भारती
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
कल्पद्रुमः सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भारती, स्त्री, (भृ + अतच् । स्त्रियां ङीप् ।) वचनम् । (यथा, कुमारे । ६ । ७९ । “तमर्थमिव भारत्या सुतया योक्तुमर्हसि ॥”) सरस्वती । (यथा, कालिदासः । “वीणापुस्तकरञ्जितहस्ते भगवति भारति देवि ! नमस्ते ॥”) पक्षिभेदः । वृत्तिभेदः । इति मेदिनी । ने, १३८ ॥ यथा, -- “शृङ्गारे कौशिकी वीरे सात्वत्यारभटी पुनः । रसे रौद्रे च वीभत्से वृत्तिः सर्व्वत्र भारती ॥” भारती वृत्तिस्तु भारती संस्कृतप्रायो वाग्- व्यापारो नराश्रयः । इति साहित्यदर्पणस्य ६ परिच्छेदः ॥ ब्राह्मी । इति राजनिर्घण्टः ॥ (शङ्कराचार्य्यशिष्यतोटकस्य शिष्याणामन्य- तमस्य उपाधिविशेषः । यथा, प्राणतोषिण्या- मवधूतप्रकरणे । “विद्याभारेण सम्पूर्णः सर्व्वभारं परित्यजेत् । दुःखभारं न जानाति भारती परिकीर्त्तिता ॥” नदीविशेषः । यथा, महाभारते । ३ । २२१ । २५ । “भारती सुप्रयोगा च कावेरी मुर्म्मुरायथा ॥”)
अमरकोशः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भारती स्त्री।
सरस्वती
समानार्थक:ब्राह्मी,भारती,भाषा,गिर्,वाच्,वाणी,सरस्वती
1।6।1।1।2
ब्राह्मी तु भारती भाषा गीर्वाग्वाणी सरस्वती। व्याहार उक्तिर्लपितं भाषितं वचनं वचः॥
अवयव : वचनम्
पदार्थ-विभागः : , पौरुषेयः
वाचस्पत्यम् सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भारती¦ स्त्री भृ--अतच्। स्वार्थे प्रज्ञाद्यण्।
१ वाक्ये तदधि-देवतायां
२ सरस्वत्यां
३ पक्षिभेदे
“भारती संस्कृतप्रायोवाग्व्यापारो नराश्रय” इति सा॰
६ पु॰ अलङ्कारोक्ते[Page4661-a+ 38]
४ वृत्तिभेदे च
५ सन्न्यासिनामुपाधिभेदे च स्त्री।
शब्दसागरः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भारती¦ f. (-ती)
1. The goddess of speech.
2. Speech, eloquence.
3. A quail.
4. A particular kind of style. E. भृ, अतच् aff.
Monier-Williams सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
भारती f. See. below
भारती f. of रत
भारती f. a female descendant of भरतL.
भारती f. N. of a deity (in RV. often invoked among the आप्रीdeities and esp. together with इलाand सरस्वतीaccord. to Nir. viii , 13 a daughter of आदित्य; later identified with सरस्वती, the goddess of speech) RV. etc.
भारती f. speech , voice , word , eloquence , literary composition , dramatic art or recitation MBh. Ka1v. etc.
भारती f. (with वृत्ति) , a partic. kind of style Das3ar. Sa1h. (See. IW. 503 n. 1 )
भारती f. the Sanskrit speech of an actor L.
भारती f. a quail L.
भारती f. Ocymum Sacrum L.
भारती f. N. of a river MBh.
भारती f. one of the 10 orders of religious mendicants traced back to pupils of शंकरा-चार्य(the members of which add the word भारतीto their names) W. Cat.
Purana index सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
(I)--is भारतवर्ष. Br. II. १४. ७२.
(II)--(वाणी and सरस्वती); wife of प्रजापति; served ललिता with चामर; gave the flywhisk to गन्गा and entered the face of ब्रह्मा. Br. IV. ३९. ७०-71; M. 4. 8.
(III)--a R. in the केतुमाला country. वा. ४४. २१.
Purana Encyclopedia सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
BHĀRATĪ : A famous river mentioned in the Purāṇas. It is stated in Verse 25, Chapter 222 of the Vana Parva that Agni (fire) originated in this river.
_______________________________
*2nd word in left half of page 124 (+offset) in original book.