बुभुक्षा
संस्कृतम्
सम्पाद्यताम्- बुभुक्षा, अशना, क्षुधा, अशनाया, क्षारिका, भोगपिशाचिका, क्षुध्, प्सा, जिघत्सा।
नाम
सम्पाद्यताम्- बुभुक्षा नाम इच्छा।
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | बुभुक्षा | बुभुक्षे | बुभुक्षाः |
| सम्बोधनप्रथमा | बुभुक्षे | बुभुक्षे | बुभुक्षाः |
| द्वितीया विभक्तिः | बुभुक्षाम् | बुभुक्षे | बुभुक्षाः |
| तृतीया विभक्तिः | बुभुक्षया | बुभुक्षाभ्याम् | बुभुक्षाभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | बुभुक्षायै | बुभुक्षाभ्याम् | बुभुक्षाभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | बुभुक्षायाः | बुभुक्षाभ्याम् | बुभुक्षाभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | बुभुक्षायाः | बुभुक्षयोः | बुभुक्षानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | बुभुक्षायाम् | बुभुक्षयोः | बुभुक्षासु |
अनुवादाः
सम्पाद्यताम्यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा, स्त्री, (भोक्तुमिच्छा । भुज धौ भक्षे + “घातोः कर्म्मणः समानकर्त्तृकादिच्छायां वा ।” ३ । १ । ७ । इति सन् । ततः “अः प्रत्ययात् ।” ३ । ३ । १०२ । इत्यस्ततष्टाप् ।) क्षुधा । इत्य- मरः । २ । ९ । ५४ ॥ (यथा, रामायणे । २ । २८ । १८ । “अतीववातस्तिमिरं बुभुक्षा चास्ति नित्यशः । भयानि च महान्त्यत्र ततो दुःखतरं वनम् ॥”)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा स्त्री।
बुभुक्षा
समानार्थक:अशनाया,बुभुक्षा,क्षुत्
2।9।54।2।2
मण्डम्दधिभवं मस्तु पीयूषोऽभिनवं पयः। अशनाया बुभुक्षा क्षुद्ग्रासस्तु कवलः पुमान्.।
वैशिष्ट्य : बुभुक्षितः
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा¦ स्त्री॰ भुज--सन्--भावे अ। भोजनेच्छायां क्षुधायाम्सा च प्राणधर्मः यथोक्तं शा॰ ति॰
“बुभुक्षा च पिपाषा चप्राणस्य” ऊर्मिशब्दे दृश्यम्। अश्चेऽजीर्णे च सा नभवति अथ मवति चेत् अनिष्टदा यथोक्तं सुश्रुते
“उद्गा-रशुद्धावपि भक्तकाङ्क्षा न जावते हृद्गुरुता चनस्य”
“सल्पं यदा दोषविवृद्धमामं लीनं न तेजः पथ-ग्रावृणोति। भवत्यजीर्णेऽपि तदा पुमुक्षा षा मन्दबुद्धिंविषवन्निहन्ति”। छवादि॰ शीलार्थे अण्। बौभुक्षतच्छीले त्रि॰
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा¦ f. (-क्षा)
1. Hunger.
2. The desire of enjoyment. E. भुज् to eat, in the desid. form, affs. अङ् and टाप् |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा [bubhukṣā], 1 Desire of eating, hunger.
The desire of enjoying anything.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
बुभुक्षा f. (fr. Desid. of 3. भुज्)desire of enjoying anything MBh.
बुभुक्षा f. wish to eat , appetise , hunger R. Var. etc.