वाज
यन्त्रोपारोपितकोशांशः
सम्पाद्यताम्कल्पद्रुमः
सम्पाद्यताम्
 पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाजम्, क्ली, घृतम् । (यथा, वाजसनेयसंहिता- याम् । ९ । १ । “वाचस्पतिर्वाजं नः स्वदतु ॥”) यज्ञः । अन्नम् । (यथा, ऋग्वेदे । ४ । २२ । ३ । “यो देवो देवतमो जायमानो महो वाजेभिर्महद्भिश्च शुष्मैः ॥” “वाजेभिरन्नैः ।” इति तद्भाष्ये सायणः ॥) वारि । इति मेदिनी । जे, १४ ॥ (संग्रामः । यथा, ऋग्वेदे । ५ । ३५ । १ । “अस्मभ्यं चर्षणीसहं सस्निं वाजेषु दुष्टरम् ॥” बलम् । यथा, तत्रैव । ५ । ८५ । २ । “वनेषु व्यन्तरिक्षं ततान वाजमर्व्वत्सु पय उस्रियासु ॥”)
वाजः, पुं, शरपक्षः । इत्यमरः । २ । ८ । ८७ ॥ (यथा, भागवते । १० । ५९ । १६ । विचित्रवाजैर्निशितैः शिलीमुखैः ॥”) निस्वनः । पक्षः । वेगः । इति मेदनी । जे, १६ ॥ मुनिः । इति विश्वः ॥
अमरकोशः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाज पुं।
शरपक्षः
समानार्थक:पक्ष,वाज
2।8।87।2।4
कलम्बमार्गणशराः पत्री रोप इषुर्द्वयोः। प्रक्ष्वेडनास्तु नाराचाः पक्षो वाजस्त्रिषूत्तरे॥
पदार्थ-विभागः : उपकरणम्
वाचस्पत्यम्
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाज¦ न॰ वज--घञ्।
१ अन्ने
२ घृते
३ जले
४ यज्ञे च मेदि॰।
५ शरपक्षे अमरः
६ वेगे पु॰
८ निस्वने
९ पक्षे पु॰ मेदि॰
१० मुनौ पु॰ विश्वः।
शब्दसागरः
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाज¦ mn. (-जः-जं) A wing. m. (-जः) The feather of an arrow.
2. Speed.
3. Sound.
4. A Muni. n. (-जं)
1. Ghee or clarified butter.
2. Water.
3. A Mantra or prayer which concludes a sacrifice.
4. Rice offered at a Shra4dd'ha or obsequial ceremony.
5. Rice in general.
6. The acidulous mixture of ground meal and water left to ferment. E. वज् to go, aff. घञ् |
Apte
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाजः [vājḥ], [वज्-घञ्]
A wing.
A feather.
The feather of an arrow; विचित्रवाजैर्निशितैः शिलीमुखैः Bhāg.1. 59.16.
Battle, conflict.
Sound.
Gain, reward.
N. of the month of चैत्र.
जम् Clarified butter.
An oblation of rice offered at a Śrāddha or obsequial ceremony.
Food in general.
Water.
A prayer or mantra with which a sacrifice is concluded.
A sacrifice.
Strength, power.
wealth.
Speed.
A month. -Comp. -पेयः, -यम् N. of a particular sacrifice; Bhāg.3.12.4. -भोजिन् m. (= -प्रेयः). -वालः an emerald.
सनः N. of Viṣṇu.
of Śiva.
सनिः the sun.
the food-giver (अन्न- दाता); वरिष्ठ उग्रसेनानीः सत्यो वाजसनिर्गुहः Mb.12.43.9.
Monier-Williams
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
वाज m. (fr. वज्; See. उग्र, उज्, ओजस्etc. ) strength , vigour , energy , spirit , speed ( esp. of a horse ; also pl. ) RV. AV. VS. S3a1n3khS3r. (690272 वाजेभिस्ind. mightily , greatly ; See. सहसा)
वाज m. a contest , race , conflict , battle , war RV. VS. Gr2S3rS.
वाज m. the prize of a race or of battle , booty , gain , reward , any precious or valuable possession , wealth , treasure RV. VS. AV. Pan5cavBr.
वाज m. food , sacrificial food(= अन्नin Nigh. ii , 7 and in most of the Commentators) RV. VS. Br.
वाज m. = वाज-पेयS3a1n3khS3r.
वाज m. (?) a swift or spirited horse , war-horse , steed RV. AV.
वाज m. the feathers on a arrow RV.
वाज m. a wing L.
वाज m. sound L.
वाज m. N. of one of the 3 ऋभुs( pl. = the 3 ऋभुs) RV.
वाज m. of the month चैत्रVS.
वाज m. of a son of लौक्यS3a1n3khS3r.
वाज m. of a son of मनुसावर्णHariv.
वाज m. of a मुनिL.
वाज n. (only L. )ghee or clarified butter
वाज n. an oblation of rice offered at a श्राद्ध
वाज n. rice or food in general
वाज n. water
वाज n. an acetous mixture of ground meal and water left to ferment
वाज n. a मन्त्रor prayer concluding a sacrifice.
Purana Encyclopedia
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
VĀJA : A son of Sudhanvā, whose father was Aṅgiras. It is mentioned in Ṛgveda, Maṇḍala 1, Aṣṭaka, 1, Sūkta 111, that Sudhanvā had three sons named Ṛbhu, Vibhvan and Vāja.
_______________________________
*11th word in right half of page 820 (+offset) in original book.
Vedic Index of Names and Subjects
सम्पाद्यताम्|
पृष्ठभागोऽयं यन्त्रेण केनचित् काले काले मार्जयित्वा यथास्रोतः परिवर्तयिष्यते। तेन मा भूदत्र शोधनसम्भ्रमः। सज्जनैः मूलमेव शोध्यताम्। |
Vāja from the meaning of ‘strength,’ ‘speed,’ in its application to horses derives the sense of ‘race’[१] and ‘prize,’[२] or merely ‘prosperity.’[३] That it ever means ‘horse’ is most improbable, that sense being given by Vājin.[४]
- ↑ Rv. ii. 23, 13;
iii. 11, 9;
37, 6;
42, 6;
v. 35, 1;
86, 2, etc. - ↑ Rv. i. 64, 13;
ii. 26, 3;
31, 7;
iii. 2, 3;
viii. 103, 5, etc. - ↑ Rv. i. 27, 5;
92, 7;
vi. 45, 21. 23, etc.;
Av. xiii. 1, 22;
Pañcaviṃśa Brāhmaṇa, xviii. 7, 1. 12. - ↑ See Pischel, Vedische Studien, 1, 10 et seq., where he explains otherwise all the passages cited for the sense by the St. Petersburg Dictionary, s.v. 8.