कीलाल
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
कल्पद्रुमः सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलालम्, क्ली, (कीलं वह्निज्वालां अलति वारय- तीति । कील + अल् + कर्म्मण्यण् । यद्वा कीलात् वह्निशिखायाः शिखाग्रहणेनात्र वह्नेरेव ग्रहण- मिति ध्येयम्, अतएवाग्नेः सकाशात् अलति- पर्य्याप्नोति उत्पद्यते इति यावत् “अग्नेरापः” इति श्रुतेः । अल् + अच् ।) जलम् । (यथा, शङ्क- रकविकृते अम्बाष्टके २ । “कूलातिगामिभयतूलावलिज्वलनकीलानिजस्तुति- विधाकोलाहलक्षपितकालामरी कुशलकीलाल- पोषणनभाः” ॥) रक्तम् । इत्यमरः ३ । ३ । १९९ ॥ (और्व्वाग्नेः कीलं आलाति । आला + कः ।) अमृतम् । मधु । इति शब्दरत्नावली ॥ (पुं कीलाय वन्धाय अलति पर्य्याप्नोतीति । पशुः ॥)
अमरकोशः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलाल नपुं।
जलम्
समानार्थक:अप्,वार्,वारि,सलिल,कमल,जल,पयस्,कीलाल,अमृत,जीवन,भुवन,वन,कबन्ध,उदक,पाथ,पुष्कर,सर्वतोमुख,अम्भस्,अर्णस्,तोय,पानीय,नीर,क्षीर,अम्बु,शम्बर,मेघपुष्प,घनरस,कम्,गो,काण्ड,घृत,इरा,कुश,विष
1।10।3।2।2
आपः स्त्री भूम्नि वार्वारि सलिलं कमलं जलम्. पयः कीलालममृतं जीवनं भुवनं वनम्.।
अवयव : जलकणः,मलिनजलम्
वैशिष्ट्यवत् : निर्मलः
: जलविकारः, मलिनजलम्, अर्घ्यार्थजलम्, पाद्यजलम्, शुण्डानिर्गतजलम्, ऋषिजुष्टजलम्, अब्ध्यम्बुविकृतिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, जलम्
कीलाल नपुं।
रक्तम्
समानार्थक:रुधिर,असृज्,लोहित,अस्र,रक्त,क्षतज,शोणित,कीलाल
3।3।200।2।1
लीला विलासक्रिययोरुपला शर्करापि च। शोणितेऽम्भसि कीलालं मूलमाद्ये शिफाभयोः॥
पदार्थ-विभागः : अवयवः
कीलाल नपुं।
आकाशः
समानार्थक:द्यो,दिव्,अभ्र,व्योमन्,पुष्कर,अम्बर,नभस्,अन्तरिक्ष,गगन,अनन्त,सुरवर्त्मन्,ख,वियत्,विष्णुपद,आकाश,विहायस्,विहायस्,नाक,द्यु,अव्यय,तारापथ,अन्तरिक्ष,मेघाध्वन्,महाबिल,शकुन,गगन,कीलाल,रोदस्,रोदसी
3।3।200।2।1
लीला विलासक्रिययोरुपला शर्करापि च। शोणितेऽम्भसि कीलालं मूलमाद्ये शिफाभयोः॥
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, आकाशः
वाचस्पत्यम् सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलाल¦ पु॰ कीलाय बन्धाय अलति पर्य्याप्नोति अल--अच्
४ त॰।
१ पशौ
२ बन्धनयोग्ये त्रि॰ मेदि॰।
“कीलां वह्नि-शिखां कीलं मृत्युबन्धं वाऽलति वारयति अल--अण्उप॰ स॰।
३ {??}ले कीलां त{??}द्वर्णमलति याति
४ रुधिरे न॰ अमरः
५ अमृते
६ मधुनि च शब्दर॰। मधुनः शीघ्रसंग्राहकत्वेन बन्धहेतुत्वात् तथात्वम्।
“ऊर्जं वहन्तीरमृतं घृतं पयः कीलालं परिस्रुतम्” यजु॰
२ ,
४ ,
७ ।
७ रसे पु॰।
“अथोअन्नाय कीलालः उपहूतोगृहेषु” यजु॰
३ ,
१३ , तत्र रुधिरे
“सद्यःकृत्तकठोरकण्ठ-विगलत्कीलालधारोज्ज्वलैः”। जले
“कीलालजं न खादेयंकरिष्ये चासुरव्रतम्”। भा॰ व॰ अ॰
“कीलालजं जलजम्”।
शब्दसागरः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलाल¦ n. (-लं)
1. Water.
2. Blood.
3. Amrita, the food of the gods.
4. Honey. E. कील flame, and अल what opposes, &c. or कील a stake, &c. and अल what adorns; from अल् with अण् aff.
Apte सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलालः [kīlālḥ], 1 A heavenly drink similar to Amṛita, beverage of the gods.
Honey.
A beast.
लम् Blood. जलयन्त्रजलाकारकीलालोत्कलिकाकुलाः Śiva. B.14.33. बद्धः सत्यमपां निधिर्जलनिधिः कीलालधिस्तोयधिः Udb.
water-Comp. -जम् Flesh. -धिः the ocean. -पः a demon, goblin; न धर्मनिरतः कीलालपो नासुरः.
Monier-Williams सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलाल m. a sweet beverage (also a heavenly drink similar to अमृत, the food of the gods) AV. VS. Kaus3.
कीलाल n. id. Naigh. ii , 7
कीलाल n. blood Prab.
कीलाल n. water L.
Vedic Index of Names and Subjects सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Kīlāla, a word denoting a ‘sweet drink,’ is found in all the later Saṃhitās,[१] but not in the Rigveda. As the Surā-kāra, ‘maker of Surā,’ is dedicated in the list of victims in the human sacrifice[२] (Puruṣamedha) to Kīlāla, it must have been a drink of somewhat the same nature as the Surā itself, possibly, as Zimmer[३] suggests, a kind of rum.
Vedic Rituals Hindi सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
कीलाल न.
मीठा पेय, शां.श्रौ.सू. 4.5.3; (कीलालम्=अन्नरसम्, उव.वा.सं. 2.34)।
- ↑ Av. iv. 11, 10;
26, 6;
27, 5;
vi. 69, 1;
x. 6, 25;
xii. 1, 59;
Taittirīya Brāhmaṇa, ii. 6, 12, 13;
Maitrāyaṇī Saṃhitā, ii. 7, 12;
iii. 11, 3. 4;
Vājasaneyi Saṃhitā, ii. 34;
iii. 43;
xx. 65;
xxx. 11, etc. - ↑ Vājasaneyi Saṃhitā, xxx. 11;
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 4, 9, 1. - ↑ Altindisches Leben, 281.