मौन
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौनम्, क्ली, (मुनेर्भाव इति । मुनि + अण् ।) शब्द- प्रयोगराहित्यम् ॥ तत्पर्य्यायः । अभाषणम् २ । तूष्णीम् ३ तूष्णीकाम् ४ । इत्यमरः । २ । ७ । ३६ ॥ (यथा, रघुवंशे । १ । २२ । “ज्ञाने मौनं क्षमा शक्तौ त्यागे श्लाघाविपर्य्ययः । गुणा गुणानुबन्धित्वात्तस्य सप्रसवा इव ॥”) कर्म्मविशेषे मौनाचरणं यथा, -- “उच्चारे मैथुने चैव प्रस्रावे दन्तधावने । स्नाने भोजनकाले च षट्सु मौनं समाचरेत् ॥” इति तिथ्यादितत्त्वम् ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौन नपुं।
मौनम्
समानार्थक:मौन,अभाषण,तूष्णीं,तूष्णीकां
2।7।36।1।3
उपस्पर्शस्त्वाचमनमथ मौनमभाषणम्. प्राचेतसश्चादिकविः स्यान्मैत्रावरुणिश्च सः। वाल्मीकिश्चाथ गाधेयो विश्वामित्रश्च कौशिकः। व्यासो द्वैपायनः पाराशर्यः सत्यवतीसुतः। आनुपूर्वी स्त्रियां वावृत्परिपाटी अनुक्रमः॥
वैशिष्ट्य : मौनशीलः#मौनव्रतिः
पदार्थ-विभागः : , सामान्यम्, अवस्था
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौन¦ न॰ मुनेर्भावः। वाग्व्यापारराहित्ये
“उच्चारे[Page4766-b+ 38] मैथुने चैव प्रस्नावे दन्तधावने। स्नाने भोजनकाले चषट्सु मौनं समाचरेत्” इति स्मृतिः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौन¦ n. (-नं) Silence, taciturnity. E. मुनि a sage, (who practises,) अण् aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौनम् [maunam], [मुनेर्भावः अण्]
Silence, taciturnity; विभूषणं मौनमपण्डितानाम् Bh.2.7; मौनं सर्वार्थसाधनम् 'open your lips'; मौनं समाचर 'hold your tongue'.
The unblooming state (अप्रफुल्लीभाव); गुञ्जति मञ्जु मिलिन्दे मा मालति मौनमुपयासीः Bv.1.19. -Comp. -मुद्रा the attitude of silence. -व्रतम् a vow of silence.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
मौन m. (fr. मुनि)a patr. A1s3vS3r.
मौन m. pl. N. of a dynasty VP.
मौन n. the office or position of a मुनिor holy sage S3Br. MBh.
मौन n. silence , taciturnity ChUp. Mn. MBh. etc. ( मौनंwith कृ, or वि-धाor सम्-आ-चर्, to observe silence , hold one's tongue).
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Mauna, ‘descendant of Muni,’ is the patronymic of Aṇīcin in the Kauṣītaki Brāhmaṇa (xxiii. 5).
==Foot Notes==