शीत
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीतम्, क्ली, (श्यै ङ गतौ + क्तः । “द्रवमूर्त्ति- स्पर्शयोः श्यः ।” ६ । १ । २४ । इति सम्प्रसार- णम् । “हलः ।” ६ । ४ । २ । इति दीर्घः ।) हिमगुणः । इत्यमरः ॥ (यथा, मनुः । ११ । ११४ । “उष्णे वर्षति शीते वा मारुते वाति वा भृशम् । न कुर्व्वीतात्मनस्त्राणं गोरकृत्वा तु शक्तितः ॥”) जलम् । इति शब्दमाला ॥ त्वचम् । इति राज- निर्घण्टः ॥ शीतं तुषारवानीरबहुवारद्रुमेषु च इति भरतधृताजयः ॥
शीतः, पुं, (श्यै + क्तः ।) वेतसवृक्षः । बहुवारक- वृक्षः । इत्यमरः ॥ अशनपर्णी । इति शब्द- रत्नावली ॥ पर्पटः । निम्बः । कर्पूरः । इति राजनिर्घण्टः ॥ हिम ऋतुः । अस्य विवरणं हेमन्तशब्दे द्रष्टव्यम् ॥
शीतः, त्रि, (श्यै + क्तः ।) शीतलः । इत्यमरः ॥ (यथा, महाभारते । ३ । १६८ । ५० । “शीतस्तत्र सुखो वायुःसुगन्धो जीवनः शुचिः ॥ सर्व्वरत्नविचित्रा च भूमिः पुष्पविभूषिता ॥”) अलसः । इति मेदिनी ॥ क्वथितः । इति शब्दचन्द्रिका ॥ शीतलद्रव्यगुणाः । पित्त- नाशित्वम् । बलकफवायुकारित्वम् । गुरुत्वञ्च । इति राजवल्लभः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीत नपुं।
शैत्यम्
समानार्थक:शीत
1।3।19।1।1
शीतं गुणे तद्वदर्थाः सुषीमः शिशिरो जडः। तुषारः शीतलः शीतो हिमः सप्तान्यलिङ्गकाः॥
वैशिष्ट्य : शीतलद्रव्यम्#हिमम्
पदार्थ-विभागः : , सामान्यम्, अवस्था
शीत वि।
शीतलद्रव्यम्
समानार्थक:सुषीम,शिशिर,जड,तुषार,शीतल,शीत,हिम
1।3।19।2।3
शीतं गुणे तद्वदर्थाः सुषीमः शिशिरो जडः। तुषारः शीतलः शीतो हिमः सप्तान्यलिङ्गकाः॥
: हिमम्
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, जलम्
शीत पुं।
वेतसः
समानार्थक:वेतस,रथ,अभ्रपुष्प,शीत,वानीर,वञ्जुल,विदुल
2।4।30।1।4
रथाभ्रपुष्पविदुरशीतवानीरवञ्जुलाः। द्वौ परिव्याधविदुलौ नादेयी चाम्बुवेतसे॥
: अम्बुवेतसः, जलवेतसः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, तृणम्
शीत पुं।
शेलुवृक्षः
समानार्थक:शेलु,श्लेष्मातक,शीत,उद्दाल,बहुवारक
2।4।34।2।3
कुम्भोलूखलकं क्लीबे कौशिको गुग्गुलुः पुरः। शेलुः श्लेष्मातकः शीत उद्दालो बहुवारकः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलसजीवः, वृक्षः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीत¦ न॰ श्यै--क्त स्पर्शे सम्प्र॰।
१ शीतले स्पर्शे
२ जले शब्दमा॰
३ हिमे च अमरः
४ त्वचे राजनि॰
५ बहुवारवृक्षे
६ वेत-सवृक्षे च पु॰ अमरः।
७ असनपर्ण्यां शब्दर॰।
८ पर्षटे
९ निम्बे
१० कर्पूरे राजनि॰।
११ हिमर्त्तौ च पु॰
१२ शीत-स्पर्शयुते त्रि॰ अमरः।
१३ अलसे त्रि॰ मेदि॰।
१४ क्व-थिते शब्दच॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीत¦ mfn. (-तः-ता-तं)
