आङ्गिरस
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरसः, पुं, (अङ्गिरस् + अण्) वृहस्पतिः । इत्यमरः । (यथा मनुः । २ । १५१ । “अध्यापयामास पितॄन् शिशुराङ्गिरसः कविः । पुत्त्रका इति होवाच ज्ञानेन परिगृह्य तान्” ॥)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस पुं।
बृहस्पतिः
समानार्थक:बृहस्पति,सुराचार्य,गीष्पति,धिषण,गुरु,जीव,आङ्गिरस,वाचस्पति,चित्रशिखण्डिज
1।3।24।2।2
बृहस्पतिः सुराचार्यो गीष्पतिर्धिषणो गुरुः। जीव आङ्गिरसो वाचस्पतिश्चित्रशिखण्डिजः॥
पदार्थ-विभागः : नाम, द्रव्यम्, तेजः, ग्रहः
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस¦ पुंस्त्री॰ अङ्गिरसोऽपत्यम् अण्।
१ अङ्गिरसऋषेरपत्ये
“अध्यापयामास पितॄन् शिशुराङ्गिरसः कविः” मनुः। बहुत्वेऽणो लुक्। अङ्गिरसः स्त्रियां न लुक् ङीप्।
“आथर्वणीराङ्गिरसीर्दैवोर्मनुष्यजाउत” अथ॰
८ ,
५ ,
९ ।
२ वृहस्पतौ तस्य तदपत्यत्वम् भा॰ आ॰ प॰
६६ अ॰।
“अङ्गिरसस्त्रयः पुत्राः लोके सर्व्वत्र विश्रुताः। वृहस्पतिरुतथ्यश्च संवर्त्तश्च धृतव्रतः”। अङ्गिरसा दृष्टम्अण्। अथर्ववेदोक्ते
३ सूक्तभेदे
“अर्थर्घ्वाङ्गिरसं नीलरुद्रंदेव्यपराजिता। मधु सूक्तं रौधसञ्च शान्तिकाध्यायमेवच। अथर्व्वाणौ द्वारपालौ पठेतामुत्तराश्रितौ” दानपारि॰पुरा॰। तच्च सूक्तं अथर्वसंह्रितायां
१८ ,
१ ,
५८ ,
५९ ,
६० ,
६१ मन्त्र चतुष्कात्मकम्,
“अङ्गिरसौ नः पितरः” इत्या-दिकम्। तच्च तुलादानादिपद्धतौ अस्माभिः
१८
५ पृ॰दर्शितम् अङ्गिनामङ्गानां रसः सारः स्वार्थे अण्। [Page0625-a+ 38]
४ आत्मनि।
“सोऽयास्य आङ्गिरसोऽङ्गानां हि रसः” इतिवृ॰ उ॰।
“आङ्गिरस आत्मा कार्य्यकरणानाम् कथमा-ङ्गिरसः!। प्रसिद्धं हि यदङ्गिनामङ्गानां रसत्वं तदपाये-शोषप्राप्तेरिति वक्ष्यामः यस्माच्चायमङ्गिरसत्वात् विशेषा-नाश्रयत्वाच्च कार्य्यकरणानां साधारण आत्मा विशुद्धश्चतस्माद् वागादीनपास्य प्राण एवात्मत्वेनांश्रयितव्य इतिवाक्यार्थः” श॰ भा॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस¦ m. (-सः) A name of VRIHAPATI, preceptor of the gods. E. अङ्गिरस् a saint so named, patronymic affix अण्; ANGIRAS being the father of VRIHASPATI.
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस [āṅgirasa], a. (-सी f.) Descended from or referring to Aṅgiras.
सः N. of Bṛihaspati, son of Aṅgiras; अध्यापयामास पितॄन् शिशुराङ्गिरसः कविः Ms.2.151. तं भासुरं चाङ्गिरसाधिदेवं यथावदानर्च तदायुषे सः Bu. Ch.2.36.
