विद्

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

विद्¦ पु॰ विद--क्विप्।

१ पण्डिते अमरः

२ बुधग्रह च ज्यो॰।

शब्दसागरः

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

विद्¦ r. 2nd cl. (वेत्ति वेद)
1. To know.
2. To look upon, to take for, to consider. With नि prefixed, To be sad or depressed. With सम्, (संवित्ते) To meditate, to know, to gain holy knowledge by abstract. meditation. r. 4th cl. (विद्यते) To be, to exist, to be present, to exist actually. r. 7th cl. (विन्ते)
1. To consider, to reason.
2. To under- stand.
3. To regard, to take for.
4. To discuss. r. 10th cl. (वेदयते)
1. To be sensible.
2. To know.
3. To declare, to describe or explain; (in this sense नि is usually prefixed.)
4. To dwell, to inhabit.
5. To be fixed or steady.
6. To suffer pain. With नि, or वि and नि prefixed, To deliver, to impart or communicate. With प्रति, To deliver, to give, (औ लृ) औ विदॢ r. 6th cl. (विन्दति-ते)
1. To gain, to get, to acquire or possess.
2. To find.
3. To experience.
4. To marry. With अनु, To feel. With परि, To marry first.

विद्¦ m. (-वित्)
1. Who or what knows.
2. A learned man.
3. The planet mercury. f. (-वित्) Knowledge, understanding. E. विद् to know, क्विप् aff.

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

विद् [vid], I. 2 P. (वेत्ति or वेद, विवेद-विदांचकार, अवेदीत्, वेत्स्यति, वेत्तुम्, विदित; desid. विविदिषति)

To know, understand, learn, find out, ascertain, discover; न चैतद्विमः कतरन्नो गरीयो यद्वा जयेम यदि वा नो जयेयुः Bg.2.5; तं मोहान्धः कथमय- ममुं वेत्तु देवं पुराणम् Ve.1.23;3.39; Ś.5.27; R.3.43; Bg.4.34;18.1.

To feel, experience; परायत्तः प्रीतेः कथमिव रसं वेत्ति पुरुषः Mu.3.4.

To look upon, regard, consider, know or take to be; य एनं वेत्ति हन्तारम् Bg.2. 19; विद्धि व्याधिव्यालग्रस्तं लोकं शोकहतं च समस्तम् Moha M.5; Bg.2.17; Ms.1.33; Ku.6.3. -Caus. (वेदयति-ते)

To make known, communicate, inform, apprise, tell.

To teach, expound; वेदार्थं स्वानवेदयत् Sk.

To feel, experience; येन वेदयते सर्वं सुखं दुःखं च जन्मसु Ms.12.13. -II. 4 Ā. (विद्यते, वित्त)

To be, to exist; अपापानां कुले जाते मयि पापं न विद्यते Mk.9.37; नासतो विद्यते भावो नाभावो विद्यते सतः Bg.2.16; (cf. the root (1) अस्).

To happen. -III. 6 U. (विन्दति-ते, वित्त)

To get, obtain, acquire, gain; एकमप्यास्थितः सम्यगुभयोर्विन्दते फलम् Bg.5. 4; Y.3.192.

To find, discover, recognise; यथा धेनुसहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम् Subhāṣ.; Ms.8.19.

To feel, experience; R.14.56; Bg.5.21;11.24; 18.45.

To marry; Ms.9.69. -IV. 7 Ā. (विन्त्ते, वित्त or विन्न)

To know, understand.

To consider, regard, take for; न तृणेह्मीति लोको$यं विन्त्ते मां निष्पराक्रमम् Bk.6.39.

To find, meet with.

To reason, reflect.

To examine, inquire into. -V. 1 Ā. (वेदयते)

To tell, declare, announce, communicate.

To feel, experience.

To dwell. (The following verse illustrates the root in some of its conjugations: वेत्ति सर्वाणि शास्त्राणि गर्वस्तस्य न विद्यते . विन्त्ते धर्मं सदा सद्भिस्तेषु पूजां च विन्दति ॥ cf. also: सत्तायां विद्यते ज्ञाने वेत्ति विन्त्ते विचारणे । विन्दते विन्दति प्राप्तौ श्यन्लुक् श्नम्शेष्विदं क्रमात् ॥) [cf. L. video; A. S. witan; Goth. vait].

विद् [vid], a. (At the end of comp.) Knowing, conversant with; वेदविद् &c.; यानि वेदविदां श्रेष्ठो भगवान् बादरायणः Bhāg.1.1.7; Mv.1.26. -m.

The planet Mercury.

A learned man, wise man. -f.

Knowledge.

