सद्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्Apte
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सद् [sad], 1 P. (6 P. also according to some) (सीदति, सन्न; the स् of सद् is changed to ष् after any preposition ending in इ or उ except प्रति)
To sit down, recline, lie, lie down, rest, settle; अमदाः सेदुरेकस्मिन् नितम्बे निखिला गिरेः Bk.7.58.
To sink down, plunge into; सीदन्ति च तदा यक्षाः कूला इव जलेन ह Rām.7.14.18; तेन त्वं विदुषां मध्ये पङ्के गौरिव सीदसि H. Pr.24.; where the word has sense 4 also).
To live, remain, reside, dwell.
To be dejected or low-spirited, despond, despair, sink into despondency; दृष्ट्वैव सागरं वीक्ष्य सीदन्तीं कपिवाहिनीम् Rām.7.35.4; नाथ हरे जय नाथ हरे सीदति राधा वासगृहे Gīt. 6.
To decay, perish, go to ruin, waste away, be destroyed; विपन्नायां नीतौ सकलमवशं सीदति जगत् H.2.77; तं सन्नशत्रुं ददृशुः स्वयोधाः R.7.64; H.2.13.
To be in distress, be pained or afflicted, be helpless; सीदता- मनुभवन्निवार्थिनां वेद यत्प्रणयभङ्गवेदनाम् Ki.13.6; Ms.8.21.
To be impeded or hindered; धर्मे सीदति सत्वरः Ms. 9.94.
To be languid, be wearied or fatigued, droop, sink; सीदति मे हृदयम् K,; सीदन्ति मम गात्राणि Bg.1.29.
To go, -Caus. (सादयति-ते)
To cause to sit down, rest.
To throw or cast down, place, put.
To weary, exhaust.
To cause to perish, destroy; बहुसमरनयज्ञः सादयिष्यन्नरातिम्. -Desid. (सिषत्सति) To wish to sit &c.
सद् [sad], f. An assembly; पृष्टः प्राह तमाभाष्य शृण्वत्यास्तत्सदः कथाः Bhāg.7.1.21.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
सद् in comp. for सत्.
सद् cl.1. or cl.6. P. ( Dha1tup. xx , 24 and xxvii 133 ) सीदति( ep. also ते; Ved. सदतिor सीदति, ते; pf. ससाद, ससत्थ, सेदुस्, सेदिरेRV. ; सीदतुस्MBh. ; ससद्यात्. AV. ; aor. असदत्[ cf. pres. स्तेम्] Gr. ; 2. 3. sg. सत्सि, सत्सत्RV. ; असादीत्TA1r. ; fut. सत्ताGr. ; सत्स्यतिBr. ; सीदिष्यतिPur. ; inf. सदेRV. ; सत्तुम्Br. ; सीदितुम्MBh. ; ind.p. -सद्य, -सदम्RV. ; -सादम्Br. ) , to sit down ( esp. at a sacrifice) , sit upon or in or at( acc. or loc. ) RV. AV. VS. S3Br. ; to sit down before , besiege , lie in wait for , watch( acc. ) RV. AitBr. ; to sink down , sink into despondency or distress , become faint or wearied or dejected or low-spirited , despond , despair , pine or waste away , perish Mn. MBh. etc. : Pass. सद्यते( aor. असादि, सादिRV. ) : Caus. सादयति, ते( aor. असीषदत्) , to cause to sit down or be seated , place down , put upon or in( loc. ) RV. etc. ; to put in distress , afflict , weary , exhaust , ruin , destroy MBh. Ka1v. etc. : Desid. सिषत्सतिGr. : Intens. सासद्यते( Gr. also सासत्ति) , to sit down in an indecent posture Bhat2t2. [ cf. Gk. ? for ? ; Lat. sidere , sedere ; Lith. se4sti , sede4ti ; Slav. se8sti ; Goth. sitan ; Germ. sitzen ; Angl.Sax. sittan ; Eng. sit.]
सद् mfn. (mostly ifc. ; for 1. See. p. 1137 , col. 1) sitting or dwelling in(See. अद्म-, अन्तरिक्ष-, अप्सु-सद्etc. )
सद् m. covering (the female) AV.