धुनि
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धुनिः, स्त्री, (धुनोति वेतसादिनदीजातवृक्षा- निति । धु कम्पने + वहुलवचनात् निः स च कित् ।) नदी । इत्यमरटीकायां भरतः ॥ (यथा, ऋग्वेदे । २ । ३० । २ । “पथोदरन्तीरनुजोषमस्मै दिवे दिवे धुनयो यन्त्यर्थम् ॥” पुं, जलप्रतिरोधकोऽसुरविशेषः । यथा, तत्रैव । १ । १७४ । ९ । “त्वं धुनिरिन्द्रधुनिमतीरृणोरपः सीरान- स्रवन्तीः ॥” “हे इन्द्र त्वं धुनिः कम्पयिता शत्रूणामसि अतो धुनिमतीः कम्पनोपेततरङ्गवतीः अथवा धुनि- र्नामजलप्रतिरोधकार्य्यसुरः स एव प्रतिबन्धक- तया यासां तादृशीरपः ॥” इति तद्भाष्ये सायनः । धूनयति कम्पयति शत्रूनिति । मरु- द्बिशेषः । यथा, वाजसनेयसंहितायाम् । ३९ । ७ । “उग्रश्च भीमश्च ध्वान्तश्च धुनिश्च ॥” कम्पयितरि, त्रि । यथा, ऋग्वेदे । १ । ७९ । १ । “हिरण्यकेशो रजसोविसारेहिर्धुनिर्वात इव ध्रजीमान् ॥”)
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धुनि(नी)¦ स्त्री धुनोति वेतसादीन् धु--निक् धूनयतिवेतसान् धूनि--इन् पृषो॰ ह्रस्वो वा ङीप् वा।
१ नदीमात्रे अमरः।
“दिवे दिवे धुनयो यन्त्यर्थम्” ऋ॰
२ ।
३० ।
२
“धुनयोनद्यः” भा॰।
“स्वर्धून्यभून्नभसि सापतती निमार्ष्टि” भाग॰
८ ।
२१ ।
६
२ असुरभेदे पु॰
“स्वप्नेनाभ्युप्य चुमुरिं धुनिञ्च”
२ ।
१५ ।
९ ।
“चुमुरिंधुनिम् एतन्नामासुरौ” भा॰
३ कम्पके त्रि॰
४ जलप्रति-रोधके असुरभेदे पु॰
“त्वं धुनिरिन्द्र! धुनिमतीः” ऋ॰
१ ।
१७
५ ।
९
“हे इन्द्र! त्वं धुनिः कम्पयिता शत्रूणामसि अतोधुनिमतीः कम्पनोपेततरङ्गवती। अथ वा धुनिर्नामजलप्रतिरोधकार्यसुरः स एव प्रतिरोघकतयास्ति यासांतादृशीरपः” भा॰ तरङ्गस्य कम्पनवत्त्वात् धुनित्वम्। धून-यति धू--णिच्--नुक् इन् पृषो॰ ह्रस्वः। सप्तानां मरुतांमध्ये
५ मरुद्भेदे। ते च मरुतः
“उग्रश्च
१ भीमश्च
२ धान्तश्च
३ धुनिश्च
४ । सासह्वां
५ श्चाभियुग्वा
६ च विक्षिपः
७ स्वाहा” यजु॰
३९ ।
७ उक्ताः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धुनि¦ f. (-निः) A river; see the next.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धुनिः [dhuniḥ] नी [nī], नी f. A river; पुराणां संहर्तुः सुरधुनि कपर्दो$धिरुरुहे G. L.22. -Comp. -नाथः tho ocean.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धुनि mfn. roaring , sounding , boisterous (the मरुत्s , rivers , the सोमetc. ) RV. VS. TA1r.
धुनि m. N. of a demon slain by इन्द्रRV.
धुनि m. of a son of the वसुआपBhP.
धुनि 101401 f. river(See. द्यु-धुनि).
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--a विश्वेदेव. वा. ६६. ३१.
(II)--one of the names of the third Marut गण. वा. ६७. १२६.
(III)--a son of Brahmadhana. वा. ६९. १३२. [page२-173+ २६]
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Dhuni is the name of a foe of Indra, normally mentioned along with Cumuri in the Rigveda.[१] He and Cumuri seem to have been opposed to Dabhīti.[२] His name is probably that of an aboriginal chief.[३]