व्याज
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
कल्पद्रुमः सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याजः, पुं, (व्यजति यथार्थव्यवहारादपगच्छत्य- नेनेति । वि + अज + घञ् । घञि विभावो नास्ति ।) कपटः । स तु अयथार्थव्यवहारः । वञ्चनमात्रफलम् । इति सर्व्वानन्दो मधुश्च ॥ अपदेशः । स कारणान्तरप्रवृत्तेः कारणान्त- रोद्भावनम् । व्याजोऽत्र स्वरूपाच्छादनम् । यथा ध्यानव्याजमुपेत्य चिन्तयसि कामिति । व्याजो- ऽयमभिप्रायगोपनफलः । पूर्व्वोक्तन्तु परापकार- फलः । इत्ययथार्थव्याजयोर्भेदः । अन्यमुद्दिश्य अन्यपतिपादनमिह व्याज इत्यर्थः । यदाह अन्यमुद्दिश्य अन्यार्थमनुष्ठानं अपदेशः । यथा, जलक्रीडामुद्दिश्य जारावलोकनार्थं यातीति । इत्यमरभरतौ ॥
अमरकोशः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याज पुं।
कपटः
समानार्थक:कपट,व्याज,दम्भ,उपधि,छद्म,कैतव,कुसृति,निकृति,शाठ्य,कल्क,कूट,गह्वर,निह्नव
1।7।30।1।2
कपटोऽस्त्री व्याजदम्भोपधयश्छद्मकैतवे। कुसृतिर्निकृतिः शाठ्यं प्रमादोऽनवधानता॥
पदार्थ-विभागः : , गुणः, मानसिकभावः
व्याज पुं।
स्वरूपाच्छादनम्
समानार्थक:व्याज,अपदेश,लक्ष्य
1।7।33।1।1
व्याजोऽपदेशो लक्ष्यं च क्रीडा खेला च कूर्दनम्. घर्मो निदाघः स्वेदः स्यात्प्रलयो नष्टचेष्टता॥
पदार्थ-विभागः : , क्रिया
वाचस्पत्यम् सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याज¦ पु॰ वि + अज + घञ् वीभावाभावः।
१ कपटे बञ्चना-फले
२ असत्यव्यवहारे कारणान्तरेण
३ प्रवृत्तस्य कारणा-न्तरत्वेनोद्भावनरूपे अपदेशे च अमरः।
शब्दसागरः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याज¦ m. (-जः)
1. Deceit, fraud, craft, cunning.
2. Disguise, either of purpose or person.
3. Wickedness. E. वि before अज् to go, aff. घञ्।
Apte सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याजः [vyājḥ], 1 Deciet, trick, deception, fraud.
Art, cunning; अव्याजमनोहरं वपुः Ś.1.18 'artlessly lovely'; Māl.5.12.
A pretext, pretence, semblance; ध्यान- व्याजमुपेत्य Nāg.1.1; R.4.25,58;1.76;11.66.
An artifice, a device, contrivance; व्याजार्धसंदर्शितमेखलानि R.13.42.
Wickedness, depravity. -Comp. -आह्वयः a false name. -उक्तिः f.
a figure of speech in which what is apparently the effect of one cause is intentionally ascribed to another; in other words, where a feeling is dissembled by being attributed to a different cause; see K. P.1 under व्याजोक्ति.
covert allusion, insinuation. -गुरुः a teacher, only in appearance.-निद्रित a. feigning sleep. -निन्दा artful censure. -पूर्व a. having only the appearance of anything. -व्यवहारः artful conduct. -सुप्त a. feigning to be asleep. -स्तुतिः f. a figure of speech resembling the English 'irony', wherein censure is implied by apparent praise; or praise by apparent censure; व्याजस्तुतिर्मुखे निन्दा स्तुतिवी रूढिरन्यथा K. P.1.
Monier-Williams सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
व्याज/ व्य्-आज m. (rarely n. ifc. f( आ). ; fr. व्य्-अञ्ज्, to smear over ; See. अच्)deceit , fraud , deception , semblance , appearance , imitation , disguise , pretext , pretence( ibc. " treacherously , falsely " , also = ifc. " having only the appearance of , appearing as , simulated , deceitful , false " ; instr. and abl. " treacherously , deceitfully " , " under the pretext or guise of ") MBh. Ka1v. etc.
व्याज/ व्य्-आज m. an artifice , device , contrivance , means Ragh.
व्याज/ व्य्-आज m. wickedness W.
Purana index सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a son of भृगु; a deva. Br. III. 1. ८९.