संस्कृतम्

वर्षः, अभिवर्षः, जलागमः, तोयपातः, पानीयवर्षः, प्रवर्षः, तोयोत्सर्गः, तुषारः, पर्जन्यः।

वर्षः इत्यस्य शब्दस्य रुपाणि

	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमा विभक्तिः	वर्षः	वर्षौ	वर्षाः
सम्बोधनप्रथमा	वर्ष	वर्षौ	वर्षाः
द्वितीया विभक्तिः	वर्षम्	वर्षौ	वर्षान्
तृतीया विभक्तिः	वर्षेन	वर्षाभ्याम्	वर्षैः
चतुर्थी विभक्तिः	वर्षाय	वर्षाभ्याम्	वर्षेभ्यः
पञ्चमी विभक्तिः	वर्षात्	वर्षाभ्याम्	वर्षेभ्यः
षष्ठी विभक्तिः	वर्षस्य	वर्षयोः	वर्षानाम्
सप्तमी विभक्तिः	वर्षे	वर्षयोः	वर्षेषु

नाम

वर्षः नाम जलवर्षः।

अनुवादाः

उदाहरणम्

वर्षाकाले वर्षं आगच्छति।

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

वर्षः [varṣḥ] र्षम् [rṣam], र्षम् [वृष् भावे घञ् कर्तरि अच् वा]

Raining, rain, a shower of rain; तपाम्यहमहं वर्षं निगृह्णाभ्युत्सृजामि च Bg.9.19; विद्युत्स्तनितवर्षेषु Ms.4.13; Me.37.

Sprinkling, effusion, throwing down, a shower of anything; सुरभि सुरविमुक्तं पुष्पवर्षं पपात R.12.12; so शरवर्षः, शिलावर्षः, लाजवर्षः &c.

Seminal effusion.

A year (usually only n.); इयन्ति वर्षाणि तया सहोग्रमभ्यस्यतीव व्रतमासिधारम् R.13.67; न ववर्ष वर्षाणि द्वादश दशशताक्षः Dk.; वर्षभोग्येण शापेन Me.1.

A division of the world, a continent; (nine such divisions are usually enumerated: 1 कुरु; 2 हिर- ण्मय; 3 रम्यक; 4 इलावृत; 5 हरि; 6 केतुमाला; 7 भद्राश्व; 8 किंनर; and 9 भारत); यस्मिन् नव वर्षाणि Bhāg.5.16.6. एतदूढगुरुभारभारतं वर्षमद्य मम वर्तते वशे Śi.14.5.

India (= भारतवर्ष).

A cloud (only m. according to Hemachandra).

A day; अप्राप्तयौवनं बालं पञ्चवर्षसहस्रकम् Rām.7.73.5. (com. वर्षशब्दो$त्र दिनपरः).

A place of residence; वर्षमस्य गिरेर्मध्ये रामेण श्रीमता कृतम् Mb.3. 13.12. -Comp. -अंशः, -अंशकः, -अङ्गः a month.-अम्बु n. rain-water. -अयुतम् ten thousand years.-अर्चिस् m. the planet Mars. -अवसानम् the autumn or Śarat season. -आघोषः a frog. -आमदः a peacock.

उपलः hail stone

a kind of sweetmeat ball; घनैरमीषां परिवेषकैर्जनैरवर्षि वर्षोपलगोलकावली N.16.1. -करः a cloud. (-री) a cricket. -कालः the rainy season.-केतुः a red-flowering Punar-navā.

कोशः, षः a month.

an astrologer. -गणः (pl.) a long series of years; बहून् वर्षगणान् घोरान् Ms.12.54. -गिरिः, -पर्वतः 'a Varṣa mountain', i. e. one of the mountain-ranges supposed to separate the different divisions of the world from one another; (they are seven: हिमवान् हेमकूटश्च निषधो मेरुरेव च । चैत्रः कर्णी च शृङ्गी च सप्तैते वर्षपर्वताः). -घ्न a. protecting from rain. -ज a. (वर्षेज also)

produced in the rainy season.

one year old. -त्रम् an umbrella; छायां ते दिनकरभाः प्रबाधमानं वर्षत्रं भरत करोतु मूर्ध्नि शीताम् Rām. 2.17.18.

धरः a cloud.

a eunuch, an attendant on the women's apartments; (वर्षधर्ष in the same sense). See वर्षवर.

the ruler of a Varṣa; वर्षधराभिवादिताभि- वन्दितचरणः Bhāg.5.3.16; also वर्षप-पति.

a mountain bounding a Varṣa. -पदम् a calender. -पाकिन् m. the hog-plum. -पूगः a series or collection of years. -प्रति- बन्धः a drought. -प्रवेगः a heavy shower of rain; वर्ष- प्रवेगा विपुलाः पतन्ति Rām.4.28.45. -प्रियः the Chātaka bird. -रात्रः the rainy season; वर्षरात्रे स्थितो रामः Rām. 4.3.1. -वरः a eunuch, an attendant on the women's apartments; वर्षवराभ्यागारिकैः Kau. A.1.21; ये स्वल्पसत्त्वाः प्रथममात्मीयाः स्त्रीस्वभाविनः । जात्या न दुष्टाः कार्येषु ते वै वर्षवराः स्मृताः ॥ Ak.; M.4.4/5; Rām.2.65.7; Mb.9.62.5.-वृद्धिः f. birth-day. -शतम् a century, one hundred years. -सहस्रम् a thousand years.