घृतम्
घृतम् - नपुंसकलिङ्गनामपदम्
संस्कृतम् सम्पाद्यताम्
- घृतं, सर्पिस्, आग्नेयं, आस्थापनं, तनूनपं, तामरं, नवनीतजं, हवनीयं, आज्यम्।
घृतम् इत्यस्य शब्दस्य रुपाणि
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | घृतम् | घृते | घृतानि |
| सम्बोधनप्रथमा | घृत | घृते | घृतानि |
| द्वितीया विभक्तिः | घृतम् | घृते | घृतानि |
| तृतीया विभक्तिः | घृतेन | घृताभ्याम् | घृतैः |
| चतुर्थी विभक्तिः | घृताय | घृताभ्याम् | घृतेभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | घृतात् | घृताभ्याम् | घृतेभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | घृतस्य | घृतयोः | घृतानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | घृते | घृतयोः | घृतेषु |
नामम् सम्पाद्यताम्
- घृतं नाम आज्यम्। भोजनारम्भे घृतान्नस्वीकरणाभ्यास: भारतीयानाम् । घृतं सस्यजन्यः आहारः न, अपि तु प्राणिजन्यः आहारः। प्राचीनात् कालात् अपि घृतम् आहारत्वेन तथैव औषधत्वेन अपि अत्यन्तं महत्त्वयुक्तम्। “ऋणं कृत्वा घृतं पिबेत्” इति उक्तिः एव घृतस्य महत्त्वं ज्ञापयति । आरोग्यशास्त्रे अपि घृतस्य विशिष्टं स्थानम् अस्ति।
अनुवादाः सम्पाद्यताम्
उदाहरणम् सम्पाद्यताम्
- स्नेहद्रव्येषु एव घृतम् अत्युत्तमम् । घृतस्य रुचिः मधुरा । शीतगुणयुक्तं, जठराग्निम् उद्दीपयति च । घृतं शरीरस्य सप्तसु धातुषु अन्नधातोः वर्धकम् । विधेः अनुसारं (क्रमानुगुणम्) घृतम् उपयुज्यते चेत् महान् लाभः भवति ।
- “स्नेहानाम् उत्तमं शीतं वयसः स्थापनं परम् ।
सहस्रवीर्यं विधिभिः घृतं कर्म सहस्रकृत् ॥“ (वाग्भट.सू.५)
- घृतं स्निग्धगुणयुक्तम् इति कारणात् वातं शमयति ।
- घृतं जठराग्निम् उद्दीपयति । तेन शरीरस्य रोगांशाः सर्वे दग्धाः भवन्ति ।
- घृतं मज्जाधातोः पोषकम् । तस्मात् कारणात् मस्तिष्कसम्बद्धेषु रोगेषु घृतेन निर्मितानाम् औषधानाम् उपयोगः अत्यन्तं हितकरः ।
- घृतं मदम्, अपस्मारं, मूर्छारोगं च शमयित्वा मेधाशक्तिं, प्रज्ञाशक्तिं च वर्धयति ।
- घृतं वार्धक्यम् अवरुणद्धि । (Antioxidant)
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
Purana index सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
--an ocean of, surrounding क्रौञ्चद्वीप. Br. II. १६. १२; IV. ३१. १८; M. १३. 7.