द्वैध
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैधम्, व्य, (द्वि + “संख्याया विधार्थे धा ।” ५ । ३ । ४२ । इति धा । “द्वित्र्योश्च धमुञ् ।” ५ । ३ । ४५ । इति धा इत्यस्य धमुञ् ।) द्विप्रकारम् । इति व्याकरणम् ॥ (यथा, हरिवंशे । १ । ३० । “तदण्डमकरोद्द्वैधं दिवं भुवमथापि च ॥” क्ली, “धमुञन्तात् स्वार्थे डदर्शनम् ।” इति वार्त्ति- कोक्त्या डः । राज्ञां षड्गुणानामन्यतमः । इत्य- मरः । २ । ८ । १८ ॥) एकेन सन्धिरपरेण विग्रहः इति द्वौ प्रकारौ द्वैधं निपातितम् । इत्यमरटीकायां भरतः ॥ (तच्च द्विविधम् । यथा, मनुः । ७ । १६७ । “बलस्य स्वामिनश्चैव स्थितिः कार्य्यार्थसिद्धये । द्विविधं कीर्त्तते द्वैधं षाड्गुण्यगुणवेदिभिः ॥”) विवादः । इति त्रिकाण्डशेषः ॥ (द्विप्रकारम् । यथा, मनुः । ८ । ७३ । “बहुत्वं परिगृह्णीयात् साक्षिद्वैधे नराधिपः । समेषु तु गुणोत्कृष्टान् गुणद्वैधे द्विजोत्तमान् ॥” त्रि । यथा, “पथि द्वेधानि तृणानि ।” इति सिद्धान्तकौमुदी ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैध नपुं।
राज्यगुणः
समानार्थक:सन्धि,विग्रह,यान,आसन,द्वैध,आश्रय
2।8।18।2।5
राज्याङ्गानि प्रकृतयः पौराणां श्रेणयोऽपि च। सन्धिर्ना विग्रहो यानमासनं द्वैधमाश्रयः॥
वैशिष्ट्य : राजा
पदार्थ-विभागः : , गुणः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैध¦ त्रि॰ धमुञन्तात् स्वार्थे बार्त्ति॰ स्वार्थे ड।
१ द्विप्रकारे।
“बहुलं परिगृह्णीयात् साक्षिद्वैधे नराधिपः” मनुः।
“ततः साक्षिबलं साधु द्वैधवादकृतं भवेत्” भा॰ शा॰
८५ अ॰। राज्ञां सन्ध्यादिषु षट्सु गुणेषु
२ गुणभेदे
“सन्घिर्नाविग्रहो यानमासनं द्वैधमाश्रयः” अमरः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैध¦ mfn. (-धः-धी-धं) Two-fold, of two sorts. n. (-धं)
1. A double resource, a stratagem, a secondary arrangement or array, a reserve.
2. Contest, dispute, difference.
3. A two-fold form or state. E. द्वैधम् and ड added.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैध [dvaidha], a. (-धी f.) Two-fold, double.
धम् Duality, two-fold nature or state.
Separation into two parts.
Double resource, secondary reserve; कार्यं वीक्ष्य प्रयुञ्जीत द्वैधं संश्रयमेव च Ms.7.161.
Diversity, difference, conflict, contest, variance; श्रुतिद्वैधं तु यत्र स्यात् तत्र धर्माबुभौ स्मृतौ Ms.2.14;9.32; Y.2.78.
Doubt, uncertainty; छिन्नद्वैधाः (ऋषयः) Bg.5.25; Ve.6.44.
Double-dealing, duplicity, one of the six modes of foreign policy; see द्वैधीभाव below and गुण.
Contradiction. -धम् ind.
In two parts.
In two ways, doubly.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
द्वैध/ द्वै--ध See. द्वैध.
द्वैध mf( ई)n. (fr. द्वि-धा)twofold , double Pa1n2. 5-3 , 45 Va1rtt. 1 Pat. (See. अ-)
द्वैध n. a twofold form or state , duality , duplicity , division , separation into two parts , contest , dispute , doubt , uncertainty La1t2y. Mn. MBh. etc.
द्वैध n. double resource , secondary array or reserve Mn. vii , 161 , 167