धमनि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धमनिः, स्त्री, (धम्यते इति । धम + “अर्त्ति- शृधृधमीति ।” उणां २ । १०३ । इति अनिः ।) धमनी । इति शब्दरत्नावली ॥ (यथा, अथर्व्व- वेदे । ६ । ९० । २ । “यास्ते शतं धमनयोऽङ्गान्यनु विष्ठिताः ॥” प्रह्रादभ्रातुर्ह्रादस्य पत्नी । सा तु वातापे- रिल्वलस्य च जननी । यथा, भागवते । ६ । १८ । १५ । “ह्रादस्य धमनिर्भार्य्यासूत वातापिरिल्वलम् ॥” धमतिर्गतिकर्म्मा । गत्यर्था बुद्ध्यर्थाः । गम्यते ज्ञायतेऽर्थोऽनया । ज्ञायते वा विद्बद्भिः साध्व- साधुविभागेन । यद्वा, ‘धमति’ इति वधकर्म्म- स्वपि पठ्यते धमति हन्त्यनया शापाक्रोशादि- रूपयेति । वाक् । शब्दः । इति निघण्टुः । १ । ११ ॥ यथा, ऋग्वेदे । २ । ११ । ८ । “दूरे पारे वाणीं वर्धयन्त इन्द्रेषितां धमनिं पप्रथन्नि ॥”)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धमनि स्त्री।
धमनिः
समानार्थक:नाडी,धमनि,सिरा
2।6।65।1।3
पश्चाद्ग्रीवाशिरा मन्या नाडी तु धमनिः शिरा। तिलकं क्लोम मस्तिष्कं गोर्दं किट्टं मलोऽस्त्रियाम्.।
पदार्थ-विभागः : अवयवः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धमनि(नी)¦ स्त्री धम--सौ॰ करणे अनि वा ङीप्। नाडीभेदे सिराभेदे।
२ हट्टविलासिन्याम् अमरः।
३ हरिद्रायां
४ ग्रीवायाम् हेमच॰
५ पृश्निपर्ण्यां राजनि॰। [Page3847-a+ 38]
६ नाडिकायां शाकभेदे भावप्र॰।
७ वाक्ये निरु॰। सुश्रुतेधमनीभेदकार्य्यादिकमुक्तं तच्च कायशब्दे
१९
१६ पृष्ठादौदृश्यम्। ततः सिध्मा॰ लच्। धमनील तद्युक्ते त्रि॰।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धमनिः [dhamaniḥ] नी [nī], नी f.
A reed, blow-pipe; वेणुधमन्या प्रबोध्य Vaiśvadeva.
A tube or canal of the human body, tubular vessel, as a vein, a nerve, &c.
Throat, neck.
A speech.
Turmeric. -Comp. -संतत a. emaciated, lank.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धमनि f. the act of blowing or piping RV. ii , 11 , 8
धमनि f. (also नी)a pipe or tube , ( esp. ) a canal of the human body , any tubular vessel , as a vein , nerve etc. AV. ChUp. MBh. Sus3r. etc. (24 -ttubular vessels starting from the heart or from the navel are supposed to carry the रचor chyle through the body)
धमनि f. the throat , neck L.
धमनि f. N. of ह्राद's wife (the mother of वातापिand इल्वल) BhP.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Dhamani, ‘reed,’ appears to denote ‘pipe’ in a passage of the Rigveda[१] and in a citation appearing in the Nirukta.[२] In the Atharvaveda[३] it denotes, perhaps, ‘artery’ or ‘vein,’ or more generally ‘intestinal channel,’ being coupled in some passages[४] with Hirā.