Understanding, intellect.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

विद् cl.2 P. ( Dha1tup. xxiv , 56 ) वेत्ति( विद्महेBr. ; वेदति, तेUp. MBh. ; विदति, तेAV. etc. ; विन्दति, तेMBh. etc. ; Impv. विदां-करोतुPan5cat. [ cf. Pa1n2. 3-1 , 41 ] ; 1. sg. impf. अवेदम्, 2. sg. अवेत्or अवेस्[ Pa1n2. 8-2 , 75 ] RV. etc. ; 3. pl. अविदुस्Br. [ cf. Pa1n2. 3-4 , 109 ] ; अविदन्MBh. etc. ; pf. वेद[often substituted for pr. वेत्तिcf. Pa1n2. 3-4 , 83 ] , 3. pl. विदुस्or विद्रेRV. ; विवेदMBh. etc. ; विदांचकारBr. etc. [ cf. Pa1n2. 3-1 , 38 ; accord. to Vop. also विदाम्-बभूव] ; aor. अवेदीत्ib. ; विदाम्-अक्रन्TBr. ; fut. वेदिताS3Br. ; वेत्ताMBh. fut. वेदिष्यति, तेBr. Up. ; वेत्स्यति, तेMBh. etc. ; inf. वेदितुम्, तोस्Br. ; वेत्तुम्MBh. etc. ; ind.p. विदित्वाBr. etc. ) , to know , understand , perceive , learn , become or be acquainted with , be conscious of , have a correct notion of (with acc. , in older , language also with gen. ; with inf. = to know how to) RV. etc. ( विद्धि यथा, " know that " ; विद्यात्, " one should know " , " it should be understood " ; य एवम् वेद[in Br. ], " who knows thus " , " who has this knowledge "); to know or regard or consider as , take for , declare to be , call ( esp. in 3. pl. विदुस्, with two acc. or with acc. and nom. with इति, e.g. तं स्थविरं विदुः, " they consider or call him aged " ; राजर्षिर् इति मां विदुः, " they consider me a राजर्षि") Up. Mn. MBh. etc. ; to mind , notice , observe , remember (with gen. or acc. ) RV. AV. Br. ; to experience , feel( acc. or gen. ) RV. etc. ; to wish to know , inquire about( acc. ) S3Br. MBh. : Caus. वेदयते(rarely ति; aor. अवीविदत्; Pass. वेद्यते) , to make known , announce , report , tell S3Br. etc. ; to teach , explain S3a1n3khS3r. Nir. ; to recognize or regard as , take for (two acc. ) MBh. Ka1v. etc. ; to feel , experience S3Br. Mn. etc. : Desid. of Caus. in विवेदयिषुSee. : Desid. विविदिषतिor विवित्सति, to wish to know or learn , inquire about (acc) S3Br. etc. etc. : Intens. वेविद्यते, वेवेत्तिGr. ([ cf. Gk. ? for ? , ? for ? = वेद; Lat. videre ; Slav. ve8de8ti ; Goth. witan , wait ; Germ. wizzan , wissen ; Angl.Sax. wa7t ; Eng. wot.])

विद् mfn. knowing , understanding , a knower (mostly ifc. ; superl. वित्-तम) Kat2hUp. Mn. MBh. etc.

विद् m. the planet Mercury VarBr2S. (See. 2. ज्ञ)

विद् f. knowledge understanding RV. KaushUp.

विद् f. ( pl. ) Bha1m.

विद् (originally identical with 1. विद्) cl.6 P. A1. ( Dha1tup. xxviii , 138 ) विन्दति, ते(Ved. also वित्ते, विदे; p. विदानor विदान[See. ] ; ep. 3. pl. विन्दतेPot. विन्द्यात्, often = विद्यात्; pf. विवेद[3. pl. विविदुस्Subj. विविदत्] , विविद्वस्, 3. pl. विविद्रे, विद्रेRV. etc. ; p. विविद्वस्RV. ; विविदिवस्Pa1n2. 7-2 , 68 ; aor. अविदत्, दतib. [Ved. Subj. विदासि, दात्; Pot. विदेत्, देतVS. AV. Br. ; 3. sg. विदेष्टAV. ii , 36 , 3 ] ; A1. 1. sg. अवित्सिRV. Br. ; fut. वेत्ता, वेदिष्यतिGr. ; वेत्स्यति, तेBr. etc. ; inf. विदेRV. ; वेत्तुम्MBh. etc. ; वेत्तवेAV. ; त्तवै[?] and तोस्Br. ; ind.p. वित्त्वाAV. Br. ; -विद्यBr. etc. ) , to find , discover , meet or fall in with , obtain , get , acquire , partake of , possess RV. etc. etc. (with दिशस्, to find out the quarters of she sky MBh. )Page965,1; to get or procure for( dat. ) RV. ChUp. ; to seek out , look for , attend to RV. etc. ; to feel , experience Ca1n2. ; to consider as , take for (two acc. ) Ka1v. ; to come upon , befall , seize , visit RV. AV. Br. ; to contrive , accomplish , perform , effect , produce RV. S3Br. ; ( A1. mc. also P. )to take to wife , marry (with or scil. भार्याम्) RV. Mn. MBh. etc. ; to find (a husband) , marry (said of a woman) AV. Mn. MBh. ; to obtain (a son , with or scil. सुतम्) BhP. : Pass. or A1. विद्यते( ep. also ति; p. विद्यमान[See. ] ; aor. अवेदि) , to be found , exist , be RV. etc. ; ( esp. in later language) विद्यते, " there is , there exists " , often with न, " there is not "; with भोक्तुम्, " there is something to eat "; followed by a fut. , " is it possible that? " Pa1n2. 3-3 , 146 Sch. ; यथा-विदे, " as it happens " i.e. " as usual " , " as well as possible " RV. i , 127 , 4 etc. : Caus. वेदयति, to cause to find etc. MBh. : Desid. विविदिषतिor विवित्सति, तेGr. (See. विवित्सित): Intens. वेविद्यते, वेवेत्तिib. (for p. वेविदत्and दानSee. वि-and संविद्).

विद् ( ifc. )finding , acquiring , procuring(See. अन्न-, अश्व-, अहर्-विद्etc. )

विद् cl.7 A1. ( Dha1tup. xxix , 13 ) विन्त्ते, to consider as , take for (two acc. ) Bhat2t2.