धरणि
संस्कृतम् सम्पाद्यताम्
नाम सम्पाद्यताम्
लिङ्ग्म्- सम्पाद्यताम्
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् | |
|---|---|---|---|
| प्रथमा विभक्तिः | अजा | अजे | अजाः |
| सम्बोधनप्रथमा | अजे | अजे | अजाः |
| द्वितीया विभक्तिः | अजाम् | अजे | अजाः |
| तृतीया विभक्तिः | अजया | अजाभ्याम् | अजाभिः |
| चतुर्थी विभक्तिः | अजायै | अजाभ्याम् | अजाभ्यः |
| पञ्चमी विभक्तिः | अजायाः | अजाभ्याम् | अजाभ्यः |
| षष्ठी विभक्तिः | अजायाः | अजयोः | अजानाम् |
| सप्तमी विभक्तिः | अजायाम् | अजयोः | अजासु |
अनुवादाः सम्पाद्यताम्
- आङ्गल-earth()
- मलयालम्-
- हिन्दि-धरति()
- बङ्गाळि-धरणि() ()
- फ़्रॆन्च्-धरणि (fr)
- रूसीय्-धरणि (ru) ()
- जेर्मन्-धरणि
- स्पानिष्-धरणि (es)
- तेलुगु-धरणि
- तमिल्- धरणि
- पोलिष्- धरणि (pl)
- कन्नड- धरणि ()
उदाहरणानि सम्पाद्यताम्
कोशप्रामाण्यम् सम्पाद्यताम्
यन्त्रोपारोपितकोशांशः सम्पाद्यताम्
कल्पद्रुमः सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणिः, स्त्री, (धरति जीवादीनिति । धृ + “अर्त्ति- सृधृधमीति ।” उणां २ । १०३ । इति इनिः ।) पृथिवी । इत्यमरः । २ । १ । २ ॥ (यथा, महाभारते । १२ । ३४२ । ४ । “ज्योतिधरणिवायुरहिते अन्धे जलैकार्णवेलोके ॥”)
अमरकोशः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणि स्त्री।
भूमिः
समानार्थक:भू,भूमि,अचला,अनन्ता,रसा,विश्वम्भरा,स्थिरा,धरा,धरित्री,धरणि,क्षोणि,ज्या,काश्यपी,क्षिति,सर्वंसहा,वसुमती,वसुधा,उर्वी,वसुन्धरा,गोत्रा,कु,पृथिवी,पृथ्वी,क्ष्मा,अवनि,मेदिनी,मही,विपुला,गह्वरी,धात्री,गो,इला,कुम्भिनी,क्षमा,भूतधात्री,रत्नगर्भा,जगती,सागराम्बरा,इडा,भूत,इरा,रोदस्,रोदसी
2।1।2।2।3
भूर्भूमिरचलानन्ता रसा विश्वम्भरा स्थिरा। धरा धरित्री धरणिः क्षोणिर्ज्या काश्यपी क्षितिः॥
अवयव : भूरन्ध्रम्,मृद्
: अतिनिम्नप्रदेशः, कुमुदयुक्तदेशः, सर्वसस्याढ्यभूमिः, निर्जलदेशः, हलाद्यकृष्टभूमिः, शरावत्याः_अवधेः_प्राग्दक्षिणदेशः, शरावत्याः_अवधेः_पश्चिमोत्तरदेशः, भारतस्य_पश्चिमसीमाप्रदेशः, भारतभूमेः_मध्यदेशः, विन्ध्यहिमाद्रिमध्यदेशः, नडाधिकदेशः, कुमुदबहुलदेशः, बहुवेदसदेशः, बालतृणबहुलदेशः, सपङ्कदेशः, जलाधिकदेशः, अश्मप्रायमृदधिकदेशः, वालुकाबहुलदेशः, सिकतायुक्तदेशः, नद्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, वृष्ट्यम्बुभिः_सम्पन्नदेशः, स्वधर्मपरराजयुक्तदेशः, सामान्यराजयुक्तदेशः, नद्यादिसमीपभूमिः, पाषाणादिनिबद्धा_भूः, गृहरचनापरिच्छिन्नदेशः, गृहरचनावच्छिन्नवास्तुभूमिः, ग्रामादिसमीपदेशः, पर्वतः, मेखलाख्यपर्वतमध्यभागः, पर्वतसमभूभागः, अद्रेरधस्थोर्ध्वासन्नभूमिः, यागार्थं_संस्कृतभूमिः, स्वभूमिः, पर्वतादयः, विजनः, अश्वेन_दिनैकाक्रमणदेशः, भयङ्करयुद्धभूमिः, प्रेतभूमिः, यज्ञे_स्तावकद्विजावस्थानभूमिः, ऊषरदेशः, देशः, जन्मभूमिः
पदार्थ-विभागः : , द्रव्यम्, पृथ्वी
वाचस्पत्यम् सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणि(णी)¦ स्त्री धृ--अनि।
१ पृथिव्यां अमरः वा ङीप्। ङीबन्तः
२ शालमलिवृक्षे शब्दच॰।
३ कन्दभेदे राजनि॰।
शब्दसागरः सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणि¦ f. (-णिः) The earth. E. धृ to be contained, (animals, &c.) Una4di affix अणि; also धरणी as above.
Apte सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणिः [dharaṇiḥ] णी [ṇī], णी f. [धृ-अनि वा ङीप्]
The earth; लुठति धरणिशयने बहु विलपति तव नाम Gīt.5.
Ground, soil.
A beam for a roof.
A vein.
Comp. ईश्वरः a king.
Of Śiva. -कीलकः a mountain. -कोश N. of the Dictionary of धरणीदास.-जः, -पुत्रः, -सुतः an epithet of Mars; Mb.9.11.17.
an epithet of the demon Naraka. -जा, -पुत्री, -सुता an epithet of Sītā, daughter of Janaka (as born from the earth). -तलम् the surface of the earth.
धरः an epithet of Śeṣa.
of Viṣṇu.
a mountain, सर्वतो मामविध्यन्त सरथं धरणीधरैः Mb.3.172.9; hence ˚सुता = Pārvatī; अन्यं तेनैव तुल्यं धरणिधरसुता प्रार्थयामास पत्यौ Sūkti.5.96.
a tortoise.
an elephant fabled to support the earth. -धृत m.
of Śeṣa; माहात्म्यं श्रोतुमिच्छामि शेषस्य धरणीधृतः Hariv. -पतिः a king. -पूरः, -प्लवः the ocean.-बिडौजस् m. a king; उदभूदथ तत्र नन्दनः शरभोजिर्धरणीबिडौ- जसः Śāhendra.2.37. -भृत् m.
Viṣṇu.
Śeṣa. -मण्डलम् the globe. -रुहः a tree.
Monier-Williams सम्पाद्यताम्
|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
धरणि f. (See. the next) the earth (personified as the wife of ध्रुव) MBh. R. BhP. etc.