम्बरवृक्षः — उदुम्बरो जन्तुफलो यज्ञाङ्गो हेमदुग्धकः अ.को.२.४. २२.

mchod sbyin la 'os pa

वि. याज्ञिकम् — पद्माकारां वेदिं कृत्वा याज्ञिकैः समिद्भिरग्निं प्रज्वाल्य स्रुवेण परमान्नाहुतीनां दधिमधुघृताक्तानां अष्टसहस्रं जुहुयात् म.मू.२११ख/२३०.

mchod sbyin las byung ba

वि. यागमयम् म.व्यु.२८५५.

mchod sbyin legs par byas

सुयष्टः (स्विष्टः) म.व्यु.२८५२.

mchod sbyin legs par mdzad pa

वि. सुयष्टयज्ञः (स्विष्टयज्ञः), बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात् तथागत इत्युच्यते…सुयष्टयज्ञ (स्विष्टयज्ञ) इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७.

mchod sbyin sa

यज्ञभूमिः, यज्ञस्थानम् — यज्ञभूमिं त्वया गत्वा गन्तव्यं व्योमवर्त्मना । अन्यथा त्वामसौ वेत्ति गूढन्यस्तां मया क्वचित् अ.क.६४.१९१.

mchod sbyin srad bu

= {tshangs skud} यज्ञसूत्रम्, यज्ञोपवीतम् छो.को.२८१/रा.को.४.८.

mchod me

= {mar me/}

mchod tshul

= {nyi ma} महिरः, सूर्यः मि.को.३१ख; {nyi ma la} छो.को.२८१.

mchod mdzad

= {mchod mdzad pa/}

mchod mdzad pa

क्रि. पूजयति — मञ्जुघोषप्रभृतयः पूजयन्ति यथा जिनान् । तथा तथागतान् नाथान् सपुत्रान् पूजयाम्यहम् बो.अ.२.२२.

mchod 'os

= {mchod par 'os pa} ।। • वि. १. पूज्यम् — स एवातः क्षमाहेतुः पूज्यः सद्धर्मवन्मया बो.अ. ६.१११; प्रियोऽसौ मनापो गुरुर्भावनीयः पूज्यः प्रशस्यः वि.सू.१५क/१७; मान्यम् — कन्याविहीनानि कुलानि पुण्यैर्भवन्ति मान्यान्यभिमानभाजाम् अ.क.१०६.९; पूजार्हम् — सर्वसरागपूजार्हत्वाच्चार्हन्निति सिद्धं भवति अभि.भा.१७क/९७१; वरार्हम् — सततं च वरार्ह पूज्यसे नरदेवासुरयक्षराक्षसैः वि.व.१२६ख/१.१६; बहुमतम् — प्रियस्त्वमुपकारित्वात्…बहुमतो गुणैः श.बु.१००; पूजितम् — विशुद्धान्यविरुद्धानि पूजितान्यर्चितानि च श.बु.१३१; अभ्यर्हितम् — सत्ये साधौ विद्यमाने प्रशस्तेऽभ्यर्हिते च सत् अ.को.३.३.८३ २. आर्हतः म.व्यु.३५३१; त.प.; • सं. = {nyi ma} अर्कः, सूर्यः — सूरसूर्यार्यमादित्यद्वादशात्मदिवाकराः…विकर्तनार्कमार्तण्डमिहिरारुणपूषणः अ.को.१.३.२९.

mchod 'os pa

= {mchod 'os/}

mchod 'os lha

अर्हद्देवः लो.को.७६१.

mchod yon

अर्घ्यम् — विन्यस्तरत्नासनमर्घ्यभाजौ राजाङ्गणं जग्मतुरुत्सवार्हम् अ.क.१०८.९४; अर्घः — यथा प्रतिष्ठाकाले विधिः, तथाऽर्घदानकालेऽपि यथाशक्तितः कार्यः वि.प्र.८७ख/४.२३३.

mchod yon gyi sngags

अर्घमन्त्रः — ऊँ जः हूँ वं हाः खं रं । अर्घमन्त्रः हे.त.१४क/४४.

mchod yon gyi gdan

अर्घासनम् — वामे चार्घासनं हस्तमेकं स्यात् । तथा सव्ये होमपात्रस्यासनं हस्तम् एकम् वि.प्र.१३६ख/३.७३.

mchod yon gyi snod

अर्घपात्रम् — शान्तौ स्फटिकपात्रमर्घदानार्थं…एवं स्फटिकाद्यर्घपात्रे वसुदलकमलं द्वादशाङ्गुष्ठकं च वि.प्र.९८क/३.१७; अर्घभाजनम् — अर्घभाजने स्थितगन्धवारिणा सम्प्रोक्ष्य आचमनं दद्यात् स.दु.१७३/१७२.

mchod yon gyi phyag rgya

अर्घमुद्रा — ततोऽर्घमुद्रयार्घं दद्यात् । ततः पाद्यमुद्रया पाद्यं दद्यात् स.दु.१७३/१७२.

mchod yon du bya ba

आर्घेयम् — {mchod yon du bya ba ni rgan po dag gis gzung ngo} आर्घेयस्य वृद्धेर्ग्रहणम् वि.सू.९९ख/१२०.

mchod yon dbul

अर्घं दद्यात् — ततोऽर्घमुद्रयार्घं दद्यात् । ततः पाद्यमुद्रया पाद्यं दद्यात् स.दु.१७३/१७२,

mchod yon 'bul ba

अर्घदानम् — संघभोज्यं गणचक्रं च दातव्यमर्घदानकाले वि.प्र.८७ख/४.२३३.

'chag

= {'chag pa/}

'chag cing 'dug pa

क्रि. चंक्रम्यते — तेन खलु समयेन आयुष्मानानन्दो बहिर्विहारस्याभ्यवकाशे चंक्रमे चंक्रम्यते अ.श.१११ख/१०१.

'chag cing bzhugs

क्रि. चंक्रम्यते — भगवांश्च अस्य नातिदूरे चंक्रमे चंक्रम्यते अ.श.९३क/८४.

'chag tu bcug pa

आकोटनम् — अधिष्ठितस्वपुराणधावनार्हचीवरनिषदनांकस्य निर्धावनरञ्जनाकोटनेषु विज्ञप्त्या वि.सू.२४क/२९.

'chag pa

• क्रि. (वर्त.; सक.; {bcag pa} भवि., {bcags pa} भूत., {chogs} विधौ) १. चंक्रमति — एवं षट्पारमितासांकथ्यं कृत्वा स्वकस्वकानि चंक्रमणानि चंक्रमन्ति का.व्यू.२२९क/२९१; चंक्रम्यते — {sa la 'gro ba bzhin du mkha' la'ang 'chag} चंक्रम्यसे व्योम्नि यथैव भूमौ जा.मा.३४५/२०१ २. (?) चंक्रम्यते स्म — द्वितीये सप्ताहे तथागतो दीर्घचंक्रमं चंक्रम्यते स्म त्रिसाहस्रमहासाहस्रलोकधातुमुपगृह्य ल.वि.१८०क/२७४; • सं. २. क्रमः — स ब्राह्मणस्तस्मिन् भूयस्या मात्रयाध्यवसितो नित्यमेव क्रमस्थानशय्यासु संरक्षणपरोऽवतिष्ठते अ.श.१४१ख/१३१; चंक्रमणम् — तप्तपूषादिकोरणचंक्रमणशाखाद्याकर्षणमण्डलकामा ज्ञानतदभिप्रायतायामनापत्तिः वि.सू.३०ख/३८ २. पा. चंक्रमः, ईर्यापथभेदः — चत्वार ईर्यापथाः, चंक्रमः स्थानं निषद्या शय्या च बो.भू.१०४क/१३३ ३. भङ्गः — {rus pa 'chag pa} अस्थिभङ्गः बो.प.३५; भेदनम् — दृष्टो घटादीनां भेदनात्मकानां विनाशधर्मिणां बालविकल्पगोचरैः प्रतिविभागः ल.अ.६२क/७; स्फुटनम् — स्फुटनं क्लेदश्च काष्ठस्य तस्माद् अयोमयीनाम् वि.सू.९५क/११३; आकोटनम् — {'chag par rmel ba'o} विचटनमाकोटनस्य वि.सू.२६क/३२ ४. मर्दनम् — यथा धान्यमर्दने यो बलीवर्दः स्तम्भाद् दूरे भ्रमति, स शीघ्रगामी बहुभिः पदैः प्रदक्षिणां करोति वि.प्र.१८९क/१.५३; • कृ. चङ्क्रम्यमाणः — लक्षणव्यञ्जनोपेतं विचित्रेर्यापथक्रियम् । चङ्क्रम्यमाणं तिष्ठन्तं निषण्णं शयनस्थितम् र.वि.१२३क/१००.

'chag pa la zhugs

चंक्रमाभिरूढोऽभूत् — स द्वादशवर्षसहस्राणि चंक्रमाभिरूढोऽभूत् स.पु.१५०क/२३६.

'chag par byed

= {'chag byed/}

'chag byed

= {'chag par byed} ।। • क्रि. चंक्रम्यते — {gzhan la phan don sems shing 'chag par byed} चंक्रम्यते परहिताय विचिन्त्यते च बो.अ.८.८६; • सं. = {rnga mong} क्रमेलः, उष्ट्रः छो.को.२८२/रा.को.२.२१४.

'chag sa

चंक्रमः, चंक्रमस्थानम् — अवबध्य रज्ज्वा वृक्षेऽवलम्ब्य चंक्रमेषु कक्षपिण्डकानां स्थापनम् वि.सू.३२ख/४१; चङ्क्रमस्थानम् — न ससवेऽन्यत्र सांघिके तिष्ठेदाप्रासादपुष्करिणीद्वारकोष्ठकपरिषण्डचंक्रमस्थानवृक्षात् वि.सू.६२क/७८.

'chag sa'i khang

= {'chag sa'i khang pa/} {'chag sa'i khang pa} चंक्रमणशाला — करणं भक्ताग्न्युपस्थापनचंक्रमणशालानाम् वि.सू.९५क/११४.

'chag sar 'chag

चंक्रमे चंक्रमति — तेषु चंक्रमेषु रात्रौ बोधिसत्त्वाश्चंक्रमन्ति का.व्यू.२२९क/२९१.

'chag sar 'chags pa

चंक्रमणम् — एकासननिषदनैकचंक्रमणालापसंलापाश्च वि.सू.९०ख/१०८.

