पौष
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौषः, पुं, (पौषी पौर्णमास्यस्मिन्निति । सास्मिन् पौर्णमासीत्यण् ।) वैशाखादिद्बादशमासान्त- र्गतनवममासः । पुष्यनक्षत्रयुक्ता पौर्णमासी यत्र मासे सः । तत्पर्य्यायः । तैषः २ सहस्यः ३ । इत्यमरः ॥ पौषिकः ४ हैमनः ५ । इति राज- निर्घण्टः ॥ तिष्यः ६ तिष्यकः ७ । इति शब्द- रत्नावली ॥ अयं धनुःस्थरविप्रारब्धशुक्लप्रति- पदादिदर्शान्तरूपो मुख्यचान्द्रः । कृष्णप्रति- पदादिपौर्णमास्यन्तरूपो गौणचान्द्रः । धनू- राशिस्थरविकः सौरः । इति स्मृतिः ॥ * ॥ तत्र जातफलम् । यथा, कोष्ठीप्रदीपे । “निगूढमन्त्रः सुकृशाङ्गयष्टिः परोपकारी पितृवित्तहीनः । कष्टान्वितार्थव्ययकृद्विधिज्ञः पौषप्रसूतः पुरुषः सुधीरः ॥”
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौष पुं।
पौषमासः
समानार्थक:पौष,पौष,तैष,सहस्य
1।4।14।3।1
समरात्रिन्दिवे काले विषुवद्विषुवं च तत्. पुष्पयुक्ता पौर्णमासी पौषी मासे तु यत्र सा। नाम्ना स पौषो माघाद्याश्चैवमेकादशापरे। मार्गशीर्षे सहा मार्ग आग्रहायणिकश्च सः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, कालः
पौष पुं।
पौषमासः
समानार्थक:पौष,पौष,तैष,सहस्य
1।4।15।1।1
पौषे तैषसहस्यौ द्वौ तपा माघेऽथ फाल्गुने। स्यात्तपस्यः फाल्गुनिकः स्याच्चैत्रे चैत्रिको मधुः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, कालः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौष¦ पु॰ पुष्येण युक्ता पौर्णमासी पुष्य--अण् यलोपःङीप् पौषी सा यत्र मासे अर्द्धमासे वर्षे वा पुनरण्।
१ पुष्यनक्षत्रयुक्तपौर्णमासीयुक्ते
१ मासे
२ पक्षे
३ जैवेवर्षभेदे कार्त्तिकशब्दे
१९
४९ पृ॰ दृश्यम्।
“मीनादिस्थोरविर्येषामारम्भः प्रथमक्षणे” इत्यादिरीत्या धनुःस्थर-व्यारब्धः शुक्लपतिपदादिदर्शान्तात्मको मुख्यचान्द्रपौषःकृष्णपक्षादिपौर्णमास्यन्तः गौणः पौषः, धनूराशिस्थर-विकः सौरः पौष इति भेदः तेनान्यत्र भक्तिः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौष¦ m. (-षः) The month Pausha, in which the moon is in the Pushya asterism, (December-January.) f. (-षी) Day of full moon in the month of Pausha. E. पुष्य the asterism in which the moon is full in this month, and अञ् aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौषः [pauṣḥ], N. of a lunar month in which the moon is in the Puṣya asterism (corresponding to DecemberJanuary). -षी The day of full-moon in the month of Pauṣa; पौष्यां तिथौ पुष्यमसूत पत्नी R.18.32. -षम् A festival.
A fight, combat.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
पौष mf( ई)n. relating to or occurring at the time when the moon is in the asterism पुष्यRagh. Var.
पौष m. the month पौष(December-January , when the full moon is in the asterism पुष्य) Gr2S3rS. MBh. etc.
पौष m. N. of the 3rd year in the 12 years' cycle of Jupiter VarBr2S.
पौष n. a festival or a partic. festival L.
पौष n. a fight , combat L.
पौष n. N. of sev. सामन्s Br.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a month. On the एकादशि day is to be per- formed मन्वन्तरादि s4ra1ddha; on the अष्टमि शम्भु is to be worshipped. M. १७. 7; ५६. 2; ६०. ३५.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Pauṣa : m.: Name of a month
Aṅgiras had told Bhīṣma that if one spent the month of Pauṣa eating only once a day (bhaktenaikena yaḥ kṣapet) he was born fortunate, handsome and famous 13. 109. 19.
_______________________________
*1st word in left half of page p259_mci (+offset) in original book.
Mahabharata Cultural Index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Pauṣa : m.: Name of a month
Aṅgiras had told Bhīṣma that if one spent the month of Pauṣa eating only once a day (bhaktenaikena yaḥ kṣapet) he was born fortunate, handsome and famous 13. 109. 19.
_______________________________
*1st word in left half of page p259_mci (+offset) in original book.