वृज्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वृज्(ई)वृजी¦ r. 1st cl. (वर्जति) r. 2nd cl. (वृङ्क्ते) r. 7th cl. (वृणक्ति)
1. To choose.
2. To lose, to avoid.
3. To purify.
4. To cover. With अप, To relinquish. r. 10th cl. (वर्ज्जयति-ते) To quit, to shun, to avoid, to except, to abandon. With आ, To bend, to incline.
2. To offer. With वि,
1. To avoid.
2. To be destitute of.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वृज् [vṛj], I. 2 Ā. (वृक्ते) To avoid, shun, abandon. -II. 7 P. (वृणक्ति)
To avoid, shun, give up, abandon.
To choose; आसामेकतमां वृङ्ध्वं सवर्णां स्वर्गभूषणाम् Bhāg.11.4. 14;5.1.16.
To atone for, efface, purify; तन्मे रेतः पिता वृङ्क्तामित्यस्यैतन्निदर्शनम् Ms.9.2.
To turn away, avert.
To remove, set aside.
To give, bestow.
To hurt, injure, kill.
To take away; परस्परं घ्नन्ति शपन्ति वृञ्जते पशून् स्त्रियो$र्थान् पुरुदस्यवो जनाः Bhāg.1.18.44. -III. 1 P., 1 U. [वर्जति, वर्जयति-ते, वर्जित]
To shun, avoid.
To give up, abandon.
To exclude, set aside, leave out, except; हंसो हि क्षीरमादत्ते तन्मिश्रा वर्जयत्यपः Ś.6.28.
To abstain from.
To cut to pieces.
To take away, deprive (one) of.
To discharge, pour or give out, emit. (The following verse from K. R. illustrates the root in its different conjugations: वृणक्ति वृजिनैः संगं वृक्ते च वृषलैः सह । वर्जत्यनार्जवोपेतैः स वर्जयति दुर्जनैः ॥]
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वृज् cl.1.7. P. ( Dha1tup. xxxiv , 7 ; xxix , 24 ) वर्जति, वृणक्ति; cl.2 A1. ( Dha1tup. xxiv , 19 ) वृक्ते(Ved. and BhP. also वर्जतेand वृङ्क्ते; Impv. वृङ्क्ताम्[ v.l. वृक्ताम्] Mn. ix , 20 ; वृङ्ग्ध्वम्BhP. xi , 4 , 14 ; pf. ववर्ज, ववृजे[ Gr. also ववृञ्जेRV. वावृजे; ववृज्युः, ववृक्तम्AV. p. f. -वर्जुषी] ; aor. अवृक्AV. ; वर्क्[2. 3. sg. ] , वर्क्तम्, अवृजन्Pot. वृज्याम्RV. ; अवृक्तib. ; अवृक्षम्, षिib. ; अवार्क्षीस्Br. ; अवर्जीत्, अवजिष्टGr. ; fut. वर्जिताBr. ; वर्जिष्यतिib. ; वर्क्ष्यति, तेBr. ; inf. वृजे, वृञ्जसे, वृजध्यैRV. ; वजितुम्or वृञ्जितुम्Gr. ; ind.p. वृक्त्वीRV. ; -वृज्य, -वर्गम्Br. etc. ) , to bend , turn RV. iv , 7 , 10 ; to twist off , pull up , pluck , gather ( esp. sacrificial grass) RV. TBr. ; to wring off or break a person's( acc. )neck RV. vi , 18 , 8 ; 26 , 3 ; to avert , remove RV. ; ( A1. )to keep anything from( abl. or gen. ) , divert , withhold , exclude , abalienate RV. TS. Br. Mn. BhP. Page1009,1; ( A1. )to choose for one's self , select , appropriate BhP. : Pass. वृज्यते, to be bent or turned or twisted RV. etc. : Caus. वर्जयति( Dha1tup. xxiv , 7 ; mc. also ते; Pot. वर्जयीतMBh. ; aor. अववर्जत्) , to remove , avoid , shun , relinquish , abandon , give up , renounce ChUp. Gr2S3rS. MBh. etc. ; to spare , let live MBh. ; to exclude , omit , exempt , except( यित्वाwith acc. = excepting , with the exception of) Mn. MBh. etc. : Pass. of Caus. वर्ज्यते, to be deprived of. lose( instr. ) Hariv. (See. वर्जित): Desid. विवृक्षते( Br. ) , विवर्जिषति, ते( Gr. ) , to wish to bend or turn etc. : Intens. वरीवृज्यते, वर्वर्क्ति( Gr. ; p. वरीवृजत्RV. ), to turn aside , divert: Caus. of Intens. वरीवर्जयति(p.f. यन्ती) , to turn hither and thither (the ears) AV.
वृज् = बलstrength Naigh. ii , 9.