'chag sar byas pa

कृतचङ्क्रमणः म.व्यु.५५५७; कृतचङ्क्रमणा मि.को.१४०ख ।

'chags

= {'chags pa/}

'chags pa

• क्रि. १. (वर्त.; सक.; {bshag pa} भवि., {bshags pa} भूत., {shog} विधौ) देशयति — यत्तद्बुद्धेषु धर्मेषु श्रावकेषु तथैव च । अगौरवं कृतं स्याद्धि तत्सर्वं देशयाम्यहम् सु.प्र.८क/१४; {mi 'chags} न देशयति म.व्यु.७०४५; प्रतिदेशयति — तेन खलु समयेन…बोधिसत्त्वनियुतशतसहस्राणि भगवतोऽन्तिके एवंरूपं पूर्वकृतं कर्मावरणं प्रतिदेशयन्ति शि.स.४४क/४२ २. ( {'chag pa} इत्यस्याः भूत.) रोहति — {gzhan med na kha ma bsgyur ba la yang byin gyis brlabs pa 'chags so} रोहत्यन्यासंपत्तावरक्तकस्याधिष्ठानम् वि.सू.६७क/८४; विवर्तते — इति लोको विवृत्तोऽयं कल्पांस्तिष्ठति विंशतिम् । विवर्ततेऽथ संवृत्त आस्ते संवर्तते समम् अभि.को.३.९३; • सं. १. देशना — नापृष्टाभिन्नतां देशनां प्रतिगृह्णीयात् वि.सू.४७ख/६० २. परिसङ्गः — अविरला अविषमा अस्य दन्ताः…यैरस्याहारं परिभुञ्जानस्य नाभूत्सङ्गो वा परिसङ्गो…वा उपक्लेदो वा ग.व्यू.२३३क/३१० ३. रूढिः — नाविद्यमानधर्मार्थप्रत्ययादन्यत्र रूढिः वि.सू.२६क/३२ ४. विवृतिः, अनावृतिः; द्र. {'chags pa} विवृतम् बो.भू.९८ख/१२५; आविष्करणम् म.व्यु.२८०३ ०. (?) चङ्क्रमणम् — अस्ति चित्तवशेन यथा चंक्रमणाद्यवस्थासु सू.अ.२३४ख/१४६; • पा. विवर्तः, कल्पभेदः — कर्मक्लेशाम्बुसंभूताः स्कन्धायतनधातवः । उत्पद्यन्ते निरुध्यन्ते तत्संवर्तविवर्तवत् र.वि.९७ख/४३; स्वयं च सर्वलोकधातूनां ससत्त्वानां सविवर्तसंवर्तानां मायोपमत्वदर्शनात् सू.अ.१४७ख/२८; विवर्तकल्पः — कल्पो बहुविधः स्मृतः । विवर्तकल्पः प्राग्वायोर्यावन्नरकसम्भवः अभि.को.३.९०; • भू.का.कृ. विवृतम् — बोधिसत्त्वः शीलेष्वखण्डचारी भवति, परिशुद्धकायवाङ्मनःसमुदाचारो नाभीक्ष्णापत्तिको विवृतपापश्च भवति बो.भू.९८ख/१२५.

'chags par

संस्थातुम् — यद्धि वस्तु आत्मदृष्टितृष्णाभ्यां स्वीकृतम्, तत्रान्येऽप्यनुशया अनुशयितुम् उत्सहन्ते; आर्द्र इव पटे रजांसि संस्थातुम् अभि.स्फु.८९क/७६१.

'chags pa'i bskal pa

पा. विवर्तकल्पः, कल्पभेदः — यथासमाहिते चित्ते विंशतिं संवर्तविवर्तकल्पान् समनुस्मरति अभि.स्फु.९३ख/७७०; म.व्यु.८२८०.

'chags par byed

= {'chags par byed pa/}

'chags par byed pa

क्रि. देशयति — यतस्त्वं महाराज अत्ययं जानासि, अत्ययं पश्यसि, तं च दृष्ट्वा देशयसि वि.व.१४३क/१.३२; देशको भवति — स्खलितश्च बुद्धबोधिसत्त्वानां सहधार्मिकाणां चान्तिकेऽत्ययदेशको भवति बो.भू.७५ख/९७.

'chags su 'jug

= {'chags su 'jug pa/}

'chags su 'jug pa

क्रि. देशयति — तस्यादिकर्मिकस्य बोधिसत्त्वस्य स्वप्नान्तरे पुरतः स्थित्वा तां मूलापत्तिं देशयति महायानोपायेन शि.स.४२क/४०; प्रतिदेशयति — तस्यादिकर्मिकस्य बोधिसत्त्वस्य यथासमुत्थितास्ता आपत्तीः प्रतिदेशयति शि.स.४२क/४०.

'chags su gzhug

क्रि. देशयेत् — स्वामापत्तिं यथाधर्मं प्रतिकुरु किं ते करिष्यति सर्वसंघ इति प्रक्रमेण दर्शनपथे शिष्टानामिच्छायां देशयेत् वि.सू. ५८क/७४.

'chang

= {'chang ba/}

'chang ba

= {'dzin pa} ।। • क्रि. (वर्त.; सक.; {bcang ba} भवि., {bcangs pa} भूत., {chongs} विधौ) धारयति — य इमां प्रज्ञापारमितामुद्गृह्णाति धारयति वाचयति…उद्दिशति स्वाध्यायति अ.सा.४६क/२६; वहति — ये मानशत्रुविजयाय वहन्ति मानम् बो.अ.७.५९; • सं. धारणम् — {snam sbyar 'chang ba}…{chos gos 'chang ba}…{lhung bzed 'chang ba} संघाटीधारणम्…चीवरधारणम् …पात्रधारणम् श्रा.भू.४७ख/११५; शुभाभ्यासाद्वा दृष्ट इव धर्मे सततश्रवणोद्ग्रहणधारणादिभिः सू.अ.१४०क/१६; • उ.प. धरः — द्वात्रिंशल्लक्षणधरः कान्तस्त्रैलोक्यसुन्दरः वि.प्र.१५६क/३.१०५; ०धारी — {gzugs sna tshogs 'chang ba} विश्वरूपधारिणः ल.अ.५६ख/५; म.व्यु.६७७८; ०धृक् — विज्ञानधर्मतातीतो ज्ञानमद्वयरूपधृक् वि.प्र.१३९ख/१, पृ.३९; ०भृत् — {sa gzhi 'chang} क्ष्माभृत् अ.को.२.३.१; {thod pa 'chang ba} कपालभृत् अ.को.१.१.३३; • कृ. धारयन् — आश्चर्यं भगवन् यदिमां प्रज्ञापारमितामुद्गृह्णन् धारयन्…स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा इमान् यतो दृष्टधार्मिकान् गुणान् प्रतिलभते अ.सा.४६क/२६.

'chang ba po

वि. ओधरः — {nam mkha'i nor kun 'chang ba po} सर्वाकाशधनधरः स.दु.१६९/१६८; द्र. {'chang ba/}

'chang ba yin

क्रि. उद्वहति — कदाचिद् ब्राह्मणत्वाख्यं सामान्यं नाम वस्त्वन्तरमस्तीत्येवमुपकल्पयन्तस्तत्रभवन्तो विप्रा गर्वार्बुदमुद्वहन्ति त.प.३२२ख/१११२.

'chang bar byed

= {'chang byed/}

'chang bar byed pa

= {'chang byed/}

'chang bar byed par 'gyur

क्रि. धारयिष्यति — यः कश्चिन्महामते…इमानि मन्त्रपदान्युद्ग्रहीष्यति धारयिष्यति वाचयिष्यति पर्यवाप्स्यति, न तस्य कश्चिदवतारं लप्स्यते ल.अ.१५८क/१०६.

'chang byed

= {'chang bar byed pa} ।। • क्रि. धारयति — स तान् देयधर्मान् बुद्धबोधिसत्त्वनिक्षिप्तानिव धारयति बो.भू.७७क/८९; श्रा.भू.४८ख/११६; सं. १. धारणम् लो.को.७६२ २. = {sa gzhi} धरणिः, पृथिवी — भूर्भूमिरचलानन्ता रसा विश्वंभरा स्थिरा । धरा धरित्री धरणिः क्षोणिर्ज्या काश्यपी क्षितिः अ.को. २.१.२.

'chang byed pa

= {'chang byed/}

'chang byed ma

= {sa gzhi} धरणिः, ओणी मि.को.१४६क; द्र. {'chang byed/}

'chang bzung

मुष्टिः, त्सरुः छो.को.२८२/रा.को. ३.७५३; द्र. {chang zung /} {changs zung /}

'chad

= {'chad pa/} {'chad na} व्याख्यायमानः — आख्यायमान इति व्याख्यायमानः त.प.१७०क/७९७.

'chad 'gyur

= {'chad par 'gyur/}

'chad 'dod

= {'chad par 'dod pa/}

'chad pa

• क्रि. १. (वर्त.; सक.; {bshad pa} भवि., भूत., {shod} विधौ) [1] वदति — सर्वधर्मावबोधेन चित्तं बुद्धं वदाम्यहम् ल.अ.१६८क/१२३; भाषते — एतद् हि भाषितं बुद्धैर्भाषन्ते भाषयन्ति च अ.सा.३ख/२; ल.अ.१४१क/८७; कथ्यते — प्राक्पश्चाद्युगपच्चापि हेतुं वर्णेन्ति तार्किकाः । प्रकाशघटशिष्याद्यैर्भावानां जन्म कथ्यते ल.अ.१८७ख/१५८; देशयति — अथ किं भगवानपि लोकायतमेव देशयति ल.अ.१२४ख/७१; देश्यते — यैश्च तैर्बुद्धैर्भगवद्भिर्धर्मो देशितो देशयिष्यते देश्यते च अ.सा.१३१क/७५; उद्देशयति — इमं च कारण्डव्यूहमहायानसूत्ररत्नराजमुद्देशयति का.व्यू.२११क/२६९; निर्दिशति — किमयं सर्वतथागतमहावज्रात्मा सर्वतथागतधर्मवज्रतत्त्वमनभिज्ञाय गुह्याक्षरं निर्दिशति गु.स.१४१क/१०८; उदाहरति — न च नार्थोपसंहितमुदाहरन्ति ल.अ.१३२ख/७९; आह — {nye bar 'jal ba med par 'chad pa ni} उपमानाभावमाह त.प.१३३क/७१६; प्राह — तदत्र सुधियः प्राहुस्तुल्या सत्त्वेऽपि चोदना त.स.२ख/२८; आचष्टे — एतदाचष्टे, न ह्यर्थसत्तैवोपलम्भकारणम् त.प. १५५क/७६३; व्याचष्टे — अपरे पुनरेतद् व्याख्याद्वयमेवं व्याचक्षते अभि.भा.८८क/७५९ [2] (?) वक्ष्यति — अनुक्रममिति पश्चाद् वक्ष्यति अभि.भा.२१५-३/७१६; निर्देक्ष्यते — विदूषणाप्रतिपक्षादयः परस्तान्निर्देक्ष्यन्ते अभि.स.भा.२०ख/२७ २. (वर्त., भवि.; अक.; {chad pa} भूत.) प्रसीदति — अभूतपरिकल्पो हि संधिलक्षणमुच्यते । तस्य भूतपरिज्ञानात्संधिजालं प्रसीदति ल.अ.१२०क/६६; • सं. १. देशनम् — महायानस्य लेखनम्…परेभ्यो देशनं ग्रन्थस्य अर्धस्य वा म.भा.२१ख/५.१०; वचनम् मि.को.६२ख; आख्यानम् — तद्वच्छान्तमवेत्य शुद्धकनकप्रख्यं मनः सर्वविद्धर्माख्याननयप्रहारविधितः संचोदयत्यावृतिम् र.वि.१०८ख/६६; व्याख्यानम् — {chos 'chad pa} धर्मव्याख्यानम् वि.प्र.९२क/३.३; व्याख्या — यदुक्तं (धारणाध्ययनव्याख्या इत्यादि त.प.१७६क/८१०; तद्व्याख्याप्रसङ्गवितथप्रलापश्च वा.न्या.१५२-४-४/६६ २. आख्यातत्वम् — निश्चितं च तन्निर्दोषकृताख्यातत्वं चेति विग्रहः त.प.२५२ख/९७८ ३. छेदः — {rtsa 'chad pa} नाडीच्छेदः वि.प्र.२५४ख/२.६७; संवृतिः परमार्थश्च तृतीय नास्ति हेतुकम् । कल्पितं संवृतिर्ह्युक्ता तच्छेदादार्यगोचरम् ल.अ.१०७ख/५३; विच्छेदः — भुजंगीभोगविच्छेदं न चेदिच्छसि तत्स्वयम् । अहितं राजराजस्य राजपुत्रं परित्यज अ.क.६६.३९; उपच्छेदः — सद्धर्मपरिग्रहाच्च महामते बुद्धवंशस्यानुपच्छेदः कृतो भवति ल.अ.१३३ख/७९; उपरमः — यद्यतीतदेहवर्तिनश्चेतसः प्रथमजन्मचित्तं प्रति कारणभावः स्यात्…तदा चित्तप्रतिबन्धानुपरमात् परलोककल्पना स्यात् त.प.९०ख/६३४; • वि. देशकः — {thar pa 'chad pa'i ston pa} मोक्षस्य देशकः शास्ता ल.अ.१८९क/१६१; देशिकः — अहं मार्गस्याख्याता मार्गदेशिको मार्गवित् मार्गकोविदः स.पु.४७ख/८४; वक्ता — मध्यान्तविभागसूत्रभाष्यं चिकीर्षुस्तत्प्रणेतुर्वक्तुश्च पूजां कृत्वा म.भा.१क/३; व्याख्याता — प्रविभागज्ञः व्याख्याता त.प.२५३ख/९८१; • कृ. भाष्यमाणम् — स इमां गम्भीरां प्रज्ञापारमितां भाष्यमाणां देश्यमानामुपदिश्यमानाम् उद्दिश्यमानां शृणुयात् अ.सा.१५७ख/८९.

