शठ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ, वधक्लेशकैतवे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (भ्वा०- पर०-सक०-सेट् ।) क्लेशो दुःखानुभवः । कैतवं मित्रवञ्चनम् । शठति खलः साधुं वञ्चयतीत्यर्थः । इति दुर्गादासः ॥
शठ, क आलस्ये । गत्यसंस्कृतसंस्कृते । इति कवि- कल्पद्रुमः ॥ (चुरा०-पर०-अक०-सेट् ।) क, शाठयति वृद्धः क्रियासु मन्दः स्यादित्यर्थः । इति दुर्गादासः ॥
शठ, क ङ श्लाघे । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (चुरा०- आत्म०-अक०-सेट् ।) क ङ, शाठयते । इति दुर्गादासः ॥
शठ, त् क दुर्व्वाचि । इति कविकल्पद्रुमः ॥ (अदन्तचुरा०-पर०-सक०-सेट् ।) शठयति नीचः कुत्सितं वदतीत्यर्थः । रमानाथस्तु सम्यग्भाषणे इति मत्वा शठयति सम्यग्वदती- त्यर्थ इत्याह । सम्यग्भाषणे इति जौमराः । समग्भावे इत्येके । इति दुर्गादासः ॥
शठम्, क्ली, (शठ + अच् ।) तगरम् । कुङ्कुमम् । लोहम् । इति राजनिर्घण्टः ॥
शठः, पुं, मध्यस्थपुरुषः । धूर्त्तः । (यथा, मनुः ॥ ४ । ३० । “पाषण्डिनो विकर्म्मस्थान् वैडालव्रतिकान् शठान् । हैतुकान् वकवृत्तींश्च वाङ्मात्रेणापि नार्च्चयेत् ॥”) धुस्तूरः । इति मेदिनी ॥ शठस्य लक्षणम् ॥ यथा, -- “प्रियं वक्ति पुरोऽन्यत्र विप्रियं कुरुते भृशम् । व्यक्तापराधचेष्टश्च शठोऽयं कथितो बुधैः ॥” इति विष्णुपुराणे । ३ । १८ । २१ । श्लोकटीका ॥ चतुर्व्विधपत्यन्तर्गतपतिविशेषः । तस्य लक्षणम् । कामिनीविषयकपटपटुः । यथा, -- “मौलौ दाम विधाय भालफलके व्यालिख्य पत्रावलीं केयूरं भुजयोर्निधाय कुचयोर्व्विन्यस्य मुक्ता- स्रजम् । विश्वासं समुपार्ज्जयन् मृगदृशः काञ्चीनिवेश- च्छला- न्नीवीग्रन्थिमपाकरोति मृदुना हस्तेन वाम- भ्रुवः ॥” इति रसमञ्जरी ॥ (वृष्णिवंशीयविशेषः । यथा, हरिवंशे । भविष्य- पर्व्वणि । २ । ३ । “बलभद्रं शिनेः पुत्त्रं हार्द्दिक्यं शठसारणौ ॥”)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ वि।
वक्राशयः
समानार्थक:निकृत,अनृजु,शठ,व्याल
3।1।46।2।5
शिश्विदानोऽकृष्णकर्मा चपलश्चिकुरः समौ। दोषैकदृक्पुरोभागी निकृतस्त्वनृजुः शठः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ¦ बधे सक॰ कैतवे क्लेशे च अक॰ भ्वा॰ पर॰ सेट्। शठतिअशाठीत् अशठीत्।
शठ¦ आलस्ये चु॰ पर॰ अक॰ सेट्। शाठयति ते अशीशठत् त।
शठ¦ दुष्टवचने अद॰ चु॰ उभ॰ सक॰ सेट्। शठयति ते अशशठत् त
शठ¦ न॰ शठ--अच्।
१ तगरे
२ कुङ्कुमे
३ लौहे च राजनि॰।
४ धूस्तूरे
५ मध्यस्थपुरुषे च पु॰।
“प्रियं वक्ति पुरो-ऽन्यत्र विप्रियं कुरुतं भृशम्। व्यक्तापराधचेष्टश्च शठो-ऽयं कथितो बुधैः” विष्णपु॰ उक्ते
६ धूर्त्ते त्रि॰ मेदि॰
७ नायकभेदे पु॰ तल्लक्षणं यथा
“शठाऽयमेकत्र बद्धभावो यः। दर्शितबहिरनुरागो विप्रि-यमन्यत्र गूढमाचरति” सा॰ द॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ¦ mfn. (-ठः-ठा-ठं) Wicked, depraved, perverse, dishonest. m. (-ठः)
1. An umpire, a mediator, an arbitrator.
2. A rogne, a knave.
3. A blockhead, a fool.
4. An idler.
5. A false husband or lover, one who pretends affection to one female whilst his heart is fixed on another.
6. Thorn apple, (Dhatura metel.) n. (-ठं)
1. A sort of root, commonly Tagara.
2. Saffron.
3. Iron. E. शठ् to be wicked, aff. अच् |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ [śaṭha], a. [शठ्-अच्]
Crafty, deceitful, fraudulent. dishonest, perfidious.
Wicked, depraved.
ठः A rogue, cheat, knave, swindler; Ms.4.3; Bg.18.28.
A false or deceitful lover (who pretends to love one woman while his heart is fixed on another); ध्रुवमस्मि शठः शुचि- स्मिते विदितः कैतववत्सलस्तव R.8.49;19.31; शठ इति मयि तावदस्तु ते परिचयवत्यवधीरणा प्रिये M.3.19; (the S. D. thus defines a शठ: शठो$यमेकत्र बद्धभावो यः । दर्शितबहिरनुरागो विप्रियमन्यत्र गूढमाचरति ॥ 74).
A fool, blockhead.
A mediator, arbitrator.
The Dhattūra plant.
An idler, a lazy fellow.
ठम् Iron.
Saffron. -Comp. -उदर्क a. deceitful in the end.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शठ mf( आ)n. false , deceitful , fraudulent , malignant , wicked A1past. Mn. MBh. etc.
शठ m. a cheat , rogue ( esp. a false husband or lover , who pretends affection for one female while his heart is fixed on another ; one of the four classes into which husbands are divided) W.
शठ m. a , fool , blockhead ib.
शठ m. an idler ib.
शठ m. a mediator , umpire L.
शठ m. the thorn-apple L.
शठ m. white mustard seed L.
शठ m. N. of an असुरMBh.
शठ m. of a son of वसु-देवHariv. ( v.l. गदand सुत)
शठ n. saffron L.
शठ n. Tabernaemontana Coronaria L.
शठ n. steel L.
शठ n. tin L.
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--went with कृष्ण to उपप्लाव्य to see the पाण्- डवस्; फलकम्:F1: भा. X. ७८. [९५ (V) 3].फलकम्:/F a son of Vasudeva and रोहिणी; father of several sons. फलकम्:F2: Br. III. ७१. १६४, १६९-70; Vi. IV. १५ 19.फलकम्:/F [page३-368+ २७]
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
ŚAṬHA : An asura, son of Kaśyapaprajāpati by his wife Danu. (Ādi Parva, Chapter 65, Verse 29).
_______________________________
*13th word in right half of page 702 (+offset) in original book.