बद्ध
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्धम्, त्रि, (बध्यते स्म इति । बन्ध + कर्म्मणि क्तः ।) बन्धनयुक्तम् । बा~धा इति भाषा । तत्पर्य्यायः । सन्दानितम् २ मूर्णम् ३ उद्धितम् ४ सन्दितम् ५ सितम् ६ । इत्यमरः । ३ । १ । ९५ ॥ निग- डितम् ७ नद्धम् ८ कीलितम् ९ यन्त्रितम् १० संयतम् ११ । इति हेमचन्द्रः ॥ (यथा, मनुः । ९ । ३०८ । “वरुणेन यथा पाशैर्बद्ध एवाभिदृश्यते । तथा पापान्निगृह्णीयात् व्रतमेतद्धि वारुणम् ॥” तथा च मेघदूते । ७९ । “तन्मध्ये च स्फटिकफलका काञ्चनीवासयष्टि- र्मूले बद्धा मणिभिरनतिप्रौढवंशप्रकाशैः ॥” तथा च शाकुन्तले २ अङ्के । “छायाबद्धकदम्बकं मृगकुलं रोमन्थमभ्यस्यतु ॥”)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्ध वि।
बद्धः
समानार्थक:बद्ध,कीलित,संयत,बद्ध,सम्दनित,मूत,उद्दित,सम्दित,सित
3।1।42।1।3
अधिक्षिप्तः प्रतिक्षिप्तो बद्धे कीलितसंयतौ। आपन्न आपत्प्राप्तः स्यात्कान्दिशीको भयद्रुतः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
बद्ध वि।
बद्धः
समानार्थक:बद्ध,कीलित,संयत,बद्ध,सम्दनित,मूत,उद्दित,सम्दित,सित
3।1।95।1।1
बद्धे सन्दानितं मूतमुद्दितं सन्दितं सितम्. निष्पक्वे क्वथितं पाके क्षीराज्यहविषां शृतम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्ध¦ त्रि॰ बन्ध--कर्मणि क्त। बन्धनकर्मणि अमरः। [Page4558-a+ 38]
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्ध¦ mfn. (-द्धः-द्धा-द्धं) Bound, tied.
2. Checked, suppressed.
3. Fixed, firm.
4. Withheld.
5. Captured.
6. Confined.
7. United.
8. Dis- played.
9. Cherished. E. बन्ध् to bind, aff. क्त, form irr.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्ध [baddha], p. p. [बन्ध्-कर्मणि क्त]
Bound, tied, fastened.
Chained, fettered.
Captured, caught.
Confined, imprisoned.
Put or girt on.
Restrained, suppressed, withheld.
Formed, built; शरबद्धमिवाभाति द्वितीयं भास्वदम्बरम्Rām.6.17.24.
Cherished, entertained.
Combined, united.
Firmly rooted, firm.
Shut, stopped, closed.
Inlaid, studded.
Composed (as verses).
Formed, contracted; असूत सा नागवधूपभोग्यं मैनाकमम्भोनिधिबद्धसख्यम् Ku.1.2.
Manifested, displayed.
Entangled, involved.
Congealed, clotted (as blood.)
Effected, caused, formed, produced; बद्धं जालकम् Ś.1.29;2.6; U.6.17; Māl.3.7.
Possessed, preserved; बद्धं सन्तं मन्यते लब्धमर्थम् Mb.5.92.23. -Comp. -अङ्गुलित्र, अङ्गुलि- त्राण a. having as finger-guard fastened. -अञ्जलि a. folding the hands together in supplication, with the hands joined in humble entreaty or raised to the forehead as a mark of respect. ˚पुट a. forming a cup with the hollowed hands. -अनुराग a. having the affection fixed upon, feeling or manifesting love for. -अनुशय a.
feeling repentant.
of a fixed resolve. -अम्बु n. water derived from a current. -अवस्थिति a. constant.-आदर a. attaching great value to. -आनन्द a. joyful.-आयुध a. accoutred with arms. -आशङ्क a. one whose suspicions have been roused, grown suspicious. -उत्सवa. enjoying or observing a festival or holiday. -उद्यमa. making united efforts. -कक्ष, -कक्ष्य a. see बद्धपरिकर.-कदम्बक a. forming groups; छायाबद्धकदम्बकं मृगकुलं रोमन्थ- मभ्यस्यतु Ś.2.6. -कलापिन् a. one who has his quiver tied on. -केसर a.
forming hair.
having the filaments formed. -कोप, -मन्यु, -रोष a.