'chad par

वक्तुम् — केन चायं प्रथमत उपदिष्टो यत आचार्योऽभिधर्मकोशं वक्तुमाद्रियते अभि.भा. १२७-५/१४.

'chad pa po

• वि. १. देशकः — {rgyud 'chad pa po} तन्त्रदेशकः वि.प्र.९०ख/३.३; प्रणेता — पुरुषा एव प्रमाणभूताः प्रणेतारो यथार्थज्ञानकारणं सन्तु, किम् इदानीमपौरुषेयतया सिद्धोपस्थायिन्या त.प.१६७क/७९०; वक्ता — वक्तृव्यापारविषयो योऽर्थो बुद्धौ प्रकाशते । प्रामाण्यन्तत्र शब्दस्य नार्थतत्त्वनिबन्धनम् प्र.अ.१३ख/१५; नामादिवचने वक्तृश्रोतृवाच्यानुबन्धिनि प्र.वा.२.११; प्रवक्ता — एकैकेनाभिसम्बन्धे प्रतिसन्धिर्न युज्यते । एकार्थाभिनिवेशात्मा प्रवक्तृश्रोतृचेतसोः प्र.वा.२.३७७; व्याख्याता — यदा तु व्याख्यातुस्तदा वक्तृव्यापारविषयो व्याख्यातैव वक्ता प्र.अ.६क/८ २. देशिकः, बुद्धस्य — एवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्रं प्रवर्तितम्, यस्य प्रवर्तनात्तथागत इत्युच्यते…देशिक इत्युच्यते ल.वि.२०३ख/३०७; • सं. व्याख्यातृत्वम् — निर्दोषकर्तृकत्वादौ इत्यादिशब्देन व्याख्यातृत्वं गृह्यते त.प.१७०क/७९७.

'chad pa yin

क्रि. उच्यते न्या.बि. ।

'chad par 'gyur

• क्रि. १. (वर्त.) अभिधीयते — शब्दादर्थमतिस्तेन लौकिकैरभिधीयते त.स.९९ख/८८०; प्रत्याहरति — उक्तं देशनापारे मया…यथा एकमप्यक्षरं तथागता नोदाहरन्ति न प्रत्याहरन्ति ल.अ.१३२ख/७८; भाषयति — एतद्धि भाषितं बुद्धैर्भाषन्ते भाषयन्ति च ल.अ.१४१क/८७ २. (भवि.) वक्ष्यति — त्रिविधं लिङ्गमित्यादिना त्रिरूपमेव लिङ्गमनन्तरं वक्ष्यति वा.टी.५१क/३; वक्ष्यते — तथा प्रमाणाप्रमाणभेद इति हि वक्ष्यते प्र.अ.३ख/५; देशयिष्यति — विष्णुर्महेश्वरश्चापि सृष्टित्वं देशयिष्यति ल.अ.१८८ख/१५९; देशयिष्यते — यैश्च तैर्बुद्धैर्भगवद्भिः धर्मो देशितो देशयिष्यते देश्यते च अ.सा.१३१क/७५; कथयिष्यति — कथयिष्यत्यवश्यं मे वृत्तमेष महीपतेः । निन्द्यं कर्म कृतं तावदधुना किं करोम्यहम् अ.क.८.६७; प्रतिपादयिष्यति — यथा च नित्यानां व्यक्तेरसंभवः, तथा पश्चात् प्रतिपादयिष्यति त.प. १७३क/८०३; अभिधास्यते — अभिधास्यत इति समनन्तरमेव बहिरर्थपरीक्षायाम् त.प.१००ख/६५०; भाषिष्यते — बुद्धैर्भगवद्भिर्भाषितानि भाषन्ते भाषिष्यन्ते च ल.अ.१५८क/१०६ ३. अपक्षीयते — अष्टावपक्षाला अपक्षीयन्ते अभि.स्फु.२९१ख/११४१; विशीर्यते — त्वरितं त्वरितं क्षुरधारोपचिते महापथे पादा विशीर्यन्ते का.व्यू.२१६क/२७६; • द्र. = {'chad par 'gyur ba/}

'chad par 'gyur ba

• कृ. वक्ष्यमाणम् — (तन्न सामर्थ्यनियमो वाय्वादेरुपपद्यते इति वक्ष्यमाणेन सम्बन्धः त.प.१८८क/८३८; वक्ष्यमाणक्रमेण वि.प्र.८९ख/३.२ २. = {'chad par 'gyur/}

'chad par 'dod

= {'chad par 'dod pa/}

'chad par 'dod pa

वि. वक्तुकामः — हेत्वाभासान् वक्तुकामस्तेषां प्रस्तावं रचयति त्रिरूपेत्यादिना न्या.टी.७२ख/१८८; व्याचिख्यासुः — तत्र कुमारिल एतत्प्रत्यक्षतोदृष्टसम्बन्धमनुमानं व्याचिख्यासुराह त.प.३४ख/५१७.

'chad par byed

= {'chad par byed pa/}

'chad par byed pa

= {'chad byed} ।। • क्रि. १. (वर्त.) आख्यायते — त्रिरूपं च तल्लिँगं च तस्याख्यानम् । आख्यायते प्रकाश्यतेऽनेनेति न्या.टी.६१क/१५०; व्याख्यायते — अत्रापि करोति स्मरणार्थः किं न व्याख्यायते त.प. २१३ख/८९७; देशयति — सम्यग् धर्मं देशयति सू.अ.२०२ख/१०४; देश्यते — अत्र समासतो यच्च देश्यते येन च देश्यते तत्र नित्यम् अव्याहतमतित्वेन भगवतश्चतस्रः प्रतिसंविदो देशिताः सू.अ.२५७क/१७७; दीपयति — सोऽत्यर्थं चातुर्वर्णविशुद्धिं रोचयति दीपयति प्रज्ञपयति…उत्तानीकरोति देशयति वि.व.१२४ख/१.१३ २. (भवि.) आख्यास्यति — न वेदार्थस्यातीन्द्रियार्थस्य कश्चित् स्वातन्त्र्येण विज्ञाता नरोऽभ्युपगतो यो वेदार्थमाख्यास्यति त.प. १६७ख/७९१; • वि. १. देशिकः — आश्रयेऽथाश्रिते देश्ये वाक्ये ज्ञाने च देशिके । अव्याहतमते नित्यं सुदेशिक नमोऽस्तु ते सू.अ.२५७क/१७६; व्याख्याकृत् — दशतत्त्वपरिज्ञाता मण्डलालेख्यकर्मवित् । मन्त्रव्याख्याकृदाचार्यः प्रसन्नात्मा जितेन्द्रियः वि.प्र.९१क/३.३ २. शस्त्रकः — तद्यथा ऊर्ध्वंगमा वायवोऽधोगमाः…शस्त्रकाः क्षुरकाः सूचकाः…अङ्गानुसारिणो वायव इत्यादि शि.स.१३७ख/१३३.

'chad par mdzad

= {'chad par mdzad pa/}

'chad par mdzad pa

क्रि. निर्दिशति — तव धर्मश्रवणकाले महावज्रसमये धर्मपर्यायं निर्दिशसि परिमोक्षयसि का.व्यू.२३६ख/२९८.

'chad po

= {'chad pa po/}

'chad byed

= {'chad par byed pa/}

'chab

= {'chab pa/}

'chab pa

• क्रि. (वर्त.; सक.; {bcab pa} भवि., {bcabs pa} भूत., {chobs} विधौ) प्रतिच्छादयति — अधिमानं चोत्पाद्याजानन्नबुध्यमानो वर्णार्हाणां पुद्गलानां वर्णं प्रतिच्छादयति शि.स.८६क/८४; द्र. {'chab par byed pa/} ।। • सं. १. = {sbed pa} प्रतिच्छादः — नाभावेऽङ्गस्योद्भावनायात्मचित्तानां प्रतिच्छादः वि.सू.८६ख/१०४; प्रतिच्छादनम् — अवद्यप्रतिच्छादनम् वि.सू. ४०ख/५१; {'chab pa'i pham par 'gyur ba} प्रतिच्छादनपाराजयिकम् वि.सू.५०ख/६४ २. म्रक्षः — न च त्वया भोः पुरुष अत्र कर्म कुर्वता शाठ्यं वा वक्रता वा कौटिल्यं वा मानो वा म्रक्षो वा कृतपूर्वः, करोषि वा स.पु.४२क/७४ ०. (?) समर्थनम् — {sbed pa ni 'chab pa'o} संप्रधारणा तु समर्थनम् अ.को.२.८.२५; • पा. म्रक्षः १. परीत्तक्लेशभूमिकः धर्मः — क्रोधोपनाहशाठ्येर्ष्याप्रदासम्रक्षमत्सराः । मायामदविहिंसाश्च परीत्तक्लेशभूमिकाः अभि.को.२.२७; {'chab pa ni bdag gi kha na ma tho ba mkhyud pa} म्रक्ष आत्मनोऽवद्यप्रच्छादना त्रि.भा.१५९ख/६५ २. दशसु पर्यवस्थानेषु एकम् — आह्रीक्यमनपत्राप्यमीर्ष्यामात्सर्यमुद्धवः । कौकृत्यं स्त्यानमिद्धं च पर्यवस्थानमष्टधा ।। क्रोधम्रक्षौ च अभि.को. ५.४८; • वि. प्रतिच्छन्नम् — {sdig pa 'chab pa la 'dzem pa gang yin pa} प्रतिच्छन्नपापतायां या लज्जा बो.भू.१३३क/१७१; पिहितम् म.व्यु.५१८०.

'chab pa yin

क्रि. छादयति — {rab tu 'chab pa yin} प्रतिच्छादयति लो.को.७६३.

'chab pa'i pham par 'gyur ba

पा. प्रतिच्छादनपाराजयिकम्, पाराजयिकभेदः वि.सू. ५०ख/६४.

'chab par byed

= {'chab par byed pa/}

'chab par byed pa

क्रि. छादयति — तस्यापि भावमाज्ञाय तद्दुश्चरितमन्येषामपि तावच्छादयति प्रागेव तस्यैव बो.भू.७५ख/८७; प्रतिच्छादयति — भूतञ्च दोषं प्रतिच्छादयति बो.भू.१३५क/१७४.

'chab byed

= {'chab par byed pa/}

'cham

= {'cham pa/}

'cham pa

= {mthun pa} सहितम् — बोधिसत्त्वः परिशुद्धां कथां कथयति…युक्ता सहिताऽव्यवकीर्णानुधार्मिकी बो.भू.६४क/७५.