1. Cold, chilly, frigid.
2. Idle, lazy.
3. Cold, dull, [Page722-a+ 60] apathetic, stupid.
4. Decocted, boiled. n. (-तं)
1. Cold, coldness.
2. Water.
3. Cold weather or the six months of the rainy, dewy and cold seasons.
4. Cinnamon. m. (-तः)
1. A small tree, (Cordia myxa.)
2. A kind of ratan, (Calamus fasciculatus.)
3. A plant, (Marsilea quadrifolia.)
4. The Nimba-tree.
5. Camphor.
6. The cold season. f. (-ता)
1. The wife of RA4MA.
2. A furrow. E. श्यै to go, aff. क्त; the fem. form more usually occurs सीता, q. v.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीत [śīta], a. [श्यै-क्]
Cool, cold, frigid; तव कुसुमशरत्वं शीतरश्मित्वमिन्दोः Ś.3.2.
Dull, sluggish, apathetic, sleepy.
Dull, lazy, stupid.
तः A kind of reed.
The Nimba tree.
The cold season (n. also).
Camphor.
तम् Cold, coldness, chillness; आः शीतं तुहिनाचलस्य करथोः K. P.1.
Water.
Cinnamon.
Phlegm, one of the three humours of the body (कफ); शीतोष्णे चैव वायुश्च त्रयः शारीरजा गुणाः Mb.12.16.11.
Comp. अंशुः the moon; वक्त्रेन्दौ तव सत्ययं यदपरः शीतांशुरुज्जृम्भते K. P.1.
camphor. -अदः a kind of affection or diseased state of the gums. -अद्रिः the Himālaya mountain. -अश्मन् m. the moon stone. -आकुल, -आर्तa. pinched or benumbed with cold, shivering. -उत्तमम् water.
करः the moon.
camphor. -कालः the cold season, winter. -कालीन a. wintry. -कुम्भः the fragrant oleander. -कृच्छ्रः, -च्छ्रम् a kind of religious penance. -क्षारः refined borax. -गन्धः white sandal.-गात्रः a kind of fever.
गुः the moon.
camphor.
चम्पकः a lamp.
a mirror. -दीधितिः the moon.-द्युतिः the moon; शीतद्युतेर्मण्डलम् Sūkti.62. -पङ्कः rum.
पित्तम् a tumour caused by a chill.
increase of bile caused by cold. -पुष्पः the Śireeṣa tree. -पुष्पकम् benzoin. -प्रभः camphor. -फलः Ficus Glomerata (Mar. उंबर). -भानुः the moon. -भीरुः a kind of jasmine (Arabian).
मयूखः, मरीचिः, रश्मिः the moon.
camphor. -मूलकम् the root of the Uśīra q. v. -रम्यः a lamp. -रसः spirituous liquor made from the unboiled sugar-cane juice. -रुच् m., -रुचिः the moon; प्रतिवासरं सुकृतिभिर्ववृधे विमलः कलाभिरिव शीतरुचिः Ki.6.2. -वल्कः theUdumbara tree. -वीर्यकः the fig-tree. -वृष्टिः a variety of gem; Kau. A.2.11. -शिवः the Śamee tree.
(वम्) rock-salt.
borax. -शूकः barley. -सहः the Pīlu tree. -स्पर्श a. cooling.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
शीत mf( आ)n. (fr. श्यै; See. शीन)cold , cool , chilly , frigid (with ind.p. of कृeither शीतं कृत्य, or कृत्वाg. सा-क्षा-दि) RV. etc.
शीत mf( आ)n. dull , apathetic , sluggish , indolent L.
शीत mf( आ)n. boiled(= क्वथित; शीतprob. w.r. for शृत) L.
शीत m. Calamus Rotang L.
शीत m. Cordia Myxa and Latifolia L.
शीत m. Azadirachta Indica L.
शीत m. = असन-पर्णीand पर्पटाL.
शीत m. camphor L.
शीत m. a kind of दूर्वाgrass L.
शीत m. another kind of grass(= शिल्पिका) L.
शीत m. often w.r. for सीता(See. )
शीत n. cold , coldness , cold weather L.
शीत n. cold water L.
शीत n. Cassia bark L.
शीत See. p. 1077 , col. 3.