निर्माण
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्माण¦ न॰ निर् + मि--भावे ल्युट्।
१ घटादेः
२ रचनायाम्।
“निर्माणदक्षस्य नर्मीहेतेषु” भट्टिः
“निर्माणञ्च शरीरस्व[Page4099-a+ 38] ततो धैर्य्यमवाप्नुहि” भा॰ व॰
२५
१ अ॰। निर्मीयतेऽनेनकरणे ल्युट्। निर्माणसाधने
२ कायादौ। क्लेशकर्मवि-पाकाशयैरपरामृष्टो निर्माणकायमधिष्ठाय सम्प्रदायप्रवर्त्तकः” कुसुमा॰। कायस्य निर्माणसाधनत्वात् तथा-त्वम्। निर्माणार्थं कायं निर्माणकायमिति हरिदासःतत्तु न युक्तं कायाधिष्ठानस्यैव निर्माणार्थत्वेन कायस्यतथात्वाभावात्। निर्गतो मानात् निरा॰ त॰।
३ माना-तीते।
“पूर्वपदादिति” पा॰ असंज्ञायामपि आर्षे णत्वम्।
“अनक्षत्रगणं व्योम निर्माणं घनगर्जितम्” रा॰ कि॰
४४ अ॰
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्माणम् [nirmāṇam], 1 Measuring, meting out; यतश्चाध्वकालनिर्माणम् P.I.4.31 Vārt.
Measure, reach, extent; अयमप्राप्त- निर्माणः (बालः) Rām. 'not having reached the full measure of growth'.
Producing, forming, making, creation, formation, manufacture; त्रैलोक्यनिर्माणकरं जनित्रम् Mb.5.71.7; ईदृशो निर्माणभागः परिणतः U.4.
A creation, created thing or object, form; निर्माणमेव हि तदादर- लालनीयम् Māl.9.49.
A shape, make, figure; शरीर- निर्माणसदृशो नन्वस्यानुभावः Mv.1.
Composition, work.
A building.
A part, portion.
Essence, pith, marrow.
(With Buddhists) Transformation.
Happening, birth; पूर्वनिर्माणबद्धा हि कालस्य गतिरीदृशी Rām. 7.16.2. -णा Fitness, propriety, decorum.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
निर्माण/ निर्- n. measuring , measure , reach , extent (often , mfn. ifc. ) Hariv. R.
निर्माण/ निर्- n. forming , making , creating , creation , building , composition , work( ifc. " made of " Sus3r. ) MBh. Ka1v. etc.
निर्माण/ निर्- n. (with Buddh. )transformation
निर्माण/ निर्- n. pith , the best of anything(= सार) L.
निर्माण/ निर्- n. = असमञ्जसL.