'cha'

= {'cha' ba/}

'cha' ba

• क्रि. १. (वर्त., भवि.; सक.; {'chos pa} भूत., {'cho} विधौ) ग्रस्यते — आभिर्बाला ग्रस्यन्ते महामकरेणेव पोतः ल.वि.१०३ख/१५०; द्र. {'cha' bar byed pa} 2. ( वर्त.; सक.; {bca' ba} भवि., {bcas pa} भूत., {chos} विधौ) [1] प्रज्ञप्यते — पुद्गलतो यमागम्य शिक्षा प्रज्ञप्यते सू.अ.१६५क/५६ [2] कल्पयति — {gnas 'cha' ba} वासं कल्पयति म.व्यु.६८७३; • सं. १. खादितम् — आलोकिते विलोकिते…खादिते निद्राक्लमप्रतिविनोदने…प्रतिसंलयने संप्रजानचारी भवति बो.प.५६ २. अधिवासः — {pad ma dag la gnas 'cha' ba} अम्बुरुहमध्यकृताधिवासः वि.व.२१५क/१.९१; ग्रहणम् — {gnas 'cha' ba} निःश्रयग्रहणम् वि.सू.७१ख/८८; • कृ. निवसन् — {bdag gi snying la nges par gnas 'cha' na} हृदये निवसत्सु…मम बो.अ.४.३४.

'cha' bar byed

= {'cha' bar byed pa/}

'cha' bar byed pa

क्रि. खादति — आहरतीति भुंक्ते । प्रतिनिषेवति, अभ्यवहरति, खादति, भक्षयति, स्वादयति, पिबति, चूषतीति पयार्याः श्रा.भू. ३५ख/८५.

'cha' bar mdzad

= {'cha' bar mdzad pa/}

'cha' bar mdzad pa

क्रि. प्रज्ञपयति — {bslab pa'i gzhi dag kyang 'cha' bar mdzad} शिक्षापदानि च प्रज्ञपयति वो.भू.१४३ख/१८४; प्रज्ञापयति — {bslab pa 'cha' bar mdzad} शिक्षां प्रज्ञापयति सू.अ.१६५क/५६.

'char

= {'char ba/}

'char ka

• सं. उदयः — अयमालोहितच्छायो मदेन मुखचन्द्रमाः । सन्नद्धोदयरागस्य चन्द्रस्य प्रतिगर्जति का.आ.२.८८; अभ्युद्गमनम् — {nyi ma 'char ka'i dus} सूर्यस्याभ्युद्गमनसमयम् श्रा.भू.४१क/९९; {nyi ma 'char ka'i mig can} बालारुणाक्षः वि.प्र.१११ख/१, पृ. ८; • ना. १. उदायी, श्रावकाचार्यः — सैवाद्योत्पलवर्णोऽयमुदायी शीघ्रगोऽप्यसौ । प्राग्जन्मान्तरपुण्येन भिक्षुव्रतमुपागतौ अ.क.१४.१४४ २. उदयनः, गृहपतिः — हस्तिपालग्रामके उदयनो नाम गृहपतिः प्रतिवसति वि.व.३३६ख/२.१४२.

'char ka nag po

ना. कालोदायी, महाश्रावकः — पञ्च महाश्रावकशतानि…तद्यथा गयाकाश्यपो नदीकाश्यपः उरुबिल्वकाश्यपः कालः कालोदायी…स्वागत इत्येवंप्रमुखानि पञ्च वशीभूतशतानि स.पु. ७८क/१३२; द्र. {'char byed nag po/}

'char 'gyur

= {'char 'gyur ba/}

'char 'gyur ba

क्रि. उदेति —उदेति भास्करो यद्वत्समहीनोत्तमे जने । तथा त्वं लोकप्रद्योत तत्त्वं देशेसि बालिशान् ल.अ.७३ख/२२.

'char 'gro

ना. उदायी, ब्राह्मणः — उदयनो नाम ब्राह्मणो राज्ञः पुरोहित उदायिनः पिता, स पञ्चमात्रैर्ब्राह्मणशतैः परिवृतो हस्तोत्तरे चित्रानक्षत्रे राजानं शुद्धोदनमुपसंक्रम्यैवमाह ल.वि.६४क/८५.

'char rgyal

ना. उदयः, नृपः ब.अ.४५.

'char po

ना. उदयनः, ब्राह्मणः — उदयनो नाम ब्राह्मणो राज्ञः पुरोहित उदायिनः पिता, स पञ्चमात्रैर्ब्राह्मणशतैः परिवृतो हस्तोत्तरे चित्रानक्षत्रे राजानं शुद्धोदनमुपसंक्रम्यैवमाह ल.वि.६४क/८५.

'char ba

• क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; {shar ba} भूत.) उदागच्छति — अस्मिंश्चातुर्महाद्वीपके लोकधातौ यावन्तः सत्त्वास्तावन्त एव सूर्या उदागच्छन्ति शि.स. १५५क/१४९; उदयति — अनावरणमण्डलमेतद् उदयति यदुत सर्वजगद्विशुद्धिविनयाय शि.स.१५३ख/१४८; • सं. उदयः — {nyi zla 'char ba} चन्द्रार्कोदयः का. आ.१.१६; {khyim 'char ba} राश्युदयः वि.प्र.२४९क/२. ६२; अभ्युद्गमनम् — सूर्यस्याभ्युद्गमनसमये वि.व. १४६ख/२,९०; उद्गतिः — श्वमध्याह्नपर्यन्तारुणोद्गत्यन्तरमकालः वि.सू.३५ख/४५; • ना. उदयनः १. क्षत्रियश्रेष्ठः — उदयनः क्षत्रियश्रेष्ठः शतानीकसमुद्भवः । सुबाहुः सुधनः ख्यातो महेन्द्रचन्द्रसमस्तथा म.मू.३०३ख/४७३; द्र. {'char byed/} 2. ना. उदयनः, नागः म.व्यु.३३२४.

'char ba na

कृ. उदयमानम् — तद्यथापि नाम सूर्यो देवपुत्र उदयमानो न तिष्ठति जात्यन्धदोषेण शि.स.१५३क/१४८.

'char bar 'gyur

क्रि. उदयिष्यति लो.को.७६४.

'char byed

ना. १. उदयनः, वत्सराजः — कौशाम्ब्यां वत्सनृपतिर्बभूवोदयनाभिधः । गायत्यद्यापि यत्कीर्तिर्विद्याधरवधूजनः अ.क.३५.३; उद्याने केलिरसिकः श्रीमानुदयनः पुरा । अवन्तिविषये राजा विजहार वधूसखः अ.क.९६.२; द्र. {'char ba} 2. उदायी — {'char byed mdo} उदायिसूत्रम् अभि.स्फु.२८९ख/११३५.

'char byed nag po

ना. कालोदायी, महाश्रावकः — तद्यथा स्थविरेण च शारिपुत्रेण महामौद्गल्यायनेन…कालोद(आ)यिना च वक्कुलेन च अनिरुद्धेन च । एतैश्चान्यैश्च संबहुलैर्महाश्रावकैः सु.व्यू.१९५ख/२५४; द्र. {'char ka nag po/}

'chal

= {'chal ba/}

'chal khrims

= {'chal ba'i tshul khrims/}

'chal gyur

भू.का.कृ. असंगतम् — पूर्वोत्तराबद्धपदं निरर्थकमसंगतम् । अबद्धं यत्त्वया प्रोक्तम् शि.स.४७क/४४.

'chal pa

= {'chal ba/}

'chal ba

• वि. प्रकीर्णम् — {tshig 'chal ba med pa} अप्रकीर्णवचनम् अ.सा.४७क/२७; स्खलितम् — पुनः स्खलितशङ्कामपाकर्तुं पुनरकरणसंवरं कुर्वन्नाह बो.प.३६; असमञ्जसम् म.व्यु.४५२०; मि.को.९६ख; • सं. विक्लवम् — तदयमीर्ष्याशल्यवितुद्यमानमर्मा विक्लवं विक्रोशतीत्युपेक्षामेवार्हति हे.बि.१४०-२/६०; • अव्य. दुस् — {tshul khrims 'chal ba}…{shes rab 'chal ba} दुःशीलाः…दुष्प्रज्ञाः सू.अ.२१९ख/१२६.

'chal ba'i tshul khrims

= {'chal khrims} दौःशील्यम्, दुःशीलत्वम् — एषां तु विपक्षा दौःशील्यं क्रोधः कौशीद्यं विक्षेपो दौष्प्रज्ञ्यं यथाक्रमम् सू.अ.१९७ख/९९; दौःशील्यतद्धेत्वहतं तद्विपक्षसमाश्रितम् अभि.को. ४.१२३.

'chal ba'i tshul khrims ma yin pa

अदौःशील्यता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामशीलता अदौःशील्यता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४२क/२०.

'chal ba'i shes rab

• वि. दौष्प्रज्ञाः म.व्यु.७०७०; • सं. दौष्प्रज्ञ्यम्, दुष्प्रज्ञत्वम् — एषां तु विपक्षा दौःशील्यं क्रोधः कौशीद्यं विक्षेपो दौष्प्रज्ञ्यं यथाक्रमम् सू.अ.१९७ख/९९; दौष्प्रज्ञता — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानां नापि प्रज्ञता नापि दौष्प्रज्ञता, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.४२ख/२०.

'chal bar gyur ba

= {'chal gyur/}

'chi

= {'chi ba/}

'chi ka

मरणावस्था — स यावन्मरणावस्थायां भूमितलं पद्भ्यामनाक्रम्य कालं कुर्यात् अ.सा.३२२क/१८१.

'chi dka'

= {rtsa dur ba} दुर्मरा, दूर्वा मि.को.५९क ।

'chi 'gyur

= {'chi bar 'gyur/}

'chi ltas

= {dus min 'chi ba} अरिष्टम्, अकालमरणम् — {'chi ltas zhes bya ba ni dus ma yin par 'chi ba ste/} {'chi ltas min pa ni lo brgya'i mtshams su 'chi ba'o} अरिष्टं नाम अकालमरणम्, रिष्टं वर्षशतावधेर्मरणम् वि.प्र. २४६ख/२.६१; {'chi ltas kyi nyin zhag 'phel ba} अरिष्टदिनवृद्धिः वि.प्र.२४६ख/२.६१; इति सूर्यारिष्टे एकव्याख्याननियमः वि.प्र.२८०क/२.६२; {zla ba'i 'chi ltas kyi nges pa} चन्द्रारिष्टनियमः वि.प्र.२४८क/२.६१.

'chi ltas kyi 'khor lo

पा. = {'chi ba'i 'khor lo} अरिष्टचक्रम्, मरणचक्रम् — अतोऽरिष्टचक्रं मरणचक्रं राशिचक्रनाडीभ्यः प्राणस्य पञ्चमण्डलप्रवाहपरित्यागोऽनुक्रमेणेति । ततः कर्णिकायां प्रवेशः तद्दिने मरणमिति न्यायः वि.प्र.२५१ख/२.६४; {nyin zhag stong brgyad cu'i bdag nyid 'chi ltas kyi 'khor lo'o} अशीत्युत्तरसहस्रदिनात्मकमरिष्टचक्रम् वि.प्र.२५३ख/२.६६.

'chi ltas kyi rlung

पा. अरिष्टवायुः — चन्द्रोदयो नाम शुक्रधातौ मृत्युप्रवेश इति । मृत्युरुदयो न शुक्रधातोरिति, अरिष्टवायुप्रवेशादिति वि.प्र.२४९क/२. ६२.

'chi ltas 'khor lo

= {'chi ltas kyi 'khor lo/}

'chi ltas ma yin pa

= {'chi ltas min pa/}

'chi ltas min

= {'chi ltas min pa/}

'chi ltas min pa

• सं. रिष्टम् — {'chi ltas zhes bya ba ni dus ma yin par 'chi ba ste/} {'chi ltas min pa ni lo brgya'i mtshams su 'chi ba'o} अरिष्टं नाम अकालमरणम्, रिष्टं वर्षशतावधेर्मरणम् वि.प्र.२४६ख/२.६१; • ना. मार्ष्टिः, महाग्रहः — येऽपि ते ग्रहा महाग्रहा लोकार्थकरा अन्तरिक्षचराः, तद्यथा आदित्य सोमः…मार्ष्टि स्कन्द सनत्…विरूपश्चेति म.मू.१०४ख/१३.

