हठ
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठ, कीलबन्धे । बलात्कृतौ । प्लुतौ । इति कवि- कल्पद्रुमः ॥ (भा०-पर०-सक-प्लुतौ अक०- सेट् ।) कीले वन्धः कीलबन्धः । हटति छागं कीले बध्नाति इत्यर्थः । कातन्त्रादौ बलात्कार- मात्रे । हठति परचक्रं बली । इति दुर्गादासः ॥
हठः, पुं, (हठ + पुंसीति घः ।) बलात्कारः । इत्यमरः । २ । ८ । १०८ ॥ प्रश्नी । इति मेदिनी ॥ (हठयोगः । यथा, हठयोगप्रढीपिकायाम् । १ । १० । “अशेषतापतप्तानां समाश्रयमठो हठः । अशेषयोगयुक्तानामाधारकमठो हठः ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठ पुं।
बलात्कारः
समानार्थक:प्रसभ,बलात्कार,हठ,प्रसह्य
2।8।108।2।3
विस्फारो धनुषः स्वानः पताहाडम्बरो समौ। प्रसभं तु बलात्कारो हठोऽथ स्खलितं छलम्.।
पदार्थ-विभागः : , क्रिया
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठ¦ कीलबन्धे सक॰ बल त्कारे प्लुतौ च अक॰ भ्वा॰ पर॰ सेट्। हठति। अहाठात्--अहठात्।
हठ¦ पु॰ हठ--अच्। बलात्कारे अमरः
२ प्रश्न्याञ्च मेदि॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठ¦ m. (-ठः)
1. Violence.
2. Oppression.
3. Rapine. mf. (-ठः-ठी) An aquatic plant, (Pistia stratiotes.) E. हठ् to treat with violence, aff. अच् | The instrumental and ablative singulars, “हठेन” and “हठात्” are used as indeclinables in the sense of “forcibly,” “violently,” “suddenly.”
हठ (ट) पर्णी¦ f. (-र्णी) An aquatic plant, (Vallisneria ocatandra.) E. हठ Pistia, पर्ण a leaf.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठः [haṭhḥ], 1 Violence, force.
Oppression, rapine.
Obstinacy.
Absolute necessity.
Going in the rear of an enemy.
Pistia Stratiotes (आकाशमूली).
An unexpected gain; अकस्मादिह यः कश्चिदर्थं प्राप्नोति पूरुषः । तं हठेनेति मन्यन्ते स हि यत्नो न कस्यचित् ॥ Mb.3.32.16 (com. अचिन्तितस्यातर्कितस्य च लाभो हठः). (हठेन and हठात् are used adverbially in the sense of 'forcibly', 'violently', 'suddenly', 'against one's will'; अम्बालिका च चण्डवर्मणा हठात् परिणेतुमात्मभवनमनीयत् Dk.; वानरान् वारयामास हठेन मधुरेण च Rām. -Comp. -आदेशिन् a. prescribing forcible measures against. -आयात a. absolutely necessary, indispensable. -पर्णी moss. -बुद्धिः the belief in the unexpected gain (without doing any effort); तथैव हठदुर्बुद्धिः शक्तः कर्मण्यकर्मकृत् Mb.3.32.15. -योगः a particular mode of Yoga or practising abstract meditation, (so called, as distinguished from राजयोग q.v., because it is very difficult to practise; it may be performed in various ways, such as by standing on one leg, holding up the arms, inhaling smoke with the head inverted &c.). -वादिन् m. one using force obstinately; दुर्ग्राह्यविद्विषद्दुर्गग्राहिणा हठवादिना Śiva B.31.59. -वादिकः a चार्वाक type person; see हठबुद्धिः (प्राग्जन्माभावात् अकृतमेवोप- स्थास्यतीति वदन्); Mb.3.32.13. -विद्या the science of forced meditation.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
हठ m. violence , force( ibc. , एन, and आत्, " by force , forcibly ") R. Ra1jat. Katha1s. etc.
हठ m. obstinacy , pertinacity( ibc. and आत्, " obstinately , persistently ") Pan5cat. Katha1s.
हठ m. absolute or inevitable necessity (as the cause of all existence and activity ; ibc. , आत्, and एन, " necessarily , inevitably , by all means ") MBh. Ka1v. etc.
हठ m. = हठ-योगCat.
हठ m. oppression W.
हठ m. rapine ib.
हठ m. going in the rear of an enemy L.
हठ m. Pistia Stratiotes L.