त्रपु
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु, क्ली, (त्रपते अग्निस्पर्शेन लज्जते इव । त्रप + “शॄस्वृस्निहित्रपीति ।” उणां । १ । ११ । इति उः ।) सीसकम् । रङ्गम् । इति मेदिनी । पे, ६ ॥ (यथा, पञ्चतन्त्रे । १ । ८५ । “कनकभूषणसंग्रहणोचितो यदि मणिस्त्रपुणि प्रतिबध्यते । न स विरौति न चाप्युपशोभते भवति योजयितुर्वचनीयता ॥”)
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु नपुं।
वङ्गम्
समानार्थक:त्रपु,पिच्चट,रङ्ग,वङ्ग
2।9।105।2।5
डिण्डीरोऽब्धिकफः फेनः सिन्दूरं नागसंभवम्. नागसीसकयोगेष्टवप्राणि त्रपु पिञ्चटम्.।
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी, अचलनिर्जीवः, मूलकम्
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु¦ न॰ अग्निं दृष्ट्वा त्रपते लज्जते इव त्रप--उन्।
१ सीसके
२ रङ्गे च मेदि॰ तस्य विकारः अण्
“त्रपुजतुनोः सुक् च” पा॰ सुक् च। त्रापुष तद्विकारे त्रि॰।
“ताम्रायःकांस्यरै-व्यानां त्रपुणः सीसकस्य च” मनुः।
“सुवर्णस्य मलं रूप्यंरूप्यस्यापि मलं त्रपु। ज्ञेयं त्रपुमलं सीसं सीसस्यापिमलं मलम्” भा॰ उ॰
३८ अ॰।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु¦ n. (-पु)
1. Tin.
2. Lead. E. त्रप् to be modest, Unadi affix उन्।
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु [trapu], n. [अग्निं दृष्ट्वा त्रपते लज्जते इव, त्रप्-उन् Tv.]
Tin; Av.11.3.8; Ch. Up.4.17.7; यदि मणिस्त्रपुणि प्रतिबध्यते Pt.1.75;
Lead.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
त्रपु n. (1 , 177 Ka1s3. )tin AV. xi , 3 , 8 VS. xviii Kapisht2h. ChUp. Mn. etc.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Trapu denotes ‘tin’ in the Atharvaveda[१] and later.[२] Its quality of being easily smelted, which Roth[३] thinks is indicated by the name (as derived from the root trap, ‘be ashamed’), is clearly alluded to in the Atharvaveda passage.
- ↑ xi. 3, 8.
- ↑ Kāṭhaka Saṃhitā, xviii. 10;
Maitrāyaṇī Saṃhitā, ii. 11, 5;
Vājasaneyi Saṃhitā, xviii. 13 (all in enumerations of metals);
Taittirīya Brāhmaṇa, iii. 12, 6, 5;
Jaiminīya Upaniṣad Brāhmaṇa, iii. 17, 3;
Chāndogya Upaniṣad, iv. 17, 7. In Taittirīya Saṃhitā, iv. 7, 5, 1, the form is trapus. - ↑ St. Petersburg Dictionary, s.v.
Cf. Zimmer, Altindisches Leben, 53.