'chi dus

= {'chi ba'i dus/}

'chi bdag

= {gshin rje} मृत्युः, यमराजः — आरभध्वं निष्क्रामत युज्यध्वं बुद्धशासने । धुनीत मृत्युनः सैन्यं नडागारमिव कुञ्जरः अ.श.४क/३; परलोकादिवानीतो मृत्योर्वक्त्रान्तरादिव । प्रपातादुद्धृतोऽन्यस्माद् अन्यत्र पतितो ह्यसि जा.मा.२८६/१६६; यमः — यमेनोद्वीक्ष्यमाणस्य बद्धमार्गस्य सर्वतः । कथं ते रोचते भोक्तुं कथं निद्रा कथं रतिः बो.अ.७.६; अन्तकः — {'chi bdag bstan pa khams gsum gyi/} {sa chen dag la spyod bgyid pa/} {mi thogs zlog pa ma mchis pa'ang /} {khyod kyi bstan pas zil gyis gnan} त्रैधातुकमहाभौममसङ्गमनवग्रहम् । शासनेन तवाक्रान्तमन्तकस्यापि शासनम् श.बु.८८.

'chi bdag gi bdud

= {'chi bdud} पा. मृत्युमारः, मारभेदः — कुतो भयभीतः ? संगणिकाभयभीतः…स्कन्धमारभयभीतः, क्लेशमारभयभीतः, मृत्युमारभयभीतः, देवपुत्रमारभयभीतः शि.स.११०ख/१०९; लोके विचरतो लोकधर्मैरनुपलेपतः । शमामृतपदप्राप्तौ मृत्युमाराप्रचारतः र.वि.२.६६.

'chi bdag gi pho nya

= {'chi bdag pho nya/}

'chi bdag pho nya

मृत्युदूतः, यमदूतः — इति विचरति पापे मृत्युदूतोग्रवृत्तौ त्वमिव हि क इवा(हा)न्यः सानुकम्पो मयि स्यात् जा.मा.३९५/२३२.

'chi bdag zhi bar byed pa

वि. मृत्युनाशनः, ओनी — {sangs rgyas thams cad kyis bshad pa 'chi bdag zhi bar byed pa'i rig pa dang /} {dus ma yin par 'chi ba 'joms par byed pa'i rig pa dang} सर्वबुद्धैश्च भाषिता मृत्युनाशनी विद्या विद्या…अकालमृत्युनाशनी स.दु.२१५/२१४.

'chi bdag zhi byed

= {'chi bdag zhi bar byed pa/}

'chi bdud

= {'chi bdag gi bdud/}

'chi 'dod

= {'chi bar 'dod pa/}

'chi 'pho

• क्रि. च्यवति — तुषितवरभवननिलयाद्यदा च्यवति नायकः पुरुषसिंहः ल.वि.२३क/२६; च्यवते — यत्रैव हि देशे तत्समापत्तिलाभिनः च्यवन्ते तत्रैवोपपद्यन्ते अभि.भा.१६६-५/३८३; • पा. = {rnam par shes pa tha ma 'gag pa} च्युतिः, चरमविज्ञानस्य निरोधः — तत्र यश्चरमविज्ञानस्य निरोधः तत्र च्युतिरिति संख्यां गच्छति शि.स.१४०ख/१३५; यथाकामादानस्थानच्युतिवशवर्तिता बो.भू.१९७क/२६५; च्यवनम् — यदवश्यं बोधिसत्त्वेन च्यवनकालसमये देवपर्षदि संप्रकाशयितव्यम् ल.वि.१९ख/२३; च्युतम् — च्युतिरेव च्युतम् अभि.भा.५६क/१०८७; • कृ. च्यवमानम् — औपपादुकानां सत्त्वानां घटीयन्त्रवच्च्यवमानानामुपपद्यमानानां च रागद्वेषमोहानां पारावतभुजङ्गसूकराकारेण वि.सू. ९५क/११४.

'chi 'pho dang skye ba mkhyen pa

पा. च्युत्युत्पत्तिज्ञानम् — {'chi 'pho ba dang skye ba mkhyen pa'i stobs} च्युत्युत्पत्तिज्ञानबलम् म.व्यु.१२८; द्र. {'chi 'pho dang skye ba shes pa/}

'chi 'pho dang skye ba mngon par shes pa

पा. च्युतोपपादाभिज्ञा, अभिज्ञाभेदः — परेषामुपपत्तौ ज्ञानं च्युतोपपादाभिज्ञा सू.अ.१४७क/२७; अभि.भा.६१ख/११११.

'chi 'pho dang skye ba shes pa

पा. च्युत्युपपादज्ञानम् — कथं तर्हि (च्युत्युपपादज्ञानेनैव अमी बत भवन्तः सत्त्वाः कायदुश्चरितेन समन्वागताः इत्येवमादि अभि.भा.६२क/११११; द्र. {'chi 'pho dang skye ba mkhyen pa/}

'chi 'pho ba

= {'chi 'pho/}

'chi 'pho ba dang skye ba mkhyen pa'i stobs

पा. च्युत्युत्पत्तिज्ञानबलम्, तथागतबलभेदः — दश तथागतबलानि । स्थानास्थानज्ञानबलम्…च्युत्युत्पत्तिज्ञानबलम्, आस्रवक्षयबलम् म.व्यु.१२८.

'chi 'pho ba dang skye ba mngon par shes pa

= {'chi 'pho dang skye ba mngon par shes pa/}

'chi 'pho ba ma yin

= {'chi 'pho ba ma yin pa/}

'chi 'pho ba ma yin pa

• कृ. न च्यवते — न हि सुविक्रान्तविक्रामिन् रूपं च्यवते वा उपपद्यते वा सु.प.३९क/१८; • सं. अच्युतिः — या च रूपवेदनासंज्ञासंस्कारविज्ञानानामच्युतिरनुपपत्तिः, इयं प्रज्ञापारमिता सु.प.३९क/१८.

'chi 'pho bar 'gyur

= {'chi 'phor 'gyur/}

'chi 'pho min

= {'chi 'pho ba ma yin pa/}

'chi 'pho med

= {'chi 'pho med pa/}

'chi 'pho med pa

वि. अच्युतम् — अच्युतमजातत्वेन भ्रंशासंभवात् अभि.स.भा.५४क/७५.

'chi 'phor 'gyur

क्रि. च्यवति — अजाः प्रसूतजन्मा वै अच्युताश्च च्यवन्ति च । युगपज्जलचन्द्राभा दृश्यन्ते क्षेत्रकोटिषु ल.अ.१७२ख/१३१.

'chi ba

• क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; {shi ba} भूत.) म्रियते — तद्वदार्यः फलात् परिहीणोऽपि तत्फलम् अलब्ध्वा न म्रियते अभि.स्फु.२२३ख/१००५; बो.प.३४; कालं करोति — नैव हि कश्चित् फलात् परिहीणः कालं करोति अभि.भा.३५ख/१००५; • सं. १. मृत्युः — कृताकृतापरीक्षोऽयं मृत्युर्विश्रम्भघातकः । स्वस्थास्वस्थैरविश्वास्य आकस्मिकमहाशनिः बो.अ.२.३४; स्यात्पञ्चता कालधर्मो दिष्टान्तः प्रलयोऽत्ययः । अन्तो नाशो द्वयोर्मृत्युर्मरणं निधनोऽस्त्रियाम् अ.को.२.८.११६; मरणम् — अहं पुनः पुनः । दुर्गतिव्याधिमरणच्छेदभेदाद्यवाप्नुयाम् बो.अ.४.१४; निधनः, ओनम् — दिवि भुवि फणिलोके शैशवे यौवने वा जरसि निधनकाले गर्भशय्याश्रये वा अ.क.८३.३४; कालक्रिया — अमितायुषः सत्त्वा अभूवन् न नियतायुषः, नास्ति अन्तरेण कालक्रिया ग.व्यू.२०क/२०८; विपत्तिः — विपत्तिभीत्या तस्यापि कन्यानामाकरोत्पिता अ.क.९२.१२; उपरतिः — अयं कायः सुचिरमपि तिष्ठन् वर्षशतम्वा तिष्ठति…अस्ति चास्यार्वागुपरतिः श्रा.भू.३४क/८१; उपरमः, द्र. {'chi ba} उपरमन् अभि.को.२.१५; व्युपरमः — निर्वृत्तिर्व्युपरमरुग्जराविमुक्ता र.वि.१.६६; निःसरणम् श्री.को.१८५क २. = {'chi ltas} अरिष्टम् — आयुर्वेदविधानज्ञः स तस्यारिष्टलक्षणैः । षण्मासशेषमेव आयुर्ज्ञात्वा चिन्तान्तरोऽभवत् अ.क.६.१०२ ३. = {'chi 'pho} च्युतिः — {'chi ba'i sems} च्युतिचित्तम् अभि.भा.१३३-१/७८; {'chi ba dang 'pho ba} च्युतिसंक्रमः म.व्यु.२९८६; च्यावनम् म.व्यु.२९८५; • कृ. म्रियमाणम् — म्रियमाणस्य चतुर्थं च ध्यानं समापद्यमानस्य निष्क्रामन्ति अभि.भा.११ख/९०१; उपरमन् — निरोधयत्युपरमन्नारूप्ये जीवितं मनः । उपेक्षां चैव अभि.को.२.१५.

'chi ba dang 'pho ba

च्युतिसंक्रमः म.व्यु.२९८६; द्र. {'chi 'pho/}

'chi ba 'dod

= {'chi bar 'dod pa/}

'chi ba 'dod pa

= {'chi bar 'dod pa/}

'chi ba ma yin

= {'chi ba ma yin pa/}

'chi ba ma yin pa

क्रि. न म्रियते — न विज्ञानं जायते वा म्रियते वा सु.प.३९क/१८.

'chi ba mang po

महामारी, उपद्रवविशेषः — महामार्युपद्रवे शमीसमिधानां दधिमधुघृताक्तानां जुहुयात् म.मू.२११ख/२३०.

'chi ba min pa

= {'chi ba ma yin pa/}

'chi ba med

= {'chi med/}

'chi ba med ldan

= {'chi med ldan/}

'chi ba med pa

= {'chi med/}

'chi ba las rgyal

ना. = {lha chen} मृत्युञ्जयः, महादेवः — शम्भुरीशः पशुपतिः शिवः शूली महेश्वरः …मृत्युञ्जयः कृत्तिवासाः पिनाकी प्रमथाधिपः अ.को.१.१.३२.

'chi ba bslu ba

वि. मृत्युवञ्चनः, ओनी — {'chi ba bslu ba'i sgrol ma} मृत्युवञ्चनी तारा ब.वि.१७२क ।

'chi ba bslu ba'i sgrol ma

ना. मृत्युवञ्चनी तारा, भगवती तारा ब.वि.१७२क ।

'chi ba'i char gtogs pa

वि. मरणांशिकम् म.व्यु.५३४५.

'chi ba'i chu tshod

पा. मृत्युनाडी — अतः सप्तषष्टिवर्षावधेर्नाडी आरोहते, मृत्युनाडीस्वभावेनेति वि.प्र.२५४ख/२.६६.

'chi ba'i chos can

• वि. मरणधर्मा — ये केचित् सत्त्वा जाता भूताः सर्वे ते अनित्या मरणधर्माणः बो.भू.१०३क/१३१; मरणधर्मकः — एवञ्च प्रकृत्या मरणधर्मकेष्वनित्येषु सत्त्वेषु न प्रतिरूपं स्यात् बो.भू.१०३क/१३१; • सं. मरणधर्मत्वम् — साध्यं तु निश्चितं मरणधर्मत्वमिति न्या.टी.८७ख/२४१.

'chi ba'i 'jigs pa

= {'chi bas 'jigs pa/}

'chi ba'i 'jigs byed

वि. मरणभयकरम् — तस्माच्छोधनीयं शल्यं मनुष्यास्थि साङ्गारं वा शृङ्गसाधारणं मरणभयकरं शुभकर्मणि वि.प्र.१०७क/३.२८.