Descendants of Aṅgiras (pl.).
A particular Sūkta or hymn in the Atharvaveda
the soul; अधमास्ये$न्तरिति सो$यास्य आङ्गिरसो$ङ्गानां हि रसः Bṛi. Up.1.3.8.
A Kṣatriya by will of Brahmā and by profession.
N. of a particular year. cf. आङ्गीरसस्त्वब्दभेदे मुनिभेदे तदीरितम् । Nm. -Comp. सत्रम् The ब्रहस्पति Satra; सत्रमाङ्गिरसं नाम ह्यासते स्वर्गकाम्यया Bhāg.1.23.3.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस mf( ई)n. descended from or belonging or referring to the Angirases or to अङ्गिरस्AV. VS. etc.
आङ्गिरस m. a descendant of अङ्गिरस्(as बृहत्सामन्[ AV. ], च्यवन[ S3Br. iv ] , अयास्य[ S3Br. xiv ] , etc. ) RV. AV. etc.
आङ्गिरस m. especially N. of बृहस्पतिRV. AV. etc.
आङ्गिरस m. the planet बृहस्पतिi.e. Jupiter
Purana index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--a teacher of Atharva Veda. (आङ्गिरस कल्प Burnouf). भा. XII. 7. 4.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Āṅgirasa : nt.: Name of a bow used by Droṇa.
Described as heavenly (divya), Droṇa used it to fight a duel with Dhṛṣṭadyumna; Droṇa shot arrows with it which looked like brahmadaṇḍa 7. 164. 122.
_______________________________
*2nd word in left half of page p92_mci (+offset) in original book.
Āṅgirasa : m.: Name of the planet Jupiter.
Arjuna and Aśvatthāman, who had the lustre of Śukra and Āṅgirasa, fought with each other as the two planets would do in heaven for a nakṣatra (tataḥ samabhavad yuddham śukrāṅgirasavarcasoḥ/ nakṣatram abhito vyomni śukrāṅgirasayor iva//) 8. 12. 48 (Nī. on Bom. Ed. 8. 17. 1: nakṣatram abhitaḥ nakṣatram lakṣīkṛtya).
_______________________________
*4th word in left half of page p231_mci (+offset) in original book.
Āṅgirasa : m.: See Aṅgiras.
_______________________________
*1st word in left half of page p623_mci (+offset) in original book.
Mahabharata Cultural Index
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Āṅgirasa : nt.: Name of a bow used by Droṇa.
Described as heavenly (divya), Droṇa used it to fight a duel with Dhṛṣṭadyumna; Droṇa shot arrows with it which looked like brahmadaṇḍa 7. 164. 122.
_______________________________
*2nd word in left half of page p92_mci (+offset) in original book.
Āṅgirasa : m.: Name of the planet Jupiter.
Arjuna and Aśvatthāman, who had the lustre of Śukra and Āṅgirasa, fought with each other as the two planets would do in heaven for a nakṣatra (tataḥ samabhavad yuddham śukrāṅgirasavarcasoḥ/ nakṣatram abhito vyomni śukrāṅgirasayor iva//) 8. 12. 48 (Nī. on Bom. Ed. 8. 17. 1: nakṣatram abhitaḥ nakṣatram lakṣīkṛtya).
_______________________________
*4th word in left half of page p231_mci (+offset) in original book.
Āṅgirasa : m.: See Aṅgiras.
_______________________________
*1st word in left half of page p623_mci (+offset) in original book.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Āṅgirasa is a title denoting a claim to be of the family of Aṅgiras, borne by many sages and teachers, like Kṛṣṇa, Ājīgarti, Cyavana, Ayāsya, Saṃvarta, Sudhanvan, etc.
==Foot Notes==
Vedic Rituals Hindi
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
आङ्गिरस न.
(अङ्गिरसा दृष्टं साम) एक साम का नाम, पञ्च.ब्रा. 12.9.18, सा.वे. 1.518 पर निबद्ध। आचमन