feeling anger, entertaining a feeling of anger.
suppressing or governing one's wrath. -गुदम् a kind of obstruction of the bowels; निरुध्यते तस्य गुदे पुरीषं, निरेति कृच्छ्रादपि चाल्पमल्पम् । हृन्नाभिमध्ये परिवृद्धिमेति तस्योदरं बद्धगुदं वदन्ति ॥ Bhāva. P.-ग्रह a. insisting on something. -चित्त, -मनस् a. having the mind intently fixed on, rivetting the mind on.-जिह्व a. tongue-tied. -तूणीर a. equipped with a quiver. -दृष्टि, -नेत्र, -लोचन a. having the eyes intently fixed on, looking with a steadfast gaze at; ग्रीवाभङ्गाभिरामं मुहुरनुपतति स्यन्दने बद्धदृष्टिः Ś.1.7. -धार a. continuously or incessantly flowing. -निश्चय a. firmly resolved, resolute. -नेपथ्य a. attired in a theatrical dress. -परिकरa. having the girdle girded on, one who has girded up his loins; i. e. ready, prepared. -पुरीष a. having the bowels constipated. -प्रतिज्ञ a.
one who has made a vow or promise.
firmly resolved. -प्रतिश्रुत् a. resonant with echoes. -भाव a. having the affection or heart fixed upon, enamoured of (with loc.); दृढं त्वयि बद्धभावो- र्बशी V.2. -भूः f.
the lowest floor.
ground prepared for the site of a house.
pavement. -मण्डल a. ranged in circles. -मुष्टि a.
having a closed fist.
close-fisted, covetous. -मूत्र a. obstructing the urine.-मूल a. deep-rooted, striking root firmly; बद्धमूलस्य मूलं हि महद्वैरतरोः स्त्रियः Śi.2.38. -मौन a. holding the tongue, keeping silence, silent; अदृश्यत त्वच्चरणारविन्दविश्लेषदुःखादिव बद्धमौनम् R.13.23. -राग a. having the desire fixed on, enamoured, impassioned; गल्लस्थलेषु मदवारिषु बद्धरागमत्त- भ्रमद्भ्रमरपादतलाहतो$पि Pt.1.123. -वसति a. fixing anabode. -वाच् a. tongue-tied, maintaining silence. -वेपथुa. seized with tremour. -वैर a. one who has conceived bitter hatred or contracted confirmed hostility. -शिखa.
one whose hair is tied up (into a knot on the crown of the head).
one who is still in childhood, young. -सूतः a particular preparation of quicksilver.-स्नेह a. forming an attachment, conceiving affection for.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बद्ध etc. See. p. 720 , col. 2.
बद्ध mfn. bound , tied , fixed , fastened , chained , fettered RV. etc.
बद्ध mfn. captured , imprisoned , caught , confined ib. ( शतात्, " for a debt of a hundred " Pa1n2. 2-3 , 24 Sch. )
बद्ध mfn. bound by the fetters of existence or evil Kap.
बद्ध mfn. hanged , hung R.
बद्ध mfn. tied up (as a braid of hair) Megh.
बद्ध mfn. ( ifc. )stopped , checked , obstructed , impeded , restrained , suppressed MBh. Ka1v. etc.
बद्ध mfn. girt with S3a1n3khS3r.
बद्ध mfn. (with instr. or ifc. )inlaid or studded with , set in MBh. Ka1v. etc.
बद्ध mfn. attached to , riveted or fixed on( loc. ) ib.
बद्ध mfn. joined , united , combined , formed , produced ib.
बद्ध mfn. composed (as verses) R.
बद्ध mfn. ( esp. ibc. ; See. below) conceived , formed , entertained , manifested , shown , betrayed , visible , apparent(See. जातibc. ) MBh. Ka1v. etc.
बद्ध mfn. clenched (as the fist) Hariv. R.
बद्ध mfn. folded (as the hands) Mr2icch.
बद्ध mfn. contracted (as friendship or enmity) R. S3ak.
बद्ध mfn. taken up (as an abode) Ra1jat.
बद्ध mfn. built , constructed (as a bridge) R. Ragh.
बद्ध mfn. embanked (as a river) Ra1jat.
बद्ध mfn. congealed , clotted (as blood ; opp. to द्रव) Sus3r.
बद्ध mfn. alloyed (as quicksilver) L.
बद्ध m. or n. ? (with जैनs) that which binds or fetters the embodied spirit (viz. the connection of the soul with deeds) MW.