'chi ba'i dus

मरणकालः, मृत्योः समयः — मरणकालसमये प्रत्युपस्थिते स.पु.१४१क/२२५; मृत्युकालः — सैवोपमा मृत्युकाले चिरजीव्यल्पजीविनोः बो.अ.६.५८; कालः — नापि स कुलपुत्रो वा कुलदुहिता वा विषमापरिहारेण कालं करिष्यति अ.सा. ४४क/२५;

'chi ba'i dus bgyis

= {'chi ba'i dus bgyis pa/}

'chi ba'i dus bgyis pa

कालगतम्, मृतम् — जानामि देव नियतं दशमत्स्यसहस्राणि कालगतानि सु.प्र.५२क/१०४.

'chi ba'i dus byed

= {'chi ba'i dus byed pa/}

'chi ba'i dus byed pa

• क्रि. कालं करोति — अविप्रतिसारी कालं करोति सू.अ.२०१ख/१०३; • सं. कालक्रिया — एवमासंज्ञिकादिषु मनोविज्ञाने निरुद्धे तदपगमे पुनः कुत उत्पद्यते, यत्तस्य कालक्रिया न भवति त्रि.भा.१६४क/७८.

'chi ba'i dus byed par 'gyur

क्रि. कालं करिष्यति — भोजनमलभमाना स्वसुतानि भक्षयिष्यति जिघत्सया वा कालं करिष्यति सु.प्र.८४ख/१०८.

'chi ba'i dus byed par 'gyur ba

= {'chi ba'i dus byed par 'gyur/}

'chi ba'i dus su gyur

= {'chi ba'i dus su gyur pa/}

'chi ba'i dus su gyur pa

कालगतम्, मृतम् — किं तानि दश मत्स्यसहस्राणि जीवन्ति अथ कालगतानि सु.प्र.५२ख/१०४.

'chi ba'i bdud

पा. मृत्युमारः, मारभेदः — धर्मैश्वर्यान्मृत्युमारावभङ्गान्नैःस्वाभाव्याच्छाश्वतो लोकनाथः र.वि.२.६२; मरणमारः — चत्वारो माराः । तद्यथा स्कन्धमारः, क्लेशमारः, मरणमारः, देवपुत्रमारश्च श्रा.भू.१३३क/३४४.

'chi ba'i sdug bsngal

मरणदुःखम् म.व्यु.२२३६.

'chi ba'i mtshan nyid

पा. मृत्युलक्षणम् — इदानीं यथा गर्भे व्यञ्जनस्वरोत्पादोऽभूत्, तथा मृत्युलक्षणमुच्यते काद्यानित्यादिना वि.प्र.२७५क/२.१०३.

'chi ba'i rlung

पा. मृत्युवायुः — तैः षट्त्रिंशद्भिः सहस्रै ध्रुशतदिनगणै रोहते कालनाडी, मृत्युः नाडीषु वर्द्धते द्वासप्ततिसहस्रेषु मृत्युवायुः प्रविशति वि.प्र. २६१ख/२.७०.

'chi ba'i sems

मरणचित्तम्, मृत्युक्षणभाविचित्तम् — अर्हन्मरणचित्तस्य प्रतिसन्धिर्न विद्यते प्र.अ.२८-३/६३; सरागं च मरणचित्तमिति स्वभावहेतुः त.प. १०१ख/६५२; च्युतिचित्तम् — एते हि जन्मनः प्रतिसन्धिचित्ताद् यावत् च्युतिचित्तसाधारणभूताः अभि.भा. १३३-१/७८.

'chi ba'i srid pa

पा. मरणभवः — मरणभवावस्थितो हि तानि त्यजति अभि.स्फु.१७३क/९१८; भिन्नदेहवृत्तं चान्तराभवमरणभवयोश्चित्तमिति व्यापकविरुद्धोपलम्भप्रसङ्गः त.प.९१ख/६३६.

'chi bar 'gyur

क्रि. १. (वर्त.) म्रियते — नानाप्रहरणधरैराक्रान्तो म्रियते रिपुः गु.स.११६क/५६; जायन्ते च म्रियन्ते च मादृशाः क्षुद्रजन्तवः ना.ना. २८५क/१६४; कालं करोति — नोदकेन कालं करोति अ.श.२७७क/२५४ २. (भवि.) मरिष्यति — (किं सर्वसत्त्वाः मरिष्यन्ति इत्येकांशेन व्याकर्तव्यम् अभि.स्फु.११०क/७९८.

'chi bar 'dod pa

• वि. मुमूर्षुः — आनिनाय स तां स्वैरं सदनं मदनातुरः । परिणामविरोधीनि स्पृहयन्ति मुमूर्षवः अ.क.६६.९१; • सं. मुमूर्षुता — रोगयोगादुपगतः स कदाचिन्मुमूर्षुताम् । पारुष्याद् भृशमुद्विग्नैः पत्नीपुत्रैरुपेक्षितः अ.क.३६.५.

'chi bar bya

कृ. मर्तव्यम् — अधुना क्व नु गन्तव्यं किं कर्तव्यं भयोद्भवे । हितं किमनुवर्तव्यं तुल्यं मर्तव्यमेव वा अ.क.३०.३६.

'chi bar byed

= {'chi byed/}

'chi bar byed pa

= {'chi byed/}

'chi bar sems

= {'chi bar sems pa/}

'chi bar sems pa

• क्रि. चेतयते — यः समाधिभ्रंशभयादात्मानं चेतयते, स चेतनाधर्मा अभि.स्फु.२२०क/९९९; • सं. चेतना — {'chi bar sems pa'i chos can} चेतनाधर्मा अभि.भा.३१ख/९८८.

'chi bar sems pa'i chos can

• पा. चेतनाधर्मा [1] अर्हद्भेदः — षडर्हन्तः; परिहाणधर्मा, चेतनाधर्मा, अनुरक्षणाधर्मा, स्थिताकम्प्यः, प्रतिवेधनाभव्यः, अकोप्यधर्मा चेति अभि.भा.३१ख/९८८ [2] अशैक्षभेदः — नवाशैक्षाः…परिहाणधर्मा, चेतनाधर्मा, अनुरक्षणाधर्मा, स्थिताकम्प्यः, प्रतिवेदनाभव्यः, अकोप्यधर्मा, चेतोविमुक्तः, प्रज्ञाविमुक्तः, उभयतोभागविमुक्त इति अभि.स्फु.१८७ख/९६३; • सं. चेतनाधर्मता — {'chi bar sems pa'i chos can du gyur pa} चेतनाधर्मतां गतः अभि.भा.३२क/९९०.

'chi bar sems pa'i chos can gyi rigs can

वि. चेतनाधर्मगोत्रकः — कश्चित् प्रथमत एव चेतनाधर्मगोत्रको भवति । कश्चित् पुनः परिहाणधर्मा भूत्वेन्द्रियाणामुत्तापनया चेतनाधर्मतां गतः अभि.भा. ३१ख/९९०.

'chi bar sems pa'i chos can du gyur pa

वि. चेतनाधर्मतांगतः — कश्चित् प्रथमत एव चेतनाधर्मगोत्रको भवति । कश्चित् पुनः परिहाणधर्मा भूत्वा इन्द्रियाणामुत्तापनया चेतनाधर्मतांगतः अभि.भा.३२क/९९०.

'chi bar sems par 'gyur ba'i skal ba can

वि. चेतयितुं भव्यः — चेतनाधर्मा यश्चेतयितुं भव्यः अभि.भा.३२क/९९०.

'chi bas 'jigs

= {'chi bas 'jigs pa/}

'chi bas 'jigs pa

पा. मरणभयम्, भयभेदः — पञ्च च भयान्यसमतिक्रान्तो भवति, अजीविकाभयमश्लोकभयं मरणभयं दुर्गतिभयं परिषत्शारद्यभयं च बो.भू.१६७क/२२१; इमानि भयानि भवन्ति…अजीविकाभयं वा अश्लोकभयं वा मरणभयं वा…पर्षच्छारद्यभयं वा द.सू.१७६क/९.

'chi bas bzung

= {'chi bas bzung ba/}

'chi bas bzung ba

वि. मृत्युग्रस्तः, मृत्युना वशीकृतः — मृत्युग्रस्तोऽमराकार हा दुःखित विहन्यसे बो.अ.७.१३.

'chi byed

= {'chi bar byed pa} ।। • क्रि. म्रियते — एकेनापि व्याधिना कुपितेन यस्मात्सर्वे जम्बुद्वीपगता नराः प्राणिनो नश्यन्ति म्रियन्ते बो.प.३४; व्यापादयति — एषा आत्मानमुद्वध्य व्यापादयति ना.ना.२७३ख/८१; • सं. १. = {'chi ba} मरणम्, मृत्युः — स्यात्पञ्चता कालधर्मो दिष्टान्तः प्रलयोऽत्ययः । अन्तो नाशो द्वयोर्मृत्युर्मरणं निधनोऽस्त्रियाम् अ.को. २.८.११६ २. = {gsod pa} मारणम् — तस्य मारणं पारमार्थिकम् गु.स.१३०क/८७; उज्जासनम् मि.को.५०ख ३. = {rlung} मारुतः, वायुः मि.को.१४५क ४. = ग्. {yul} मृधम्, युद्धम् मि.को.४४ख ।

'chi 'bras can

= {chu shing} मृत्युफला, कदली छो.को. २८४/रा.को.३.७७३.

'chi mang

= {'chi ba mang po/}

'chi min

= {'chi ba ma yin pa/}

'chi med

= {'chi ba med pa} ।। • क्रि. न म्रियते — म्रियते न फलभ्रष्टः अभि.को.६.६०; न कालं करोति — नैव हि कश्चित् फलात् परिहीणः कालं करोति अभि.भा.३५ख/१००५; • सं. १. मरणाभावः — स्वप्नमूर्च्छाद्यवस्थासु चित्तं च यदि नेष्यते । स्मृतिः स्यात् तत्र चोत्पत्तौ मरणाभाव एव वा त.स.७०ख/६६० २. = {thar pa} अमृतम्, मोक्षः — प्राप्तं त्वया पदवरं अमृतं विशोकं सद्धर्मवृष्टि त्रिभवे अभिवर्ष शीघ्रम् ल.वि.१७०क/२५५; {'chi med go 'phang} अमृतपदम् त.स.१२८क/१०९९ ३. = {lha} अमरः, देवः — {'chi med bdag po} अमराधिपतिः अ.क.५५.५६; {'chi med ldan} अमरावती अ.क.४२.४; अमर्त्यः — अथामर्त्यपतिर्गत्वा सुप्रियं पुनरब्रवीत् अ.क.८०.१२ ४. = {sman} अमृतम्, औषधम् मि.को.५३क ५. = {sle tres} अमृता, गुडूची मि.को. ५८ख; • ना. = {brgya byin gyi grong} अमरा, इन्द्रस्य नगरी छो.को.२८४/मो.को.८०

'chi med go 'phang

अमृतपदम्, निर्वाणपदम् — {'chi med go 'phang brnyes pa} प्राप्तामृतपदः त.स.१२८क/१०९९.

'chi med go 'phang brnyes

= {'chi med go 'phang brnyes pa/}

'chi med go 'phang brnyes pa

वि. प्राप्तामृतपदः — विघुष्टशब्दः सर्वज्ञः कृपात्मा स भविष्यति । प्राप्तामृतपदः शुद्धः सर्वलोकपितेति च त.स.१२८क/१०९९.

'chi med grong

= {mtho ris} अमरपुरम्, स्वर्गः — अथ…अमरपुरपुरस्त्रीकीर्णपुष्पप्रभावान्नयनपथमयासीत्पुण्यभाजां जिनेन्द्रः अ.क.९३.७७.

'chi med grong khyer

= {'chi med grong /}

'chi med dga' ba

अमरप्रियः लो.को.७६७.

