शारद
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारदम्, क्ली, (शरदि भवम् । शरद् + “सन्धिवेला- द्यृतुनक्षत्रेभ्योऽण् ।” ४ । ३ । १६ । इति अण् ।) श्वेतकमलम् । इति राजनिर्घण्टः ॥ (यथा, महाभारते । २ । ६१ । ३४ । “शारदोत्पलपत्राक्ष्या शारदोत्पलगन्धया । शारदोत्पलसेविन्या रूपेण श्रीसमानया ॥”) शस्यम् । इति मेदिनीशब्दरत्नावल्यौ ॥
शारदः, पुं, (शरद् + अण् ।) कासः । वकुलः । हरिन्मुद्गः इति राजनिर्घण्टः ॥ वत्सरः । इति मेदिनी ॥ पीतमुद्गः । इति हेमचन्द्रः ॥ रोगः । इति सिद्धान्तकौमुदी
शारदः, त्रि, (शरदि भवः । शरद् + अण् ।) शरज्जातः । (यथा, मनौ । ६ । ११ । “वासन्तशारदैर्मेघैर्मुन्यन्नैः स्वयमाहृतैः ॥”) नूतनः । अप्रतिभः । इति मेदिनी ॥ शालीनः । इति विश्वः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारद पुं।
सप्तपर्णः
समानार्थक:सप्तपर्ण,विशालत्वच्,शारद,विषमच्छद
2।4।23।1।3
सप्तपर्णो विशालत्वक्शारदो विषमच्छदः। आरग्वधे राजवृक्षशम्पाकचतुरङ्गुलाः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
शारद वि।
प्रत्यग्रः
समानार्थक:शारद
3।3।95।1।2
मूढाल्पापटुनिर्भाग्या मन्दाः स्युर्द्वौ तु शारदौ। प्रत्यग्राप्रतिभौ विद्वत्सुप्रगल्भौ विशारदौ॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्
शारद वि।
अप्रतिभः
समानार्थक:शारद
3।3।95।1।2
मूढाल्पापटुनिर्भाग्या मन्दाः स्युर्द्वौ तु शारदौ। प्रत्यग्राप्रतिभौ विद्वत्सुप्रगल्भौ विशारदौ॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, चलसजीवः, मनुष्यः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारद¦ न॰ शरदि भवम्--ऋत्वण्।
१ श्वेतपद्मे राजनि॰।
२ कासे
३ बकुले
४ हरिन्मुद्गे च पु॰ राजनि॰।
५ शरद्भवमात्रे त्रि॰स्त्रियां ङीप्। शारदं श्वेतपद्ममस्त्यस्याः अच्।
५ सर-स्वत्यां स्त्री त्रिका॰।
७ नूतने
८ अप्रतिभे त्रि॰ मेदि॰।
९ शालीने त्रि॰ विश्वः।
१० दुर्गायां स्त्री टाप्
“शारत्कालेपुरा यस्मात् नवम्यां बोधिता सुरैः। शारदा सा समा-ख्याता पीठे लोके च नामतः” ति॰ त॰।
११ वानरभेदेशब्दर॰।
१२ तोयपिप्पल्यां
१३ सप्तच्छदे स्त्री मेदि॰ ङीप्एवं
१४ कोजागरपुर्णिमायां स्त्री शब्दरत्ना॰ शरत्कालोनेपूजादौ त्रि॰ स्त्रियां ङीप्।
“शारदी चण्डिकापूजा त्रि-विधा परिकीर्त्तिता। सात्त्विकी राजसी चैव तामसी चेतितां शृणु” भविष्यपु॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारद¦ mfn. (-दः-दी-दं)
1. Modest, diffident.
2. New.
3. Produced in the sultry season.
4. Autumnal. m. (-दः)
1. A year.
2. Grain or rice ripening in the sultry season.
3. A sort of kidney-bean, yellow Mu4ng.
4. Autumnal sickness.
5. Sunshine, (in autumn.) f. (-दा)
1. A name of SARASWATI
4.
2. A title of DurGA
4.
3. A musical instrument, a sort of lute or guitar. f. (-दी)
1. A plant, (Jussieua, repens.)
2. A tree, (Echites scholaris.)
3. Day of full-moon in the month of Ka4rtika, (October-November.) n. (-दं)
1. The white lotus.
2. Corn, grain. E. शरद् the autumn, अण् aff.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारद [śārada], a. [शरदि भवम् अण्]
Belonging to autumn, autumnal; (the f. is शारदी in this sense); विमलशारद- चन्दिरचन्द्रिका Bv.1.113; R.1.9; Ms.6.11; मेघः शारद एव काशधवलः पानीयरिक्तोदरः Subhāṣ.
Annual.
New, recent; P.VI.2.9.
Young, fresh.
Modest, shy, bashful.
Diffident, not bold.
Able, clever; शिखीब शारदः N.9.14.
दः A year.
An autumnal sickness.
Autumnal sunshine.
A kind of kidneybean.
The Bakula tree.
दी The full-moon day in the month of Āśvina (or Kārtika).
Alstonia Scholaris (Mar. सातवीण).
दम् Corn, grain.
The white lotus.
दा A kind of Vīṇā or lute.
N. of Durgā.
Of Sarasvatī; (शरत्काले पूरा यस्मान्नवम्यां बोधिता सुरैः । शारदा सा समाख्याता पीठे लोके च नामतः ॥; लिखति यदि गृहीत्वा (लेखनीं) शारदा सार्वकालम् Śiva mahimna 32. ˚अम्बा (शारदाम्बा) the goddess Sarasvatī.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शारद mf( ई, or शारदी)n. (fr. शरद्)produced or growing in autumn , autumnal , mature AV. etc.
शारद mf( ई, or शारदी)n. (prob.) that which offers a shelter in autumn (against the overflowings of rivers ; applied to पुरस्or " castles " ; others " rich in years " , " old ") RV. i , 131 , 4 ; 174 , 2 ; vi , 20 , 10
शारद mf( ई, or शारदी)n. new , recent L. (perhaps Bhartr2. i , 47 in सलिलं शारदम्; See. also रज्जु-शारदand दृषच्-छारद)
शारद mf( ई, or शारदी)n. modest , shy , diffident L.
शारद m. a year L.
शारद m. a cloud L.
शारद m. N. of various plants (a yellow kind of Phaseolus Mungo ; Mimusops Elengi etc. ) L.
शारद m. autumnal sickness W.
शारद m. autumnal sunshine ib.
शारद m. N. of a teacher of योग( v.l. शाबर) Cat.
शारद m. Jussiaea Repens
शारद m. Alstonia Scholaris
शारद n. corn , grain , fruit (as ripening in autumn) VarBr2S.
शारद n. the white lotus L.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Śārada. See Pur.
==Foot Notes==