पद्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पत् [द्] पुं, (पद्यते गच्छत्यनेन । पद्यौ ङ गतौ + पृथक्शब्दा इत्येके ।” इति मुग्धबोधे वोप- देवेनोक्तम् ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पद् पुं।
चरणः
समानार्थक:पाद,पद्,अङ्घ्रि,चरण,पद
2।6।71।2।4
कायो देहः क्लीबपुंसोः स्त्रियां मूर्तिस्तनुस्तनूः। पादाग्रं प्रपदं पादः पदङ्घ्रिश्चरणोऽस्त्रियाम्.।
अवयव : पादाग्रम्,पादग्रन्थी,पादपश्चाद्भागः,जङ्घा,जानूरुसन्धिः
पदार्थ-विभागः : अवयवः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पद्¦ पु॰ पद्यते गच्छत्यनेन करणे क्विप्। पादे
“पदादयः पृथक्शब्दा इत्येके
“पदङ्घ्रिश्चरणोऽस्त्रियाम्” अमरः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पद्¦ n. (-द् or -त्) A foot. E. पद् to go, aff. क्विप्; also पद; or it is considered as an irregular substitute for पाद।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पद् [pad], I. 1 Ā. (पदयते) To go or move. -II. 4. Ā. (पद्यते, पन्न; caus. पादयति-ते; desid, पित्सते)
To go, move.
To go to, approach (with acc.)
To attain, obtain, gain; ज्योतिषामाधिपत्यं च प्रभावं चाप्यपद्यत Mb.
To observe, practise; स्वधर्मं पद्यमानास्ते Mb.
Ved. To fall down with fatigue.
Ved. To perish.
To fall out. -III. 1 P. (पदति) To stand fast or fixed.
पद् [pad], m. [पद्-क्विप्] (This word has no forms for the first five inflections; it is optionally substituted for पद after acc. dual)
A foot.
A quarter, a fourth part (as of a stanza). -Comp. -काषिन् a.
rubbing or scratching the feet.
going on foot, pedestrian. (-m.) a footman; पत्काषिणस्तीर्थजला$र्थमाशु Bk.3.4. -गः (पद्गः) a foot-soldier.
जः (ज्जः) a footman.
a Śūdra; cf. पद्भ्यां शूद्रो अजायत. -नद्धा, -नध्री a shoe, boot.-निष्कः one quarter of a Niṣka. -रथः (पद्रथः) a footsoldier, footman; त्वं पद्रथानां किल यूथपाधिपः Bhāg.3.18. 12. -शब्दः noise of footsteps. -हतिः, -ती f. (
पद्धतिः, ती) a way, path, road, course (fig. also); इयं हि रघुसिंहानां वीरचारित्रपद्धतिः U.5.22; R.3.46;6.55;11.87; कविप्रथमपद्धतिम् 15.33; 'the first way shown to poets'.
a line, row, range.
a surname, title or epithet, a word denoting caste or profession in compounds which are used as proper names; e. g. गुप्त, दास, दत्त &c.
N. of a class of writings. -हिमम् (पद्धिमम्) coldness of the feet.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पद् cl.1 P. पदतिv.l. for बद्, to stand fast or fixed Dha1tup. iii , 1 , 4 Vop.
पद् cl.4 A1. ( Dha1tup. xxvi , 60 ) पद्यते( तिAitBr. MBh. ; Pot. पद्याम्R. ; Impv. पत्स्वMBh. ; pf. पपादRV. ; पेदेBr. ; aor. अपद्महि, द्रन्RV. [ Subj. पदातिib. ] ; अपत्सि, पत्थास्AV. ; Prec. पदीष्टRV. AV. ; fut. पत्स्यतिBr. ; तेUp. ; पत्ताGr. ; inf. पत्तवेRV. ; तोस्, तुम्Br. ; -पदस्RV. ; ind.p. -पद्यib. ; -पादम्Br. ) , to fall , fall down or out , perish RV. AV. VS. Br. ; to go , resort or apply to , participate in( acc. ) , keep , observe MBh. : Caus. पादयति, ते, to cause to fall AV. AitBr. ( Pass. पाद्यतेBr. ; Desid. पिपादयिषतिBr. etc. ); पदयते, to go Dha1tup. xxxv , 44 : Desid. पित्सतेPa1n2. 7-4 , 54 : Intens. पनीपद्यतेKa1v. ; पनीपदीतिPa1n2. 7-4 , 84.
पद् m. (in strong cases पाद्; ifc. f( पद्or पदी). )a foot( पदा, पद्भ्याम्and भिस्, also " on foot " RV. etc. ; ifc. also " sticking to the feet of " ; See. श्री-विष्णु-पदी)
पद् m. a step R.
पद् m. a fourth part , a quarter AV. S3Br. [ cf. पद; Gk. ? ; Lat. pes , ped-is ; Goth. fo7tus ; Angl.Sax. fo7t ; Eng. foot ; Germ. Fuss.]
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Pad in the Atharvaveda (xix. 6, 2) and the Śatapatha Brāhmaṇa (xi. 3, 2, 3) denotes a ‘quarter.’ This sense is derived from the primary meaning of ‘foot,’ which as applied to quadrupeds would represent ‘one-fourth.’ Cf. Pāda.
==Foot Notes==