'chi med bdag

= {'chi med bdag po/}

'chi med bdag po

= {brgya byin} अमरपतिः, इन्द्रः — इत्याकर्ण्यामरपतिर्ययौ म्लानमनोरथः अ.क.८०.१५; अमराधिपतिः — श्रुत्वेति शास्तुरमराधिपतिर्ननन्द अ.क.५५.५६; अमर्त्त्यपतिः — अथामर्त्यपतिर्गत्वा सुप्रियं पुनरब्रवीत् अ.क.८०.१२.

'chi med ldan

ना. अमरावती, इन्द्रस्य नगरी — कनकाख्या पुरी तस्य शक्रस्येवामरावती अ.क.४२. ४; तस्य तु प्रिया । पुलोमजा शचीन्द्राणी नगरी त्वमरावती अ.को.१.१.४०.

'chi med pa

= {'chi med/}

'chi med bu mo

= {lha mo} अमरस्त्री, देवकन्या — कुब्जामासेवमानस्य यथा ते वर्धते रतिः । नैवं निविशतो नारीममरस्त्रीविडम्बिनीः का.आ.३.१०९.

'chi med sbyin

= {'chi med sbyin pa/}

'chi med sbyin pa

पा. अमृतंददा, रश्मिविशेषः — तेऽमृतंदद रश्मि प्रमुञ्ची ताय प्रभासय चोदित सत्त्वाः शि.स.१८१क/१८०.

'chi med mdzod

ना. अमरकोषः, शब्दकोशः — {rgya gra skad du/} {ma ra ko Sha nA ma/} {bod skad du/} {'chi med mdzod ces bya ba} अ.को. ।

'chi med ri

= {'chi med ri bo/}

'chi med ri bo

ना. = {ri rab} अमरगिरिः, सुमेरुपर्वतः — बद्ध्वा वज्रासनं वै अमरगिरिरिवाकम्प एवार्धरात्रं यावत् प्रहरमेकं होमयेत् वि.प्र.७९क/४. १६२; द्र. {'chi med ri bo mchog}

'chi med ri bo mchog

ना. = {ri rab} अमरगिरिवरः, सुमेरुपर्वतः — अमरगिरिवरो मेरुः वि.प्र.२३३ख/२.३३; द्र. {'chi med ri bo/}

'chi med seng ge

ना. अमरसिंहः, आचार्यः — इति श्रीमदमरसिंहकृते नामलिङ्गानुशासने प्रथमकाण्डः अ.को.१.१२.४६.

'chi rlung

= {'chi ba'i rlung/}

'chi las rgyal

= {'chi ba las rgyal/}

'chi sems

१. = {'chi ba'i sems} 2. = {'chi bar sems pa/}

'ching

= {'ching ba/}

'ching khang

= {'ching ba'i khang pa/}

'ching khyim

= {'ching ba'i khang pa/}

'ching grol

= {'ching dang grol ba} बन्धमोक्षौ — विपर्यस्ताविपर्यस्तज्ञानभेदो न विद्यते । एकज्ञानात्मके पुंसि बन्धमोक्षौ ततः कथम् त.स.१४क/१५८.

'ching 'gyur

= {'ching bar 'gyur/}

'ching 'gyur ba

= {'ching bar 'gyur/}

'ching thag

बन्धनरज्जु — कथमुत्स्रष्टुं देशः कृच्छेऽपि शक्यते । जन्तुभिः सतताबद्धैर्बन्धुबन्धनरज्जुभिः अ.क.५२.२५; निबन्धनम् — स्यान्मेखला तन्निबन्धनम् अ.को.२.८.९०.

'ching dang bral ba

वि. विशृङ्खलम् — सार्थोऽपि तमनासाद्य विनिवृत्तः शुचा शनैः । स्वदेशमर्जितक्लेशः प्रविवेश विशृङ्खलः अ.क.१९.११.

'ching 'dod ma

ना. बन्धनेच्छा, इच्छादेवी — बन्धनेच्छा चुन्दाजन्या वि.प्र.४५क/४.४५.

'ching gnas

= {btson khang} बन्धनालयः, कारागारम् मि.को.१३९ख; द्र. {'ching byed gnas/}

'ching ba

• क्रि. (वर्त.; सक.; {bcing ba} भवि., {bcings pa} भूत., {chings} विधौ) बध्नाति — विषयस्निग्धान् बध्नाति अ.क.१०४.१६; {de yi rjes 'gro rjes su 'ching} तमन्वेत्यनुबध्नाति का.आ.२.६४; बध्यते — बध्यन्ते स्वविकल्पेन बालाः ल.अ.१२०क/६६; • सं. १. बन्धः — {'ching ba'i lcags sgrog} बन्धशृङ्खला अ.क.३७.५; {las kyi 'ching ba} कर्मबन्धः अ.क.५०.३१; बन्धनम् — {'ching ba'i lcags kyi sgrog} बन्धनशृङ्खला अ.क.२४.१६१; {srid pa'i 'ching ba} भवबन्धनम् अ.क.४१.६८; {yul la chags pa'i 'ching ba} विषयस्नेहबन्धनम् अ.क.४१.४७; निबन्धः — निबन्धसंग्रहो यथा रज्ज्वादिना काष्ठभारादिकस्य अभि.स.भा.३४क/४७; निबन्धनम् — नेदानीमस्ति मे कृत्यमेतैर्मायानिबन्धनैः अ.क.२४.१६८; वेष्टनम् वि.व.३३६ख/२.१४२ २. = {'ching thag} निगडः — {'ching bas bcings pa} निगडैर्बद्धः त.स.१९ख/२१३; बन्धनी — तरुणशफरोत्फालालोलाः परप्रियसंगमा विदधति नृणामास्थां मिथ्यास्थिरस्थितिबन्धनीम् अ.क.६७.२२; • ना. बन्धिः, असुरः म.व्यु.३३९५.

'ching ba mtha' dag dang ldan pa

वि. सकलबन्धनः — सकलबन्धनौ तौ स्रोतापत्तिफलप्रतिपन्नकावुच्येते अभि.भा.१८ख/९३३.

'ching ba dang bral ba

= {'ching dang bral ba/}

'ching ba dam po

गाढबन्धनम् लो.को.७६८.

'ching ba rnam grol

बन्धविमुक्तम् — {dpal 'ching ba rnam grol gyi bstan bcos} श्रीबन्धविमुक्तशास्त्रम् क.त.२४६३; {'ching ba rnam grol gyi man ngag ces bya ba} बन्धविमुक्तोपदेशनाम क.त.२४६६.

'ching ba'i khang

= {'ching ba'i khang pa/}

'ching ba'i khang pa

= {btson khang} बन्धनागारम्, कारागारम् — सर्वज्ञस्तस्य विज्ञाय कायक्लेशमयीं दशाम् । बन्धनागारविवरालोकैराप्यायनं व्यधात् अ.क.४४.१३.

'ching bar 'gyur

क्रि. बध्यते — बध्यन्ते भावबन्धेन मुच्यन्ते तत्परिज्ञया हे.त.२क/२; येन तु येन बध्यते लोकस्तेन तु तेन तु बन्धनं मुञ्चेत् हे.त.११क/३४; बन्धयते — सर्वां बन्धयते भूतां ग्रहमातरकश्मलाम् म.मू.२५२ख/२८८.

'ching bar 'gyur ba

= {'ching bar 'gyur/}

'ching bar byed

= {'ching byed/}

'ching bar byed pa

= {'ching byed/}

'ching bu

काचः, मणिविशेषः — तद्यथा कुलपुत्र महासमुद्रे पोतारोपितमनर्घ्येयमणिरत्नं…काचमणिशतसहस्राण्यभिभवति ग.व्यू.३१५क/४००; क्षारः काचः अ.को.२.९.९९; काचकः — {'ching bu'am do zan} म.व्यु.५९७१.

'ching byed

= {'ching bar byed pa} ।। • क्रि. बध्नाति — स्वयमेव बध्नाति यावदेवात्मनः कृत्यनिष्पत्तये बो.भू.१४ख/१६; • सं. १. बन्धनम् — पुण्येन पापेन च वेष्टितेयं संसारिणां कर्मफलप्रवृत्तिः । सितासिता बन्धनरज्जुरेषा तत्संक्षये मोक्षपथं वदन्ति अ.क.४६. ४७; अजय्यं समरोद्योगे सुराणामपि बन्धनम् । तं जीविताधिकं तस्मै ददौ प्रीत्या फणीश्वरः अ.क.६४. ६३ २. = {gdon} बन्दी, कारागृहस्थः — {gdon dang 'byung po 'ching byed do} प्रग्रहोपग्रहौ बन्द्याम् अ.को.२.८.११९ ३. = {'ching bu} काचः, क्षारमृत्तिका मि.को. १४२क ४. नल्वः, किष्कुचतुःशतम् मि.को.२१ख ५. पाशकः मि.को.४२ख ६. = {sbrel thag} योत्रम्, योक्त्रम् मि.को.३५ख ।

'ching byed gnas

= {btson khang} बन्धनालयः, कारागारम् — कारा स्याद् बन्धनालये अ.को.२.८.११९; द्र. {'ching gnas/}

'ching byed pa

= {'ching byed/}

'ching bral

= {'ching dang bral ba/}

'chings

= {'chings pa/}

'chings pa

बन्धः — राज्ञामज्ञानमूढानां वधबन्धशतार्जिताम् । कालः कवलयत्येव अ.क.५२.१४.

'chir

= {'chi bar/}

'chir nye ba

न चिरेण कालं करिष्यति — यदा चास्या मरणान्तिकी वेदना प्रादुर्भूता न चिरेण कालं करिष्यति अ.श.२५४ख/२३४.

'chu

= {'chu ba/}

'chu ba

• क्रि. (वर्त.; सक.; {bcu ba} भवि., {bcus pa} भूत., {chus} विधौ) परिवहेत् — तद्यथापि नाम सुभूते स्त्री वा पुरुषो वा अपरिपक्वेन घटेनोदकं परिवहेत्; वेदितव्यमेतत्सुभूते, (नायं घटश्चिरमनुवर्त्स्यते अ.सा. २५४क/१४३; • सं. आहरणम् — मृत्पिण्डदण्डचक्रादि घटो जन्मन्यपेक्षते । उदकाहरणे त्वस्य तदपेक्षा न विद्यते त.स.१०४क/९१७ ३. उत्सेचनम् — आकाशमपि नित्यं सद् यदा भूमिजलावृतम् । व्यज्यते तदपोहेन खननोत्सेचनादिभिः त.स.८५क/७८० ०. {'di ni rkang pa gnyis mi 'chu bar bya ba'i phyir ro} पादयोरालम्बनमत्रार्थः वि.सू.९४ख/११३.

'chug

= {'chug pa/}

'chums

= {'chums pa/}

'chums pa

• सं. नियन्तिः — कथं भावितकायो भवति ? कायाद् विगतरागो विगतस्पृहः विगतपिपासो विगतप्रेमा विगतनियन्तिः अभि.स्फु.२६४ख/१०८१; कामयोगः कतमः ? विस्तरेण यावद् योऽस्य भवति कामेषु कामरागः कामच्छन्दः कामस्नेहः…कामनियन्तिः कामाध्यवसानम् अभि.भा. २३२-१/८३४; द्र. {'chums par byed pa/} ।। • वि. १. = {ser sna can} कदर्यः, कृपणः — कदर्ये कृपणक्षुद्रकिंपचानमितंपचाः अ.को.३.१.४६ २. = {zhen pa} गृद्धः मि.को.१२६क ।

'chums par byed pa

नियन्तिः — सत्कायपर्यापन्नेषु संस्कारेषु नियन्तिरालस्यं कौसीद्यम् श्रा.भू.१०४ख/२६८; द्र. {'chums pa/}

'chus

= {'chus pa/}

'chus pa

= {kyog po} कुञ्चितम्, कुटिलम् — अरालं वृजिनं जिह्ममूर्मिमत्कुञ्चितं नतम् । आविद्धं कुटिलं भुग्नं वेल्लितं वक्रमित्यपि अ.को.३.१.६९; मि.को. १८क; वक्रम् — {rked pa 'chus} वक्रनितम्बः म.व्यु.८८८४.

