प्रणी
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
प्रणी¦ त्रि॰ प्रणयति प्र + नी॰ क्विप्।
१ कारके
२ ईश्वरे च
“सायन्तभीं तिथिप्रण्यः” भट्टिः।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
प्रणी [praṇī], 1 P.
To lead or forth (as an army), conduct; वानरेन्द्रेण प्रणीतेन (बलेन) Rām.
To offer, give, present; अर्घ्यं प्रणीय जनकात्मजा Bk.5.76.
To bring to, set (as fire); दग्धां गुहां पश्य उलूकपूर्णां काकप्रणीतेन हुताशनेन Pt.3.1.
To consecrate by reciting sacred Mantras, hallow, consecrate in general; त्रिधा प्रणीतो ज्वलनः Hariv.
To inflict (as punishment); यदि न प्रणयेद् राजा दण्डं दण्ड्येष्वतन्द्रितः Ms.7.2;8.238; Mb.1.64.15.
To lay down, teach, promulgate, institute, prescribe; स एव धर्मो मनुना प्रणीतः R.14.67; भवत्प्रणीतमाचारमामनन्ति हि साधवः Ku.6.31.
To write, compose (as a work); प्रणीतः न तु प्रकाशितः U.4; उत्तरं रामचरितं तत्प्रणीतं प्रयुज्यते U.1.3.
To accomplish, effect, perform, bring about; प्रणीय दारिद्र्यदरिद्रतां नृपः N.1.15.19; कण्ठाश्लेषोपगूढं तदपि च न चिरं यत् प्रियाभिः प्रणीतम् Bh.3.82.
To lead or reduce to any condition.
To show, display; यद्यद्धिया त उरुगाय विभावयन्ति तत्तद्वपुः प्रणयसे सदनुग्रहाय Bhāg.3.9.11.
To direct, fix or turn towards (as the eyes).
To show affection or love, love.
To throw, cast, discharge; अस्त्रं पुनः पाशमृतः प्रणिन्ये Ki.16.54.
To remove, destroy; द्रौपद्याश्च परिक्लेशं प्रणेष्यामि हते त्वयि Mb.6.79.4.
To draw in the breath (Ātm.).
प्रणी [praṇī], a. maker, fashioner; सायंतनीं तिथिप्रण्यः; Bk.5.65. (तिथिप्रणी the moon.)
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
प्रणी/ प्र-णी ( नी) P. A1. -णयति, तेto lead forwards , conduct , advance , promote , further RV. etc. ; to bring or lead to , convey ( esp. the sacrificial fire or water or सोमto its place at the altar) ib. ; to offer , present Bhat2t2. ; to produce , perform , execute , finish Up. MBh. Ka1v. etc. ; to do away with , remove , dispel MBh. ; to manifest affection , love , desire MBh. ; to show , represent (a drama) Ba1lar. Prasannar. ; to inflict (as punishment) Mn. MBh. etc. ; to apply (as a clyster) Car. ; to establish , fix , institute , promulgate , teach MBh. Ka1v. etc. ; to write , compose Sarvad. ; ( A1. )to draw in (the breath) S3Br. : Desid. -निनीषति(!) , to wish to lead or conduct RV.
प्रणी/ प्र-णी m. a leader or guide TBr.
प्रणी/ प्र-णी f. guidance , furtherance , devotion (?) RV. iii , 38 , 2.