अक्षु

यन्त्रोपारोपितकोशांशः

वाचस्पत्यम्

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

अक्षु¦ न॰ अक्ष--उ। शीघ्रे।
“जूर्णो मक्षुवाहंसोयजत्रा” इति वेदः।

Apte

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

अक्षु [akṣu], a. Ved. [अक्ष्-उ] Quick (शीघ्र); according to others (क्षुः) a kind of net. जूर्णो वामक्षुरंहसो यजत्राः Rv.1.18.5.

Monier-Williams

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

अक्षु m. a kind of net RV. i , 180 , 5 AV. The NBD. suggests " axle of a car " , making अक्षु= अक्ष.

Vedic Index of Names and Subjects

पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्।

Akṣu.--The word occurs in two passages of the Atharvaveda and one of the Rigveda. Roth renders it by ‘net,’ while Bo7htlingk suggests ‘axle of a car.’ Geldner sees in it a stake or pole used with a fishermen's net (Jāla), the pole of a wagon, and the pole of a house, whether vertical or horizontal, he leaves uncertain (see Vaṃśa). Bloomfield takes it as a covering of wickerwork stretched across a beam and sloping down to both sides--like a thatched roof, and this best explains the epithet ‘thousand-eyed’ (i.e., with countless holes) ascribed to it. In the other Atharvaveda passage he accepts the sense ‘net,’ and doubts if the word in the Rigveda is not an adjective (a-kṣu) as it is taken by Sāyaṇa. See also Gṛha.