'cheg

= {'cheg pa/}

'cheg pa

पाटः — दारुपाटकीलसन्धारणवत् । यथा दारुपाटेन तीक्ष्णकीलेन दारुपाटस्य सन्धारणम्, एवमस्याः प्रज्ञायाः स्मृतिबलाधानेनालम्बने वृत्तिरिति अभि.स्फु.१६५क/९०४.

'chel

= {'chel ba/}

'chel te 'dug pa

वि. ओनिष्ठः — यथा हि कोलमाश्रित्य नदीमुत्तरन् न कोलनिष्ठो भवति, तस्यावश्यत्याज्यत्वात् अभि.स्फु.३०१ख/११६४.

'chel ba

• सं. = {bsten pa} आलम्बनम्, अवलम्बनम् — आलोकस्तिमिरे विपद्विषमणिः पाते करालम्बनम् अ.क.३.२१; • भू.का.कृ. = {zhen chags pa} आलम्बितम् — यद्यन्यानन्यत्वेनावक्तव्या कथं निर्ग्रन्थवादो नालम्बितो भवति ? यो हि भावस्य सतस्तत्त्वान्यत्वेन व्याकरोति म.टी.२१३क/३८.

'chel bar 'gyur

क्रि. आलम्ब्यते — यो हि भावस्य सतस्तत्त्वान्यत्वेन व्याकरोति तेन निर्ग्रन्थवाद आलम्ब्यते म.टी.२१३क/३८.

'ches

= {'ches pa/}

'ches pa

अवलम्बः — पुण्यहस्तावलम्बेन मोहान्धं करुणानिधे । पापावसाने पतितं मां त्वमुद्धर्तुमर्हसि अ.क.२९.८०.

'cho shig

क्रि. ( {'cha' ba} इत्यस्याः विधौ) खादतु ब.वि.१६४ख ।

'chom

= {'chom pa/}

'chom pa

शासनम् — {slob ma 'chom pas na bstan bcos so} शिष्यशासनाच्छास्त्रम् अभि.भा.१२७-४/१०.

'chor

= {'chor ba/}

'chor ba

• क्रि. (वर्त., भवि.; अक.; {shor ba} भूत.) परिहानिर्भविष्यति — यदि भगवन्तं गौतममुपेत्याभिवादयिष्यामि कर्मपरिहानिर्मे भविष्यति वि.व.१५९ख/१.४८; • सं. अपहारः — अनेकधनसमुदितं मे गृहं न मे पुत्रो न दुहिता । ममात्ययात् स्वकुलवंशच्छेदे राष्ट्रापहारः वि.व.२०६क/१.८० ३. वि. लुब्धकः — {ri dwags 'chor ba} मृगलुब्धकः अभि.भा. २०३-१/६४०.

'chor bar gyur

भू.का.कृ. मुक्तम् — मातृग्रामस्य नृत्तगीतस्याभरणानां वा शब्दं श्रुत्वा अयोनिशेन मनस्कारेणाक्षिप्तबुद्धिना…अशुचि शुक्रं मुक्तम् शि.स.४७ख/४५.

'chol

= {'chol ba/}

'chol ba

• क्रि. सङ्कीर्यते — यथा कार्यं कारणमिति व्यपेक्षाभेदान्न सङ्कीर्यते त.प.२३९ख/९५०; • सं. १. सङ्करः — {mtshan nyid 'chol ba} लक्षणसङ्करः अभि.स्फु.११५ख/८०८; {'chol bar bgrang ba} सङ्करगणना अभि.भा.११क/८९९; भदन्तघोषकस्यापि अध्वसङ्करः प्राप्नोति अभि.स्फु.११४ख/८०७ २. = {'chal ba} प्रलापः — मूर्च्छास्वेदप्रलापादितत्फलोत्पत्तिनिश्चये त.स.१०३ख/९१० ३. = {'chol ba nyid} साङ्कर्यम् — {mtshan nyid 'chol ba} लक्षणसाङ्कर्यम् त.प.१४४क/१७; सङ्कीर्णता — तत्सामान्यविशेषयोः परस्परस्वभावविरहानभ्युपगमे सङ्कीर्णता प्राप्नोति त.प.७२ख/५९७; व्याकुलता — यथा क्षुदुपघाते न व्याख्याऽव्याकुलतोदयः । तन्निवृत्तौ यथाभ्यस्तव्याख्यैवास्य प्रवर्तते प्र.अ.७५ख/८३; • वि. १. = {'dres pa} व्यस्तम् — {rigs 'chol sgom pa'i sbyor ba las/} {dngos grub med cing sgrub pa'ang med} व्यस्तकुलं भावनायोगान्न सिद्धिः नापि साधकः हे.त.२०क/६४; विकलम् — {'chol ba min pa'i rigs} कुलमविकलम् अ.क.९.६९; सङ्कीर्णम् — मिश्रीभूतः सङ्कीर्णः अपरात्मा यत्रेति विग्रहः त.प. १४४क/१७; व्याकुलम्, द्र. {'chol ba} व्याकुलता प्र.अ.७५ख/८३ २. विसम्वादिनी — जन्मक्षेत्रशतोप्तानां बीजानामिव कर्मणाम् । भुज्यते फलसंपत्तिरविसंवादिनी जनैः अ.क.९.८५; • ना. = {sme ba brtsugs pa} उच्छुष्मः, क्रोधः मि.को.७ख; म.व्यु.४३३२; {'chol ba yi sgrub thabs} उच्छुष्मसाधनम् क.त. ३७४२.

'chol ba nyid

सङ्कीर्णता त.प. ।

'chol ba min pa

वि. अविकलम् — {'chol ba min pa'i rigs} कुलमविकलम् अ.क.९.६९.

'chol ba med

= {'chol ba med pa/}

'chol ba med pa

• सं. असङ्करः — यथास्वं स्वभावभेदेन तद्विशेषोपयोगतस्तदुपयोगैः कार्यस्वभावविशेषासङ्करात् १३९-१/५७; • वि. अव्याकुलम् — यथा क्षुदुपघाते न व्याख्याऽव्याकुलतोदयः । तन्निवृत्तौ यथाभ्यस्तव्याख्यैवास्य प्रवर्तते प्र.अ.७५ख/८३; अविसम्वादिनी — जन्मक्षेत्रशतोप्तानां बीजानामिव कर्मणाम् । भुज्यते फलसंपत्तिरविसंवादिनी जनैः अ.क.९.८५.

'chol ba'i nyes pa

पा. साङ्कर्यदोषः — तेन ज्ञानेन यद् ग्राह्यं वस्तु तदपेक्षया तत् प्रमाणमेव, न प्रमेयम्; व्यवस्थापकप्रमाणान्तरापेक्षया तु प्रमेयमेव न प्रमाणमिति न साङ्कर्यदोषः त.प.२३९ख/९५०.

'chol bar bgrang ba

पा. संकरगणना, गणनादोषः — तस्यां ( गणनायां) तु त्रयो दोषाः; ऊनगणना…अधिकगणना…सङ्करः (सङ्करगणना), यद्याश्वासं प्रश्वासतो गृह्णाति विपर्ययाद्वा अभि.भा.११क/८९९.

'chol bar 'gyur

क्रि. १. सङ्कीर्यते — यथा पुरुषैः स्वयं प्रयुक्ताः शब्दाः सङ्कीर्यन्ते तथा तैरुपकल्पितार्था अपीति कोऽत्र विशेषः त.प.१६९क/७९४ २. सङ्कीर्येरन् — {ci'i phyir 'chol bar mi 'gyur} किं न सङ्कीर्येरन् त.प.१९८ख/८६३.

'chol bar 'gyur ba

= {'chol bar 'gyur/}

'chol bar 'gro ba

व्यतिहारः — अत एवौत्तराधर्येऽपि स्थानान्तराणां त्रयाणां त्रयाणाम्, अष्टानां चैकभूमिता सिद्ध्यति, तृष्णाव्यतिहारयोगात् अभि.स्फु.२९९क/११५९.

'chol bar byed pa

वि. असमञ्जसताकरः, ओरी — एवं सत्यनवस्था स्यादसमञ्जसताकरी प्र.अ.१५क/१७.

'chol min

= {'chol ba min pa/}

'chos

= {'chos pa/}

'chos pa

• क्रि. १. ( {'cha' ba} इत्यस्याः भूत.) (?) भक्ष्यते — आभिर्बाला भक्ष्यन्ते गरुडेनेव पन्नगाः ल.वि.१०३ख/१५० २. अभिसंस्करोति — तथैव शय्यां कल्पयति; नो तु पुनर्विकोपयति, अभिसंस्करोति चैवं य(या)थासंस्तरिको भवति श्रा.भू. ६७ख/१६० ३. आरचयति — न बोधिसत्त्वो दायकं दानपतिं दृष्ट्वा ईर्यापथमारचयति शि.स.१४८क/१४३ ४. समनुशास्ति — अवसादयति वा न च दण्डकर्मणा समनुशास्ति बो.भू.९७क/१२३; • सं. १. अभिसंस्करणम् — पुराणाभिसंस्करणे च वि.सू.२१ख/२५; संस्करणम्, ओता — {mchod rten zhig pa 'chos pa} जीर्णचैत्यसंस्करणतया शि.स.१६८ख/१६६ २. संपादनम् — {khab ral 'chos pa} सूचीगृहकसंपादनम् वि.सू.४७ख/६०; {khri rkang 'chos pa} पादकसंपादनम् वि.सू.४७ख/६० ३. प्रसाधनम् — {'chos pa las gyur pa'i ltung byed} प्रसाधनगतं प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५३क/६८ ४. उपकल्पनम् — {bsten par bya ba 'chos pa} सेव्योपकल्पनम् वि.सू.५२ख/६७ ०. = {sgeg 'chos} हेला मि.को.४२क; • कृ. १. = {zos pa} चर्वितम् — भक्षितचर्वितलिप्तप्रत्यवसितगिलितखादितप्सातम् । अभ्यवहृतान्नजग्धग्रस्तग्लस्ताशितं भुक्ते अ.को.३.१.१०८; भक्षितम् — यः कायस्य अशितपीतभक्षितं परिपाचयति, अयमुच्यते तेजोधातुः शि.स.१२४क/१२०; खादितम् — आहारे च मात्रां न जानाति नाप्यशितपीतखादितस्वादितस्य सम्यग्रसपरिणामपुष्ट्यादि समासादयति ल.अ.१५४ख/१०१; श्रा.भू.४६ख/११ २. आरचयत् — एवं कूर्च्चशोभामारचयता दशावयवं वाक्यं प्रयोक्तव्यम् प्र.अ.२२५.३/४८८ ०. सलीलम् म.व्यु.७३४२.

'chos pa las gyur pa

प्रसाधनगतम् — {'chos pa las gyur pa'i ltung byed} प्रसाधनगतं प्रायश्चित्तिकम् वि.सू.५३क/६८.

'chos pa las gyur pa'i ltung byed

पा. प्रसाधनगतं प्रायश्चित्तिकम्, प्रायश्चित्तिकभेदः वि.सू.५३क/६८.

'chos byed

समाधाता — दुर्लभत्वात् समाधातुरसाध्यं किञ्चिदीरितम् । आयुःक्षयाद् वा दोषे तु केवले नास्त्यसाध्यता प्र.वा.१.६०; तद्व्याख्या — यत्किञ्चिदसाध्यं व्याधिजातमुक्तं तत् समाधातुः सद्यो दोषशमनौषधरसायनादेर्दुर्लभत्वात् म.वृ.२८.